DE GENESI AD LITTERAM LIBRI DUODECIM

S. Aurelii Augustini OPERA OMNIA - editio latina duode%i# PL !" De Genesi ad Littera# li$ri

Scriptura Sacra et litteraliter et figuraliter accipienda. 1. &. O#nis di'ina S%ri(tura $i(artita est) se%undu# id *uod Do#inus signi+i%at) di%ens) s%ri$a# eruditu# in regno Dei si#ile# esse o#ni$us san%tis intueri o(ortet *uae i$i aeterna inti#entur) *uae +a%ta narrentur) *uae +utura (atri+a#ilias (ro+erenti de t,esauro suo no'a et 'etera &) *uae duo etia# Testa#enta di%untur. In Li$ris aute# (raenuntientur) *uae agenda (rae%i(iantur 'el ad#oneantur. In narratione ergo reru# +a%taru# *uaeritur utru# o#nia se%undu# +iguraru# tantu##odo intelle%tu# a%%i(iantur) an etia# se%undu# +ide# reru# gestaru# asserenda et de+endenda sint. Na# non esse a%%i(ienda +iguraliter) nullus %,ristianus di%ere aude$it) attendens A(ostolu# di%ente#- Omnia autem haec in figura contingebant illis .- et illud *uod in Genesi s%ri(tu# est- Et erunt duo in carne una !) #agnu# sa%ra#entu# %o##endante# in C,risto et in E%%lesia ". Quid sibi velit "principium" et "caelum et terra". 1. .. Si ergo utro*ue #odo illa S%ri(tura s%rutanda est) *uo#odo di%tu# est (raeter allegori%a# signi+i%atione#- In principio fecit Deus coelum et terram /utru# in (rin%i(io te#(oris0 an *uia (ri#o o#niu#) an in (rin%i(io) *uod est 1er$u# Dei unigenitus 2ilius. Et *uo#odo (ossit ostendi Deu# sine ulla sui %o##utatione o(erati #uta$ilia et te#(oralia. Et *uid signi+i%etur no#ine %oeli et terrae0 utru# s(iritalis %or(oralis*ue %reatura %oeli et terrae 'o%a$ulu# a%%e(erit) an tantu##odo %or(oralis- ut in ,o% li$ro de s(iritali ta%uisse intellegatur) at*ue ita di3isse %oelu# et terra#) ut o#ne# %reatura# %or(orea# su(eriore# at*ue in+eriore# signi+i%are 'oluerit. An utrius*ue in+or#is #ateria di%ta est %oelu# et terra- s(iritalis 'ideli%et 'ita) si%uti esse (otest in se) non %on'ersa ad Creatore#0 tali eni# %on'ersione +or#atur at*ue (er+i%itur0 si aute# non %on'ertatur) in+or#is est- %or(oralis aute# si (ossit intellegi (er (ri'atione# o#nis %or(oreae *ualitatis) *uae a((aret in #ateria +or#ata) %u# ia# sunt s(e%ies %or(oru#) si'e 'isu) si'e alio *uoli$et sensu %or(oris (er%e(ti$iles. Quid sibi velit "caelum et terra". 1. !. An %oelu# intellegendu# est %reatura s(iritalis) a$ e3ordio *uo +a%ta est) (er+e%ta illa et $eata se#(er- terra 'ero) %or(oralis #ateries ad,u% i#(er+e%ta0 *uia terra, in*uit) erat invisibilis et incomposita, et tenebrae erant super abyssum 40 *ui$us 'er$is 'idetur in+or#itate# signi+i%are su$stantiae %or(oralis5 An utrius*ue in+or#itas ,is etia# (osteriori$us 'er$is signi+i%atur%or(oralis *uide# eo *uod di%tu# est- Terra erat invisibilis et incompositas(iritalis aute# eo *uod di%tu# est- Tenebrae erant super abyssum0 ut translato 'er$o tene$rosa# a$6ssu# intellega#us natura# 'itae in+or#e#) nisi %on'ertatur ad Creatore#- *uo solo #odo +or#ari (otest) ut non sit a$6ssus0 et illu#inari) ut non sit tene$rosa5 Et *uo#odo di%tu# est- Tenebrae erant super abyssum? an *uia non erat lu35 *uae si esset) uti*ue su(eresset) et ta#*ua# su(er+underet- *uod tun% +it in %reatura s(iritali) %u# %on'ertitur ad in%o##uta$ile at*ue in%or(orale lu#en) *uod Deus est. Lucis creatio. 2. ". Et *uo#odo di3it Deus- Fiat lux 75 utru# te#(oraliter) an in 1er$i aeternitate5 Et si te#(oraliter) uti*ue #uta$iliter0 *uo#odo ergo (ossit intellegi ,o% di%ere Deus) nisi (er %reatura#0 i(se *ui((e est in%o##uta$ilis5

LIBER PRIMUS

Et si (er %reatura# di3it Deus- Fiat lux0 *uo#odo est (ri#a %reatura lu3) si erat ia# %reatura) (er *ua# Deus di%eret- Fiat lux5 An non est lu3 (ri#a %reatura0 *uia ia# di%tu# erat- In principio fecit Deus coelum et terram 80 et (oterat (er %oeleste# %reatura# 'o3 +ieri te#(oraliter at*ue #uta$iliter) *ua di%ereturFiat lux? 9uod si ita est) %or(oralis lu3 +a%ta est ista) *ua# %or(oreis o%ulis %erni#us) di%ente Deo (er %reatura# s(iritale#) *ua# Deus ia# +e%erat) %u# in (rin%i(io +e%it Deus %oelu# et terra#- Fiat lux0 eo #odo *uo (er talis %reaturae interiore# et o%%ultu# #otu# di'initus diei (otuit- Fiat lux. Dei vox lucem creantis. 2. /. An etia# %or(oraliter sonuit 'o3 di%entis Dei- Fiat lux0 si%ut %or(oraliter sonuit 'o3 di%entis Dei- Tu es Filius meus dilectus :- et ,o% (er %reatura# %or(orale#) *ua# +e%erat Deus) %u# in (rin%i(io +e%it %oelu# et terra#) ante*ua# +ieret lu3) *uae in ,a% sonante 'o%e +a%ta est5 Et si ita est) *ua lingua sonuit ista 'o3) di%ente Deo- Fiat lux0 *uia nondu# erat linguaru# di'ersitas) *uae (ostea +a%ta est in aedi+i%atione turris (ost dilu'iu# &;5 9uaena# lingua erat una et sola) *ua Deus lo%utus est- Fiat lux? et *uis erat *ue# o(orte$at audire) at*ue intellegere) ad *ue# 'o3 ,uius#odi (ro+erretur5 An ,ae% a$surda %arnalis*ue %ogitatio est at*ue sus(i%io5 Dei vox lucem creantis et Verbum. 2. 4. 9uid ergo di%e#us5 An id *uod intellegitur in sono 'o%is) %u# di%itur- Fiat lux, non aute# i(se %or(oreus sonus) ,o% $ene intellegitur esse 'o3 Dei5 et utru# ,o% i(su# ad natura# (ertineat 1er$i eius) de *uo di%itur- In principio erat erbum, et erbum erat apud Deum, et Deus erat erbum &&5 Cu# eni# de illo di%itur- Omnia per ipsum facta sunt &.0 satis ostenditur et lu3 (er i(su# +a%ta) %u# di3it Deus- Fiat lux. 9uod si ita est) aeternu# est *uod di3it DeusFiat lux0 *uia 1er$u# Dei Deus a(ud Deu#) 2ilius uni%us Dei) Patri %oaeternus est- *ua#'is Deo ,o% in aeterno 1er$o di%ente %reatura te#(oralis +a%ta sit. Cu# eni# 'er$a sint te#(oris) %u# di%i#us- 9uando) et ali*uando0 aeternu# ta#en est in 1er$o Dei) *uando +ieri ali*uid de$eat- et tun% +it *uando +ieri de$uisse in illo 1er$o est) in *uo non est *uando et ali*uando) *uonia# totu# illud 1er$u# aeternu# est. Quid est ipsa lux a Deo facta? 3. 7. Et *uid est lu3 i(sa *uae +a%ta est5 utru# s(iritale *uid) an %or(orale5 Si eni# s(iritale) (otest i(sa esse (ri#a %reatura) ia# ,o% di%to (er+e%ta) *uae (ri#o %oelu# a((ellata est) %u# di%tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram &!- ut *uod dixit Deus! Fiat lux" et facta est lux &", ea# re'o%ante ad se Creatore) %on'ersio eius +a%ta at*ue illu#inata intellegatur. trum Deus creaverit "dicendo" in suo Verbo. 3. 8. Et %ur ita di%tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram0 et non di%tu# est- In (rin%i(io di3it Deus- 2iat %oelu# et terra0 et +a%ta sunt %oelu# et terra- si%ut de lu%e narratur- Dixit Deus! Fiat lux" et facta est lux? Utru# (rius uni'ersaliter no#ine %oeli et terrae %o#(re,endendu# erat et %o##endandu# *uod +e%it Deus0 et deinde (er (artes e3se*uendu#) *uo#odo +e%it) %u# (er singula di%itur- Dixit Deus0 id est) *uia (er 1er$u# suu# +e%it) *uid*uid +e%it5 !ateries informis "uomodo formetur. #. :. An %u# (ri#u# +ie$at in+or#itas #ateriae si'e s(iritalis si'e %or(oralis) non erat di%endu#- Dixit Deus! Fiat0 *uia +or#a# 1er$i se#(er Patri %o,aerentis) *uo se#(iterne di%it Deus o#nia) ne*ue sono 'o%is ne*ue %ogitatione te#(ora sonoru# 'ol'ente) sed %oaeterna si$i lu%e a se genitae Sa(ientiae) non i#itatur i#(er+e%tio) %u# dissi#ilis a$ eo *uod su##e a% (ri#itus est) in+or#itate *uada# tendit ad ni,ilu#0 sed tun% i#itatur 1er$i

+or#a#) se#(er at*ue in%o##uta$iliter Patri %o,aerente#) %u# et i(sa (ro sui generis %on'ersione ad id *uod 'ere a% se#(er est) id est ad %reatore# suae su$stantiae) +or#a# %a(it) et +it (er+e%ta %reatura- ut in eo *uod S%ri(tura narrat- Dixit Deus! Fiat, intellega#us Dei di%tu# in%or(oreu# in natura 1er$i eius %oaeterni re'o%antis ad se i#(er+e%tione# %reaturae) ut non sit in+or#is) sed +or#etur se%undu# singula *uae (er ordine# e3se*uitur5 In *ua %on'ersione et +or#atione) *uia (ro suo #odo i#itatur Deu# 1er$u#) ,o% est Dei 2iliu# se#(er Patri %o,aerente#) (lena si#ilitudine et essentia (ari) *ua i(se et Pater unu# sunt &/0 non aute# i#itatur ,an% 1er$i +or#a#) si a'ersa a Creatore) in+or#is et i#(er+e%ta re#aneat- (ro(terea 2ilii %o##e#oratio non ita +it *uia 1er$u#) sed tantu# *uia (rin%i(iu# est) %u# di%itur- In principio fecit Deus coelum et terram &40 e3ordiu# *ui((e %reaturae insinuatur ad,u% in in+or#itate i#(er+e%tionis- +it aute# 2ilii %o##e#oratio) *uod etia# 1er$u# est) eo *uod s%ri(tu# est- Dixit Deus! Fiat0 ut (er id *uod (rin%i(iu# est) insinuet e3ordiu# %reaturae e3istentis a$ illo ad,u% i#(er+e%tae0 (er id aute# *uod 1er$u# est) insinuet (er+e%tione# %reaturae re'o%atae ad eu#) ut +or#aretur in,aerendo Creatori) et (ro suo genere i#itando +or#a# se#(iterne at*ue in%o##uta$iliter in,aerente# Patri) a *uo stati# ,o% est *uod ille. $reatura informis formatur convertens se ad lumen sapientiae. %. &;. Non eni# ,a$et in+or#e# 'ita# 1er$u# 2ilius) %ui non solu# ,o% est esse *uod 'i'ere) sed etia# ,o% est 'i'ere) *uod est sa(ienter a% $eate 'i'ere. Creatura 'ero) *ua#*ua# s(iritalis et intelle%tualis 'el rationalis) *uae 'idetur esse illi 1er$o (ro(in*uior) (otest ,a$ere in+or#e# 'ita#0 *uia non si%ut ,o% est ei esse *uod 'i'ere) ita ,o% 'i'ere *uod sa(ienter a% $eate 'i'ere. A'ersa eni# a Sa(ientia in%o##uta$ili) stulte a% #isere 'i'it) *uae in+or#itas eius est. 2or#atur aute# %on'ersa ad in%o##uta$ile lu#en Sa(ientiae) 1er$u# Dei. A *uo eni# e3stitit ut sit ut%u#*ue a% 'i'at) ad illu# %on'ertitur ut sa(ienter a% $eate 'i'at. Prin%i(iu# *ui((e %reaturae intelle%tualis est aeterna Sa(ientia0 *uod (rin%i(iu# #anens in se in%o##uta$iliter) nullo #odo %essaret o%%ulta ins(iratione 'o%ationis lo*ui ei %reaturae %ui (rin%i(iu# est) ut %on'erteretur ad id e3 *uo est) *uod aliter +or#ata a% (er+e%ta esse non (ossit. Ideo*ue interrogatus *uis esset) res(ondit- #rincipium, $uia et lo$uor vobis &7. &rinitas insinuata cum in inc'oatione tum in perfectione creaturae. %. &&. 9uod aute# 2ilius lo*uitur. Pater lo*uitur) *uia Patre lo*uente di%itur 1er$u#) *uod 2ilius est) aeterno #ore) si #ore di%endu# est) lo*uente Deo 1er$u# %oaeternu#. Inest eni# Deo $enignitas su##a) et san%ta et iusta0 et *uide# non e3 indigentia) sed e3 $ene+i%entia 'eniens a#or in o(era sua. Pro(terea (rius*ua# s%ri$eretur- Dixit Deus! Fiat lux &80 (rae%essit S%ri(tura di%ens- Et %piritus Dei superferebatur super a$uam &:. 9uia si'e a*uae no#ine a((ellare 'oluit tota# %or(orale# #ateria#) ut eo #odo insinuaret unde +a%ta et +or#ata sint o#nia) *uae in suis generi$us ia# dignos%ere (ossu#us) a((ellans a*ua#) *uia e3 ,u#ida natura 'ide#us o#nia in terra (er s(e%ies 'arias +or#ari at*ue %on%res%ere0 si'e s(iritale# 'ita# *ua#da# ante +or#a# %on'ersionis *uasi +luitante#- su(er+ere$atur uti*ue S(iritus Dei0 *uia su$ia%e$at s%ili%et $onae 'oluntati Creatoris) *uid*uid illud erat *uod +or#andu# (er+i%iendu#*ue in%,oa'erat- ut di%ente Deo in 1er$o suo- Fiat lux0 in $ona 'oluntate) ,o% est in $ene(la%ito eius (ro #odulo sui generis #aneret *uod +a%tu# est0 et ideo re%tu# est) *uod (la%uerit Deo) S%ri(tura di%ente- Et facta est lux" et vidit Deus lucem $uia bona est .;. Quomodo &rinitas insinuetur in ipso exordio creaturae.

(. &.. Ut *ue#ad#odu# in i(so e3ordio in%,oatae %reaturae) *uae %oeli et terrae no#ine) (ro(ter id *uod de illa (er+i%iendu# erat) %o##e#orata est) Trinitas insinuatur Creatoris <na# di%ente S%ri(tura- In principio fecit Deus coelum et terram .&0 intellegi#us Patre# in Dei no#ine) et 2iliu# in (rin%i(ii no#ine) *ui non Patri) sed (er sei(su# %reatae (ri#itus a% (otissi#u# s(iritali %reaturae) et %onse*uenter etia# uni'ersae %reaturae (rin%i(iu# est- di%ente aute# S%ri(tura- Et %piritus Dei ferebatur super a$uam .., %o#(leta# %o##e#oratione# Trinitatis agnos%i#us=0 ita et in %on'ersione at*ue (er+e%tione %reaturae) ut reru# s(e%ies digerantur) eade# Trinitas insinuetur1er$u# Dei s%ili%et) et 1er$i generator) %u# di%itur- Dixit Deus0 et san%ta $onitas) in *ua Deo (la%et *uid*uid ei (ro suae naturae #odulo (er+e%tu# (la%et) %u# di%itur- idit Deus $uia bonum est .!. Quid sibi velit Spiritus Dei superferebatur super aquam. ). &!. Sed %ur %o##e#orata (rius *ua#'is i#(er+e%ta %reatura) (ostea %o##e#oratur S(iritus Dei) (rius di%ente S%ri(tura- Terra autem erat invisibilis et incomposita, et tenebrae erant super abyssum ."0 a% deinde in+erente- Et %piritus Dei superferebatur super a$uam ./5 An *uonia# egenus at*ue indigus a#or ita diligit) ut re$us *uas diligit) su$i%iatur0 (ro(terea %u# %o##e#oraretur S(iritus Dei) in *uo san%ta eius $ene'olentia dile%tio*ue intellegitur) su(er+erri di%tus est) ne +a%ienda o(era sua (er indigentiae ne%essitate# (otius *ua# (er a$undantia# $ene+i%entiae Deus a#are (utaretur5 Cuius rei #e#or A(ostolus di%turus de %aritate) su(er e#inente# 'ia# de#onstraturu# se ait .4- et in alio lo%o- %upereminentem, in*uit) scientiae caritatem &hristi .7. Cu# ergo si% o(orteret insinuari S(iritu# Dei) ut su(er+erri di%eretur) %o##odius +a%tu# est ut (rius insinuaretur ali*uid in%,oatu#) %ui su(er+erri di%eretur0 non eni# lo%o) sed o#nia su(erante a% (rae%ellente (otentia. Deus amat creaturam suam ut sit et maneat. *. &". Ita etia# re$us e3 illa in%,oatione (er+e%tis at*ue +or#atis) vidit Deus $uia bonum est .8- (la%uit eni# *uod +a%tu# est) in ea $enignitate *ua (la%uit ut +ieret. Duo *ui((e sunt (ro(ter *uae a#at Deus %reatura# sua#0 ut sit) et ut #aneat. Ut esset ergo *uod #aneret- %piritus Dei superferebatur super a$uam .:0 ut aute# #aneret- idit Deus $uia bona est. Et *uod de lu%e di%tu# est) ,o% de o#ni$us. Manent eni# *uaeda# su(ergressa o#ne# te#(orale# 'olu$ilitate# in a#(lissi#a san%titate su$ Deo0 *uaeda# 'ero se%undu# sui te#(oris #odos) du# (er de%essione# su%%essione#*ue reru# sae%uloru# (ul%,ritudo %onte3itur. Quando Deus dixit+ Fiat lux. ,. &/. 9uod ergo di3it Deus- Fiat lux" et facta est lux !;, in ali*uo die di3it) an ante o#ne# die#5 Si eni# 1er$o si$i %oaeterno di3it) ,o% uti*ue inte#(oraliter di3it- si 'ero te#(oraliter di3it) non 1er$o si$i %oaeterno) sed (er ali*ua# di3it %reatura# te#(orale#0 a% (er ,o% non erit (ri#a %reatura lu3) *uia ia# erat (er *ua# te#(oraliter di%eretur- Fiat lux. At*ue illud ante o#ne# die# +e%isse intellegitur) *uod di%tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram !&0 ut %oeli no#ine intellegatur s(iritalis ia# +a%ta et +or#ata %reatura) ta#*ua# %oelu# %oeli ,uius) *uod in %or(ori$us su##u# est. Se%undo eni# die +a%tu# est +ir#a#entu#) *uod rursus %oelu# a((ella'it. Terrae aute# no#ine in'isi$ilis et in%o#(ositae) a% tene$rosa a$6sso) i#(er+e%tio %or(oralis su$stantiae signi+i%ata est) unde te#(oralia illa +ierent) *uoru# (ri#a esset lu3. $uius generis fuit Dei "vox" cum lucem fecit.

,. &4. 9uo#odo aute# (er %reatura#) *ua# +e%it ante te#(ora) di%i (otuit te#(oraliter- Fiat lux !., in'enire di++i%ile est. Sono eni# 'o%is non intellegi#us di%tu#- na# *uid*uid tale est) %or(oreu# est. An e3 illa i#(er+e%tione su$stantiae %or(oralis +e%it ali*ua# 'o%e# %or(orea#) (er *ua# sonaret- Fiat lux? Ergo ali*uod 'o%ale %or(us ante lu%e# %reatu# at*ue +or#atu# est. Sed si ita est) ia# erat te#(us) (er *uod 'o3 %urreret) sonoru#*ue s(atia si$i su%%edentiu# (raeterirent. 9uod si ia# erat te#(us ante*ua# +ieret lu3) in *uo te#(ore +ieret 'o3 *ua sonaret- Fiat lux0 ad *ue# die# (ertine$at illud te#(us5 Unus eni# dies) ide#*ue (ri#us ille nu#erari in%i(it) *uo +a%ta est lu3. An ad i(su# die# (ertinet totu# s(atiu# te#(oris) et *uo +a%tu# est 'o%ale %or(us) (er *uod sonaret- Fiat lux, et *uo +a%ta est i(sa lu35 Sed o#nis talis 'o3 (ro(ter audientis %or(orale# sensu# a lo*uente (ro+ertur0 ita eni# +a%tus est) ut (er%usso aere sentiat. Nu#*uid ita*ue tale# ,a$e$at auditu# illud *uid*uid erat in'isi$ile et in%o#(ositu#) %ui si% Deus (ersonaret a% di%eret- Fiat lux? A$s%edat ita*ue ,ae% a$ ani#o %ogitantis a$surditas. trum Dei Verbum prolatum est in tempore vel extra tempus? ,. &7. Utru# ergo s(iritalis #otus) sed ta#en te#(oralis erat) *uo di%tu# intellegi#us- Fiat lux, e3(ressus a$ aeterno Deo (er 1er$u# %oaeternu# in %reatura s(iritali) *ua# ia# +e%erat) %u# di%tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram !!, id est in illo %oelo %oeli5 an et ista lo%utio non tantu# sine ali*uo sono) sed etia# sine ullo te#(orali #otu s(iritalis %reaturae) in eius #ente at*ue ratione +i3a *uoda##odo a 1er$o Patri %oaeterno) et *uoda##odo i#(ressa intellegitur) se%undu# *ua# #o'eretur) et ad s(e%ie# %on'erteretur in+erior illa tene$rosa i#(er+e%tio naturae %or(oreae) et +ieret lu35 Sed #ultu# est a% di++i%illi#u# %a(ere *uo#odo di%atur) Deo non te#(oraliter iu$ente) ne*ue id te#(oraliter audiente %reatura) *uae %onte#(latione 'eritatis o#nia te#(ora e3%edit) sed intelle%tualiter si$i#et i#(ressas a$ in%o##uta$ili Dei Sa(ientia rationes) ta#*ua# intellegi$iles lo%utiones) in ea *uae in+ra sunt trans#ittente) +ieri te#(orales #otus in re$us te#(orali$us 'el +or#andis 'el ad#inistrandis. Si aute# lu3) *uae (ri#u# di%ta est ut +iat) et +a%ta est) etia# (ri#atu# %reaturae tenere intellegenda est) i(sa est intelle%tualis 'ita0 *uae nisi ad Creatore# illu#inanda %on'erteretur) +luitaret in+or#iter. Cu# aute# %on'ersa et illu#inata est) +a%tu# est *uod in 1er$o Dei di%tu# est- Fiat lux. -x Gen 1. % videtur lux facta esse per spatium diei. 1/. &8. 1eru#ta#en *ue#ad#odu# sine te#(ore di%tu# est) *uia in 1er$u# Patri %oaeternu# non %adit te#(us0 utru# ita etia# sine te#(ore +a%tu# sit) *uis*ua# +orsitan *uaerat. Sed *uo#odo (otest ,o% intellegi) %u# +a%ta lu%e et di'isa a tene$ris) et inditis diei no%tis*ue 'o%a$ulis) di%at S%ri(tura- Facta est vespera, et factum est mane dies unus !"5 Unde 'idetur illud o(us Dei +a%tu# (er s(atiu# diei) *uo (era%to ad 'es(era# 'entu# est) *uod est no%tis initiu#. Ite#*ue (era%to no%turno s(atio %o#(letus est totus dies) ut #ane +ieret in alteru# die#) in *uo die Deus aliud %onse*uenter o(eraretur. Lux eius"ue discretio a tenebris nonne simul facta est? 1/. &:. I#o 'ero idi(su# (er#ira$ile est) %u# Deus nullo s(atio s6lla$aru# aeterna 1er$i sui ratione di3erit- Fiat lux !/0 %ur tanta #ora +a%ta sit lu3) done% diei s(atiu# (raeteriret) et 'es(era +ieret. An +orte %ito *uide# lu3 +a%ta est) sed #ora diurni te#(oris in eo %onsu#i (otuit) %u# dis%erneretur a tene$ris) at*ue utru#*ue dis%retu# suis 'o%a$ulis signaretur5 Miru# si et ,o% 'el tanta #ora +ieri (otuit a Deo) *uanta di%itur a no$is. Dis%retio *ui((e lu%is et tene$raru# in i(so uti*ue o(ere) %u# lu3 +ieret) %onse%uta est- non eni# lu3 esse (otuit) nisi dis%erneretur a tene$ris.

Vocavit Deus lucem diem etc. in suae Sapientiae rationibus aeternis. 1/. .;. 9uod aute# vocavit Deus lucem diem, et tenebras noctem !4, *uanta #ora +ieri (oterat) etia# si ,o% s6lla$ati# (er sonu# 'o%is egisset) nisi *uanta et a no$is di%itur- Lu3 'o%etur dies) et tene$rae 'o%entur no35 nisi +orte *uis ita desi(iat) ut *uia su(er o#nia #agnus est Deus) (utet ore Dei (rolatas) *ua#'is (au%issi#as s6lla$as) (er totu# diei s(atiu# (otuisse distendi. >u% a%%edit) *uia 1er$o si$i %oaeterno) id est in%o##uta$ilis Sa(ientiae internis aeternis*ue rationi$us) non %or(orali sono 'o%is) vocavit Deus lucem diem, et tenebras noctem. Rursu# eni# *uaeritur) si 'er$is *ui$us uti#ur 'o%a'it) *ua lingua 'o%a'erit0 et *uid o(us erat sonis transeunti$us) u$i %uius*ua# non erat %or(oralis ullus auditus- et non in'enitur. Quomodo sol alibi peragat diem. alibi noctem. 1/. .&. An di%endu# est) *uod %u# %ito (era%tu# esset ,o% o(us Dei) ta#diu stetit lu3 non su%%edente no%te) done% diurnu# s(atiu# (erageretur0 et ta#diu #ansit no3 lu%i su%%edens) done% s(atiu# no%turni te#(oris (raeteriret) et #ane +ieret diei se*uentis) uno (ri#o*ue transa%to5 Sed si ,o% di3ero) 'ereor ne deridear et a$ iis *ui %ertissi#e %ogno'erunt) et a$ iis *ui (ossunt +a%illi#e ad'ertere *uod eo te#(ore *uo no3 a(ud nos est) eas (artes #undi (raesentia lu%is illustret) (er *uas sol a$ o%%asu in ortu# redit0 a% (er ,o% o#ni$us 'iginti *uatuor ,oris non deesse (er %ir%uitu# g6ri totius) ali$i die#) ali$i no%te#. Nu#*uidna# ergo in (arte ali*ua (osituri su#us Deu# u$i ei 'es(era +ieret) %u# a$ ea (arte in alia# (arte# lu3 a$s%ederet5 Na# et in li$ro *ui a((ellatur E%%lesiastes) ita s%ri(tu# est- Et oritur sol, et occidit sol, et in locum suum ducit !70 ,o% est) in eu# lo%u# unde ortus est. Se*uitur eni#) et di%it- Ipse oriens illuc vadit ad austrum, et circuit ad a$uilonem !8. Australis ergo (ars %u# ,a$et sole#) no$is dies est- %u# aute# ad a*uilonis (arte# %ir%u#iens (er'e,itur) no$is no3 est0 non ta#en in alia (arte non est dies) u$i (raesentia solis est- nisi +orte (oeti%is +ig#entis %or in%linandu# est) ut %reda#us sole# #ari se i##ergere) at*ue inde lotu# e3 alia (arte #ane surgere. 9ua#*ua# si ita esset) a$6ssus i(sa (raesentia solis illustraretur) at*ue i$i esset dies. Posset eni# et a*uas illu#inare) *uando a$ eis non (osset e3stingui. Sed ,o% #onstruosu# est sus(i%ari. 9uid *uod etia# sol nondu# erat5 0uitne prima lux spiritalis an corporalis? 1/. ... 9ua(ro(ter si s(iritalis lu3 (ri#o die +a%ta est) nu#*uidna# o%%idit) ut ei su%%ederet no35 Si aute# %or(oralis) *uaena# illa lu3 est) *ua# (ost o%%asu# solis 'idere non (ossu#us) *uia ne% luna erat ad,u%) ne% ali*uae stellae5 Aut si se#(er in ea (arte %oeli est) in *ua sol) ut non sit solis lu3) sed *uasi %o#es eius) eide# ita %oniun%ta) ut dis%erni dignos%i*ue non (ossit) ad ea#de# reditur di++i%ultate# sol'endae ,uius *uaestionis- *uia et ista lu3 eode# #odo *uo sol) ta#*ua# %o#es eius) a$ o%%asu in ortu# %ir%u#iens redit0 et est in alia (arte #undi) *uo te#(ore (ars ista in *ua su#us) tene$res%it in no%te#. E3 *uo %ogit) *uod a$sit) in una (arte %redere Deu# +uisse) *ua# (arte# lu3 ista desereret) ut (osset ei 'es(era +ieri. An +orte in ea (arte lu%e# +e%erat) in *ua +a%turus erat ,o#ine#0 et ideo %u# a$ i(sa (arte lu3 dis%essisset) 'es(era +a%ta di%itur) etia# %u# in alia (arte lu3 illa esset) *uae inde dis%esserat) #ane e3ortura (era%to %ir%uitu5 Lux primum facta dierum"ue vicissitudo. 11. .!. Ut*uid ergo +a%tus est sol in (otestate# diei !:) *ui lu%eret su(er terra#) si lu3 illa diei +a%iendo su++e%erat) *uae dies etia# 'o%ata est5 An illa (rior regiones su(eriores a terra longin*uas illustra$at) ut sentiri non (osset in terris0 at*ue ita o(orte$at sole# +ieri) (er *ue# dies in+eriori$us #undi

(arti$us a((areret5 Potest et ,o% di%i) au%tu# esse +ulgore# di%i sole addito) ut (er illa# lu%e# #inus +ulgens dies *ua# nun% est +uisse %redatur. Etia# ,o% a *uoda# di%tu# s%io) (ri#u# natura# lu%is indu%ta# in o(ere Creatoris) %u# di%tu# est- Fiat lux, et facta est lux ";0 (ostea 'ero %u# de lu#inari$us di%itur) *uid e3 i(sa lu%e +a%tu# sit +uisse %o##e#oratu#) ordine dieru#) *uo 'isu# est Creatori %un%ta esse +a%ienda- *uae natura lu%is *uo transierit +a%ta 'es(era) ut 'i%issi# no3 (erageretur) ne% ille di3it) ne% +a%ile in'eniri (osse ar$itror. Ne*ue eni# e3stin%ta# esse %redendu# est) ut no%turnae tene$rae su%%ederent0 et rursus a%%ensa#) ut #ane +ieret) ante*ua# ,o% solis o++i%io gereretur0 *uod a *uarto die %oe(isse +ieri) eade# S%ri(tura testatur. Lux et umbra+ dies ac nox ante solis creationem. 12. .". 9uod ante*ua# +ieret) *uo %ir%uitu si$i (otuerint tres dies no%tes*ue su%%edere) lu%is *uae (ri#o +a%ta est (er#anente natura) si lu3 %or(oralis tun% +a%ta intellegenda est) et in'enire et e3(li%are di++i%ile est. Nisi +orte #ole# terrena# et a*uosa#) ante*ua# esset a$ alterutro utru#*ue dis%retu#) *uod tertio die +a%tu# s%ri$itur) tene$ras Deu# a((ellasse *uis di3erit) (ro(ter %rassiore# %or(ulentia#) *ua# lu3 (enetrare non (oterat) 'el (ro(ter o$s%urissi#a# u#$ra# tantae #olis) *ua# ne%esse est ut e3 altera (arte ,a$eat %or(us) si e3 ali*ua (arte lu3 +uerit. Ad *ue# lo%u# eni# %uiusli$et %or(oris #oles lu%e# (er'enire non sinit) in eo lo%o u#$ra est- *uonia# lo%us %arens ea lu%e) *ua illustraretur) nisi i#(ediret %or(us o((ositu#) ,o% totu# est *uod u#$ra di%itur. 9uae si (ro #ole %or(oris ta# #agna +uerit) ut o%%u(et s(atiu# terrae) *uantu# e3 altera (arte dies o%%u(at) no3 'o%atur. Ne*ue eni# o#nes tene$rae no3. Na# et in s(elun%is a#(lis) in *uaru# a$dita lu3 irru#(ere (er o((osita# #ole# non sinitur) sunt uti*ue tene$rae0 *uia lu3 non est i$i) totu#*ue s(atiu# illud lo%us est %arens lu%e- ne% ta#en tales tene$rae a%%e(erunt 'o%a$ulu# no%tis) sed illae *uae in ea# (arte# terrae su%%edunt) unde re#o'etur dies. Si%ut non o#nis lu3 dies a((ellatur0 na# et lunae lu3 est) et sideru#) et lu%ernaru#) et %orus%ationu#) et *uaru#*ue reru# ita +ulgentiu#- sed illa lu3 a((ellatur dies) %ui no3 (rae%edenti re%edenti*ue su%%edit. Qua luce dies et noctes sibi succedebant? 12. ./. Sed si (ri#aria lu3 illa undi*ue terrae #ole# %ir%u#+usa %onte3erat) si'e staret) si'e %ir%u#iret) non erat e3 *ua (arte ad#itteret no%te# si$i su%%edere0 *uia nus*ua# i(sa dis%ede$at) ut ei +a%eret lo%u#. An e3 una (arte +a%ta erat) ut i(sa %ir%u#iens) etia# no%te# e3 alia (arte %onse*uenter %ir%u#ire (er#itteret5 Cu# eni# tota# terra# ad,u% a*ua tegeret) ni,il i#(edie$at ut a*uosa et glo$osa #oles e3 una (arte +a%eret die# lu%is (raesentia) e3 alia no%te# lu%is a$sentia) *uae in ea# (arte# su%%ederet a te#(ore 'es(ertino) e3 *ua lu3 in alia# de%linaret. $ongregatio a"uarum "uomodo facta. 12. .4. 9uo ergo %ongregatae sunt a*uae) si tota# terra# (rius o%%u(a'erant5 illae s%ili%et *uae detra%tae sunt) ut terra nudaretur) in *ua# (arte# %ongregatae sunt5 Si eni# erat ali*uid nudu# terrae) *uo %ongregarentur) ia# a((are$at arida) ne% totu# a$6ssus o%%u(a$at. Si aute# totu# te3erant0 *uis erat lo%us *uo %olligerentur) ut terrae ariditas a((areret5 Nu#*uidna# in altu# %ongregatae sunt) si%ut +it %u# ad 'entilandu# in area #essis trita su$rigitur) et %ongesta in aggere# nudat lo%u# *ue# di++usa %onte3erat5 9uis ,o% di3erit) %u# 'iderat us*ue*ua*ue %a#(os #aris ae*ua$iliter +usos) *ui etia# %u# a*uae +lu%tuantis *uida# 'elut #ontes eriguntur) sedatis rursus te#(estati$us %o#(lanantur5 Et si *ua littora nudantur latius) non (otest di%i nulla esse alia terraru# s(atia) *uo a%%edat id

*uod aliunde de%edit) unde in %u# lo%u# e3 *uo re%esserat) iteru# a%%edat. Cu# aute# tota o#nino terra undosa natura %oo(eriretur) *uo %ederet) ut nudaret ali*uas (artes5 An +orte rarior a*ua 'elut ne$ula terras tege$at) *uae %ongregatione s(issata est) ut e3 #ultis eas (arti$us) in *ui$us arida (osset a((arere) nudaret5 9ua#*ua# et terra longe late*ue su$sidens) (otuit alias (artes (rae$ere %on%a'as) *ui$us %on+luentes et %orruentes a*uae re%i(erentur) et a((areret arida e3 ,is (arti$us) unde ,u#or a$s%ederet. 12. .7. Non est aute# in+or#is o#ni #odo #ateries) u$i etia# ne$ulosa s(e%ies a((aruerit. 1"uae et terra "uando factae. 13. .7. Et ideo *uaeri ad,u% (otest) *uando Deus istas %ons(i%uas a*uaru# terraru#*ue s(e%ies *ualitates*ue %rea'erit0 in nullo eni# se3 dieru# ,o% in'enitur. Ita*ue si ,o% ante o#ne# die# +e%it) si%ut ante istoru# (ri#oru# dieru# %o##e#oratione# s%ri(tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram "&0 ut in terrae 'o%a$ulo intellega#us ia# +or#ata# terrena# s(e%ie# su(er+usis a*uis ista ia# 'isi$ili s(e%ie sui generis de%laratis- ut in eo *uod se*uitur S%ri(tura di%ens- Terra autem erat invisibilis et incomposita, et tenebrae erant super abyssum! et %piritus Dei superferebatur super a$uas "., nulla# o(ine#ur in+or#itate# #ateriae) sed terra# et a*ua# sine lu%e) *uae nondu# erat +a%ta) suis ia# notissi#is *ualitati$us %onditas- ut ideo terra in'isi$ilis di%ta intellegatur) *uod a*uis %oo(erta non (osset 'ideri) etia#si esset *ui (osset 'idere0 ideo 'ero in%o#(osita) *uia nondu# a #ari distin%ta) et %in%ta litori$us) et suis +eti$us ani#ali$us*ue de%orata- si ergo ita est) %ur istae s(e%ies) *uae (ro%ul du$io %or(orales sunt) ante o#ne# die# +a%tae sunt5 Cur non s%ri(tu# est- Di3it Deus- 2iat terra) et +a%ta est terra0 ite#- Di3it Deus- 2iat a*ua0 et +a%ta est a*ua0 'el utru#*ue %o##uniter) si una *uasi lege lo%i in+i#i %ontinentur- Di3it Deus- 2iat terra et a*ua) et si% +a%tu# est5 !undum creatum esse ex materia informi a Deo facta. 1#. .7. Cur non di%tu# est) %u# ,o% +a%tu# esset- 1idit Deus) *uia $onu# est5 1#. .8. >ae% eni# %onsideratio suasit <*uonia# #ani+estu# est o#ne #uta$ile e3 ali*ua in+or#itate +or#ari0 si#ul*ue illud et %at,oli%a +ides (raes%ri$it) et %ertissi#a ratio do%et) nullaru# naturaru# #ateria# esse (otuisse) nisi a$ o#niu# reru# non solu# +or#ataru#) sed etia# +or#a$iliu# in%,oatore Deo at*ue %reatore) de *ua etia# di%it ei *uaeda# S%ri(tura- 'ui fecisti mundum ex materia informi "!) ,an% #ateria# illis 'er$is) *ui$us (ro s(iritali (rudentia tardiori$us etia# le%tori$us 'el auditori$us %ongrueretur) +uisse %o##e#orata#) *ui$us ante dieru# enu#eratione# di%tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram, et%.) done% di%eretur- Et dixit Deus, ut dein%e(s +or#ataru# reru# ordo %onse*ueretur. 2erum materia ac forma concreatae sunt. 1%. .:. Non *uia in+or#is #ateria +or#atis re$us te#(ore (rior est) %u# sit utru#*ue si#ul %on%reatu#) et unde +a%tu# est) et *uod +a%tu# est. Si%ut eni# 'o3 #ateria est 'er$oru#) 'er$a 'ero +or#ata# 'o%e# indi%ant0 non aute# *ui lo*uitur) (rius e#ittit in+or#e# 'o%e#) *ua# (ossit (ostea %olligere) at*ue in 'er$a +or#are- ita %reator Deus non (riore te#(ore +e%it in+or#e# #ateria#) et ea# (ostea (er ordine# *uaru#*ue naturaru#) *uasi se%unda %onsideratione +or#a'it0 +or#ata# *ui((e %rea'it #ateria#. Sed *uia illud unde +it ali*uid) etsi non te#(ore) ta#en *uada# origine (rius est) *ua# illud *uod inde +it0 (otuit di'idere S%ri(tura lo*uendi te#(ori$us) *uod Deus +a%iendi te#(ori$us non di'isit. Si eni# *uaeratur utru# 'o%e# de 'er$is an de 'o%e 'er$a +a%ia#us0 non +a%ile *uis*ua# ita tardo ingenio re(eritur) *ui non (otius 'er$a +ieri de 'o%e res(ondeat- ita *ua#'is utru#*ue si#ul *ui

lo*uitur +a%iat) *uid unde +a%iat) naturali attentioni satis a((aret. 9ua#o$re#) %u# si#ul utru#*ue Deus +e%erit) et #ateria# *ua# +or#a'it) et res in *uas ea# +or#a'it) et utru#*ue a$ S%ri(tura di%i o(ortuerit) ne% si#ul utru#*ue di%i (otuerit0 (rius illud unde ali*uid +a%tu# est) *ua# illud *uod inde +a%tu# est) di%i de$uisse *uis du$itet5 9uia etia# %u# di%i#us #ateria# et +or#a#) utru#*ue si#ul esse intellegi#us) ne% utru#*ue si#ul (ossu#us enuntiare. Si%ut aute# in $re'itate te#(oris %ontingit) %u# duo ista 'er$a (ro+eri#us) ut alteru# ante alteru# (ro+era#us- ita in (roli3itate narrationis alteru# (rius *ua# alteru# narrandu# +uit) *ua#'is utru#*ue) ut di%tu# est) si#ul +e%erit Deus0 ut *uod sola origine (rius est in +a%iendo) etia# te#(ore (rius sit in narrando- *uia duae res) *uaru# etia# altera nullo #odo (rior est) no#inari si#ul non (ossunt0 *uanto #inus si#ul narrari5 Non ita*ue du$itandu# est ita esse ut%u#*ue ista# in+or#e# #ateria# (ro(e ni,il) ut non sit +a%ta nisi a Deo) et re$us *uae de illa +or#atae sunt si#ul %on%reata sit. Quomodo Scriptura materiae informitatem insinuet. 1%. !;. Sed si %redi$iliter di%itur ea# signi+i%ari illis 'er$is- Terra autem erat invisibilis et incomposita, et tenebrae erant super abyssum! et %piritus Dei superferebatur super a$uam ""0 ut e3%e(to *uod i$i (ositu# est de S(iritu Dei) %aetera reru# *uide# 'isi$iliu# 'o%a$ula) sed ad illa# in+or#itate#) ut tardiori$us (oterat) insinuanda# di%ta intellega#us0 *uia ,ae% duo ele#enta) id est terra et a*ua) ad ali*uid +a%iendu# o(erantiu# #ani$us tra%ta$iliora sunt %aeteris) et ideo %ongruentius istis no#ini$us illa insinua$atur in+or#itas. 1lia ratio "uomodo dies et nox facta fuerit. lucis forsitan emissione et contractione? 1(. !;. Si ,o% ergo (ro$a$iliter di%itur) non erat ali*ua +or#ata #oles) *ua# lu3 e3 una (arte illustrans) e3 altera +a%eret tene$ras) unde (osset no3 die dis%edente su%%edere. 1(. !&. E#issione# 'ero %ontra%tione#*ue lu%is illius si 'eli#us die# no%te#*ue intellegere) ne% %ausa# 'ide#us %ur ita +ieret. Non eni# ia# erant ani#alia) *ui$us ,ae% 'i%issitudo salu$riter e3,i$eretur) et *ui$us (ost#odu# e3ortis (er %ir%uitu# solis %erni#us e3,i$eri. Ne% ullu# o%%urrit e3e#(lu#) *uo ista# e#issione# %ontra%tione#*ue lu%is) ut diei no%tis*ue 'i%issitudines +ierent) (ro$are (ossi#us. Ia%tus eni# radioru# e3 o%ulis nostris) %uiusda# lu%is *uide# est ia%tus0 et %ontra,i (otest) %u# aere#) *ui est o%ulis nostris (ro3i#us) intue#ur0 et e#itti) %u# ad ea#de# re%titudine#) *uae sunt longe (osita attendi#us- ne% sane %u# %ontra,itur) o#nino %ernere *uae longe sunt desinit0 sed %erte o$s%urius) *ua# %u# in ea o$tutus e#ittitur. Sed ta#en ea lu3 *uae in sensu 'identis est) ta# e3igua do%etur) ut nisi adiu'etur e3traria lu%e) ni,il 'idere (ossi#us0 et *uia dis%erni a$ ea non (otest) *uo e3e#(lo de#onstrari (ossit e#issio in die#) et %ontra%tio lu%is in no%te#) si%ut di3i) re(erire di++i%ile est. Lux spiritalis. lux increata. "uae spiritales et rationales creaturas illuminat. 1). !.. Si aute# s(iritalis lu3 +a%ta est) %u# di3it Deus- Fiat lux "/0 non illa 'era Patri %oaeterna intellegenda est) (er *ua# +a%ta sunt o#nia) et *uae illu#inat o#ne# ,o#ine#0 sed illa de *ua di%i (otuit- #rior omnium creata est sapientia "4. Cu# eni# aeterna illa et in%o##uta$ilis) *uae non est +a%ta) sed genita Sa(ientia) in s(iritales at*ue rationales %reaturas) si%ut in ani#as san%tas se trans+ert "7) ut illu#inatae lu%ere (ossint0 +it in eis *uaeda# lu%ulentae rationis a++e%tio) *uae (otest a%%i(i +a%ta lu3) %u# di%eret Deus- Fiat lux- si ia# erat %reatura s(iritalis) *uae no#ine %oeli signi+i%ata est) in eo *uod s%ri(tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram "80 non %or(oreu#

%oelu#) sed %oelu# in%or(oreu# %oeli %or(orei) ,o% est) su(er o#ne %or(us) non lo%oru# gradi$us) sed naturae su$li#itate (rae(ositu#. 9uo aute# #odo si#ul +ieri (otuit et *uod illu#inaretur) et i(sa illu#inatio) a% di'erso te#(ore narranda +uerit) (aulo ante di3i#us) %u# de #ateria tra%tare#us. 1llegorice explicatur lucis a tenebris divisio. 1). !!. Sed ,ui% lu%i su%%edente# no%te#) ut 'es(era +ieret) *uo (a%to intelle%turi su#us5 A tene$ris 'ero *uali$us talis lu3 di'idi (otuit) di%ente S%ri(tura- Et divisit Deus inter lucem ac tenebras ":5 Nu#*uid ia# erant (e%%atores et stulti de%identes a lu#ine 'eritatis) inter *uos et in eade# lu%e (er#anentes di'ideret Deus) ta#*ua# inter lu%e# a% tene$ras0 et lu%e# 'o%ans die#) a% tene$ras no%te#) ostenderet se non o(eratore# (e%%atoru#) sed ordinatore# distri$utione #eritoru#5 An ,i% dies totius te#(oris no#en est) et o#nia 'olu#ina sae%uloru# ,o% 'o%a$ulo in%ludit0 ideo*ue non di%tus est (ri#us) sed unus dies5 Et facta est eni# vespera, et factum est, in*uit) mane dies unus /;- ut (er ,o% *uod +a%ta est 'es(era) (e%%atu# rationalis %reaturae0 *uod aute# +a%tu# est #ane) reno'atio eius signi+i%ata 'ideatur. Quid insinuare possit lucis a tenebris divisio. 1). !". Sed ,ae% allegoriae (ro(,eti%ae dis(utatio est) *ua# non isto ser#one sus%e(i#us. Institui#us eni# de S%ri(turis nun% lo*ui se%undu# (ro(rietate# reru# gestaru#) non se%undu# aenig#ata +uturaru#. Ergo ad ratione# +a%taru# %onditaru#*ue naturaru#) *uo#odo in'eni#us 'es(era# et #ane in lu%e s(iritali5 An di'isio *uide# lu%is a tene$ris) distin%tio est ia# rei +or#atae a$ in+or#i0 a((ellatio 'ero diei et no%tis) insinuatio distri$utionis est) *ua signi+i%etur ni,il Deu# inordinatu# relin*uere) at*ue i(sa# in+or#itate#) (er *ua# res de s(e%ie in s(e%ie# #odo *uoda# transeundo #utantur) non esse indis(osita#0 ne*ue de+e%tus (ro+e%tus*ue %reaturae) *ui$us si$i#et te#(oralia *uae*ue su%%edunt) sine su((le#ento esse de%oris uni'ersi5 No3 eni# odinatae sunt tene$rae. De spirituali luce difficultas. "uomodo in ea sit vespera et mane. 1). !/. Pro(terea 'ero %u# +a%ta esset lu3) di%tu# est- idit Deus lucem, $uia bona est /&0 %u# ,o% (osset (ost o#nia eiusde# diei di%ere) id est) ut %u# e3(li%asset- Dixit Deus! Fiat lux" et facta est lux" Et divisit Deus inter lucem et tenebras" Et vocavit Deus lucem diem, et tenebras vocavit noctem /.0 tun% di%eret- Et vidit Deus $uia bonum est /!0 et dein%e(s anne%teret- Et facta est vespera, et factum est mane /"0 si%ut in aliis o(eri$us +a%it) *ui$us 'o%a$ula i#(onit. >i% ergo (ro(terea non ita +e%it) *uonia# a +or#ata re ad ,o% distin%ta est illa in+or#itas) ut non in ea +inis esset) sed ad,u% +or#anda restaret (er %reaturas %aeteras ia# %or(orales. Ita*ue si (ostea*ua# distin%ta essent illa di'isione et 'o%a$ulis) tun% di%eretur- idit Deus $uia bonum est //0 ,ae% +a%ta a%%i(ere#us signi+i%ari) *ui$us ia# in suo genere ni,il esset addendu#. 9uia 'ero lu%e# sola# ita (er+e%erat0 idit Deus, in*uit) lucem, $uia bona est, et di'isione a% no#ini$us dis%re'it a tene$ris. Ne*ue tun% di3it- idit Deus $uia bonum est0 ad ,o% eni# erat in+or#itas illa dis%reta) ut ad,u% inde alia +or#arentur. Na#*ue ista no3 *uae no$is notissi#a est <+a%it eni# ea# su(er terras solis %ir%uitus=) *uando (er lu#inariu# distri$utione# a die di'iditur) (ost i(sa# di'isione# diei et no%tis di%itur- idit Deus $uia bonum est. Non eni# ,ae% no3 in+or#is ali*ua su$stantia erat) unde ad,u% alia +or#arentur) sed s(atiu# lo%i (lenu# aere) %arens lu#ine diurno0 %ui uti*ue no%ti ia# ni,il addendu# esset in genere suo) *uo esset s(e%iosior si'e distin%tior. 1es(era aute# in toto illo triduo) ante*ua# +ierent lu#inaria) %onsu##ati o(eris ter#inus non a$surde +ortasse intellegitur0 #ane 'ero) ta#*ua# +uturae o(erationis signi+i%atio.

Deum operari sui Verbi rationibus aeternis sui"ue Spiritus amore. 1*. !4. Sed ante o#nia #e#ineri#us) unde ia# #ulta di3i#us) non te#(orali$us *uasi ani#i sui aut %or(oris #oti$us o(erari Deu#) si%ut o(eratur ,o#o 'el angelus0 sed aeternis at*ue in%o##uta$ili$us et sta$ili$us rationi$us %oaeterni si$i 1er$i sui) et *uoda#) ut ita di3eri#) +otu (ariter %oaeterni san%ti S(iritus sui. Na# et illud *uod (er grae%a# et latina# lingua# di%tu# est de S(iritu Dei) *uod superferebatur super a$uas, se%undu# s6rae linguae intelle%tu#) *uae 'i%ina est ,e$raeae) <na# ,o% a *uoda# do%to %,ristiano s6ro +ertur e3(ositu#= non superferebatur, sed fovebat (otius intellegi (er,i$etur. Ne% si%ut +o'entur tu#ores aut 'ulnera in %or(ore a*uis 'el +rigidis 'el %alore %ongruo te#(eratis0 sed si%ut o'a +o'entur a$ aliti$us) u$i %alor ille #aterni %or(oris etia# +or#andis (ullis *uoda##odo ad#ini%ulatur) (er *ue#da# in suo genere dile%tionis a++e%tu#. Non ita*ue (er singulos dies istoru# o(eru# di'inoru# ta#*ua# te#(orales 'o%es Dei %arnaliter %ogite#us. Non eni# ad ,o% i(sa Dei Sa(ientia nostra in+ir#itate sus%e(ta 'enit ad %olligendos su$ alas suas +ilios Ierusale#) *ue#ad#odu# gallina (ullos suos /4 ut se#(er (ar'uli si#us0 sed ut #alitia in+antes) #ente (ueri esse desina#us /7. 3rudentia utendum est in Scripturis Sacris interpretandis. 1*. !7. Et in re$us o$s%uris at*ue a nostris o%ulis re#otissi#is) si *ua inde s%ri(ta etia# di'ina legeri#us) *uae (ossint sal'a +ide *ua i#$ui#ur) alias at*ue alias (arere sententias0 in nulla# earu# nos (rae%i(iti a++ir#atione ita (roi%ia#us) ut si +orte diligentius dis%ussa 'eritas ea# re%te la$e+a%ta'erit) %orrua#us- non (ro sententia di'inaru# S%ri(turaru#) sed (ro nostra ita di#i%antes) ut ea# 'eli#us S%ri(turaru# esse) *uae nostra est0 %u# (otius ea# *uae S%ri(turaru# est) nostra# esse 'elle de$ea#us. 4n obscuris Scripturae locis ni'il temere asserendum. 1,. !8. Pona#us eni# in eo *uod s%ri(tu# est- Dixit Deus! Fiat lux" et facta est lux /80 aliu# sensisse lu%e# %or(orale# +a%ta#) et aliu# s(iritale#. Esse s(iritale# lu%e# in %reatura s(iritali) +ides nostra non du$itat- esse aute# lu%e# %or(orale# %oeleste#) aut etia# su(ra %oelu#) 'el ante %oelu#) %ui su%%edere no3 (otuerit) ta#diu non est %ontra +ide#) done% 'eritate %ertissi#a re+ellatur. 9uod si +a%tu# +uerit) non ,o% ,a$e$at di'ina S%ri(tura) sed ,o% senserat ,u#ana ignorantia. Si aute# ,o% 'eru# esse %erta ratio de#onstra'erit) ad,u% in%ertu# erit utru# ,o% in illis 'er$is san%toru# Li$roru# s%ri(tor sentiri 'oluerit) an aliud ali*uid non #inus 'eru#. 9uod si %aetera %onte3tio ser#onis non ,o% eu# 'oluisse (ro$a'erit) non ideo +alsu# erit aliud) *uod i(se intellegi 'oluit0 sed et 'eru#) et *uod utilius %ognos%atur. Si aute# %onte3tio S%ri(turae ,o% 'oluisse intellegi s%ri(tore# non re(ugna'erit) ad,u% resta$it *uaerere utru# et aliud non (otuit. 9uod si et aliud (otuisse in'eneri#us) in%ertu# erit *uidna# eoru# ille 'oluerit- et utru#*ue sentiri 'oluisse) non in%on'enienter %reditur) si utri*ue sententiae %erta %ir%u#stantia su++ragantur. 1,. !:. Pleru#*ue eni# a%%idit ut ali*uid de terra) de %oelo) de %aeteris #undi ,uius ele#entis) de #otu et %on'ersione 'el etia# #agnitudine et inter'allis sideru#) de %ertis de+e%ti$us solis a% lunae) de %ir%uiti$us annoru# et te#(oru#) de naturis ani#aliu#) +ruti%u#) la(idu#) at*ue ,uius#odi %aeteris) etia# non %,ristianus ita no'erit) ut %ertissi#a ratione 'el e3(erientia teneat. Tur(e est aute# ni#is et (erni%iosu# a% #a3i#e %a'endu#) ut %,ristianu# de ,is re$us *uasi se%undu# %,ristianas Litteras lo*uente#) ita delirare audiat) ut) *ue#ad#odu# di%itur) toto %oelo errare %ons(i%iens) risu# tenere 'i3 (ossit. Et non ta# #olestu# est) *uod errans ,o#o deridetur) sed *uod

au%tores nostri a$ eis *ui +oris sunt) talia sensisse %reduntur) et %u# #agno eoru# e3itio de *uoru# salute satagi#us) ta#*ua# indo%ti re(re,enduntur at*ue res(uuntur. Cu# eni# *ue#*ua# de nu#ero C,ristianoru# in ea re *ua# o(ti#e norunt) errare %o#(re,enderint) et 'ana# sententia# sua# de nostris Li$ris asserere0 *uo (a%to illis Li$ris %redituri sunt) de resurre%tione #ortuoru#) et de s(e 'itae aeternae) regno*ue %oeloru#) *uando de ,is re$us *uas ia# e3(eriri) 'el indu$itatis nu#eris (er%i(ere (otuerunt) +alla%iter (uta'erint esse %ons%ri(tos5 9uid eni# #olestiae tristitiae*ue ingerant (rudenti$us +ratri$us te#erarii (raesu#(tores) satis di%i non (otest) %u# si *uando de (ra'a et +alsa o(inatione sua re(re,endi) et %on'in%i %oe(erint a$ eis *ui nostroru# Li$roru# au%toritate non tenentur) ad de+endendu# id *uod le'issi#a te#eritate et a(ertissi#a +alsitate di3erunt) eosde# Li$ros san%tos) unde id (ro$ent) (ro+erre %onantur) 'el etia# #e#oriter) *uae ad testi#oniu# 'alere ar$itrantur) #ulta inde 'er$a (ronuntiant) non intellegentes ne*ue *uae lo*uuntur) ne*ue de *ui$us a++ir#ant /:. 4n Gen. interpretanda sententias varias profert 1ug.. nullam confidenter confirmat. 2/. ";. Ad ,o% eni# %onsiderandu# et o$ser'andu# li$ru# (eneseos #ulti(li%iter) *uantu# (otui) enu%lea'i) (rotuli*ue sententias de 'er$is ad e3er%itatione# nostra# o$s%ure (ositis0 non ali*uid unu# te#ere a++ir#ans %u# (raeiudi%io alterius e3(ositionis +ortasse #elioris) ut (ro suo #odulo eligat *uis*ue *uod %a(ere (ossit- u$i aute# intellegere non (otest) S%ri(turae Dei det ,onore#) si$i ti#ore#. Sed %u# ta# #ultis e3iti$us 'er$a S%ri(turae *uae tra%ta'i#us) e3(onantur) %o,i$eant se tande# *ui litteris in+lati sae%ulari$us ,ae% ita (osita) ut o#nia (ia %orda nutriant) 'elut i#(eritu# at*ue i#(olitu# ali*uid e3agitant0 sine (ennis in terra re(tantes) et 'olatu ranaru# a'iu# nidos irridentes. Peri%ulosius aute# errant *uida# in+ir#i +ratres) *ui %u# istos i#(ios de %oelestiu# %or(oru# nu#eris) 'el de *ui$usli$et ele#entoru# #undi ,uius *uaestioni$us su$tiliter et %o(iose disserere audiunt) e'anes%unt0 et eos si$i %u# sus(irio (rae(onentes) et #agnos (utantes) salu$erri#ae (ietatis Li$ros %u# +astidio re(etunt et *uos dul%iter ,aurire de$erent) 'i3 (atienter attingunt0 a segetis as(eritate a$,orrentes) et s(inaru# +lori$us in,iantes. Non eni# 'a%ant 'idere *ua# sua'is est Do#inus 4;) ne% in sa$$ato esuriunt0 at*ue ideo (igri sunt) (otestate a Do#ino sa$$ati a%%e(ta) 'ellere s(i%as) et ta#diu 'ersari #ani$us) %ontritas*ue (urgare) done% ad es%a# (er'eniant 4&. Qui intellectus eligendus in sententiis apertis vel oscuris. 21. "&. Di%et ali*uis- 9uid tu tanta tritura dissertationis ,uius) *uid granoru# e3uisti5 *uid e'entilasti5 Cur (ro(e#odu# in *uaestioni$us ad,u% latent o#nia5 A++ir#a ali*uid eoru# *uae #ulta (osse intellegi dis(utasti. Cui res(ondeo) ad eu# i(su# #e %i$u# sua'iter (er'enisse) *uo didi%i non ,aerere ,o#ini in res(ondendo se%undu# +ide#) *uod res(ondendu# est ,o#ini$us *ui %alu#niari Li$ris nostrae salutis a++e%tant0 ut *uid*uid i(si de natura reru# 'era%i$us do%u#entis de#onstrare (otuerint) ostenda#us nostris Litteris non esse %ontrariu#. 9uid*uid aute# de *ui$usli$et suis 'olu#ini$us ,is nostris Litteris) id est %at,oli%ae +idei %ontrariu# (rotulerint) aut ali*ua etia# +a%ultate ostenda#us) aut nulla du$itatione %reda#us esse +alsissi#u#at*ue ita tenea#us Mediatore# nostru#) in $uo sunt omnes thesauri sapientiae at$ue scientiae absconditi 4.) ut ne*ue +alsae (,iloso(,iae lo*ua%itate sedu%a#ur) ne*ue +alsae religionis su(erstitione terrea#ur. Et %u# di'inos Li$ros legi#us in tanta #ultitudine 'eroru# intelle%tuu#) *ui de (au%is 'er$is eruuntur) et sanitate %at,oli%ae +idei #uniuntur) id (otissi#u#

deliga#us) *uod %ertu# a((aruerit eu# sensisse *ue# legi#us0 si aute# ,o% latet) id %erte *uod %ir%u#stantia S%ri(turae non i#(edit) et %u# sana +ide %on%ordat- si aute# et S%ri(turae %ir%u#stantia (ertra%tari a% dis%uti non (otest) salte# id solu# *uod +ides sana (raes%ri$it. Aliud est eni# *uid (otissi#u# s%ri(tor senserit non dignos%ere) aliud aute# a regula (ietatis errare. Si utru#*ue 'itetur) (er+e%te se ,a$et +ru%tus legentis- si 'ero utru#*ue 'itari non (otest) etia# si 'oluntas s%ri(toris in%erta sit sanae +idei %ongrua# non inutile est eruisse sententia#. & - C+. Mt &!) /.. . - & Cor &;) &&. ! - Gen .) .". " - C+. E(, /) !.. / - Gen &) &. 4 - Gen &) .. 7 - Gen &) !. 8 - Gen &) &. : - Mt !) &7. &; - C+. Gen &&) 7. && - Io &) &. &. - Io &) !. &! - Gen &) &. &" - Gen &) ". &/ - C+. Io &;) !;. &4 - Gen &) &. &7 - Io 8) ./. &8 - Gen &) !. &: - Gen &) .. .; - Gen &) !-". .& - Gen &) &. .. - Gen &) ..

