Wgiel aktywny w ochronie rodowiska i przemyle (2006)

JERZY CHOMA
Wojskowa Akademia Techniczna, Instytut Chemii, ul. Kaliskiego 2, 00-908 Warszawa
Akademia witokrzyska, Instytut Chemii, ul. Chciska 5, 25-020 Kielce
CHARAKTERYSTYKA NANOPOROWATYCH
WGLI AKTYWNYCH ZA POMOC IZOTERM
ADSORPCJI Z FAZY GAZOWEJ
Dla trzech przemysowych wgli aktywnych wyznaczono metod objtociow ni-
skotemperaturowe (77 K) izotermy adsorpcji-desorpcji azotu w szerokim przedziale
cinie wzgldnych (od ok. 10
6
do ok. 1,0). Izotermy te wykorzystano do charaktery-
styki waciwoci strukturalnych i powierzchniowych wgli aktywnych o bardzo do-
brze rozwinitej porowatoci. W tym celu wykorzystano metod BET i o
s
w kombi-
nacji z zaawansowanymi numerycznymi metodami opartymi na teorii funkcjonau
gstoci i funkcji rozkadu potencjau adsorpcyjnego. Do analizy izoterm adsorpcji
z fazy gazowej zastosowano rwnania izoterm adsorpcji Dubinina-Stoeckli oraz Ja-
roca-Chomy, przydatne do opisu niejednorodnych mikroporowatych wgli aktyw-
nych. Taka kombinacja dobrze znanych metod wraz z metodami nowymi dostarcza
ilociowych informacji dotyczcych mikro- i mezoporowatoci badanych wgli ak-
tywnych. Takie parametry struktury porowatej, jak: powierzchnia waciwa BET,
cakowita powierzchnia waciwa, objto mikroporw, powierzchnia waciwa me-
zoporw i cakowita objto porw, ale rwnie funkcje rozkadu objtoci porw
i rozkadu potencjau adsorpcyjnego wskazuj na istotne zrnicowanie badanych
wgli aktywnych. O ile wgiel aktywny NP5 jest mikroporowaty, o tyle wgle WV-
-A900 i BAX 1500 s mikro-mezoporowate, wszystkie z bardzo silnie rozwinit po-
rowatoci.
SOWA KLUCZOWE: wgle aktywne, adsorpcja z fazy gazowej,
charakterystyka porowatoci
WSTP
Nanoporowate wgle aktywne s bardzo popularnymi materiaami wykorzy-
stywanymi w badaniach naukowych i w przemyle. S one szeroko stosowane jako
adsorbenty, noniki, katalizatory, wypenienia kolumn chromatograficznych, jako
materiay do przechowywania gazw itp. [1]. Adsorpcyjne zastosowania nanopo-
rowatych wgli aktywnych sprowadzaj si do wykorzystywania ich w takich pro-
cesach, jak: oczyszczanie powietrza, wody i gazw przemysowych, odzyskiwania
par cennych rozpuszczalnikw, separacja gazw i mieszanin ciekych itp. Specjal-
ne wgle aktywne s czsto wykorzystywane do usuwania siarkowodoru z gazu
ziemnego, usuwania dwutlenku siarki i tlenkw azotu ze strumienia gazw prze-
mysowych, do rozdzielania azotu i tlenu z powietrza, do ochrony atmosfery przed
J. Choma

10
wglowodorami pochodzcymi z benzyn w czasie ich nalewania do zbiornikw, do
oczyszczania krwi itp.
Odpowiednie przemysowe wykorzystanie nanoporowatych wgli aktywnych
wymaga dogbnej wiedzy na temat ich waciwoci adsorpcyjnych, ktre to wa-
ciwoci wynikaj z rozwinitej struktury porowatej oraz chemicznej budowy po-
wierzchni tych materiaw. Jak si wydaje, istotn rol w ocenie waciwoci ad-
sorpcyjnych nanoporowatych wgli aktywnych mog odegra pomiary polegajce
na wyznaczaniu niskotemperaturowych izoterm adsorpcji azotu czy argonu lub
pomiary w temperaturze pokojowej izoterm adsorpcji benzenu. Niskocinieniowe
czci tych izoterm dostarczaj odpowiednich danych pozwalajcych na charakte-
rystyk struktury mikroporowatej i powierzchniowych waciwoci tych materia-
w, natomiast rednio- i wysokocinieniowe dane adsorpcyjne pozwalaj na szcze-
gow charakterystyk struktury mezoporowatej tych materiaw wglowych, co
prowadzi do okrelenia powierzchni waciwej mezoporw oraz funkcji rozkadu
ich objtoci. Dowiadczalne izotermy adsorpcji z fazy gazowej zazwyczaj zali-
czane s do jednej z szeciu kategorii zgodnie z klasyfikacj IUPAC [2] (rys. 1).
W celach przemysowych najwikszym zainteresowaniem ciesz si wgle aktyw-
ne charakteryzujce si I lub IV typem izotermy adsorpcji.

