Garapen psikomotorra Haur Hezkuntzan Artikuluak

2013-2014

HAUR-HEZKUNTZA 3. MAILA, 14. TALDEA

Ainhoa Larrazkueta Elena Lopez-Gil Jenifer Mulero Vanessa Pelaez

AURKIBIDEA

ARTIKULUAK .................................................................................................................................. 3 1. PSIKOMOTRIZITATE-PRAKTIKA .............................................................................................. 3 2. 2-3 URTEKO HAURREN PSIKOMOTRIZITATE PRAKTIKA ......................................................... 6 3. HELDUAREN ZEREGINA HAUR HEZKUNTZAKO PRAKTIKA PSIKOMOTORREAN ..................... 8 4. HAUR TXIKIEN MUGIMENDUAREN GENESIA ...................................................................... 11 5. IMPORTANCIA DEL MOVIMIENTO EN EL DESARROLLO DE LA PERSONA............................ 13 ERANSKINAK ................................................................................................................................ 15

ARTIKULUAK
1. PSIKOMOTRIZITATE-PRAKTIKA
Bernard Aucounturier ASEFOP elkartearen sortzailea eta presidentea Psikomotrizitateak giza garapenaren konplexutasuna adierazten du. Arrazoi bat da garapen psikologikoaren barruan kokatzen dela, eta beste bat, gizakiak ingurunearekiko duen eratze somato-psikikoa adierazten duela. Azken honetan, gorputz esperientzia parte-hartzaileek, ingurunearekin batera, psikismoa sortzen dute. Psikismoa, haurrak heltze-prozesuan irudikapen inkontzientetik kontzienteraino egiten duen pausoarekin zerikusi zuzena dauka. Izan ere, psikomotrizitateak haurrak jokaeren bidez barne-barnean adierazi nahi duena ulertzeko aukera ematen du; hain zuzen ere, haurrak bere sentimenduak eta barne adierazpenak modu sinboliko eta inkontziente batean adierazten ditu. Psikomotrizitatean bi psikomotrizitate-praktika aurrera eraman daitezke: Heziketaren eta prebentzioarena eta orientazio terapeutikoarena (psikomotrizitateterapia). Orientazio terapeutikoaren praktika haurrari beldurra eta nahasmena sortzen zaionean aplikatzen da eta gorputzean irudikapen sinbolikoak eta atsegin-afektuak ezartzea du helburu, haurraren eta terapeutaren harremanaren bidez. Biak oso desberdinak dira eta testuinguru ezberdinetan erabiltzen dira, beraz, ez ditugu nahastu behar. Irakasleak edo hezitzaileak izango garen aldetik heziketarako eta prebentziorako psikomotrizitate-praktikaren ezaupide teorikoak erreferentzia moduan hartzea

ezinbestekoa da haurraren motrizitate-adierazkortasunaren garapena eman dezan. Heziketaren eta prebentziorako psikomotrizitate-praktikak hiru helburu ditu: funtzio sinbolikoen garapena sustatzea, jardunetik eta jolasteko atseginetik abiatuta; segurtasuna izateko prozesuaren garapena suspertzea; eta banaketa toniko-

emozionalaren prozesua sustatzea, pentsamendu eraginkorra eta pentsatzeko atsegina bultzatzeko. Helburu hauek bete ahal izateko, hezitzaileak psikomotrizitate gelan espazio- eta denbora- esparru egokiak sortzea ezinbestekoa da.

Espazio

esparrua

bi

lekuk

osatzen

dute.

Alde

batetik,

motrizitate-

adierazkortasunaren esparrua, eta bestetik, adierazkortasun plastiko eta grafikoaren esparrua. Lehenengoan, alde batetik, benetako segurtasuna izateko jolasak aurkitzen ditugu: Suntsiketa jolasak, atsegin sentsorialaren eta motorraren jolasak (igotzea, jauzi egitea, erortzea, birak ematea, kulunkatzea), babes jolasak, ezkutaketa jolasak, harrapaketetan aritzea, erasotzailea identifikatzeko jolasak Beste aldetik, azaleko segurtasuna izateko jolasak ditugu: gurasoak identifikatzearenak, irudimenezko pertsonak identifikatzekoak (marrazki-bizidunak) edota bizitza sozialeko pertsonak identifikatzekoak (abeslariak). Haurrak desio inkontzientea du, maitasun-objektua (ama) irudikatzea eta erasotzearena, urrunarazteko edota suntsitzearena, alegia. Adierazkortasunaren bidez, bestea irudikatzea eta norbera izatea lortzen da. Haurrari barnean duena bere jokaeren bidez adierazteko baliabideak eta jolasak ez badiogu eskaintzen, berarengan duen segurtasuna eta atsegina ez du izango.