.! - Gen &) !. ." - Gen &) .. ./ - Gen &) .. .4 - & Cor &.) !&. .7 - E(, !) &:. .8 - Gen &) &;. .: - Gen &) .. !; - Gen &) !. !& - Gen &) &. !. - Gen &) !. !! - Gen &) &. !" - Gen &) /. !/ - Gen &) !. !4 - Gen &) /. !7 - E%%le &) /. !8 - E%%le &) 4. !: - C+. Ps &!/) 8. "; - Gen &) !. "& - Gen &) &. ". - Gen &) .. "! - Sa( &&) &8. "" - Gen &) .. "/ - Gen &) !. "4 - E%%li &) ". "7 - C+. Sa( 7) .7. "8 - Gen &) &.

": - Gen &) ". /; - Gen &) /. /& - Gen &) ". /. - Gen &) !-". /! - Gen &) !-". /" - Gen &) /. // - Gen &) &8. /4 - C+. Mt .!) !7. /7 - C+. & Cor &") .;. /8 - Gen &) !. /: - & Ti# &) 7. 4; - C+. Ps !!) :. 4& - C+. Mt &.) &. 4. - Col .) !.

LIBER SECUNDUS
0irmamentum in medio a"uarum "uid sibi velit.

1. &. Et dixit Deus! Fiat firmamentum in medio a$uarum, et sit dividens inter a$uam et a$uam! et sic est factum. Et fecit Deus firmamentum, et divisit Deus inter a$uam $uae erat infra firmamentum, et inter a$uam $uae erat super firmamentum. Et vocavit Deus firmamentum coelum. Et vidit Deus $uia bonum est. Et facta est vespera, et factum est mane dies secundus &. De 'er$o Dei *uod di3it Deus- Fiat firmamentum, et%.) et de (la%ito eius) *uo 'idit *uia $onu# est) et de 'es(era et de #ane) non o(us est ,i% iteru# si#iliter*ue disserere0 at*ue ita dein%e(s *uoties%u#*ue ista re(etuntur) se%undu# su(eriore# in*uisitione# interi# %onsideranda esse ad#one#us. Utru# aute# nun% illud %oelu# +iat) *uod e3%edit aeris o#nia s(atia) eius*ue o#ne# altitudine#) u$i etia# lu#inaria stellae*ue %onstituuntur *uarto die0 an i(se aer 'o%etur +ir#a#entu#) *uaeri #erito (otest.
1"uas supra sidereum caelum esse "uidam negant.

1. .. Multi eni# asserunt istaru# a*uaru# natura# su(er sidereu# %oelu# esse non (osse) *uod si% ,a$eant ordinatu# (ondus suu#) ut 'el su(er terras +luitent) 'el in aere terris (ro3i#o 'a(oraliter +erantur. Ne*ue *uis*ua# istos de$et ita re+ellere) ut di%at se%undu# o#ni(otentia# Dei) %ui %un%ta (ossi$ilia sunt) o(ortere nos %redere) a*uas etia# ta# gra'es) *ua# no'i#us at*ue

senti#us) %oelesti %or(ori) in *uo sunt sidera) su(er+usas. Nun% eni# *ue#ad#odu# Deus instituerit naturas reru#) se%undu# S%ri(turas eius nos %on'enit *uaerere0 non *uid in eis 'el e3 eis ad #ira%ulu# (otentiae suae 'elit o(erari. Ne*ue eni# si 'ellet Deus su$ a*ua oleu# ali*uando #anere) non +ieret0 non e3 eo ta#en olei natura no$is esset in%ognita) *uod ita +a%ta sit) ut a((etendo suu# lo%u#) etia# si su$ter+usa +uerit) (erru#(at a*uas) eis*ue se su(er(osita# %ollo%et. Nun% ergo *uaeri#us utru# %onditor reru#) *ui o#nia in #ensura et nu#ero et (ondere dis(osuit .) non unu# lo%u# (ro(riu# (onderi a*uaru# %ir%a terra# tri$uerit) sed et su(er %oelu# *uod ultra li#ite# aeris %ir%u#+usu# at*ue solidatu# est.
1rgumenta ab illis allata.

1. !. 9uod *ui negant esse %redendu#) de (onderi$us ele#entoru# argu#entantur) negantes ullo #odo ita desu(er *uasi *uoda# (a'i#ento solidatu# esse %oelu#) ut (ossit a*uaru# (ondera sustinere0 *uod talis soliditas nisi terris esse non (ossit) et *uid*uid tale est) non %oelu# sed terra sit. Non eni# tantu# lo%is) sed etia# *ualitati$us ele#enta distingui) ut (ro *ualitati$us (ro(riis etia# lo%a (ro(ria sortirentur- a*ua s%ili%et su(er terra#) *uae etia# si su$ terra stat aut la$itur) si%ut in antris %a'ernis*ue a$ditis) non ta#en ea terrae (arte *ua# su(ra) sed ea *ua# in+ra se ,a$et) %ontinetur. Na# si e3 (arte su(eriore +uerit (ars ulla terrae dela(sa) non #anet su(er a*ua#) sed ea (erru(ta de#ergitur et (ergit ad terra#0 *uo 'eniens %on*uies%it) ta#*ua# in lo%o suo) ut su(ra sit a*ua) su$tus aute# terra. Unde %ognos%itur *uod etia# su(er a*uas %u# esset) non i(sis a*uis (orta$atur) sed %o#(age terrae tene$atur) si%ut sese ,a$ent %a#erae s(elun%aru#.
Scriptura Sacra et doctrina de rerum natura.

1. ". >i% o%%urrit ad#onere %a'endu# errore#) *ue# in li$ro (ri#o %a'endu# #onui) ne +orte *uia s%ri(tu# est in Psal#is- Fundavit terram super a$uam !0 ar$itretur ali*uis nostru#) ad'ersus istos de (onderi$us ele#entoru# su$tiliter disserentes) isto testi#onio S%ri(turaru# esse nitendu#- *uia illi non retenti au%toritate Litteraru# nostraru#) et nes%ientes *ue#ad#odu# di%tu# sitLi$ros san%tos +a%ilius irride$unt) *ua# illud re(udia$unt) *uod 'el %ertis rationi$us (er%e(erunt) 'el e3(eri#entis #ani+estissi#is (ro$a'erunt. Illud na#*ue in Psal#is) aut +igurate di%tu# re%te a%%i(i (otest- ut *uonia# %oeli et terrae no#ine sae(e in E%%lesia s(iritales %arnales*ue signi+i%antur) %oelos ostenderit (ertinere ad serena# intellegentia# 'eritatis) di%ens- 'ui fecit coelos in intellegentia "0 terra# 'ero ad +ide# si#(li%e# (ar'uloru#) non +a$ulosis o(inioni$us in%erta# at*ue +alla%e#) sed (ro(,eti%a et e'angeli%a (raedi%atione +ir#issi#a#) *uae (er Ba(tis#u# solidatur) et ideo su$ie%erit) di%ens- Fundavit terram super a$uam. Aut si ad littera# *uis*ua# %ogit intellegi) non in%ongruenter 'el su$li#ia terraru# si'e %ontinentiu#) si'e insularu# a%%i(iuntur) *uae su(eriora sunt a*uis0 'el i(sa teg#ina s(elun%aru#) *uae su(er a*uas (endula soliditate +ir#ata sunt. 9uo%ir%a ne% ad littera# *uis*ua# (otest si% intellegere) *uod di%tu# est- Fundavit terram super a$uam0 ut a*uaru# (ondus terreno (onderi su((ortando naturali ordine *uasi su$ie%tu# esse ar$itretur.
1er terra superior.

2. /. Aere# 'ero a*uis esse su(eriore#) *ua#'is (ro(ter a#(liora sui s(atia etia# arida# %ontegat) ,in% intellegitur) *uod nullu# 'as a$ ore i#(ressu# re(leri a*uis (otest- unde satis indi%at aeris natura# lo%u# (etere su(eriore#. 1idetur eni# 'as inane) sed aere (lenu# (ro$atur) %u# ore i#o in a*ua# de(ri#itur0 *uia eni# (er su(eriore# (arte# non in'enit e#i%andi lo%u#) ne% deorsu# 'ersus irru(tis a*uis su$ter eas ire natura sinitur) (lenitudine sua re(ellit eas) et in 'as non (er#ittit intrare. Cu# aute# 'as ita %ollo%atur) ut os non ,a$eat deorsu#) sed in latus in%linatu#) intrat a*ua in+erius) e3eunte aere su(erius. Ite#*ue si 'asis ere%ti os (ateat in %oelu#) %u# in+undis a*ua#) e'adit aer sursu# 'ersus) e3 aliis (arti$us *ua non in+undis) et +it lo%us a*uae deorsu# 'ersus intrandi. 9uod si 'i #aiore 'as de(ri#itur) ut 'el e3 latere 'el desu(er a*uae re(ente in+luant) et undi*ue os 'asis o$tegant) disru#(it eas aer sursu# nitens) ut eis ad i#a lo%u# +a%iat0 et i(sa disru(tio singultus 'asoru# est) du# (arti$us +ugit) *uia totus ta# %ito non (otest) (ro(ter illius oris angustias. Ita si aer su(er a*uas ire %ogitur) etia# %on+luentes eas disi%it) %u# e3silientes i#(etu eius i#(ulsae e$ulliunt) et eu# $ullis %re(anti$us e#ittunt in sua (ro(erante#) at*ue illis ad i#a de%idendi aditu# dante#. Si aute# su$ a*uas ire %ogatur e3 'ase) ut illo %edente 'as a$ ore in i#a (resso re(leri 'elis) +a%ilius undis undi*ue 'ersu# %oo(eritur) *ua# (er os eius a$ in+eriore (arte intrandi gutta e3igua re(erit lo%u#.
4gnis aere superior.

3. 4. Ia# 'ero igne# ad su(erna e#i%ante# etia# i(sius aeris natura# 'elle trans%endere) *uis non sentiat5 *uando*uide# si ardente# +a%ula# %a(ite deorsu# *uis*ue teneat) ni,ilo#inus +la##ae %rinis ad su(eriora %ontendit. Sed *uonia# %ir%u#+usi a% su(er+usi aeris (rae(ollenti %onsti(atione su$inde ignis e3stinguitur) et in eius *ualitate# (er a$undantia# su(eratus su$inde %o##utatur a% 'ertitur) ad uni'ersa# eius altitudine# transilienda# non (otest (erdurare. Ita*ue su(er aere# (urus ignis esse di%itur %oelu#) unde etia# sidera at*ue lu#inaria +a%ta %onie%tant) illius 'ideli%et igneae lu%is in eas +or#as *uas in %oelo %erni#us) %onglo$ata dis(osita*ue natura- a% (er ,o%) si%ut terraru# (onderi$us et aer et a*ua %edit) ut ad terra# (er'eniant0 si% a*uaru# (onderi) et i(se aer %edit) ut 'el ad terra# 'el ad a*ua# (er'eniat. Unde intellegi 'olunt) ,o% #odo ne%esse +uisse ut aer *uo*ue) si *uis eius (arti%ula# in s(atiis illis su$li#i$us %oeli (osset di#ittere) (ondere suo %aderet) done% ad aeria su$ter s(atia (er'eniret. 9ua(ro(ter %olligunt #ulto #inus esse (osse a*uis su(ra illud igneu# %oelu# ali*uid lo%i) %u# illi% aer #ulto a*uis le'ior #anere non (ossit.
$ur. secundum "uemdam. aer "uodam modo possit caelum et firmamentum dici.

#. 7. Tali$us eoru# dis(utationi$us %edens) lauda$iliter %onatus est *uida# de#onstrare a*uas su(er %oelos) ut e3 i(sis 'isi$ili$us %ons(i%uis*ue naturis assereret S%ri(turae +ide#. Et (rius *uide#) *uod +a%illi#u# +uit) ostendit et ,un% aere# %oelu# a((ellari) non solu# ser#one %o##uni) se%undu# *ue# di%i#us serenu# 'el nu$ilu# %oelu#) sed etia# nostraru# i(saru# %onsuetudine S%ri(turaru#) %u# di%untur volatilia coeli /) %u# a'es in ,o% aere 'olare #ani+estu# sit- et Do#inus %u# de nu$i$us lo*ueretur- Faciem, in*uit) coeli potestis probare 4. Nu$es aute# etia# (er (ro3i#u# terris aere# %onglo$ari sae(e %erni#us) %u# (er de%li'ia iugoru# ita re%u#$unt) ut (leru#*ue e3%edantur etia# %a%u#ini$us #ontiu#. Cu# ergo (ro$asset et

,un% aere# %oelu# di%i) nulla alia %ausa etia# +ir#a#entu# a((ellatu# 'oluit e3isti#ari) nisi *uia inter'allu# eius di'idit inter *uosda# 'a(ores a*uaru#) et istas a*uas *uae %or(ulentius in terris +luitant. Et nu$es *ui((e) si%ut e3(erti sunt *ui inter eas in #onti$us a#$ula'erunt) %ongregatione et %onglo$atione #inutissi#aru# guttaru# tale# s(e%ie# reddunt- *uae si s(issantur a#(lius) ut %oniungantur in una# grande# (lures guttae #ini#ae) non ea# (atitur aer a(ud se teneri) sed eius (onderi ad i#a dat lo%u#0 et ,ae% est (lu'ia. Ergo e3 aere) *ui est inter 'a(ores ,u#idos) unde su(erius nu$ila %onglo$antur) et #aria su$ter+usa) ostendere ille 'oluit esse %oelu# inter a*ua# et a*ua#. >an% ergo diligentia# %onsideratione#*ue laude dignissi#a# iudi%o. 9uod eni# di3it) ne*ue %ontra +ide# est) et in (ro#(tu (osito do%u#ento %redi (otest.
1"uae caelo aereo superiores.

#. 8. 9ua#*ua# (ossit 'ideri) non i#(edire (ro(ria (ondera ele#entoru#) *uo#odo etia# su(er illud su$li#e %oelu# (ossint esse a*uae (er illas #inutias) (er *uas etia# su(er ,o% s(atiu# aeris esse (otuerunt- *ui *ua#'is gra'ior et in+erior su##o %oelo su$ia%eat) (ro%ul du$io le'ior est a*uis) et ta#en ut su(er eu# sint 'a(ores illi) nullo (ondere (ro,i$entur. Si% ergo et su(er illud %oelu# (otest #inutiori$us guttis le'ior ,alitus ,u#oris e3tendi) *ui (ondere %adere non %ogatur. I(si *ui((e su$tilissi#a ratione (ersuadent) nullu# esse *ua#li$et e3iguu# %or(us%ulu# in *uo di'isio +iniatur) sed in+inite o#nia di'idi0 *uia o#nis (ars %or(oris %or(us est) et o#ne %or(us ,a$eat ne%esse est di#idiu# *uantitatis suae. A% (er ,o% si (otest a*ua) si%ut 'ide#us) ad tantas guttaru# #inutias (er'enire) ut su(er istu# aere# 'a(oraliter +eratur) *ui natura le'ior est a*uis0 %ur non (ossit et su(er illud le'ius %oelu# #inutiori$us guttis et le'iori$us i##anere 'a(ori$us5
1"uae caelo sidereo superiores.

%. :. 9uida# etia# nostri) istos negantes (ro(ter (ondera ele#entoru# a*uas esse (osse su(er %oelu# sidereu#) de i(soru# sideru# *ualitati$us et #eati$us %on'in%ere #oliuntur. Iide# na#*ue asserunt stella# *ua# Saturni a((ellant) esse +rigidissi#a#) ea#*ue (er annos triginta signi+eru# (eragere %ir%ulu#) eo *uod su(eriore a% (er ,o% a#(liore a#$itu graditur. Na# sol eu#de# %ir%ulu# (er annu# %o#(let) et luna (er #ense#0 tanto) ut di%unt) $re'ius) *uanto in+erius) ut s(atio lo%i s(atiu# te#(oris %ongruat. 9uaeritur ita*ue a$ eis) unde illa stella sit +rigida) *uae tanto ardentior esse de$eret) *uanto su$li#iore %oelo ra(itur. Na# (ro%ul du$io %u# rotunda #oles %ir%ulari #otu agitur) interiora eius tardius eunt) e3teriora %elerius) ut #aiora s(atia %u# $re'iori$us ad eosde# g6ros (ariter o%%urrant- *uae aute# %elerius) uti*ue +er'entius. Proinde #e#orata stella #agis de$uit %alida esse *ua# +rigida- *ua#'is eni# suo #otu) *uonia# grande s(atiu# est) triginta annis totu# a#$itu# (er#eet) ta#en %oeli #otu in %ontrariu# rotata 'elo%ius) *uod *uotidie ne%esse est (atiatur <si%) ut di%unt) %oeli singulae %on'ersiones) dies singulos e3(li%ant=) %alore# #aiore# de$uit %oelo %on%itatiore %on%i(ere. Ni#iru# ergo ea# +rigida# +a%it a*uaru# su(er %oelu# %onstitutaru# illa 'i%initas) *ua# nolunt %redere) *ui ,ae%) *uae $re'iter di3i) de #otu %oeli et sideru# dis(utant. >is *uida# nostri %onie%turis agunt ad'ersus eos *ui nolunt a*uas su(er %oelu# %redere) et 'olunt ea# stella# esse +rigida#) *uae iu3ta su##u# %oelu# %ir%uit0 ut e3 ,o% %ogantur a*uaru# natura#) non ia# illi%

'a(orali tenuitate) sed gla%iali soliditate (endere. 9uo*uo #odo aute# et *ualesli$et a*uae i$i sint) esse eas i$i #ini#e du$ite#us- #aior est *ui((e S%ri(turae ,uius au%toritas) *ua# o#nis ,u#ani ingenii %a(a%itas.
Quid sibi velint voces+ fiat, et sic est factum, fecit.

(. &;. Sed ani#ad'ersu# est a *ui$usda#) *uod ne% ego dissi#ulandu# (uto) non +rustra %u# di3isset Deus- Fiat firmamentum in medio a$uarum, et sit divisio inter a$uam et a$uam 70 (aru# 'isu# esse su$iungere- Et sic est factum, nisi adderetur- Et fecit Deus firmamentum, et divisit Deus inter a$uam $uae erat super firmamentum, et inter a$uam $uae erat sub firmamento 8*uod *uide# si% intellegunt) ut (ersona# Patris de%larata# esse di%ant) in eo *uod s%ri(tu# est- Et dixit Deus! Fiat firmamentum in medio a$uarum, et sit divisio inter a$uam et a$uam! et sic est factum. A% deinde ut intellegatur 2ilius +e%isse *uod a Patre di%tu# est ut +ieret) ar$itrantur esse su$ne3u#- Et fecit Deus firmamentum, et divisit Deus, et%.
Vocibus fiat et sic factum est persona solius 3atris an etiam 0ilii insinuatur?

(. &&. Sed %u# antea legitur- Et sic est factum0 a *uo intellegi#us +a%tu#5 Si a 2ilio) *uid o(us erat ia# di%ere- Et fecit Deus, et *uae se*uuntur5 Si aute# *uod s%ri(tu# est- Et sic est factum, a Patre intelle3eri#us +a%tu#0 non ia# Pater di%it) et 2ilius +a%it- et (otest ali*uid Pater +a%ere sine 2ilio) ut deinde 2ilius non ,o%) sed aliud si#iliter +a%iat0 *uod est %ontra %at,oli%a# +ide#. Si aute# illud de *uo di%itur- Et sic est factum, ,o% ide# +it %u# itide# di%itur- Et fecit Deus0 *uid (ro,i$et eu#de# intellegere +a%ere *uod di3it) *ui di3it ut +ieret5 An etia# e3%e(to eo *uod s%ri(tu# est- Et sic est factum, tantu##odo in ,is 'er$is) *ui$us di%itur- Et dixit Deus" Fiat, et (ostea di%itur- Et fecit Deus0 Patris et 2ilii (ersona# 'olunt intellegi5
1lia coniectura+ est ne creatio opus totius &rinitatis?

(. &.. Sed *uaeri ad,u% (otest) utru# *uasi iussisse 2ilio Patre# de$ea#us a%%i(ere in eo *uod s%ri(tu# est- Et dixit Deus! Fiat? Sed %ur S%ri(tura non %ura'it ostendere etia# (ersona# S(iritus san%ti5 An ita Trinitas intellegitur- Et dixit Deus Fiat! Et fecit Deus! Et vidit Deus $uia bonum est :5 Sed non %on'enit unitati Trinitatis) ut 2ilius *uasi iussus +e%isse intellegatur) S(iritus aute# san%tus nullo si$i iu$ente li$ere 'idisse $onu# esse *uod +a%tu# est. 9ui$us eni# 'er$is iu$eret 2ilio Pater ut +a%eret) %u# i(se sit (rin%i(ale 1er$u# Patris) per $uod facta sunt omnia &;5 An eo i(so *uod s%ri(tu# est- Fiat firmamentum &&, ,ae% i(sa di%tio 1er$u# est Patris) unigenitus 2ilius) in *uo sunt o#nia *uae %reantur) etia# ante*ua# %reentur) et *uid*uid in illo est) 'ita est0 *uia *uid*uid (er eu# +a%tu# est) in i(so 'ita est) et 'ita uti*ue %reatri3) su$ illo aute# %reatura5 Aliter ergo in illo sunt ea *uae (er illu# +a%ta sunt) *uia regit et %ontinet ea0 aliter aute# in illo sunt ea *uae i(se est. I(se eni# 'ita est) *uae ita in illo est ut i(se sit) *uonia# i(se 'ita est lu3 ,o#inu# &.. 9uia ergo ni,il %reari (osset si'e ante te#(ora) *uod *uide# non est Creatori %oaeternu#) si'e a$ e3ordio te#(oru#) si'e in ali*uo te#(ore) %uius %reandi ratio) si ta#en ratio re%te di%itur) non in Dei 1er$o Patri %oaeterno %oaeterna 'ita 'i'eret0 (ro(terea S%ri(tura (rius*ua# insinuet una#*ua#*ue %reatura#) e3 ordine *uo %ondita# di%it) res(i%it ad Dei

1er$u#) (rius (onens- Et dixit Deus! Fiat illud. Non eni# in'enit ulla# %ausa# rei %reandae) *ua# in 1er$o Dei non in'enit %reari de$uisse.
5mnis creatura suam rationem 'abet in Verbo.

(. &!. Non ergo Deus toties di3it- 2iat illa 'el illa %reatura) *uoties in ,o% li$ro re(etitur- Et dixit Deus. Unu# *ui((e 1er$u# ille genuit) in *uo di3it o#nia) (rius*ua# +a%ta sunt singula- sed elo*uiu# S%ri(turae des%endens ad (ar'uloru# %a(a%itate#) du# insinuat singillati# genera %reaturaru#) (er singula res(i%it unius%uius*ue generis aeterna# ratione# in 1er$o Dei0 ne% illa re(etita) ille ta#en re(etit- Et Dixit Deus. Si eni# 'ellet (rius di%ere- Factum est firmamentum in medio a$uarum, ut esset divisio inter a$uam et a$uam &!0 si *uis a$ eo *uaereret) *uo#odo +a%tu# esset) re%te res(onderet- Dixit Deus! Fiat- id est) in 1er$o Dei aeterno erat ut +ieret. Inde ergo in%i(it narrare unu#*uod*ue +a%tu#) *uod etia# (ost +a%ti narratione#) *uaerenti *uo#odo +a%tu# sit) in reddenda ratione res(ondere de$eret.
2es in Verbo creatas permanere bonitate Spiritus Dei.

(. &". Cu# ergo audi#us- Et dixit Deus! Fiat0 intellegi#us *uod in 1er$o Dei erat ut +ieret. Cu# 'ero audi#us- Et sic est factum0 intellegi#us +a%ta# %reatura# non e3%essisse (raes%ri(tos in 1er$o Dei ter#inos generis sui. Cu# 'ero audi#us- Et vidit Deus $uia bonum est, intellegi#us in $enignitate S(iritus eius non *uasi %ognitu# (ostea*ua# +a%tu# est (la%uisse) sed (otius in ea $onitate (la%uisse ut #aneret +a%tu#) u$i (la%e$at ut +ieret.
Quid sibi velit+ Fecit.

). &/. A% (er ,o% #anet ad,u% %ausa re*uirendi) %ur (ostea*ua# di3it- Et sic est factum, u$i (er+e%tio o(eris ia# indi%atur0 addidit- Et fecit Deus- %u# eo i(so *uod ait- Et dixit Deus! Fiat illud- Et sic est factum, ia# intellegatur id Deu# di3isse in 1er$o suo) et +a%tu# esse (er 1er$u# eius0 at*ue i$i ia# non solu# Patris) sed etia# 2ilii (ossit a((arere (ersona. Na# si (ro(ter ostendenda# 2ilii (ersona# re(etitur) a% di%itur- Et fecit Deus0 nu#*uid ergo non (er 2iliu# %ongrega'it a*ua# tertio die ut a((areret arida) *uia i$i non di%itur- Et +e%it Deus %ongregari a*ua#) aut %ongrega'it Deus a*ua#5 Sed ta#en etia# i$i (ostea*ua# di3it- Et factum est sic0 tun% re(eti'it) di%ens- Et congregata est a$ua, $uae est sub coelo &". Nu#*uid etia# lu3 non (er 2iliu# +a%ta est) u$i (rorsus nullo #odo re(eti'it5 Potuit eni# et illi% ita di%ere- Et di3it Deus) +iat lu3) et si% est +a%tu#0 et +e%it Deus lu%e#0 et 'idit *uia $ona est- aut %erte si%ut in a*uaru# %ongregatione) ut non di%eret- Et +e%it Deus) sed ta#en iteru# re(eteret- Et di3it Deus) +iat lu3) et si% est +a%tu# &/0 et +a%ta est lu30 et 'idit Deus lu%e#) *uia $ona est. Sed nullo #odo re(etens (ostea*ua# (ro(osuit- Et dixit Deus! Fiat lux0 ni,il aliud intulit nisi- Et facta est lux0 a% dein%e(s de (la%ita lu%e et di'isa a tene$ris) et utro*ue a((ellato no#ini$us suis) sine ulla re(etitione narra'it.
De luce. cur non additum+ et fecit Deus. sicut de aliis creaturis.

*. &4. 9uid si$i ergo 'ult in %aeteris illa re(etitio5 An eo #odo de#onstratur (ri#o die) *uo lu3 +a%ta est) %onditione# s(iritalis et intelle%tualis %reaturae lu%is a((ellatione inti#ari0 in *ua natura intelleguntur o#nes Angeli san%ti

at*ue 1irtutes- et (ro(terea non re(eti'it +a%tu# (ostea*ua# di3it- Facta est lux0 *uia non (ri#o %ogno'it rationalis %reatura %on+or#atione# sua#) a% deinde +or#ata est0 sed in i(sa sua %on+or#atione %ogno'it) ,o% est illustratione 'eritatis) ad *ua# %on'ersa +or#ata est- %aetera 'ero *uae in+ra sunt ita %reantur) ut (rius +iant in %ognitione rationalis %reaturae) a% deinde in genere suo5 9ua(ro(ter lu%is %onditio (rius est in 1er$o Dei se%undu# ratione#) *ua %ondita est) ,o% est in %oaeterna Patri Sa(ientia0 a% deinde in i(sa lu%is %onditione se%undu# natura#) *uae %ondita est- illi% non +a%ta) sed genita0 ,i% 'ero +a%ta) *uia e3 in+or#itate +or#ata- et ideo di3it Deus- Fiat lux, et facta est lux &40 ut *uod i$i erat in 1er$o) ,i% esset in o(ere. Conditio 'ero %oeli (rius erat in 1er$o Dei se%undu# genita# Sa(ientia#0 deinde +a%ta est in %reatura s(iritali) ,o% est in %ognitione Angeloru# se%undu# %reata# in illis sa(ientia#- deinde *uod %oelu# +a%tu# est) ut esset ia# i(sa %oeli %reatura in genere (ro(rio. Si% et dis%retio 'el s(e%ies a*uaru# at*ue terraru#) si% naturae lignoru# et ,er$aru#) si% lu#inaria %oeli) si% ani#antia orta e3 a*uis a% terra.
1ngeli cognoscunt rerum rationes ante"uam res ipsae condantur.

*. &7. Ne*ue eni# si%ut (e%ora) solo sensu %or(oris) 'ident Angeli ,ae% sensi$ilia0 sed si *uo sensu tali utuntur) agnos%unt ea (otius) *uae #elius no'erunt interius in i(so Dei 1er$o) a *uo illu#inantur ut sa(ienter 'i'ant- %u# sit in eis lu3 *uae (ri#o +a%ta est) si lu%e# s(iritale# in illo die +a%ta# intellegi#us. 9ue#ad#odu# ergo ratio *ua %reatura %onditur) (rior est in 1er$o Dei *ua# i(sa %reatura *uae %onditur- si% et eiusde# rationis %ognitio (rius +it in %reatura intelle%tuali) *uae (e%%ato tene$rata non est0 a% deinde i(sa %onditio %reaturae. Ne*ue eni# si%ut nos ad (er%i(ienda# sa(ientia# (ro+i%ie$ant Angeli) ut in'isi$ilia Dei) (er ea *uae +a%ta sunt) intelle%ta %ons(i%erent &7) *ui e3 *uo %reati sunt) i(sa 1er$i aeternitate san%ta et (ia %onte#(latione (er+ruuntur0 at*ue inde ista res(i%ientes) se%undu# id *uod intus 'ident) 'el re%te +a%ta a((ro$ant) 'el (e%%ata i#(ro$ant.
1 Deo angelis revelatas esse creaturas "uas condere voluerit.

*. &8. Ne% #iru# est *uod san%tis Angelis suis) in (ri#a lu%is %onditione +or#atis) (rius Deus ostende$at *uod erat dein%e(s %reaturus. Ne*ue eni# intelle%tu# Dei nossent) nisi *uantu# i(se #onstrasset. 'uis enim cognovit intellectum Domini? )ut $uis consiliarius eius fuit? )ut $uis prior dedit illi, et retribuetur ei? 'uoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia &8. E3 i(so ergo dis%e$ant Angeli) %u# in eis +ieret %ognitio %reaturae dein%e(s +a%iendae) a% deinde +ieret in genere (ro(rio.
$onclusio de formulis in narratione 6eneseos ad'ibitis.

*. &:. 9ua(ro(ter) ia# lu%e +a%ta) in *ua intellegi#us a$ aeterna lu%e +or#ata# rationale# %reatura#) %u# in %aeteris %reandis re$us audi#us- Et dixit Deus! Fiat0 intellega#us ad aeternitate# 1er$i Dei re%urrente# S%ri(turae intentione#. Cu# 'ero audi#us- Et sic est factum0 intellega#us in %reatura intelle%tuali +a%ta# %ognitione# rationis) *uae in 1er$o Dei est) %ondendae %reaturae) ut in ea natura (rius *uoda# #odo +a%ta sit) *uae anteriore *uoda# #otu in i(so Dei 1er$o (rior +a%ienda# esse %ogno'it- ut (ostre#o) %u# audi#us re(eti a% di%i *uod Fecit Deus, ia# intellega#us in suo genere +ieri

i(sa# %reatura#. Porro %u# audi#us- Et vidit Deus $uia bonum est, intellega#us $enignitati Dei (la%uisse *uod +a%tu# est) ut (ro #odo sui generis #aneret *uod (la%uit ut +ieret) %u# %piritus Dei superferebatur super a$uam &:.
0iguram caeli alia"ue nulli saluti profutura Scriptura Sacra noluit 'omines docere.

,. .;. 9uaeri etia# solet *uae +or#a et +igura %oeli esse %redenda sit se%undu# S%ri(turas nostras. Multi eni# #ultu# dis(utant de iis re$us) *uas #aiore (rudentia nostri au%tores o#iserunt) ad $eata# 'ita# non (ro+uturas dis%enti$us0 et o%%u(antes) *uod (eius est) #ultu# (retiosa) et re$us salu$ri$us i#(endenda te#(oru# s(atia. 9uid eni# ad #e (ertinet) utru# %oelu# si%ut s(,aera undi*ue %on%ludat terra# in #edia #undi #ole li$rata#) an ea# e3 una (arte desu(er 'elut dis%us o(eriat5 Sed *uia de +ide agitur S%ri(turaru#) (ro(ter illa# %ausa#) *ua# non se#el %o##e#ora'i) ne *uis*ua# elo*uia di'ina non intellegens) %u# de ,is re$us tale ali*uid 'el in'enerit in Li$ris nostris) 'el e3 illis audierit) *uod (er%e(tis a se rationi$us ad'ersari 'ideatur) nullo #odo eis %aetera utilia #onenti$us) 'el narranti$us) 'el (ronuntianti$us %redat0 $re'iter di%endu# est de +igura %oeli ,o% s%isse au%tores nostros *uod 'eritas ,a$et0 sed S(iritu# Dei) *ui (er i(sos lo*ue$atur) noluisse ista do%ere ,o#ines nulli saluti (ro+utura.
Scriptura Sacra ne"uit sibi ipsi contradicere nec disciplinis "uae in veri investigatione versantur.

,. .&. Sed) ait ali*uis) *uo#odo non est %ontrariu# iis *ui +igura# s(,aerae %oelo tri$uunt) *uod s%ri(tu# est in Litteris nostris- 'ui extendit coelum sicut pellem .;5 Sit sane %ontrariu#) si +alsu# est *uod illi di%unt- ,o% eni# 'eru# est *uod di'ina di%it au%toritas) (otius *ua# illud *uod ,u#ana in+ir#itas %oni%it. Sed si +orte illud tali$us illi do%u#entis (ro$are (otuerint) ut du$itari inde non de$eat0 de#onstrandu# est ,o% *uod a(ud nos de (elle di%tu# est) 'eris illis rationi$us non esse %ontrariu#- alio*uin %ontrariu# erit etia# i(sis in alio lo%o S%ri(turis nostris) u$i %oelu# di%itur 'elut %a#era esse sus(ensu# .&. 9uid eni# ta# di'ersu# et si$i#et ad'ersu#) *ua# (lana (ellis e3tensio) et %a#erae %ur'a %on'e3io5 9uod si o(ortet) si%uti o(ortet) ,ae% duo si% intellegere) ut %on%ordare utru#*ue) ne% si$i#et re(ugnare in'eniatur0 ita o(ortet etia# utru#li$et ,oru# illis non ad'ersari dis(utationi$us) si eas +orte 'eras %erta ratio de%lara'erit) *ui$us do%etur %oelu# s(,aerae +igura undi*ue esse %on'e3u#) si ta#en (ro$atur.
Quomodo intellegi possit imago camerae et pellis "ua caelum insinuatur.

,. ... Et illa *uide# a(ud nos %a#erae si#ilitudo) etia# se%undu# littera# a%%e(ta) non i#(edit eos *ui s(,aera# di%unt. Bene *ui((e %reditur se%undu# ea# (arte#) *uae su(er nos est) de %oeli +igura S%ri(tura# lo*ui 'oluisse. Si ergo s(,aera non est) e3 una (arte %a#era est) e3 *ua (arte %oelu# terra# %ontegit- si aute# s(,aera est) undi*ue %a#era est. Sed illud *uod de (elle di%tu# est) #agis urget) ne non s(,aerae) *uod ,u#anu# est +orte %o##entu#) sed i(si nostrae %a#erae ad'ersu# sit. 9uid aute# ,in% allegori%e senseri#- &onfessionum nostraru# li$er tertius de%i#us ,a$et ... Si'e igitur ita ut i$i (osui) si'e ali*uo alio #odo intellegendu# sit %oelu# si%ut (ellis e3tentu#0 (ro(ter #olestos et ni#ios e3a%tores e3(ositionis ad littera#)

,o% di%o) *uod) si%ut ar$itror) o#niu# sensi$us (atet- utru#*ue eni# +ortasse) id est et (ellis et %a#era) +igurate intellegi (otest0 utru#*ue aute# ad littera# *uo#odo (ossit) 'idendu# est. Si eni# %a#era non solu# %ur'a) sed etia# (lana re%te di%itur0 (ro+e%to et (ellis non solu# in (lanu#) 'eru# etia# in rotundu# sinu# e3tenditur. Na# et uter si%ut et 'esi%a) (ellis est.
$aeli motus et "firmamenti" nomen.

1/. .!. De #otu etia# %oeli nonnulli +ratres *uaestione# #o'ent) utru# stet) an #o'eatur. 9uia si #o'etur) in*uiunt) *uo#odo +ir#a#entu# est5 Si aute# stat) *uo#odo sidera *uae in illo +i3a %reduntur) a$ oriente us*ue ad o%%idente# %ir%u#eunt) se(tentrioni$us $re'iores g6ros iu3ta %ardine# (eragenti$us0 ut %oelu#) si est alius no$is o%%ultus %ardo e3 alio 'erti%e) si%ut s(,aera) si aute# nullus alius %ardo est) 'elut dis%us rotari 'ideatur5 9ui$us res(ondeo) #ultu# su$tili$us et la$oriosis rationi$us ista (er*uiri) ut 'ere (er%i(iatur utru# ita an non ita sit0 *ui$us ineundis at*ue tra%tandis ne% ia# #i,i te#(us est) ne% illis esse de$et) *uos ad salute# sua# et san%tae E%%lesiae ne%essaria# utilitate# %u(i#us in+or#ari. >o% sane no'erint) ne% no#en +ir#a#enti %ogere ut stare %oelu# (ute#us <+ir#a#entu# eni# non (ro(ter statione#) sed (ro(ter +ir#itate#) aut (ro(ter intransgressi$ile# ter#inu# su(erioru# et in+erioru# a*uaru#) 'o%atu# intellegere li%et=0 ne%) si 'eritas %oelu# stare (ersuaserit) i#(ediri nos %ir%uiti sideru# ne ,o% intellegere (ossi#us. Et a$ i(sis *ui((e *ui ,ae% %uriosissi#e et otiosissi#e *uaesierunt) in'entu# est) etia# %oelo non #oto) si sola sidera #o'erentur) +ieri (otuisse o#nia *uae in i(sis sideru# %on'ersioni$us ani#ad'ersa at*ue %o#(re,ensa sunt.
De divisione a"uarum a terra 'uius"ue informitate.

11. .". Et dixit Deus! &ongregetur a$ua $uae sub coelo est in congregationem unam, et appareat arida. Et factum est sic" et congregata est a$ua $uae sub coelo est in congregationem suam, et apparuit arida. Et vocavit Deus aridam terram, et congregationem a$uae vocavit mare. Et vidit Deus $uia bonum est .!. Ia# de ,o% o(ere Dei (ro(ter alterius rei *uaerendae ne%essitate#) in (ri#o nostro 'olu#ine satis tra%ta'i#us .". >i% ita*ue $re'iter ad#one#us) ut *ue# +orte non #o'et) *uando s(e%ies a*uaru# terraru#*ue %reata sit) *uaerere) a%%i(iat isto die non esse +a%tu#) nisi ut se%ernerentur ,ae% duo ele#enta in+eriora. 9ue# 'ero #o'et %ur in die$us +a%ta sit lu3 et %oelu#) e3tra dies aute# 'el ante o#nes dies a*ua et terra0 et %ur ad Dei 'er$u# +a%ta sint illa) di%ente Deo- Fiat0 ,ae% aute# di%ente *uide# Deo dis%reta) non aute# Deo di%ente +a%ta in'eniantur- ,a$et *uod sal'a +ide intellegat) s%ili%et id *uod di%tu# est ante dieru# enu#eratione#- Terra erat invisibilis et incomposita ./, %u# %o##endaret S%ri(tura %uius#odi terra# +e%erat Deus) *uia (raedi3erat- In principio fecit Deus coelum et terram .40 ni,il aliud ,is 'er$is *ua# #ateriae %or(oralis in+or#itate# insinuare 'oluisse) eligens ea# usitatius a((ellare *ua# o$s%urius. Si ta#en tardo intelle%tui non su$re(at ut #ateria# et s(e%ie#) *uia 'er$is S%ri(tura se(arat) %onetur duo ,ae% etia# te#(ore se(arare) ta#*ua# (rius +uerit #ateria) et ei) te#(oris inter'allo inter(osito) (ostea sit addita s(e%ies0 %u# Deus ,ae% si#ul %rea'erit) #ateria#*ue +or#ata# instituerit) %uius in+or#itate# usitato) ut di3i) 'o%a$ulo 'el terrae 'el a*uae S%ri(tura (raedi3it. Terra eni# et a*ua etia# suis *ualitati$us id e3istentia *uod 'ide#us) ta#en (ro(ter +a%ile# %orru(tione#

(ro(in*uiora sunt eide# in+or#itati *ua# %oelestia %or(ora. Et *uonia# (er enu#eratione# dieru# ia# e3 in+or#i *uae*ue +or#ata nu#erantur) et e3 ista %or(orali #ateria ia# +a%tu# %oelu# narra'erat) %uius #ultu# distat s(e%ies a terrenis0 ia# *uod e3 ea +or#andu# in reru# in+i#a (arte resta$at) noluit su$ ,is 'er$is in reru# %reataru# ordine# inserere) ut di%eretur- Fiat0 non a%%e(tura ista residua in+or#itate tale# s(e%ie#) *uale# a%%e(erat %oelu#) sed ia# in+eriore# et in+ir#iore# at*ue in+or#itati (ro3i#a#- ut ,is (otius 'er$is) %u# di%itur- &ongregentur a$uae, et) appareat arida .7, a%%e(erint ,ae% duo s(e%ies (ro(rias istas notissi#as no$is*ue tra%ta$iles) a*ua #o$ile#) terra i##o$ile#- et ideo de illa di%tu# est) congregetur0 de ,a% aute#) appareata*ua eni# est la$iliter +lu3a) terra sta$iliter +i3a.
2erum viventium creatio.

12. ./. Et dixit Deus! (erminet terra herbam pabuli, ferentem semen secundum genus et secundum similitudinem" et lignum fructiferum faciens fructum, cuius semen sit in ipso secundum similitudinem suam super terram. Et factum est sic. Et eiecit terra herbam pabuli, semen habentem secundum suum genus, et secundum similitudinem, et lignum fructiferum faciens fructum, cuius semen eius insit secundum genus super terram. Et vidit Deus $uia bonum est. Et facta est vespera, et factum est mane dies tertius .8. >i% #odera#en ordinatoris ad'ertendu# est) ut *uonia# distin%ta *uaeda# %reatura est ,er$aru# at*ue lignoru# a$ s(e%ie terraru# et a*uaru#) ut in ele#entis nu#erari non (ossint) seorsu# de illis di%eretur ut e3irent de terra0 et seorsu# illis redderentur illa solita) ut di%eretur- Et factum est sic0 a% deinde re(eteretur *uod +a%tu# est- seorsu# *uo*ue indi%aretur Deu# 'idisse *uia $onu# est0 ta#en *uia +i3a radi%i$us %ontinuantur terris et %onne%tuntur) ista *uo*ue ad eu#de# die# (ertinere 'oluerit.
$ur luminaria die "uarto condita.

13. .4. Et dixit Deus! Fiant luminaria in firmamento coeli) ut luceant super terram, in inchoationem diei et noctis, et ut dividant inter diem et noctem" et sint in signa et tempora, et in dies, et in annos, et sint in splendorem in firmamento coeli, ut luceant super terram. Et factum est sic. Et fecit Deus duo luminaria magna" luminare maius in inchoationem diei, et luminare minus in inchoationem noctis" et stellas! et posuit ea Deus in firmamento coeli, ut luceant super terram, et ut sint in inchoationem diei et noctis, et ut dividant inter lucem et tenebras. Et vidit Deus $uia bonum est. Et facta est vespera, et factum est mane dies $uartus .:. In ,o% *uarto die *uaerendu# est) *uid si$i 'elit ista ordinatio) ut (rius 'el +ierent) 'el se%ernerentur a*ua et terra) (rius*ue terra ger#inaret) *ua# in %oelo sidera +ierent. Ne*ue eni# (ossu#us di%ere ele%ta esse *uae*ue #eliora) *ui$us dieru# series ita distingueretur) ut +inis et #ediu# #a3i#e ornatius e#inerent- se(te# *ui((e dieru# #edius *uartus est. O%%urrit eni# illud *uia se(ti#o die non est +a%ta ulla %reatura. An +orte lu3 (ri#i diei #agis res(ondet ad *uiete# diei se(ti#i) ut eo #odo %on%inenti$us +ini$us iste reru# ordo te3atur) e#inenti$us de #edio lu#ini$us %oeli5 Sed si (ri#us dies se(ti#o %on%init) de$et ergo et se%undus se3to %on%inere. 9uid aute# si#ile ,a$et +ir#a#entu# %oeli %u# ,o#ine +a%to ad i#agine# Dei5 An *uia %oelu# tota# su(eriore# #undi (arte# o%%u(at) et ,o#ini in tota# in+eriore# (otestas do#inandi tri$uta est5 Sed *uid agi#us de

(e%ori$us et de $estiis) *uas i(so die se3to in sua genera terra (rodu3it5 *uae illis %u# %oelo (otest esse %ollatio5
Quo consilio et ordine mundus iste creatus sit.

13. .7. An (otius) *uonia# (ri#o +a%ta intellegitur lu%is no#ine s(iritalis %reaturae +or#atio) %onse*uens erat ut %or(oralis *uo*ue %reatura) id est #undus iste 'isi$ilis +ieret0 *ui +a%tus est $iduo (ro(ter duas (artes suas #a3i#as) *ui$us %onstat uni'ersus) %oelu# s%ili%et et terra#) se%undu# ,an% rationis %ollatione#) *ua et i(sa uni'ersa %reatura s(iritalis et %or(oralis sae(e %oelu# et terra no#inatur- ita ut glo$us *uo*ue iste tur$ulentioris aeris terrenae (arti de(utetur0 e3,alationi$us *ui((e ,u#idis %or(oras%it- si *uid 'ero tran*uilli aeris est) u$i 'entosi at*ue (ro%ellosi #otus non (ossunt e3istere) ad %oeleste# (arte# (ertineat- (ost ,an% uni'ersitate# #olis %or(oreae +a$ri%ata#) *uae uno lo%o tota est) *uo %ollo%atus est #undus) %onse*uens erat ut i#(leretur (arti$us intra uni'ersu#) *uae de lo%o in lo%u# %ongruis #oti$us agerentur5 Cuius generis ,er$ae at*ue ar$ores non sunt. Radi%i$us *ui((e ista +i3ae sunt terrae- et *ua#'is ,a$eant #otus in%re#entoru# suoru#) de lo%is ta#en (ro(riis non #o'entur nisi$us suis0 sed u$i +i3a sunt) i$i aluntur et %res%unt- (ro(terea #agis (ertinent ad terra#) *ua# ad genera reru# *uae in a*uis et terris #o'entur. 9uia ergo 'isi$ili #undo %onstituendo) ,o% est %oelo et terrae) duo sunt attri$uti dies) restat ut ,is #o$ili$us et 'isi$ili$us (arti$us) *uae %reantur intra illu#) tres dies reli*ui de(utentur. Et *uia si%ut (rius %oelu# +a%tu# est) ita (rius est ordinandu# ,uius#odi (arti$us suis0 *uarto die +iunt sidera) *ui$us su(er terra# lu%enti$us ,a$itatio *uo*ue illustretur in+erior) ne ,a$itatores eius in ,a$itatione# tene$rosa# indu%antur. Et ideo) *uia in+ir#a %or(ora in+erioru# ,a$itatoru#) su%%edente #oti$us *uiete re(arantur) +a%tu# est ut %ir%u#eunte sole) diei no%tis*ue 'i%issitudine) (ro(ter 'i%issitudine# dor#iendi et 'igilandi (otirentur- no3 'ero illa non inde%ora re#aneret) sed lunae a% sideru# lu%e) et i(sos %onsolaretur ,o#ines) *ui$us (leru#*ue o(erandi est etia# no%turna ne%essitas0 et *ui$usda# ani#ali$us) *uae lu%e# solis +erre non (ossunt) ad su++i%ientia# te#(eraretur.
Quomodo luminaria se 'abeant ad tempora. dies et noctes.

1#. .8. Illud aute# *uod di%tu# est- Et sint in signa et tempora, et in dies, et in annos !;, *uis non 'ideat *ua# o$s%ure (ositu# sit) *uarto die %oe(isse te#(ora) *uasi su(erius triduu# sine te#(ore (raeterire (otuerit5 9uis ergo ani#o (enetrat *uo#odo illi tres dies transierint) ante*ua# in%i(erent te#(ora) *uae *uarto die di%untur in%i(ere0 'el utru# o#nino transierunt dies illi5 An %ir%a s(e%ie# +a%tae rei dies a((ellatus sit) et %ir%a (ri'atione# no3- ut nondu# s(e%ie +or#ata #ateria no3 di%ta sit) unde +or#anda erant %aetera0 si%ut (otest *ua#'is in re$us +or#atis) intellegi ta#en e3 i(sa #uta$ilitate in+or#itas #ateriae- non eni# s(atiis 'el lo%oru# *uasi re#otior) 'el te#(oru# *uasi anterior) dis%erni (otest5 An (otius in i(sa re +a%ta at*ue +or#ata eade# #uta$ilitas) ,o% est de+i%iendi) ut ita di3eri#) (ossi$ilitas) no3 a((ellata sit0 *uia inest re$us +a%tis) etia#si non #utentur) (osse #utari5 1es(era aute# et #ane non *uasi (er te#(oris (raeteritione# et ad'entu#) sed (er *ue#da# ter#inu#) *uo intellegitur *uous*ue sit naturae (ro(riae #odus) et unde sit naturae alterius %onse*uenter e3ordiu#- an ali*ua alia ratio sit ,oru# 'er$oru# diligentius 'estiganda5

Quomodo intellegendum sidera esse "signa".

1#. .:. 9uis in tantu# se%retu# +a%ile irru#(at) et *uae signa di%at) %u# di%it de sideri$us- Et sint in signa !&5 Ne*ue eni# illa di%it *uae o$ser'are 'anitatis est0 sed uti*ue utilia) et ,uius 'itae usi$us ne%essaria) *uae 'el nautae o$ser'ant in gu$ernando) 'el o#nes ,o#ines ad (rae'idendas aeris *ualitates (er aestate# et ,ie#e#) et autu#nale# 'ernale#*ue te#(erie#. Et ni#iru# ,ae% 'o%at te#(ora) *uae (er sidera +iunt) non s(atia #oraru#) sed 'i%issitudines a++e%tionu# %oeli ,uius. Na# si ali*uis 'el %or(oralis 'el s(iritalis #otus %onditione# istoru# lu#inariu# (rae%essit) ut ali*uid a +utura e3s(e%tatione (er (raesens in (raeteritu# trai%eret) sine te#(ore esse non (otuit. Et *uis o$tineat non +uisse nisi a$ e3ordio sideru# %onditoru#5 Sed %ertae ,orae) et dies) et anni) *uos usitate no'i#us) non +ierent nisi #oti$us sideru#. Ita*ue si ,o% #odo intellega#us te#(ora) dies et annos) ut arti%ulos *uosda# *uos (er ,orologia %o#(uta#us) 'el in %oelo notissi#os) %u# a$ oriente us*ue in #eridiana# altitudine# sol insurgit) at*ue inde rursus us*ue in o%%idente# 'ergit0 ut (ossit dein%e(s ad'erti 'el luna# 'el ali*uod sidus a$ oriente stati# (ost o%%asu# solis e#ergere0 *uod ite# %u# ad #eridiana# %oeli 'enerit altitudine#) #ediu# no%tis indi%et) tun% s%ili%et o%%asuru# %u# sole redeunte +it #ane- dies aute# totos solis a$ oriente us*ue ad oriente# %ir%uitus- annos 'ero 'el istos usitatos solis an+ra%tus) non %u# ad oriente#) *uod *uotidie +a%it) sed %u# ad eade# lo%a sideru# redit) *uod non +a%it nisi (era%tis tre%entis se3aginta *uin*ue die$us et se3 ,oris) id est) *uadrante totius diei) *uae (ars *uater du%ta) %ogit inter(oni unu# die#) *uod Ro#ani $isse3tu# 'o%ant) ut ad eu#de# %ir%uitu# redeatur0 'el etia# #aiores et o%%ultiores annos- na# %o#(letis alioru# sideru# s(atiis) #aiores anni +ieri di%untur- si ergo ita intellega#us te#(ora) dies et annos) ne#o du$itat ,ae% sideri$us et lu#inari$us +ieri. Ita eni# (ositu# est) ut in%ertu# sit utru# ad o#nia sidera (ertineat *uod di%tu# est- %int in signa et tempora, et in dies, et in annos0 an signa et te#(ora ad %aetera) dies 'ero et anni ad sole# tantu##odo.
$uius "uantitatis luna sit facta.

1%. !;. 9ualis etia# luna +a%ta sit) #ulti lo*ua%issi#e in*uirunt0 at*ue utina# in*uirentes lo*uantur) a% non (otius do%ere %onantes? Di%unt eni# ideo (lena# +a%ta#) *uia non de%e$at ut Deus i#(er+e%tu# ali*uid illo die +a%eret in sideri$us) *uo s%ri(tu# est *uod +a%ta sint sidera. 9ui aute# resistunt) di%unt- I(sa ergo de$uit (ri#a luna di%i) non *uarta de%i#a0 *uis eni# in%i(it ita nu#erare5 Ego aute# #edius inter istos ita su#) ut neutru# assera#0 sed (lane di%a#) si'e (ri#a# si'e (lena# luna# Deus +e%erit) +e%isse (er+e%ta#. I(saru# eni# naturaru# est Deus au%tor et %onditor. O#nis aute# res *uid*uid (rogressu naturali (er te#(ora %ongrua *uoda##odo (rodit at*ue e3(li%at) etia# ante %ontine$at o%%ultu#) si non s(e%ie 'el #ole %or(oris) 'i ta#en et ratione naturae. Nisi +orte ar$or *uae (er ,ie#e# (o#is 'a%ua +oliis*ue nudata est) tun% i#(er+e%ta di%enda est0 aut 'ero in (ri#ordiis etia# suis) %u# ad,u% nullu# +ru%tu# dedisset) i#(er+e%ta erat illa natura. 9uod non tantu# de ar$ore) sed ne% de i(so eius se#ine re%te di%eretur) u$i o#nia *uae (rogressu te#(oris *uoda##odo (ro%edunt) #odis in'isi$ili$us latent. 9ua#*ua# si ali*uid Deus i#(er+e%tu# +e%isse di%eretur) *uod deinde i(se (er+i%eret) *uid re(re,ensionis ,a$eret ista sententia5 Iure aute# dis(li%eret) si id *uod a$ illo in%,oatu# esset) a$ alio di%eretur esse (er+e%tu#.