Typ I Typ II
Typ III
Typ V
Cinienie wzgldne
Typ IVc
Typ IV

A
d
s
o
r
p
c
j
a

Rys. 1. Klasyfikacja izoterm adsorpcji z fazy gazowej [2]
W niniejszej pracy, na podstawie dowiadczalnych izoterm adsorpcji azotu
wyznaczonych w temperaturze 77 K na wglach aktywnych o wyjtkowo dobrze
Charakterystyka nanoporowatych wgli aktywnych za pomoc izoterm adsorpcji z fazy gazowej

11
rozwinitej strukturze porowatej, omwiono nowoczesne metody, ktre mog by
pomocne do wyznaczania podstawowych parametrw sucych adsorpcyjnej oce-
nie tych wgli aktywnych.
1. CZ DOWIADCZALNA
1.1. Wgle aktywne
Badania przeprowadzono dla trzech przemysowych wgli aktywnych, zaintere-
sowanie ktrymi wynikno z ich niezwykle rozwinitej struktury porowatej. Dwa
wgle aktywne, oznaczone symbolami WV-A900 i BAX 1500, pochodziy z firmy
MeadWestvaco Corp. (Covington, VA, USA). S one otrzymywane ze specjalnych
gatunkw drewna, karbonizowane i aktywowane w obecnoci kwasu ortofosforo-
wego(V). Trzeci wgiel aktywny, oznaczony symbolem NP5, pochodzi z firmy
GRYFSKAND (Hajnwka, Polska). Jest on otrzymywany z pestek liwek. Po kar-
bonizacji jest nastpnie aktywowany par wodn i dwutlenkiem wgla.
1.2. Pomiary
W celu okrelenia waciwoci adsorpcyjnych przemysowych wgli aktywnych
wyznaczono dla nich niskotemperaturowe (77 K) izotermy adsorpcji azotu w wa-
runkach statycznych za pomoc objtociowego analizatora adsorpcyjnego ASAP
2010 firmy Micromeritics (Norcross, GA, USA). Analizator ten jest wyposaony w
trzy reduktory cinieniowe (1000, 10 i 1 mm Hg), pozwalajce zarwno na du
dokadno, jak i wysok rozdzielczo pomiarw adsorpcyjnych, moliwych do
wykonania nawet dla bardzo maych cinie wzgldnych (rzdu 10
6
). Przed
pomiarami adsorpcyjnymi prbki wgli aktywnych odgazowano w temperaturze
473 K w cigu 2 godzin. Niskotemperaturowe (77 K) izotermy adsorpcji azotu dla
badanych wgli aktywnych s przedstawione w liniowej skali cinie wzgldnych
na rysunku 2 i w logarytmicznej skali cinie wzgldnych na rysunku 3.

Cinienie wzgldne
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
A
d
s
o
r
p
c
j
a

[
c
m
3

S
T
P
/
g
]
0
200
400
600
800
1000
- WV-A900
- BAX 1500
- NP5

Rys. 2. Dowiadczalne izotermy adsorpcji i de-
sorpcji azotu w temp. 77 K w liniowej
skali cinie wzgldnych na wglach
aktywnych WV-A900, BAX 1500 i NP5
J. Choma