Horregatik, hezitzailearen papera jolas hauek haurraren ekintzetara edota jolasetara egokitzea da; baita suntsitzeko dorreak eta oreka galtzeko, erortzeko edota ezkutatzeko lekuak proposatzea ere. Horrez gain, komenigarria da sendatzeko leku bat bereiztea (ospitalea), eraikitzen, mozorrotzen eta babesten laguntzea edota mugak eta arauak finkatzea eta betetzen direla ziurtatzea. Bigarren espazioan, haurrak askatasun osoz eraiki edota marraztea lekua uzten da, sormena eta adierazpena garatzeko.

Denbora

esparruaren

aldetik,

saioan

zehar,

haurrak

motrizitate-

adierazkortasunetik adierazkortasuna grafiko eta plastikorantz pasatzen direnean, gorputzaren bidezko sinbolizaziotik hizkuntzaraino pasatzen dira. Leku-aldaketa horri ezker, haurrek emozioetatik aldentzen dira, buruko irudietan emozioak integratuz.

Motrizitate-adierazkortasunaren ondoren eta adierazkortasun plastikoaren eta grafikoaren aurretik, komenigarria da haurrei istorio bat kontatzea segurtasuna emateko, suntsitua edo baztertua izateak sortzen duen beldurren aurrean. Istorioaren bidez hezitzaileak haurraren emozioak hunkitu behar ditu haurrek sentsazio ezberdinak bizi ahal izateko.

Heziketa-praktika saioaren aurretik, sarrera-erritu bat egiten da haurrei funtzionamendu-arauak gogorarazteko, aldiz, saio amaieran irteera-errituak egiten dira haurrak agurra egin dezan bere izen abizenekin bere burua identifikatuz. Psikomotrizistak haurraren laguntzailea izan behar da eta haurrari harrera egiten dio, eta atsegin errepikakorren jolasak onartu behar ditu. Izan ere, haurraren material afektiboa eta segurua bermatu behar ditu.

Izan ere, guztien segurtasun afektiboa ziurtatu behar du. Saioan begirada periferikoa izan behar du eta malgua izan behar du jarduteko, jolasteko, elkar eraikitzeko eta aldatzeko. Hezitzaileak komunikazioaren dinamizatzailea izango da eta taldeko eztabaiden konponbideak adi jarraitu eta zuzendu behar ditu, gatazkan parte hartu dutenekin bakarrik. Ezinbestekoa da taldean errudun sentimendua ez sortzea ezta mehatxuak erabiltzea, hala, jarrera ulerkorra azaldu behar du. Hori guztia aproposa iruditzen zaigu haurra lasaitzeko eta gatazkak kontrolatzeko.

2. 2-3 URTEKO HAURREN PSIKOMOTRIZITATE PRAKTIKA

Alvaro Bearan, Psikomotrizista honen aburuz, haurraren mugimenduak errespetatu behar ditugu, honek dakarren bizitzeko energia eta indarrak alegia. Umeari seguritatea eman behar diogu eta bere gaitasunengan konfiantza jarri, hori da psikomotrizitateko irakaslearen lana. Alde batetik, Alvarok eransten du funtsezkoa dela sinbolizatzeko gaitasuna garatzea, eta haurrari aukera eman behar zaio gorputzaren, ekintzaren eta jolasaren bitartez irudikatzeko. Psikomotrizitate praktikak aukera hori ematen du; ikasleak sentsazioak, sentimenduak eta emozioak bizi ditzake honen oinarrian integrazioa dagoelarik.

Bestalde, haur bakoitzak dagokion unean eta inork behartu gabe integratuko da. Horretarako, seguritate marko bat sortu behar du eta umeari protagonismo guztia utzi behar zaio. Ezinbestekoa da bere gaitasunetan kokatzea, eta ez dituen zailtasunetan, mugimenduak sortarazten dion plazerra lortu dezan.

Artikuluaren arabera, saio baten helburu nagusia haurrarengan gogoa sortzea dela, eta psikomotrizistaren jarrerak oso garrantzitsuak direla. Hala nola, ikaslearen iniziatiba eta autonomia errespetatzea, entzuteko gaitasuna eta enpatia izatea, eta seguritatea transmititzea. Espazioaren diseinua, denboraren antolaketa eta erabiltzen diren materialak dira gidatzailearen baliabide nagusiak bere jarrerak azaltzeko. Hauekin seguritate markoa eraikiko du eta konfiantzazko harremana izatea lortuko dute.