-xplicantur luminum varietates in luna.

1%. !&. 9ui ergo de terra non *ueruntur) *ua# +e%it Deus) %u# in (rin%i(io +e%it %oelu# et terra#) *uia in'isi$ilis erat et in%o#(osita) et (ostea tertia die %ons(i%ua redditur at*ue %o#(onitur0 *uid si$i de luna tene$ras +a%iunt *uaestionu#5 Aut si *uod de terra di%tu# est) non te#(oris inter'allo) %u# si#ul Deus #ateria# re$us %on%rea'erit) sed narrationis distri$utione intellegunt di%tu#0 %ur in ,o% *uod etia# o%ulis 'ideri (otest) non intuentur integru# %or(us ,a$ere luna#) et tota sua rotunditate (er+e%tu#) etia# %u# lu#ine %orni%ulato) si'e in%i(iens ad terras lu%ere) si'e desinens +ulget5 Si ergo lu#en in ea %res%it) 'el (er+i%itur) 'el #inuitur0 non lu#inare i(su#) sed illud *uod a%%enditur 'ariatur- si aute# e3 una s(,aerulae suae (arte se#(er lu%et) sed du# ea# (arte# %on'ertit ad terra#) done% tota# %on'ertat) *uod a (ri#a us*ue ad *uarta# de%i#a# +it) %res%ere 'idetur0 se#(er est (lena) sed terrae ,a$itatori$us non se#(er a((aret. >ae% eade# ratio est) et si solis radiis illustratur. Non eni# (otest etia# si%) %u# soli (ro3i#a est) nisi lu%idis %orni$us a((arere0 *uia %aetera (ars) *uae tota in or$e# illustratur) non est ad terras ut 'ideri (ossit) nisi %u# soli %ontraria est) ut totu# terris a((areat *uod eius illu#inat.
Psalmi CXXXV versiculi *7, explicantur.

1%. !.. Non desunt ta#en *ui non eo se ar$itrari di%unt luna# (ri#itus a Deo *uarta# de%i#a# +a%ta#) *uia (lena +a%ta %redenda est0 sed *uia in S%ri(turis Dei 'er$a si% ,a$ent) lunam factam in inchoationem noctis !.0 tun% aute# no%tis e3ordio 'idetur) %u# (lena est- alias 'ero et (er die# in%i(it 'ideri ante (lenitudine#) et in (rogressu no%tis tanto a#(liore *uanto #inuitur. Sed *ui (er in%,oatione# no%tis non intellegit nisi (rin%i(atu# <na# et grae%u# 'er$u# ,o% #agis indi%at) %u# di%tu# est et in Psal#is a(ertius s%ri(tu# est- %olem in potestatem diei, lunam et stellas in potestatem noctis !!=) non %ogitur a *uarta de%i#a nu#erare) et %redere luna# +a%ta# (ri#o esse non (ri#a#.
trum sit ae"ualis splendor in sideribus.

1(. !!. 9uaeri etia# solet utru# %oeli lu#inaria ista %ons(i%ua) id est sol et luna et stellae) ae*ualiter +ulgeant0 sed *uod di'ersis inter'allis distent a terra) (ro(terea di'ersa %laritate #agis #inus*ue nostris o%ulis a((areant. Et de luna *uide# *ui ,ae% di%unt) non du$itant #inus ea# lu%ere *ua# sole#) a *uo etia# (er,i$ent illustrari. Multas aute# stellas 'el ae*uales soli) 'el etia# #aiores audent di%ere) sed longius (ositas (ar'as 'ideri. Et no$is *uide# (otest +ortasse su++i%ere) *uo*uo #odo se ista res ,a$eat) arti+i%e Deo %ondita sidera. 9ua#*ua# tenea#us au%toritate a(ostoli%a di%tu#- )lia gloria solis, alia gloria lunae, et alia gloria stellarum! stella enim ab stella differt in gloria !". Sed *uia (ossunt ad,u% di%ere) etia#si non resistant A(ostolo- Di++erunt *uide# in gloria) sed ad o%ulos terrenoru#0 aut) *uia ,o% (ro(ter resurgentiu# si#ilitudine# di%e$at A(ostolus) *ui non uti*ue ad o%ulos aliter erunt et in se aliter) di++erunt *uide# et in sei(sis sidera in gloria) sed ta#en nonnulla sunt etia# sole #aiora- i(si 'iderint *ue#ad#odu# soli ta# #agnu# tri$uant (rin%i(atu#) ut eu# radiis suis *uasda# stellas) et eas *uide# (rin%i(ales) *ui$us a#(lius isti *ua# %aeteris su((li%ant) et tenere di%ant) et retro agere a %ursu (ro(rio. Non eni# +it 'erisi#ile) #aiores aut etia# ae*uales 'iolentia

radioru# eius (osse su(erari. Aut si su(eriores signoru# stellas 'el se(tentrionu# #aiores esse asserunt) *uae ni,il tale a sole (atiuntur0 %ur ista (er signa %ir%u#euntes a#(lius 'enerantur5 %ur eas signoru# do#inas (er,i$ent5 Etsi eni# regradationes illas sideru#) 'el +ortasse tarditates) non a sole +ieri *uis*ue %ontendat) sed aliis o%%ultiori$us %ausis0 soli ta#en istos in suis delira#entis) *ui$us 'i# +atoru# a 'eritate de'ii sus(i%antur) (rae%i(ua# tri$uere (otestate# e3 li$ris eoru# %erte #ani+estu# est.
Stella a stella differt.

1(. !". Sed di%ant *uod 'olunt de %oelo) alieni a Patre *ui est in %oelis- no$is aute# de inter'allis et #agnitudine sideru# su$tilius ali*uid *uaerere) tali*ue in*uisitioni re$us gra'iori$us et #eliori$us ne%essariu# te#(us i#(endere) ne% e3(edit) ne% %ongruit. Et #elius %redi#us ea esse %aeteris #aiora lu#inaria) *uae san%ta S%ri(tura ita %o##endat- Et fecit Deus duo luminaria magna !/- *uae ta#en non sunt ae*ualia. Na# %onse*uenter di%it) %u# ea %aeteris (rae(osuerit) inter sei(sa di++erre. Ait eni#- *uminare maius in inchoationem diei, et luminare minus in inchoationem nactis !4. Certe eni# 'el ,o% %on%edent o%ulis nostris) ut ea #ani+estu# sit a#(lius %aeteris lu%ere su(er terra#) ne% die# %larere nisi lu%e solis) ne% no%te# tot stellis a((arenti$us ita lu%ere si luna desit) *ue#ad#odu# (raesentia illius illustratur.
De fatis. "uare notationibus siderum mentiuntur.

1). !/. De +atis aute# *ualesli$et eoru# argutias) et *uasi de #at,esi do%u#entoru# e3(eri#enta) *uae illi 'o%ant) o#nino a nostrae +idei sanitate res(ua#us- tali$us eni# dis(utationi$us etia# orandi %ausas no$is au+erre %onantur) et i#(ia (er'ersitate in #alis +a%tis) *uae re%tissi#e re(re,enduntur) ingerunt a%%usandu# (otius Deu# au%tore# sideru#) *ua# ,o#ine# s%eleru#. Sed *uod ani#ae nostrae non sint natura %or(ori$us ne *uide# %oelesti$us su$ditae) audiant et (,iloso(,os suos- *uia 'ero terrenis %or(ori$us illa %or(ora su(eriora non ad ea *uae i(si tra%tant (otentiora sunt) 'el ,in% ali*uando %ognos%ant) *uia %u# #ulta %or(ora di'ersoru# generu#) 'el ani#antiu#) 'el ,er$aru# et ar$ustoru#) uno si#ul (un%to te#(oris se#inentur) uno*ue (un%to te#(oris innu#era$iliter #ulta nas%antur) non tantu# di'ersis) sed etia# iisde# terraru# lo%is) tantae sunt 'arietates in (rogressi$us) in a%ti$us et (assioni$us eoru#) ut 'ere isti) si%ut di%itur) (erdant sidera) si ista %onsiderent.
1strologi de geminis convincuntur. "ui natis sub iisdem costellationibus diverse vivunt.

1). !4. 9uid aute# insulsius et ,e$etius) *ua# %u# istis re$us %on'in%untur) di%ere ad solos ,o#ines si$i su$i%iendos +atale# stellaru# (ertinere ratione#5 In *ui$us ta#en etia# i(si de ge#inis %on'in%untur) *uoru# di'erse 'i'entiu#) di'erse +eli%iu# 'el in+eli%iu#) di'erse*ue #orientiu#) easde# (leru#*ue %onstellationes a%%i(iunt. 9uia etsi inter+uit ali*uid %u# de utero +underentur) in nonnullis ta#en tantu# interest) *uantu# a$ istis %o#(re,endi %o#(utatione non (ossit. Manus se*uentis Ia%o$) du# nas%erentur) in'enta est (ede# +ratris (rae%edentis tenens0 us*ue adeo si% nati sunt *uasi unus in+ans in du(lu# (roli3ior nas%i 'ideretur !7. >oru# %erte %onstellationes) *uas

a((ellant) nullo #odo dis(ares esse (otuerunt. 9uid ergo 'anius) *ua# ut illas %onstellationes intuens #at,e#ati%us) ad eu#de# ,oros%o(u#) ad ea#de# luna#) di%eret unu# eoru# a #atre dile%tu#) alteru# non dile%tu#5 Si eni# aliud di%eret) +alsu# (ro+e%to di%eret0 si aute# ,o% di%eret) 'eru# *uide#) sed non se%undu# suoru# li$roru# ine(tas %antiun%ulas di%eret. 9uod si ,ui% ,istoriae) *uia de nostris (ro+ertur) nolunt %redere) nu#*uid et natura# reru# delere (ossunt5 Cu# ergo se #ini#e +alli di%ant) si ,ora# %on%e(tionis in'enerint) salte# si%ut ,o#ines non dedignentur %on%e(tu# %onsiderare ge#inoru#.
$ur divinatio ali"uando contingat.

1). !7. Ideo*ue +atendu# est) *uando a$ istis 'era di%untur) instin%tu *uoda# o%%ultissi#o di%i) *ue# nes%ientes ,u#anae #entes (atiuntur. 9uod %u# ad de%i(iendos ,o#ines +it) s(irituu# sedu%toru# o(eratio est- *ui$us *uaeda# 'era de te#(orali$us re$us nosse (er#ittitur) (arti# su$tilioris sensus a%u#ine) *uia %or(ori$us su$tiliori$us 'igent) (arti# e3(erientia %allidiore (ro(ter ta# #agna# longitudine# 'itae0 (arti# san%tis Angelis *uod i(si a$ o#ni(otente Deo dis%unt) etia# iussu eius si$i re'elanti$us) *ui #erita ,u#ana o%%ultissi#ae iustitiae sin%eritate distri$uit. Ali*uando aute# iide# ne+andi s(iritus etia# *uae i(si +a%turi sunt) 'elut di'inando (raedi%unt. 9ua(ro(ter $ono %,ristiano) si'e #at,e#ati%i) si'e *uili$et i#(ie di'inantiu#) #a3i#e di%entes 'era) %a'endi sunt) ne %onsortio dae#onioru# ani#a# de%e(ta#) (a%to *uoda# so%ietatis irretiant.
Quaeri solet utrum sidera animata sint corpora.

1*. !8. Solet etia# *uaeri) utru# %aeli lu#inaria ista %ons(i%ua %or(ora sola sint) an ,a$eant re%tores *uosda# s(iritus suos- et si ,a$ent) utru# a$ eis etia# 'italiter ins(irentur) si%ut ani#antur %arnes (er ani#as ani#aliu#) an sola sine ulla (er#i3tione (raesentia. 9uod li%et non +a%ile %o#(re,endi (ossit0 ar$itror ta#en in (ro%essu tra%tandaru# S%ri(turaru# o((ortuniora lo%a (osse o%%urrere) u$i no$is de ,a% re) se%undu# san%tae au%toritatis regulas) etsi non ostendere %ertu# ali*uid) ta#en %redere li%e$it. Nun% aute# ser'ata se#(er #oderatione (iae gra'itatis) ni,il %redere de re o$s%ura te#ere de$e#us0 ne +orte *uod (ostea 'eritas (ate+e%erit) *ua#'is li$ris san%tis si'e Testa#enti 1eteris si'e No'i nullo #odo esse (ossit ad'ersu#) ta#en (ro(ter a#ore# nostri erroris oderi#us. Nun% ad li$ru# o(eris nostri ia# tertiu# transea#us. & - Gen &) 4-8. . - Sa( &&) .&. ! - Ps &!/) 4. " - Ps &!/) /. / - Mt 4) .40 Ps 8) :. 4 - Mt &4) !. 7 - Gen &) 4.

8 - Gen &) 7. : - Gen &) 4. :. &; - Io &) !. && - Gen &) 4. &. - C+. Io &) !-". &! - Gen &) 4. &" - Gen &) :. &/ - Gen &) !. &4 - Gen &) !. &7 - C+. Ro# &) .;. &8 - C+. Ro# &&) !"-!4. &: - Gen &) .. .; - Ps &;!) .. .& - C+ Is ";) .. <se%. L@@=. .. - C+. &onfess. &!) &/. .! - Gen &) :-&;. ." - C+. &) &.) .4-&") .8. ./ - Gen &) .. .4 - Gen &) &. .7 - Gen &) :. .8 - Gen &) &&-&!. .: - Gen &) &"-&:. !; - Gen &) &". !& - Gen &) &". !. - Gen &) &". !! - Ps &!/) 8-:.

!" - & Cor &/) "&. !/ - Gen &) &4. !4 - Gen &) &4. !7 - C+. Gen ./) ./.

LIBER TERTIUS
1nimalium ex a"ua terra"ue eductio8 "uae sit ratio a"uae ad aerem. aeris ad caelum.

1. &. Et dixit Deus! Educant a$uae reptilia animarum vivarum, et volatilia super terram, secundum firmamentum coeli. Et factum est sic. Et fecit Deus cetos magnos et omne animal reptilium, $uae eduxerunt a$uae secundum genus eorum" et omne volatile pennatum secundum genus. Et vidit Deus $uia bona sunt, et benedixit ea Deus dicens! &rescite et multiplicamini, et implete a$uas in mari, et volatilia multiplicentur super terram. Et facta est vespera, et factum est mane dies $uintus &. Nun% in in+eriore (arte #undi) ea *uae s(iritu 'itae #o'entur) +iunt) et (ri#u# a*uaru#) *uod aeris *ualitati (ro3i#u# ele#entu# est0 *uia ,ui% %oelo) in *uo sunt lu#inaria) ita 'i%inus est aer) ut et i(se %oeli no#en a%%e(erit0 sed nes%io utru# etia# +ir#a#entu# (ossit 'o%ari. Di%untur aute# %oeli (luraliter in una eade#*ue re) *uae di%itur unu# %oelu#. Na# %u# in ,o% li$ro singulari nu#ero di%atur %oelu#) *uod di'idit inter a*uas *uae su(ra) et eas *uae in+ra sunt0 in illo ta#en (sal#o- Et a$uae, in*uit) $uae super coelos sunt, laudent nomen Domini .. Et %oelos %oeloru# si $ene intellegi#us sidereos aerioru#) ta#*ua# su(eriores in+erioru#) et ,os in eode# (sal#o a%%i(i#us) u$i di%tu# est- *audate eum, coeli coelorum !. Satis a((aret ,un% aere#) non solu# %oelu#) sed etia# %oelos di%i- si%ut di%untur et terrae) ne% aliud signi+i%atur) *ua# illa *uae singulariter terra di%itur) *uando di%i#us or$e# terraru#) et or$e# terrae.
Quomodo intellegendum caelos diluvio periisse.

2. .. >os etia# aerios %oelos *uonda# (eriisse dilu'io in *uada# earu# *uae %anoni%ae a((ellantur) E(istola legi#us ". Ne*ue eni# ,u#ida illa natura) *uae ita %on%re'erat) ut %u$itis *uinde%i# altissi#oru# #ontiu# trans%enderet 'erti%es /) (otuit ad sidera (er'enire. Sed *uia ,uius aeris ,u#idioris) in *uo a'es 'olitant) 'el tota 'el (ro(e tota s(atia %o#(le'erat) (eriisse *ui +uerant %oelos in illa E(istola s%ri$itur. 9uod nes%io *ue#ad#odu# (ossit intellegi) nisi in a*uaru# natura# (inguioris ,uius aeris *ualitate %on'ersa- alio*uin non (erierunt tun% isti %oeli) sed su$li#ius ere%ti sunt) %u# lo%u# eoru# a*ua o%%u(aret. Ita*ue +a%ilius eos se%undu# illius E(istolae au%toritate# (eriisse %redi#us) et alios) si%ut i$i s%ri$itur) re(ositos 4) e3tentis 'ideli%et e3,alationi$us) *ua# si% ere%tos) ut eis su(erioris %oeli natura lo%o suo %ederet.
1"uae aeris"ue naturam proximam esse.

2. !. O(orte$at ita*ue ut in %reandis ,a$itatori$us in+erioris ,uius #undi (artis) *uae sae(e terrae no#ine tota %o##e#oratur) (rius (rodu%erentur e3 a*uis

ani#alia) (ostea 'ero de terra- *uod ita sit aeri a*ua si#ilis) ut eius e3,alationi$us (ingues%ere (ro$etur) ut et s(iritu# (ro%ellae +a%iat) id est 'entu#) et nu$ila %ontra,at) et (ossit 'olatus a'iu# sustinere. 9ua(ro(ter etia#si 'eru# di3it *uida# sae%ulariu# (oetaru#+ubes excedit Olympus, et- #acem magna tenent 70 *uia (er,i$etur in Ol6#(i 'erti%e aer esse ta# tennis) ut ne*ue ne$ulis o$u#$retur) ne% tur$etur 'ento) ne*ue sustentare alites (ossit) ne*ue i(sos *ui +orte as%enderint ,o#ines) %rassioris aurae s(iritu alere) si%ut in isto aere %onsue'erunt- ta#en et i(se aer est) unde a*uis 'i%ina *ualitate di++unditur) et (ro(terea i(se *uo*ue in ,u#ida# natura# %on'ersus dilu'ii te#(ore %reditur. Ne*ue eni# ar$itrandu# est ali*uid de s(atiis siderei %oeli usur(asse) %u# o#nes etia# altissi#os #ontes a*ua trans%enderat.
5pinio "uorumdam elementa alternis vicibus posse mutari inter se.

3. ". 9ua#*ua# de %on'ersione ele#entoru#) etia# inter i(sos *ui ,ae% otiosa %ura su$tilissi#e (ers%rutati sunt) non (ar'a *uaestio est. Alii eni# di%unt o#nia in o#nia (osse #utari) at*ue %on'erti- alii 'ero esse ali*uid o#nino (ro(riu# singulis (er,i$ent ele#entis) *uod in alterius ele#enti *ualitate# nullo #odo 'ertatur. Unde +ortassis suo lo%o) si Do#inus 'oluerit) diligentius dis(uta$i#us- nun% aute# *uod ad (raesente# ser#one# attinet) ,ae% %o##e#oranda e3isti#a'i) ut intellega#us ser'atu# esse ordine# reru# *uo (rius o(ortuit a*uaru# ani#alia *ua# terraru# narrare %reata.
De "uattuor elementis.

3. /. Et nullo #odo ar$itrandu# est (raeter#issu# esse in ,a% S%ri(tura ullu# #undi ,uius ele#entu#) %u# *uatuor notissi#is eu# %onstare (ersuasu# sit) *uia 'idetur ,i% %oelu#) et a*ua) et terra %o##e#orari) de aere aute# ta%eri. Consuetudo *ui((e nostraru# S%ri(turaru# est) aut %oeli et terrae no#ine #undu# a((ellare) aut interdu# addere et #are. aer ita*ue 'el ad %oelu# (ertinere intellegitur) si *ua sunt in eius su(eriori$us (arti$us tran*uillissi#a et (a%atissi#a s(atia0 'el ad terra# (ro(ter ,un% tur$ulentu# et %aliginosu# lo%u#) *ui ,u#ida e3,alatione (ingues%it) *ua#'is et i(se sae(ius %oeli no#ine nun%u(etur- a% (er ,o% non s%ri(tu# est- Produ%ant a*uae re(tilia ani#aru# 'i'aru#) et (rodu%at aer 'olatilia 'olantia su(er terra#0 sed utru#*ue ,o% ani#antiu# genus e3 a*uis (rodu%tu# esse narratur. 9uid*uid ergo a*uaru# si'e la$iliter undosu# et +luidu# est) si'e 'a(oraliter tenuatu# at*ue sus(ensu#) ut illud re(tili$us ani#aru# 'i'aru#) ,o% 'olatili$us a((areat distri$utu#) utru#*ue ta#en ,u#idae naturae de(utetur.
Quin"ue sensus 'ominum per "uattuor elementa mundi secundum "uosdam distingui.

#. 4. Ideo*ue sunt etia# *ui su$tilissi#a %onsideratione *uin*ue istos #ani+estissi#os %or(oris sensus se%undu# *uatuor usitata ele#enta ita distinguant) ut o%ulos ad igne#) aures ad aere# di%ant (ertinere. Ol+a%iendi aute# gustandi*ue sensu# naturae ,u#idae attri$uunt- et ol+a%tu# *uide# istis e3,alationi$us ,u#idis) *ui$us %rassatur ,o% s(atiu#) in *uo a'es 'olitant0 gustatu# 'ero istis +lu3i$ili$us et %or(ulentis ,u#ori$us. Na#

*uae%u#*ue in ore sa(iunt) i(sius oris ,u#ori %o##is%entur ut sa(iant) etia#si arida %u# a%%i(erentur +uisse 'ideantur. Ignis ta#en o#nia (enetrat) ut #otu# in eis +a%iat. Na# et ,u#or (ri'atione %aloris %ongelas%it) et %u# (ossint +er'es%ere %aetera ele#enta) ignis +riges%ere non (otest- +a%ilius *ui((e e3stinguitur) ut ignis non sit) *ua# +rigidus #aneat aut +it ali%uius +rigidi %onta%tu te(idior. Ta%tus aute#) *ui est *uintus in sensi$us) terreno ele#ento #agis %ongruit- (roinde (er totu# %or(us ani#antis) *uod #a3i#e e3 terra est) *uae*ue ta%ta sentiuntur. Di%unt etia# ne% 'ideri sine igne (osse ali*uid) ne% tangi sine terra. A% (er ,o% ele#enta o#nia in o#ni$us inesse0 sed unu#*uod*ue eoru# e3 eo *uod a#(lius ,a$et a%%e(isse 'o%a$ulu#. Ideo aute# %aloris (ri'atione) %u# %or(us ni#ie +riges%it) o$tundi sensu#) *uia #otus (igres%it) *ui e3 %alore inest %or(ori) du# ignis aere#) et aer ,u#ida) et ,u#or terrena *uae*ue a++i%it) su$tiliori$us s%ili%et %rassiora (enetranti$us. #. 7. 9uanto aute# *uid*ue su$tilius est in natura %or(orali) tanto est 'i%inius naturae s(iritali0 *ua#'is longe distante genere) *uando*uide# illud %or(us est) illud non est.
t ad "uattuor elementa varie se 'abet sentiendi vis in "uin"ue sensibus.

%. 7. A% (er ,o% *uonia# sentire non est %or(oris) sed ani#ae (er %or(us) li%et a%ute disseratur se%undu# di'ersitate# %or(oreoru# ele#entoru# sensus esse %or(oris distri$utos0 ani#a ta#en %ui sentiendi 'is inest) %u# %or(orea non sit) (er su$tilius %or(us agitat 'igore# sentiendi. In%,oat ita*ue #otu# in o#ni$us sensi$us a su$tilitate ignis) sed non in o#ni$us ad ide# (er'enit. In 'isu eni# (er'enit re(resso %alore us*ue ad eius lu%e#. In auditu us*ue ad li*uidiore# aere# %alore ignis (enetrat. In ol+a%tu aute# transit aere# (uru#) et (er'enit ad ,u#ida# e3,alatione#) unde %rassior ,ae% aura su$sistit. In gustatu et ,an% transit) et (er'enit us*ue ad ,u#ore# %or(ulentiore#- *uo etia# (enetrato at*ue traie%to) %u# ad terrena# gra'itate# (er'enit) tangendi ulti#u# sensu# agit.
1er "uomodo se 'abeat ad caelum et a"uas.

(. 8. Non igitur ignora$at naturas ele#entoru# eoru#*ue ordine#) *ui %u# 'isi$iliu#) *uae intra #undu# in ele#entis natura #o'entur) %onditione# introdu%eret) (rius %oelestia lu#inaria) deinde a*uaru# ani#antia) terraru# aute# (ostre#a narra'it- non *uod aere# (raeter#iserit) sed *uod (urissi#i et *uietissi#i aeris) u$i 'olare a'es non (osse di%untur) si *ua sunt s(atia) %oelo su(eriori %oniunguntur) et %oeli nun%u(atione in S%ri(turis ad su(eriore# #undi (arte# (ertinere intelleguntur- ut terrae no#ine uni'ersaliter ,o% totu# signi+i%etur) e3 *uo in%i(it deorsu# 'ersus- Ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempestatis, et omnes abyssi 8, done% (er'eniatur ad arida# *uae (ro(rio no#ine terra di%itur. Aer ita*ue ille su(erior) si'e *uod ad %oeleste# #undi (ertinet (arte#) si'e *uod nullu# ,a$et 'isi$ile# ,a$itatore#) de *uali$us nun% ser#o narrantis est) ne*ue (raeter#issus est %oelo no#inato) ne*ue annu#eratus in %reandis ani#ali$us- iste 'ero in+erior *ui e3%i(it e3,alationes ,u#idas #aris a% terrae) et ad sustinendas a'es *uoda##odo %rassatur) nonnisi e3 a*uis a%%i(it ani#alia. 9uod eni# eius ,u#idu# est) ,o% (ortat alitu# %or(ora) *uae ita nituntur (ennis 'olantes) *ue#ad#odu# (is%es *ui$usda# suis alis natantes.

$ur liber Geneseos dicat aves ex a"ua natos.

). :. Proinde s%ienter ta#*ua# S(iritus Dei) *ui s%ri$enti aderat) e3 a*uis di%it (rodu%ta 'olatilia. 9uoru# natura $i(ertitu# lo%u# sortita est0 in+eriore# s%ili%et in unda la$ili) su(eriore# 'ero in aura +la$ili- illu# de(utatu# natanti$us) istu# 'olanti$us. Si%ut ,ui% ele#ento %ongruos duos etia# sensus ani#ali$us datos 'ide#us0 ol+a%tu# e3(lorandis 'a(ori$us) gustatu# e3(lorandis li*uori$us. 9uod eni# et ta%tu a*uas 'entos*ue senti#us) ,o% est *uod terrae solidu# o#ni$us ad#is%etur ele#entis0 sed in ,is %rassiori$us sentitur a#(lius) ita ut etia# tangendo %ontre%tari 'aleant. Ideo*ue et ista in dua$us #a3i#is #undi (arti$us generali terrae no#ine %o#(le%tuntur- si%ut ille (sal#us ostendit) o#nia su(eriora a$ illo (rin%i(io enu#erans- *audate Dominum de coelis :0 o#nia*ue in+eriora a$ alio (rin%i(io- *audate Dominum de terra &;0 u$i et s(iritus te#(estatis et o#nes a$6ssi no#inantur) et ignis iste *ui urit tangente#) *uia de terrenis et ,u#idis #oti$us ita e3istit) ut su$inde 'ertatur in aliud ele#entu#. Et *ua#'is naturae suae sursu# nitendo indi%et a((etitu#) in %oeleste# ta#en su(eriore# tran*uillitate# non (ossit e'adere0 *uia #ulto aere su(eratus et in eu# %on'ersus e3stinguitur- a% (er ,o% in ista reru# (arte %orru(ti$iliore at*ue (igriore tur$ulentis #oti$us agitatur ad te#(erandu# eius rigore#) et ad usus terrores*ue #ortaliu#.
$ur Scriptura Sancta aves appellet caeli volatilia.

). &;. 9uia ergo etia# ta%tu) *ui ad terra# (ro(rie (ertinet) sentiri (ossunt et +lu%tus undaru#) et +latus auraru#) (ro(terea i(sa *uo*ue a*uatiliu# ani#aliu# %or(ora et terrenis 'es%untur) et #a3i#e a'es0 in terra etia# re*uies%unt) +etus*ue (ro(agant- (ars eni# ,u#oris *uae 'a(oraliter e3,alatur) etia# su(er terras e3tenditur. Ideo*ue %u# di3isset S%ri(turaEducant a$uae reptilia animarum vivarum, et volatilia, in*uit) super terras0 addidit sane) di%ens) secundum firmamentum coeli &&, in *uo (otest ali*uanto #ani+estius a((arere illud *uod antea 'ide$atur o$s%uru#. Non eni# ait- In +ir#a#ento %oeli) si%ut de lu#inari$us0 sed) volatilia, in*uit) super terram, secundum firmamentum coeli, id est iu3ta +ir#a#entu# %oeli- *uia 'ideli%et ,o% %aliginosu# et ,u#idu# s(atiu#) in *uo a'es 'olant) illi s(atio %ontiguu# est) u$i 'olare non (ossunt) *uod ia# #erito tran*uillitatis et *uietis (ertinet ad +ir#a#entu# %oeli. In %oelo ergo 'olant a'es) sed in isto) *uod ille (sal#us etia# terrae no#ine in%ludit0 (ro(ter *uod %oelu# 'o%antur #ultis lo%is 'olatilia %oeli- non ta#en in +ir#a#ento) sed se%undu# +ir#a#entu#.
Reptilia animarum vivarum cur pisces appellati. Sententia prior.

*. &&. Nonnulli (utant (ro(ter sensus tarditate# non ani#a# 'i'a#) sed reptilia animarum vivarum a((ellata. Sed si (ro(terea si% a((ellarentur) a'i$us daretur no#en ani#ae 'i'ae. Cu# 'ero et i(sa 'olatilia di%ta sunt) si%ut illa) re(tilia) ut su$audiatur ani#aru# 'i'aru#0 +atendu# est) ut ar$itror) ita di%tu#) a% si di%eretur- 9uae sunt in ani#a$us 'i'is re(tilia 'el 'olatilia- si%ut di%i (osset- Igno$ilia ,o#inu#) ut intellegere#us) *ui%u#*ue sunt in ,o#ini$us igno$iles. 9ua#*ua# eni# sint et ani#alia terrestria *uae re(unt su(er terra#0 ta#en e3 #ulto #aiore nu#ero (edi$us #o'entur) et ta# (au%a +ortasse in terris re(unt) *ua# (au%a in a*uis gradiuntur.
Sententia altera.

*. &.. Nonnulli aute# (uta'erunt (ro(terea non ani#a# 'i'a#) sed reptilia animarum vivarum (is%es esse a((ellatos) *uod eis #e#oria nulla sit) ne% ali*ua *ua 'ita 'elut rationi 'i%inior. Sed +allit eos e3(erientia #inor. Na# *uida# s%ri(serunt) *uae ani#ad'ertere (otuerunt in 'i'ariis (is%iu#) #ulta #iranda. Sed etia#si +orte +alsa s%ri(serunt) #e#oria# ta#en (is%es ,a$ere %ertissi#u# est. 9uod i(se su# e3(ertus) et e3(eriantur *ui (ossunt et 'olunt. Na# +ons *uida# #agnus Bullensiu# Regioru#) +ere (lenus est (is%iu#. Solent aute# ,o#ines desu(er intuentes eis ali*uid ia%ere) *uod si$i 'el (raeri(iant %on+luentes) 'el inter se diri(iant %on%ertantes. 9uo (astu assue+a%ti) dea#$ulanti$us su(er ora# +ontis ,o#ini$us) i(si *uo*ue %u# eis gregati# natando eunt et redeunt) e3s(e%tantes unde ali*uid ia%tent) *uoru# (raesentia# sentiunt. Non ita*ue +rustra #i,i 'idetur a*uaru# ani#alia si% a((ellata re(tilia) *ue#ad#odu# a'es 'olatilia- na# si 'el nulla #e#oria) 'el sensus tardior) ani#ae 'i'ae no#en re(ulisset a (is%i$us) 'olatili$us %erte ad,i$eretur) *uoru# 'ita in o%ulis nostris est et #e#or et garrula) et in nidis %onstruendis edu%andis*ue +eti$us solertissi#a.
1 "uibusdam p'ilosop'is sua cui"ue elemento animalia tributa esse.

,. &!. Ne% ignoro) ita *uosda# (,iloso(,os sua %uius*ue ele#enti distri$uisse ani#alia) ut terrena esse di%erent) non tantu# *uae in terra re(unt at*ue gradiuntur) sed a'es etia# *uod et i(sae in terra re*uies%ant) 'olando +atigatae- aeria 'ero ani#alia dae#ones esse0 %oelestia) deos0 *uoru# *uide# nos (arti# lu#inaria) (arti# Angelos di%i#us. Iide# ta#en a*uis (is%es et sui generis $elluas attri$uunt) ut nullu# ele#entu# suis ani#ali$us 'a%et0 *uasi 'ero su$ a*uis terra non sit) aut (ro$are (ossint (is%es non in ea re*uies%ere a% re(arare natandi 'ires) si%ut 'olandi a'es0 et si +orte rarius (is%es id +a%iunt) *uod ad gestanda %or(ora sit unda *ua# aura 'alidior) ita ut terrena *uo*ue ani#alia natantia +erat) si'e usu do%ta) ut ,o#ines) si'e natura) ut *uadru(edia 'el ser(entes. Aut si (ro(terea non (utant) *uia non insunt (edes (is%i$us Ane% 'ituli #ariniB0 ne% (,o%ae a*uaru# sunt) ne% %olu$ri %o%,leae*ue terraru#na# et illae (edes ,a$ent) et ,ae% genera sine ullis (edi$us) non di%o) re*uies%unt in terra) sed a$ ea 'i3 aut nun*ua# re%edunt. Dra%ones aute# sine (edi$us et in s(elun%is re*uies%ere) et in aere# sustolli (er,i$entur- *ui *ua#*ua# non +a%ile noti sint) litterae ta#en) non tantu# nostrae) sed etia# Gentiliu#) ne*ua*ua# de istoru# ani#antiu# genere ta%uerunt.
Quis sit daemonum "locus".

1/. &". 9ua(ro(ter) etsi dae#ones aeria sunt ani#alia) *uonia# %or(oru# aerioru# natura 'igent0 et (ro(terea #orte non dissol'untur0 *uia (rae'alet in eis ele#entu#) *uod ad +a%iendu# *ua# ad (atiendu# est a(tius0 duo$us su$ter(ositis) a*ua s%ili%et et terra) uno aute# su(er(osito) id est igne sidereodistri$uuntur eni# ele#enta ad (atiendu# duo) ,u#or et ,u#us0 ad +a%iendu# aute# alia duo) aer et ignis- si ergo ,ae% ita sunt) non i#(edit ista distin%tio nostra# S%ri(tura#) *uae non e3 aere) sed e3 a*uis (rodu%ta indi%at 'olatilia0 *uia su$tilioris *uide# et in auras e3,alati at*ue distenti) sed ta#en ,u#oris lo%us 'olatili$us datus est. Aer aute# a %on+inio lu#inosi %oeli us*ue ad a*uaru# +luida et nuda terraru# (er'enit. Non ta#en totu# s(atiu# eius e3,alationes ,u#idae in+us%ant) sed us*ue ad eu# +ine#) unde in%i(it etia# terra no#inari) se%undu# illu# (sal#u# u$i di%itur- *audate Dominum de terra &.. Su(erior 'ero (ars aeris) (ro(ter (ura# tran*uillitate#) %oelo %ui

%olli#itatur) %o##uni (a%e %oniungitur) et eius 'o%a$ulo %onnun%u(atur. In *ua +ortassis (arte si +uerunt ante transgressione# sua# transgressores angeli %u# (rin%i(e suo) nun% dia$olo) tun% ar%,angelo <na# nonnulli nostri) non eos (utant %oelestes 'el su(er%oelestes angelos +uisse=) non #iru# si (ost (e%%atu# in ista# sunt detrusi %aligine#0 u$i ta#en et aer sit) et ,u#ore tenui %onte3atur) *ui %o##otus 'entos) et 'e,e#entius %on%itatus etia# ignes et tonitrua) et %ontra%tus nu$ila) et %ons(issatus (lu'ia#) et %ongelanti$us nu$ilis ni'e#) et tur$ulentius %ongelanti$us densiori$us nu$ilis grandine#) et distentus serenu# +a%it) o%%ultis i#(eriis et o(ere Dei) a su##is ad in+i#a uni'ersa *uae %rea'it ad#inistrantis. Unde in illo (sal#o %u# %o##e#orata essent) ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempestatis &!0 ne talia sine di'ina (ro'identia +ieri #o'eri*ue (utarentur) %ontinuo su$ie%it- 'uae faciunt verbum eius &".
De aereo daemoniorum corpore.

1/. &/. Si aute# transgressores illi ante*ua# transgrederentur) %oelestia %or(ora gere$ant) ne*ue ,o% #iru# est) si %on'ersa sunt e3 (oena in aeria# *ualitate#) ut ia# (ossint a$ igne) id est a$ ele#ento naturae su(erioris ali*uid (ati- ne% aeris salte# s(atia su(eriora at*ue (uriora) sed ista %aliginosa tenere (er#issa sunt) *ui eis (ro suo genere *uida# *uasi %ar%er est) us*ue ad te#(us iudi%ii. Et si *uid de ,is transgressori$us angelis diligentius re*uirendu# est) alius erit a%%o##odatior S%ri(turae lo%us. Proinde *uod nun% satis est) si ,ae% s(atia tur$ida et (ro%ellosa) (ro(ter aeris natura# us*ue ad undas terras*ue (orre%ta#) (ossunt aeria %or(ora sustinere0 (ossunt et a'iu# *uae (rodu%tae sunt e3 a*uis) (ro(ter a*uaru# tenues ,alitus- *ui s%ili%et eide# aeri iu3ta undas et terras %ir%u#+uso) at*ue o$ ,o% in+i#ae a% terrenae (arti de(utato) 'a(oraliter inseruntur) et auras inte3unt) *uae no%turnis rigori$us aggra'atae sereno etia# rore distillant0 si aute# 'e,e#entius +rigus est) etia# gelu %andidius inal$es%unt.
De variis animantium generibus creatis de terra.

11. &4. Et dixit Deus! Educat terra animam vivam secundum genus! $uadrupedia, et reptilia, et bestias terrae secundum genus, et pecora secundum genus. Et factum est sic. Et fecit Deus bestias terrae secundum genus, et pecora secundum genus, et omnia reptilia terrae secundum genus. Et vidit Deus $uia bona sunt &/. Ia# nun% %onse*uens erat ut altera# (arte#) *uae (ro(rie terra di%itur) in+i#i ,uius lo%i) *ue# totu# %u# o#ni$us a$6ssis et ne$uloso aere uni'ersaliter 'o%a$ulo terrae ali$i S%ri(tura %o#(le%titur) ornaret ani#ali$us suis. Et #ani+esta *uide# sunt ani#aliu# genera) *uae in 'er$o Dei terra (rodu3it. Sed *uia sae(e no#ine (e%oru# 'el no#ine $estiaru#) ani#alia o#nia rationis e3(ertia solent intellegi) #erito *uaeritur *uas nun% (ro(rie $estias) et *uae (e%ora di%at. Et re(entia *uide# si'e re(tilia terrena) non est du$itandu# *uod o#nes ser(entes intellegi 'oluit0 *ua#*ua# et $estiae di%i (ossint- (e%oru# aute# no#en non usitate ser(enti$us %on'enit. Rursu# leoni$us) et (ardis) et tigridi$us) et lu(is) et 'ul(i$us) %ani$us etia# et si#iis) at*ue id genus %aeteris usitate %on'enit 'o%a$ulu# $estiaru#. Pe%oru# aute# no#en ,is ani#ali$us a%%o##odatius a(tari solet) *uae sunt in usu ,o#inu#- si'e adiu'andis la$ori$us) ut $o'es et e*ui) et si *ua talia0 si'e ad lani%iu#) 'el ad 'es%endu#) ut o'es et sues.

De "uadrupedibus.

11. &7. 9uid ergo sunt *uadru(edia5 9ua#*ua# eni# ,ae% o#nia) (raeter *uaeda# ser(entia) *uatuor (edi$us gradiantur) nisi ta#en ,o% no#ine (ro(rie *uaeda# 'ellet intellegi) non uti*ue ,i% etia# *uadru(edia no#inaret) *ua#'is de ,is in re(etitione ta%uerit. An %er'i) et da#ae) et onagri) et a(ri <*uia ne*ue illis $estiis u$i leones sunt) %oniungi (ossunt0 si#iles eni# sunt illis (e%ori$us) ne*ue ta#en su$ ,u#ana %ura sunt= (ro(rie *uadru(edia nun%u(ata sunt0 *uasi reli*ua essent ,ae% ani#alia) *ui$us ista a((ellatio generalis *uide# %u# #ultis (ro(ter nu#eru# (edu#) sed ta#en s(e%iali signi+i%atione tri$ueretur5 An *uia ter di3it) secundum genus &4, tria *uaeda# genera nos in'itat attendere5 Pri#o) secundum genus *uadru(edia et re(tilia0 u$i ar$itror signi+i%atu# *uae *uadru(edia di3erit) s%ili%et *uae in genere sunt re(tiliu#) si%ut sunt la%erti) stelliones) et si *uid ,uius#odi est. Ideo*ue in re(etitione *uadru(edu# no#en non itera'it) *uia re(tiliu# 'o%a$ulo +ortasse %o#(le3us est- unde i$i non si#(li%iter ait) re(tilia0 sed addidit) omnia reptilia terrae &7. Ideo terrae, *uia sunt et a*uaru#0 et ideo omnia, ut illi% intellegantur *uae *uatuor etia# (edi$us nituntur) *uae su(erius *uadru(edu# no#ine (ro(rie signi+i%ata sunt. Bestias aute#) de *ui$us ite# ait) secundum genus, *uid*uid ore aut etia# ungui$us sae'it) e3%e(tis ser(enti$us. Pe%ora 'ero de *ui$us tertio ait) secundum genus, *uae neutra 'i la%erant) sed aut %orni$us) aut ne ,o% *uide#. Praedi3i eni# et *uadru(edu# no#en *ua# late (ateat) i(so (edu# nu#ero +a%ile agnos%i) et no#ine (e%oru# 'el $estiaru# o#ne irrationale ani#al ali*uando %o#(re,endi. Sed etia# +eraru# 'o%a$ulu# solet in latina lingua tantu#de# 'alere- non ideo ta#en neglegenda +uit %onsideratio) *uo#odo (ossint ,ae% no#ina) *uae non +rustra in ,o% S%ri(turaru# lo%o (osita sunt) etia# s(e%iali distin%tione dis%erni) *uod in usu lo*uendi *uotidiano +a%ile ani#ad'erti (otest.
2epetita verba secundum enus et rationes aeternae.

12. &8. Non +rustra etia# le%tore# #o'et utru#ne (assi# et *uasi +ortuito an ali*ua ratione di%atur) secundum genus, ta#*ua# +uerint et antea) %u# (ri#o %reata narrentur- an genus eoru# in su(eriori$us rationi$us intellegendu# est) uti*ue s(iritali$us) se%undu# *uas %reantur in+erius. Sed si ita esset) ,o% de lu%e) ,o% de %oelo) ,o% de a*uis et terris) ,o% de %oeli lu#inari$us di%eretur. 9uid eni# eoru# est) %uius non aeterna et in%o##uta$ilis ratio in i(sa Dei Sa(ientia 'igeat) *uae attingit a fine us$ue ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter &85 In%i(it aute# ,o% di%i de ,er$is et lignis) us*ue ad ,ae% terrena ani#antia. Na# et in eis *uae e3 a*uis %reata sunt) *ua#'is in (ri#a %o##e#oratione di%tu# non sit0 in illa ta#en iteratione di%tu# est- Et fecit Deus cetos magnos et omnem animam animalium reptilium, $uae eduxerunt a$uae secundum genus eorum" et omne volatile pennatum secundum genus &:.
Quae aliae explicationes dari possint.

12. &:. An *uia ,ae% ita e3orta sunt) ut e3 eis alia nas%erentur) et originis +or#a# su%%essione ser'arent) ideo di%untur secundum genus, (ro(ter (ro(agatione# (rolis) *ua (er#ansura %rea$antur5 Sed %ur de ,er$is et lignis non solu# di%itur) secundum genus, 'eru# etia# secundum similitudinem, %u# et ani#alia si'e a*uaru# si'e terraru# se%undu# si#ilitudine# sua# generent5 An) *uia genus se*uitur si#ilitudo) noluit ea# u$i*ue re(etere5 Na#

et se#en non u$i*ue re(eti'it0 %u# ta# ,er$is et lignis insit) *ua# ani#ali$us) etsi non o#ni$us. O$ser'atu# est eni# *uaeda# ita nas%i e3 a*uis 'el terra) ut se3us eis nullus sit0 et ideo se#en eoru# non sit in eis) sed in ele#entis e3 *ui$us oriuntur. >o% est ergo secundum genus, u$i et se#inu# 'is et si#ilitudo intellegitur su%%edentiu# de%edenti$us0 *uia ni,il eoru# ita %reatu# est) ut se#el e3isteret) 'el (er#ansuru#) 'el nullo su%%edente de%essuru#.
$ur Scriptura Sancta illis verbis minime utatur in creatione 'ominis.

12. .;. Cur ergo et de ,o#ine non ita di%tu# est- 2a%ia#us ,o#ine# ad i#agine# et si#ilitudine# nostra#) se%undu# genus) %u# et ,o#inis (ro(ago #ani+esta sit5 An *uia non ita Deus +e%erat ,o#ine# ut #oreretur) si (rae%e(tu# ser'are 'oluisset) et ideo non erat ne%essarius de%essori su%%essor- sed (ost (e%%atu# %o#(aratus est (e%ori$us insensatis) et si#ilis +a%tus est eis .;0 ut ia# +ilii sae%uli ,uius generent et generentur) *uo (ossit #ortaliu# genus ser'ata su%%essione su$sistere5 9uid si$i ergo 'ult (ost ,o#ine# +a%tu# illa $enedi%tio- &rescite et multiplicamini, et implete terram0 *uod uti*ue +ieri (osset generando5 An ni,il ,in% te#ere di%endu#) done% ad eu# S%ri(turae lo%u# (er'enia#us) u$i diligentius ista re*uirenda at*ue tra%tanda sunt5 Potest eni# nun% +ortasse su++i%ere) (ro(terea de ,o#ine non di%tu# esse) secundum genus, *uia unus +ie$at) de *uo etia# +e#ina +a%ta est. Non eni# #ulta genera ,o#inu#) si%ut ,er$aru#) lignoru#) (is%iu#) 'olatiliu#) ser(entiu#) (e%oru#) $estiaru#- ut si% di%tu# a%%i(ia#us) secundum genus, a% si di%eretur generati#) ut inter se si#ilia at*ue ad una# origine# se#inis (ertinentia distinguerentur a %aeteris.
9enedictio cur solis a"uatilibus sicut 'omini impertita.

13. .&. Ite# *uaeritur *uid tantu# a*uaru# ani#alia de Creatore #eruerint) ut sola $enedi%erentur) si%ut ,o#ines. Na# et i(sa $enedi3it Deus) di%ens&rescite et multiplicamini, et implete a$uas maris, et volatilia multiplicentur super terram .&. An in uno %reaturae genere di%endu# +uit) ut in %aeteris %onse*uenter intellegeretur) *uae generationi$us %res%unt5 Prius ergo di%eretur in eo *uod (ri#u# tale %reatu# est) in ,er$a s%ili%et at*ue ligno. An +orte *uae nullu# ,a$erent (ro(agandae (rolis a++e%tu#) a% sine ullo sensu generarent) indigna iudi%a'it illis $enedi%tionis 'er$is- &rescite et multiplicamini- u$i aute# talis inesset a++e%tus) i$i (ri#u# ,o% di3it) ut in terrenis ani#ali$us etia# non di%tu# intellegeretur5 Ne%essariu# aute# +uit ,o% in ,o#ine re(etere) ne *uis*ua# di%eret in o++i%io gignendi +ilios ullu# esse (e%%atu#) si%ut est in li$idine) si'e +orni%andi) si'e i(so %oniugio i##oderatius a$utendi.
Quaestio de insectorum creatione.

1#. ... Nonnulla etia# de *ui$usda# #inutissi#is ani#ali$us *uaestio est) utru# in (ri#is reru# %onditioni$us %reata sint) an e3 %onse*uenti$us reru# #ortaliu# %orru(tioni$us5 Na# (lera*ue eoru# aut de 'i'oru# %or(oru# 'itiis) 'el (urga#entis) 'el e3,alationi$us aut %ada'eru# ta$e gignuntur0 *uaeda# etia# de %orru(tione lignoru# et ,er$aru#) *uaeda# de %orru(tioni$us +ru%tuu#- *uoru# o#niu# non (ossu#us re%te di%ere Deu# non esse %reatore#. Inest eni# o#ni$us *uodda# naturae sui generis de%us) si% ut in ,is #aior sit ad#iratio $ene %onsiderantis) et laus u$erior o#ni(otentis

arti+i%is0 *ui o#nia in sa(ientia +e%it ..) *uae a +ine us*ue ad +ine# (ertendens) et sua'iter %un%ta dis(onens .!) ne% ea i(sa reru# no'issi#a) *uae (ro sui generis ordine dissol'untur) et *uaru# dissolutione# e3 (oena nostrae #ortalitatis ,orre#us) relin*uit in+or#ia- sed %reat #ini#a %or(ore) a%uta sensu) ani#antia0 ut #aiore attentione stu(ea#us agilitate# #us%ae 'olantis) *ua# #agnitudine# iu#enti gradientis) a#(lius*ue #ire#ur o(era +or#i%ularu#) *ua# onera %a#eloru#.
Quando insecta creata sint et "uid dicendum de ceteris "uae de animalium gignuntur corporibus.

1#. .!. Sed utru# in (ri#is) ut di3i) reru# %onditioni$us) *uae isto se3 dieru# ordine %reatae narrantur) ,ae% *uo*ue #ini#a instituta %reda#us) an (ostea %onse*uenti$us %orru(ti$iliu# %or(oru# solutioni$us) ,o% *uaeritur. Et (otest *uide# di%i ea #inutissi#a) *uae e3 a*uis 'el terris oriuntur) tun% %reata- in *ui$us etia# illa non a$surde intelleguntur) *uae nas%untur e3 iis *uae terra ger#inante orta sunt0 et *uia (rae%esserant %onditione#) non solu# ani#aliu#) sed etia# lu#inariu#0 et *uia terrae %ontinuantur (er radi%u# %onne3ione#) unde illo die *uo a((aruit arida) e3orta sunt) ut (otius ad su((le#entu# ,a$itationis) *ua# ad nu#eru# ,a$itatoru# (ertinere intellegerentur. Caetera 'ero *uae de ani#aliu# gignuntur %or(ori$us) et #a3i#e #ortuoru#) a$surdissi#u# est di%ere tun% %reata) %u# ani#alia i(sa %reata sunt- nisi *uia inerat ia# o#ni$us ani#atis %or(ori$us 'is *uaeda# naturalis) et *uasi (raese#inata et *uoda##odo li%iata (ri#ordia +uturoru# ani#aliu#) *uae de %orru(tioni$us taliu# %or(oru# (ro suo *uae*ue genere a% di++erentiis erant e3ortura) (er ad#inistratione# ine++a$ile# o#nia #o'ente in%o##uta$iliter Creatore.
1nimalia venenosa et perniciosa cur creata.

1%. .". De generi$us *uo*ue ani#aliu# 'enenosis et (erni%iosis *uaeri solet) utru# (ost (e%%atu# ,o#inis ad 'indi%ta# %reata sint0 an (otius ut ia# %reata essent inno3ia) nonnisi (ostea (e%%atori$us no%ere %oe(erunt. Ne*ue ,o% #iru# est) *uando*uide# etia# te#(ori$us ,uius 'itae la$oriosae at*ue aeru#nosae) %u# ita sit ne#o iustus ut (er+e%tu# se audeat di%ere) +ideliter attestante A(ostolo et di%ente- +on $uia iam acceperim, aut iam perfectus sim ."0 %u#*ue ad,u% e3er%endae at*ue in in+ir#itate (er+i%iendae 'irtuti ne%essariae sint tentationes et #olestiae %or(orales) eode# rursus A(ostolo #ani+estante *ui ait) #agnitudine re'elationu# ne e3tolleretur) datu# si$i esse sti#ulu# %arnis) angelu# satanae) ut eu# %ola(,iCaret) rogatu#*ue a se Do#inu# tertio) ut dis%ederet a$ eo) res(ondisse si$i- %ufficit tibi gratia mea" nam virtus in infirmitate perficitur ./- ta#en et san%tus Daniel inter leones sal'us at*ue intre(idus 'i3it .4) *ui non uti*ue Deo #entiens in oratione) non tantu# (e%%ata (o(uli sui) sed etia# sua +atetur .70 et in i(sius A(ostoli #anu #orti+era 'i(era in,aesit) ne% laesit .8. Potuerunt ergo ista etia# %reata ni,il no%ere) si %ausa non e3stitisset 'el terrendoru# (uniendoru#*ue 'itioru#) 'el (ro$andae (er+i%iendae*ue 'irtutis- *uia et e3e#(la sunt de#onstranda (atientiae) ad (ro+e%tu# %aeteroru#0 et i(se si$i ,o#o in tentationi$us %ertius innotes%it0 et iuste salus illa (er(etua) *uae tur(iter a#issa est (er 'olu(tate#) +ortiter re%i(itur (er dolore#.
9estiae "uae sibi invicem nocent cur creatae?

1(. ./. Di%et ali*uis- Cur ergo in'i%e# $estiae no%ent) *ui$us ne% (e%%ata ulla sunt) ut 'indi%ta ista di%atur) ne% ulla# re%i(iunt tali e3er%itatione 'irtute#5 Ideo ni#iru#) *uia s%ili%et aliae %i$i sunt aliaru#. Ne% re%te (ossu#us di%ereNon essent aliae *ui$us aliae 'es%erentur. >a$ent eni# o#nia) *ua#diu sunt) #ensuras) nu#eros) ordines suos0 *uae %un%ta #erito %onsiderata laudantur) ne% sine o%%ulta (ro suo genere #oderatione (ul%,ritudinis te#(oralis) etia# e3 alio in aliud transeundo) #utantur. 9uod etsi stultos latet) su$lu%et (ro+i%ienti$us) %laru#*ue (er+e%tis est. Et %erte o#ni$us tali$us in+erioris %reaturae #oti$us (rae$entur ,o#ini salu$res ad#onitiones) ut 'ideat *uantu# si$i satagendu# sit (ro salute s(iritali et se#(iterna) *ua o#ni$us irrationali$us ani#anti$us ante%ellit0 %u# illa 'ideat a #a3i#is ele(,antis us*ue ad #ini#os 'er#i%ulos (ro salute %or(orali et te#(orali) *ua# (ro sui generis in+eriore ordinatione sortita sunt) si'e resistendo) si'e %a'endo) agere *uid*uid 'alent- *uod non a((aret) nisi %u# *uaeda# re+e%tione# %or(oris sui e3 alioru# %or(ori$us *uaerunt0 alia se 'el re(ugnandi 'iri$us) 'el +ugae (raesidio) 'el late$raru# #uni#ine tuentur. Na# et i(se %or(oris dolor in *uoli$et ani#ante #agna et #ira$ilis ani#ae 'is est) *uae illa# %o#(age# ine++a$ili (er#i3tione 'italiter %ontinet) et in *ua#da# sui #oduli redigit unitate#) %u# ea# non indi++erenter) sed) ut ita di%a#) indignanter) (atitur %orru#(i at*ue dissol'i.
Scrupulus de corporibus mortuorum devoratis.

1). .4. Illud etia# +ortasse ali*ue# #o'eat) si ani#alia no3ia 'i'os ,o#ines aut (oenaliter laedunt) aut salu$riter e3er%ent) aut utiliter (ro$ant) aut ignoranter do%ent) %ur in es%as suas dila%erant etia# %or(ora ,o#inu# #ortuoru#5 9uasi 'ero *uid*ua# intersit ad nostra# utilitate#) ista %aro ia# e3ani#is in naturae (ro+unda se%reta (er *uos transitus eat) unde #ira$ili o#ni(otentia Creatoris re+or#anda rursus eruatur. 9ua#*ua# et ,in% +iat *uaeda# (rudenti$us ad#onitio) ut se ita %o##endent +ideli Creatori) o#nia #a3i#a et #ini#a o%%ulto nutu ad#inistranti) %ui nostri etia# %a(illi nu#erati sunt .:) ne (ro(ter inanes %uras e3ani#atoru# %or(oru# suoru# ulla genera #ortiu# (er,orres%ant) sed (iae +ortitudinis ner'os ad o#nia (rae(arare non du$itent.
Quaestio de spinis et tribulis.

1*. .7. Talis etia# *uaestio de s(inis et tri$ulis solet o$oriri) et de *ui$usda# lignis in+ru%tuosis) 'el %ur 'el *uando %reata sint) %u# Deus di3erit- #roducat terra herbam pabuli seminantem semen, et lignum fructiferum faciens fructum !;. Sed *ui ita #o'entur) non intellegunt salte# de usitatis +or#ulis ,u#ani iuris) *ue#ad#odu# a((elletur usus+ru%tus. Utilitas eni# *uaeda# +ruentiu# in +ru%tus no#ine %onsideratur. 9uantae aute# sint utilitates) si'e #ani+estae) si'e o%%ultae) o#niu# *uae terra gignens radi%itus alit) et i(si *uaeda# intueantur) et a$ e3(ertis %aetera in*uirant.
Diligentior responsio ad superiorem "uaestionem.

