Merammz, soyumuzun izlerini srp, gidebildiimiz yere kadar gitmek.

Mmkn olduunca, dorulara ulamak prensibinden amayacaz, aresizlik yaanacak; izlerin asl silinmi, yerine efsaneler oturmu grldnde onlardan da alnacak. Hem, baz meseleler vardr ki, nasl olduu deil nasl alglanld mhimdir. Bu fikirle balyoruz. Yafes'in Olu Trk Bizler, yeryzne Cenab- Allah tarafndan gnderilen ilk insann Hz. Adem olduuna inanyoruz; ilk peygamber olarak ta onu tanrz. Trklerin anl ise Nuh Aleyhisselamla balyor, bizde dorudan oraya geliyoruz. Kuran- Kerim'de yle buyurulmaktadr; "And olsun ki biz Nuh'u kavmine (peygamber olarak) gndermiizdir de o aralarnda elli yl mstesna olmak zere, bin sene kalmtr. Nihayet onlar zulmde devam edip dururlarken tufan yakalayvermitir." Tufan hadisesi konumuza girmiyor: "Nuh Peygamber Tufan'dan sonra yeryzn ocuklar arasnda paylatrnca Arabistan, iki Irak ve Yemen'i Sam'a; Msr, Yunanistan, Kbt, Nabel, Berber lkeleri, Hindistan ve Zingibar' Ham'a verdii gibi Ceyhun tarafnn hepsini Yafes'e verdi. Bu topraklarn insanlar soylarn bunlardan aldlar. Biz tekrar gelelim Yafes bahsine. yle rivayet olunur ki: Yafes babasnn yanndan ayrlmak isteyince, ona, "Ey Allah'n peygamberi bana verdiin memleketin suyu az, kendisi harap. Bana bir dua ret ki yamura muhta olunca, Allah'a o dua ile yalvaraym. Allah bize cevap versin" dedi. Nuh peygamber dua retti ve Ulu Allah ona bir ad (dua) ilham etti. O da bu ad oluna retti". Ayn esere gre, Yafes'in yedi olu vard. Bunlar; "in, Trk, Hazar, Samlab (Slav), Rus, Yecc ve Mecc'n babas Mise ve Bulgarlar ile Burtaslarn babas Kemari idiler. in, ok akll ve terbiyeliydi. Hazar sakin ve az konuurdu. Rus hilekar, gafil ve utanmaz (ihtiyatl) biriydi. Samlab (Slav) yumuak kalpliydi. Mise pek yaamamt. Onun olunun olu Guz (Ouz) hile ve hurda doluydu (kurnazd). Dedesi Yafes onu oullarndan daha ok severdi. Kemari oyunu seven, ave ve irete dkn biriydi. Trk edepli, akll ve doru kalpliydi." Burada anlatlanlardan tamamen gerei bulmak mmkn olmayabilir. Yalan demekte zor. Trklerin atas saylan Yafes'in, bir dua renme arzusu sonucu buna kavutuu, eski Trklerin - Moollarn hayatnda bunun izlerine oka rastland bir gerektir. Dua adyla zikrolunup, yamur ve kar yadrdna inanlan bu ey, sonraki zamanlarda "Yada Ta" adn alacak, bununla, savalarda frtna bile karlacaktr. Doru veya deil, bunlar ciddi tarih kitaplarnda anlatlr. Yukarda, Nuh'un yedi olundan bahsedilmi oka da, bu say sonra azalr. Denir ki: "Tufandan sonra insanlar Hazreti Nuh'un olundan tredi. Onun iin Nuh Aleyhisselam'a ikinci Adem denildi". Arap, Fars ve Rum'un babas Sam, Sudan halknn babas Ham, Kabil-i Trk'n (Trk kabilelerinin) babas Yafes'tir." Bu trden rivayetler olduka fazla. Nuh Peygamber'in, yeryzn gneyden kuzeye doru e ayrd; birinci blm Ham'a, ortadaki blm Sam'a, nc blm de Yafes'e verdii iddia edilir. Trkler Yafes'e Bulca Han derler, ama onun Nuh Peygamberin olu olduunu da bilmezler. Bununla beraber bu Trk Haru'nun Yafes'le ayn ada yaadn ve onunla akraba olduunu bilirler. Moollarn hepsi, Trk kabileleri ve btn gebeler onun neslinden gelirler". Bu ekil anlatmlar ok olmakla beraber tarih yoktur. Ama din aratrmac, bilimsel olduunu savunarak farkl