Artikuluak, praktika psikomotorreko saio apropos baterako baliagarriak izango zaizkigun jarraibideak azaltzen dizkigu. Haurrekin lan honetan aritzeko, eskertzekoa da oinarrizko ideiak izatea, eta are gehiago gure jarrera nolakoa izan behar duen jakitea. Argi daukagu guztiok haurrari askatasuna eman behar diogula, segurtasuna eskaini eta bakoitzaren erritmoa errespetatu behar dugula. Baina baliteke ez ikustea praktika psikomotorrak umeari bere osotasunean azaltzeko aukera ematen diola. Horrenbestez, autore honen hitzek erakusten digute aurrez aipatutako ezaugarriak, hau da, segurtasuna eta konfiantza modu egokian betetzen baditugu, haurrari gogoa sortuko diogula eta honen eraginez jolasten, mugitzen, hitz egiten hasiko da.
6

Gainera, psikomotrizitateak besteekin harremanetan jartzeko aukera ematen die umeei, mugimenduaren eta hizkuntzaren bitartez. Baina ez soilik beraien artean komunikatzeko, gidaria den helduarekin ere erlazionatu daiteke. Honek, esan bezala, segurtasuna transmitituko dio, eta horretarako ezinbestekoa da ikasleari arriskurik ez dagoela jakinaraztea. Ez dizkiogu aukerak murriztu behar, bestela, ez ditu bere sentimenduak eta emozioak kanporatuko, eta ahal ditugun baliabide gehienak eskainiko dizkiogu bere sormena ere ahalik eta zabalena izan dadin.

Amaitzeko, kontuan izan behar dugu hasierako kontaktua oso garrantzitsua dela, lehenbiziko inpresio horrek haurraren jarreran eragina izan dezakeelako. Nahiz eta saio hauetan arauak ez egon, ongi azaldu beharko diegu gure ikasleei elkarren artean mina ematea debekaturik dagoela.

3. HELDUAREN ZEREGINA HAUR HEZKUNTZAKO PRAKTIKA PSIKOMOTORREAN

Juan Cruz Polentinos Juan Cruz Polentinos dioen moduan, psikomotrizitate gelan haurrengan ongizatea sortzen da, aurrerapenak ikusteko erraztasuna, oldarkortasuna gutxitzea, garapenean dituzten erritmo desberdinak bereiztea, etab. Tradizionalki, haur txikia ez zen kontuan hartzen eraikuntza prozesuan zegoen zerbait bezala, baina Piaget, Freud edo Walonek egin zuten azterlanen ondorioz pentsamenduaren bilakaeraren idia hedatzen hasi zen. Piaget-ek dioen bezala, haurra ekintzaren bidez, gorputzaren bidez eta bere mugimenduaren bidez adierazten ditu bere emozioak, sentsazioak, pentsamendua. Haur batek ez ditu emozioak hitzez adierazten, jolasean behatu behar dugu zer nolako jarrera, jokabide izaten dituen. Aucouturierrek dio, haurrak gorputza mugitu eta eraldatzeko atseginaren bidez konpentsatzen dituela larriminak. Lehen esan dudan bezala, entzute horrek haurra hobeto ulertzen lagunduko digu, eta modu honetan hobeto egokituko gara haurraren premietara. Haurra izaki global bat bezala hartu beharko genuke, garapen kognitiboa, motorra eta afektiboa aldi berean eboluzionatzen duelako. Horregatik, haurraren identitatea ez da norabide bakar batean sortzen. Grinberg-ek dioen bezala , identitatea hiru integrazio elementuren erlazio prozesu baten emaitza da: espazioa, denbora eta gizartea. Haur Hezkuntzako praktika psikomotorrarekin lortu nahi dena haurrari garapen psikomotor orekatua emango dion sistema garatzea da. Horretarako, haurraren batbateko adierazkortasun motorra lantzen da, emozioak eta mugimenduaren arteko lotura. Emozio sakona inkontzienteki adierazten dituzte haurrek, inkontzientziaren eremu horretatik kontzientziaren eremura egiten du aldaketa eta prozesu honetan sinbolizazioa lagungarria izango da fantastikotik errealerako bide hori ulertzeko. Beraz, praktika psikomotorrean haurra deszentratzerantz gidatu behar dugu, inguratzen duenarekiko ekintzaren bitartez, bere identitatearen eraikuntzara, pentsamendu operatoriora egin beharreko bidean gidatzea. Haurra etengabe berrantolatze eta hazten da, helburua bere izaera eta egikera
8