1*. .8. Et de s(inis *uide# a% tri$ulis a$solutior (otest esse res(onsio) *uia (ost (e%%atu# di%tu# est ,o#ini de terra- %pinas et tribulos pariet tibi !&. Ne% ta#en +a%ile di%endu# est tun% %oe(isse ista oriri e3 terra. 2ortassis eni# *uonia# in i(sis *uo*ue generi$us se#inu# #ultae re(eriuntur utilitates)

(oterant ,a$ere lo%u# suu# sine ulla (oena ,o#inis. Sed ut in agris in *ui$us ia# (oenaliter la$ora$at) etia# ista nas%erentur) ,o% ad %u#ulu# (oenae 'alere %redi (otest) %u# (ossent ali$i nas%i) 'el ad a'iu# (e%oru#*ue (astus) 'el ad i(soru# ,o#inu# ali*uos usus. 9ua#*ua# et ille sensus non a$,orret a$ ,is 'er$is) *uo ita intellegitur di%tu# %pinas et tribulos pariet tibi0 ut ,ae% etia# antea terra (ariens) non ta#en ,o#ini (areret ad la$ore#) sed %uius*ue #odi ani#ali$us %on'eniente# %i$u#0 sunt eni# *uae ,is generi$us) et #olliori$us et aridiori$us %o##ode sua'iter*ue 'es%antur- tun% aute# %oe(erit ista ,o#ini (arere ad aeru#nosu# negotiu#) %u# (ost (e%%atu# %oe(it in terra la$orare. Non *uod aliis lo%is ,ae% antea nas%erentur) et (ost in agris *uos ,o#o ad %a(iendas +ruges %oleret0 sed et (rius et (ostea in isde# lo%is(rius ta#en non ,o#ini) (ost aute# ,o#ini0 ut ,o% signi+i%etur *uod additu# est) tibi- *uia non est di%tu#- S(inas et tri$ulos (ariet) sed) pariet tibi0 id est ut ti$i ia# ista nas%i in%i(iant ad la$ore#) *uae ad (astu# tantu##odo aliis ani#ali$us antea nas%e$antur.
$ur in solius 'ominis creatione dictum+ Faciamus.

1,. .:. Et dixit Deus! Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram" et dominetur piscium maris et volatilium coeli, et omnium pecorum, et omnis terrae, et omnium reptilium repentium super terram. Et fecit Deus hominem, ad imaginem Dei fecit eum! masculum et feminam fecit eos. Et benedixit eos Deus dicens! &rescite, et multiplicamini, et implete terram, et dominamini eius, et principamini piscium maris, et volatilium coeli, et omnium pecorum, et omnis terrae, et omnium reptilium repentium super terram. Et dixit Deus! Ecce dedi vobis omne pabulum seminale, seminans semen $uod est super omnem terram, et omne lignum $uod habet in se fructum seminis seminalis" vobis erit ad escam, et omnibus bestiis terrae, et omnibus volatilibus coeli, et omni reptili repenti super terram, $uod habet in se spiritum vitae" et omne pabulum viride in escam. Et factum est sic. Et vidit Deus omnia $uae fecit, et ecce bona valde. Et facta est vespera, et factum est mane dies sextus !.. Etia# at*ue etia# de natura ,o#inis (ost erit u$erior %onsiderandi et diligentius disserendi lo%us. Nun% ta#en) ut o(era se3 dieru# nostra in*uisitio (ertra%tatio*ue %on%ludat) ,o% (ri#u# $re'iter di%i#us) non indi++erenter a%%i(iendu# *uod in aliis o(eri$us di%itur- Dixit Deus! Fiat0 ,i% aute#- Dixit Deus! Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram- ad insinuanda# s%ili%et) ut ita di%a#) (luralitate# (ersonaru# (ro(ter Patre#) et 2iliu#) et S(iritu# san%tu#. 9ua# ta#en deitatis unitate# intellegenda# stati# ad#onet) di%ens- Et fecit Deus hominem ad imaginem Dei0 non *uasi Pater ad i#agine# 2ilii) aut 2ilius ad i#agine# Patris0 alio*uin non 'ere di%tu# est) ad imaginem nostram, si ad Patris solius) aut ad 2ilii solius i#agine# +a%tus est ,o#o- sed ita di%tu#- Fecit Deus ad imaginem Dei, ta#*ua# di%eretur) +e%it Deus ad i#agine# sua#. Cu# aute# nun% di%itur) ad imaginem Dei, %u# su(erius di%tu# sit) ad imaginem nostram0 signi+i%atur *uod non id agat illa (luralitas (ersonaru#) ut (lures deos 'el di%a#us) 'el %reda#us) 'el intellega#us0 sed Patre# et 2iliu# et S(iritu# san%tu#) (ro(ter *ua# Trinitate# di%tu# est ad imaginem nostram, unu# Deu# a%%i(ia#us) (ro(ter *uod di%tu# est) ad imaginem Dei.
Qua in parte sit 'omo factus ad imaginem Dei.

2/. !;. >i% etia# illud non est (raetereundu#) *uia %u# di3isset) ad imaginem nostram0 stati# su$iun3it) et habeat potestatem piscium maris et volatilium coeli !!, et %aeteroru# ani#aliu# rationis e3(ertiu#- ut 'ideli%et intellega#us in eo +a%tu# ,o#ine# ad i#agine# Dei) in *uo irrationali$us ani#anti$us ante%ellit. Id aute# est i(sa ratio) 'el #ens) 'el intellegentia) 'el si *uo alio 'o%a$ulo %o##odius a((ellatur. Unde et A(ostolus di%it- ,enovamini in spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem !") $ui renovatur in agnitionem Dei, secundum imaginem eius $ui creavit eum !/0 satis ostendens u$i sit ,o#o %reatus ad i#agine# Dei) *uia non %or(oris linea#entis) sed *uada# +or#a intellegi$ili #entis illu#inatae.
4n 'ominis creatione cur non dictum+ !t sic est factum.

2/. !&. A% (er ,o% si%ut in illa (ri#a lu%e) si eo no#ine re%te intellegitur +a%ta lu3 intelle%tualis (arti%e(s aeternae at*ue in%o##uta$ilis sa(ientiae Dei) non di%tu# est- Et si% est +a%tu#) ut deinde re(eteretur- Et +e%it Deus- *uia si%ut ia#) *uantu# (otui#us) disserui#us) non +ie$at %ognitio ali*ua 1er$i Dei in (ri#a %reatura) ut (ost ea# %ognitione# in+erius %rearetur) *uod in eo 1er$o %rea$atur0 sed i(sa (ri#o %rea$atur lu3) in *ua +ieret %ognitio 1er$i Dei) (er *uod %rea$atur) at*ue i(sa %ognitio illi esset a$ in+or#itate sua %on'erti ad +or#ante# Deu#) et %reari) at*ue +or#ari- (ostea 'ero in %aeteris %reaturis di%itur- Et sic est factum0 u$i signi+i%atur in illa lu%e) ,o% est in intelle%tuali %reatura) (rius +a%ta 1er$i %ognitio0 a% deinde %u# di%itur- Et fecit Deus, i(sius %reaturae genus +ieri de#onstratur) *uod in 1er$o Dei di%tu# erat ut +ieret,o% et in ,o#inis %onditione ser'atur. Di3it eni# Deus- Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram !4, et %etera. A% deinde non di%itur- Et sic est factum0 sed ia# su$in+ertur- Et fecit Deus hominem ad imaginem Dei- *uia et i(sa natura s%ili%et intelle%tualis est) si%ut illa lu3) et (ro(terea ,o% est ei +ieri) *uod est agnos%ere 1er$u# Dei (er *uod +it.
Quid sibi velit+ !t sic est factum.

2/. !.. Na# si di%eretur- Et sic est factum, et (ostea su$in+erretur- Et fecit Deus0 *uasi (ri#o +a%tu# intellegeretur in %ognitione rationalis %reaturae) a% deinde in ali*ua %reatura *uae rationalis non esset- *uia 'ero et ista rationalis %reatura est) et i(sa eade# agnitione (er+e%ta est. Si%ut eni# (ost la(su# (e%%ati ,o#o in agnitione Dei reno'atur) se%undu# i#agine# eius *ui %rea'it eu#0 ita in i(sa agnitione %reatus est) ante*ua# deli%to 'eteras%eret) unde rursus in eade# agnitione reno'aretur. 9uae aute# non in ea %ognitione %reata sunt) *uia si'e %or(ora si'e irrationales ani#ae %rea$antur) (ri#o +a%ta est in %reatura intelle%tuali %ognitio eoru# a 1er$o) *uo di%tu# est ut +ierent(ro(ter *ua# %ognitione# (ri#o di%e$atur- Et sic est factum- ut ostenderetur +a%ta i(sa %ognitio in ea natura) *uae ,o% in 1er$o Dei ante %ognos%ere (oterat0 a% deinde +ie$ant i(sae %or(orales et irrationales %reaturae) (ro(ter *uod dein%e(s adde$atur- Et fecit Deus.
De 'ominis immortalitate difficultas ex cibo ipsi praestito.

21. !!. 9uo#odo aute# ,o#o i##ortalis +a%tus sit) et a%%e(erit ad es%a# %u# aliis ani#ali$us) ,er$a# (a$uli +erente# se#en) et lignu# +ru%ti+eru#) et ,er$a# 'iride#) di++i%ile est di%ere. Si eni# (e%%ato #ortalis e++e%tus est) uti*ue ante (e%%atu# non indige$at tali$us %i$is. Ne*ue eni# (osset %or(us

illud +a#e %orru#(i. Na# illud *uod di%tu# est- &rescite et multiplicamini, et implete terram !7, *ua#*ua# nisi (er %on%u$itu# #aris et +e#inae +ieri non (osse 'ideatur0 unde ,in% *uo*ue #ortaliu# %or(oru# e3istit indi%iu#- (otest ta#en di%i) aliu# #odu# esse (otuisse in %or(ori$us i##ortali$us) ut solo (iae %aritatis a++e%tu) nulla %orru(tionis %on%u(is%entia +ilii nas%erentur) ne% #ortuis (arenti$us su%%essuri) ne% i(si #orituri0 done% terra i##ortali$us ,o#ini$us i#(leretur) a% si% instituto iusto et san%to (o(ulo) *uale# (ost resurre%tione# +uturu# %redi#us) nas%endi etia# #odus +ieret- (otest *uide# di%i) et *uo#odo di%atur) alia %onsideratio est0 sed non etia# ,o% *uis*ua# di%ere aude$it) %i$oru# indigentia# *ui$us re+i%iantur) nisi #ortali$us %or(ori$us esse (osse.
Quorumdam opinio+ animae creationem signari verbis !t fecit. corporis vero 'is !t finxit.

22. !". Nonnulli aute# etia# ,o% sus(i%ati sunt) tun% interiore# ,o#ine# +a%tu#) %or(us aute# ,o#inis (ostea) %u# ait S%ri(tura- Et finxit Deus hominem de limo terrae !8- ut *uod di%tu# est) fecit, ad s(iritu# (ertineat0 *uod aute#) finxit, ad %or(us. Ne% attendunt #as%ulu# et +e#ina# nonnisi se%undu# %or(us +ieri (otuisse. Li%et eni# su$tilissi#e disseratur) i(sa# #ente# ,o#inis in *ua +a%tus est ad i#agine# Dei) *ua#da# s%ili%et rationale# 'ita#) distri$ui in aeternae %onte#(lationis 'eritate#) et in reru# te#(oraliu# ad#inistratione#0 at*ue ita +ieri *uasi #as%ulu# et +e#ina#) illa (arte %onsulente) ,a% o$te#(erante- in ,a% ta#en distri$utione non re%te di%itur i#ago Dei) nisi illud *uod in,aeret %onte#(landae in%o##uta$ili 'eritati. In %uius rei +igura Paulus a(ostolus 'iru# tantu# di%it i#agine# et gloria# Dei- -ulier autem, in*uit) gloria viri est !:. Ita*ue *ua#'is ,o% in duo$us ,o#ini$us di'ersi se3us e3terius se%undu# %or(us +iguratu# sit) *uod etia# in una ,o#inis interius #ente intellegitur0 ta#en et +e#ina) *uia est %or(ore +e#ina) reno'atur etia# i(sa in s(iritu #entis suae in agnitione# Dei se%undu# i#agine# eius *ui %rea'it) u$i non est #as%ulus et +e#ina. Si%ut eni# a$ ,a% gratia reno'ationis) et re+or#atione i#aginis Dei) non se(arantur +e#inae) *ua#'is in se3u %or(oris earu# aliud +iguratu# sit) se%undu# *uod 'ir solus di%itur esse i#ago et gloria Dei0 si% et in i(sa (ri#a %onditione ,o#inis) se%undu# id *uod et +e#ina ,o#o erat) ,a$e$at uti*ue #ente# sua# ea#de#*ue rationale#) se%undu# *ua# i(sa *uo*ue +a%ta est ad i#agine# Dei. Sed (ro(ter unitate# %oniun%tionis- Fecit Deus, in*uit) hominem ad imaginem Dei ";. A% ne *uis*ua# (utaret solu# s(iritu# ,o#inis +a%tu#) *ua#'is se%undu# solu# s(iritu# +ieret ad i#agine# Dei- Fecit illum, in*uit) masculum et feminam fecit illos "&, ut ia# etia# %or(us +a%tu# intellegatur. Rursus ne *uis*ua# ar$itraretur ita +a%tu#) ut in ,o#ine singulari uter*ue se3us e3(ri#eretur) si%ut interdu# nas%untur) *uos androg6nos 'o%ant0 ostendit se singulare# nu#eru# (ro(ter %oniun%tionis unitate# (osuisse) et *uod de 'iro #ulier +a%ta est) si%ut (ostea #ani+estatur) %u# id *uod ,i% $re'iter di%tu# est) diligentius %oe(erit e3(li%ari- et ideo (lurale# nu#eru# %ontinuo su$ie%it) di%ens- Fecit eos, et benedixit eos ".. Sed) ut ia# di3i) diligentius in %onse*uenti S%ri(tura de ,o#inis %reatione re*uire#us.
Quo spectet illud vers. 3/+ !t sic est factum.

23. !/. Nun% ad'ertendu# est) *uod (ostea*ua# di3it- Et sic factum est0 stati# su$ie%it- Et vidit Deus omnia $uae fecit, et ecce bona valde "!- u$i

intellegitur (otestas et +a%ultas i(sa data naturae ,u#anae su#endi ad es%a# (a$ulu# agri et +ru%tus ligni. Ad ,o% eni# intulit- Et sic est factum, *uod a$ illo lo%o in%,oa'erat) u$i ait- Et dixit Deus! Ecce dedi vobis pabulum seminale "", et %etera. Na# si ad o#nia *uae su(ra di%ta sunt retuleri#us *uod ait- Et sic est factum0 %onse*uens erit ut +atea#ur etia# %re'isse illos ia#) et #ulti(li%atos i#(le'isse terra# in eode# se3to die0 *uod eade# S%ri(tura testante (ost #ultos annos +a%tu# in'eni#us. 9ua(ro(ter) %u# data esset ,ae% +a%ultas edendi) et ,o% Deo di%ente ,o#o %ogno'isset) di%itur- Et sic est factum0 in ,o% uti*ue *uod Deo di%ente ,o#o %ogno'it. Na# si id etia# tun% egisset) id est in es%a# illa *uae data sunt etia# 'es%endo assu#(sisset) ser'aretur illa %onsuetudo S%ri(turae) ut (ostea*ua# di%tu# est- Et sic est factum, *uod ad e3(ri#enda# (rae%edente# %ognitione# (ertinet) deinde in+erretur etia# i(sa o(eratio) a% di%eretur- Et a%%e(erunt et ederunt. Poterat eni# ita di%i) etia#si non rursus no#inaretur Deus. Si%ut in illo lo%o (ostea*ua# di%tu# est&ongregetur a$ua $uae sub coelo est in congregationem unam, et appareat arida0 su$in+ertur- Et sic est factum- a% deinde non di%itur- Et fecit Deus0 sed ta#en ita re(etitur- Et congregata est a$ua in congregationes suas, et%.
$ur de 'omine non singulatim. ut de ceteris. dictum est+ Vidit Deus quia bonum est.

2#. !4. 9uod aute# non singulati#) ut in %aeteris) etia# de ,u#ana %reatura di3it- Et vidit Deus $uia bonum est- sed (ost ,o#ine# +a%tu#) data#*ue illi (otestate# 'el do#inandi 'el edendi) su$intulit de o#ni$us- Et vidit Deus omnia $uae fecit, et ecce bona valde, #erito *uaeri (otest. Potuit eni# (ri#o reddi ,o#ini singillati#) *uod singillati# %aeteris *uae antea +a%ta sunt redditu# est0 tu# de#u# de o#ni$us di%i *uae +e%it Deus- Ecce bona valde. An +orte *uia se3to die (er+i%iuntur o#nia) (ro(terea de o#ni$us di%endu# +uit- idit Deus omnia $uae fecit, et ecce bona valde0 non singillati# de iis *uae i(so die +a%ta sunt5 Cur ergo de (e%ori$us et $estiis et re(tili$us terrae di%tu# est) *uae ad eu#de# die# se3tu# (ertinent5 nisi +orte illa et singillati# in suo genere) et %u# %aeteris uni'ersaliter di%i $ona #eruerunt0 et ,o#o +a%tus ad i#agine# Dei) nonnisi %u# %aeteris ,o% di%i #eruit. An *uia (er+e%tus nondu# erat) *uia nondu# erat in (aradiso %onstitutus5 *uasi 'ero (ostea*ua# i$i %onstitutus est) di%tu# sit *uod ,i% (raeter#issu# est.
-tsi "uae naturae fiant delin"uendo deformes. universitas tamen pulc'ra manet cum eis.

2#. !7. 9uid ergo di%e#us5 An *uia (raes%ie$at Deus ,o#ine# (e%%aturu#) ne% in suae i#aginis (er+e%tione #ansuru#) non singillati#) sed %u# %aeteris eu# di%ere 'oluit $onu#) 'elut inti#ans *uid esset +uturu#5 9uia %u# ea *uae +a%ta sunt) in eo *uod +a%ta sunt) *uantu# a%%e(erunt) #anent) si%ut 'el illa *uae non (e%%a'erunt) 'el illa *uae (e%%are non (ossunt0 et singula $ona) et in uni'erso $ona 'alde sunt. Non eni# +rustra est additu#) valde0 *uia et %or(oris #e#$ra si etia# singula (ul%,ra sunt) #ulto sunt ta#en in uni'ersi %or(oris %o#(age o#nia (ul%,riora. 9uia o%ulu#) 'er$i gratia) (la%itu# at*ue laudatu#) ta#en si se(aratu# a %or(ore 'idere#us) non di%ere#us ta# (ul%,ru#) *ua# in illa %onne3ione #e#$roru#) %u# lo%o suo (ositus in uni'erso %or(ore %erneretur. Ea 'ero *uae (e%%ando a#ittunt de%us (ro(riu#) nullo ta#en #odo e++i%iunt ut non etia# i(sa re%te ordinata) %u# toto at*ue uni'erso $ona sint. >o#o igitur ante (e%%atu# et in suo uti*ue genere $onus erat0 sed S%ri(tura (raeter#isit ,o% di%ere) ut illud (otius di%eret *uod +uturu#

ali*uid (raenuntiaret. Non eni# +alsu# de illo di%tu# est. 9ui eni# singillati# $onus est) #agis uti*ue %u# o#ni$us $onus est. Non aute# *uando %u# o#ni$us $onus est) se*uitur ut etia# singillati# $onus sit. Moderatu# est ita*ue ut id di%eretur) *uod in (raesenti 'eru# esset) et (raes%ientia# signi+i%aret +uturi. Deus eni# naturaru# o(ti#us %onditor) (e%%antiu# 'ero iustissi#us ordinator est0 ut etia# si *ua singillati# +iunt delin*uendo de+or#ia) se#(er ta#en %u# eis uni'ersitas (ul%,ra sit. Sed ia# ea *uae se*uuntur in se*uenti 'olu#ine (ertra%te#us. & - Gen &) .;-.!. . - Ps &"8) "-/. ! - Ps &"8) ". " - C+. . Pt !) /-7. / - C+. Gen 7) .;. 4 - C+. . Pt !) /-7. 7 - LUCANO) #harsalia .) .7&. .7!. 8 - Ps &"8) 8-:. : - Ps &"8) &. &; - Ps &"8) 7. && - Gen &) .;. &. - Ps &"8) 7. &! - Ps &"8) 8. &" - Ps &"8) 8. &/ - Gen &) ."-./. &4 - Gen &) .". &7 - Gen &) .". &8 - Sa( 8) &. &: - Gen &) .&. .; - C+. Ps "8) &!. .& - Gen &) ... .. - C+. Ps &;!) .".

.! - C+. Sa( 8) &. ." - P,il !) &.. ./ - . Cor &.) 7-:. .4 - C+. Dan 4) ..0 &") !8. .7 - C+. Dan :) "-&:. .8 - C+. A%t .8) /. .: - C+. L% &.) 7. !; - Gen &) &&. !& - Gen !) &8. !. - Gen &) .4-!&. !! - Gen &) .8. !" - E(, ") .!. !/ - Col !) &;. !4 - Gen &) .4. !7 - Gen &) ... !8 - Gen &) .7. !: - & Cor &&) 7. "; - Gen &) .7. "& - Gen &) .7. ". - Gen &) .8. "! - Gen &) !;-!&. "" - Gen &) .:. "/ - Gen &) :. "4 - Gen &) !&.

LIBER 9UARTUS
Dies sex "uomodo accipiendi.

1. &. Et consummata sunt coelum et terra, et omnis ornatus eorum. Et consummavit Deus in die sexto opera suae $uae fecit" et re$uievit Deus die septimo ab omnibus operibus suis $uae fecit. Et benedixit Deus diem septimum, et sanctificavit eum" $uia in ipso re$uievit ab omnibus operibus suis $uae inchoavit Deus facere &. Arduu# *uide# at*ue di++i%illi#u# est 'iri$us intentionis nostrae) 'oluntate# s%ri(toris in istis se3 die$us) #entis 'i'a%itate (enetrare) utru# (raeterierint dies illi) et addito se(ti#o) nun% (er 'olu#ina te#(oru#) non re) sed no#ine re(etantur. In toto eni# te#(ore #ulti dies 'eniunt (raeteritis si#iles) nullus aute# ide# redit. Utru# ergo (raeterierint dies illi0 an istis *ui eoru# 'o%a$ulis et nu#ero %ensentur) in te#(oru# ordine *uotidie trans%urrenti$us) illi in i(sis reru# %onditioni$us #aneant ut non solu# in illis tri$us ante*ua# +ierent lu#inaria) sed etia# in reli*uis ite# tri$us) diei no#en intellega#us in s(e%ie rei *uae %reata est) no%te#*ue eius in (ri'atione 'el de+e%tu) 'el si *uo alio no#ine #elius signi+i%atur) %u# a#ittitur s(e%ies) ali*ua #utatione a +or#a ad in+or#itate# de%linante at*ue 'ergente- *uae #utatio in o#ni %reatura si'e (ossi$ilitate inest) etia#si desit e++e%tu) si%ut in %oelesti$us su(eriori$us0 si'e ad i#(lenda# in in+i#is re$us (ul%,ritudine# te#(orale#) (er ordinatas 'i%es *uoru#*ue #uta$iliu# %essioni$us su%%essioni$us*ue (eragitur) si%ut #ani+estu# est in re$us terrenis at*ue #ortali$us- 'es(era 'ero in o#ni$us (er+e%tae %onditionis *uasi *uida# ter#inus sit- #ane aute# in%i(ientis e3ordiu#0 o#nis eni# %reata natura %ertis suis initiis et +ini$us %ontinetur- indagare di++i%ile est. Sed si'e ,o%) si'e illud) si'e ali*uid etia# tertiu# (ro$a$ilius) *uod di%atur) (ossit in'eniri) *uod in (rogressu dis(utationis +orsitan a((are$it) *ue#ad#odu# in illis die$us et no3 et 'es(era et #ane intellegatur- non est ta#en a$s re) ut %onsidere#us senarii nu#eri (er+e%tione# in i(sa interiore natura nu#eroru#0 *ua# #ente intuentes) ea *uae sensi$us etia# %or(oris adia%ent) nu#era#us) nu#erose*ue dis(oni#us.
De senarii numeri perfectione.

2. .. In'eni#us ergo senariu# nu#eru# (ri#u# esse (er+e%tu#) ea ratione *uod suis (arti$us %o#(leatur. Sunt eni# et alii nu#eri aliis %ausis rationi$us*ue (er+e%ti. Proinde istu# senariu# ea ratione (er+e%tu# di3i#us) *uod suis (arti$us %o#(leatur) tali$us dunta3at (arti$us) *uae #ulti(li%atae (ossint %onsu##are nu#eru# %uius (artes sunt. Talis eni# (ars nu#eri di%i (otest *uota sit. Na# ternarius nu#erus (otest di%i (ars) non tantu# senarii) %uius di#idia est) sed o#niu# a#(lioru# *ua# est i(se ternarius. Na# et *uaternarii et *uinarii (ars #aior ternarius est- (otest eni# di'idi et *uaternarius in tria et unu#) et *uinarius in tria et duo. Et se(tenarii et o%tonarii et no'enarii) et *uid*uid ultra est nu#eroru#) (ars est ternarius) non #aior 'el di#idia) sed #inor. Na# se(tenarius *uo*ue di'idi (otest in tria et *uatuor) et o%tonarius in tria et *uin*ue) et no'enarius in tria et se3- sed nullius ,oru# (otest di%i ternarius *uota sit (ars) nisi tantu# no'enarii) %uius (ars tertia est) si%ut senarii di#idia. Ita*ue ,oru# o#niu# *uos %o##e#ora'i) nullus %onsu##atur e3 ali*uot ternariis) nisi senarius et no'enarius. Na# ille %onstat e3 duo$us ternariis) iste aute# e3 tri$us.
Senarius numerus primus est perfectorum numerorum.

2. !. Senarius ergo nu#erus) ut di%ere %oe(era#) (arti$us suis %onnu#eratis et in su##a# du%tis) i(se %o#(letur. Alii na#*ue sunt nu#eri) *uoru# (artes

si#ul du%tae #inore# su##a# +a%iunt) alii 'ero a#(liore#- %ertis aute# inter'alloru# rationi$us (au%iores in'eniuntur) *ui suis (arti$us %o#(leantur) *uaru# su##a ne% %itra insistat) ne% ultra e3%res%at) sed ad tantu# o%%urrat) *uantus est i(se nu#erus %uius (artes sunt. >oru# (ri#us senarius est. Na# unius in nu#eris nullae (artes sunt. Si% eni# di%itur et unu# in nu#eris *ui$us nu#era#us) ut non ,a$eat di#idiu# 'el ali*ua# (arte#) sed 'ere a% (ure et si#(li%iter unu# sit. Duoru# aute# (ars unu# est) et ea di#idia) ne% ulla altera. Ternarius 'ero duas ,a$et) una# *uae di%i (ossit *uota sit) *uod est unu#) na# tertia eius est0 et alia# #aiore# *uae non (ossit di%i *uota sit) id est duo- ne% ,uius ergo (artes %o#(utari (ossunt illae) de *ui$us agi#us) id est *uae di%i (ossunt *uotae sint. Porro *uaternarius duas ,a$et tales- na# unu#) *uarta eius est0 duo) di#idia0 sed a#$ae in su##a# du%tae) id est unu# et duo si#ul) ternariu# +a%iunt) non *uaternariu#. Non ergo eu# %o#(lent (artes suae) *uia in su##a #inore %onsistunt. 9uinarius non ,a$et tale# nisi una#) id est i(su# unu#) *uae *uinta (ars eius est- na# et duo *ua#'is (ars eius #inor sit et tria #aior0 neutra ta#en earu# di%i (otest *uota (ars eius sit. Senarius 'ero tres (artes tales ,a$et) se3ta#) tertia#) di#idia#- se3ta eius) unu# est0 tertia) duo) di#idia) tria. >ae aute# (artes in su##a# du%tae) id est unu# et duo et tria) si#ul eu#de# %onsu##ant (er+i%iunt*ue senariu#.
1lios numeros perscrutatur 1ug.

2. ". Ia# se(tenarius non ,a$et tale# (arte# nisi se(ti#a#) *uod est unu#. O%tonarius tres) o%ta'a#) *uarta#) di#idia#) id est unu#) duo et *uatuor- sed ,ae si#ul du%tae se(tenariu# +a%iunt in+ra insistente#) non ergo i#(lent eu#de# o%tonariu#. No'enarius duas ,a$et) nona#) *uod est unu#0 et tertia#) *uod est tria- ,ae aute# si#ul) *uaternariu# +a%iunt longe no'enario #inore#. Denarius tres ,a$et tales (artes0 unu# de%i#a#) duo *uinta#) *uin*ue di#idia#) *ui nu#eri si#ul du%ti ad o%tonariu# (er'eniunt) non ad denariu#. Undenarius non ,a$et nisi sola# unde%i#a#) si%ut se(tenarius sola# se(ti#a#) et *uinarius sola# *uinta#) et ternarius sola# tertia#) et $inarius sola# di#idia#) *uod in o#ni$us unu# est. Duodenarius 'ero (arti$us suis tali$us si#ul du%tis) non i(se %onsu##atur) sed e3%editur0 a#(liore# *ui((e duodenario nu#eru# +a%iunt- na# us*ue ad se3de%i# (er'eniunt. >a$et eni# eas *uin*ue) duode%i#a#) se3ta#) *uarta#) tertia#) di#idia#- na# duode%i#a eius unu# est0 se3ta) duo0 *uarta) tria0 tertia) *uatuor0 di#idia) se3- unu# aute#) et duo) et tria) et *uatuor) et se3) in su##a# du%ta se3de%i# +a%iunt.
Diversa ratio numerorum perfectorum. imperfectorum. plus "uam perfectorum.

2. /. Et ne #ultis #orer) in in+inita serie nu#eroru# (lures nu#eri re(eriuntur) *ui tales (artes aut non ,a$ent nisi singulas) si%ut ternarius) et *uinarius) et %aeteri eius#odi0 aut ita (lures ,a$ent tales (artes) ut in unu# du%tae at*ue in su##a# reda%tae 'el %itra insistant) si%ut est o%tonarius) et no'enarius et alii (luri#i) 'el ultra e3%edant) si%ut duode%i#us et duode'igesi#us) et #ulti tales. Plures ergo re(eriuntur *uili$et ,oru#) *ua# illi *ui (er+e%ti 'o%antur) eo *uod suis si#ul du%tis tali$us (arti$us %o#(leantur. Na# (ost senariu# duodetrigesi#us in'enitur) *ui si#iliter suis tali$us (arti$us %onstat- ,a$et eni# eas *uin*ue- 'igesi#a# et o%ta'a#) *uarta# de%i#a#) se(ti#a#) *uarta#) di#idia#0 id est unu#) et duo) et *uatuor) et se(te#) et

*uatuorde%i#0 *uae si#ul du%tae eu#de# duodetrigesi#u# %o#(lent- +iunt eni# 'iginti o%to. Et *uanto #agis nu#eroru# ordo (ro%edit) tanto (rodu%tiori$us (ro rata (ortione inter'allis re(eriuntur ,i nu#eri) *ui suis tali$us (arti$us in su##a# reda%tis) ad sei(sos o%%urrunt) di%untur*ue (er+e%ti. 9uoru# eni# nu#eroru# tales (artes si#ul du%tae non i#(lent eosde# nu#eros *uoru# (artes sunt) i#(er+e%ti no#inantur- *uoru# aute# etia# e3%edunt) (lus *ua# (er+e%ti a((ellantur.
$reationis ordo ad numerorum rationem.

2. 4. Per+e%to ergo nu#ero dieru#) ,o% est senario) (er+e%it Deus o(era sua *uae +e%it. Ita eni# s%ri(tu# est- Et consummavit Deus in die sexto opera sua $uae fecit .. Magis aute# in istu# nu#eru# intentus +io) %u# %onsidero etia# ordine# o(eru# i(soru#. Si%ut eni# ide# nu#erus gradati# (arti$us suis in trigonu# surgit0 na# ita se*uuntur unu#) duo) tria) ut nullus alius inter(oni (ossit) *uae singulae senarii (artes sunt *ui$us %onstat0 unu#) se3ta0 duo) tertia0 tria) di#idia- ita uno die +a%ta est lu3) duo$us aute# se*uenti$us +a$ri%a #undi ,uius0 uno su(erior (ars) id est +ir#a#entu#) altero in+erior) id est #are et terra- sed (arte# su(eriore# nullis ali#entoru# %or(oraliu# generi$us i#(le'it) *uia non i$i erat (ositurus %or(ora tali re+e%tione indigentia0 at in+eriore#) *ua# si$i %ongruenti$us ani#ali$us ornaturus erat) ne%essariis eoru# indigentiae %i$is ante dita'it. Reli*uis ergo tri$us die$us ea %reata sunt) *uae intra #undu#) id est intra ista# uni'ersitate# 'isi$ile# e3 ele#entis o#ni$us +a%ta#) 'isi$ilia suis et %ongruis #oti$us agerentur- (ri#o in +ir#a#ento lu#inaria) *uia (rius erat +a%tu# +ir#a#entu#0 deinde in in+eriore ani#antia) si%ut ordo i(se (os%e$at) uno die) a*uaru#0 alio) terraru#. Ne% *uis*ua# ita de#ens est) ut audeat di%ere non (otuisse Deu# +a%ere uno die %un%ta) si 'ellet0 aut si 'ellet $iduo) uno die s(iritale# %reatura#) et alio die %or(orale#0 si'e uno die %oelu# %u# o#ni$us (ertinenti$us) et alio terra# %u# o#ni$us *uae in ea sunt0 et o#nino *uando 'ellet et *ua#diu 'ellet) et *uo#odo 'ellet- *uis est *ui di%at 'oluntati eius ali*uid (otuisse resistere5
De Sap 11. 21+ "mnia in mensura et numero et pondere disposuisti .

3. 7. 9ua(ro(ter %u# eu# legi#us se3 die$us o#nia (er+e%isse) et senariu# nu#eru# %onsiderantes) in'eni#us esse (er+e%tu#) at*ue ita %reaturaru# ordine# %urrere) ut etia# i(saru# (artiu#) *ui$us iste nu#erus (er+i%itur) a((areat *uasi gradata distin%tio0 'eniat etia# illud in #ente#) *uod alio lo%o S%ri(turaru# ei di%itur- Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti !0 at*ue ita %ogitet ani#a) *uae (otest) in'o%ato in au3iliu# Deo) et i#(ertiente at*ue ins(irante 'ires) utru# ,ae% tria) #ensura) nu#erus) (ondus) in *ui$us Deu# dis(osuisse o#nia s%ri(tu# est) erant ali%u$i ante*ua# %rearetur uni'ersa natura) an etia# i(sa %reata sunt0 et si erant antea) u$i erant. Ne*ue eni# ante %reatura# erat ali*uid nisi %reator. In i(so ergo erant. Sed *uo#odo5 na# et ista *uae %reata sunt) in i(so esse legi#us "- an illa si%ut i(se) ista 'ero si%ut in illo a *uo reguntur et gu$ernantur5 Et *uo#odo illa i(se5 Ne*ue eni# Deus #ensura est) aut nu#erus) aut (ondus) aut ista o#nia. An se%undu# id *uod no'i#us #ensura# in eis *uae #eti#ur) et nu#eru# in eis *uae nu#era#us) et (ondus in eis *uae a((endi#us) non est Deus ista- se%undu# id 'ero *uod #ensura o#ni rei #odu# (rae+igit) et nu#erus o#ni rei s(e%ie# (rae$et) et (ondus o#ne# re# ad *uiete# a% sta$ilitate# tra,it) ille (ri#itus et 'era%iter et singulariter ista est) *ui ter#inat o#nia et +or#at o#nia) et

ordinat o#nia0 ni,il*ue aliud di%tu# intellegitur) *uo#odo (er %or et lingua# ,u#ana# (otuit- Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti, nisiO#nia in te dis(osuisti5 3. 8. Magnu# est (au%is*ue %on%essu#) e3%edere o#nia *uae #etiri (ossunt) ut 'ideatur #ensura sine #ensura0 e3%edere o#nia *uae (endi (ossunt) ut 'ideatur nu#erus sine nu#ero0 e3%edere o#nia *uae a((endi (ossunt) ut 'ideatur (ondus sine (ondere.
!ensura. numerus et pondus non in rebus visibilibus tantum sed in affectionibus animi et negotiis mentis8 numerus sine numero.

#. 8. Ne*ue eni# #ensura et nu#erus et (ondus in la(idi$us tantu##odo et lignis at*ue eius#odi #oli$us) et *uantis%u#*ue %or(orali$us 'el terrestri$us 'el %oelesti$us ani#ad'erti et %ogitari (otest. Est aute# #ensura ali*uid agendi) ne sit irre'o%a$ilis et i##oderata (rogressio0 et est nu#erus et a++e%tionu# ani#i et 'irtutu#) *uo a$ stultitiae de+or#itate) ad sa(ientiae +or#a# de%us*ue %olligitur0 et est (ondus 'oluntatis et a#oris) u$i a((aret *uanti *uid*ue in a((etendo) +ugiendo) (rae(onendo) (ost(onendo*ue (endatur- sed ,ae% ani#oru# at*ue #entiu# et #ensura alia #ensura %o,i$etur) et nu#erus alio nu#ero +or#atur) et (ondus alio (ondere ra(itur. Mensura aute# sine #ensura est) %ui ae*uatur *uod de illa est) ne% aliunde i(sa est- nu#erus sine nu#ero est) *uo +or#antur o#nia) ne% +or#atur i(se(ondus sine (ondere est) *uo re+eruntur ut *uies%ant) *uoru# *uies (uru# gaudiu# est) ne% illud ia# re+ertur ad aliud.
Quomodo verba mensura etc. accipienda sint.

#. :. Sed no#ina #ensurae et nu#eri et (onderis) *uis*uis nonnisi 'isi$iliter no'it) ser'iliter no'it. Trans%endat ita*ue o#ne *uod ita no'it) aut si nondu# (otest) ne% i(sis no#ini$us ,aereat) de *ui$us %ogitare nisi sordide non (otest. Tanto eni# #agis %ui*ue ista in su(eriori$us %ara sunt) *uanto i(se #inus est in in+eriori$us %aro. 9uod si non 'ult ali*uis ea 'o%a$ula) *uae in re$us in+i#is et a$ie%tissi#is didi%it) trans+erre ad illa su$li#ia) *ui$us intuendis #ente# serenare %onatur) non est urgendus ut +a%iat. Du# eni# ,o% intellegatur *uod intellegendu# est) non #agno(ere %urandu# est *uid 'o%etur. S%ire o(ortet ta#en %uius#odi si#ilitudo est in+erioru# ad su(eriora. Non eni# aliter re%te ,in% illu% ratio tendit) et nititur.
-xplicatur Sap ##, $#.

#. &;. Ia# 'ero si *uis*ua# di%it %reata# esse #ensura# et nu#eru# et (ondus) in *ui$us Deu# o#nia dis(osuisse S%ri(tura testatur0 si in illis o#nia dis(osuit) eade# i(sa u$i dis(osuit5 si in aliis) *uo#odo ergo in i(sis o#nia) *uando i(sa in aliis5 Non ita*ue du$itandu# est illa esse e3tra ea *uae dis(osita sunt) in *ui$us o#nia dis(osita sunt.
4n Deo ipso esse rationem mensurae. numeri ponderis"ue ad "uam disposita sint omnia.

%. &&. An +orte (uta$i#us ita di%tu# esse- Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti /, a% si di%eretur- O#nia si% dis(osuisti) ut ,a$erent #ensura#) et nu#eru#) et (ondus5 9uia et si di%eretur- O#nia %or(ora in

%olori$us dis(osuisti0 non ,in% esset %onse*uens ut i(sa Dei Sa(ientia) (er *ua# +a%ta sunt o#nia) %olores in se (rius ,a$uisse intellegeretur) in *ui$us +a%eret %or(ora- sed ita a%%i(eretur- O#nia %or(ora in %olori$us dis(osuisti) a% si di%eretur- O#nia %or(ora si% dis(osuisti) ut ,a$erent %olores. 9uasi 'ero a %reatore Deo dis(osita in %olori$us %or(ora) id est ita dis(osita ut %olorata essent) (ossit aliter intellegi) nisi ali*ua ratio %oloru# singulis %or(oru# generi$us distri$uendoru# in i(sa dis(onentis sa(ientia non de+uisse intellegatur) etsi %olor i$i non a((ellatur. >o% est eni# *uod di3i- du# res %on%editur non esse de 'o%a$ulis la$orandu#.
5pinabilis explicatio vers. Sap ##, $#.

%. &.. 2a%ia#us ergo ita di%tu# esse- Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti 4, ta#*ua# di%tu# esset) ita dis(osita ut ,a$erent (ro(rias #ensuras suas) et (ro(rios nu#eros) et (ro(riu# (ondus) *uae in eis (ro sui %uius*ue generis #uta$ilitate #utarentur) aug#entis et di#inutioni$us) #ultitudine et (au%itate) le'itate et gra'itate) se%undu# dis(ositione# Deinu#*uid si%ut ista #utantur) ita i(su# Dei %onsiliu#) in *uo ea dis(osuit) #uta$ile di%i#us5 A'erterit i(se tanta# de#entia#. (. &.. Cu# ergo ,ae% ita dis(onerentur) ut ,a$erent #ensuras) et nu#eros) et (ondera sua) u$i ea %erne$at i(se dis(onens5 Ne*ue eni# e3tra sei(su#) si%ut %erni#us o%ulis %or(ora0 *uae uti*ue nondu# erant) %u# dis(onerentur ut +ierent. Ne% ita intra sei(su# ista %erne$at) si%ut ani#o %erni#us (,antasias %or(oru#) *uae non (raesto sunt o%ulis) sed ea *uae 'idi#us) 'el e3 eis *uae 'idi#us i#aginando %ogita#us. 9uo #odo ergo ista %erne$at) ut ita dis(oneret5 9uo) nisi eo *uo solus (otest5 (. &!. 1eru#ta#en nos #ortales et (e%%atores) *uoru# ani#as aggra'ant %or(ora %orru(ti$ilia) et *uoru# sensu# #ulta %ogitante# terrena de(ri#it ,a$itatio 70 *ua#*ua# etsi %orda #undissi#a et #entes si#(li%issi#as gerere#us) san%tis*ue Angelis ia# esse#us ae*uales) non uti*ue no$is ita nota esset di'ina su$stantia si%ut i(sa si$i.
Senarii numeri perfectionem "uomodo cernamus.

). &!. Ta#en ista# senarii nu#eri (er+e%tione#) ne% e3tra nos i(sos %erni#us) si%ut o%ulis %or(ora0 ne% ita intra nos#eti(sos) *ue#ad#odu# %or(oru# (,antasias) et 'isi$iliu# i#agines reru#) sed alio *uoda# longe di++erenti #odo. 9ua#'is eni# se o$ie%tent #entis as(e%tui *uasi %or(us%uloru# *uaeda# si#ula%ra) %u# senarii nu#eri %o#(ositio 'el ordo 'el (artitio %ogitatur- ta#en 'alidior et (rae(otentior desu(er ratio non eis annuit) interius*ue nu#eri 'i# %ontuetur0 (er *ue# %ontuitu# +identer di%it) id *uod di%itur unu# in nu#eris) in nullas (artes di'idi (osse0 nulla aute# %or(ora nisi in (artes innu#era$iles di'idi0 et +a%ilius %oelu# et terra# transire) *uae se%undu# senariu# nu#eru# +a$ri%ata sunt) *ua# e++i%i (osse ut senarius nu#erus non suis (arti$us %o#(leatur. Gratias ita*ue Creatori se#(er agat ani#us ,u#anus) a *uo ita %reatus est) ut ,o% (ossit 'idere) *uod a'iu# nulla) nulla $estiaru#) *uae ta#en no$is%u# 'ident et %oelu#) et terra#) et lu#inaria) et #are) et arida#) et o#nia *uae in eis sunt.
Deum sex diebus perfecisse opera sua "uia senarius numerus perfectus sit.

). &". 9ua#o$re# non (ossu#us di%ere) (ro(terea senariu# nu#eru# esse (er+e%tu#) *uia se3 die$us (er+e%it Deus o#nia o(era sua0 sed (ro(terea Deu# se3 die$us (er+e%isse o(era sua) *uia senarius nu#erus (er+e%tus est. Ita*ue) etia#si ista non essent) (er+e%tus ille esset0 nisi aute# ille (er+e%tus esset) ista se%undu# eu# (er+e%ta non +ierent.
Quies Dei die septimo "uomodo intellegenda.

*. &/. Ia#'ero *uod s%ri(tu# est) re*uie'isse Deu# in die se(ti#o a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it0 et ideo eu#de# die# $enedi3isse) et san%ti+i%asse) *uia in i(so re*uie'it a$ o#ni$us o(eri$us suis0 ut *uo#odo (ossu#us) *uantu# a$ i(so adiuti +ueri#us) intelle%tu %one#ur attingere) (rius de ,o% %arnales ,o#inu# sus(i%iones a nostris #enti$us a$iga#us. Nu#*uid eni# di%i 'el %redi +as est Deu# la$orasse in o(erando) %u# ea *uae su(ra s%ri(ta sunt %ondidit) *uando di%e$at) et +ie$ant5 Ita *ui((e ne% ,o#o la$orat) si ali*uid +a%iendu#) #o3 ut di3erit) +iat. 9ua#'is eni# ,u#ana 'er$a sonis ad#ini%ulata ita (ro+erantur) ut ser#o diuturnus +atiget- ta#en %u# ta# (au%a sunt) *ua# (au%a legi#us in eo *uod s%ri(tu# est) %u# Deus di3it- Fiat lux! Fiat firmamentum 8, et %aetera us*ue in +ine# o(eru#) *uae se3to die %onsu##a'it0 ni#is a$surdi delira#enti est) istu# 'el ,o#inis) nedu# Dei) la$ore# (utare.
0igurata interpretatio.

*. &4. An +orte *uis di3erit) di%endo *uide# ut +ierent) *uae %ontinuo +a%ta sunt) Deu# non la$orasse) sed +orte %ogitando *uid +ieri de$uisset0 *ua %ura 'elut li$eratus reru# (er+e%tione re*uie'erit) et eo #erito die# *uo (ri#o +a%tus est a$ ,a% ani#i intentione se%urus) $enedi%ere) et san%ti+i%are 'oluerit5 9uod si ,ae% sa(ere) #ultu# desi(ere est <reru# eni# %ondendaru# ta# +a%ultas) *ua# +a%ilitas in%o#(ara$ilis at*ue ine++a$ilis est a(ud Deu#=)
Quo genere locutionis intellegatur dictum re"uievisse Deum. "uem nefas est credere laborasse.

,. &4. 9uid restat ut intellega#us) nisi +orte %reaturae rationali) in *ua et ,o#ine# %rea'it) in sei(so re*uie# (rae$uisse) (ost eius (er+e%tione#) (er donu# S(iritus san%ti) (er *ue# di++unditur %aritas in %ordi$us nostris : ut illu% +era#ur a((etitu desiderii) *uo %u# 'eneri#us re*uies%a#us) id est ni,il a#(lius re*uira#us5 Si%ut eni# re%te di%itur Deus +a%ere) *uid*uid i(so in no$is o(erante +e%eri#us0 ita re%te di%itur Deus re*uies%ere) %u# eius #unere re*uies%e#us. ,. &7. >o% *uide# re%te intellegi#us0 *uia et 'eru# est) et non #agnae intentionis indiget) ut 'idea#us ita di%i re*uies%ere Deu#) %u# re*uies%ere eos +a%it) si%ut di%itur %ognos%ere) %u# e++i%it ut %ognos%a#us. Ne*ue eni# Deus te#(oraliter %ognos%it *uod ante non no'erat0 et ta#en di%it A$ra,ae+unc cognovi $uoniam times Deum &;- u$i *uid aliud a%%i(i#us) nisi- Nun% +e%i ut %ognos%eres5 >is lo%utionu# #odis) %u# ea *uae non a%%idunt Deo ta#*ua# illi a%%idant lo*ui#ur) eu# +a%ere agnos%i#us ut no$is a%%idant0 ea dunta3at *uae lauda$ilia sunt- et ,ae% *uantu# S%ri(turaru# usus ad#ittis. Ne*ue eni# nos te#ere ali*uid tale de Deo di%ere de$e#us) *uod in S%ri(tura eius non legi#us.

1liae Scripturae Sanctae sententiae eiusdem generis locutionis verbis expressae.

,. &8. E3 ,o% lo%utionis #odo ar$itror di%tu# illud a$ A(ostolo- +olite contristare %piritum sanctum Dei in $uo signati estis in diem redemptionis &&. Ne*ue eni# i(sa S(iritus san%ti) *ua est *uid*uid i(se est) su$stantia %ontristari (otest0 %u# ,a$eat aeterna# at*ue in%o##uta$ile# $eatitudine#) #agis*ue sit i(sa aeterna et in%o##uta$ilis $eatitudo. Sed *uia ita in san%tis ,a$itat) ut eos i#(leat %aritate) *ua ne%esse est ut ,o#ines e3 te#(ore gaudeant (ro+e%tu +ideliu# et $onis o(eri$us0 et ideo ne%esse est etia# %ontristentur la(su 'el (e%%atis eoru#) de *uoru# +ide a% (ietate gaude$ant0 *uae tristitia lauda$ilis est) *uia 'enit e3 dile%tione *ua# S(iritus san%tus in+undit- (ro(terea i(se S(iritus di%itur %ontristari a$ eis *ui si% agunt) ut eoru# +a%tis %ontristentur san%ti) non o$ aliud nisi *uia S(iritu# san%tu# ,a$ent0 *uo dono ta# $oni sunt) ut eos #ali #oesti+i%ent) ,i #a3i#e *uos $onos +uisse si'e no'erunt si'e %rediderunt. 9uae (ro+e%to tristitia non solu# non %ul(anda) 'eru# etia# (rae%i(ue laudanda a% (raedi%anda est.
-xplicatur idem genus locutionis 1postoli.

,. &:. >o% genere lo%utionis rursus ide# a(ostolus #ira$iliter usus est) u$i ait+unc autem cognoscentes Deum, imo cogniti a Deo &.. Ne*ue eni# tun% eos %ogno'erat Deus) (rae%ognitos 'ideli%et ante %onstitutione# #undi &!0 sed *uia tun% i(si eu# illius #unere) non suo #erito 'el +a%ultate %ogno'erant) #aluit tro(i%e lo*ui) ut tun% a$ illo %ognitos di%eret) %u# eis %ognos%endu# se (raestitit) et 'er$u# %orrigere) *uasi ,o% #inus re%te di3erit) *uod (ro(rie di3erat) *ua# sinere ut ,o% si$i arrogarent se (otuisse *uod eis (osse ille dona'erat.
Quaeritur utrum ipse Deus proprie re"uiescere potuerit.

1/. .;. >i% ergo intelle%tus) in eo *uod (ositu# est re*uie'isse Deu# a$ o#ni$us o(eri$us suis) *uae +e%it $ona 'alde) *uia i(se nos +a%it re*uies%ere) %u# $ona o(era +e%eri#us) *ui$usda# +orte su++e%erit- sed nos ,uius sententiae S%ri(turaru# %onsideratione sus%e(ta) urge#ur *uaerere *uoda##odo et i(se re*uies%ere (otuerit0 *ua#'is re*uie sua no$is insinuata) s(erare ad#onuerit in se re*uie# nostra# +utura#. Si%ut eni# i(se +e%it %oelu# et terra#) et ea *uae in eis sunt) et o#nia se3to die %onsu##a'it0 ne% in eis ali*uid di%i (otest nos %reasse) illo donante ut %reare#us) et ideo di%tu# esse- &onsummavit Deus in die sexto opera sua $uae fecit &", *uia ut a no$is %onsu##arentur i(se (raestitit- ita et *uod di%tu# est- ,e$uievit Deus in die septimo ab omnibus operibus suis $uae fecit &/, non uti*ue nostra# re*uie#) *ua# %on%edente i(so ade(turi su#us) sed i(sius (ri#itus intellegere de$e#us) *ua in se(ti#o die re*uie'it) %onsu##atis o(eri$us0 ut (rius o#nia *uae s%ri(ta sunt +a%ta #onstrentur) et deinde si o(us est) etia# ali*uid signi+i%asse do%eantur. Re%te *ui((e di%itur) si%ut Deus (ost o(era sua $ona re*uie'it) ita et nos (ost o(era nostra $ona re*uieturos. Sed o$ ,o% etia# re%te +lagitatur) ut *ue#ad#odu# dis(utatu# est de o(eri$us Dei) *uae i(sius esse satis a((aret0 ita de re*uie Dei satis disseratur) *uae (ro(rie i(sius de#onstratur.
Quaeritur "uomodo utrum"ue constet et Deum die septimo re"uievisse et ad'uc operari.

11. .&. 9ua(ro(ter iustissi#a ratione %o#(elli#ur indagare) si 'alea#us) at*ue elo*ui) *uo#odo utru#*ue sit 'eru#) et *uod ,i% s%ri(tu# est) in se(ti#o die re*uie'isse Deu# a$ o#ni$us o(eri$us suis) *uae +e%it0 et *uod in E'angelio di%it i(se) (er *ue# +a%ta sunt o#nia- #ater meus us$ue nunc operatur, et ego operor &4. Eis eni# ,o% res(ondit) *ui (ro(ter re*uie# Dei S%ri(turae ,uius au%toritate anti*uitus %o##endata# sa$$atu#) a$ eo non o$ser'ari *uere$antur. Et di%i *uide# (ro$a$iliter (otest) o$ser'andu# sa$$atu# Iudaeis +uisse (rae%e(tu# in u#$ra +uturi) *uae s(iritale# re*uie# +iguraret) *ua# Deus e3e#(lo ,uius *uietis suae +ideli$us $ona o(era +a%ienti$us ar%ana signi+i%atione (olli%e$atur. Cuius *uietis et Do#inus C,ristus) *ui nonnisi *uando 'oluit (assus est) etia# se(ultura sua #6steriu# %on+ir#a'it. I(so *ui((e die sa$$ati re*uie'it in se(ul%ro) eu#*ue totu# die# ,a$uit san%tae %uiusda# 'a%ationis) (ostea*ua# se3to die) id est (aras%e'e) *ua# di%unt se3ta# sa$$ati) %onsu##a'it o#nia o(era sua) %u# de illo *uae s%ri(ta sunt) in i(so %ru%is (ati$ulo %o#(lerentur. Na# et ,o% 'er$o usus est *uando ait- &onsummatum est" et inclinato capite tradidit spiritum &7. 9uid ergo #iru# si Deus istu# die#) *uo erat C,ristus in se(ultura *uieturus) 'olens etia# ,o% #odo (raenuntiare) a$ o(eri$us suis in uno die re*uie'it) dein%e(s o(eraturus ordine# sae%uloru#) ut et illud 'ere di%eretur- #ater meus us$ue nunc operatur?
1lia ratio conciliandi Scripturam de re"uie et de continua Dei operatione.

12. ... Potest etia# intellegi Deu# re*uie'isse a %ondendis generi$us %reaturae) *uia ultra ia# non %ondidit ali*ua genera no'a- dein%e(s aute# us*ue nun% et ultra o(erari eoru#de# generu# ad#inistratione#) *uae tun% instituta sunt0 non ut i(so salte# die se(ti#o (otentia eius a %oeli et terrae) o#niu#*ue reru# *uas %ondiderat) gu$ernatione %essaret) alio*uin %ontinuo dila$erentur. Creatoris na#*ue (otentia) et o#ni(otentis at*ue o#nitenentis 'irtus) %ausa su$sistendi est o#ni %reaturae- *uae 'irtus a$ eis *uae %reata sunt regendis) si ali*uando %essaret) si#ul et illoru# %essaret s(e%ies) o#nis*ue natura %on%ideret. Ne*ue eni#) si%ut stru%tor aediu# %u# +a$ri%a'erit) a$s%edit) at*ue illo %essante at*ue a$s%edente stat o(us eius0 ita #undus 'el i%tu o%uli stare (oterit) si ei Deus regi#en sui su$tra3erit.
Se"uitur eadem res.

12. .!. Proinde et *uod Do#inus ait- #ater meus us$ue nunc operatur &8, %ontinuatione# *ua#da# o(eris eius) *ua uni'ersa# %reatura# %ontinet at*ue ad#inistrat) ostendit. Aliter eni# (osset intellegi si di%eret- Et nun% o(eratur) u$i non esset ne%esse ut o(eris %ontinuatione# a%%i(ere#us- aliter aute# %ogit intellegi %u# ait- .s$ue nunc, e3 illo s%ili%et *uo %un%ta %u# %onderet o(eratus est. Et *uod s%ri(tu# est de sa(ientia eius- #ertingit a fine us$ue ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter &:0 de *ua ite# s%ri(tu# est) *uod motus eius agilior celerior$ue sit omnibus motibus .;- satis a((aret re%te intuenti$us) ,un% i(su# in%o#(ara$ile# et ine++a$ile#) et si (ossit intellegi) sta$ile# #otu# suu#) re$us ea# (rae$ere sua'iter dis(onendis0 *uo uti*ue su$tra%to) si a$ ,a% o(eratione %essa'erit) eas %ontinuo (erituras. Et illud *uod ait A(ostolus %u# Deu# At,eniensi$us (raedi%aret. In illo vivimus, et movemur et sumus .&) li*uide %ogitatu# *uantu# ,u#ana #ens 'alet) adiu'at ,an% sententia#) *ua %redi#us et di%i#us Deu# in iis *uae %rea'it) indesinenter o(erari. Ne*ue eni# ta#*ua# su$stantia eius si% in illo su#us)

*ue#ad#odu# di%tu# est) *uod ,a$eat 'ita# in se#eti(so ..- sed uti*ue %u# aliud su#us *ua# i(se) non o$ aliud in illo su#us) nisi *uia id o(eratur) et ,o% est o(us eius) *uo %ontinet o#nia) et *uo eius sapientia pertendit a fine us$ue ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter0 (er *ua# dis(ositione# in illo vivimus, et movemur, et sumus. Unde %olligitur *uod si ,o% o(us suu# re$us su$tra3erit) ne% 'i'e#us) ne% #o'e$i#ur) ne% eri#us. Claret igitur ne uno *uide# die %essasse Deu# a$ o(ere regendi *uae %rea'it) ne #otus suos naturales *ui$us aguntur at*ue 'egetantur) ut o#nino naturae sint) et in eo *uod sunt (ro suo *uae*ue genere #aneant) illi%o a#itterent) et esse ali*uid o#nino desinerent) si eis su$tra,eretur #otus ille Sa(ientiae Dei) *uo dis(onit o#nia sua'iter. 9ua(ro(ter si% a%%i(i#us Deu# re*uie'isse a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) ut ia# no'a# natura# ulterius nulla# %onderet0 non ut ea *uae %ondiderat) %ontinere et gu$ernare %essaret. Unde et illud 'eru# est) *uod septimo die re$uievit Deus .!0 et illud) *uod us$ue nunc operatur .".
De sabbati observatione et de sabbato c'ristiano.