12
Cinienie wzgldne
A
d
s
o
r
p
c
j
a

[
c
m
3

S
T
P
/
g
]
0
200
400
600
800
1000
- WV-A900
- BAX 1500
- NP5
10
-6
10
-4
10
-2
10
0

Rys. 3. Dowiadczalne izotermy adsorpcji i desorpcji azotu w temp. 77 K w logarytmicz-
nej skali cinie wzgldnych na wglach aktywnych WV-A900, BAX 1500 i NP5
2. OMWIENIE WYNIKW I WNIOSKI
Z punktu widzenia klasyfikacji IUPAC izoterm adsorpcji wrd dowiadczal-
nych izoterm adsorpcji azotu dla badanych wgli aktywnych, przedstawionych na
rysunkach 2 i 3, mona wyrni: izoterm I typu na wglu NP5 oraz izotermy IV
typu na wglach WV-A900 i BAX 1500. Izoterma I typu wskazuje na du adsorp-
cj w przedziale niskich cinie wzgldnych, czyli dotyczy adsorbentw ze znacz-
nie rozwinit mikroporowatoci (porowatoci, ktr tworz pory o liniowych
wymiarach mniejszych od 2 nm). W obszarze rednich i wysokich cinie wzgld-
nych izoterma dla wgla NP5 ma przebieg nieomal rwnolegy do osi odcitych,
co wskazuje na to, e mezoporowato (pory o wymiarach od 2 do 50 nm) jest sa-
bo rozwinita. Natomiast izotermami IV typu, wedug klasyfikacji IUPAC, charak-
teryzuj si wgle aktywne WV-A900 i BAX 1500, ktre oprcz stosunkowo do-
brze rozwinitej mikroporowatoci maj dobrze rozwinit mezoporowa-
to. Na podstawie dowiadczalnych izoterm adsorpcji azotu przedstawionych na
rysunkach 2 i 3 w przedziale cinie wzgldnych p/p
o
= 0,050,3 dla wgli aktyw-
nych WV-A900 i BAX 1500 oraz p/p
o
= 0,010,2 dla wgla aktywnego NP5 wy-
znaczono za pomoc metody BET powierzchnie waciwe S
BET
badanych wgli ak-
tywnych, ktre przedstawiono w tabeli 1. Analizujc wartoci S
BET
, naley stwier-
dzi, e wybrane przemysowe wgle aktywne charakteryzoway si wyjtkowo
duymi wartociami powierzchni waciwej. Drug metod, ktr wykorzystano do
wyznaczania parametrw struktury porowatej wgli aktywnych, bya porwnawcza
metoda o
s
, szczegowo opisana w pracy [3]. Na podstawie wykresw o
s
przed-
stawionych na rysunku 4, dla maych wartoci o
s
od 0,1 do 0,6 dla wgla aktywne-
go NP5 i dla maych wartoci o
s
od 0,1 do 1,0 dla wgli aktywnych WV-A900
i BAX 1500 wyznaczono cakowite powierzchnie waciwe S
t
tych wgli (tab. 1).
Porwnanie tych wartoci z wartociami powierzchni waciwej wyznaczonymi
metod BET wskazuje, e w przypadku wgli aktywnych WV-A900 i BAX 1500
Charakterystyka nanoporowatych wgli aktywnych za pomoc izoterm adsorpcji z fazy gazowej