malumatlar vermekte ve olaylar tarihlemektedir. Bizim almak istediimiz sadece M. 14 binlerde Trke'den bahsediliyor olmasyd. Gerisi zaten o kadar karmak ifadelerle dolu ki, kafa kartrr. Bir de "Pekin Adam" meselesi var: Pekin adamnn herhalde gayet basit aletler kullanan, ate yaka-bilen avc olduunu tahmin edebiliriz. Bulunan iskeletlerin hibiri tamam olmad iin defin edildikleri zaman, ayr ayr kemiklerin baka baka yerlere gmlmeleri adet olduu zannedilmektedir. Bu, dnyann baka yerlerinde de iptidai kabilelerde mevcut olan bir adettir. Pekin adam soyunun orada ne kadar zaman yaad henz belli deildir, ilk izleri M.. 1 milyon ylna konmaktadr; en parlak devri, belki, M.. 500000 yldr. Bir milyon yl 500 bin yl dnyadaki insanln tarihine ait ise Hazreti Ademden kalmam, Hazreti Nuh'tan kalmam saylr? ki Peygamber arasndaki srenin ne kadar olduunun bilinmeyii bu konu zerinde fikir yrtmeyi zorlatryor. Ama yine de, Hz. Nuh'un olu Yafes'in olu Trk'n dnyada bulunduu zaman tahminlerin stndedir. Burada ayr bir tartma kabilir mi acaba? Mademki Trk bir insan adyd ve bu millete ondan geti, neden kullanm daha ok sonralara ait oluyor? Yine sylyorum; eer bu bilgi doru ise, Trk o kadar eski alara gidiyor ki, asrlar iinde unutulup hafzalardan silinmitir. Nice asrlar sonra meydana kan merakl aratrclar iin peini brakmamlar. imdi modern tarihilere bakp, Trk adn etraflca reneceiz. Trk Ad "Trk sz tarihin en eski alarnda da belirli bir kavmin ad veya kavimler birliini gsteren bir ad olarak vardr. Bir de yle deniyor: "Cins ismi halinde ok eskiden beri Trkede mevcud olmas gereken "Trk" kelimesinin "AltayU (Ceyhun tesi Turanik) kavimleri iade etmek zere 420 tarihli bir Pers metninde, daha sonra yine cins ismi olarak 515 yl hadiseleri dolaysyla "Trk Han" (Kudretli Han) tabirinde zikredildii bildirilmektedir". "Trk ad Gk - Trk hakanlnn kuruluundan itibaren, nce bir devletin, daha sonra bu imparatorlua bal kendi hususi adlan ilede anlan dier Trklerin ortak ad olmu ve zamanla Trk soyuna mensup btn topluluklar ifade etmek zere milli ad haline gelmitir." Trk adnn douunu merak edip aratran yabana tarihilerin eserleri Rasanyi tarafndan bildirilmektedir. Baz kiilerin, Yafes'in olunun adnn Trk olduu ve bunun Trk milletinin atas sayld tezine sarld grlmektedir. Bunlarn arasnda "Trmek" ve "Trh" ve sonra hece dmesiyle "Trk" kelimesi kmtr, diyenler var. Trk Adnn Manas Bununla adlanan millet Asya'da, Anadolu'da, Avrupa'da uzun asrlar boyunca hakimiyet kurmu, deiik kavimleri idare etmi ise elbette merak konusu olur. Merak eden aratrmaya girip, Trk adnn manasn zmeye alm. Bir tek manas yoktu belki, belki de ilim adamlar bir mana zerinde ittifak kuramad. ' Treli" yani tresi olan devlete bal "g - kuvvet" ve daha baka eyler sylediler. Bunlarn hepsinin gzel taraf olsa da "Trk - Hun" eklinde sylenii daha enteresandr. Hun tarihte ilk devlet kurduuna inanlan Trk boyunun ad. Trk demenin bir manas da "g - kvet" olduuna gre, herhalde "Trk - Hun" denirken kuvvetli Hun denmek istenmiti. Bizde imdilerde unutulan, ama eskiden ok kullanlan bir deyim vard; bunu, bizim iin yabanclarn syledii nakledilirdi. "Trk gibi kuvvetli" bu deyiminde yanl kullanld anlalyor. Mademki Trk kuvvet demek, Trk gibi kuvvetli denmesi doru deil, ama, tabii byle