13. .". Et o(era *uide# eius 'ide#us $ona0 *uiete# 'ero eius (ost $ona o(era nostra 'ide$i#us. O$ *ua# signi+i%anda# #anda'it >e$raeo (o(ulo unu# die# o$ser'andu# ./- *uod ta# %arnaliter age$ant) ut eo die Do#inu# sal'atore# nostru# 'identes o(erari %ri#inarentur) a% si% eis de o(ere Patris re%tissi#e res(onderet) %u# *uo et i(se o(era$atur ae*ualiter) non solu# %reaturae uni'ersae ad#inistratione#) sed etia# i(sa# nostra# salute#. Ia# 'ero te#(ore gratiae re'elatae) o$ser'atio illa sa$$ati) *uae unius diei 'a%atione +igura$atur) a$lata est a$ o$ser'atione +ideliu#. In ea *ui((e gratia (er(etuu# sa$$atu# ia# o$ser'at) *ui s(e +uturae *uietis o(eratur *uid*uid $oni o(eratur) ne% in i(sis $onis o(eri$us suis) *uasi ,a$ens $onu# *uod non a%%e(erit) gloriatur- ita eni# ta#*ua# die# sa$$ati) ,o% est Do#ini%ae %essationis in se(ultura) sus%i(iens at*ue intellegens Ba(tis#i sa%ra#entu#) *uies%it a (ristinis o(eri$us suis0 ut ia# in no'itate 'itae a#$ulans .4) Deu# in se o(erari %ognos%at) *ui si#ul et o(eratur) et *uies%it) et %reaturae (rae$ens %ongrua# gu$ernatione#) et a(ud se ,a$ens aeterna# tran*uillitate#.
$ur Deus solum diem "uietis sanctificaverit.

1#. ./. Deni*ue i(se ne% %u# %rea'it de+essus) ne% %u# %essa'it re+e%tus est0 sed nos 'oluit (er S%ri(tura# sua# ad *uietis e3,ortari desideriu#) inti#ando no$is eu# die# se san%ti+i%asse) in *uo *uie'it a$ o#ni$us o(eri$us suis. Na# nus*ua# o#niu# se3 dieru# *ui$us %reata sunt o#nia) legitur ali*uid san%ti+i%asse) ne% ante i(sos se3 dies u$i s%ri(tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram .7) additu# est. Et san%ti+i%a'it- sed die# istu#) in *uo re*uie'it a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) 'oluit san%ti+i%are) ta#*ua# et a(ud i(su#) *ui ni,il in o(ere suo la$orat) (lus *uies *ua# o(eratio 'aleat. >o% *uide# in ,o#ini$us E'angeliu# no$is inti#at) u$i Sal'ator noster #eliore# (arte# di%it Mariae) *uod sedens ad (edes eius re*uies%e$at in 'er$o eius) *ua# Mart,ae) *ua#'is (ro(ter o$se*uiu# *uo ei #inistra$at %ir%a #ulta o%%u(atae) et li%et $onu# o(us o(erantis .8. 1eru# ,o% in Deo *uo#odo sit 'el intellegatur) di++i%ile di%tu# est) etia#si %ogitatu ali*uantulu# attingi (otest) %ur Deus san%ti+i%a'erit die# *uietis suae) *ui nullu# san%ti+i%a'erit o(eris sui) ne% i(su# se3tu# *uo et ,o#ine# +e%it) et %un%ta (er+e%it. A% (ri#u# i(su# re*uies%ere Dei *uale sit) %uius ,u#anae #entis a%ies asse*ui (otest5 9uod ta#en nisi esset) ,o% o#nino ista S%ri(tura non (oneret. Di%a#

sane *uod sentio) ,ae% duo indu$itata (raelo*uens) ne% Deu#) 'elut (ost la$ore# desideratu#'e negotii sui +ine#) te#(orali *uada# re*uie dele%tatu#0 ne% ,as Litteras au%toritate tanta #erito (rae#inentes) +rustra +also*ue di3isse *uod Deus a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) in se(ti#o die re*uie'erit) ea*ue %ausa eu#de# die# san%ti+i%a'erit.
Solvitur "uaestio superius posita.

1%. .4. Ni#iru# ergo *uia 'itiu# est et in+ir#itas ani#ae) ita suis o(eri$us dele%tari) ut (otius in eis) *ua# in se re*uies%at a$ eis0 %u# (ro%ul du$io #elius ali*uid in illa sit *uo ea +a%ta sunt) *ua# i(sa *uae +a%ta suntinsinuatur no$is Deus (er ,an% S%ri(tura#) *ua di%itur re*uie'isse a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) nullo o(ere suo si% dele%tatus) *uasi +a%iendi eius eguerit) 'el #inor +uturus nisi +e%isset) 'el $eatior %u# +e%isset. 9uia eni# e3 illo ita est *uid*uid e3 illo est) ut ei de$eat *uod est) i(se aute# nulli *uod e3 i(so est) de$eat *uod $eatus est0 se re$us *uas +e%it diligendo (rae(osuit- non san%ti+i%ans die# *uo ea +a%ienda in%,oa'it) ne% illu# *uo ea (er+e%it) ne illis 'el +a%iendis 'el +a%tis au%tu# eius gaudiu# 'ideretur0 sed eu# *uo a$ i(sis in sei(so re*uie'it. Et i(se *uide# nun*ua# ista re*uie %aruit) sed no$is ea# (er die# se(ti#u# ostendit- ,in% etia# signi+i%ans non (er%i(i re*uie# sua# nisi a (er+e%tis) %u# ad ea# inti#anda# non de(uta'it die#) nisi *ui (er+e%tione# reru# o#niu# se*ue$atur. Na# *ui se#(er est *uietus) tun% no$is re*uie'it) %u# se re*uie'isse #onstra'it.
Deum non egere operibus a se factis.

1(. .7. Illud *uo*ue attendendu# est) *uod Dei re*uie#) *ua de sei(so $eatus est) no$is insinuari o(orte$at) ut intellega#us *uo#odo di%atur etia# re*uies%ere in no$is0 *uod non di%itur) nisi %u# in se re*uie# (raestat et no$is. Re*uies igitur Dei re%te intellegenti$us ea est) *ua nullius indiget $ono- et ideo %erta et no$is in illo est) *uia et nos $eati+i%a#ur $ono *uod i(se est) non i(se $ono *uod nos su#us. Na# et nos ali*uod $onu# a$ illo su#us) *ui +e%it o#nia $ona 'alde) in *ui$us +e%it et nos. Porro alia res $ona (raeter i(su# nulla est) *ua# i(se non +e%it0 a% (er ,o% nullo (raeter se alio $ono eget) *ui $ono *uod +e%it non eget. >ae% est eius re*uies a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it. 9ui$us aute# $onis lauda$iliter non egeret) si nulla +e%isset5 Na# etia# si% di%i (osset nullis egens $onis) non a +a%tis in sei(so re*uies%endo) 'eru# o#nino nulla +a%iendo. Sed $ona +a%ere si non (osset) nulla esset (otentia- si aute# (osset ne% +a%eret) #agna esset in'identia. 9uia ergo est o#ni(otens et $onus) o#nia 'alde $ona +e%it- *uia 'ero sei(so $ono (er+e%te $eatus est) a$ o#ni$us) *uae +e%it) in sei(so re*uie'it) ea s%ili%et re*uie a *ua nun*ua# re%essit. Sed si di%eretur re*uie'isse a +a%iendis) ni,il aliud *ua# non +e%isse intellegeretur. Nisi aute# di%eretur re*uie'isse a +a%tis) non eis egere *uae +e%it #inus %o##endaretur.
4deo Deum re"uievisse post V4 diem.

1(. .8. 9uo ita*ue die ,o% %o##endari o(ortuisse nisi se(ti#o5 Intellegit *uis*uis senarii nu#eri (er+e%tione#) de *ua su(ra lo%uti su#us) (er+e%tioni %reaturae %ongruenter ad,i$ita# re%olit. Si eni# senario nu#ero (er+i%ienda +uerat %reatura) si%uti (er+e%ta est) ea*ue re*uies Dei erat no$is %o##endanda) *ua de#onstraretur ne% (er+e%tis $eati+i%ari %reaturis0 (ro%ul

du$io dies erat in ,a% %o##endatione san%ti+i%andus *ui se*uitur se3tu#) *uo erigere#ur ad ,an% re*uie# %on%u(is%enda#) ut et nos in illo re*uies%a#us.
2e"uies nostra in Deo.

1). .:. Ne*ue eni# si#ilitudo (ia est) si 'eli#us ita si#iles esse Deo) ut et nos a$ o(eri$us nostris re*uies%a#us in no$is) si%ut i(se re*uie'it in se a$ o(eri$us suis. In *uoda# *ui((e in%o##uta$ili $ono re*uies%ere de$e#us) *uod ille no$is est *ui nos +e%it. >ae% erit igitur su##a) #ini#e*ue su(er$a) et 'ere (ia re*uies nostra) ut si%ut i(se re*uie'it a$ o#ni$us o(eri$us suis) *uia non ei o(era sua) sed i(se si$i $onu# est) *uo $eatus est- ita et nos a$ o#ni$us o(eri$us) non tantu# nostris) 'eru# etia# i(sius) nonnisi in illo re*uieturos nos esse s(ere#us0 id*ue desidere#us (ost $ona o(era nostra) *uae in no$is agnos%i#us illius (otius esse *ua# nostra- ut etia# si% (ost $ona o(era sua i(se re*uies%at) %u# (ost $ona o(era *uae a$ illo iusti+i%ati +e%eri#us) in se no$is re*uie# (raestat. Magnu# est eni# no$is a$ illo e3stitisse) sed #aius erit in illo re*uie'isse. Si%ut i(se non ideo $eatus est) *uia ,ae% +e%it0 sed *uia etia# +a%tis non egens) in se (otius *ua# in i(sis re*uie'it. Unde non o(eris) sed *uietis die# san%ti+i%a'it0 *uia non ,ae% +a%iendo) sed eis *uae +e%it non egendo) se $eatu# inti#a'it.
$onclusio+ Deum re"uiescere semper in se ipso "uia in se uno beatus.

1). !;. 9uid ergo ta# ,u#ile a% +a%ile e++atu) et *uid ta# su$li#e at*ue arduu# %ogitatu) *ua# Deus re*uies%ens a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it5 Et u$i re*uies%ens nisi in sei(so) *uia $eatus nonnisi sei(so5 9uando) nisi se#(er5 In die$us aute# *ui$us reru# *uas %ondidit %onsu##atio narratur) et a$ eis *uietis Dei ordo distinguitur) *uando) nisi in se(ti#o die) *ui earu# se*uitur (er+e%tione#5 A (er+e%tis eni# re*uies%it) *ui ne% (er+e%tis eget) *uo $eatior esse (ossit.
$ur Dei re"uies mane et vespere careat.

1*. !&. Et *uod a(ud illu# *uide#) *uieti eius ne% #ane ne% 'es(era est0 *uia ne% a(eritur initio) ne% %lauditur +ine- (er+e%tis aute# o(eri$us eius #ane ,a$et et 'es(era# non ,a$et0 (er+e%ta *ui((e %reatura ,a$et *uodda# initiu# suae %on'ersionis ad *uiete# Creatoris sui) sed illa non ,a$et +ine# *uasi ter#inu# (er+e%tionis suae) si%ut ea *uae +a%ta sunt. A% (er ,o% re*uies Dei non i(si Deo) sed reru# a$ eo %onditaru# (er+e%tioni in%,oatur) ut in illo in%i(iat re*uies%ere *uod a$ illo (er+i%itur) et in eo ,a$ere #ane0 in suo eni# genere ta#*ua# 'es(era ter#inatu# est- sed in Deo 'es(era# ,a$ere ia# non (otest) *uia non erit ali*uid illa (er+e%tione (er+e%tius.
Quod finis diei vespera sit. scilicet nox. et alterum diei initium mane. ut ordine naturali dies a luce agnoscatur incipere.

1*. !.. In illis eni# die$us *ui$us o#nia %rea$antur) 'es(era# ter#inu# %onditae %reaturae0 #ane aute# initiu# %ondendae alterius a%%i(ie$a#us. A% (er ,o% *uinti diei 'es(era ter#inus est %onditae *uinto die %reaturae- #ane aute# *uod (ost i(sa# 'es(era# +a%tu# est) initiu# est %ondendae se3to die %reaturae0 *ua %ondita ta#*ua# eius ter#inus +a%ta est 'es(era. Et *uia ni,il aliud %ondendu# restiterat) ita (ost illa# 'es(era# #ane +a%tu# est) ut non

esset initiu# %ondendae alterius %reaturae) sed initiu# *uietis uni'ersae %reaturae in re*uie Creatoris. Ne*ue eni# %oelu# et terra et o#nia *uae in eis sunt) uni'ersa s%ili%et s(iritalis %or(oralis*ue %reatura in sei(sa #anet0 sed uti*ue in illo de *uo di%tu# est- In illo enim vivimus, et movemur, et sumus .:. 9uia etsi una*uae*ue (ars (otest esse in toto %uius (ars est0 i(su# ta#en totu# non est nisi in illo a *uo %onditu# est. Et ideo non a$surde intellegitur se3to die %o#(leto (ost eius 'es(era# +a%tu# #ane) non *uo signi+i%aretur initiu# %ondendae alterius %reaturae) si%ut in %aeteris0 sed *uo signi+i%aretur initiu# #anendi et *uies%endi totius *uod %onditu# est) in illius *uiete *ui %ondidit. 9uae *uies Deo ne% initiu# ,a$et ne% ter#inu#- %reaturae aute# ,a$et initiu#) sed non ,a$et ter#inu#0 et ideo se(ti#us dies eide# %reaturae %oe(it a #ane) sed nullo 'es(ere ter#inatur.
Quo differant dies creationis ab illis nostrae 'ebdomadae.

1*. !!. Na# si in %aeteris die$us 'es(era et #ane taliu# te#(oru# 'i%es signi+i%ant) *ualia nun% (er ,ae% *uotidiana s(atia (eraguntur0 non 'ideo *uid (ro,i$uerit et se(ti#u# die# 'es(era) no%te#*ue eiusde# #ane %on%ludere) ut si#iliter di%eretur- Et +a%ta est 'es(era) et +a%tu# est #ane dies se(ti#us*uando *uide# et i(se unus est dieru#) *ui o#nes se(te# sunt) *uoru# re(etitione #enses et anni et sae%ula (eraguntur0 ut #ane *uod (oneretur (ost 'es(era# se(ti#i) ,o% esset initiu# o%ta'i diei) de *uo ia# dein%e(s silendu# +uit) *uia ide# (ri#us est ad *ue# reditur) a *uo rursus ,e$do#adis series ordiatur. Unde (ro$a$ilius est istos *uide# se(te# dies) illoru# no#ini$us et nu#ero) alios at*ue alios si$i#et su%%edentes %urrendo te#(oralia (eragere s(atia- illos aute# (ri#os se3 dies ine3(erta no$is at*ue inusitata s(e%ie in i(sis reru# %onditioni$us e3(li%atos0 in *ui$us et 'es(era et #ane si%ut i(sa lu3 et tene$rae) id est dies et no3) non ea# 'i%issitudine# (rae$uerunt) *ua# (rae$ent isti (er solis %ir%uitus- *uod %erte de illis tri$us +ateri %ogi#ur) *ui ante %ondita lu#inaria %o##e#orati at*ue nu#erati sunt.
Quomodo Dei et creaturae re"uies intellegenda.

1*. !". A% (er ,o% *ualis%u#*ue in eis 'es(era et #ane +uerit) nullo #odo ta#en o(inandu# est) eo #ane *uod (ost se3ti diei 'es(era# +a%tu# est) initiu# a%%e(isse re*uie# Dei0 ne te#(orale ali*uod $onu# illi aeternitati et in%o##uta$ilitati a%%idisse 'anitate te#eraria sus(i%e#ur- sed illa# *uide# re*uie# Dei) *ua in sei(so re*uies%it) eo*ue $ono $eatus est *uod i(se si$i est) ne% initiu# eide# i(si ,a$ere ne% ter#inu#0 %onsu##atae aute# %reaturae ,a$ere initiu#) ea#de# re*uie# Dei. 9uonia# rei %uius*ue (er+e%tio) non ta# in uni'erso %uius (ars est) *ua# in eo a *uo est) in *uo et i(su# uni'ersu# est) (ro sui generis #odulo sta$ilitur ut *uies%at) id est) ut sui #o#enti ordine# teneat. A% (er ,o% i(sa uni'ersitas %reaturae) *uae se3 die$us %onsu##ata est) aliud ,a$et in sua natura) aliud in ordine *uo in Deo est) non si%ut Deus) sed ta#en ita ut ei *uies (ro(riae sta$ilitatis non sit) nisi in illius *uiete *ui ni,il (raeter se a((etit) *uo ade(to re*uies%at. Et ideo du# i(se #anet in se) *uid*uid e3 illo est retor*uet ad se0 ut o#nis %reatura in se ,a$eat naturae suae ter#inu#) *uo non sit *uod i(se est0 in illo aute# *uietis lo%u#) *uo ser'et *uod i(sa est. S%io *uod non (ro(rie di3eri# lo%u#0 na# (ro(rie di%itur in s(atiis *uae %or(ori$us o%%u(antur- sed *uia et i(sa %or(ora non #anent in lo%o) nisi *uo sui (onderis ta#*ua# a((etitu (er'eniunt) ut eo

%o#(erto re*uies%ant0 ideo non in%ongruenter a %or(orali$us ad s(iritalia 'er$u# trans+ertur) ut di%atur lo%us) %u# res i(sa (luri#u# distet.
$ur mane diei septimi vespera non conse"uatur.

1*. !/. Initiu# ergo %reaturae in *uiete Creatoris illo #ane signi+i%atu# ar$itror) *uod +a%tu# est (ost 'es(era# se3ti diei0 non eni# (osset in illo nisi (er+e%ta re*uies%ere- (roinde se3to die %onsu##atis o#ni$us) +a%ta*ue 'es(era) +a%tu# est et #ane) *uo in%i(eret %onsu##ata %reatura in illo a *uo +a%ta est re*uies%ere. 9uo initio Deu# in sei(so re*uies%ente#) u$i et i(sa re*uies%ere (osset in'enit) tanto sta$ilius at*ue +ir#ius) *uanto i(sa illius) non ille ,uius eguit ad *uiete# sua#. Sed *uonia# *uid*uid erit uni'ersa %reatura *ui$usli$et #utationi$us suis) non uti*ue ni,il erit) ideo %reatura uni'ersa in Creatore suo se#(er #ane$it0 a% (er ,o% (ost illud #ane nulla deinde 'es(era +uit. 1*. !4. >o% di3i#us) %ur se(ti#us dies) in *uo re*uie'it Deus a$ o#ni$us o(eri$us suis) #ane ,a$uerit (ost 'es(era# se3ti) 'es(era# 'ero non ,a$uerit.
$ur dies septimus sine vespere fuerit+ explicatio altera.

1,. !4. Est aliud *uod de ,a% re #agis (ro(rie at*ue #elius (ossit) *uantu# e3isti#o) intellegi) sed ali*uanto di++i%ilius e3(li%ari0 ut non %reaturae) sed etia# si$i re*uies Dei se(ti#o die #ane ,a$uerit sine 'es(era) id est initiu# sine ter#ino. Si eni# ita di%eretur- Re*uie'it Deus in die se(ti#o) ne% adderetur- A$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) +rustra ,uius *uietis initiu# *uaerere#us. Non eni# in%i(it Deus re*uies%ere) %uius re*uies sine initio) sine ter#ino se#(iterna est. Sed *uonia# a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) eis non egendo) re*uie'it) intellegitur re*uies *uide# Dei ne% %oe(ta ne% ter#inata0 re*uies aute# eius a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) e3 eo %oe(ta est e3 *uo illa (er+e%it. Ne*ue eni# o(eri$us suis non egendo re*uie'isset) (rius *ua# essent) *ui$us ne% (er+e%tis eguisset0 et *uia eis o#nino nun*ua# eguit) ne% ista $eatitudo *ua non eis eget) ta#*ua# (ro+i%iendo (er+i%ietur) ideo se(ti#o diei nulla 'es(era a%%essit.
Quaeritur utrum dies septimus creatus sit.

2/. !7. Sed (lane *uaeri (otest) digna*ue %onsideratione #o'et) *uo#odo intellegatur in sei(so Deus re*uie'isse a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it0 %u# s%ri(tu# sit- Et re$uievit Deus in die septimo !;. Non eni# di%tu# est- In sei(so0 sed) in die septimo. 9uid est ergo dies se(ti#us5 utru# %reatura est ali*ua) an te#(oris tantu##odo s(atiu#5 Sed etia# te#(oris s(atiu# %reaturae te#(orali %on%reatu# est0 a% (er ,o% et i(su# sine du$io %reatura est. Ne*ue eni# ulla te#(ora 'el sunt) 'el esse (otuerunt) 'el (oterunt) *uoru# Deus non sit %reator- a% (er ,o% et istu# se(ti#u# die#) si te#(us est) *uis %rea'it) nisi o#niu# te#(oru# %reator5 Sed illi se3 dies %u# *ui$us 'el in *ui$us %reaturis %reati sint) su(erior S%ri(turae san%tae ser#o indi%at. 9uo%ir%a in ,is die$us se(te#) *uoru# s(e%ies nota no$is est) *ui re *uide# i(sa (raetereunt) sed aliis su%%edenti$us no#ina sua *uoda##odo tradunt) ut illi se3 dies no#inentur0 no'i#us eoru# (ri#i *uando %reati sint- se(ti#u# aute# die#) *ui no#ine sa$$ati nun%u(atur) *uando Deus %rea'erit) non

'ide#us. In i(so *ui((e die non +e%it ali*uid) i#o a$ eis *uae se3 die$us +e%erat) in eode# se(ti#o re*uie'it. 9uo#odo ergo re*uie'it in die *ue# non %rea'it5 Aut *uo#odo eu# (ost se3 dies %ontinuo %rea'it) %u# se3to die %onsu##a'erit o#nia *uae %rea'it) ne% ali*uid se(ti#o die %rea'erit) sed in eo (otius a$ o#ni$us *uae %rea'erat) re*uie'erit5 An unu# tantu##odo die# %rea'it Deus) ut eius re(etitione #ulti) *ui di%untur dies) (raeterirent at*ue trans%urrerent0 ne% o(us erat ut se(ti#u# die# %rearet) *uia illius *ue# %rea'erat) se(ti#a re(etitio ,un% uti*ue +a%ie$at5 Lu%e# *ui((e de *ua s%ri(tu# est- Et dixit Deus! Fiat lux" et facta est lux !&) dis%re'it a tene$ris) ea#*ue 'o%a'it die#) et tene$ras 'o%a'it no%te#. Tun% ita*ue Deus die# +e%it) %uius re(etitione# S%ri(tura a((ellat se%undu# die#) deinde tertiu#) et us*ue ad se3tu#) *uo %onsu##a'it Deus o(era sua- at*ue inde illius diei (ri#itus %reati se(ti#a re(etitio se(ti#i diei no#en a%%e(it) in *uo re*uie'it Deus. A% (er ,o% nulla %reatura est se(ti#us dies) nisi eade# i(sa se(ties rediens) *uae %ondita est) *uando 'o%a'it Deus lu%e# die#) et tene$ras 'o%a'it no%te#.
De luce "uae ante luminaria fuit ad vicissitudinem diei ac noctis.

21. !8. Rursus ergo ad ea# *uaestione# rela$i#ur) de *ua in (ri#o li$ro e3iisse 'ide$a#ur0 ut ite# *uaera#us *uo#odo %ir%uire (otuerit lu3 ad e3,i$enda# diurna# no%turna#*ue 'i%issitudine#) non solu# ante*ua# %oeli lu#inaria) sed ante*ua# i(su# %oelu# *uod +ir#a#entu# a((ellatu# est) +a%tu# esset) ante*ua# deni*ue ulla s(e%ies terrae 'el #aris) *uae %ir%uitu# lu%is ad#itteret) se*uente no%te unde illa transisset. Cuius *uaestionis di++i%ultate %o#(ulsi) ausi su#us dis%e(tatione# nostra# *uasi ad ,an% ter#inare sententia#) ut di%ere#us illa# lu%e# *uae (ri#itus +a%ta est) %on+or#atione# esse %reaturae s(iritalis0 no%te# 'ero) ad,u% +or#anda# in reli*uis o(eri$us reru# #aterie#) *uae +uerat instituta) %u# in (rin%i(io +e%it Deus %oelu# et terra#) ante*ua# 'er$o +a%eret die#. Sed nun% diei se(ti#i %onsideratione %o##oniti) +a%ilius est ut nos ignorare +atea#ur) *uod re#otu# est a sensi$us nostris) *uona# #odo lu3 illa *uae dies a((ellata est) 'el %ir%uitu suo) 'el %ontra%tione et e#issione) si %or(oralis est) 'i%es diurnas no%turnas*ue (eregerit) 'el si s(iritalis est) %ondendis %reaturis o#ni$us (raesentata sit) sua*ue i(sa (raesentia die#) no%te# 'ero a$sentia) 'es(era# initio a$sentiae) #ane initio (raesentiae +e%erit0 *ua# ut in re a(erta %ontra di'inae S%ri(turae 'er$a %one#ur) di%endo aliud esse die# se(ti#u#) *ua# illius diei *ue# +e%it Deus se(ti#a# re(etitione#. Alio*uin aut non %rea'it Deus se(ti#u# die#) aut ali*uid %rea'it (ost illos se3 dies) id est i(su# die# se(ti#u#0 +alsu#*ue erit *uod s%ri(tu# est) in se3to die %onsu##asse o#nia o(era sua) et in se(ti#o re*uie'isse a$ o#ni$us o(eri$us suis. 9uod uti*ue *uonia# +alsu# esse non (otest) restat ut (raesentia lu%is illius) *ue# die# Deus +e%it) (er o#nia o(era eius re(etita sit) *uoties dies no#inatus est) et in i(so se(ti#o in *uo re*uie'it a$ o(eri$us suis.
!ane et vespera insinuant variam cognitionem creaturae spiritalis.

22. !:. Sed *uonia# lu3 %or(oralis) ante*ua# +ieret %oelu#) *uod +ir#a#entu# 'o%atur) in *uo etia# lu#inaria +a%ta sunt) *uo %ir%uitu 'el *uo (ro%essu et re%essu 'i%es diei et no%tis e3,i$ere (otuerit) non in'eni#us0 ista# *uaestione# relin*uere non de$e#us sine ali*ua nostrae (rolatione sententiae- ut si lu3 illa *uae (ri#itus %reata est) non %or(oralis sed s(iritalis

est) si%ut (ost tene$ras +a%ta est u$i intellegitur a sua *uada# in+or#itate ad Creatore# %on'ersa at*ue +or#ata0 ita et (ost 'es(era# +iat #ane) %u# (ost %ognitione# suae (ro(riae naturae) *ua non est *uod Deus) re+ert se ad laudanda# lu%e#) *uod i(se Deus est) %uius %onte#(latione +or#atur. Et *uia %aeterae %reaturae) *uae in+ra i(sa# +iunt) sine %ognitione eius non +iunt) (ro(terea ni#iru# ide# dies u$i*ue re(etitur) ut eius re(etitione +iant tot dies) *uoties distinguuntur reru# genera %reataru#) (er+e%tione senarii nu#eri ter#inanda- ut 'es(era (ri#i diei sit etia# sui %ognitio) non se esse *uod Deus est0 #ane aute# (ost ,an% 'es(era#) *uo %on%luditur dies unus) et in%,oatur se%undus) %on'ersio sit eius) *ua id *uod %reata est) ad laude# re+erat Creatoris) et (er%i(iat de 1er$o Dei %ognitione# %reaturae *uae (ost i(sa# +it) ,o% est +ir#a#enti- *uod in eius %ognitione +it (rius %u# di%itur- Et sic est factum0 deinde in natura i(sius +ir#a#enti) *uod %onditur) %u# additur etia# (ostea) ia# di%to- Et sic est factum! Et fecit Deus firmamentum !.. Deinde +it 'es(era illius lu%is) %u# i(su# +ir#a#entu#) non in 1er$o Dei si%ut ante) sed in i(sa eius natura %ognos%it- *uae %ognitio *uonia# #inor est) re%te 'es(erae no#ine signi+i%atur. Post *ua# +it #ane) *uo %on%luditur se%undus dies) et in%i(it tertius- in *uo itide# #ane %on'ersio est lu%is ,uius) id est diei ,uius ad laudandu# Deu#) *uod o(eratus sit +ir#a#entu#) et (er%i(ienda# de 1er$o eius %ognitione# %reaturae) *uae %ondenda est (ost +ir#a#entu#. A% (er ,o% %u# di%it Deus- &ongregetur a$ua $uae est sub coelo, in collectionem unam et appareat arida !!, %ognos%it ,o% illa lu3 in 1er$o Dei *uo id di%itur0 et ideo se*uitur- Et sic est factum, ,o% est in eius %ognitione e3 1er$o Dei- deinde %u# additur- Et congregata est a$ua !", et %etera) %u# ia# di%tu# esset- Et sic factum est, in suo genere i(sa %reatura +it0 *uae ite# %u# in suo genere +a%ta %ognos%itur a$ ea lu%e) *uae ia# in 1er$o Dei +a%ienda# %ogno'erat) +it tertio 'es(era- et inde ,o% #odo %aetera us*ue ad #ane (ost 'es(era# se3ti diei.
!ultum interesse inter cognitionem rerum in Verbo Dei et cognitionem earum in seipsis.

23. ";. Multu# *ui((e interest inter %ognitione# rei %uius*ue in 1er$o Dei) et %ognitione# eius in natura eius0 ut illud #erito ad die# (ertineat) ,o% ad 'es(era#. In %o#(aratione eni# lu%is illius *uae in 1er$o Dei %ons(i%itur) o#nis %ognitio *ua %reatura# *ua#li$et in sei(sa no'i#us) non i##erito no3 di%i (otest- *uae rursus tantu# di++ert a$ errore 'el ignorantia eoru# *ui ne% i(sa# %reatura# s%iunt) ut in eius %o#(aratione non in%ongrue di%atur dies. Si%ut i(sa 'ita +ideliu# *uae in ,a% %arne at*ue in ,o% sae%ulo du%itur) in %o#(aratione 'itae in+idelis at*ue i#(iae non irrationa$iliter lu3 et dies a((ellatur) di%ente A(ostolo- Fuistis ali$uando tenebrae, nunc autem lux in Domino !/0 et illud- )biciamus opera tenebrarum, et induamur arma lucis" sicut in die honeste ambulemus !4- *ui ta#en dies nisi rursus in %o#(aratione illius diei *uo ae*uales Angelis +a%ti 'ide$i#us Deu# si%uti est) i(se *uo*ue no3 esset0 non ,i% (ro(,etiae lu%erna indigere#us- unde a(ostolus Petrus di%it/abemus certiorem propheticum sermonem, cui bene facitis intendentes sicut lucernae lucenti in obscuro loco, donec dies lucescat, et lucifer oriatur in cordibus vestris !7.
De angelorum agnitione.

2#. "&. 9ua(ro(ter %u# san%ti Angeli) *ui$us (ost resurre%tione# %oae*ua$i#ur !8) si 'ia# <*uod no$is C,ristus +a%tus est= us*ue in +ine#

tenueri#us) se#(er 'ideant +a%ie# Dei) 1er$o*ue eius unigenito 2ilio si%ut Patri ae*ualis est (er+ruantur) in *ui$us (ri#a o#niu# %reata est sa(ientia0 (ro%ul du$io uni'ersa# %reatura#) in *ua i(si sunt (rin%i(aliter %onditi) in i(so 1er$o Dei (rius no'erunt) in *uo sunt o#niu#) etia# *uae te#(oraliter +a%ta sunt) aeternae rationes) ta#*ua# in eo (er *uod +a%ta sunt o#nia- a% deinde in i(sa %reatura) *ua# si% no'erunt ta#*ua# in+ra des(i%ientes) ea#*ue re+erentes ad illius laude#) in %uius in%o##uta$ili 'eritate rationes se%undu# *uas +a%ta est) (rin%i(aliter 'ident. I$i ergo ta#*ua# (er die#) unde et %on%ordissi#a unitas eoru# eiusde# 'eritatis (arti%i(atione dies est (ri#itus %reatus0 ,i% aute# ta#*ua# (er 'es(era#- sed %ontinuo +it #ane <*uod in o#ni$us se3 die$us ani#ad'erti (otest=) *uia non re#anet angeli%a s%ientia in eo *uod %reatu# est) *uin ,o% %ontinuo re+erat ad eius laude# at*ue %aritate#) in *uo id non +a%tu# esse) sed +a%iendu# +uisse %ognos%itur0 in *ua 'eritate stando dies est. Na# si 'el ad sei(sa# natura angeli%a %on'erteretur) se*ue a#(lius dele%taretur) *ua# illo %uius (arti%i(atione $eata est0 intu#es%ens su(er$ia %aderet) si%ut dia$olus- de *uo suo lo%o lo*uendu# est) %u# de ser(ente ,o#inis sedu%tore ser#o de$itus +lagita$itur.
$ur sex diebus nox non addatur.

2%. ".. 9uia ergo Angeli %reatura# in ea i(sa %reatura si% s%iunt) ut ei s%ientiae ele%tione a% dile%tione (rae(onant *uod ea# s%iunt in 1eritate) (er *ua# +a%ta sunt o#nia) (arti%i(es eius e++e%ti0 ideo (er o#nes se3 dies non no#inatur no3) sed (ost 'es(era# et #ane dies unus- ite# (ost 'es(era# et #ane dies se%undus0 deinde (ost 'es(era# et #ane dies tertius- a% si% us*ue in #ane se3ti diei) unde in%i(it se(ti#us *uietis Dei) *ua#'is %u# suis no%ti$us) dies ta#en non no%tes narrantur. Tun% eni# no3 ad die# (ertinet) non dies ad no%te#) %u# su$li#es et san%ti Angeli id *uod %reatura# in i(sa %reatura no'erunt) re+erunt ad illius ,onore# et a#ore#) in *uo aeternas rationes *ui$us %reata est %onte#(lantur0 ea*ue %on%ordissi#a %onte#(latione sunt unus dies) *ue# +e%it Do#inus) %ui %oniungetur E%%lesia de ,a% (eregrinatione li$erata) ut et nos e3sulte#us et iu%unde#ur in eo !:.
:umerus dierum creationis "uomodo accipiendus.

2(. "!. >uius ergo diei) %uius et 'es(era et #ane se%undu# su(ra di%ta# ratione# a%%i(i (otest) se3ta re(etitione %onsu##ata est uni'ersa %reatura0 +a%tu#*ue est #ane) *uo +iniretur se3tus dies0 et unde in%i(eret se(ti#us 'es(era# non ,a$iturus) *uia Dei re*uies non est %reatura- *uae %u# (er dies %aeteros %onderetur) aliter in sei(sa +a%ta %ognos%e$atur) *ua# in illo in %uius 'eritate +a%ienda 'ide$atur) %uius %ognitionis *uasi de%olor s(e%ies 'es(era# +a%ie$at. Non ita*ue ia# +or#a i(sius o(eris dies) et ter#inus 'es(era) et alterius o(eris initiu# #ane) in ,a% reru# %onditaru# narratione de$et intellegi0 ne %oga#ur %ontra S%ri(tura# di%ere) (raeter se3 dies %ondita# diei se(ti#i %reatura#) aut i(su# die# se(ti#u# nulla# esse %reatura#- sed dies ille *ue# +e%it Deus) (er o(era eius i(se re(etitur) non %ir%uitu %or(orali) sed %ognitione s(iritali) %u# $eata illa so%ietas Angeloru# et (ri#itus %onte#(latur in 1er$o Dei) *uo di%it Deus- Fiat0 at*ue ideo (rius in eius %ognitione +it) %u# di%itur- Et sic est factum0 et (ostea re# i(sa# +a%ta#) in ea i(sa %ognos%it) *uod signi+i%atur +a%ta 'es(era0 et ea# deinde %ognitione# rei +a%tae ad illius 'eritatis laude# re+ert) u$i ratione# 'iderat +a%iendae) *uod signi+i%atur +a%to #ane. A% si% (er o#nes illos dies unus est dies) non istoru# dieru#

%onsuetudine intellegendus) *uos 'ide#us solis %ir%uitu deter#inari at*ue nu#erari0 sed alio *uoda# #odo) a *uo et illi tres dies) *ui ante %onditione# istoru# lu#inariu# %o##e#orati sunt) alieni esse non (ossunt. Is eni# #odus non us*ue ad die# *uartu#) ut inde ia# istos usitatos %ogitare#us) sed us*ue ad se3tu# se(ti#u#*ue (erdu%tus est0 ut longe aliter a%%i(iendus sit dies et no3) inter *uae duo di'isit Deus) et aliter iste dies et no3) inter *uae di3it ut di'idant lu#inaria *uae %rea'it) %u# ait- Et dividant inter diem et noctem ";. Tun% eni# ,un% die# %ondidit) %u# %ondidit sole#) %uius (raesentia eu#de# e3,i$et die#- ille aute# dies (ri#itus %onditus ia# triduu# (eregerat) %u# ,ae% lu#inaria illius diei *uarta re(etitione %reata sunt.
sitati dies 'ebdomadae longe dispares septem diebus 6eneseos.

2). "". 9ua(ro(ter *uonia# illu# die# 'el illos dies) *ui eius re(etitione nu#erati sunt) in ,a% nostra #ortalitate terrena e3(eriri a% sentire non (ossu#us) et si *uid ad eos intellegendos %onari (ossu#us) non de$e#us te#eraria# (rae%i(itare sententia#) ta#*ua# de ,is aliud sentiri %ongruentius (ro$a$ilius*ue non (ossit0 istos se(te# dies) *ui (ro illis agunt ,e$do#ada) %uius %ursu et re%ursu te#(ora ra(iuntur) in *ua dies unus est a solis ortu us*ue in ortu# %ir%uitus) si% illoru# 'i%e# *ua#da# e3,i$ere %reda#us) ut non eos illis si#iles) sed #ultu# i#(ares #ini#e du$ite#us.
Superior interpretatio de luce die"ue spiritali minime impropria ac figurata existimanda.

2*. "/. Ne% *uis*ua# ar$itretur) illud *uod di3i de lu%e s(iritali) et de %ondito die in s(iritali et angeli%a %reatura) et de %onte#(latione *ua# ,a$et in 1er$o Dei) et de %ognitione *ua in sei(sa %reatura %ognos%itur) eius*ue relatione ad laude# in%o##uta$ilis 'eritatis) u$i (rius ratio 'ide$atur rei +a%iendae) *uae %ognita est +a%ta0 non ia# (ro(rie) sed *uasi +igurate at*ue allegori%e %on'enire ad intellegendu# die# et 'es(era# et #ane- sed aliter *uide# *ua# in ,a% %onsuetudine *uotidianae lu%is ,uius et %or(oralis0 non ta#en ta#*ua# ,i% (ro(rie) i$i +igurate. U$i eni# #elior et %ertior lu3) i$i 'erior etia# dies- %ur ergo non et 'erior 'es(era et 'erius #ane5 Na# si in istis die$us ,a$et *ua#da# de%linatione# sua# lu3 in o%%asu#) *ua# 'es(erae no#ine nun%u(a#us) et ad ortu# iteru# reditu#) *uod #ane di%i#us0 %ur et illi% 'es(era# non di%a#us) %u# a %onte#(latione Creatoris %reatura des(i%itur) et #ane %u# a %ognitione %reaturae in laude# Creatoris assurgitur5 Ne*ue eni# et C,ristus si% di%itur lu3 "&) *uo#odo di%itur la(is ".0 sed illud (ro(rie) ,o% uti*ue +igurate. 9uis*uis ergo non ea# *ua# (ro nostro #odulo 'el indagare 'el (utare (otui#us) sed alia# re*uirit in illoru# dieru# enu#eratione sententia#) *uae non in (ro(,etia +igurate) sed in ,a% %reaturaru# %onditione (ro(rie #elius*ue (ossit intellegi0 *uaerat) et di'initus adiutus in'eniat. 2ieri eni# (otest ut etia# ego alia# ,is di'inae S%ri(turae 'er$is %ongruentiore# +ortassis in'enia#. Ne*ue eni# ita ,an% %on+ir#o) ut alia# *uae (rae(onenda sit) in'eniri non (osse %ontenda#) si%ut %on+ir#o re*uie# Dei S%ri(tura# san%ta#) non *uasi (ost lassitudine# 'el %urae #olestia#) no$is insinuare 'oluisse.
4n angelica cognitione simul esse diem. vesperam et mane.

2,. "4. 9ua#o$re# (otest ali*uis +ortasse #e%u# dis(utando %ertare) ut di%at su$li#iu# %oeloru# Angelos non alternati# %ontueri) (ri#o rationes %reaturaru# in%o##uta$iliter in 1er$i Dei in%o##uta$ili 'eritate) a% deinde i(sas %reaturas) et tertio earu# etia# in sei(sis %ognitione# ad laude# re+erre Creatoris0 sed eoru# #ente# #ira$ili +a%ilitate ,ae% o#nia si#ul (osse. Nu#*uid ta#en di%et) aut si *uis*ua# di3erit audiendus est) illa# %oeleste# in Angeloru# #illi$us %i'itate#) aut non %onte#(lari Creatoris aeternitate#) aut #uta$ilitate# ignorare %reaturae) aut e3 eius *uo*ue in+eriore *uada# %ognitione non laudare Creatore#5 Si#ul ,o% totu# (ossint) si#ul ,o% totu# +a%iant0 (ossunt ta#en et +a%iunt. Si#ul ergo ,a$ent et die#) et 'es(era#) et #ane.
Quomodo in caelesti patria semper sit dies. vespera et mane in cognitione Dei et creaturae.

3/. "7. Ne*ue eni# 'erendu# est ne +orte *ui est idoneus ia# illa sentire) ideo non (utet ,o% i$i (osse +ieri) *uia in ,is die$us) *ui solis ,uius %ir%uitu (eraguntur) +ieri non (otest. Et ,o% *uide# non (otest eisde# (arti$us terraeuni'ersu# aute# #undu# *uis non 'ideat) si attendere 'elit) et die# u$i sol est) et no%te# u$i non est) et 'es(era# unde dis%edit) et #ane *uo a%%edit) si#ul ,a$ere5 Sed nos (lane in terris ,ae% o#nia si#ul ,a$ere non (ossu#usne% ideo ta#en ista# terrena# %onditione# lu%is*ue %or(oreae te#(orale# lo%ale#*ue %ir%uitu# illi (atriae s(iritali %oae*uare de$e#us) u$i se#(er est dies in %onte#(latione in%o##uta$ilis 'eritatis) se#(er 'es(era in %ognitione in sei(sa %reaturae) se#(er #ane etia# e3 ,a% %ognitione in laude Creatoris. 9uia non i$i a$s%essu lu%is su(erioris) sed in+erioris %ognitionis distin%tione +it 'es(era0 ne% #ane ta#*ua# no%ti ignorantiae s%ientia #atutina su%%edat) sed *uod 'es(ertina# etia# %ognitione# in gloria# %onditoris attollat. Deni*ue et ille) no%te non no#inata- espere, in*uit) et mane, et meridie enarrabo et annuntiabo" et exaudies vocem meam "!- ,i% +ortasse (er te#(oru# 'i%es) sed ta#en) *uantu# (uto) signi+i%ans *uid sine te#(oru# 'i%i$us ageretur in (atria) %ui eius (eregrinatio sus(ira$at.
Quomodo creationis initio non simul fuerint dies. vespera et mane in angelica cognitione.

31. "8. Sed nu#*uid si ia# nun% si#ul ista o#nia gerit at*ue ,a$et angeli%a illa so%ietas et unitas diei) *ue# (ri#itus %ondidit Deus) tun% etia# %u# ,ae% %onderentur si#ul ,ae% ,a$uit5 Nonne (er o#nes se3 dies) %u# ea *uae (er singulos Deo %ondere (la%uit) %onderentur) (ri#o ,ae% a%%i(ie$at in 1er$o Dei) ut in eius notitia (ri#itus +ierent) %u# di%e$atur- Et sic est factum0 deinde %u# +a%ta essent) in sua (ro(ria natura *ua sunt) Deo*ue (la%uissent *uia $ona sunt) tun% itide# ea %ognos%e$at alia *uada# in+eriore %ognitione) *uae no#ine 'es(erae signi+i%ata est0 a% deinde +a%ta 'es(era +ie$at #ane) %u# de suo Deus o(ere laudaretur) et alterius %reaturae *uae dein%e(s +a%ienda erat) e3 Dei 1er$o notitia) (rius*ua# +ieret) a%%i(eretur5 Non ergo tun% si#ul o#nia) et dies et 'es(era et #ane0 sed singillati#) (er ordine# *ue# S%ri(tura %o##e#orat.
Si illa omnia in angelorum scientia. non fuerunt saltem sine ordine "uodam.

32. ":. An etia# tun% si#ul o#nia) *uonia# non se%undu# te#(oru# #oras) si%ut +iunt dies isti) %u# oritur et o%%idit sol) et in lo%u# suu# redit) ut rursus oriatur0 sed se%undu# (otentia# s(iritale# #entis angeli%ae) %un%ta *uae 'oluerit si#ul notitia +a%illi#a %o#(re,endente5 Ne% ideo ta#en sine ordine) *uo a((aret %onne3io (rae%edentiu# se*uentiu#*ue %ausaru#. Ne*ue eni# %ognitio +ieri (otest) nisi %ognos%enda (rae%edant0 *uae ite# (riora sunt in 1er$o) (er *uod +a%ta sunt o#nia) *ua# in iis *uae +a%ta sunt o#ni$us. Mens ita*ue ,u#ana (rius ,ae% *uae +a%ta sunt) (er sensus %or(oris e3(eritur) eoru#*ue notitia# (ro in+ir#itatis ,u#anae #odulo %a(it- et deinde *uaerit eoru# %ausas) si *uo #odo (ossit ad eas (er'enire (rin%i(aliter at*ue in%o##uta$iliter #anentes in 1er$o Dei) a% si% in'isi$ilia eius) (er ea *uae +a%ta sunt) intelle%ta %ons(i%ere "". 9uod *uanta tarditate a% di++i%ultate agat) et *uanta te#(oris #ora (ro(ter %or(us %orru(ti$ile *uod aggra'at ani#a# "/) etia# *uae +er'entissi#o studio ra(itur ut instanter a% (erse'eranter ,o% agat) *uis ignorat5 Mens 'ero angeli%a (ura %aritate in,aerens 1er$o Dei) (ostea*ua# illo ordine %reata est) ut (rae%ederet %aetera) (rius ea 'idit in 1er$o Dei +a%ienda) *ua# +a%ta sunt0 a% si% (rius in eius +ie$ant %ognitione) %u# Deus di%e$at ut +ierent) *ua# in sua (ro(ria natura- *uae itide# +a%ta in eis i(sis etia# %ogno'it) #inore uti*ue notitia) *uae 'es(era di%ta est. 9ua# notitia# sane (rae%ede$ant *uae +ie$ant0 *uia (rae%edit %ognitione# *uid*uid %ognos%i (otest. Nisi eni# (rius sit *uod %ognos%atur) %ognos%i non (otest. Post ,o% si eo #odo si$i (la%eret) ut a#(lius sei(sa *ua# Creatore suo dele%taretur) non +ieret #ane) id est non de sua %ognitione in laude# Creatoris assurgeret. Cu# 'ero +a%tu# est #ane) +a%iendu# erat aliud et %ognos%endu# Deo di%ente- Fiat0 ut (rius itide# +ieret in %ognitione #entis angeli%ae) et (osset rursus di%i- Et sic est factum0 a% deinde in natura (ro(ria) u$i se*uente 'es(era nos%eretur.
De luce creatrice et creata.

32. /;. A% (er ,o% etia#si nulla ,i% #oraru# te#(oraliu# sint inter'alla) (rae%essit ta#en ratio %ondendae %reaturae in 1er$o Dei) %u# di3it- Fiat lux0 et se%uta est i(sa lu3 *ua angeli%a #ens +or#ata est) at*ue in sua natura +a%ta est) non aute# ali$i se*ue$atur ut +ieret- et ideo non (rius di%tu# est- Et sic est factum, et (ostea di%tu#- Et +e%it Deus lu%e#0 sed %ontinuo (ost 1er$u# Dei +a%ta est lu3) ad,aesit*ue %reanti lu%i lu3 %reata) 'idens illa# et se in illa) id est ratione# *ua +a%ta est. 1idit etia# se in se) id est) distante *uod +a%tu# est a$ eo *ui +e%it. Et ideo %u# (la%uisset Deo +a%tu#) 'identi *uia $onu# est) et di'isa esset lu3 a tene$ris) et 'o%ata lu3 dies) et tene$rae no30 +a%ta est et 'es(era- *uia ne%essaria erat et ista %ognitio) *ua distingueretur a Creatore %reatura) aliter in sei(sa %ognita *ua# in illo0 at*ue inde #ane et aliud (raenos%endu#) *uod +uerat 1er$o Dei +a%iendu#) (rius in %ognitione #entis angeli%ae) deinde in natura i(sius +ir#a#enti. Et ideo di3it Deus- Fiat firmamentum" et sic est factum "4, in %ognitione %reaturae s(iritalis) ,o% (rius*ua# +ieret in eo i(so (raenos%entis. Deinde fecit Deus firmamentum0 ia# uti*ue i(sa# +ir#a#enti natura#) %uius #inor esset ta#*ua# 'es(ertina %ognitio- a% si% us*ue ad o#niu# o(eru# +ine#) et us*ue ad re*uie# Dei) *uae non ,a$et 'es(era#) *uia non est +a%ta si%ut %reatura) ut (osset etia# i(sius ge#inari %ognitio) ta#*ua# (rior et #aior in 1er$o Dei si%ut in die) et (osterior a% #inor in sei(sa si%ut in 'es(era.
Quaeritur utrum simul omnia. an per intervalla dierum condita fuerint.

33. /&. Sed si o#nia #ens si#ul angeli%a (otest) *uae singillati# (er ordine# %onne3aru# %ausaru# ser#o distinguit0 nu#*uid etia# *uae +ie$ant) 'elut i(su# +ir#a#entu#) 'elut a*uaru# %ongregatio) s(e%ies*ue terraru# nudata) 'elut +ruti%u# et ar$oru# ger#inatio) lu#inariu# et sideru# %on+or#atio) a*uatilia terrestria*ue ani#antia si#ul o#nia +a%ta sunt5 annon (otius (er inter'alla te#(oru# se%undu# (rae+initos dies5 An +orte non si%ut ea se%undu# #otus eoru# naturales nun% e3(eri#ur) ita etia# %u# (ri#itus instituta sunt %ogitare de$e#us0 sed se%undu# #ira$ile# at*ue ine++a$ile# 'irtute# Sa(ientiae Dei) *uae attingit a fine us$ue ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter "75 Ne*ue eni# et i(sa gradi$us attingit) aut ta#*ua# gressi$us (er'enit. 9ua(ro(ter *ua# +a%ilis ei e++i%a%issi#us #otus est) ta# +a%ile Deus %ondidit o#nia0 *uonia# (er illa# sunt %ondita- ut ,o% *uod nun% 'ide#us te#(orali$us inter'allis ea #o'eri ad (eragenda *uae suo %ui*ue generi %o#(etunt) e3 illis insitis rationi$us 'eniat) *uas ta#*ua# se#inaliter s(arsit Deus in i%tu %ondendi) %u# dixit, et facta sunt" mandavit, et creata sunt "8.
Quae absurda se"uantur. nisi teneatur omnia simul condita esse.

33. /.. Non ita*ue tarde institutu# est) ut essent tarda *uae tarda sunt0 ne% ea #ora %ondita sunt sae%ula) *ua trans%urrunt. >os eni# nu#eros te#(ora (eragunt) *uos %u# %rearentur) non te#(oraliter a%%e(erunt. Alio*uin si reru# naturales #otiones) dieru#*ue istoru#) *uos no'i#us) usitata s(atia) %u# ,ae% (ri#itus 1er$o Dei +a%ta sunt) %ogite#us0 non uno die o(us erat) sed (luri$us) ut ea *uae radi%i$us (ullulant) terra#*ue 'estiunt) su$ter (ri#itus ger#inarent0 deinde %erto nu#ero dieru# (ro suo *uae*ue genere in auras eru#(erent) etia# si ,o% us*ue +ieret) *uod de %reata natura eoru# die uno) id est tertio) +a%tu# S%ri(tura narra'it. Deinde *uot die$us o(us erat) ut a'es 'olarent) si a suis (ri#ordiis e3istentes) ad (lu#as et (ennas (er naturae suae nu#eros (er'enerunt5 An +orte o'a tantu# %reata erant) %u# *uinto die di%tu# est *uod eie%erint a*uae o#ne 'olatile (ennatu# se%undu# suu# genus5 Aut si (ro(terea re%te ,o% di%i (otuit) *uia in illo ,u#ore o'oru# ia# erant o#nia) *uae (er nu#eros %ertos dieru# %oales%unt) et e3(li%antur *uoda##odo) *uia inerant ia# i(sae nu#erosae rationes in%or(oraliter %or(oreis re$us inte3tae0 %ur non et ante o'a idi(su# re%te di%i (otuerit) %u# ia# eaede# rationes in ele#ento ,u#ido +ierent) *ui$us alites (er te#(orales sui %uius*ue generis #oras oriri et (er+i%i (ossent5 De *uo eni# Creatore S%ri(tura ista narra'it) *uod se3 die$us %onsu##a'erit o(era sua) de illo ali$i non uti*ue dissonanter s%ri(tu# est) *uod %rea'erit o#nia si#ul ":. A% (er ,o% et istos dies se3 'el se(te#) 'el (otius unu# se3ies se(ties'e re(etitu# si#ul +e%it) *ui +e%it o#nia si#ul. 9uid ergo o(us erat se3 dies ta# distin%te dis(osite*ue narrari5 9uia s%ili%et ii *ui non (ossunt 'idere *uod di%tu# est&reavit omnia simul /;, nisi %u# eis ser#o tardius in%edat0 ad id *uo eos du%it) (er'enire non (ossunt.
5mnia simul. sed per sex dies facta.

3#. /!. 9uo#odo ergo di%i#us se3ies re(etita# lu%is illius (raesentia# (er angeli%a# %ognitione# a 'es(ere ad #ane0 %u# i(sa tria si#ul) id est et die# et 'es(era# et #ane) se#el ei ,a$ere su++e%erit- %u# si#ul uni'ersa# %reatura#) si%ut si#ul +a%ta est) et in (ri#is at*ue in%o##uta$ili$us rationi$us) (er *uas %ondita est) %onte#(laretur (ro(ter die#) et in eius i(sius natura %ognos%eret (ro(ter 'es(era#) et Creatore# e3 i(sa etia# in+eriore

%ognitione (ro(ter #ane laudaret5 Aut *uo#odo (rae%ede$at #ane) ut in 1er$o %ognos%eret *uid esset Deo (ostea +a%iendu#) idi(su# etia# %onse*uenter 'es(ere %ognitura) si (rius et (osterius ni,il +a%tu# est) *uia si#ul o#nia +a%ta sunt5 I#o 'ero et (rius at*ue (osterius (er se3 dies *uae %o##e#orata sunt +a%ta sunt) et si#ul o#nia +a%ta sunt- *uia et ,ae% S%ri(tura) *uae (er #e#oratos dies narrat o(era Dei) et illa *uae si#ul eu# di%it +e%isse o#nia) 'era3 est0 et utra*ue una est) *uia uno S(iritu 'eritatis ins(irante %ons%ri(ta est.
4n rebus creatis et "prius" et "posterius" esse et propter usitatum temporum cursum non posse integre dici.

3#. /". Sed in ,is re$us) in *ui$us *uid (rius sit 'el (osterius) inter'alla te#(oru# non de#onstrant) *ua#'is utru#*ue di%i (ossit) id est si#ul) et (rius et (osterius) +a%ilius ta#en intellegitur *uod di%itur si#ul) *ua# *uod (rius at*ue (osterius- 'elut %u# sole# intue#ur oriente#) %erte #ani+estu# est *uod ad eu# a%ies nostra (er'enire non (osset) nisi transiret totu# aeris %oeli*ue s(atiu#) *uod inter nos et i(su# est0 ,o% aute# %uius longin*uitatis sit) *uis aesti#are su++i%iat5 Ne% uti*ue (er'eniret eade# a%ies 'el radius o%uloru# nostroru# ad transeundu# aere# *ui est su(er #are) nisi (rius transisset eu# *ui est su(er terra#) in *uali$et #editerranea regione si#us) a$ eo lo%o u$i su#us us*ue ad littus #aris. Deinde si ad ea#de# linea# %ontuitus nostri ad,u% (ost #are terrae adia%ent) eu# *uo*ue aere# *ui su(er illas trans#arinas terras est) transire a%ies nostra non (otest) nisi (rius (era%to s(atio aeris illius *ui su(er #are *uod (rius o%%urrit) e3tenditur. 2a%ia#us ia# (ost illas trans#arinas terras nonnisi O%eanu# re#anere0 nu#*uid et aere# *ui su(er O%eanu# di++unditur) (otest transire a%ies nostra) nisi (rius transierit *uid*uid aeris %itra O%eanu# su(ra terra# est5 O%eani aute# #agnitudo in%o#(ara$ilis (er,i$etur0 sed *uanta%u#*ue sit) (rius o(ortet aere# *ui su(ra est) transeant radii nostroru# o%uloru#0 et (ostea *uid*uid ultra est0 tu# de#u# ad sole# (er'eniant) *ue# 'ide#us. Nu# igitur *uia toties ,i% di3i#us- Prius) et (ostea) ideo non si#ul o#nia uno i%tu transit noster o$tutus5 Si eni# %lausis o%ulis +a%ie# %ontra 'isuri sole# (ona#us) nonne #o3 ut eos a(erueri#us) i$i (otius a%ie# nostra# nos in'enisse) *ua# illu% ea# (erdu3isse (uta$i#us0 ita ut ne% i(si o%uli (rius a(erti +uisse 'ideantur) *ua# illa *uo intenderat (er'enisse5 Et %erte iste %or(oreae lu%is est radius) e#i%ans e3 o%ulis nostris) et ta# longe (osita tanta %eleritate %ontingens) ut aesti#ari %o#(arari*ue non (ossit. Ne#(e ,i% et illa o#nia ta# a#(la i##ensa*ue s(atia si#ul uno i%tu transiri #ani+estu# est) et *uid (rius (osterius*ue transeatur) ni,ilo #inus %ertu# est.
5mnia simul facta esse per ordinem praestitutum.