13
powierzchnie te byy zgodne, co byo naturalne, jako e sposb wyznaczania po-
wierzchni waciwej obiema metodami oparty by na tych samych zaoeniach teo-
retycznych. Stwierdzono natomiast znaczn rozbieno powierzchni waciwych
S
BET
i S
t
dla wgla aktywnego NP5. Jedynym uzasadnieniem tak znacznej rnicy
moe by dua mikroporowato tego wgla aktywnego, a, jak wiadomo, metoda
BET daje niezbyt dokadne wyniki w przypadku mikroporowatych wgli aktyw-
nych zawierajcych mikropory o maych liniowych wymiarach. Na podstawie
wykresw o
s
(rys. 4) dla duych wartoci o
s
od 1,0 do 2,0 dla wszystkich wgli ak-
tywnych wyznaczono objto mikroporw V
mi
i powierzchni waciw mezopo-
rw S
me
. Otrzymane wartoci przedstawiono w tabeli 1. Analizujc te wartoci, na-
ley stwierdzi, e struktura porowata badanych wgli aktywnych bya bardzo
zrnicowana. Wgiel NP5 by rzeczywicie wglem mikroporowatym o bardzo
maym udziale mezoporw, natomiast wgle aktywne WV-A900 i BAX 1500 nie
do, e miay bardzo dobrze rozwinit mikroporowato, to dodatkowo charakte-
ryzoway si niezwykle rozwinit mezoporowatoci. Wgle aktywne o tak do-
brze rozwinitej mezoporowatoci spotyka si rzadko. W tabeli 1 przedstawiono
jeszcze jeden parametr struktury porowatej badanych wgli aktywnych, a miano-
wicie cakowit objto porw V
t
. Parametr ten uzyskuje si take na podstawie
dowiadczalnej izotermy adsorpcji. Aby otrzyma cakowit objto porw V
t
,
naley cakowit adsorpcj a
t
, odczytan z izotermy adsorpcji dla p/p
o
= 0,99, po-
mnoy przez wspczynnik 0,0015468, pozwalajcy przeliczy adsorpcj wyra-
on w cm
3
STP/g na objto adsorbatu, rwn objtoci porw, w cm
3
/g. Trzeba
podkreli, e wartoci cakowitej objtoci porw V
t
przedstawione w tabeli 1 by-
y wyjtkowo due jak dla wgli aktywnych i dlatego rzadko spotykane.

Adsorpcja standardowa o
s
0.0 0.5 1.0 1.5 2.0
A
d
s
o
r
p
c
j
a

[
c
m
3

S
T
P
/
g
]
0
200
400
600
800
1000
- NP5
- BAX 1500
- WV-A900

Rys. 4. Wykresy o
s
dla badanych wgli aktywnych WV-A900, BAX 1500 i NP5 wyznaczo-
ne z uyciem standardowych danych adsorpcji azotu na sadzy Cabot BP280 [3]
J. Choma

14
TABELA 1. Parametry struktury porowatej wgli aktywnych wyznaczone na podstawie
niskotemperaturowej (77 K) adsorpcji azotu
Symbol wgla
aktywnego
Powierzchnia
waciwa
S
BET

m
2
/g
Cakowita
powierzchnia
waciwa S
t
m
2
/g
Objto
mikroporw
V
mi

cm
3
/g
Powierzchnia
waciwa
mezoporw S
me
m
2
/g
Cakowita
objto
porw V
t

cm
3
/g
WV-A900 1690 1670 0,61 570 1,30
BAX 1500 2120 2070 0,82 600 1,51
NP5 1840 1360 0,81 54 0,90
Z punktu widzenia charakterystyki struktury mikroporowatej adsorbentw wg-
lowych materiay te klasyfikuje si na jednorodne (homogeniczne) - o wskich
funkcjach rozkadu objtoci mikroporw - i niejednorodne (heterogeniczne) - o sze-
rokich funkcjach rozkadu objtoci mikroporw. Przemysowe wgle aktywne
charakteryzuj si najczciej niejednorodn struktur mikroporowat. Dlatego do
opisu tej struktury wykorzystuje si cakowe rwnanie izotermy adsorpcji o nast-
pujcej postaci:
( ) ( )
}

u =
0
mi
o
mi mi
dx x J x , A a a (1)
w ktrym a
mi
jest adsorpcj w mikroporach rwn a - a
me
(gdzie a jest dowiad-
czaln adsorpcj na wglu aktywnym, a
me
jest adsorpcj w mezoporach),
o
mi
a jest
pojemnoci adsorpcyjn mikroporw (maksymaln adsorpcj w mikroporach),
u
mi
(A, x) jest lokaln izoterm adsorpcji dla jednorodnych mikroporw, x jest li-
niowym wymiarem mikroporw, A - potencjaem adsorpcyjnym, J(x) - funkcj
rozkadu objtoci niejednorodnych mikroporw wgla aktywnego.
Dubinin i Stoeckli [4], rozwizujc cakowe rwnanie adsorpcji (1) z zastoso-
waniem rwnania Dubinina-Raduszkiewicza w charakterze funkcji lokalnej oraz
rozkadu Gaussa w charakterze funkcji rozkadu objtoci mikroporw, uzyskali
nastpujce rwnanie izotermy adsorpcji, zwane rwnaniem Dubinina-Stoeckli (DS):