pertsonalaren arabera egitea da. Aurrean aipatu dudan moduan, haurraren identitatea errespetatu behar da, eta berarengana hurbiltze pertsonalizatua egin, haurra hobeto ulertuz, horrela bakoitzaren erritmo, ezaugarri eta berezitasunetara egokitzea lortuko dugu. Baina oraingoan heldua ez du une oro gidatzailearen papera izango, haurrari bere espazioa utzi beharko dio besteekin harremantzeko, komunikatzeko eta bere barrutik irteteko. Haurraren ekintza onartu eta itzuli behar diogu. Haurraren jolasak ekintzak errealitatea eraiki, ulertu eta asimilatzeko prozesua da, baita ingurunera egokitzeko ere. Horregatik haurrak jolasetan segurtasuna bilatuko du, atseginezko dinamika suposatzen du eta hau oso lotuta dago afektibitatearen sorrerarekin. Sinbolizazio prozesuaren oinarria larrimina edo ondoeza izan daiteke. Cruz Polentinos dioen bezala, sinbolizazio prozesua galera baten konpentsazioa da. Hau guztiarengatik haurra bere osotasunean onartu behar da, gorputzak, mugimenduak eta bere esanahi afektiboak elkartuz. Helduak haurrei euren emozioei hitzak jartzen lagundu behar dio eta ulertzen ez duenari erantzuna aurkitzen lagundu behar dio eta ulertzen ez duenari erantzuna aurkitzen lagundu. Honetaz gain frustrazio egoera batzuk sortu beharko ditu, haurren identitatea sendotzen laguntzen du eta errealitatearekin harremanetan jartzen da. Modu honetan heldua legea eta segurtasunaren ikurra izango da, horregatik mugak ulertzen lagundu behar die haurrei. Heldua errealitatearen erreferentea izan behar du, haurrei gogoetara eraman bere jolasa egin gabe. Horrela, haien adierazpena behatuz markatuko dugu esku hartzeko modua. Heldua, beraz, jolas lagun sinbolikoa izan behar du, sinbolizatzen lagundu, galderak eta jarraibideak emanez, baina ez du lan proiekturik egiten. Ez du haurrarekin jolasten, baina prest dago haurra jolasten denean, haurrak eskatu arte ez du eskuhartzen, garrantzitsua da haurrak bere nahiak, premiak, zailtasunak... adieraztea eta ez aurrea hartzea. Hortaz, hasieran esan dudan moduan heldua bi rol hartu beharko ditu, inplikazioa, gidaritasuna edo erretiroa, askatasuna. Helduak talde osoari jarri behar dio arreta, baina aldi berean haur bakoitzaren premien eta eskabideen asebetetzeaz arduratu behar da. Hezkuntzako praktika psikomotorrak prebentziozko osagai bat du, sinbolizazio
9

prozesua garatzen badugu, haurraren ondoeza prebenituko dugu, ondoez hori galeraren larriminetarik sortzen delarik. Haurrari espazio eta denboraren antolaketa erakutsi behar zaio, espazioa eta denbora ulertzen dutenean askoz errazagoa izango baita esku hartzea eta haurrekin komunikatzea. Kontzeptu horiek oso abstraktuak dira haurrarentzako, horregatik haien esperientzietan oinarritu behar gara ondoren haiekin lan egiteko, horregatik haurraren heltze psikologikoko ibilbidean zentratu behar gara, antolaera hori gelaren eta saioen espazioa eta denbora antolaketa da. Laburbilduz, heldua funtsezko segurtasun erreferentea da, eta idealena talde txiki batekin lan egitea da, haur guztiei segurtasun hori transmititzeko. Koherentean izan behar gara praktika psikomotorraren oinarriekin. Haurraren bilakaera ezagutzea, berari entzuten eta ulertzen jakitea da, haurraren orijinaltasuna, bere adierazkortasun motorea, komunikatzeko eta errealitatea aurkitzeko eta pentsatzeko duen modua errespetatu eta onartzea da. Gelan behatu, entzun, subjektibitatea baztertu, zeure burua eta haurrak onartu, jarrera zehatz bat mantendu, funtsezko zenbait kontzeptu teoriko jakin eta une oro sakondu behar du haur hezkuntzako irakasle