3#. //. Merito resurre%tionis nostrae %eleritate# %u# e3(ri#ere 'ellet A(ostolus) in ictu oculi di3it +ieri /&. Ne*ue eni# ali*uid in reru# %or(orearu# #oti$us 'el i%ti$us (otest %elerius in'eniri. 9uod si o%uloru# %arnaliu# a%ies %eleritate tantu# (otest) *uid #entis a%ies 'el ,u#anae5 *uanto #agis angeli%ae5 9uid ia# de i(sius su##ae Dei Sa(ientiae %eleritate di%atur) *uae attingit u$i*ue (ro(ter sua# #unditia#) et ni,il in*uinatu# in ea# in%urrit /.5 In ,is ergo *uae si#ul +a%ta sunt) ne#o 'idet *uid (rius (osterius'e +ieri de$uerit) nisi in illa Sa(ientia) (er *ua# +a%ta sunt o#nia (er ordine# si#ul.

$onclusio de sex diebus+ prius et posterius in connexione creaturarum esse. non in efficacia $reatoris.

3%. /4. Dies ergo ille *ue# Deus (ri#itus +e%it) si s(iritalis rationalis*ue %reatura est) id est Angeloru# su(er%oelestiu# at*ue 1irtutu#) (raesentatus est o#ni$us o(eri$us Dei ,o% ordine (raesentiae) *uo ordine s%ientiae) *ua et in 1er$o Dei +a%ienda (raenos%eret) et in %reatura +a%ta %ognos%eret) non (er inter'alloru# te#(oraliu# #oras) sed (rius et (osterius ,a$ens in %onne3ione %reaturaru#) in e++i%a%ia 'ero Creatoris o#nia si#ul. Si% eni# +e%it *uae +utura essent) ut non te#(oraliter +a%eret te#(oralia) sed a$ eo +a%ta %urrerent te#(ora. A% (er ,o% isti dies se(te#) *uos lu3 %or(oris %oelestis %ir%u#eundo e3(li%at at*ue re(li%at) se%undu# *ua#da# u#$ra# signi+i%ationis ad#onent nos *uaerere illos dies) in *ui$us lu3 %reata s(iritalis o#ni$us o(eri$us Dei (er senaria# nu#eri (er+e%tione# (raesentari (otuerit0 at*ue inde in se(ti#a# re*uie# Dei #ane ,a$ere) 'es(era# non ,a$ere- ut non sit ,o% Deo re*uie'isse in die se(ti#o) ta#*ua# i(so die se(ti#o eguerit ad re*uie# sua#0 sed *uod in %ons(e%tu Angeloru# suoru# re*uie'erit a$ o#ni$us o(eri$us suis *uae +e%it) non uti*ue nisi in sei(so) *ui +a%tus non est0 id est) ut %reatura eius angeli%a) *uae %ognos%endis o#ni$us o(eri$us eius in i(so et in illis) ta#*ua# dies %u# 'es(era (raesentata est) ni,il (ost o#nia 'alde $ona o(era eius #elius %ognos%eret) *ua# illu# a$ o#ni$us in sei(so re*uies%ere) nullo eoru# egente# *uo sit $eatior. & - Gen .) &-!. . - Gen .) . <se%. L@@=. ! - Sa( &&) .&. " - C+. Ro# &&) !4. / - Sa( &&) .&. 4 7 Sa( &&) .&. 7 - C+. Sa( :) &/. 8 - Gen &) !. 4. : - C+. Ro# /) /. &; - Gen ..) &.. && - E(, ") !;. &. - Gal ") :. &! - C+. & Pt &) &;. &" - Gen .) .. &/ - Gen .) ..

&4 - Io /) &7. &7 - Io &:) !;. &8 - Io /) &7. &: - Sa( 8) &. .; - C+. Sa( 7) .". .& - A%t &7) .8. .. - C+. Io /) .4. .! - Gen .) .. ." - Io /) &7. ./ - C+. E3 .;) 8. .4 - C+. Ro# 4) ". .7 - Gen &) &. .8 - C+. L% &;) !:-".. .: - A%t &7) .8. !; - Gen .) .. !& - Gen &) !. !. - Gen &) 7. !! - Gen &) :. !" - Gen &) &;. !/ - E(, /) 8. !4 - Ro# &!) &.-&!. !7 - . Pt &) &:. !8 - C+. Mt ..) !;. !: - C+. Ps &&7) .". "; - Gen &) &". "& - C+. Io 8) &..

". - C+. A%t ") &&. "! - Ps /") &8. "" - Ro# &) .;. "/ - Sa( :) &/. "4 - Gen &) 7. "7 - C+. Sa( 8) &. "8 - Ps !.) :. ": - C+. E%%li &8) &. /; - C+. E%%li &8) &. /& - & Cor &/) /.. /. - C+. Sa( 7) ."

LIBER 9UINTUS
Geneseos dies numerari potuisse unius diei repetitione.

1. &. /ic est liber creaturae coeli et terrae, cum factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri, ante$uam esset super terram, et omne fenum agri, ante$uam exortum est. +on enim pluerat super terram Deus! et homo non erat $ui operaretur terram. Fons autem ascendebat de terra, et irrigabat omnem faciem terrae &. Nun% %erte +ir#ior +it illa sententia *ua intellegitur unu# die# +e%isse Deu#) unde ia# illi se3 'el se(te# dies unius ,uius re(etitione nu#erari (otuerint0 *uando*uide# a(ertius san%ta S%ri(tura ia# di%it) %on%ludens *uoda##odo %un%ta *uae a$ initio us*ue ad ,un% lo%u# di3erat) at*ue in+ert- /ic est liber creaturae 'el +a%turae coeli et terrae, cum factus est dies. Ne*ue eni# *uis*ue di%turus est %oelu# et terra# ,i% ita %o##e#orata) si%ut di%tu# erat ante*ua# %onditus insinuaretur dies- In principio fecit Deus coelum et terram .. Illud eni# si eo #odo intellegitur) ut ali*uid Deus +e%erit sine die) (rius*ua# +a%eret die#) *ua ratione id (ossit a%%i(i) suo lo%o di3i) *uod di%endu# (uta'i) nulli inter%ludens #elius intellegendi li%entia#. Nun% aute#- /ic est, in*uit) liber creaturae coeli et terrae, cum factus est dies- satis) ut o(inor) ostendens) non ,i% se ita %o##e#orasse %oelu# et terra#) si%ut in (rin%i(io ante*ua# +eret dies) %u# tene$rae essent su(er a$6ssu#0 sed *uo#odo +a%tu# est %oelu# et terra) %u# +a%tus est dies) id est ia# +or#atis at*ue distin%tis (arti$us et generi$us reru#) *ui$us uni'ersa %reatura dis(osita at*ue %o#(osita reddit ,an% s(e%ie# *uae #undus 'o%atur.
$aelum et terra "ante" et "post" diem creatum.

1. .. Illud ,i% ergo %oelu# %o##e#oratu# est) *uod %u# %reasset Deus) +ir#a#entu# 'o%a'it) %u# o#ni$us *uae in illo sunt0 et ea terra) *uae %u#

a$6sso i#u# o$tinet lo%u#) %u# o#ni$us *uae in ea sunt. Se*uitur eni# et adiungit- Fecit Deus coelum et terram0 ut %oeli et terrae no#ine et (rae#isso ante*ua# +a%tu# die# %o##e#oraret) et re(etito %u# %o##e#orasset) non sinat sus(i%ari) ita se nun% %oelu# et terra# no#inasse) si%ut in (rin%i(io ante*ua# esset %reatus dies. Si% eni# 'er$a %onte3uit- /ic est liber creaturae coeli et terrae, cum factus est dies, fecit Deus coelum et terram !- ut si *uis*ua# 'elit si% intellegere *uod su(erius (ositu# est) liber creaturae coeli et terrae, *ue#ad#odu# di%tu# est- In principio fecit Deus coelum et terram, (rius*ua# %onderet die#) *uia (rius et ,i% %o##e#orata sunt %oelu# et terra) et (ostea +a%tus est dies0 %orrigatur su$se*uenti$us 'er$is- *uia et (ost %o##e#oratu# +a%tu# die#) rursus %oeli et terrae no#en adiun%tu# est.
1mplius contextio Gen $, % explicatur.

1. !. 9ua#*ua# et ,o% *uod (ositu# est) cum, et si% adiun%tu#) factus est dies, %ui'is %ontentioso e3tor*ueat aliu# esse intelle%tu# non (osse. Si eni# ita esset inter(ositu#) ut di%eretur- >i% est li$er %reaturae %oeli et terrae. 2a%tus est dies) +e%it Deus %oelu# et terra#0 *uis*ua# +orte ar$itraretur li$ru# %reaturae %oeli et terrae si% a((ellatu#) *uo#odo a((ellatu# est- in (rin%i(io +e%it Deus %oelu# et terra#) ante %onditu# die#0 a% deinde su$iun%tu#) factus est dies, si%ut i$i (ostea narratu# est) *uod Deus +e%erit die#- inde %ontinuo rursus di%tu#- Fecit Deus coelum et terram, ta#*ua# si% ia# *ue#ad#odu# ,ae% +a%ta sunt (ost %onditu# die#. Sed *uia ita inter(ositu# est ut di%eretur) cum factus est dies0 si'e ,o% su(eriori$us 'er$is %onne%tas) ut sit una sententia- /ic est liber creaturae coeli et terrae cum factus est dies0 si'e in+eriori$us) ut ite# ,o% #odo sit (lena sententia- &um factus est dies, fecit Deus coelum et terram- (ro%ul du$io %ogit eo #odo se intellegi %oelu# et terra# %o##e#orasse) *uo#odo +a%ta sunt) %u# +a%tus est dies. Deinde %u# di%tu# esset- Fecit Deus coelum et terram0 additu# est) et omne viride agri "- *uae %erte #ani+estu# est tertio die +a%ta. Unde li*uidius a((aret eu#de# illu# esse unu# die# *ue# +e%it Deus) *uo re(etito) +a%tus est et se%undus) et tertius) et %aeteri us*ue ad se(ti#u# die#.
Viride agri cur additum.

2. ". Cu# aute# no#ine %oeli et terrae) usitato #ore S%ri(turaru#) nun% uni'ersa# %reatura# 'oluerit a%%i(i) *uaeri (otest %ur addiderit) et omne viride agri0 *uod #i,i 'idetur ideo (osuisse) ut signi+i%antius inti#aret *ue# die# %o##enda'erit) *uod ait) cum factus est dies. Cito eni# *uis*ua# (utaret ,un% die# lu%is %or(oreae %o##endatu#) *uo %ir%u#eunte no$is 'i%issitudo diurni no%turni*ue te#(oris e3,i$etur. Sed %u# %reaturaru# %onditaru# ordine# re%oli#us) et in'eni#us o#ne 'iride agri tertio die %reatu#) ante*ua# sol +ieret) *ui *uarto die +a%tus est) %uius (raesentia dies iste *uotidianus usitatus*ue (eragitur0 *uando audi#us- &um factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri0 ad#one#ur de i(so die %ogitare) *ue# si'e %or(orale# nes%io *ua lu%e no$is in%ognita) si'e s(iritale# in so%ietate unitatis angeli%ae) non ta#en tale# *uale# ,i% no'i#us) intelle%tu 'estigare %one#ur.
-x narratione ordine intellegitur omnia simul creata esse.

3. /. Illud etia# non a$ re +uerit intueri *uod) %u# (osset di%ere- /ic est liber creaturae caeli et terrae) %u# fecit Deus caelum et terram) ut in %aelo et terra intellegere#us *uid*uid in eis est) si%ut lo*ui di'ina S%ri(tura %onsue'it) ut no#ine %aeli et terrae sae(issi#e) interdu# addito et #aris) uni'ersa# insinuet %reatura#) ali*uando adiungens et di%ens- Et *uae sunt in eis /) ut) *uid*uid ,oru# di%eret) i$i intellegere#us et die# si'e *ue# (ri#itus %ondidit) si'e istu#) *ue# (raesentia solis +a%it0 non ita di3it) sed inter(osuit die# di%ens- &um factus est dies. Ne% ita lo%utus est) ut di%eret- >i% est li$er %reaturae diei et %aeli et terrae) ta#*ua# ,o% ordine) *uo +a%ta narrantur) ne% ita- >i% est li$er %reaturae %aeli et terrae) %u# +a%tus est dies et %aelu# et terra) %u# +e%it Deus %aelu# et terra# et o#ne 'iride agri0 ne% ita- >i% est li$er %reaturae %aeli et terrae) %u# +e%it Deus die# et %aelu# et terra# et o#ne 'iride agri) ne% ita- >i% est li$er %reaturae %aeli et terrae. 2e%it Deus die# et %aelu# et terra# et o#ne 'iride agri <,os eni# #agis lo%utionis #odos lo*uendi %onsuetudo (os%e$at=) sed ait- /ic est liber creaturae caeli et terrae, cum factus est dies, fecit Deus caelum et terram et omne viride agri, ta#*ua# illud insinuans) %u# +a%tus est dies) tun% +e%isse Deu# %aelu# et terra# et o#ne 'iride agri.
-x fruticum creatione septenaria repetitio unius diei probatur.

3. 4. Porro aute# su(erior narratio +a%tu# die# (ri#itus indi%at) eu#*ue unu# die# de(utat0 (ost *ue# se%undu# annu#erat) *uo +a%tu# est +ir#a#entu#0 et tertiu#) *uo s(e%ies terrae #aris*ue digestae sunt) et lignu# at*ue ,er$a# terra (rodu3it. An +orte ,o% illud est) *uod in li$ro su(eriore #olie$a#ur ostendere) si#ul Deu# +e%isse o#nia) *uando*uide# narrationis illa %onte3tio) %u# se3 dieru# ordine %reata %un%ta et %onsu##ata #e#orasset) nun% ad unu# die# o#nia rediguntur no#ine %oeli et terrae) adiun%to etia# +ruti%u# genere5 Ni#iru# (ro(ter *uod su(ra di3i) ut si +ortassis e3 ,a% nostra %onsuetudine intellegeretur dies) %orrigeretur le%tor) %u# re%oleret 'iride agri ante istu# solare# die# Deu# di3isse ut terra (rodu%eret. Ita ia# non e3 alio S%ri(turae san%tae li$ro (ro+ertur testi#oniu# *uod o#nia si#ul Deus %rea'erit 40 sed 'i%ina testi+i%atio (aginae %onse*uentis e3 ,a% re nos ad#onet) di%ens- &um factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri- ut istu# die# et se(ties intellegas re(etitu#) ut +ierent se(te# dies0 et %u# audis tun% +a%ta o#nia) %u# +a%tus est dies) illa# senaria# 'el se(tenaria# re(etitione# sine inter'allis #oraru# s(atioru#*ue te#(oraliu# +a%ta#) si (ossis) a((re,endas0 si nondu# (ossis) ,ae% relin*uas %ons(i%ienda 'alenti$us- tu aute# %u# S%ri(tura non deserente in+ir#itate# tua#) et #aterno in%essu te%u# tardius a#$ulante (ro+i%ias0 *uae si% lo*uitur) ut altitudine su(er$os irrideat) (ro+unditate attentos terreat) 'eritate #agnos (as%at) a++a$ilitate (ar'ulos nutriat.
$ur viride foenum ante"uam exoreretur factum fuisse dicitur.

#. 7. 9uid si$i ergo 'ult etia# *uod se*uitur- na# ita ser#o %onte3itur- &um factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri, ante$uam esset super terram, et omne fenum agri, ante$uam exortum est 7? 9uid est ,o%5 Nonne *uaerendu# est u$i ea +e%erit) ante*ua# essent su(er terra#) et ante*ua# e3orta sunt5 9uis eni# non (ro%li'ius %rederet) tun% ea Deu# +e%isse) %u# e3orta sunt) non ante*ua# e3orta sunt) nisi ad#oneretur ,o% di'ino elo*uio) ista Deu# +e%isse ante*ua# e3orerentur) ut si u$i +a%ta sint)

in'enire non (ossit) %redat ta#en ante +a%ta *ua# e3orta) *uis*uis ,ui% S%ri(turae (ie %redit0 i#(ie *ui((e non %redit. :e"ua"uam creata. "uae in Verbo sunt ante omnem creaturam. #. 8. 9uid ergo di%e#us5 An *uod nonnulli (uta'erunt) in i(so 1er$o Dei +a%ta o#nia) ante*ua# e3orerentur in terra5 Sed si ,o% #odo +a%ta sunt) non %u# +a%tus est dies) sed ante*ua# +ieret dies) +a%ta sunt- a(erte aute# S%ri(tura di%it- &um factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri ante$uam esset super terram, et omne fenum ante$uam exoreretur. Si ergo %u# +a%tus est dies) non uti*ue ante*ua# +ieret dies- a% (er ,o% non in 1er$o) *uod Patri %oaeternu# est ante*ua# dies) ante*ua# o#nino ali*uid +ieret0 sed %u# +a%tus est dies. Na# illa *uae in 1er$o Dei ante o#ne# %reatura# sunt) non uti*ue +a%ta sunt- ,ae% aute# +a%ta sunt) %u# +a%tus est dies) si%ut S%ri(turae 'er$a de%larant0 sed ta#en ante*ua# essent su(er terra# et ante*ua# e3orerentur0 *uod de 'iridi$us et +eno agri di%tu# est.
Viridia. ut in suis seminibus. creata sunt in causis rationalibus.

#. :. U$i ergo5 An in i(sa terra %ausaliter et rationa$iliter0 si%ut in se#ini$us ia# sunt o#nia) ante*ua# e'ol'ant *uoda##odo) at*ue e3(li%ent in%re#enta et s(e%ies suas (er nu#eros te#(oru#5 Sed ista se#ina) *uae 'ide#us) ia# su(er terra# sunt) ia# e3orta sunt- annon erant su(er terra#) sed in+ra terra#0 et ideo ante*ua# e3orta sunt) +a%ta sunt) *uia tun% e3orta sunt) %u# se#ina ger#inarunt) et a%%essu in%re#entoru# in auras eru(erunt) *uod (er #oras te#(oru# nun% +ieri 'ide#us suo %ui*ue generi distri$utas5 Nu# ergo se#ina tun% +a%ta sunt) %u# +a%tus est dies) et in i(sis erat o#ne 'iride agri) et o#ne +enu#) nondu# ea s(e%ie *ua sunt su(er terra# ia# e3orta) sed ea 'i *ua sunt in rationi$us se#inu#5 Se#ina ergo (ri#u# terra (rodu3it5 Sed non ita S%ri(tura lo*ue$atur) %u# di%eret- Et produxit terra herbam pabuli, 'el ,er$a# +eni) seminans semen secundum genus, et secundum similitudinem" et lignum fructuosum faciens fructum, cuius semen suum in se secundum genus super terram 8. >is eni# 'er$is #agis a((aret se#ina esse orta e3 ,er$is et lignis0 non aute# illa e3 se#ini$us) sed e3 terra- (raeserti# *uia et i(sa 'er$a Dei si% se ,a$ent. Non eni# ait- Ger#inent se#ina in terra ,er$a# +eni) et lignu# +ru%tuosu#0 sed ait- (erminet terra herbam feni seminans semen0 ut se#en e3 ,er$a) non ,er$a# insinuaret e3 se#ine. Et sic est factum, et produxit terra :0 id est) (rius si% est +a%tu# in %ognitione illius diei) et (rodu3it terra ia#) ut ,o% +ieret etia# in i(sa %reatura) *uae %ondita est.
Quomodo ab angelo et 'omine creaturae cognoscantur.

#. &;. 9uo#odo ergo ante*ua# essent su(er terra#) et ante*ua# e3orerentur- *uasi aliud eis +uerit +ieri %u# %oelo et terra) *uando +a%tus est dies ille inusitatus at*ue in%ognitus no$is) *ue# (ri#u# Deus +e%it0 aliud aute# e3oriri ia# su(er terra#) *uod non +it nisi (er ,os dies) *uos %ir%uitus solis +a%it (er te#(oru# #oras suo %ui*ue generi a%%o##odatas5 9uod si ita est) dies*ue ille so%ietas at*ue unitas su(er %oelestiu# Angeloru# at*ue 1irtutu# est0 (ro%ul du$io longe aliter nota est Angelis %reatura Dei) aliter no$is- e3%e(to *uod ea# in 1er$o Dei no'erunt) (er *uod +a%ta sunt o#nia0 etia# in sei(sa di%o longe aliter nota# eis esse *ua# no$is. Illis eni# (ri#ordialiter) ut ita di%a#) 'el originaliter) si%ut ea# Deus (ri#itus %ondidit) et

(ost ea# %onditione# a suis o(eri$us re*uie'it) non %ondendo ali*uid a#(liusno$is aute# se%undu# reru# antea %onditaru# ad#inistratione#) ia# (er ordines te#(oru#) se%undu# *ua# Deus ia# illis re$us senaria (er+e%tione %onsu##atis) us*ue #odo o(eratur &;.
Quo differat creatio causaliter et creatio visibiliter.

#. &&. Causaliter ergo tun% di%tu# est (rodu3isse terra# ,er$a# et lignu#) id est (rodu%endi a%%e(isse 'irtute#. In ea *ui((e ia# ta#*ua# in radi%i$us) ut ita di3eri#) te#(oru# +a%ta erant) *uae (er te#(ora +utura erant. Na# uti*ue (ostea (lanta'it Deus (aradisu# iu3ta oriente#) et eie%it i$i de terra o#ne lignu# s(e%iosu# ad as(e%tu#) et $onu# ad es%a# &&- ne% ta#en di%endu# est) eu# ali*uid tun% addidisse %reaturae) *uod ante non +e%erat) *uod 'elut illi (er+e%tioni) *ua o#nia $ona 'alde se3to die %onsu##a'it) (ost esset addendu#0 sed *uia ia# o#nes naturae +ruti%u# at*ue lignoru# in (ri#a %onditione +a%tae +uerant) a *ua %onditione Deus re*uie'it) #o'ens deinde ad#inistrans*ue (er te#(orales %ursus illa i(sa *uae %ondidit) et a *ui$us %onditis re*uie'it) non solu# tun% (lanta'it (aradisu#) sed etia# nun% o#nia *uae nas%untur. 9uis eni# alius etia# nun% ista %reat) nisi *ui us*ue nun% o(eratur5 Sed %reat ,ae% #odo e3 iis *uae ia# sunt- tun% aute# a$ illo) %u# o#nino nulla essent) %reata sunt) %u# +a%tus est dies ille) *ui etia# i(se o#nino non erat) s(iritalis 'ideli%et at*ue intelle%tualis %reatura.
&empus a creatura coepisse.

%. &.. 2a%tae ita*ue %reaturae #oti$us %oe(erunt %urrere te#(ora- unde ante %reatura# +rustra te#(ora re*uiruntur) *uasi (ossint in'eniri ante te#(ora. Motus eni# si nullus esset 'el s(iritalis 'el %or(oralis %reaturae) *uo (er (raesens (raeteritis +utura su%%ederent) nullu# esset te#(us o#nino. Mo'eri aute# %reatura non uti*ue (osset) si non esset. Potius ergo te#(us a %reatura) *ua# %reatura %oe(it a te#(ore0 utru#*ue aute# e3 Deo. E3 i(so eni#) et (er i(su#) et in i(so sunt o#nia &.. Ne% si% a%%i(iatur *uod di%tu# est- Te#(us a %reatura %oe(it) *uasi te#(us %reatura non sit0 %u# sit %reaturae #otus e3 alio in aliud) %onse*uenti$us re$us se%undu# ordinatione# ad#inistrantis Dei %un%ta *uae %rea'it. 9ua(ro(ter %u# (ri#a# %onditione# %reaturaru# %ogita#us) a *ui$us o(eri$us suis Deus in die se(ti#o re*uie'it0 ne% illos dies si%ut istos solares) ne% i(sa# o(eratione# ita %ogitare de$e#us) *ue#ad#odu# nun% ali*uid Deus o(eratur in te#(ore- sed *ue#ad#odu# o(eratus est unde in%i(erent te#(ora) *ue#ad#odu# o(eratus est o#nia si#ul) (raestans eis etia# ordine#) non inter'allis te#(oru#) sed %onne3ione %ausaru#) ut ea *uae si#ul +a%ta sunt) senario *uo*ue illius diei nu#ero (raesentato (er+i%erentur.
5rdinem temporalem alium esse ab ordine causali.

%. &!. Non ita*ue te#(orali) sed %ausali ordine (rius +a%ta est in+or#is +or#a$ilis*ue #ateries) et s(iritalis et %or(oralis) de *ua +ieret *uod +a%iendu# esset) %u# et i(sa (rius*ua# instituta est) non +uisset- ne% instituta est nisi a$ illo uti*ue su##o Deo et 'ero) e3 *uo sunt o#nia. 9uae si'e %oeli et terrae no#ine signi+i%ata sit) *uae in (rin%i(io +e%it Deus ante unu# illu# die# *ue# %ondidit) (ro(terea ia# si% a((ellata) *uia inde +a%ta sunt %oelu# et terra0 si'e

no#ine terrae in'isi$ilis et in%o#(ositae at*ue a$6ssi tene$rosae) ia# in (ri#o li$ro tra%tatu# est.
Quo ordine "uo"ue consilio condita sint universa.

%. &". In ,is 'ero *uae ia# e3 in+or#itate +or#ata sunt) e'identius*ue a((ellantur %reata) 'el +a%ta) 'el %ondita) (ri#u# +a%tus est dies. O(orte$at eni# ut (ri#atu# %reaturae o$tineret illa natura) *uae %reatura# (er Creatore#) non Creatore# (er %reatura# (osset agnos%ere. Se%undo) +ir#a#entu# unde %or(oreus in%i(it #undus. Tertio) s(e%ies #aris et terrae) at*ue in terra (otentialiter) ut ita di%a#) natura ,er$aru# at*ue lignoru#. Si% eni# terra ad Dei 'er$u# ea (rodu3it) ante*ua# e3orta essent) a%%i(iens o#nes nu#eros eoru# *uos (er te#(ora e3sereret se%undu# suu# genus. Deinde) (ostea*ua# ,ae% 'elut ,a$itatio reru# %ondita est) *uarto die lu#inaria et sidera %reata sunt) ut (rius (ars #undi su(erior) re$us *uae intra #undu# #o'entur 'isi$ili$us ornaretur. 9uinto) a*uaru# natura) *uia %oelo aeri*ue %oniungitur) (rodu3it ad Dei 'er$u# indigenas suos) o#nia s%ili%et natatilia et 'olatilia0 et ,ae% (otentialiter in nu#eris) *ui (er %ongruos te#(oru# #otus e3sererentur. Se3to) terrestria si#iliter ani#alia) ta#*ua# e3 ulti#o ele#ento #undi ulti#a0 ni,ilo#inus (otentialiter) *uoru# nu#eros te#(us (ostea 'isi$iliter e3(li%aret.
De die primo ceteris"ue septem diebus.

%. &/. >un% o#ne# ordine# %reaturae ordinatae dies ille %ogno'it0 et (er ,an% %ognitione# se3ies *uoda##odo (raesentatus ta#*ua# se3 dies e3,i$uit) %u# sit unus dies) ea *uae +a%ta sunt) in Creatore (ri#itus) et in i(sis %onse*uenter agnos%ens) ne% in i(sis re#anens) sed eoru# etia# %ognitione# (osteriore# ad Dei re+erens dile%tione#) 'es(era# et #ane et #eridie# in o#ni$us (rae$uit0 non (er #oras te#(oru#) sed (ro(ter ordine# %onditoru#. Postre#o) *uietis sui Creatoris) *uia in se re*uies%it a$ o#ni$us o(eri$us suis) notitia# re(raesentans) in *ua non ,a$et 'es(era#) $enedi%i et san%ti+i%ari o$ ,o% #eruit. Unde i(su# se(tenariu# nu#eru# san%to S(iritui *uoda##odo dedi%atu#) %o##endat S%ri(tura &!) et no'it E%%lesia.
Superiorum interpretationum conclusio.

%. &4. >i% est ergo li$er %reaturae %oeli et terrae) *uia in principio fecit Deus coelum et terram &") se%undu# #ateriae *ua#da#) ut ita di%a#) +or#a$ilitate#) *uae %onse*uenter 'er$o eius +or#anda +uerat) (rae%edens +or#atione# sua#) non te#(ore) sed origine. Na# uti*ue %u# +or#aretur) (ri#u# +a%tus est dies %u# +a%tus est dies) +e%it Deus %oelu# et terra#) et o#ne 'iride agri ante*ua# esset su(er terra#) et o#ne +enu# agri ante*ua# e3oreretur) si%ut tra%ta'i#us0 'el si *uid li*uidius et %ongruentius 'ideri et di%i (otuit aut (otuerit.
$ur foenum agri creatum ante"uam plueret.

(. &7. 9uod aute# se*uitur- +on enim pluerat Deus super terram, et homo non erat $ui operaretur terram &/0 *uo (ertineat) et *uid no$is insinuet) indagare di++i%ile est. Ta#*ua# ideo ante*ua# e3ortu# est) +e%it Deus +enu# agri) *uia nondu# (luerat su(er terra#- si eni# (ost (lu'ia# +enu# +e%isset)

(lu'ia #agis e3ortu# *ua# +a%tu# a$ eo 'ideretur. 9uid eni#5 *uod (ost (lu'ia# e3oritur) a$ alio +it nisi a$ eode# Deo5 Cur aute# non erat ,o#o *ui o(eraretur terra#5 Nonne ia# se3to die +e%erat ,o#ine#) et se(ti#o re*uie'erat a$ o#ni$us o(eri$us suis5 An ,o% re%a(itulando %o##e#orat) *uonia# *uando +e%it Deus o#ne 'iride agri) et o#ne +enu#) nondu# (luerat su(er terra#) et nondu# erat ,o#o5 Tertio *ui((e die +e%it ista) ,o#ine# aute# se3to. Sed %u# +e%it Deus o#ne 'iride at*ue o#ne +enu# agri ante*ua# e3ortu# est su(er terra#) non solu# ,o#o non erat *ui o(eraretur terra#) sed ne% i(su# +enu# erat su(er terra#) *uod uti*ue ante di%it +a%tu# *ua# e3ortu#. An ideo die tertio +e%it Deus ista) *uia nondu# erat ,o#o *ui o(erando terra# +a%eret ea5 9uasi 'ero ta# #ulta ligna et ta# #ulta genera ,er$aru#) non sine ulla o(era ,o#inu# nas%untur e3 terra.
3luvia 'ominis"ue opera "uod ad e terra gignentia.

(. &8. An o$ ,o% utru#*ue (ositu# est) et *uia nondu# (luerat su(er terra#) et *uia nondu# erat ,o#o *ui o(eraretur terra#5 U$i eni# o(era ,u#ana non est) (er (lu'ia# ista nas%untur. Sunt aute# *uaeda# *uae etia# (er (lu'ia# non nas%untur) nisi ,u#ana o(era a%%edat. Ideo nun% utru#*ue adiutoriu# ne%essariu# est) ut %un%ta nas%antur- tun% aut in utru#*ue de+uit0 ideo +e%it Deus ,ae% (otentia 1er$i sui sine (lu'ia) sine o(ere ,u#ano. Na# etia# nun% i(se +a%it) sed ia# (er (lu'ia# et (er ,o#inu# #anus0 $uamvis ne$ue $ui plantat est ali$uid, ne$ue $ui rigat, sed $ui incrementum dat Deus &4.
0ons irrigans terram. pluvia et creatio virentium.

(. &:. 9uid est ergo *uod adiungit- Fons autem ascendebat de terra, et irrigabat omnem faciem terrae &75 Ille *ui((e +ons tanta largitate #anans) si%ut Nilus Aeg6(to) (osset uni'ersae terrae esse (ro (lu'ia. 9uid ita*ue (ro #agno %o##endatu# est) ante*ua# (lueret +e%isse Deu# illa gignentia) %u# tantu# (osset adiu'are (lu'ia) *uantu# +ons irrigans terra#5 1eru# et si ali*uid #inus) #inora illa +ortasse) non ta#en nulla nas%erentur. An ,in% etia# #ore suo S%ri(tura ta#*ua# in+ir#is in+ir#iter lo*uitur) et ta#en innuit ali*uid *uod intellegat *ui 'aluerit5 Ni#iru# eni# si%ut isto die) (aulo su(erius %o##e#orato) signi+i%a'it unu# die# +a%tu# a Deo) et tun% Deu# +e%isse %oelu# et terra#) %u# +a%tus est dies0 ut *uo#odo (osse#us %ogitare#us si#ul o#nia Deu# +e%isse) *ua#'is su(erior se3 dieru# enu#eratio 'elut te#(oru# inter'alla ostendisse 'ideretur- ita %u# di3isset) %u# %oelo et terra Deu# +e%isse o#ne 'iride agri ante*ua# esset su(er terra#) et o#ne +enu# agri ante*ua# e3ortu# est) addidit- +ondum enim pluerat Deus super terram, nec erat homo $ui operaretur terram &80 ta#*ua# di%eret- Non ea si% +e%it Deus) *ue#ad#odu# +a%it nun% talia) %u# (luit) et %u# o(erantur ,o#ines. >ae% eni# ia# (er #oras te#(oru# +iunt) *uae tun% non erant) %u# +e%it o#nia si#ul) unde etia# te#(ora in%i(erent.
5mnia primordia seminum umida esse et ex umore concrescere.

). .;. 9uod aute# se*uitur- Fons autem ascendebat de terra, et irrigabat omnem faciem terrae &:0 ,in% ia#) *uantu# ar$itror) inti#atur *uae +iant se%undu# inter'alla te#(oru# e3 (ri#a illa %onditione %reaturaru#) u$i +a%ta sunt o#nia si#ul. Et re%te a$ eo %oe(it ele#ento) e3 *uo %un%ta genera nas%untur 'el ani#aliu#) 'el ,er$aru# at*ue lignoru#) ut agant te#(orales

nu#eros suos naturis (ro(riis distri$utos. O#nia *ui((e (ri#ordia se#inu#) si'e unde o#nis %aro) si'e unde o#nia +ruteta gignuntur) ,u#ida sunt) et e3 ,u#ore %on%res%unt. Insunt aute# illis e++i%a%issi#i nu#eri) tra,entes se%u# se*ua%es (otentias e3 illis (er+e%tis o(eri$us Dei) a *ui$us in die se(ti#o re*uie'it.
Qui fons erat fons ille de "uo Gen 2. (?

). .&. 1eru#ta#en *uis iste sit +ons ad irriganda# +a%ie# terrae o#nis idoneus) #erito *uaeritur. Si eni# +uit) et o$strusus est 'el si%%atus) %ausa *uaerenda est. Nun% eni# 'ide#us nullu# esse +onte#) *uo irrigetur o#nis +a%ies terrae. 2ortassis ergo (e%%atu# ,o#inu# ,an% etia# (oena# %o##eruit) ut tanta illius +ontis re(ressa largitas +a%illi#a# terris au+erret +e%unditate#) ut in%olentiu# augeretur la$or. Posset ,o%) *ua#'is nulla id S%ri(tura narra'erit a++ir#are ,u#ana sus(i%io) nisi illud o%%urreret) *uod (e%%atu# ,o#inu#) %ui (oena la$oris i#(osita est) (ost (aradisi deli%ias e3stitit- (aradisus aute# ,a$e$at (raegrande# +onte# suu#) de *uo (ost diligentius suo lo%o lo*uendu# est0 e3 %uius uno %a(ite *uatuor #agna +lu#ina et nota genti$us #anare narrantur. U$i ergo erat +ons iste aut ista +lu#ina) *uando ille unus #a3i#us as%ende$at de terra) et irriga$at o#ne# +a%ie# terrae5 Certe eni# tun% non Geon. *ui di%itur Nilus) unus e3 illis *uatuor) riga$at Aeg6(tu#) *uando +ons as%ende$at de terra) et non Aeg6(tu# tantu#) sed o#ne# +a%ie# terrae satia$at.
$oniectura altera de fonte illo uno.

). ... An (ri#o Deu# 'oluisse %redendu# est uno +onte #a3i#o irrigare o#ne# terra#) ut illa *uae in ea (rin%i(aliter %ondiderat) a%%e(to ,u#oris adiutorio) ia# etia# (er te#(oralia s(atia gignerentur) (ro suoru# generu# di'ersitate etia# di'ersis nu#eris dieru#0 et (ostea (lantato (aradiso re(ressisse illu# +onte#) #ultis*ue +onti$us) si%ut ia# nun% 'ide#us) i#(le'isse terra#0 de (aradisi aute# uno +onte *uatuor ingentia +lu#ina di'isisse0 ut et terra %aetera %reaturaru# suaru# (lena generi$us) %ongruos nu#eros suoru# te#(oru# agenti$us) +ontes etia# suos ,a$eret a% +lu'ius0 et (aradisus lo%o ele%tiore (lantatus) *uatuor illa +lu#ina e3 %a(ite sui +ontis e#itteret5 aut e3 i(so uno +onte (aradisi #ulto largius e3undante) (rius tota# rigasse terra#) at*ue ad (arienda (er te#(oru# nu#eros genera) *uae in ea sine inter'allis te#(oru# %rea'erat) +e%undasse0 a% (ostea re(ressisse in eo lo%o a*uaru# eru(tione# 'astissi#a#) ut de di'ersis (er o#ne# terra# %a(iti$us +lu#inu# a% +ontiu# ia# #anarent0 a% deinde in regione illius +ontis) non ia# uni'ersa# terra# rigantis) sed #e#ora$iles solos illos *uatuor +lu'ios e#ittentis) (lantasse (aradisu#) u$i ,o#ine# *ue# +e%erat %ollo%aret5
Quae Scriptura Sancta reticeat "uatenus coniectando proferre iuvet.

*. .!. 9uia eni# non o#nia s%ri(ta sunt) *ue#ad#odu# (ost illa# (ri#a# reru# %onditione# te#(ora %u%urrerint) se*ue se%utae sint ad#inistrationes %reaturaru#) *uae (ri#itus +a%tae se3to*ue illo die %onsu##atae sunt) sed *uantu# satis iudi%a'it S(iritus) *ui inerat s%ri$enti ea *uae non solu# ad +a%taru# reru# notitia#) sed etia# ad +uturaru# (rae+iguratione# 'alerent0 nes%ientes %onie%ta#us *uid +ieri (otuerit) *uod ille non nes%iens (raeter#isit0 tantu# id %onantes (ro #odulo nostro) *uantu# adiu'a#ur) e++i%ere) ne ali*ua

a$surditas 'el re(ugnantia (utetur esse in S%ri(turis san%tis) *uae o(inione# le%toris o++endat) et du# e3isti#at +ieri non (otuisse *uae +a%ta esse S%ri(tura %o##e#orat) 'el resiliat a +ide) 'el non a%%edat ad +ide#.
Difficultas de fonte terram irrigante.

,. .". Proinde %u# de isto +onte *uaeri#us) *uo#odo id *uod di%tu# est)scendebat de terra, et irrigabat omnem faciem terrae .;, non i#(ossi$ile 'ideatur0 si ea *uae di3i#us) i#(ossi$ilia %ui*ua# 'identur) *uaerat i(se aliud) *uo ta#en 'era3 ista S%ri(tura #onstretur) *uae (ro%ul du$io 'era3 est) etia#si non #onstretur. Na# si argu#entari 'oluerit) *uo ea# +alsa# esse %on'in%at0 aut i(se nulla 'era de %reaturaru# %onditione at*ue ad#inistratione di%turus est0 aut si 'era di3erit) ista# non intellegendo +alsa# (uta$it- 'elut si %ontendat ideo non (otuisse uno *uantoli$et +onte o#ne# terrae +a%ie# rigari0 *uia si #ontes non riga$at) non o#ne# terrae +a%ie# riga$at- si aute# etia# #ontes riga$at) non erat ia# i#(ertitio saginae) sed dilu'ii inundatio0 *uod si terra tun% si% erat) totu# #are erat) et nondu# dis%reta erat arida.
Quomodo fons ille intellegendus.

1/. ./. Cui res(ondetur) *uia ,o% 'i%i$us te#(oru# (osset) si%ut %erto te#(ore (er (lana Aeg6(ti Nilus restagnat) et alio te#(ore ad ri(as suas reditaut si iste nes%io %uius ignotae a% longin*uae (artis #undi a*uis et (ruinis ,ie#ali$us anni'ersaria %reditur in%re#enta %olligere0 *uid de O%eani alternis aesti$us) *uid de *ui$usda# littori$us) *uae late nudantur +lu%ti$us) 'i%issi#*ue o(eriuntur) di%i (otest5 ut o#itta# *uod de *uoru#da# +ontiu# #ira 'i%issitudine (er,i$etur) %erto annoru# inter'allo si% eos inundare) ut tota# illa# regione# rigent) %ui alio te#(ore e3 altis (uteis ad (otandu# su++i%iente# (rae$ent a*ua#. Cur ergo sit in%redi$ile) si e3 uno a$6ssi %a(ite alterna inundatione +luente at*ue re+luente) tun% uni'ersa terra rigata est5 9uod si i(sius a$6ssi #agnitudine#) ea (arte e3%e(ta *uod #are di%itur et e'identi a#(litudine at*ue a#aris +lu%ti$us terras a#$it) in ea sola (arte *ua# re%onditis sini$us terra %ontinet) unde se o#nes +ontes a#nes*ue di'ersis tra%ti$us 'enis*ue distri$uunt) et suis *ui*ue lo%is eru#(unt) +onte# 'oluit a((ellare S%ri(tura) non +ontes) (ro(ter naturae unitate#0 eu#*ue (er innu#era$iles 'ias antroru# at*ue ri#aru# as%endente# de terra et u$i*ue dis(ertitis *uasi %rini$us irrigante# o#ne# +a%ie# terrae) non %ontinua s(e%ie ta#*ua# #aris aut stagni) sed si%ut 'ide#us ire a*uas (er al'eos +lu#inu# +le3us*ue ri'oru#) et eoru# e3%essu 'i%ina (er+undere- *uis non a%%i(iat) nisi *ui %ontentioso s(iritu la$orat5 Potest *ui((e etia# ita di%ta intellegi o#nis terrae +a%ies irrigata) *ue#ad#odu# di%itur) o#nis 'estis +a%ies %olorata) etia#si non %ontinuati#) sed #a%ulati# +iat- (raeserti# *uia tun% in no'itate terraru#) etsi non o#nia) (lura ta#en (lana +uisse %redi$ile est) *ua latius (ossent eru#(entia +luenta dis(ergi at*ue distendi.
$onclusio coniecturarum ad fontem illum intellegendum.

1/. .4. 9ua(ro(ter de istius +ontis #agnitudine 'el #ultitudine) *ui si'e una# ,a$uit ali%unde eru(tione#) si'e (ro(ter ali*ua# in terrae o%%ultis sini$us unitate#) unde o#nes a*uae su(er terra# s%atent o#niu# +ontiu# #agnoru# at*ue (ar'oru#) unus +ons di%tus est) (er o#nes dis(ertitiones suas as%endens de terra et irrigans o#ne# +a%ie# terrae- si'e etia#) *uod est %redi$ilius) *uia

non ait- Unus +ons as%ende$at de terra) sed ait- Fons autem ascendebat de terra .&, (ro nu#ero (lurali (osuit singulare#0 ut si% intellega#us +ontes #ultos (er uni'ersa# terra# lo%a 'el regiones (ro(rias irrigantes) si%ut di%itur #iles) et #ulti intelleguntur) si%ut di%ta est lo%usta et rana in (lagis ..) *ui$us Aeg6(tii (er%ussi sunt) %u# esset innu#era$ilis lo%ustaru# nu#erus et ranaru#0 ia# non diutius la$ore#us.
2erum creationem primam sine temporis mora factam esse. administrationem non ita.

11. .7. Sed illud etia# at*ue etia# %onsidere#us) utru# (ossit no$is (er o#nia %onstare sententia *ua di%e$a#us) aliter o(eratu# Deu# o#nes %reaturas (ri#a %onditione) a *ui$us o(eri$us in die se(ti#o re*uie'it0 aliter ista eoru# ad#inistratione#) *ua us*ue nun% o(eratur- id est) tun% o#nia si#ul sine ullis te#(oraliu# #oraru# inter'allis0 nun% aute# (er te#(oru# #oras) *ui$us 'ide#us sidera #o'eri a$ ortu ad o%%asu#) %oelu# #utari a$ aestate ad ,ie#e#) ger#ina %ertis dieru# #o#entis (ullulare) grandes%ere) 'ires%ere) ares%ere. Ani#alia *uo*ue statutis te#(oru# #etis et %ursi$us et %on%i(i) et (er+i%i) et nas%i) et (er aetates us*ue in seniu# #orte#*ue de%urrere) et %aetera ,uius#odi te#(oralia. 9uis eni# o(eratur ista nisi Deus) etia# sine ullo tali suo #otu5 non eni# et i(si a%%idit te#(us. Inter illa ergo o(era Dei) a *ui$us re*uie'it in die se(ti#o) et ista *uae us*ue nun% o(eratur) *ue#da# S%ri(tura inter(onens suae narrationis arti%ulu#) %o##enda'it se illa e3(li%asse) et %oe(it ia# ista %onte3ere. Illoru# e3(li%atoru# %o##endatio si% +a%ta est- /ic est liber creaturae coeli et terrae, cum factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri ante$uam esset super terram, et omne fenum agri ante$uam exoreretur. +on enim pluerat Deus super terram, nec erat homo $ui operaretur terram .!. Istoru# aute# %onte3tio si% %oe(itFons autem ascendebat de terra, et irrigabat omnem faciem terrae .". A$ ,a% %o##e#oratione +ontis ,uius et dein%e(s ea *uae narrantur) (er #oras te#(oru# +a%ta sunt) non o#nia si#ul.
5pera Dei sub triplici consideratione.

12. .8. Cu# ergo aliter se ,a$eant o#niu# %reaturaru# rationes in%o##uta$iles in 1er$o Dei) aliter illa eius o(era a *ui$us in die se(ti#o re*uie'it) aliter ista *uae e3 illis us*ue nun% o(eratur0 ,oru# triu# ,o% *uod e3tre#u# (osui) no$is ut%u#*ue notu# est (er %or(oris sensus) et ,uius %onsuetudine# 'itae. Duo 'ero illa re#ota a sensi$us nostris) et a$ usu %ogitationis ,u#anae) (rius e3 di'ina au%toritate %redenda sunt0 deinde (er ,ae% *uae nota sunt) ut%u#*ue nos%enda) *uanto *uis*ue #agis #inus'e (otuerit (ro suae %a(a%itatis #odo) di'initus adiutus ut (ossit.
a; in Dei Sapientia.

13. .:. De (ri#is ergo illis di'inis in%o##uta$ili$us aeternis*ue rationi$us) *uonia# i(sa Dei Sa(ientia) (er *ua# +a%ta sunt o#nia) (rius*ua# +ierent ea no'erat) si%ut S%ri(tura testatur- In principio erat erbum, et erbum erat apud Deum, et Deus erat erbum" hoc erat in principio apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil ./. 9uis ergo ta# sit de#ens) ut di%at non ea Deu# +e%isse *uae no'erat5 Porro si no'erat) u$i nisi a(ud se i(su#) a(ud *ue# 1er$u# erat) (er *uod +a%ta sunt o#nia5 Na# si e3tra

sei(su# ea no'erat) *uis eu# do%uerat5 'uis enim cognovit sensum Domini? aut $uis consiliarius eius fuit? )ut $uis prior dedit illi, et retribuetur ei? 'uoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia .4.
5mnia per Verbum. animarum lucem. creata esse.

13. !;. 9ua#*ua# et ea *uae se*uuntur in E'angelio) satis asserant ista# sententia#- adiungit eni# E'angelista et di%it- 'uod factum est, in illo vita est, et vita erat lux hominum .7. 9uia s%ili%et rationales #entes) in *uo genere ,o#o +a%tus est ad i#agine# Dei) non ,a$ent 'era# lu%e# sua# nisi i(su# 1er$u# Dei) (er *uod +a%ta sunt o#nia) %uius (arti%i(es esse (oterunt a$ o#ni ini*uitate et errore #undatae.
Quomodo illud &o #, % distinguendum.

1#. !&. Non ergo ita (ronuntiari o(ortet- 'uod factum est in illo, vita est, ut su$distingua#us- 'uod factum est in illo, et deinde in+era#us) vita est. 9uid eni# non in illo +a%tu# est) %u# %o##e#oratis #ultis etia# terrenis %reaturis) di%atur in Psal#o- Omnia in %apientia fecisti .80 di%at et A(ostolus- 'uoniam in ipso condita sunt omnia in coelo et in terra, visibilia et invisibilia .:. Conse*uens ergo erit) si ita distin3eri#us) ut et i(sa terra) et *uae%u#*ue in ea sunt) 'ita sint. 9uae %u# a$surde di%antur o#nia 'i'ere) *uanto a$surdius ut etia# 'ita sint5 (raeserti# *uia distinguit de *uali 'ita lo*uatur) %u# addit- Et vita erat lux hominum. Si% ergo distinguendu# est) ut %u# di3eri#us- 'uod factum est, deinde in+era#us) in illo vita est- non in se s%ili%et) ,o% est in sua natura) *ua +a%tu# est ut %onditio %reatura*ue sit0 sed in illo 'ita est) *uia o#nia *uae (er i(su# +a%ta sunt) no'erat ante*ua# +ierent0 a% (er ,o% in illo erant non si%ut %reatura *ua# +e%it) sed si%ut 'ita et lu3 ,o#inu#) *uod est i(sa Sa(ientia) et i(su# 1er$u# unigenitus Dei 2ilius. Eo #odo ergo in illo 'ita est *uod +a%tu# est) *uo#odo di%tu# est- %icut habet #ater vitam in semetipso, sic dedit Filio habere vitam in semetipso !;.
Vita rationabilium animarum lucem esse Verbi Dei.

1#. !.. Ne% (raeter#ittendu# est) *uod e#endatiores %odi%es ,a$ent- 'uod factum est, in illo vita erat, ut si% intellegatur) vita erat, *uo#odo In principio erat erbum) et erbum erat apud Deum, et Deus erat erbum !&. 'uod ergo factum est, ia# vita erat in illo, et 'ita non *ualis%u#*ue0 na# et (e%ora di%untur 'i'ere) *uae +rui non (ossunt (arti%i(atione sa(ientiae0 sed vita erat lux hominum. Mentes *ui((e rationales (urgatae gratia eius) (ossunt (er'enire ad eius#odi 'isione#) *ua ne% su(erius *uid*ua# sit) ne% $eatius.
Quomodo omnia prius"uam fierent fuerint in natura facientis.

&/. !!. Sed etia# si ,o% lega#us et intellega#us- 'uod factum est, in illo vita est0 #anet ista sententia) ut id *uod (er i(su# +a%tu# est) 'ita esse in illo intellegatur) in *ua 'ita 'idit o#nia) *uando +e%it0 et si%ut 'idit) ita +e%it- non (raeter sei(su# 'idens) sed in sei(so ita enu#era'it o#nia *uae +e%it. Ne% alia 'isio i(sius et Patris) sed una) si%ut una su$stantia. Na# et in li$ro Io$ ita i(sa Sa(ientia) (er *ua# +a%ta sunt o#nia) (raedi%atur- %apientia vero, in*uit) unde inventa est? vel $uis sit locus scientiae? Ignorat mortalis viam eius, nec invenietur in hominibus !.. Et (aulo (ost- )udivimus, in*uit) eius gloriam"

Dominus commendavit viam eius, et ipse novit locum eius. Ipse enim omne $uod est sub coelo perspicit, et novit $uae sunt in terra, omnia $uae fecit! ventorum libramenta, a$uae mensuras $uando fecit, sicut vidit enumeravit !!. >is at*ue ,uius#odi testi#oniis (ro$atur *uod ,ae% o#nia) (rius*ua# +ierent) erant in notitia +a%ientis. Et uti*ue i$i #eliora) u$i 'eriora) u$i aeterna et in%o##uta$ilia. 9ua#*ua# su++i%ere de$eat ut *uis*ue no'erit) 'el in%on%usse %redat *uod Deus ,ae% o#nia +e%erit0 non o(inor eu# esse ta# e3%orde#) ut Deu# *uae non no'erat +e%isse ar$itretur. Porro) si no'erat ea) (rius*ua# +a%eret ea0 (ro+e%to (rius*ua# +ierent) a(ud illu# erant eo #odo nota) *uo se#(iterne at*ue in%o##uta$iliter 'i'unt) et 'ita sunt- +a%ta aute# eo #odo) *uo una*uae*ue %reatura in genere suo est.
Deum facilius mente percipimus "uam creaturas.

1(. !". 9ua#'is ergo illa aeterna in%o##uta$ilis*ue natura) *uod Deus est) ,a$ens in se ut sit) si%ut Mo6si di%tu# est- Ego sum $ui sum !"0 longe s%ili%et aliter *ua# sunt ista *uae +a%ta sunt- *uonia# illud 'ere a% (ri#itus est) *uod eode# #odo se#(er est) ne% solu# non %o##utatur) sed %o##utari o#nino non (otest0 ni,il ,oru# *uae +e%it e3istens) et o#nia (ri#itus ,a$ens) si%ut i(se est- ne*ue eni# ea +a%eret) nisi ea nosset ante*ua# +a%eret0 ne% nosset) nisi 'ideret0 ne% 'ideret) nisi ,a$eret0 ne% ,a$eret ea *uae nondu# +a%ta erant) nisi *ue#ad#odu# est i(se non +a%tus- *ua#'is) in*ua#) illa su$stantia ine++a$ilis sit) ne% di%i ut%u#*ue ,o#ini (er ,o#ine# (ossit) nisi usur(atis *ui$usda# lo%oru# a% te#(oru# 'er$is) %u# sit ante o#nia te#(ora et ante o#nes lo%os0 ta#en (ro(in*uior no$is est *ui +e%it) *ua# #ulta *uae +a%ta sunt. In illo enim vivimus, et movemur, et sumus !/- istoru# aute# (lera*ue re#ota sunt a #ente nostra (ro(ter dissi#ilitudine# sui generis) *uonia# %or(oralia sunt0 ne% idonea est i(sa #ens nostra) in i(sis rationi$us *ui$us +a%ta sunt) ea 'idere a(ud Deu#) ut (er ,o% s%ia#us *uot et *uanta *ualia*ue sint) etia#si non ea 'idea#us (er %or(oris sensus. Re#ota *ui((e sunt a sensi$us %or(oris nostri) *uonia# longe sunt) 'el inter(ositis aut o((ositis aliis a nostro %ontuitu a%tu*ue se(arantur. E3 *uo +it ut #aior ad illa in'enienda sit la$or) *ua# ad illu# a *uo +a%ta sunt) %u# sit in%o#(ara$ili +eli%itate (raestantius illu# e3 *uantula%u#*ue (arti%ula (ia #ente sentire) *ua# illa uni'ersa %o#(re,endere. Unde re%te %ul(antur in li$ro Sa(ientiae in*uisitores ,uius sae%uli- %i enim tantum, in*uit) potuerunt valere, ut possent aestimare saeculum" $uomodo eius Dominum non facilius invenerunt !45 Ignota eni# sunt +unda#enta terrae o%ulis nostris) et *ui +unda'it terra#) (ro(in*uat #enti$us nostris.
1lia ratio universae creaturae consideranda.

1). !/. Ia# nun% %onsidere#us ea *uae +e%it Deus o#nia si#ul) a *ui$us in die se3to %onsu##atis re*uie'it in se(ti#o) (ostea %onsideraturi o(era eius) in *ui$us us*ue nun% o(eratur. I(se eni# ante sae%ula- a sae%ulo aute# ea di%i#us) e3 *uo %oe(it sae%ulu#) si%ut i(su# #undu#0 in sae%ulo aute#) si%ut ea *uae nas%untur in #undo. Cu# ergo S%ri(tura di3isset- Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil0 (aulo (ost ait- In hoc mundo erat, et mundus per eum factus est !7. De ,o% o(ere Dei alio lo%o s%ri(tu# est- 'ui fecisti mundum de materia informi !8. >i% #undus (leru#*ue %oeli et terrae no#ine nun%u(atur) si%ut ia# %o##e#ora'i#us) *ue# S%ri(tura di%it Deu# +e%isse) %u# +a%tus est dies- de *ui$us 'er$is ia#) *uantu# 'isu# est)

dis(uta'i#us) *ue#ad#odu# %ongruat %onditioni #undi ,uius) et *uod se3 die$us %onsu##atus est %u# o#ni$us *uae in eo sunt) et *uod tun% +a%tus est) %u# +a%tus est dies) ut et illud %ongruat *uod creavit omnia simul !:.
b; 4n creatione "ua omnia simul facta sunt.

1*. !4. >uius uni'ersae Dei %reaturae #ulta non no'i#us) si'e *uae in %oelis sunt altius) *ua# ut noster sensus ea (ossit attingere0 si'e *uae in regioni$us terraru# +ortassis in,a$ita$ili$us0 si'e *uae deorsu# latent) 'el in (ro+undo a$6ssi) 'el in o%%ultis sini$us terrae. >ae% igitur ante*ua# +ierent) uti*ue non erant. 9uo#odo ergo Deo nota erant *uae non erant5 Et rursus *uo#odo ea +a%eret *uae si$i nota non erant5 Non eni# *uid*ua# +e%it ignorans. Nota ergo +e%it) non +a%ta %ogno'it. Proinde) ante*ua# +ierent) et erant) et non eranterant in Dei s%ientia) non erant in sua natura. A% (er ,o% +a%tus est dies ille) %ui utro*ue #odo innotes%erent) et in Deo et in sei(sis- illa 'elut #atutina si'e diurna %ognitione) ,a% 'ero 'elut 'es(ertina. I(si aute# Deo non audeo di%ere alio #odo innotuisse) %u# ea +e%isset) *ua# illo *uo ea no'erat ut +a%eret) apud $uem non est commutatio, nec momenti obumbratio ";.
1ngelorum duplex cognitio.