(
(

|
|
.
|

\
|
o + o
+
|
|
.
|

\
|
o +

o +
=
2 2
o
2 2
2 2
o
2 2
o
mi
mi
A m 2 1 2
x
erf 1
A m 2 1
A mx
exp
A m 2 1 2
a
a (2)
Rwnanie DS zawiera trzy parametry:
o
mi
a - pojemno adsorpcyjn mikroporw

=
o
mi
o
mi
a W ( 0,0015468 - objto mikroporw), x
o
- poow szerokoci paskiej
mikroporowatej szczeliny (dla szczelinowego modelu mikroporw), dla ktrej wy-
stpuje maksimum funkcji rozkadu mikroporw i o - dyspersj rozkadu objtoci
mikroporw (dla jednorodnych mikroporw o = 0 nm).
Jaroniec i wsppracownicy [5], rozwizujc cakowe rwnanie adsorpcji (1)
z zastosowaniem rwnania Dubinina-Astachowa (n = 2 lub 3) w charakterze funk-
Charakterystyka nanoporowatych wgli aktywnych za pomoc izoterm adsorpcji z fazy gazowej

15
cji lokalnej oraz rozkadu gamma w charakterze funkcji rozkadu objtoci mikro-
porw, uzyskali nastpujce rwnanie izotermy adsorpcji, znane w literaturze jako
rwnanie Jaroca-Chomy (JC):

n n
o
mi mi
A
1 a a
v

(
(

|
|
.
|

\
|
|
+ = (3)
Parametrami tego rwnania s:
o
mi
a - pojemno adsorpcyjna mikroporw (
o
mi
W

=

=
o
mi
a 0,0015468 - objto mikroporw), i v - parametry funkcji gamma roz-
kadu mikroporw.
TABELA 2. Porwnanie parametrw rwna DS (2) i JC (3) uzyskanych na podstawie
adsorpcji azotu na badanych wglach aktywnych
Symbol wgla
aktywnego
Rwnanie DS (2) Rwnanie JC (3)
o
mi
a

cm
3
STP/g
o
mi
W
cm
3
/g
x
o
nm
o
nm
o
mi
a

cm
3
STP/g
o
mi
W
cm
3
/g

kJ/mol
v
WV-A900 453 0,70 1,23 0,76 396 0,61 4,77 1,21
BAX 1500 526 0,81 1,10 0,84 497 0,77 5,87 1,45
NP5 549 0,85 0,90 0,54 510 0,79 10,7 1,94

Cinienie wzgldne
10
-6
10
-5
10
-4
10
-3
10
-2
10
-1
A
d
s
o
r
p
c
j
a

w

m
i
k
r
o
p
o
r
a
c
h

[
c
m
3

S
T
P
/
g
]
0
100
200
300
400
WV-A900
- dane dowiadczalne
- DS
- JC

Rys. 5. Aproksymacja dowiadczalnej izotermy adsorpcji azotu w temperaturze 77 K
w mikroporach wgla aktywnego WV-A900 za pomoc rwna DS (2) i JC (3)
W tabeli 2 przedstawiono porwnanie parametrw struktury porowatej bada-
nych wgli aktywnych uzyskanych za pomoc rwnania DS (2) i JC (3), natomiast
na rysunku 5 przedstawiono aproksymacj danych dowiadczalnych adsorpcji
azotu w mikroporach wgla aktywnego WV-A900 za pomoc rwna DS i JC,
J. Choma

16
minimalizujc sum kwadratw odchyle danych dowiadczalnych i obliczonych.
Analiza danych przedstawionych w tabeli 2 i na rysunku 5 pokazuje, e wykorzy-
stane rwnania DS i JC dobrze opisuj izotermy adsorpcji zmierzone na niejedno-
rodnych wglach aktywnych. Opis adsorpcji azotu na wglu aktywnym WV-A900
za pomoc tych rwna jest zadowalajcy w szerokim przedziale cinie wzgld-
nych od 10
4
do 0,4, natomiast za pomoc tych rwna przewiduje si zbyt du
warto adsorpcji w przedziale najniszych cinie wzgldnych, tj. od 10
6