10

4. HAUR TXIKIEN MUGIMENDUAREN GENESIA

Mirtha Chokler Haurra jaiotzen den momentutik subjektu ekintzailea da, ez da soilik beste subjektu baten estimuluari erantzuten dion subjektua. Jaioberriak mundua aldatzen du, inguruneko objektuekin esperimentatzen du, mugimenduaren bitartez komunikatzen da. Horregatik, motrizitatea subjektuaren historia ezagutzeko sarbide nagusia dela esan dezakegu. Haur bat egiten dituen mugimendu ezberdinen bitartez haur hori ekintzaren subjektua den, mugitzeko askatasuna duen edo bere mugimenduak beste subjektu baten menpe dagoen aztertu dezakegu. Beste hitzetan esanda, haurraren ekintzak subjektuaren askatasunaren historia ezagutzera eramaten gaitu. Bestalde, motrizitatearen bidez

haurraren pentsamenduaren antolakuntza aztertu dezakegu. Izan ere, mugimenduaren diskurtsoa ikustean aurretik egin dituen mugimenduari lagunduko dioten irudikapen mentalak ulertu ditzakegu. Giroa haurraren hezte prozesua errespetatzen ez badute, hau da, haurraren esperimentatzeko gaitasuna oztopatzen badute, ziurrenik, haurraren gaitasun eta

ahalmen goiztiarrak berehala desagertuko dira eta denbora gehiago igaroko da berriro ager daitezen, haurraren beste heltze aldi batean. Beraz, garapen goiztiarrean subjektuaren barne baldintzak eta horrentzat sortzen ditugun kanpo baldintzak (bai materialak bai emozionalak) eragina dauzkate. Haurraren ingurunea segurua eta armoniatsua baldin bada haurra babestuta

sentituko da eta ingurunea bere kabuz esperimentatzeko premia izango du. Mirtha Chokler esaten duen bezala, haurrak esperientzia propioak bizitzeko askatasun beharra dauka. Horretarako, helduek ingurune eta haurraren arteko bitartekari gisa jokatu

beharko dute, umearen gaitasunetan konfiantza izan eta bere garapenerako positiboak diren baliabideak eskainiz, esperientzia materialak, espazialak, denborazkoak, emozioak eta afektiboak izateko askatasuna errespetatzen duen bitartean. Horrela ez bada, gaitasunak garatzeko aukera ez duen haurrak, menpeko subjektua bihurtuko da eta helduak irakasten duena ikasiko du soilik.

11

Aurreko hariari jarraituz, haurraren mugimenduaren prozesua errespetatzea ezinbestekoa suertatzen da. Emmi Pikler-en arabera, haurrei garai baino lehenengo jarrera bat hartzera behartzea ohikoa izaten da gure kulturan. Esate baterako, oso goiz ezartzen ditugu bertikalean haurrak, gorputz adarrak bere buruari postura horretan eusteko nahikoa indarrik ez duenean eta beren kabuz zutitzeko gai izan baino askoz ere lehenago ezartzen ditugu zutik. Horren eraginak oso larriak izan daitezke, esertzeko heldutasunik ez dituzten haurrak eserita usterakoan bizkar zifosia izateko aukera gehiago dauzkate. Henri Wallon-en hitzetan heldutasuna ikaskuntzaren aurretik egin behar da beti. Ezinbestekoa bihurtzen da beraz, haurra mugitzeko askatasuna izatea. Eragin psikologikoei dagokienez, egiteko prest ez dagoen mugimendu bat egitera behartuta izaten den haurrak segurtasun falta, ezintasuna, larritasuna,... bezalako sentimenduak ageriko dira eta frustrazioa nagusituko da egoera goiztiar honetan.

Haurra jarrera bat hartzerakoan postura segurtasuna izan behar du, beste hitzetan, gorputza nahi duen moduan erabil dezakeela eta eroriko ez dela nabaritu behar du. Fisikoki oreka galtzerakoan psikikoki segurua sentitzea eta barne oreka