1,. !7. Non sane (ro(ter in+erioru# s%ientia# nuntiis indiget) *uasi (er eos +iat s%ientior0 sed illo si#(li%i a% #ira$ili #odo no'it o#nia sta$iliter at*ue in%o##uta$iliter. >a$et aute# nuntios (ro(ter nos et (ro(ter i(sos0 *uia illo #odo Deo (arere et assistere) ut eu# de in+eriori$us %onsulant) eius*ue su(ernis (rae%e(tis et iussis o$te#(erent) $onu# est eis in ordine (ro(riae naturae at*ue su$stantiae. Nuntii aute# grae%e di%untur0 *uo no#ine generali uni'ersa illa su(erna %i'itas nun%u(atur) *ue# (ri#u# die# %onditu# e3isti#a#us.
1ngelos Dei esse nuntios. praeceptorum eius ministros.

1,. !8. Na# ne% illud eos latuit #6steriu# regni %oeloru#) *uod o((ortuno te#(ore re'elatu# est (ro salute nostra) *uo e3 ,a% (eregrinatione li$erati) eoru# %oetui %oniunga#ur. Ne*ue eni# ,o% ignorarent0 *uando*uide# i(su# se#en) *uod o((ortuno te#(ore ad'enit) (er i(sos dis(ositu# est in #anu #ediatoris "&) id est in eius (otestate *ui Do#inus eoru# est) et in +or#a Dei) et in +or#a ser'i. Di%it ite# A(ostolus- -ihi minimo omnium sanctorum data est gratia haec, annuntiare in gentibus investigabiles divitias &hristi, et illuminare $uae sit dispositio sacramenti $uod fuit absconditum a saeculis in Deo, $ui universa creavit" ut innotesceret #rincipibus et #otestatibus in coelestibus per Ecclesiam multiformis sapientia Dei, secundum propositum saeculorum, $uam fecit in &hristo Iesu Domino nostro ".. Si% ergo +uit ,o% a$s%onditu# a sae%ulis in Deo) ut ta#en innotes%eret Prin%i(i$us et Potestati$us in %oelesti$us (er E%%lesia# #ulti+or#is sa(ientia Dei0 *uia i$i (ri#itus E%%lesia) *uo (ost resurre%tione# et ista E%%lesia %ongreganda est) ut si#us ae*uales Angelis Dei "!. Illis ergo a sae%ulis innotuit0 *uia o#nis %reatura non ante sae%ula) sed a sae%ulis. A$ i(sa eni# e3orta sunt sae%ula) et i(sa a sae%ulis0 *uonia# initiu# eius initiu# sae%uloru# est- Unigenitus aute# ante sae%ula) (er *ue# +a%ta sunt sae%ula "". Ideo*ue e3 (ersona Sa(ientiae- )nte saecula, in*uit) fundavit me "/0 ut in ea +a%eret o#nia) %ui di%tu# est- Omnia in %apientia fecisti "4.

1ngelis a saeculis innotuisse regni caelorum m<sterium.

1,. !:. 9uod aute# non in Deo tantu# innotes%it Angelis *uod a$s%onditu# est) 'eru# etia# ,i% eis a((aret) %u# e++i%itur at*ue (ro(alatur) ide# a(ostolus ita testis est- Et sine dubio, in*uit) magnum est pietatis sacramentum, $uod manifestatum est in carne, iustificatum est in spiritu, apparuit )ngelis, praedicatum est in gentibus, creditum est in mundo, assumptum est in gloria "7. Et) nisi +allor) #iru# est si non o#nia *uae di%itur Deus ta#*ua# ad (raesens te#(us %ognos%ere) ideo di%itur) *uia %ognos%i +a%it) si'e a$ Angelis) si'e a$ ,o#ini$us. Modus *ui((e iste lo%utionis %u# (er e++i%iente# id *uod e++i%itur signi+i%atur) %re$er est in S%ri(turis san%tis0 #a3i#e %u# de Deo ali*uid di%itur) *uod ei ad (ro(rietate# lo%utionis non %on'enire (raesidens #enti$us nostris i(sa 'eritas %la#at.
c; 4n iis "uae Deus ad'uc operatur.

2/. ";. Ia# nun% ergo dis%erna#us o(era Dei) *uae us*ue nun% o(eratur) a$ illis o(eri$us a *ui$us in die se(ti#o re*uie'it. Sunt eni# *ui ar$itrentur tantu##odo #undu# i(su# +a%tu# a Deo) %aetera ia# +ieri a$ i(so #undo) si%ut ille ordina'it et iussit0 Deu# aute# i(su# ni,il o(erari. Contra *uos (ro+ertur illa sententia Do#ini- #ater meus us$ue nunc operatur. Et ne *uis*ua# (utaret a(ud se illu# ali*uid o(erari) non in ,o% #undo- #ater in me manens, in*uit) facit opera sua" et sicut #ater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius $uos vult vivificat "8. Deinde) *uia non solu# #agna at*ue (rae%i(ua) 'eru# etia# ista terrena et e3tre#a i(se o(eratur) ita di%it A(ostolus- %tulte, tu $uod seminas non vivificatur, nisi moriatur" et $uod seminas, non corpus $uod futurum est seminas, sed nudum granum fere tritici, aut alicuius caeterorum" Deus autem dat illi corpus $uomodo voluerit, et unicui$ue seminum proprium corpus ":. Si% ergo %reda#us) 'el) si (ossu#us) etia# intellega#us us*ue nun% o(erari Deu#) ut si %onditis a$ eo re$us o(eratio eius su$tra,atur) inter%idant.
1 Deo nova genera rerum institui minime credendum.

2/. "&. Sed (lane) si ali*ua# %reatura# si% eu# nun% instituere (uta'eri#us) ut genus eius (ri#ae illi suae %onditioni non inseruerit) a(erte %ontradi%i#us di%enti S%ri(turae) *uod %onsu##a'erit o#nia o(era sua in die se3to /;. Se%undu# illa eni# genera reru# *uae (ri#o %ondidit) no'a eu# #ulta +a%ere) *uae tun% non +e%it) #ani+estu# est. No'u# aute# genus instituere %redi re%te non (otest) *uonia# tun% o#nia %onsu##a'it. Mo'et ita*ue o%%ulta (otentia uni'ersa# %reatura# sua#) eo*ue #otu illa 'ersata) du# Angeli iussa (er+i%iunt) du# %ir%u#eunt sidera) du# alternant 'enti) du# a$6ssus a*uaru# la(si$us et di'ersis etia# (er aere# %onglo$ationi$us agitatur) du# 'ireta (ullulant) sua*ue se#ina e'ol'unt) du# ani#alia gignuntur) 'ario*ue a((etitu (ro(rias 'itas agunt) du# ini*ui iustos e3er%ere (er#ittuntur) e3(li%at sae%ula) *uae illi) %u# (ri#u# %ondita est) ta#*ua# (li%ita indiderat- *uae ta#en in suos %ursus non e3(li%arentur) si ea ille *ui %ondidit) (ro'ido #otu ad#inistrare %essaret.
5mnia Dei providentia gubernari.

21. ".. Ad#oneri aute# nos o(ortet iis *uae in te#(ore +or#antur at*ue nas%untur) *uo#odo ista %onsiderare de$ea#us. Non eni# +rustra de Sa(ientia s%ri(tu# est) *uod a#atori$us suis ostendit se in viis hilariter, et in omni providentia occurrit illis /&. Ne% o#nino audiendi sunt *ui (uta'erunt su$li#es *uide# #undi (artes) id est a %on+inio %or(ulentioris aeris ,uius et su(ra) di'ina (ro'identia gu$ernari0 ,an% aute# i#a# (arte# terrena# et ,u#ida#) aeris*ue ,uius 'i%inioris *ui terraru# et a*uaru# e3,alationi$us ,u#es%it) in *uo 'enti nu$es*ue %onsurgunt) %asi$us (otius et +ortuitis #oti$us agitari. Contra ,os eni# lo*uitur Psal#us) *ui %u# e3(li%asset laude# %oelestiu#) se etia# ad ista in+eriora %on'ertit) di%ens- *audate Dominum de terra, dracones et omnes abyssi" ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempestatis, $uae faciunt verbum eius /.. Ni,il eni# ta# 'idetur %asi$us 'ol'i) *ua# o#nes istae (ro%ellosae a% tur$ulentae *ualitates) *ui$us %oeli ,uius in+erioris) *uod non i##erito etia# terrae no#ine de(utatu# est) +a%ies 'ariatur et 'ertitur. Sed %u# addidit- 'uae faciunt verbum eius, satis ostendit earu# *uo*ue reru# ordine# di'ino su$ditu# i#(erio) latere nos (otius) *ua# uni'ersitatis deesse naturae. 9uid aute#5 ore suo Sal'ator) %u# di%it unu# (assere# non %adere in terra# sine Dei 'oluntate /!) et *uod +enu# agri (ost (aululu# #ittendu# in %li$anu#) i(se ta#en 'estiat /"0 nonne %on+ir#at non solu# tota# ista# #undi (arte# re$us #ortali$us et %orru(ti$ili$us de(utata#) 'eru# etia# 'ilissi#as eius a$ie%tissi#as*ue (arti%ulas di'ina (ro'identia regi5
1rgumenta ad probandam Dei providentiam.

22. "!. Et %erte isti *ui ,o% negant) ne% san%tis elo*uiis tantae au%toritatis a%*uies%unt) si in ,a% #undi (arte) *ua# (utant +ortuitis #oti$us (ertur$ari) (otius *ua# sa(ientia di'inae su##itatis regi) et ut ,o% *uasi (ro$ent ge#ino a$utuntur argu#ento) 'el *uod su(ra %o##e#ora'i de in%onstantia te#(estatu#) 'el de +eli%itati$us at*ue in+eli%itati$us ,o#inu#) *uod non (ro 'itae #eritis a%%idunt0 'iderent tantu# ordine#) *uantus in #e#$ris %arnis %uiusli$et ani#antis a((aret) non di%o #edi%is) *ui ,ae% (ro(ter artis suae ne%essitate# diligenter (ate+a%ta et dinu#erata ri#ati sunt) sed %ui'is #edio%ris %ordis et %onsiderationis ,o#ini0 nonne %la#arent) ne (un%to *uide# te#(oris Deu#) a *uo est o#nis #ensuraru# #odus) o#nis (arilitas nu#eroru#) o#nis ordo (onderu#) a$ eius gu$ernatione %essare5 9uid ergo a$surdius) *uid insulsius sentiri (otest) *ua# ea# tota# esse 'a%ua# nutu et regi#ine (ro'identiae) %uius e3tre#a et e3igua 'ideas tanta dis(ositione +or#ari) ut ali*uanto attentius %ogitata ine++a$ile# in%utiant ad#irationis ,orrore#5 Et %u# ani#ae natura naturae %or(oris ante%ellat) *uid est de#entius *ua# (utare nullu# esse di'inae (ro'identiae iudi%iu# de #ori$us ,o#inu#) %u# in eoru# %arne tanta eius solertiae %lareant et de#onstrentur indi%ia5 Sed *uia ,ae% #ini#a in (ro#(tu sunt sensi$us nostris) et ea +a%ile in'estiga#us) elu%et in eis ordo reru#- at illa *uoru# ordine# 'idere non (ossu#us) inordinata ar$itrantur *ui esse non (utant) nisi *uod 'idere (ossunt) aut si (utant) tale ali*uid (utant) *uale 'idere %onsue'erunt.
Quomodo Deus omnia simul creaverit etsi us"ue nunc operetur.

23. "". Nos aute#) *uoru# gressus) ne in illa# (er'ersitate# in%ida#us) eade# di'ina (ro'identia (er san%ta# S%ri(tura# regit) e3 i(sis *uo*ue o(eri$us Dei eode# adiu'ante indagare %one#ur u$i ,ae% si#ul %rea'erit) %u# a %onsu##atis suis o(eri$us re*uie'it) *uoru# s(e%ies (er ordine# te#(oru#

us*ue nun% o(eratur. Considere#us ergo %uiusli$et ar$oris (ul%,ritudine# in ro$ore) ra#is) +rondi$us) (o#is- ,ae% s(e%ies non uti*ue re(ente tanta a% talis est e3orta) sed *uo etia# ordine no'i#us. Surre3it eni# a radi%e) *ua# terrae (ri#u# ger#en in+i3it0 at*ue inde o#nia illa +or#ata et distin%ta %re'erunt. Porro illud ger#en e3 se#ine- in se#ine ergo illa o#nia +uerunt (ri#itus) non #ole %or(oreae #agnitudinis) sed 'i (otentia*ue %ausali. Na# illa #agnitudo) %o(ia terrae ,u#oris*ue %ongesta est. Sed illa in e3iguo grano #ira$ilior (raestantior*ue 'is est) *ua 'aluit adia%ens ,u#or %o##i3tus terrae ta#*ua# #ateries 'erti in ligni illius *ualitate#) in ra#oru# di++usione#) in +olioru# 'iriditate# a% +igura#) in +ru%tuu# +or#as et o(ulentia#) o#niu#*ue ordinatissi#a# distin%tione#. 9uid eni# e3 ar$ore illa surgit aut (endet) *uod non e3 *uoda# o%%ulto t,esauro se#inis illius e3tra%tu# at*ue de(ro#(tu# est5 At illud se#en e3 ar$ore) li%et non illa sed altera) at*ue illa rursus e3 altero se#ine. Ali*uando aute# et ar$or e3 ar$ore) %u# sur%ulus de#itur at*ue (lantatur. Ergo et se#en e3 ar$ore) et ar$or e3 se#ine) et ar$or e3 ar$ore. Se#en aute# e3 se#ine nullo #odo) nisi ar$or inter'eniat (rius. Ar$or 'ero e3 ar$ore) etia#si se#en non inter'eniat. Alternis igitur su%%essioni$us alteru# e3 altero) sed utru#*ue e3 terra) ne% e3 i(sis terra- (rior igitur eoru# (arens terra. Si% et ani#alia) (otest in%ertu# esse utru# e3 i(sis se#ina) an i(sa e3 se#ini$us- *uodli$et ta#en ,oru# (rius) e3 terra %ertissi#u# est.
Quae caelum terra"ue potentialiter et causaliter produxerint.

23. "/. Si%ut aute# in i(so grano in'isi$iliter erant o#nia si#ul *uae (er te#(ora in ar$ore# surgerent0 ita i(se #undus %ogitandus est) %u# Deus si#ul o#nia %rea'it) ,a$uisse si#ul o#nia *uae in illo et %u# illo +a%ta sunt) *uando +a%tus est dies- non solu# %oelu# %u# sole et luna et sideri$us) *uoru# s(e%ies #anet #otu rota$ili) et terra# et a$6ssos) *uae 'elut in%onstantes #otus (atiuntur) at*ue in+erius adiun%ta (arte# altera# #undo %on+erunt0 sed etia# illa *uae a*ua et terra (rodu3it (otentialiter at*ue %ausaliter) (rius*ua# (er te#(oru# #oras ita e3orerentur) *uo#odo no$is ia# nota sunt in eis o(eri$us) *uae Deus us*ue nun% o(eratur.
$onclusio.

23. "4. 9uae %u# ita sint- /ic est liber creaturae coeli et terrae, cum factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri ante$uam esset super terram, et omne fenum agri ante$uam exortum est //- non si% *uo#odo +a%it o(ere *uo nun% us*ue o(eratur (er (lu'ia# et ,o#inu# agri%ultura#0 <ad ,o% eni# adiun%tu# est- +on enim pluerat Deus super terram, nec erat homo $ui operaretur terram /4=- sed illo #odo *uo %rea'it o#nia si#ul) senario*ue dieru# nu#ero %onsu##a'it) %u# die# *ue# +e%it) eis *uae +e%it se3ies (raesenta'it) non alternante s(atio te#(oraliter) sed ordinata %ognitione %ausaliter. A *ui$us o(eri$us in die se(ti#o re*uie'it) etia# sua# re*uie# eiusde# diei notitiae gaudio*ue (rae$ere dignatus- et ideo non eu# in *uoli$et o(ere suo) sed in sua re*uie $enedi3it et san%ti+i%a'it. Unde nulla# ulterius %reatura# instituens) sed ea *uae o#nia si#ul +e%it) ad#inistratorio a%tu gu$ernans et regens) sine %essatione o(eratur) si#ul et re*uies%ens et o(erans) si%ut ia# ista tra%tata sunt. 9uoru# o(eru# eius *uae us*ue nun% o(eratur) (er 'olu#ina te#(oru# e3(li%andoru#) 'elut e3ordiu# narrandi su#ens) ait S%ri(tura- Fons autem ascendebat de terra, et irrigabat omnem

faciem terrae /7. De *uo +onte *uia di3i#us *uod di%endu# (uta'i#us) ea *uae se*uuntur a$ alio %onsidere#us e3ordio. & - Gen .) "-4. . - Gen &) &. ! - Gen .) ". " - Gen .) /. / - Ps &"/) 4. 4 - C+. E%%li &8) &. 7 - Gen .) /. 8 - Gen &) &.. : - Gen &) &&-&.. &; - C+. Io /) &7. && - C+. Gen .) 8-:. &. - C+. Ro# &&) !4. &! - C+. Is &&) .-!. &" - Gen &) &. &/ - Gen .) /. &4 - & Cor !) 7. &7 - Gen .) 4. &8 - Gen .) /. &: - Gen .) 4. .; - Gen .) 4. .& - Gen .) 4. .. - C+. Ps &;") !". .! - Gen .) "-/. ." - Gen .) 4. ./ - Io &) &-!.

.4 - Ro# &&) !"-!4. .7 - Io &) ". .8 - Ps &;!) .". .: - Col &) &4. !; - Io /) .4. !& - Io &) &. ". !. - Io$ .8) &.-&!. !! - Io$ .8) ..-./. !" - E3 !) &". !/ - A%t &7) .8. !4 - Sa( &!) :. !7 - Io &) !. &;. !8 - Sa( &&) &8. !: - E%%li &8) &. "; - Ia% &) &7. "& - C+. Gal !) &:. ". - E(, !) 8-&&. "! - C+. Mt ..) !;. "" - C+. >e$r &) .. "/ - Pro' 8) .! <se%. L@@=. "4 - Ps &;!) .". "7 - & Ti# !) &4. "8 - Io /) &7..;-.&. ": - & Cor &/) !4-!8. /; - C+. Gen .) .. /& - Sa( 4) &7.

/. - Ps &"8) 7-8. /! - C+. Mt &;) .:. /" - C+. Mt 4) !;. // - Gen .) ". /4 - Gen .) /. /7 - Gen .) 4.

LIBER SE@TUS
4llud Gen 2. ) utrum intellegendum de prima 'ominis formatione an de altera per tempus facta.

1. &. Et finxit Deus hominem pulverem de terra, et insufflavit in faciem eius flatum vitae" et factus est homo in animam viventem &. >i% (ri#o 'idendu# est utru# ista re%a(itulatio sit) ut nun% di%atur *uo#odo +a%tus sit ,o#o *ue# se3to illo die +a%tu# legi#us0 an 'ero tun% *uide# %u# +e%it o#nia si#ul) in ,is etia# latenter ,o#ine# +e%it) si%ut +enu# terrae ante*ua# esset e3ortu#ut eo #odo et i(se %u# ia# esset in se%reto *uoda# naturae aliter +a%tus) si%ut illa *uae si#ul %rea'it %u# +a%tus esset dies) a%%essu te#(oris etia# isto #odo +ieret) *uo in ,a% (ers(i%ua +or#a 'ita# gerit) 'el #ale 'el $ene0 si%ut +enu# *uod +a%tu# est ante*ua# e3oreretur su(er terra#) a%%edente ia# te#(ore et +ontis illius irrigatione e3ortu# est) ut esset su(er terra#.
3rima coniectura+ 'omo factus sexto die sicut ipse dies primitus factus est.

1. .. Prius ergo se%undu# re%a(itulatione# id %one#ur a%%i(ere. 2ortassis *ui((e ita ,o#o +a%tus sit in die se3to) si%ut dies i(se (ri#itus +a%tus est) si%ut +ir#a#entu#) si%ut terra et #are. Ne*ue eni# ,ae% di%enda sunt ante in *ui$usda# (ri#ordiis ia# +a%ta latuisse) a% deinde in ,an% +a%ie# *ua #undus e3stru%tus est) a%%essu te#(oris ta#*ua# e3orta %laruisse0 sed a$ e3ordio sae%uli) %u# +a%tus est dies) %onditu# #undu#) in %uius ele#entis si#ul sunt %ondita) *uae (ost a%%essu te#(oris orerentur) 'el +ruteta) 'el ani#alia *uae*ue se%undu# suu# genus. Na# ne% i(sa sidera %redendu# est in ele#entis #undi (ri#itus +a%ta at*ue re%ondita) a%%essu (ostea te#(oris e3stitisse) at*ue in ,as enituisse +or#as *uae %oelitus +ulgent0 sed illo senario (er+e%tionis nu#ero %reata si#ul o#nia) %u# +a%tus est dies. Utru# ergo si% et ,o#o ista ia# s(e%ie *ua in sua natura 'i'it) et agit si'e $onu# si'e #alu#5 an et i(se in o%%ulto si%ut +enu# agri ante*ua# e3ortu# est) ut ,o% ei (ost esset a%%essu te#(oris e3oriri) *uod de (ul'ere +a%tus est5
-x contextu Scripturae res explorantur.

2. !. A%%i(ia#us ergo eu# se3to i(so die in ,a% (ers(i%ua 'isi$ili*ue +or#a de li#o +a%tu#) sed tun% non %o##e#oratu# *uod nun% re%a(itulando insinuatur) et 'idea#us utru# no$is%u# i(sa S%ri(tura %on%ordet. Si% %erte s%ri(tu# est) %u# ad,u% diei se3ti o(era narrarentur- Et dixit Deus! Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram" et habeat potestatem

piscium maris et volatilium coeli, et omnium pecorum, et omnis terrae, et omnium repentium $uae repunt super terram. Et fecit Deus hominem, ad imaginem Dei fecit cum" masculum et feminam fecit eos, et benedixit eos Deus, dicens! &rescite et multiplicamini, et implete terram, et dominamini eius" et habete potestatem piscium maris, et volatilium coeli, et omnium pecorum, et omnis terrae, et omnium reptilium repentium super terram .. Ia# ergo de li#o +or#atus erat) et illi ia# so(orato #ulier e3 latere +a%ta erat) sed ,o% %o##e#oratu# non erat) *uod nun% re%a(itulando %o##e#oratu# est. Ne*ue eni# se3to die +a%tus est #as%ulus) et a%%essu te#(oris (ostea +a%ta +e#ina0 sed fecit eum, in*uit0 masculum et feminam fecit eos, et benedixit eos. 9uo#odo ergo ia# ,o#ine in (aradiso %onstituto #ulier ei +a%ta est5 An et ,o% (raeter#issu# S%ri(tura re%oluit5 Na# se3to illo die etia# (aradisus (lantatus est) et i$i ,o#o %ollo%atus et so(oratus est ut E'a +or#aretur) et ea +or#ata e'igila'it) ei*ue no#en i#(osuit. Sed ,ae% nisi (er te#(orales #oras +ieri non (ossent. Non ita*ue ita +a%ta sunt) si%ut %reata sunt o#nia si#ul.
-adem "uaestio ex aliis Scripturae locis discutitur.

3. ". 9uanta#li$et eni# ,o#o %ogitet +a%ilitate# *ua Deus etia# ,ae% si#ul %u# %aeteris +e%it) 'er$a %erte ,o#inis no'i#us) nisi (er te#(orales #orulas e#itti 'o%e non (osse. Cu# ergo 'er$a ,o#inis audi#us) 'el %u# ani#anti$us) 'el %u# #ulieri no#en i#(osuit) 'el %u# se%utus etia# di3it- #ropter hoc relin$uet homo patrem suum et matrem, et coniungetur uxori suae" et erunt duo in carne una !0 *ui$usli$et s6lla$is ista sonuerint) ne% duae *uae%u#*ue in ,is 'er$is s6lla$ae si#ul sonare (otuerunt- *uanto #inus ,ae% o#nia %u# iis *uae si#ul %reata sunt) si#ul +ieri5 A% (er ,o%) aut et illa o#nia non si#ul a$ i(so su##o e3ordio sae%uloru#) sed (er #oras at*ue inter'alla te#(oru# +a%ta sunt) dies*ue ille non s(iritali sed %or(orali su$stantia (ri#u# %onditus) 'el %ir%uitu lu%is nes%io *uo#odo) 'el e#issione et %ontra%tione) #ane a% 'es(era# +a%ie$at- aut si %onsideratis o#ni$us *uae su(eriori$us ser#oni$us (ertra%tata sunt) (ro$a$ilis ratio (ersuasit) illu# die# s(iritale# su$li#iter a% (ri#itus %ondita# lu%e# *ua#da# sa(iente# 'o%atu# esse die#) %uius (raesentia (er ordinata# %ognitione# %onditioni reru# in nu#ero senario (rae$eretur0 at*ue ,ui% sententiae S%ri(turae 'er$a %ongruere *uod ait (ostea- &um factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri ante$uam esset super terram, et omne fenum agri ante$uam exoreretur "0 attestari etia# *uod ali$i s%ri(tu# est- 'ui vivit in aeternum, creavit omnia simul /- non est du$iu# ,o% *uod ,o#o de li#o terrae +in%tus est) ei*ue +or#ata u3or e3 latere) ia# non ad %onditione# *ua si#ul o#nia +a%ta sint) (ertinere) *ui$us (er+e%tis re*uie'it Deus0 sed ad ea# o(eratione#) *uae +it ia# (er 'olu#ina sae%uloru#) *ua us*ue nun% o(eratur.
Deus omnia simul creavit sed us"ue nunc operatur.

3. /. >u% a%%edit *uod i(sa etia# 'er$a *ui$us narratur *uo#odo Deus (aradisu# (lanta'erit) in eo*ue ,o#ine# *ue# +e%erat %ollo%arit) ad eu#*ue addu3erit ani#alia) *ui$us no#ina i#(oneret) in *ui$us %u# adiutoriu# si#ile illi non +uisset in'entu#) tun% ei #uliere# %osta eius detra%ta +or#a'erit) satis nos ad#onent ,ae% non ad illa# o(eratione# Dei (ertinere) unde re*uie'it in die se(ti#o) sed ad ista# (otius *ua (er te#(oru# %ursus us*ue nun% o(eratur. Cu# eni# (aradisus (lantaretur) ita narrat- Et plantavit Deus paradisum in Eden ad orientem, et posuit ibi hominem $uem finxerat. Et eiecit

Deus adhuc de terra omne lignum pulchrum ad aspectum, et bonum ad escam 4. #. /. Cu# di%it ergo- Eiecit adhuc de terra omne lignum pulchrum ad aspectum 70 #ani+estat uti*ue *uod aliter nun% eie%erit de terra lignu#) aliter tun% %u# tertio die (rodu3it terra ,er$a# (a$uli) se#inante# se#en se%undu# genus suu#) et lignu# +ru%tuosu# se%undu# suu# genus. >o% est eni#- Eiecit adhuc, su(er illud s%ili%et *uod ia# eie%erat- tun% uti*ue (otentialiter et %ausaliter in o(ere (ertinente ad %reanda o#nia si#ul) a *ui$us %onsu##atis in die se(ti#o re*uie'it0 nun% aute# 'isi$iliter in o(ere (ertinente ad te#(oru# %ursu#) si%ut us*ue nun% o(eratur.
4dem expenditur ad Gen 2. *. Quaestio de lignis paradisi.

#. 4. Nisi +orte *uis di%at non o#ne ligni genus tertio die %reatu#) sed dilatu# ali*uid *uod se3to %rearetur) %u# ,o#o +a%tus est at*ue in (aradiso %onstitutus. Sed *uae se3to die %reata sint) a(ertissi#e S%ri(tura de%larat0 ani#a 'i'a s%ili%et se%undu# unu#*uod*ue genus) *uadru(edu# et re(entiu# et $estiaru#) et i(se ,o#o ad i#agine# Dei #as%ulus et +e#ina. Proinde (otuit (raeter#ittere *uo#odo sit ,o#o +a%tus) *ue# ta#en i(so die +a%tu# esse narra'it) ut re%a(itulando (ostea) *ue#ad#odu# etia# +a%tus +uerit inti#aret) ,o% est de terrae (ul'ere) et #ulier illi de latere0 non ta#en ali*uod %reaturae genus (raeter#ittere) 'el in eo *uod di3it Deus- Fiat, si'eFaciamus, 'el in eo *uod di%itur- %ic est factum, si'e- Fecit Deus. Alio*uin +rustra (er singulos dies ta# diligenter distin%ta sunt o#nia) si (er#i3tionis dieru# (otest ulla sus(i%io residere) ut %u# ,er$a et lignu# diei tertio sit attri$utu#) ali*ua ligna etia# se3to die %reata esse %reda#us) *uae i(so se3to die S%ri(tura ta%uerit.
4nter omnia "uae potentialiter vel causaliter Deus fecit. etiam 'omo generaliter factus est.

%. 7. Postre#o *uid res(onde$i#us de $estiis agri) et 'olatili$us %oeli) *uae addu3it Deus ad Ada#) ut 'ideret *uid ea 'o%aret5 9uod ita s%ri(tu# est- Et dixit Dominus Deus" +on est bonum esse hominem solum" faciamus illi adiutorium secundum ipsum. Et finxit Deus adhuc de terra omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli, et adduxit illa ad )dam, ut videret $uid vocaret illa! et omne $uodcum$ue illud vocavit )dam animam vivam, hoc nomen illius. Et vocavit )dam nomina omnibus pecoribus et omnibus volatilibus coeli, et omnibus bestiis agri. )dae autem non est inventus adiutor similis ipsi. Et iniecit Deus mentis alienationem super )dam, et obdormivit, et sumpsit unam de costis eius, et adimplevit carnem in locum eius, et aedificavit Dominus Deus costam, $uam sumpsit de )dam, in mulierem 8. Si ergo %onse*uenter) %u# in (e%ori$us et $estiis agri et 'olatili$us %oeli non esset in'entu# adiutoriu# si#ile ,o#ini) +e%it ei Deus adiutoriu# si#ile de %osta lateris eius0 ,o% aute# +a%tu# est %u# easde# $estias agri et 'olatilia %oeli ad,u% de terra +in3isset) et ad illu# addu3isset- *uo#odo se3to die +a%tu# ,o% (otest intellegi) *uando*uide# illo die (rodu3it terra ani#a# 'i'a# se%undu# 'er$u# Dei0 'olatilia 'ero *uinto die (rodu3erunt a*uae si#iliter se%undu# 'er$u# Dei5 Non ita*ue ,i% di%eretur- Et finxit Deus adhuc de terra omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli, nisi *uia ia# terra (rodu3erat o#nes $estias agri se3to die) et a*ua o#nia 'olatilia %oeli *uinto die. Aliter ergo tun%) id est (otentialiter

at*ue %ausaliter) si%ut illi o(eri %o#(ete$at) *uo %rea'it o#nia si#ul) a *ui$us in die se(ti#o re*uie'it- aliter aute# nun%) si%ut ea 'ide#us) *uae (er te#(oralia s(atia %reat) si%ut us*ue nun% o(eratur. A% (er ,o% ia# (er istos notissi#os lu%is %or(oralis dies) *ui %ir%uitu solis +iunt) E'a +a%ta est de latere 'iri sui. Tun% eni# Deus ad,u% +in3it de terra $estias et 'olatilia) in *ui$us %u# adiutoriu# si#ile i(si Ada# non esset in'entu#) illa +or#ata est. In tali$us ergo die$us etia# i(su# de li#o +in3it Deus.
$oniectura altera+ 'ominis duplex creatio.

%. 8. Ne*ue eni# di%endu# est) #as%ulu# *uide# se3to die +a%tu#) +e#ina# 'ero (osteriori$us die$us0 %u# i(so se3to die a(ertissi#e di%tu# sit- -asculum et feminam fecit eos, et benedixit eos :, et %aetera) *uae de a#$o$us et ad a#$os di%untur. Aliter ergo tun% a#$o) et nun% aliter a#$o- tun% s%ili%et se%undu# (otentia# (er 'er$u# Dei ta#*ua# se#inaliter #undo indita#) %u# %rea'it o#nia si#ul) a *ui$us in die se(ti#o re*uie'it) e3 *ui$us o#nia suis *uae*ue te#(ori$us ia# (er sae%uloru# ordine# +ierent0 nun% aute# se%undu# o(eratione# (rae$enda# te#(ori$us) *ua us*ue nun% o(eratur) et o(orte$at ia# te#(ore suo +ieri Ada# de li#o terrae) eius*ue #uliere# e3 'iri latere.
$reatio prima vel causalis recte intellegenda.

(. :. In *ua distri$utione o(eru# Dei) (arti# ad illos dies in'isi$iles (ertinentiu#) *ui$us %rea'it o#nia si#ul) (arti# ad istos) in *ui$us o(eratur *uotidie *uid*uid e3 illis ta#*ua# in'olu%ris (ri#ordiali$us in te#(ore e'ol'itur) si non i#(ortune at*ue a$surde S%ri(turae 'er$a se%uti su#us) *uae nos ad ,ae% distinguenda du3erunt- %a'endu# est ne (ro(ter i(saru# reru# ali*uanto di++i%ile# (er%e(tione#) *ua# tardiores asse*ui non su++i%iunt) (ute#ur ali*uid sentire a% di%ere) *uod s%i#us nos ne% sentire ne% di%ere. 9ua#*ua# eni# (rae%edenti$us ser#oni$us) *uantu# (otueri#) le%tore# (raestru3eri#0 (lures ta#en ar$itror %aligare in ,is lo%is) et (utare ita +uisse (rius ,o#ine# in illo Dei o(ere) *uo si#ul %reata sunt) ut ali*ua# 'ita# du%eret) ut Dei lo%utione# ad se dire%ta#) %u# di3it Deus- Ecce dedi vobis omne pabulum seminale &;, dis%erneret) %rederet) intellegeret. No'erit ergo *ui ,o% (utat) non ,o% #e sensisse) ne*ue di3isse.
=ominem in prima rerum conditione causaliter creatum esse.

(. &;. Sed rursus) si di3ero non ita +uisse ,o#ine# in illa (ri#a reru# %onditione) *ua %rea'it Deus o#nia si#ul) si%uti est non tantu# (er+e%tae aetatis ,o#o) sed ne in+ans *uide#) ne% tantu# in+ans) sed ne (uer(eriu# *uide# in utero #atris) ne% tantu# ,o%) sed ne% se#en *uide# 'isi$ile ,o#inis0 (uta$it o#nino non +uisse. Redeat ergo ad S%ri(tura#0 in'eniet se3to die ,o#ine# +a%tu# ad i#agine# Dei) +a%tos aute# #as%ulu# et +e#ina# &&. Ite# *uaerat *uando +a%ta sit +e#ina0 in'eniet e3tra illos se3 dies- tun% eni# +a%ta est) *uando Deus de terra +in3it ad,u% $estias agri et 'olatilia %oeli0 non *uando 'olatilia (rodu3erunt a*uae) et ani#a# 'i'a#) in *ua et $estiae sunt) (rodu3it terra. Tun% aute# +a%tus est ,o#o et #as%ulus et +e#ina- ergo et tun% et (ostea. Ne*ue eni# tun%) et non (ostea0 aut 'ero (ostea) et non tun%ne% alii (ostea) sed iide# i(si aliter tun%) aliter (ostea. 9uaeret e3 #e *uo#odo. Res(onde$o- Postea 'isi$iliter) si%ut s(e%ies ,u#anae %onstitutionis

nota no$is est0 non ta#en (arenti$us generanti$us) sed ille de li#o) illa de %osta eius. 9uaeret tun% *uo#odo. Res(onde$o- In'isi$iliter) (otentialiter) %ausaliter) *uo#odo +iunt +utura non +a%ta.
1nte omnia visibilia semina esse illas causas 'ominis.

(. &&. >i% +orte non intelleget. Su$tra,untur eni# ei %un%ta *uae no'it) us*ue ad i(sa# se#inu# %or(ulentia#. Ne*ue eni# 'el tale ali*uid ,o#o ia# erat) %u# in (ri#a illa se3 dieru# %onditione +a%tus erat. Datur *uide# de se#ini$us ad ,an% re# nonnulla si#ilitudo) (ro(ter illa *uae in eis +utura %onserta sunt0 'eru#ta#en ante o#nia 'isi$ilia se#ina sunt illae %ausae- sed non intellegit. 9uid ergo +a%ia#) nisi) *uantu# (ossu#) salu$riter #onea# ut S%ri(turae Dei %redat et tun% +a%tu# ,o#ine#) *uando Deus) %u# +a%tus est dies) +e%it %oelu# et terra#) de *uo ali$i S%ri(tura di%it- 'ui vivit in aeternum, creavit omnia simul &.0 et tun% *uando ia# non si#ul) sed suis *uae*ue te#(ori$us %reans) +in3it eu# de li#o terrae) et e3 eius osse #uliere#5 na# ne% isto #odo eos illo se3to die +a%tos) ne% ta#en eos illo se3to die non +a%tos intellegere S%ri(tura (er#ittit.
Dici ne"uit animas prius creatas "uam corpora.

). &.. 2orte ergo ani#ae eoru# se3to die illo +a%tae erant) u$i et i(sa i#ago Dei re%te intellegitur in s(iritu #entis eoru#) ut (ostea %or(ora +or#arentur5 Sed ne*ue ,o% %redere eade# S%ri(tura (er#ittit. Pri#o (ro(ter illa# o(eru# %onsu##atione#0 *uae non 'ideo *uo#odo (ossit intellegi) si de+uit ali*uid tun% non %ausaliter %onditu#) *uod (ostea 'isi$iliter %onderetur. Deinde *uia se3us i(se #as%uli et +e#inae nisi in %or(ori$us esse non (otest. 9uod si *uis*ua# se%undu# intelle%tu# et a%tione# ta#*ua# utru#*ue se3u# in una ani#a a%%i(iendu# (uta'erit0 *uid +a%iet de ,is *uae ad es%a# Deus i(so die dedit de lignoru# +ru%ti$us) *uae nisi ,o#ini ,a$enti %or(us non uti*ue %ongrua est5 Na# si et ,an% es%a# +igurate a%%i(ere *uis*ua# 'oluerit) re%edet a (ro(rietate reru# gestaru#) *uae (ri#itus in ,uius#odi narrationi$us o#ni o$ser'atione +undanda est.
Difficultas ex Dei voce ad 'ominem sexto die.

*. &!. 9uo#odo ergo lo*ue$atur) in*uit) eis *ui nondu# audie$ant) ne% intellege$ant0 *uia ne% erant *ui 'er$a (er%i(erent5 Posse# res(ondere si% eos allo%utu# Deu#) *ue#ad#odu# C,ristus nos nondu# natos) etia# longe (ost +uturos) ne% tantu# nos) sed etia# eos o#nes *ui +uturi sunt (ost nos. O#ni$us eni# di%e$at) *uos suos +uturos 'ide$at- Ecce ego vobiscum sum us$ue in consummationem saeculi &!- si%ut Deo notus erat (ro(,eta %ui di3it#rius$uam te formarem in utero, novi te &"0 si%ut de%i#atus est Le'i %u# esset in lu#$is A$ra,a# &/. Cur eni# non ita et i(se A$ra,a# in Ada#) et i(se Ada# in (ri#is o(eri$us #undi) *uae Deus %rea'it o#nia si#ul5 Sed 'er$a Do#ini (er os %arnis eius) et 'er$a Dei (er ora Pro(,etaru# te#(orali %or(oris 'o%e (ro+eruntur) et o#ni$us s6lla$is suis %ongruas te#(oru# #oras su#unt) at*ue %onsu#unt- %u# 'ero Deus di%e$at- Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram, et habeat potestatem piscium maris et volatilium coeli, et omnium pecorum, et omnis terrae, et omnium reptilium $uae repunt super terram" et- &rescite, et multiplicamini, et replete terram, et dominamini eius" et habete potestatem piscium maris, et volatilium coeli, et omnium pecorum, et

omnis terrae, et omnium reptilium $uae repunt super terram" et- Ecce dedi vobis omne pabulum seminale, seminans semen $uod est super omnem terram, et omne lignum fructiferum, $uod habet in se fructum seminis seminalis, $uod erit vobis ad escam &40 i(se ser#o eius ante o#ne# aeris sonu#) ante o#ne# %arnis et nu$is 'o%e#) in illa su##a eius Sa(ientia) (er *ua# +a%ta sunt o#nia) non *uasi ,u#anis auri$us instre(e$at) sed re$us +a%tis reru# +a%iendaru# %ausas insere$at) et o#ni(otenti (otentia +utura +a%ie$at) ,o#ine#*ue suo te#(ore +or#andu#) in te#(oru# ta#*ua# se#ine 'el ta#*ua# radi%e %onde$at) *uando %onde$at unde in%i(erent sae%ula) a$ illo %ondita *ui est ante sae%ula. Creaturae *ui((e aliae %reaturas alias) *uaeda# te#(ore) *uaeda# %ausis (rae%edunt- ille aute# o#nia *uae +e%it) non solu# e3%ellentia) *ua etia# %ausaru# e++e%tor est) 'eru# etia# aeternitate (rae%edit. Sed de ,o% o((ortuniori$us deinde S%ri(turaru# lo%is +ortassis (lenius disserendu# est.
$reaturas a Deo cognosci ante"uam illae sint.

,. &". Nun% de ,o#ine *uod %oe(tu# est ter#inetur) ea #oderatione ser'ata) ut in (ro+undo S%ri(turae sensu #agis (raeste#us diligentia# re*uirendi) *ua# a++ir#andi te#eritate#. 9uia eni# no'erat Iere#ia# Deus (rius*ua# eu# +or#aret in utero) du$itare +as non est- a(ertissi#e *ui((e di%it#rius$uam te formarem in utero, novi te &7. U$i aute# illu# nosset ante*ua# ita +or#asset) etsi nostrae in+ir#itati asse*ui 'el di++i%ile 'el i#(ossi$ile est0 utru# in ali*ui$us (ro(in*uiori$us %ausis) si%ut Le'i in lu#$is A$ra,ae de%i#atus est0 an in i(so Ada#) in *uo genus ,u#anu# ta#*ua# radi%aliter institutu# est0 et in eo i(so utru# ia# %u# de li#o +or#atus esset) an %ausaliter in ,is o(eri$us +a%tus *uae %rea'it o#nia si#ul0 an 'ero ante o#ne# (otius %reatura#) si%ut elegit et (raedestina'it san%tos suos ante #undi %onstitutione# &80 an (otius in o#ni$us (rae%edenti$us %ausis) si'e *uas %o##e#ora'i) si'e *uas non %o##e#ora'i) (rius*ua# in utero +or#aretur0 non ar$itror s%ru(ulosius *uaeri o(ortere) du##odo Iere#ia# %onstet) e3 *uo est in ,a% lu%e a (arenti$us editus) e3 illo egisse 'ita# (ro(ria#) *ua grandes%ens aetatis a%%essu) (osset 'i'ere si'e #ale si'e $e'e0 antea 'ero nullo #odo) non solu# (rius*ua# in utero +or#aretur) sed ne% ia# i$i +or#atus) ante*ua# natus. Ne*ue eni# ,a$et ulla# %un%tatione# a(ostoli%a illa sententia de ge#inis in Re$e%%ae utero nondu# agenti$us ali*uid $oni aut #ali &:.
:ulla esse merita nondum natorum.

,. &/. Ne% ta#en +rustra s%ri(tu# est) ne% in+ante# #undu# esse a (e%%ato) %uius est unius diei 'ita su(er terra#0 et illud in Psal#o- Ego in ini$uitatibus conceptus sum, et in peccatis mater mea .; me in utero aluit0 et *uod in Ada# o#nes #oriuntur) in *uo o#nes (e%%a'erunt .&. Nun% aute# li*uido tenea#us) *uaeli$et (arentu# #erita trai%iantur in (role#) *uae%u#*ue gratia Dei) ante*ua# nas%atur) *ue#*ue san%ti+i%et) ne% ini*uitate# esse a(ud Deu#) ne% $oni #ali'e agere *ue#*ua# *uod ad (ro(ria# (ersona# (ertineat) ante*ua# natus est- illa#*ue sententia# *ua nonnulli (utant ali$i (e%%asse #agis #inus*ue ani#as) et (ro di'ersoru# #eritis (e%%atoru# in di'ersa %or(ora esse detrusas) a(ostoli%ae non %on'enire sententiae0 %u# a(ertissi#e di%tu# sit) ni,il egisse nondu# natos seu $oni seu #ali.

Difficultas ex 'ereditate peccati.

,. &4. A% (er ,o% ali*ua *uaestio est suo lo%o retra%tanda) *uid de (e%%ato (ri#oru# (arentu#) *ui duo soli +uerunt) generis ,u#ani %ontra3erit uni'ersa %ons(arsio- ni,il ta#en taliu# #eritoru# ,a$ere (otuisse ,o#ine# ante*ua# de terrae (ul'ere +i%tus esset) ante*ua# suo te#(ore 'i'eret) nulla *uaestio est. Si%ut eni# Esau et Ia%o$) *uos nondu# natos di3it A(ostolus ni,il egisse $oni 'el #ali ..) non (osse#us di%ere tra3isse ali*uid #eriti de (arenti$us) si ne% i(si (arentes egissent ali*uid $oni aut #ali0 ne% genus ,u#anu# (e%%asse in Ada#) si i(se non (e%%asset Ada#0 non aute# (e%%asset Ada#) nisi ia# suo te#(ore 'i'eret) *uo (osset 'i'ere si'e $ene si'e #ale- ita +rustra (e%%atu# eius) seu re%te +a%tu# re*uiritur) %u# ad,u% in re$us si#ul %reatis %ausaliter %onditus) ne% 'ita (ro(ria ia# 'i'e$at) ne% in (arenti$us si% 'i'enti$us erat. In illa eni# (ri#a %onditione #undi) %u# Deus o#nia si#ul %rea'it) ,o#o +a%tus est *ui esset +uturus) ratio %reandi ,o#inis) non a%tio %reati.
2es variis modis existentes.

1/. &7. Sed ,ae% aliter in 1er$o Dei) u$i ista non +a%ta) sed aeterna sunt0 aliter in ele#entis #undi) u$i o#nia si#ul +a%ta +utura sunt0 aliter in re$us *uae se%undu# %ausas si#ul %reatas) non ia# si#ul sed suo *uae*ue te#(ore %reantur) in *ui$us Ada# ia# +or#atus e3 li#o) et Dei +latu ani#atus) si%ut +enu# e3ortu#0 aliter in se#ini$us) in *ui$us rursus *uasi (ri#ordiales %ausae re(etuntur) de re$us du%tae *uae se%undu# %ausas) *uas (ri#u# %ondidit) e3stiterunt) 'elut ,er$a e3 terra) se#en e3 ,er$a. In *ui$us o#ni$us ea ia# +a%ta #odos et a%tus sui te#(oris a%%e(erunt) *uae e3 o%%ultis at*ue in'isi$ili$us rationi$us) *uae in %reatura %ausaliter latent) in #ani+estas +or#as naturas*ue (rodierunt- si%ut ,er$a e3orta su(er terra#) et ,o#o +a%tus in ani#a# 'i'a#) et %aetera ,uius#odi) si'e +rute%ta si'e ani#antia) ad illa# o(eratione# Dei (ertinentia) *ua us*ue nun% o(eratur. Sed etia# ista se%u# gerunt ta#*ua# iteru# sei(sa in'isi$iliter in o%%ulta *uada# 'i generandi) *ua# e3tra3erunt de illis (ri#ordiis %ausaru# suaru#) in *ui$us %reato #undo %u# +a%tus est dies) ante*ua# in #ani+esta# s(e%ie# sui generis e3orerentur) inserta sunt.
Quomodo opera diei sexti et iam consummata et ad'uc inc'oata.

11. &8. Si eni# (ri#a illa o(era Dei) %u# si#ul o#nia %rea'it) in suo #odo (er+e%ta non essent) ea (ro%ul du$io (ost adderentur *uae illis (er+i%iendis de+uissent0 ut *uaeda# uni'ersitatis (er+e%tio e3 utrius*ue %onstaret singulis *uasi se#is) 'elut ali%uius totius (artes essent) *uaru# %oniun%tione i(su# totu# %uius (artes +uerant) %o#(leretur. Rursus) si ita essent illa (er+e%ta) si%ut (er+i%iuntur) %u# suis *uae*ue te#(ori$us in #ani+estas +or#as a%tus*ue (ro%reantur0 (ro+e%to aut ni,il e3 eis (ostea (er te#(ora +ieret) aut ,o% +ieret) *uod e3 istis *uae suo *uae*ue ia# te#(ore oriuntur) Deus non %essat o(erari. Nun% aute# *uia ia# et %onsu##ata *uoda##odo) et *uoda##odo in%,oata sunt ea i(sa *uae %onse*uenti$us e'ol'enda te#(ori$us (ri#itus Deus o#nia si#ul %rea'it) %u# +a%eret #undu#- %onsu##ata *uide# *uia ni,il ,a$ent illa in naturis (ro(riis) *ui$us suoru# te#(oru# %ursus agunt) *uod non in istis %ausaliter +a%tu# sit0 in%,oata 'ero) *uonia# *uaeda# erant *uasi se#ina +uturoru#) (er sae%uli tra%tu# e3 o%%ulto in #ani+estu# lo%is %ongruis e3serenda- i(sius etia# S%ri(turae 'er$a satis ad ,o% ad#onendu# insigniter

'igent) si *uis in eis e'igilet. Na# et %onsu##ata ea di%it et in%,oata- nisi eni# %onsu##ata essent) non s%ri(tu# esset- Et consummata sunt coelum et terra, et omnis compositio eorum! et consummavit Deus in die sexto opera sua, $uae fecit" et benedixit Deus diem septimum, et sanctificavit eum .!0 rursus*ue nisi in%,oata essent) non ita se*ueretur) *uia in illa die re$uievit ab omnibus operibus suis $uae inchoavit Deus facere .".
$onclusio+ 'ominem creatum esse suo tempore invisibiliter in anima. visibiliter in corpore.

11. &:. >i% igitur si *uis in*uirat *uo#odo %onsu##a'it et *uo#odo in%,oa'itne*ue eni# alia %onsu##a'it) alia in%,oa'it) sed eade# i(sa uti*ue a *ui$us in die se(ti#o re*uie'it) e3 iis *uae su(ra di3i#us %laru# est. Consu##asse *ui((e ista intellegi#us Deu#) %u# %rea'it o#nia si#ul ita (er+e%te) ut ni,il ei ad,u% in ordine te#(oru# %reandu# esset) *uod non ,i% a$ eo ia# in ordine %ausaru# %reatu# esset- in%,oasse aute#) ut *uod ,i% (rae+i3erat %ausis) (ost i#(leret e++e%tis. Proinde formavit Deus hominem pulverem terrae, 'el li#u# terrae) ,o% est de (ul'ere 'el li#o terrae0 et inspiravit si'e su++la'it in eius faciem spiritum vitae, et factus est homo in animam vivam ./. Non tun% (raedestinatus0 ,o% eni# ante sae%ulu# in (raes%ientia Creatoris- ne*ue tun% %ausaliter 'el %onsu##ate in%,oatus) 'el in%,oate %onsu##atus0 ,o% eni# a sae%ulo in rationi$us (ri#ordiali$us) %u# si#ul o#nia %rearentur- sed %reatus in te#(ore suo) 'isi$iliter in %or(ore) in'isi$iliter in ani#a) %onstans e3 ani#a et %or(ore.
=ominis corpus an 'umano modo Deus formaverit.

12. .;. Ia# ergo 'idea#us *uo#odo eu# +e%erit Deus) (ri#u# de terra %or(us eius0 (ost etia# de ani#a 'ide$i#us) si *uid 'ale$i#us. 9uod eni# #ani$us %or(orali$us Deus de li#o +in3erit ,o#ine#) ni#iu# (uerilis %ogitatio est) ita ut si ,o% S%ri(tura di3isset) #agis eu# *ui s%ri(sit translato 'er$o usu# %redere de$ere#us) *ua# Deu# tali$us #e#$roru# linea#entis deter#inatu# *ualia 'ide#us in %or(ori$us nostris. Di%tu# est eni#- -anus tua gentes disperdidit .40 et- Eduxisti populum tuum in manu forti et brachio excelso .70 sed (ro (otestate et 'irtute Dei (ositu# ,uius #e#$ri no#en *uis us*ue adeo desi(it) ut non intellegat5
Quomodo sit 'omo praecipuum Dei opus.

12. .&. Ne% illud audiendu# est) *uod nonnulli (utant) ideo (rae%i(uu# Dei o(us esse ,o#ine#) *uia %aetera di3it) et +a%ta sunt0 ,un% aute# i(se +e%itsed ideo (otius) *uia ,un% ad i#agine# sua# +e%it. Na# illa *uae di3it et +a%ta sunt) ideo si% s%ri(tu# est) *uia (er 1er$u# eius +a%ta sunt) si%ut (er ,o#ine# ,o#ini$us di%i (otuit 'er$is) *uae te#(oraliter %ogitantur) et 'o%e (ro+eruntur. Non si% aute# lo*uitur Deus) nisi %u# (er %or(orale# %reatura# lo*uitur) si%ut A$ra,ae) si%ut Mo6si) si%ut (er nu$e# de 2ilio suo. Ante 'ero o#ne# %reatura#) ut esset i(sa %reatura) eo 1er$o di%tu# est) *uod in (rin%i(io erat Deus a(ud Deu#- et *uia omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil .8) uti*ue et ,o#o (er i(su# +a%tus est. Certe eni# %oelu# 'er$o +e%it) *uia di3it et +a%tu# est- s%ri(tu# est ta#en- Et opera manuum tuarum sunt coeli .:. Et de ,o% i#o *uasi +undo #undi s%ri(tu# est- 'uoniam ipsius est mare, et ipse fecit illud, et aridam terram manus eius finxerunt !;. Non igitur

,o% in ,onore# ,o#inis de(utetur) 'elut %aetera Deus di3erit) et +a%ta sint) ,un% aute# i(se +e%erit0 aut 'er$o %aetera) ,un% aute# #ani$us +e%erit. Sed ,o% e3%ellit in ,o#ine) *uia Deus ad i#agine# sua# ,o#ine# +e%it) (ro(ter ,o% *uod ei dedit #ente# intelle%tuale#) *ua (raestat (e%ori$us0 unde ia# su(eriore lo%o disserui#us. In *uo ,onore (ositus) si non intelle3erit) ut $ene agat) eisde# i(sis (e%ori$us *ui$us (raelatus est %o#(ara$itur. Si% eteni# s%ri(tu# est- /omo in honore positus non intellexit" comparatus est pecoribus insensatis, et similis factus est eis !&. Na# et (e%ora Deus +e%it) sed non ad i#agine# sua#.
3er Verbum a Deo creatum esse 'ominem ut cetera animalia.

12. ... Ne% di%endu# est- >o#ine# i(se +e%it) (e%ora 'ero iussit) et +a%ta sunt- et ,un% eni# et illa (er 1er$u# suu# +e%it) (er *uod +a%ta sunt o#nia. Sed *uia ide# 1er$u# et Sa(ientia et 1irtus eius est0 di%itur et #anus eius) non 'isi$ile #e#$ru#) sed e++i%iendi (otentia. Na# ,ae% eade# S%ri(tura *uae di%it *uod Deus ,o#ine# de li#o terrae +in3erit) di%it etia# *uod $estias agri de terra +in3erit) *uando eas %u# 'olatili$us %oeli ad Ada# addu3it) ut 'ideret *uid ea 'o%aret. Si% eni# s%ri(tu# est- Et finxit Deus adhuc de terra omnes bestias !.. Si ergo et ,o#ine# de terra et $estias de terra i(se +or#a'it) *uid ,a$et ,o#o e3%ellentius in ,a% re) nisi *uod i(se ad i#agine# Dei %reatus est5 Ne% ta#en ,o% se%undu# %or(us) sed se%undu# intelle%tu# #entis) de *uo (ost lo*ue#ur. 9ua#*ua# et in i(so %or(ore ,a$eat *ua#da# (ro(rietate# *uae ,o% indi%et) *uod ere%ta statura +a%tus est) ut ,o% i(so ad#oneretur non si$i terrena esse se%tanda) 'elut (e%ora) *uoru# 'olu(tas o#nis e3 terra est) unde in al'u# %un%ta (rona at*ue (rostrata sunt. Congruit ergo et %or(us eius ani#ae rationali) non se%undu# linea#enta +iguras*ue #e#$roru#) sed (otius se%undu# id *uod in %oelu# ere%tu# est) ad intuenda *uae in %or(ore i(sius #undi su(erna sunt- si%ut ani#a rationalis in ea de$et erigi) *uae in s(iritali$us natura #a3i#e e3%ellunt) ut *uae sursu# sunt sa(iat) non *uae su(er terra# !!.
Qua aetate vel statura conditus sit 1dam.

13. .!. Sed *uo#odo +e%it eu# Deus de li#o terrae0 utru# re(ente in aetate (er+e%ta) ,o% est 'irili at*ue iu'enali) an si%ut nun% us*ue +or#at in uteris #atru#5 Ne*ue eni# alius ,ae% +a%it) *ua# ille *ui di3it- #rius$uam te formarem in utero, novi te !"- ut illud tantu# (ro(riu# ,a$uerit Ada#) *uod non e3 (arenti$us natus est) sed +a%tus e3 terra0 eo ta#en #odo ut in ,o% (er+i%iendo) et (er aetates augendo ,i te#(oru# nu#eri %o#(lerentur) *uos naturae ,u#ani generis attri$utos 'ide#us. An (otius ,o% non est re*uirendu#5 Utru#li$et eni# +e%erit) ,o% +e%it *uod Deu# et o#ni(otente# et sa(iente# (osse a% +a%ere %ongrue$at. Ita eni# %ertas te#(oru# leges generi$us *ualitati$us*ue reru# in #ani+estu# e3 a$dito (rodu%endis attri$uit) ut eius 'oluntas sit su(er o#nia. Potentia *ui((e sua nu#eros %reaturae dedit) non i(sa# (otentia# eisde# nu#eris alliga'it. Na# S(iritus eius ita +a%iendo #undo su(er+ere$atur) ut et +a%to su(er+eratur) non %or(orali$us lo%is) sed e3%ellentia (otestatis.
Deum non egere tempore ad opera sua complenda.