do 10
4
.
Istotn rol w charakterystyce waciwoci adsorpcyjnych wgli aktywnych,
oprcz parametrw ich struktury porowatej, odgrywaj funkcje rozkadu objtoci
porw. Dlatego w niniejszej pracy wyznaczono te funkcje za pomoc nowoczesnej
metody wykorzystujcej niezlokalizowan teori funkcjonau gstoci (NLDFT -
Nonlocal Density Functional Theory). Na rysunku 6 przedstawiono funkcje roz-
kadu objtoci porw badanych wgli aktywnych w zalenoci od liniowego
wymiaru porw wyznaczone metod NLDFT. Funkcje te podkrelaj strukturalne
zrnicowanie badanych wgli aktywnych. Wgiel aktywny NP5 by wglem mikro-
porowatym. Funkcja rozkadu objtoci porw dla tego wgla bya zawarta w prze-
dziale mikroporowatoci (szeroko porw < 2 nm). Powyej 2 nm objto porw
bya znikoma. Inaczej wygldaj funkcje rozkadu wgli aktywnych WV-A900
i BAX 1500. Wgle te miay dobrze rozwinit mikroporowato, a take bardzo
dobrze rozwinit mezoporowato. Mezopory dla obu wgli aktywnych miay
wymiary sigajce 6 nm, a w przypadku wgla aktywnego WV-A900 nawet
8 nm. Porwnujc dyspersje funkcji rozkadu objtoci porw badanych wgli ak-
tywnych w przedziale mikroporowatoci, trzeba stwierdzi, e bya ona najmniej-
sza dla wgla aktywnego NP5, natomiast dyspersja funkcji rozkadu mezoporw
dla wgla aktywnego WV-A900 bya wiksza od dyspersji dla mezoporw wgla
BAX 1500.
Istotn rol w charakterystyce waciwoci powierzchniowych wgli aktyw-
nych odgrywa funkcja rozkadu potencjau adsorpcyjnego X(A). Funkcj rozkadu
potencjau adsorpcyjnego danego adsorbatu na wglu aktywnym atwo obliczy
na podstawie dowiadczalnej izotermy adsorpcji. Aby uzyska funkcj rozkadu
potencjau adsorpcyjnego X(A), naley:
po pierwsze przeksztaci rwnowagowe cinienie wzgldne (p/p
o
) w odpowia-
dajcy temu cinieniu potencja adsorpcyjny (A)

p
p
ln RT A
o
= (4)
gdzie R jest uniwersaln sta gazow, a T - temperatur bezwzgldn;
oraz po drugie zrniczkowa ilo zaadsorbowanego adsorbatu, wyraon
w postaci jego objtoci (V) zgodnie z zalenoci:
( )
dA
dV
A X = (5)
Charakterystyka nanoporowatych wgli aktywnych za pomoc izoterm adsorpcji z fazy gazowej

17
R
o
z
k

a
d

o
b
j

t
o

c
i

p
o
r

w


[
c
m
3
/
g
-
n
m
]
0.0
0.5
1.0
1.5
Col 2
WV-A900
Westvaco BAX1500E
GryfSkand NP5
BAX 1500
1.0
0.5
Wymiar porw [nm]
0 2 4 6 8
NP5
1.0
0.5
0.0
0.0

Rys. 6. Funkcje rozkadu objtoci porw badanych wgli aktywnych wyznaczone za po-
moc metody NLDFT
Potencja adsorpcyjny [kJ/mol]
0 2 4 6 8 10

R
o
z
k

a
d

p
o
t
e
n
c
j
a

u

a
d
s
o
r
p
c
y
j
n
e
g
o

[
c
m
3
-
m
o
l
/
g
-
k
J
]
0.0
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
- WV-A900
- BAX 1500
- NP5

Rys. 7. Funkcje rozkadu potencjau adsorpcyjnego azotu w temperaturze 77 K na wg-
lach aktywnych WV-A900, BAX 1500 i NP5
J. Choma