garatzea ezinezkoa izango da. Hain zuzen ere, ez da oreka psikikorik existitzen oreka fisikoaren barne sentimendurik gabe. Eta, horretarako, beharrezkoa da mugimendu guztiak, gihar guztiak doitzea. Haurra jarrera bat hartzeko bere erritmo biologikoa inolako presiorik gabe jarraitzerakoan bere mugimenduen erregistroa biziko eta igorriko ditu eta bere garunean segurtasun eta arrisku esperientzia horien pertzepzioak, sentipenak, erregistroak eta aztarna mnemikoak eraikiko ditu. Amaitzeko, heldua umearen garapen prozesua ez duela antolatu behar azpimarratuko dugu. Haurraren mugimenduaren garapenean behar baino aurretik eskuhartzea porrota aurreratzea izango da. Gizaki bakoitza desberdina da eta denbora zehatz bat beharko du gaitasun propioak lor ditzan. Hortaz, irakaslearen papera umearen eboluzioa behatzea izango da, eta horren arabera, lortutako gaitasunak kontutan hartuz estimulu positiboak eskainiko dizkio. Horrela izanez gero, haurrak pixkanaka eta bere erritmo biologikoaren arabera, autonomia eta segurtasuna lortuko du eta aldi berean, arriskuak hautemateko eta saihesteko heldutasuna lortzen duen bitartean.

12

5. IMPORTANCIA DEL MOVIMIENTO EN EL DESARROLLO DE LA PERSONA

Emmi Pikler Haur jaio berria izaki pasibotzat hartzen da, berak ezin du adierazi ondo badago edo zerbaitekin gustura ez badago negar egiten du, eta gorputzeko kontaktua gustoko duena. Baina hori ez du zertan horrela izan behar, izan ere haurra horrela hezten dugu, izaki pasibo bat izateko, heldua da bere bizitza antolatzen duena, berarengatik hartzen ditu erabakiak nola egin behar duten dena, noiz jan behar duen, eta dena irakasten dio. Haurra imitazioa egiteari ohitzen da, modu honetan haurra dependentzia handia hartzen du. Aditu batzuek baieztatu dute haurrak interesa pizten dizkien gauzak begiradarekin jarraitzeko gai dela, haur jaio berria era egoki batean eusten bada bera eskuekin objetu bat hartzeko joera izango du, egun batzuekin bakarrik, gainera, proiekzio bat bada, hau da, ez badu objektua ukitzen haurra negar egiten du. Beraz, esan dezakegu haur jaio berria gai dela bera bakarrik mugimendua egiteko, helduaren laguntzarik gabe, berari naturalki ateratzen zaiola. Baina, haurraren mugimendua naturala izateko, berari esperimentatzen, ingurunea aztertzen utzi behar zaio, helduarekin kontaktua izan behar du, baina berari ere bakarrik utzi behar zaio erronka berriei aurre egiteko. Erronka hauek egiteko gai izan behar da, bestela frustrazioa sortuko da, eta haurrak ez du mugimendua bere kabuz egiteko iniziatiba izango. Haurra negar egiten duenerako bere gorputz eta aurpegiarekin zer gertatzen zaion adierazi du, pozik baldin badago, gose baldin bada, baina horretarako haurraren mugimenduak ezagutu behar dira, aske utzi behar da, beti ere heldua hurbil mantenduz. Gaur egungo hezkuntza sistemak ez dio haurrari era askean mugitzen uzten, haur jaio berria buruz behera etzanda uzten du, modu honetan ezin da aske mugitu, besoak eta hankak harrapatura baitituzte. Haur askok ohean edota hesituta dagoen gune txiki batean pasatzen dute eguna, eta espazio horretan ez dute esperimentatzeko lekurik, desplazatzeko eta ingurunea aztertzeko aukerarik. Haurrak espazioa aztertu behar du,

13

esperimentatu behar du, horregatik jostailuak ahora eramateko modukoak izan behar dira, haurraren interesa deitu behar dute. Askotan haurraren gainean egoten dira helduak laguntzeko, baina ez da hori lortzen, haurrari ez dio esperimentatzen uzten, saiakeren bidez inguruneaz jabetzeko aukera ketzen diote, eta are gehiago haur horren garapena gehiengoarena baino motelagoa baldin bada, haur horiei ez zaie ezer egiten uzten, dependentzia handia sorrarazten diete, eta haurra traketsa bihurtzen dute. Laburbilduz, haurraren mugimendua errespetatu beha da, haurra berez gai da mugitzeko, eta behar duen denbora utzi behar zaio hau egiteko. Txikiak direnean babesteko joera izaten du helduak, baina babes hori ez da gehiegizkoa izan behar, haurra saiatu behar da, eta erori behar da, modu honetan ikasiko du, autonomia hartuko du, bere garapen afektiboa eta soziala egokiagoa izango da. Haurraren iniziatiba errespetatu behar da, modu honetan bakarrik bere autonomia handiagoa izango da.

14

ERANSKINAK

15