densin razyz ve bizde yle olalm... Fiziki gcnn bal bana bir ie yarad grlmemitir; eer yle olsayd, aslanlarn, fillerin ve dier gl hayvanlarn insanlara av ve elence aralar olmamalar gerekirdi. Ve elinde fiziki g akli gle kvama erdirilmi, dnyada uygun biimde kullanlm, bylece, vg yerine "Trk gibi kuvvetli" sz Avrupa'nn dilinde telaffuz edilmeye balanm. imdilik byle bir iddiadan uzaz. Trk Soyu Baz kavimlerle Trklerin akrabal ileri srlr, ama zerinde fazla durulmaz. Moollara gelince iler deiir, biraz dnme ihtiyac duyulur. "Yafes'in olu Trk"ten bahsederken btn Moollarn, Trklerle beraber ona balandn grmtk. Trk mitolojisi adl kitap baka eserlerden naklettii bu bilgilerin eskiden beri yaygn olduunu belirtiyordu. Gerein tam olarak anlalamad, ylede, byle de dnld malum. Moollarla Trklerin temelde ayn millet olduu fikrini ortaya atanlar, bunu iddetle reddedenler hep kendilerini hakl sanyor. Tartmalarn iine girmeyeceiz, merakllar urasn. Mool - Trk birliinin reddi sadedinde ksa bir aratrmamz olacaktr: "Gk - Trk devletinin kuruluundan nce bile, iki ayr grup halinde toplanm ve birbirine cephe alm durumda idiler. Geri douda bu Trk ve Mool kavimleri i ie girmi ve karlkl dayanma ile Bat Asya'da Trk ve Mool kavimlerinin rekabeti artk kesin olarak grlmeye balamtr". Trklerin "Mool rkndan" gsterilmesi, o zamann Trk devletlerinde Mool unsurunun okluu ile aklanabilir. Trklerin tarih boyunca en sk temaslar Moollarla olmu, kalabalk Mool ktleleri Trk idaresine alnm (Asya Hunlarnda, Tabgalar da olduu gibi) ve on binlerce Mool, Trklerle birlikte uzun glere katlmtr. (Bat Hunlarnda ve Avarlar da olduu gibi) Ayrca sk temaslarn mmkn kld baz rki ihtilaflar (karmak) da dnlrse, yabanclarn bu husustaki yanlmalarna amamaldr". Trklerin Anayurdu? Trklerin anayurdunu bir rpda snrlandrabilmek mmkn deil. Da gibi yerinden oynamayan bir nesne deil ki, ona sabit mekan tayin edilsin..inlilerin anayurdunun tarifi kolay, nk onlar ayn corafya iinde vcuda gelip, gelimiler, ikide bir vatan arama durumuna dmemiler. Trklerin hayat farkl. artlar kendileri koyamadklar iin, mevcut artlara uymaya mecbur kalyorlar, uyamaynca da gerekli artlan haiz yeni yurtlar aryorlard. Yine de belirli bir ana vatan snn tespitiyle, oradan saa - sola, ileri - geri hareketler takip edilecekti. rendiimize gre Trklerin anayurdu meselesi "geene asrdan beri mnakaa edilen bir mevzuudur. Tarihiler in kaytlarna dayanarak Altay dalarn Trklerin anayurdu kabul ederken, sanat tarihileri imali garbi (kuzey bat) Asya sahasn, baz kltr tarihileri de Yenisey Nehri balan veya rti-Urallar arasn, AltayKrgz bozkrlar arasn veya Baykal glnn cenubi garbisini (gneybat) gstermilerdir. Baz dil aratrmaclar da Altaylarn arknn veya Kingan silsilesinin ark ve garbnn Trk anayurdu olmas gerektiini dnmlerdir. Uzunca yaplan tarifi ksaltarak aldk. Bu hususta geni bilgi edinmek isteyenler gsterilen yere bakabilirler; ayrca, in'in imal komular adl kitap daha teferruatldr. Orta Asya Biz Trkler corafi isimlerden bazlarna meftunuz, onlara adeta ad konmam kudsiyet izafe ederiz. Anavatan dediimiz zaman dilimizin ucuna Orta Asya gelir. Orta Asya neresidir? Bunu bilmesek ne gam! En eski hatralarmzn orada gml olduunu, ilk kimliimizi orada kazandmz kabul ederiz ya bu yetmektedir. Yine de Orta Asya iin bir snr izmek icab ederse ite tarifi:

"Bu saha Tanr dalarnn gneyinde ve kuzeyinde olmak zere iki blme ayrlarak mtalaa edilebilir. Tanr dalarnn gneyindeki ksm, bu gnk Dou Trkistandr. Kuzeyinde kalan ksmlar ise ungarya stepleri, rti, havzas ile Altay dalardr. Altaylarda cilal ta devrine ait buluntular ok azdr. Ele geen eserlerin azlna ramen, Bat ve Dou Trkistan'daki kltrler ile yalan temaslar kurduklar kolaylkla gsterilebilir." Orta Asya tabir edilen blgenin ortasnda Tanr Dalar bulunuyor. Zamannda muhteem bir medeniyetin imalcisi olan, bugn in'in sahipliinde huzursuz Dou Trkistan (Uygur Cumhuriyeti), yeni adyla Sincan Tanr Dalarna mahsun bakmaktadr. Zirveleri 4000 - 5000 metreye varmakta, uzunluu 1600 km. genilii 300 km. olan Tanr Dalar iin diyeceklerimiz varsa da yutkunacaz, susacaz. tken den ileride o kadar ok bahsedilecek ki, buraya zel olarak almaya lzum grmyoruz. Gler Asya'nn geni bir kta olduu kabul edilse de, zerinde barnan kavim ve boylar rakamlara dklnce anormal bir gerek ortaya kyor. in eskiden, Asya'nn en kalabalk nfuslu, en geni arazili devletiydi; bugnde yle. Her zaman in'in etrafnda irili ufakl komular bulunmu ve in bu komularn bazlarna baz zamanlarda hkmetmi. Bu lkenin kuzeyinde Trk, Mool, Tunguz ve Kore kavimlerinden meydana gelme tam 800 isimden bahsedilmektedir." Sekiz yz says burada olduka byk olmasna karlk o gnn mevzuu bahisle kavimlerinin paralanml dnlnce normaldir. Bir miktar sayya ulaanlar hemen devlet olmaya kalkyor, sayca ok az olanlar ile, yannda yresinde kurulan devlete yahut devletie katlmadan bamszl yeleyenlerde oluyor. 800 kavmin bulunduu zaman ok berilere ait. lk zamanlar iin bunun byle olmad sylenebilir. Yani daha az bir rakam olabilir, nk nfus azd. imdi konumuz Trkler, 800'n ne kadar Trk onu net syleyememiler. Trklere bal boylar izelgesinde 85 isim geiyor. Mevzuumuz gler olduu iin Trk glerinden bahsedeceiz. u anlalyor ki dier kavimler gibi Trkler de dank yayorlard. Anlald kadaryla kk kk topluluklar halinde idiler. Bazen byk bir aile, bir slale, bir oymak kendi bana yaamakta idi. Glerin niin yapldna gelince: artlar zaruri neticeler douruyor, eleilen yerler zerindeki nfusu besleyemiyor, otlar kuruyor srler a kalyor, av hayvanlar azalan insanlar gda slantsna dyor. Mecburen daha elverili artlar aranyordu. Trklerin bilinen ilk asrlarna gidildiinde, onlarn yaay biimleri, g edi sebepleri grlecek. Bazlar muteber kiilerin eserlerinden takip ederek salkl sonuca varmaya alacaz. Ta devrinin ilk alarndan beri, Altay - Sayan dalarnn ima-li garbi - kuzey dou- ksmnda yaayan brakisefal beyaz rk, Afanasyevo kltrnn gelimesi ile karakterinin daha belirgin hale geldii sezilen "Andranova insannn temsilcisi olarak "gebe ve sava" ktleler halinde, M.. 1700'den itibaren, etrafa hakim olmaya balam ve mteakip iki asr iinde Altaylar ve Tanr Dalarna mensup kavil ilerin asli kltr bu idi; ancak bunun tesiri Amerika ve Gney As) ada da grlr" Rasonyi'ye gre Menghin muteber bir alimdir. Yine ondan alnt: Hayvan besleme, nce kpek ve ren geyiinin ehliletirilmesi ile balar; Sr, oban kltr daha sonra gelimitir. At besleyen atl gebe, sava oban kltr daha stn olandr ve bu hususta Altayl kavimler Temayz etmitir. Menghin ayrca unlar ekler:

Hulasa olarak unu syleyebiliriz ki, Ural-Altay kavimlerinin iki sahada cihan tarihi bakmndan kesin ekilde rolleri olmutur: 1) ktisadi alanda hayvan yetitirmeyi gelitirme, 2) timai alanda ise, olaanst devlet kurma kabiliyeti". Schmidt'in de katld etnografya aratrmalarna dayanan bu gr, arkeoloji de desteklenmektedir. Eskiden alkan, fakat devlet kurmaya ehliyetsiz ifti kavimlerle meskun byk nehirler evresinde de yksek kltrler, ancak muharip oban kavimlerin aknlar dolaysyla teekkl etmitir. Dnyann baka yerlerinde nerede kudretli ve srekli devlet kurulmu ise, orada da muhakkak hayvan yetitiren unsurlar vardr. Bunun kk aratrlrsa neticede Ural-Altay kavimlerin tesirleri ile ilgisi grlr. Yakn evrelerde bu tesir kan karmasndan ziyade, manevi sahada olabilir. Devlet kurma kabiliyetinin neden yalnz Ural-Altayl kavimlere ait olduu sorulunca bunun cevab basittir. Ural-Altayl kavimlerin zikr olunan iki byk baars arasnda bir irtibat olmas gerekir. Byk srlerin idaresi ve bakm, geni sahalarda srekli dolama, mer'a ve mlk hukuku bakmndan kanlmas imkansz atmalar, oymak tekilatlar, hayvan yetitirici gebelikle ilgili her ey yekdieri ile sk skya baldr. Bunun tabii sonucu olarak gr ufku geniler, cesaret, oymaa ballk uuru, hkmetme gururu, tekilatlk kabiliyeti, hulasa, devlet kurmak iin btn vasflar geliir". Gebelik burun kvrlan bir kelime olsa da, bunu gklere karan akl banda adamlarda yok deil. Ayn kaynaklardan biraz daha alnt yaparak ufkumuzun almasn salayacaz. Bir de g ile Trk' yan yana getirirken dikkat edeceimiz hususim u olduunu anlamak durumundayz. G, artlar mecbur ettiinde bavurulan zaruri bir eylemdi. Ve ycelii: "Gebelik bir ok bakmlardan iftilikten stn bir meziyettir. nk, bata hayvanlarn ehliletirilmeleri, yabani bitkilerin ehliletirilmesinden phesiz ki stn bir sanattr. ktisadi bakmdan ise ifti, yetitirdii ham mahsul dorudan doruya istihlak ettii halde gebe, aslnda yenmesine imkan olmayan otlan hayvanlarna yedirerek onlar ste, ete ve yapaya tahvil eder. Bunun iin, g fiziki artlara uymak gerekir. Bu amiller obanlk mahareti yannda askeri kabiliyetlerin de gelimesini salar. leriyi gr, sorumluluk duygusu, fiziki ve ahlaki dayankllk gibi". Ve Taynbe noktay yle koyuyor. "Gebenin hayat, hi phesiz insan maharetinin bir zaferidir". En zor yaplan iler en ok beenilen ilerdir. Gebelie ait deerlendirmeler, methiyeler son devir alimleri tarafndan yaplmaktadr. Hi birisi - herhalde- be-on kilometre yol yrmemi, at srtnda ehirden ehre ulamaya almamlar. Zaten, anlatmaya altktan o zamann imkanlarnda yaplanlar ve o yaplanlardan maddi manevi hasl olanlardr. Glerin, bunlarda gsterilen baarnn Trklerin beceri ve karakter hanelerine art puanlar olarak ilendii kabul, ama bunun ne kadar zor getiini de idrak etmeliyiz. Komu olarak Trklerin ilk muhataplar inlilerdir. Kitaplara yansyan ynyle byle, baka ynnde bilmiyoruz. Esasen Hunlar bal altnda verilecek olan malumatlar arasna girmesi gereken, Hunlarn tann biiminden ksaca bahsedeceiz. Baz ilim adamlarnn Trkleri gebelikte yceltileri ile inlilerin tanylar ne kadar farkl. nce, uzaktan grdkleri hareketleri deerlendiriliyor. Trklerin, insana benzetemeseler de mukavim olularna duyduklar hayreti belirtiyorlar. inlilere gre: "Sadece ba bo gezen ruhlar, bilinmeyen canavarlar veya eytanlar bu iklimin iddetine, vahi tabiatn ikencesine dayanabilirdi". Ve yazar Marcel Brion'a gre Hunlar: "Krkten elbiseleri, ksa boylar, soluk yzleri ve ekik gzleri ile gerekten, grenlere dehet veriyorlard". At-g ve karakter balnn altnda daha fazla gezinemeyeceiz. Ksaca, artlarn kavimler zerinde etkisini anlamak istemitik. Frsat zuhur ettike bu konuya deinilecek...

Kaynaka Kitap: TANRININ ASKERLER Yazar: NAZIM TEKTA