18
Wyznaczanie pierwszej pochodnej objtoci zaadsorbowanego adsorbatu po poten-
cjale adsorpcyjnym zrealizowano metod numeryczn i w ten sposb uzyskane
funkcje rozkadu potencjau adsorpcyjnego przedstawiono na rysunku 7. Funkcja
rozkadu potencjau adsorpcyjnego azotu na wglu aktywnym NP5 znacznie rni-
a si od funkcji rozkadu dla wgli WV-A900 i BAX 1500, co wiadczyo
o rnej mikroporowatoci badanych wgli aktywnych. W przypadku wgla aktyw-
nego NP5 zaobserwowano wyrany efekt tworzenia si monowarstwy czsteczek
azotu na powierzchni wgla w przedziale potencjau adsorpcyjnego A od ok. 8 do
ok. 4 kJ/mol oraz efekt zapeniania mikroporw w przedziale A od ok. 4 do ok.
1 kJ/mol.
PODSUMOWANIE
Przemysowe i badawcze wykorzystywanie wgli aktywnych oparte jest na ich
rozwinitej porowatoci i specyficznych waciwociach powierzchniowych. Z te-
go punktu widzenia szczegowa charakterystyka porowatoci wgli aktywnych
ma ogromne znaczenie. Rozwaania teoretyczne i wyniki oblicze przedstawione
w niniejszej pracy wskazuj na du przydatno pomiarw adsorpcyjnych azotu (a
take innych adsorbatw) do charakterystyki nanoporowatych wgli aktywnych.
Niskocinieniowe pomiary adsorpcyjne pozwalaj na badanie struktury mikroporo-
watej i powierzchniowych waciwoci tych adsorbentw, a take na monitorowa-
nie zmian tych waciwoci, wynikajcych z modyfikacji struktury i powierzchni.
LITERATURA
[1] Jaroniec M., Choma J., Characterization of nanoporous carbons by using gas adsorption iso-
therms, (w:) Activated Carbon Surfaces in Environmental Remadiation, ed. T.J. Bandosz, Aca-
demic Press, New York 2006, 107-158.
[2] Sing K.S.W., Everett D.H., Haul R.A.W., Moscou L., Pierotti R.A., Rouquerol J., Siemieniewska
T., Reporting physisorption data for gas/solid systems with special reference to the determination
of surface area and porosity, Pure Appl. Chem. 1985, 57, 603-619.
[3] Choma J., Charakterystyka energetycznej i strukturalnej niejednorodnoci wgli aktywnych
meto-d termodynamiczn, Mat. Konf. Wgiel aktywny w ochronie rodowiska i w przemyle,
Czsto-chowa 2004, 9-22.
[4] Dubinin M.M., Stoeckli H.F., Homogeneous and heterogeneous microporous structures in carbo-
naceous adsorbents, J. Colloid Interface Sci. 1980, 75, 34-42.
[5] Jaroniec M., Lu X., Madey R., Choma J., Evaluation of structural heterogeneities and surface
irregularities of microporous solids, Mater. Chem. Phys. 1990, 26, 87-97.
CHARACTERIZATION OF NANOPOROUS ACTIVE CARBONS
BY USING GAS ADSORPTION ISOTHERMS
Low temperature nitrogen adsorption-desorption isotherms at 77 K were meas-
ured by a volumetric method for three commercial active carbons in the entire range
Charakterystyka nanoporowatych wgli aktywnych za pomoc izoterm adsorpcji z fazy gazowej

19
of relative pressures (from about 10
6
to about 1.0). These isotherms were used to
characterize the structural and surface properties of active carbons of well developed
porosity. For this purpose use was made of the BET and o
s
-plot methods in combina-
tion with advanced numerical methods based on the density functional theory calcu-
lations and adsorption potential distribution functions. The Dubinin-Stoeckli and
Jaroniec-Choma equations for heterogeneous microporous carbons, are considered
for the analysis of gas adsorption isotherms. The combination of well-known methods
with a new ones allows for the quantitative estimation of micro- and mesoporosity of
the active carbons studied. The parameters of the porous structure such as the BET
surface area, total surface area, micropore volume, mesopore surface area, and total
pore volume as well as pore size and adsorption potential distributions, indicate
a significant differentiation of the active carbons studied. While the active carbon
NP5 is microporous, WV-A900 and BAX 1500 are micro-mesoporous carbons of
highly developed porosity.
KEYWORDS: active carbons, gas phase adsorption, characterization of porosi-
ty