13. .". 9uis eni# nes%it a*ua# %on%reta# terrae) %u# ad radi%es 'itis 'enerit) du%i in sagina# ligni illius) at*ue in eo su#ere *ualitate#) *ua in u'a# (ro%edat (aulati# eru#(ente#0 at*ue in ea grandes%ente 'inu# +iat) #aturu#*ue dul%es%at) *uod ad,u% +er'es%at e3(ressu#) et *uada# 'etustate +ir#atu# ad usu# $i$endi utilius iu%undius*ue (er'eniat5 Nu# ideo Do#inus lignu# *uaesi'it aut terra#) aut ,as te#(oru# #oras) %u# a*ua# #iro %o#(endio %on'ertit in 'inu#) et tale 'inu# *uod e$rius etia# %on'i'a laudaret !/5 Nu#*uid adiutorio te#(oris eguit %onditor te#(oris5 Nonne %ertis dieru# nu#eris suo %ui*ue generi a%%o##odatis) o#nis natura ser(entiu# %oales%it) +or#atur) nas%itur) ro$oratur5 Nu# e3s(e%tati sunt ,i dies) ut in dra%one# 'irga %on'erteretur de #anu Mo6si et Aaron !45 Ne% ista %u# +iunt) %ontra natura# +iunt) nisi no$is *ui$us aliter naturae %ursus innotuit0 non aute# Deo) %ui ,o% est natura *uod +e%erit.
2ationes causales mundi primum cuius generis fuerint.

1#. ./. 9uaeri aute# #erito (otest) %ausales illae rationes) *uas #undo indidit) %u# (ri#u# si#ul o#nia %rea'it) *uo#odo sint institutae- utru# ut) *ue#ad#odu# 'ide#us %un%ta nas%entia 'el +ruti%u# 'el ani#aliu# in suis %on+or#ationi$us at*ue in%re#entis) sua (ro di'ersitate generu# di'ersa s(atia (eragerent te#(oru#5 an ut) *ue#ad#odu# %reditur +a%tus Ada# sine ullo (rogressu in%re#entoru# 'irili aetate) %ontinuo +or#arentur5 Sed %ur non utru#*ue illas %redi#us ,a$uisse) ut ,o% e3 eis +uturu# esset) *uod +a%tori (la%uisset5 Si eni# illo #odo di3eri#us) in%i(iet %ontra i(sas +a%tu# 'ideri) non solu# etia# illud de a*ua 'inu#) sed et o#nia #ira%ula *uae %ontra naturae usitatu# %ursu# +iunt- si aute# isto #odo) #ulto erit a$surdius i(sas istas *uotidianas naturae +or#as et s(e%ies %ontra illas (ri#arias o#niu# nas%entiu# %ausales rationes suoru# te#(oru# (eragere s(atia. Restat ergo ut ad utru#*ue #odu# ,a$iles %reatae sint0 si'e ad istu# *uo usitatissi#e te#(oralia trans%urrunt) si'e ad illu# *uo rara et #ira$ilia +iunt) si%ut Deo +a%ere (la%uerit *uod te#(ori %ongruat.
3rimum 'ominem secundum causales rationes conditum esse.

1%. .4. 1eru#ta#en si% +a%tus est ,o#o) *ue#ad#odu# illae (ri#ae %ausae ,a$e$ant ut +ieret (ri#us ,o#o) *ue# non e3 (arenti$us nas%i) *ui nulli (rae%esserant) sed de li#o +or#ari o(orte$at) se%undu# %ausale# ratione#) in *ua (ri#itus +a%tus erat. Na# si aliter +a%tus est) non eu# Deus in illoru# se3 dieru# o(eri$us +e%erat- in *ui$us %u# di%itur +a%tus) i(sa# %ausa# uti*ue +e%erat Deus) *ua erat suo te#(ore ,o#o +uturus) et se%undu# *ua# +uerat a$ illo +a%iendus) *ui si#ul et %onsu##a'erat in%,oata (ro(ter (er+e%tione# %ausaliu# rationu#) et in%,oa'erat %onsu##anda (ro(ter ordine# te#(oru#. Si ergo in illis (ri#is reru# %ausis) *uas #undo (ri#itus Creator inseruit) non tantu# (osuit *uod de li#o +or#aturus erat ,o#ine#) sed etia# *ue#ad#odu# +or#aturus) utru# si%ut in #atris utero) an in +or#a iu'enali0 (ro%ul du$io si% +e%it) ut illi% (rae+i3erat0 ne*ue eni# %ontra dis(ositione# sua# +a%eret- si aute# 'i# tantu# i$i (osuit (ossi$ilitatis) ut ,o#o +ieret *uo*uo #odo +ieret) ut et si% et si% (osset) id est ut id *uo*ue i$i esset) *uia et si% et si% (osset0 unu# aute# i(su# #odu# *uo erat +a%turus in sua 'oluntate ser'a'it) non #undi %onstitutioni %onte3uit- #ani+estu# est etia# si% non +a%tu# esse ,o#ine# %ontra *ua# erat in illa (ri#a %onditione %ausaru#0 *uia i$i erat etia# si% +ieri (osse) *ua#'is non i$i erat ita +ieri ne%esse esse- ,o%

eni# non erat in %onditione %reaturae) sed in (la%ito Creatoris) %uius 'oluntas reru# ne%essitas est.
4n rerum natura esse ut "uid esse possit8 ut futurum sit. tantum in Dei voluntate.

1(. .7. Na# et nos (ro %a(tu in+ir#itatis ,u#anae ia# in i(sis re$us te#(ore e3ortis (ossu#us nosse *uid in %uius*ue natura sit) *uod e3(eri#ento (er%e(eri#us0 sed utru# etia# +uturu# sit ignora#us. Est *ui((e in natura ,uius) 'er$i gratia) iu'enis ut senes%at0 sed utru# ,o% etia# sit in Dei 'oluntate) nes%i#us. Sed ne% in natura esset) nisi in Dei 'oluntate (rius +uisset) *ui %ondidit o#nia. Et uti*ue o%%ulta ratio est sene%tutis in %or(ore iu'enali) 'el iu'entutis in %or(ore (uerili- ne*ue eni# o%ulis %ernitur) si%ut i(sa in (uero (ueritia) si%ut iu'entus in iu'ene0 sed alia *uada# notitia %olligitur inesse in natura *uidda# latens) *uo edu%antur in (ro#(tu nu#eri o%%ulti) 'el iu'entutis a (ueritia) 'el sene%tutis a iu'entute. O%%ulta est ergo ista ratio) *ua +it ut ,o% esse (ossit) sed o%ulis0 #enti aute# non est o%%ulta- utru# aute# ,o% etia# ne%esse sit) o#ni #odo nes%i#us. Et illa# *uide# *ua +it ut esse (ossit) esse in natura i(sius %or(oris no'i#us- illa# 'ero *ua +it ut ne%esse sit) #ani+estu# est illi% non esse.
Quae Deus velit et praesciat necessario futura esse.

1). .8. Sed +ortassis in #undo est) ut ne%esse sit istu# ,o#ine# senes%ere. Si aute# ne% in #undo est) in Deo est. >o% eni# ne%essario +uturu# est *uod ille 'ult) et ea 'ere +utura sunt *uae ille (raes%i'it. Na# #ulta se%undu# in+eriores %ausas +utura sunt0 sed si ita sunt et in (raes%ientia Dei) 'ere +utura sunt- si aute# i$i aliter sunt) ita (otius +utura sunt) si%ut i$i sunt) u$i *ui (raes%it) +alli non (otest. Na# +utura di%itur sene%tus in iu'ene) sed ta#en +utura non est) si ante #oriturus est- ,o% aute# ita erit) si%ut se ,a$ent aliae %ausae) si'e #undo %onte3tae) si'e in Dei (raes%ientia reser'atae. Na# se%undu# *uasda# +uturoru# %ausas #oriturus erat ECe%,ias) %ui Deus addidit *uinde%i# annos ad 'ita# !70 id uti*ue +a%iens *uod ante %onstitutione# #undi se +a%turu# esse (raes%ie$at) et in sua 'oluntate ser'a$at. Non ergo id +e%it *uod +uturu# non erat- ,o% eni# #agis erat +uturu#) *uod se +a%turu# esse (raes%ie$at. Ne% ta#en illi anni additi re%te di%erentur) nisi ad ali*uid adderetur) *uod se aliter in aliis %ausis ,a$uerat. Se%undu# ali*uas igitur %ausas in+eriores ia# 'ita# +inierat- se%undu# illas aute# *uae sunt in 'oluntate et (raes%ientia Dei) *ui e3 aeternitate no'erat *uid illo te#(ore +a%turus erat <et ,o% 'ere +uturu# erat=) tun% erat +initurus 'ita# *uando +ini'it 'ita#. 9uia etsi oranti %on%essu# est) etia# si% eu# oraturu# ut tali orationi %on%edi o(orteret ille uti*ue (raes%ie$at) %uius (raes%ientia +alli non (oterat- et ideo *uod (raes%ie$at) ne%essario +uturu# erat.
1dam formatum esse secundum "uod in primordialibus causis constitutum fuerit.

1*. .:. 9ua(ro(ter) si o#niu# +uturoru# %ausae #undo sunt insitae) %u# ille +a%tus est dies) *uando Deus %rea'it o#nia si#ul0 non aliter Ada# +a%tus est) %u# de li#o +or#atus est) si%ut est %redi$ilius ia# (er+e%tae 'irilitatis) *ua# erat in illis %ausis) u$i Deus ,o#ine# in se3 dieru# o(eri$us +e%it. I$i eni# erat non solu# ut ita +ieri (osset) 'eru# etia# ut ita eu# +ieri ne%esse esset. Ta# eni# non +e%it Deus %ontra %ausa#) *ua# sine du$io 'olens (raestituit) *ua# %ontra 'oluntate# sua# non +a%it. Si aute# non o#nes %ausas in %reatura

(ri#itus %ondita (rae+i3it) sed ali*uas in sua 'oluntate ser'a'it0 non sunt *uide# illae *uas in sua 'oluntate ser'a'it) e3 istaru# *uas %rea'it ne%essitate (endentes- non ta#en (ossunt esse %ontrariae *uas in sua 'oluntate ser'a'it) illis *uas sua 'oluntate %onstituit0 *uia Dei 'oluntas non (otest si$i esse %ontraria. Istas ergo si% %ondidit) ut e3 illis esse illud) %uius %ausae sunt) (ossit0 sed non ne%esse sit- illas aute# si% a$s%ondit) ut e3 eis esse ne%esse sit ,o%) *uod e3 istis +e%it ut esse (ossit.
Quaeri solet. utrum animale corpus 'oc nostrum formatum sit e limo an spiritale.

1,. !;. Solet ite# *uaeri) utru# ani#ale %or(us (rius ,o#ini +or#atu# sit e li#o) *uale nun% ,a$e#us) an s(iritale) *uale resurgentes ,a$e$i#us. 9ua#*ua# eni# ,o% in illud #uta$itur0 se#inatur eni# %or(us ani#ale) resurgit %or(us s(iritale- ta#en *uid (rius ,o#ini +a%tu# sit) ideo dis%e(tatur) *uia si ani#ale +a%tu# est) non ,o% re%i(ie#us) *uod in illo (erdidi#us) sed tanto #elius *uanto s(iritale ani#ali (rae(onendu# est) *uando eri#us ae*uales Angelis Dei !8. Sed Angeli (ossunt aliis et iustitia (rae(oni0 nu#*uid et Do#ino5 De *uo ta#en di%tu# est- -inorasti eum paulo minus ab )ngelis !:. Unde) nisi (ro(ter %arnis in+ir#itate# *ua# su#(sit e3 1irgine) +or#a# ser'i a%%i(iens ";) in *ua #oriens nos a ser'itute redi#eret5 Sed *uid ,in% diutius dissera#us5 Non eni# o$s%ura est A(ostoli sententia de ,a% re0 *ui %u# 'oluisset ad,i$ere testi#oniu#) *uo (ro$aret esse %or(us ani#ale) non ta# de suo 'el de %uius*ua# ,o#inis %or(ore) *uod in (raesenti 'ide$atur) *ua# de ,o% i(so S%ri(turae ,uius lo%o re%oluit et ad,i$uit) di%ens- %i est corpus animale, est et spiritale" sic etenim scriptum est! Factus est primus homo )dam in animam viventem" novissimus )dam in spiritum vivificantem. %ed non primum $uod spiritale est, sed $uod animale" postea, spiritale. #rimus homo de terra, terrenus" secundus homo de coelo, coelestis. 'ualis terrenus, tales et terreni" et $ualis coelestis, tales et coelestes. Et $uomodo induimus imaginem terreni, induamus et imaginem eius $ui de coelo est "&. 9uid ad ,o% di%i (otest5 I#agine# ergo %oelestis ,o#inis nun% e3 +ide (orta#us) ,a$ituri in resurre%tione *uod %redi#us- i#agine# aute# terreni ,o#inis a$ i(so e3ordio ,u#anae generationis indui#us.
Difficultas+ "uomodo renovemur in corpore.

2/. !&. >i% o%%urrit alia *uaestio) *uo#odo reno'e#ur) si non ad ,o% (er C,ristu# re'o%a#ur) *uod in Ada# (rius era#us. 9ua#*ua# eni# #ulta non in (ristinu#) sed in #elius reno'entur) a$ in+eriore ta#en statu) *ua# *uo erant antea) reno'antur. Unde ergo ille +ilius #ortuus erat) et re'i3it0 (erierat) et in'entus est ".- unde illi (ro+ertur stola (ri#a) si non i##ortalitate# re%i(it) *ua# (erdidit Ada#? 9uo#odo aute# (erdidit i##ortalitate#) si %or(us ,a$uit ani#ale5 Ne*ue eni# ani#ale %or(us) sed s(iritale erit) %u# %orru(ti$ile ,o% induerit in%orru(tione#) et #ortale ,o% induerit i##ortalitate# "!. Nonnulli ,is angustiis %oar%tati) ut et illa %onstet sententia *ua e3e#(lu# de ani#ali %or(ore ,in% datu# est) ut di%eretur- Factus est primus homo )dam in animam viventem ""0 et ista reno'atio re%e(tio*ue i##ortalitatis) non a$surde di%atur in (ristinu# +utura) in illud s%ili%et *uod Ada# (erdidit- (uta'erunt (rius *uide# ,o#ine# +uisse %or(oris ani#alis0 sed du# in (aradiso %onstitutus est) eu# +uisse #utatu#) si%ut nos *uo*ue resurre%tione #uta$i#ur. >o% *uide# li$er Geneseos non %o##e#orat0 sed ut (ossint utra*ue testi#onia S%ri(turaru# inter se %onsentire) si'e illud *uod de ani#ali %or(ore di%tu# est) si'e illa *uae

de reno'atione nostra (luri#a in san%tis Litteris re(eriuntur) ,o% ta#*ua# ne%essario %onse*ui %rediderunt.
Superior difficultas solvitur.

21. !.. Sed si ita est) +rustra %ona#ur (aradisu# et illas ar$ores earu#*ue +ru%tus) (raeter +igurata# signi+i%atione#) (rius a%%i(ere ad reru# gestaru# (ro(rietate#. 9uis eni# %redat ia# illius #odi %i$os e3 ar$oru# (o#is i##ortali$us et s(iritali$us %or(ori$us ne%essarios esse (otuisse5 1eru#ta#en si aliud non (otest in'eniri) #elius eligi#us (aradisu# s(iritaliter intellegere) *ua# 'el (utare non reno'ari ,o#ine#) %u# toties ,o% S%ri(tura %o##e#oret0 'el eu# e3isti#are re%i(ere *uod non ostenditur a#isisse. >u% a%%edit *uod et i(sa #ors ,o#inis) *ua# eu# (e%%ato %o##eruisse) #ulta di'ina testi#onia %ollo*uuntur) indi%at eu# sine #orte +uturu# +uisse) nisi (e%%asset. 9uo#odo ergo sine #orte #ortalis5 aut *uo#odo non #ortalis) si %or(us ani#ale5
1damum peccato mortem meruisse.

22. !!. Unde *uida# non eu# #orte# %or(oris (e%%ato #eruisse ar$itrantur) sed #orte# ani#ae) *ua# +e%it ini*uitas. Na# %redunt eu#) (ro(ter %or(us ani#ale) e3ituru# +uisse de ,o% %or(ore) ad re*uie# s%ili%et *ua# nun% ,a$ent san%ti *ui ia# dor#ierunt) et in +ine sae%uli eade# #e#$ra i##ortaliter re%e(turu#0 ut 'ideli%et #ors %or(oris non de (e%%ato a%%idisse 'ideatur) sed naturaliter) ut ani#aliu# %aeteroru#. 1eru# ,is rursus A(ostolus o%%urrit et di%it- &orpus $uidem mortuum est propter peccatum, spiritus autem vita est propter iustitiam. %i autem %piritus eius $ui suscitavit &hristum a mortuis habitat in vobis" $ui suscitavit &hristum a mortuis, vivificabit et mortalia corpora vestra per inhabitantem %piritum eius in vobis "/. A% (er ,o% #ors etia# %or(oris de (e%%ato est. Si ergo non (e%%asset Ada#) ne% %or(ore #oreretur0 ideo*ue i##ortale ,a$eret et %or(us. 9uo#odo ergo i##ortale) si ani#ale5
1dami corpus simul animale et sub conditione immortale.

23. !". Sed rursus non 'ident) *ui eius %or(us in (aradiso #utatu# (utant) ut e3 ani#ali +ieret s(iritale) ni,il i#(edire) si non (e%%asset) ut (ost (aradisi 'ita#) *ua# iuste o$edienter*ue 'i3isset) a%%i(eret ea#de# %or(oris #utatione# in 'ita aeterna) u$i ia# %i$is %or(orali$us non egeret. 9uid ergo ne%esse est (ro(ter ,o% ia# %ogi +igurate) non (ro(rie (aradisu# intellegere) *uia non (osset #ori %or(us nisi (e%%ato5 1eru# est *uide# *uod non #oreretur etia# %or(ore) nisi (e%%asset0 a(erte *ui((e di%it A(ostolus- &orpus mortuum propter peccatum "4- ani#ale ta#en (osset esse ante (e%%atu#) et (ost 'ita# iustitiae) %u# Deus 'ellet) +ieri s(iritale.
Quomodo renovabimur in 'ac vita et in corporum resurrectione.

2#. !/. 9uo#odo ergo) in*uiunt) reno'ari di%i#ur) si non ,o% re%i(i#us) *uod (erdidit (ri#us ,o#o) in *uo o#nes #oriuntur5 >o% (lane re%i(i#us se%undu# *ue#da# #odu#) et non ,o% re%i(i#us se%undu# *ue#da# #odu#. Non ita*ue i##ortalitate# s(iritalis %or(oris re%i(i#us) *ua# nondu# ,a$uit ,o#o0 sed re%i(i#us iustitia#) e3 *ua (er (e%%atu# la(sus est ,o#o.

Reno'a$i#ur ergo a 'etustate (e%%ati) non in (ristinu# %or(us ani#ale) in *uo +uit Ada#) sed in #elius) id est in %or(us s(iritale) %u# e++i%ie#ur ae*uales Angelis Dei "7) a(ti %oelesti ,a$itationi) u$i es%a *uae %orru#(itur non ege$i#us. Reno'a#ur ergo s(iritu #entis nostrae "8 se%undu# i#agine# eius *ui %rea'it nos) *ua# (e%%ando Ada# (erdidit. Reno'a$i#ur aute# etia# %arne) %u# ,o% %orru(ti$ile induet in%orru(tione# ":) ut sit s(iritale %or(us0 in *uod nondu# #utatus) sed #utandus erat Ada#) nisi #orte# etia# %or(oris ani#alis (e%%ando #eruisset. 2#. !4. Deni*ue non ait A(ostolus- Cor(us *uide# #ortale (ro(ter (e%%atu#0 sed- &orpus mortuum propter peccatum /;.
!ortalem fuisse 1dam conditione corporis animalis. immortalem autem beneficio $onditoris.

2%. !4. Illud *ui((e ante (e%%atu#) et #ortale se%undu# alia#) et i##ortale se%undu# alia# %ausa# di%i (oterat- id est #ortale) *uia (oterat #ori0 i##ortale) *uia (oterat non #ori. Aliud est eni# non (osse #ori) si%ut *uasda# naturas i##ortales %rea'it Deus- aliud est aute# (osse non #ori) se%undu# *ue# #odu# (ri#us %reatus est ,o#o i##ortalis0 *uod ei (raesta$atur de ligno 'itae) non de %onstitutione naturae- a *uo ligno se(aratus est %u# (e%%asset) ut (osset #ori) *ui nisi (e%%asset (osset non #ori. Mortalis ergo erat %onditione %or(oris ani#alis) i##ortalis aute# $ene+i%io Conditoris. Si eni# %or(us ani#ale) uti*ue #ortale) *uia et #ori (oterat0 *ua#'is et i##ortale) ideo *uia et non #ori (oterat. Ne*ue eni# i##ortale *uod #ori o#nino non (ossit) erit nisi s(iritale) *uod no$is +uturu# in resurre%tione (ro#ittitur. A% (er ,o% illud ani#ale et o$ ,o% #ortale) *uod (ro(ter iustitia# s(iritale +ieret et o$ ,o% o#ni #odo i##ortale) +a%tu# est (ro(ter (e%%atu# non #ortale) *uod et antea erat) sed #ortuu#) *uod (osset non +ieri) si ,o#o non (e%%asset.
1dae corpus aliud ac nostrum.

2(. !7. 9uo#odo ergo %or(us nostru# di%it A(ostolus #ortuu#) %u# ad,u% de 'i'enti$us lo*ueretur) nisi *uia ia# i(sa %onditio #oriendi e3 (e%%ato (arentu# ,aesit in (role5 Ani#ale est eni# et ,o% %or(us) si%ut et (ri#i ,o#inis +uit0 sed ,o% ia# in i(so ani#alis genere #ulto est deterius- ,a$et eni# ne%essitate# #oriendi) *uod illud non ,a$uit. 9ua#'is eni# resta$at ad,u% ut i##utaretur) et s(iritale +a%tu# (lena# i##ortalitate# (er%i(eret) u$i %i$o %orru(ti$ili non egeret0 ta#en si iuste 'i'eret ,o#o) et in s(iritale# ,a$itudine# %or(us eius #utaretur) non iret in #orte#. In no$is aute# etia# iuste 'i'enti$us) %or(us #orituru# est0 (ro(ter *ua# ne%essitate#) e3 illius (ri#i ,o#inis (e%%ato 'eniente#) non #ortale) sed #ortuu# %or(us nostru# di3it A(ostolus) *uia o#nes in Ada# #ori#ur /&. Ite# di%it- %icut est veritas in Iesu, deponere vos secundum priorem conversationem hominem veterem" eum $ui corrumpitur secundum concupiscentias deceptionis /.0 ,o% est) +a%tus Ada# (er (e%%atu#. 1ide ergo *uid se*uatur- ,enovamini autem spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem" eum $ui secundum Deum creatus est, in iustitia et sanctitate veritatis /!- e%%e *uod (erdidit Ada# (er (e%%atu#.
Quomodo mente et corpore ad id renovemur "uod perdidit 1dam.

2). !7. In ,o% ergo reno'a#ur) se%undu# id *uod a#isit Ada#) id est se%undu# s(iritu# #entis nostrae- se%undu# aute# %or(us *uod se#inatur ani#ale) et resurget s(iritale) in #elius reno'a$i#ur) *uod nondu# +uit Ada#. 2). !8. Di%it ite# A(ostolus- Exspoliantes vos veterem hominem cum actibus eius, induite novum $ui renovatur in agnitionem Dei, secundum imaginem eius $ui creavit eum /". >an% i#agine# in s(iritu #entis i#(ressa# (erdidit Ada# (er (e%%atu#0 *ua# re%i(i#us (er gratia# iustitiae0 non s(iritale at*ue i##ortale %or(us) in *uo ille nondu# +uit) et in *uo erunt o#nes san%ti resurgentes a #ortuis- ,o% eni# (rae#iu# est illius #eriti) *uod a#isit. Proinde illa stola (ri#a //) aut i(sa iustitia est unde la(sus est0 aut) si indu#entu# %or(oralis i##ortalitatis signi+i%at) etia# ,an% ille si% a#isit) %u# (ro(ter (e%%atu# ad ea# (er'enire non (otuit. Di%itur eni# et a#isisse u3ore#) et a#isisse ,onore#) *ui s(eratu# non a%%e(erit) illo a *uo s(era$at o++enso.
1dam. spiritalis mente. corpore fuit animalis etiam in paradiso.

2*. !:. Se%undu# ,an% ergo sententia# %or(us ani#ale ,a$uit Ada#) non tantu# ante (aradisu#) sed etia# in (aradiso %onstitutus- *ua#'is in interiore ,o#ine +uerit s(iritalis) se%undu# i#agine# eius *ui %rea'it eu#0 *uod a#isit (e%%ando) #eruit*ue etia# %or(oris #orte#) *ui non (e%%ando #ereretur et in %or(us s(iritale %o##utatione#. Na# si et interius ani#aliter 'i3it) non (ossu#us di%i ad ,o% i(sius reno'ari. 9ui$us eni# di%itur- ,enovamini spiritu mentis vestrae /4, ,o% eis di%itur) ut s(iritales +iant- *uod si ille ne% in i(sa #ente +uit) *uo#odo nos reno'a#ur ad id *uod ,o#o nun*ua# +uit5 A(ostoli aute# et o#nes iusti ani#ale uti*ue %or(us ad,u% ,a$e$ant) sed ta#en s(iritaliter interius 'i'e$ant0 reno'ati s%ili%et in agnitione# Dei) se%undu# i#agine# eius *ui %rea'it eos- non ideo ta#en ia# (e%%are non (oterant) si %onsentirent ini*uitati. Na# et s(iritales (osse %adere in tentatione (e%%ati) ostendit A(ostolus) u$i ait- Fratres, si praeoccupatus fuerit homo in ali$uo delicto, vos $ui spiritales estis, instruite huiusmodi in spiritu lenitatis, intendens te ipsum, ne et tu tenteris /7. >o% di3i) ne %ui*ua# i#(ossi$ile 'ideatur *uod (e%%a'it Ada#) si s(iritalis erat #ente) *ua#'is ani#alis esset %or(ore. 9uae %u# ita sint) ni,il ta#en ad,u% (rae(ro(ere %on+ir#a#us) sed e3s(e%ta#us (otius utru# etia# %aetera S%ri(tura ,un% intelle%tu# non i#(ediat.
Quaestio de anima in se"uenti libro tractanda.

2,. ";. Se*uitur eni# *uaestio de ani#a 'alde di++i%ilis) in *ua #ulti la$ora'erunt) no$is*ue u$i la$ore#us reli*uerunt. Si'e eni# *uia non o#niu# o#nia legere (otui) *ui de ,a% re se%undu# S%ri(turaru# nostraru# 'eritate# ad ali*uid li*uidu# #ini#e*ue du$iu# (er'enire (otuerunt0 si'e *uia tanta *uaestio est) ut etia# *ui ea# 'era%iter sol'unt) non +a%ile intellegantur a tali$us) *ualis i(se su#- +ateor ne#ine# ad,u% #i,i (ersuasisse *uod si% ,a$ea# de ani#a) ut ni,il a#(lius *uaerendu# (ute#. Utru# aute# nun% %ertu# ali*uid in'enturus si# et de+initurus) ignoro. 9uod aute# (otuero) si %onatu# #eu# Do#inus adiu'erit) se*uenti 'olu#ine e3(li%are %ura$o. & - Gen .) 7. . - Gen &) .4-.8.

! - Gen .) .". " - Gen .) "-/. / - E%%li &8) &. 4 - Gen .) 8-:. 7 - Gen .) :. 8 - Gen .) &8-... : - Gen &) .7-.8. &; - Gen &) .:. && - C+. Gen &) .7. &. - E%%li &8) &. &! - Mt .8) .;. &" - Ier &) /. &/ - C+. >e$r 7) :-&;. &4 - Gen &) .4-.:. &7 - Ier &) /. &8 - C+. E(, &) ". &: - C+. Ro# :) &&. .; - Io$ &") " <se%. L@@=. .& - C+. Ro# /) &.. .. - C+. Ro# :) &&. .! - Gen .) &-!. ." - Gen .) !. ./ - Gen .) 7. .4 - Ps "!) !. .7 - Ps &!/) &&-&.. .8 - C+. Io &) !.

.: - Ps &;&) .4. !; - Ps :") /. !& - Ps "8) &!. !. - Gen &) ./. !! - C+. Col !) .. !" - Ier &) /. !/ - C+. Io .) :. !4 - C+. E3 7) &;. !7 - C+. Is !8) /0 " Reg .;) 4. !8 - C+. Mt ..) !;. !: - Ps 8) 4. "; - C+. P,il .) 7. "& - & Cor &/) ""-":. ". - C+. L% &/) !.. "! - C+. & Cor &/) /!. "" - & Cor &/) "/. "/ - Ro# 8) &;-&&. "4 - & Cor &/) "/. "7 - C+. Mt ..) !;. "8 - C+. E(, ") .!. ": - C+. & Cor &/) /!-/". /; - Ro# 8) &;. /& - C+. Ro# /) &.0 & Cor &/) ... /. - E(, ") .&-... /! - E(, ") .!-.". /" - Col !) :-&;.

// - C+. L% &/) ... /4 - E(, ") .!. /7 - Gal 4) &.

LIBER SEPTIMUS
De anima tractatio suscipitur.

1. &. Et finxit Deus hominem pulverem de terra, et flavit in faciem eius flatum vitae, et factus est homo in animam viventem &. >ae% 'er$a S%ri(turae no$is et in (rin%i(io su(erioris li$ri %onsideranda (ro(osuera#us) et de i(so ,o#ine +a%to) #a3i#e*ue de eius %or(ore) *uantu# satis du3i#us) *uod se%undu# S%ri(turas 'isu# est) disserui#us. Sed *uia de ani#a ,u#ana non (ar'a *uaestio est) ad ,un% ea# li$ru# di++erenda# (uta'i#us) nes%ientes *uantu# nos Do#inus adiuturas esset re%te lo*ui %u(idos0 illud ta#en s%ientes) nisi *uantu# i(se adiu'aret) re%te non esse lo%uturos. Re%te est aute# 'era%iter at*ue %ongruenter) ni,il auda%ter re+ellendo) ni,il te#ere a++ir#ando) du# ad,u% du$iu# est) 'eru# +alsu#ne sit) si'e +idei) si'e s%ientiae %,ristianae0 *uod aute# do%eri (otest 'el reru# ratione a(ertissi#a) 'el S%ri(turaru# au%toritate %ertissi#a) sine %un%tatione asserendo.
Quid sibi velit illud Gen $, '+ Deus flavit. vel sufflavit. etc.

1. .. A% (ri#u# illud 'idea#us) *uod s%ri(tu# est- Flavit, 'el- %ufflavit in faciem eius flatum vitae .. Nonnulli eni# %odi%es ,a$ent- %piravit, 'elInspiravit in faciem eius. Sed %u# Grae%i ,a$eant ) non du$itatur flavit 'el sufflavit esse di%endu#. 9uaere$a#us aute# in su(eriori ser#one de #ani$us Dei) %u# ,o#o de li#o +or#atus %ogitaretur- *uid ergo nun% di%endu# est in eo *uod s%ri(tu# est- %ufflavit Deus, nisi *uia si%ut non #ani$us %or(oris +in3it) ita ne% +au%i$us la$iis'e su++la'it5 1. !. 1eru#ta#en ,o% 'er$o S%ri(tura in *uaestione di++i%illi#a (luri#u# nos) *uantu# o(inor) adiu'at.
1nimam non esse eiusdem naturae cum Deo.

2. !. Na# %u# *uida# e3 ,o% 'er$o %rediderint ali*uid esse ani#a# de i(sa su$stantia Dei) id est) eiusde# naturae %uius ille est) ,o% ideo (utantes) *uia %u# ,o#o su++lat) ali*uid de sei(so ei%it in +latu0 ,in% (otius ad#onendi su#us) ,an% ini#i%a# +idei %at,oli%ae re(ro$are sententia#. Nos eni# %redi#us Dei natura# at*ue su$stantia#) *uae in Trinitate %reditur a #ultis) intellegitur a (au%is) o#nino esse in%o##uta$ile#. Porro aute# ani#ae natura# 'el in deterius 'el in #elius %o##utari (osse) *uis a#$igit5 A% (er ,o% sa%rilega o(inio est) ea# et Deu# %redere unius esse su$stantiae. 9uid eni# ,o% #odo aliud *ua# et ile %o##uta$ilis %reditor5 Credendu# ita*ue est) et intellegendu#) ne*ue ullo #odo du$itandu#) *uod re%ta +ides ,a$et) ani#a# si% esse a Deo ta#*ua# re# *ua# +e%erit) non ta#*ua# naturae %uius est i(se) si'e genuerit) si'e *uo*uo #odo (rotulerit.
1nimam nec Dei substantiae partem nec nostrum esse flatum.

3. ". Et *uo#odo) in*uiunt) s%ri(tu# est- %ufflavit in faciem eius, et factus est homo in animam vivam0 si non ani#a Dei (ars est) 'el Dei o#nino su$stantia5 I#o 'ero e3 ,o% 'er$o satis a((aret ita non esse. Cu# eni# ,o#o su++lat) ani#a uti*ue i(sa su$ia%ente# si$i natura# %or(oris #o'et) et de illa) non de sei(sa +latu# +a%it. Nisi isti +orte ta# tardi sunt) ut nes%iant isto re%i(ro%o ,alitu) *ue# de ,o% aere %ir%u#+uso du%i#us et reddi#us. +ieri etia# +latu#) %u# 'oluntate su++la#us. 9uod si etia# non e3 ,o%) *ui +orinse%us adia%et) a%%e(to et reddito) sed e3 i(sius nostri %or(oris natura *ua %onstat) su++lando ali*uid ei%ere#us) non eade# natura est %or(oris et ani#ae0 *uod et i(si uti*ue %onsentiunt. 9ua(ro(ter etia# si% aliud est ani#ae su$stantia) *uae %or(us regit et #o'et0 aliud +latus) *ue# regendo 'el #o'endo +a%it de %or(ore si$i su$dito) non de sei(sa %ui %or(us est su$ditu#. Cu# ita*ue longe *uide# in%o#(ara$ili #odo) sed ta#en ani#a regat su$ditu# %or(us) et Deus su$dita# %reatura#) %ur non (otius intellegatur de su$ie%ta si$i %reatura +e%isse Deus ani#a# in eo *uod su++lasse di%tus est0 *uando*uide# i(sa ani#a) *ua#'is %or(ori suo non ita do#inetur) ut Deus uni'ersitati *ua# %ondidit) ta#en eius #otu) non de sua su$stantia +latu# +a%it5
Qua condicione dici possit animam flatum Dei esse.

3. /. Posse#us *uide# di%ere ne% i(su# Dei +latu# esse ani#a# ,o#inis) sed Deu# su++lando +e%isse ani#a# in ,o#ine- sed ne (utentur #eliora *uae +e%it 'er$o) *ua# *uod +e%it +latu) *uia et in no$is #elius est 'er$u# *ua# +latus0 ni,il est interi# se%undu# su(radi%ta# ratione#) %ur ani#a# i(sa# Dei +latu# di%ere du$ite#us) du# intellegatur non esse Dei natura at*ue su$stantia) sed ,o% i(su# esse su++lare) *uod est +latu# +a%ere0 *uod aute# +latu# +a%ere) ,o% ani#a# +a%ere. Cui sententiae %ongruit *uod (er Isaia# di%it Deus- %piritus enim a me procedet, et flatum omnem ego feci !" na# non *ue#li$et +latu# %or(oreu# eu# di%ere) se*uentia do%ent. Cu# eni# di3issetOmnem flatum ego feci" Et propter peccatum, in*uit) pusillum $uid contristavi eum, et percussi eum ". 9uid ergo di%it +latu#) nisi ani#a#) *uae (ro(ter (e%%atu# (er%ussa et %ontristata est5 9uid igitur est- Omnem flatum ego feci, nisi- O#ne# ani#a# ego +e%i5
1nima non de substantia Dei. nec de corpore mundi.

#. 4. Si ergo Deu# di%ere#us ta#*ua# %or(orei #undi ,uius ani#a#) %ui #undus i(se esset ta#*ua# %or(us unius ani#antis) re%te non eu# di%ere#us su++lando +e%isse ani#a# ,o#inis) nisi %or(orea#) de isto aere su$ia%ente si$i e3 %or(ore suo- non ta#en *uod dedisset su++lando) de sei(so dedisse (utare de$ere#us) sed ita de si$i su$ie%to aere %or(oris sui) si%ut ani#a de ,uius#odi re si#iliter adia%ente) ,o% est de %or(ore) non de sei(sa +latu# +a%it. Nun% 'ero *uia non tantu##odo #undi %or(us Deo esse su$ditu# di%i#us) sed illu# esse su(ra o#ne# %reatura# si'e %or(orale# si'e s(iritale#0 ne% de sei(so) ne% de %or(oreis ele#entis %redendus est ani#a# +e%isse su++lando.
1nima "uaeritur utrum ex ni'ilo an ex ali"ua re.

%. 7. Utru# aute# e3 eo *uod o#nino non erat) id est e3 ni,ilo0 an e3 ali*ua re) *uae ia# a$ illo +a%ta s(iritaliter erat) sed ani#a nondu# erat) #erito *uaeri (otest. Si eni# Deu# ad,u% ali*uid e3 ni,ilo %reare non %redi#us) (ostea*ua# %rea'it o#nia si#ul) et o$ ,o% a %onsu##atis o#ni$us o(eri$us

re*uie'isse %redi#us) *uae in%,oa'it +a%eret) ut *uid*uid deinde +a%eret) e3 ,is +a%eret0 non 'ideo *ue#ad#odu# intellega#us) ad,u% eu# e3 ni,ilo ani#as +a%ere. An di%endu# est) eu# in illis *uide# o(eri$us (ri#oru# se3 dieru# +e%isse illu# die# o%%ultu#) a% si ,o% (otius %redi o(ortet) s(iritale# at*ue intelle%tuale# natura#) s%ili%et unitatis angeli%ae) et #undu#) id est %oelu# et terra#0 at*ue in illis ia# e3stanti$us naturis rationes %reasse +uturaru# aliaru# naturaru#) non i(sas naturas- alio*uin si ia# i$i %reatae essent si%ut erant +uturae) non ad,u% essent +uturae5 9uod si ita est) nondu# erat in %onditis re$us ani#ae ,u#anae ulla natura) et tun% esse %oe(it) %u# ea# Deus su++lando +e%it) at*ue indidit ,o#ini.
Quaeritur num Dei flatus. ex ni'ilo factus. sit 'ominis anima.

%. 8. Sed non ideo *uaestio su$lata est) *ua *uaeritur ad,u% utru# ea# natura#) *uae ani#a di%itur) et antea non erat) e3 ni,ilo %rea'erit) ta#*ua# i(se +latus eius non e3 ali*ua su$stantia su$ia%ente +a%tus sit) si%ut de +latu di%e$a#us) *ue# +a%it ani#a e3 %or(ore suo0 sed o#nino e3 ni,ilo tun% +a%tus sit +latus) %u# Deus +lare 'oluit) ide#*ue ,o#inis ani#a +a%tus sit- an 'ero ia# erat ali*uid s(iritale) *ua#'is ,o% *uid*uid erat) nondu# ani#ae natura erat) at*ue e3 ,o% +a%tus sit +latus Dei *uae natura esset ani#ae0 si%ut ne% %or(oris ,u#ani natura ia# erat) ante*ua# Deus ea# de li#o terrae 'el (ul'ere +or#asset. Non eni# %aro ,u#ana erat (ul'is aut li#us0 sed ta#en ali*uid erat unde illa +ieret) *uae nondu# erat.
Quaeritur num ut corporis ita et animae praecesserit materies "uaedam.

(. :. Nu# ergo %redi$ile est) in (ri#is illis se3 dieru# o(eri$us Deu# %ondidisse) non solu# +uturi %or(oris ,u#ani %ausale# ratione#) 'eru# etia# #aterie# de *ua +ieret) id est terra#) de %uius li#o 'el (ul'ere +ingeretur) ani#ae aute# sola# i$i %ondidisse ratione#) se%undu# *ua# +ieret) non etia# *ua#da# (ro suo genere #ateria#) de *ua +ieret5 Si eni# *uidda# in%o##uta$ile esset ani#a) nullo #odo eius *uasi #ateria# *uaerere de$ere#us- nun% aute# #uta$ilitas eius satis indi%at ea# interi# 'itiis at*ue +alla%iis de+or#e# reddi) +or#ari aute# 'irtuti$us 'eritatis*ue do%trina) sed in sua ia# natura *ua est ani#a0 si%ut etia# %aro in sua natura *ua ia# %aro est) et salute de%oratur) et #or$is 'ulneri$us*ue +oedatur. Sed si%ut ,ae%) e3%e(to *uod ia# %aro est in *ua natura 'el (ro+i%it ut (ul%,ra) 'el de+i%it ut de+or#is sit) ,a$uit etia# #aterie#) id est terra#) de *ua +ieret) ut o#nino %aro essetsi% +ortasse (otuit et ani#a) ante*ua# ea i(sa natura +ieret) *uae ani#a di%itur) %uius 'el (ul%,ritudo 'irtus) 'el de+or#itas 'itiu# est) ,a$ere ali*ua# #ateria# (ro suo genere s(iritale#) *uae nondu# esset ani#a0 si%ut terra de *ua %aro +a%ta est) ia# erat ali*uid) *ua#'is non erat %aro. (. &;. Sed eni# terra i#(le$at #undi in+i#a# (arte#) ante*ua# de illa %or(us ,o#inis +ieret) %on+erens uni'erso totu# suu#) ut etia#si nulla e3 ea %aro +ieret ani#antis %uius*ua#) s(e%ie ta#en sua #undi +a$ri%a# #ole#*ue %o#(leret) se%undu# *ua# di%itur #undus %oelu# et terra.
Dici non posse "ualis fuisset illa materies.

). &;. At 'ero illa s(iritalis #ateries) si +uit ulla unde ani#a +ieret) 'el si est ulla unde ani#ae +iunt) *uid i(sa est5 *uod no#en) *ua# s(e%ie#) *ue# usu# in

re$us %onditis tenet5 1i'it) an non5 Si 'i'it) *uid agit5 *uid %on+ert uni'ersitatis e++e%ti$us5 Beata#ne 'ita# gerit) an #isera#) an neutra#5 1i'i+i%at ali*uid5 an a$ ,o% etia# o(ere 'a%at) et in *uoda# se%reto uni'ersitatis otiosa re*uies%it) sine 'igili sensu #otu*ue 'itali5 Si eni# nulla (rorsus ad,u% 'ita erat) *uo#odo esset 'itae +uturae *uaeda# in%or(orea ne% 'i'a #ateries5 Aut +alsu# est) aut ni#is latet. Si aute# ia# 'i'e$at ne% $eate ne% #isere) *uo#odo rationalis erat5 9uod si tun% rationalis +a%ta est) %u# e3 illa #aterie natura ,u#anae ani#ae +a%ta est0 irrationalis ergo 'ita #ateries erat ani#ae rationalis) id est ,u#anae5 9uid ergo inter illa# (e%oris*ue dista$at5 An rationalis erat ia# (ossi$ilitate) nondu# +a%ultate5 Si eni# 'ide#us in+antile# ani#a#) ia# uti*ue ,o#inis ani#a#) nondu# %oe(isse uti ratione) et ta#en ea# rationale# ia# di%i#us0 %ur non %redatur si% in illa #aterie) de *ua +a%ta est) *uietu# +uisse #otu# etia# sentiendi) si%ut in ista in+antili) *uae ia# %erte ani#a est ,o#inis) *uietus est ad,u% #otus ratio%inandi5
Vitam beatam illam materiem esse non potuisse.

*. &&. Na# si ia# $eata erat 'ita) de *ua +a%ta est ,o#inis ani#a0 deterius ergo +a%ta est- et ideo non ia# illa #ateries ,uius) sed illius ista de+lu3io est. Na# #ateries ali*ua %u# +or#atur) (raeserti# a Deo) in #elius sine du$itatione +or#atur. Sed etia# si %uius*ua# in ali*ua $eatitudine +a%tae a Deo 'itae de+lu3io ani#a ,u#ana (osset intellegi) ne% si% %redenda erat esse %oe(isse in ali*uo a%tu #eritoru# suoru#) nisi e3 *uo (ro(ria# %oe(it agere 'ita#) du# ani#a +a%ta est ani#ans %arne#) et eius sensi$us 'elut nuntiis utens) at*ue in sei(sa se 'i'ere sentiens sua 'oluntate) intelle%tu) #e#oria. Si eni# est ali*uid) unde ista# de+lu3ione# +or#atae %arni Deus ins(iraret) ta#*ua# su++lando ani#a# +a%iens) ide#*ue $eatu# est0 nullo #odo #o'etur) aut #utatur) aut a#ittit ali*uid) %u# ,o% a$ eo de+luit) unde ani#a +it.
4llam materiem esse non posse irrationalem "uamdam animam.

,. &&. Non est eni# %or(us) ut ta#*ua# e3,alando #inuatur. ,. &.. Si aute# ani#a irrationalis) #ateries est *uoda##odo) de *ua +it ani#a rationalis) id est ,u#ana) rursus *uaeritur etia# i(sa irrationalis unde +iat0 *uia et i(sa# non +a%it nisi %reator o#niu# naturaru#. An illa de #aterie %or(orali5 Cur non ergo et ista5 Nisi +orte *uod 'elut gradati# +ieri %on%editur) %o#(endio (osse Deu# +a%ere *uis*ua# nega$it. Proinde *uaeli$et ad,i$eatur inter(ositio) si %or(us est #ateries ani#ae irrationalis) et ani#a irrationalis est #ateries ani#ae rationalis) (ro%ul du$io %or(us est #ateries ani#ae rationalis. 9uod ne#ine# un*ua# s%io ausu# esse sentire) nisi *ui et i(sa# ani#a# nonnisi in genere ali%uius %or(oris (onit.
1nimarum translatio exploditur.

,. &!. Deinde %a'endu# est ne *uaeda# translatio ani#ae +ieri a (e%ore in ,o#ine# (osse %redatur <*uod 'eritati +idei*ue %at,oli%ae o#nino %ontrariu# est=) si %on%esseri#us irrationale# ani#a# 'eluti #aterie# su$ia%ere) unde rationalis ani#a +iat. Si% eni# +iet) ut si ,ae% in #elius %o##utata) erit ,o#inis0 illa *uo*ue in deterius %o##utata) sit (e%oris. De *uo ludi$rio *uoru#da# (,iloso(,oru# etia# eoru# (osteri eru$uerunt) ne% eos ,o%

sensisse) sed non re%te intelle%tos esse di3erunt. Et %redo ita esse) 'elut si *uis*ua# etia# de S%ri(turis nostris ,o% sentiat) u$i di%tu# est- /omo in honore positus non intellexit" comparatus est pecoribus insensatis, et similis factus est eis /- aut u$i ite# legitur- +e tradideris bestiis animam confitentem tibi 4. Ne*ue eni# non o#nes ,aereti%i S%ri(turas %at,oli%as legunt0 ne% o$ aliud sunt ,aereti%i) nisi *uod eas non re%te intellegentes) suas +alsas o(iniones %ontra earu# 'eritate# (er'i%a%iter asserunt. Sed *uo*uo #odo se ,a$eat 'el non ,a$eat o(inio (,iloso(,oru# de re'olutioni$us ani#aru#) %at,oli%ae ta#en +idei non %on'enit %redere ani#as (e%oru# in ,o#ines) aut ,o#inu# in (e%ora trans#igrare.
-x morum similitudine non effici ut 'ominis anima in pecus transeat.

1/. &". 2ieri sane ,o#ines 'itae genere (e%ori$us si#iles) et i(sae res ,u#anae %la#ant) et S%ri(tura testatur. Unde est illud *uod %o##e#ora'i/omo in honore positus non intellexit" comparatus est iumentis insensatis, et similis factus est eis 7- sed in ,a% 'ita uti*ue) non (ost #orte#. Proinde 'el tali$us $estiis nole$at in (otestate# dari ani#a# sua#) *ui di%e$at- +e tradideris bestiis animam confitentem tibi 80 *uales %a'endos Do#inus signi+i%at) u$i di%it eos indutos 'estitu o'iu#) intus aute# esse lu(os ra(a%es'el i(si dia$olo et angelis eius0 na# et ille di%tus est leo et dra%o :.
-xploditur p'ilosop'orum ratiocinatio pro animarum translatione.

1/. &/. 9uid eni# a++erunt argu#enti (,iloso(,i *ui (utant ,o#inu# ani#as in (e%ora) 'el (e%oru# in ,o#ines (ost #orte# (osse trans+erri5 >o% %erte) *uod #oru# si#ilitudo ad id tra,at) 'elut a'aros in +or#i%as) ra(a%es in #il'os) sae'os a% su(er$os in leones) se%tatores i##undae 'olu(tatis in sueset si *ua si#ilia. >ae% *ui((e asserunt) ne% attendunt (er ,an% ratione# nullo #odo +ieri (osse) ut (e%oris ani#a (ost #orte# in ,o#ine# trans+eratur. Nullo #odo eni# (or%us si#ilior erit ,o#ini *ua# (or%o0 et %u# #ansues%unt leones) %ani$us 'el etia# o'i$us +iunt si#iliores *ua# ,o#ini$us. Cu# igitur a (e%oru# #ori$us (e%ora non re%edunt) et *uae ali*uantulu# %aeteris dissi#ilia +iunt) si#iliora sunt ta#en suo generi *ua# ,u#ano) longe*ue (lus a$ ,o#ini$us *ua# a (e%ori$us di++erunt- nun*ua# erunt ,o#inu# ani#ae istae) si ea *uae si#iliora sunt tra,unt. Si aute# ,o% argu#entu# +alsu# est) *uo#odo erit illa 'era o(inio0 *uando*uide# ni,il aliud a++erunt) *uo etia#si non 'era) salte# 'erisi#ilis ,a$eatur5 Unde (ro%li'ius et i(se %redideri#) *uod etia# eoru# (osteri se%tatores) illos ,o#ines *ui ,ae% (ri#itus in suis li$ris (osuerunt) in ,a% 'ita (otius intellegi 'oluisse) *uada# (er'ersitate #oru# a% tur(itudine ,o#ines (e%oru# si#iles +ieri) a% si% *uoda##odo in (e%ora %o##utari) ut ,o% dede%ore o$ie%to) eos a %u(iditatu# (ra'itate re'o%arent.
0icticiae "uarumdam animarum transmigrationes.

11. &4. Na# illa *uae +eruntur a%%idisse) ut *uida# *uasi re%ordarentur in *uoru# ani#aliu# %or(ori$us +uerint) aut +alsa narrantur) aut ludi+i%ationi$us dae#onu# ,o% in eoru# ani#is +a%tu# est. Si eni# %ontingit in so#nis) ut +alla%i #e#oria *uasi re%ordetur se ,o#o +uisse *uod non +uit) aut egisse *uod non egit0 *uid #iru# si *uoda# Dei iusto o%%ulto*ue iudi%io) sinuntur dae#ones in %ordi$us etia# 'igilantiu# tale ali*uid (osse5

!anic'aeorum deterior "uam p'ilosop'orum opinio.

11. &7. Mani%,aei aute# *ui se %,ristianos 'el (utant) 'el (utari 'olunt) in ,a% o(inione translationis 'el re'olutionis ani#aru# eo sunt illis Gentiu# (,iloso(,is) 'el si *ui alii 'ani ,o#ines ,o% (utant) deteriores et detesta$iliores) *uod illi ani#ae natura# a Dei natura dis%ernunt) isti aute# %u# aliud ni,il di%ant esse ani#a# *ua# i(sa# Dei su$stantia#) at*ue id o#nino *uod Deus est) non tre(idant ea# ta# tur(iter %o##uta$ile# di%ere) ut nullu# sit ,er$ae seu 'er#i%uli genus) u$i ea# non esse %o##i3ta#) 'el *uo re'ol'i non (osse #ira$ili o(inentur insania. 9ui ta#en si re#otis a$ ani#o suo reru# o$s%urissi#aru# *uaestioni$us) *uas %arnali %orde 'ersantes) ne%esse est ut in o(iniones +alsas) no3ias #onstrosas*ue la$antur et (ro'ol'antur) unu# illud +ir#issi#e teneant) *uod o#ni ani#ae rationali sine ullius dis(utationis a#$agi$us naturaliter et 'era%iter insitu# est) esse o#nino in%o##uta$ile# et in%orru(ti$ile# Deu#0 tota eoru# #ille +or#is +a$ula re(ente dila$itur) *ua# in suis 'anis a% sa%rilegis #enti$us) nonnisi de Dei tur(issi#a #uta$ilitate +in3erunt. 11. &8. Non est igitur #ateries ani#ae ,u#anae) ani#a irrationalis.
1nimam non esse ex corporeo elemento.

12. &8. 9uid est ergo) unde ani#a +latu Dei +a%ta est5 An %or(us ali*uod erat terrenu# *uide# et ,u#idu#5 Nullo #odo- ,in% eni# (otius %aro +a%ta est. Na# *uid aliud est li#us *ua# terra ,u#ida5 Ne% ,u#ore solo ani#a +a%ta %redenda est) *uasi %aro de terra et ani#a de a*ua. Ni#is eni# a$surdu# est) inde +a%ta# (utare ani#a# ,o#inis) unde +a%ta est %aro (is%is et 'olu%ris.
:ec ex aere esse animam.

12. &:. Ergo +ortassis e3 aere5 >ui% eni# ele#ento etia# +latus %o#(etit0 sed noster) non Dei. Unde su(ra di3i#us ,o% (otuisse %ongruenter (utari) si ani#a# #undi ta#*ua# unius #a3i#i ani#antis Deu# %redere#us) ut ita ea# +la'erit de aere %or(oris sui) si%ut +lat nostra de sui. Cu# 'ero Deu# esse %onstet su(ra o#ne #undi %or(us) et su(ra o#ne# s(iritu# *ue# %rea'it) in%o#(ara$ili o#nino distantia0 *uo#odo id re%te di%i (otest5 An +orte *uanto #agis Deus uni'ersae suae %reaturae (raesens est o#ni(otentia singulari) tanto #agis (otuit e3 aere +latu# +a%ere) *uae ani#a ,o#inis esset5 Sed %u# ani#a non sit %or(orea) *uid*uid aute# e3 #undi %or(oreis ele#entis +it) %or(oreu# sit ne%esse est) in*ue #undi ele#entis etia# aer iste nu#eretur0 ne% si de (uri illius %oelestis*ue ignis ele#ento +a%ta ani#a di%eretur) %redi o(orteret. O#ne *ui((e %or(us in o#ne %or(us (osse #utari) non de+uerunt *ui assererent. Cor(us aute# ali*uod si'e terrenu# si'e %oeleste) %on'erti in ani#a#) +ieri*ue natura# in%or(orea#) ne% *ue#*ua# sensisse s%io) ne% +ides ,a$et.
!edicorum sententiae "uaedam de 'ominis corpore.

13. .;. Deinde si non est %onte#nendu# *uod #edi%i non tantu# di%unt) 'eru# etia# (ro$are se a++ir#ant) *ua#'is o#nis %aro terrena# soliditate# in (ro#(tu gerat) ,a$et ta#en in se et aeris ali*uid) *uod et (ul#oni$us %ontinetur) et a %orde (er 'enas) *uas arterias 'o%ant) di++unditur0 et ignis non

solu# +er'ida# *ualitate#) %uius sedes in ie%ore est) 'eru# etia# lu%ulenta#) *ua# 'elut eli*uari a% su$'olare ostendunt in e3%elsu# %ere$ri lo%u#) ta#*ua# in %oelu# %or(oris nostri0 unde et radii e#i%ant o%uloru#) et de %uius #edio 'elut %entro *uoda#) non solu# ad o%ulos) sed etia# ad sensus %aeteros tenues +istulae dedu%untur) ad aures s%ili%et) ad nares) ad (alatu#) (ro(ter audiendu#) ol+a%iendu#) at*ue gustandu#0 i(su#*ue tangendi sensu# *ui (er totu# %or(us est) a$ eode# %ere$ro dirigi (er #edulla# %er'i%is) et ea# *uae %ontinetur ossi$us) *ui$us dorsi s(ina %onseritur) ut inde se tenuissi#i *uida# ri'uli) *ui tangendi sensu# +a%iunt) (er %un%ta #e#$ra di++undant.
1nimam ne"ua"uam ex corporeis elementis esse.

1#. .;. Cu# igitur ,is *uasi nuntiis a%%i(iat ani#a *uid*uid ea# %or(oraliu# non latet) i(sa 'ero us*ue adeo aliud *uidda# sit) ut %u# 'ult intellegere) 'el di'ina) 'el Deu#) 'el o#nino etia# sei(sa#) suas*ue %onsiderare 'irtutes) ut ali*uid 'eri %erti*ue %o#(re,endat) a$ ,a% i(soru# *uo*ue o%uloru# lu%e se a'ertat) ea#*ue ad ,o% negotiu#) non tantu# nullo adiu#ento) 'eru# etia# nonnullo i#(edi#ento esse sentiens) se in o$tutu# #entis attollat0 *uo#odo e3 eo genere ali*uid est) %u# eiusde# generis su##u# non sit nisi lu#en) *uod e3 o%ulis e#i%at) *uo illa non adiu'atur nisi ad %or(oreas +or#as %olores*ue sentiendos0 ,a$et*ue i(sa innu#era$ilia longe dissi#ilia %un%to generi %or(oru#) *uae nonnisi intelle%tu at*ue ratione %ons(i%iat) *uo nullus %arnis sensus as(irat.
1nimam 'aud"ua"uam corpus esse.

1%. .&. 9ua(ro(ter non est *uide# ,u#anae ani#ae natura) ne% de terra) ne% de a*ua) ne% de aere) ne% de igne *uoli$et0 sed ta#en %rassioris %or(oris sui #ateria#) ,o% est) ,u#ida# *ua#da# terra#) *uae in %arnis 'ersa est *ualitate#) (er su$tiliore# natura# %or(oris ad#inistrat) id est (er lu%e# et aere#. Nullus eni# sine ,is duo$us 'el sensus in %or(ore est) 'el a$ ani#a s(ontaneus %or(oris #otus. Si%ut aute# (rius esse de$et nosse *ua# +a%ere) ita (rius est sentire *ua# #o'ere. Ani#a ergo *uonia# res est in%or(orea) %or(us *uod in%or(oreo 'i%inu# est) si%uti est ignis) 'el (otius lu3 et aer) (ri#itus agit) et (er ,ae% %aetera *uae %rassiora sunt %or(oris) si%uti ,u#or et terra) unde %arnis %or(ulentia solidatur) *uae #agis sunt ad (atiendu# su$dita) *ua# (raedita ad +a%iendu#.
$ur dictum sit+ Factus est (omo in animam vivam.

1(. ... Non #i,i ergo 'idetur di%tu#- Factus est homo in animam vivam &;, nisi *uia sentire %oe(it in %or(ore0 *uod est ani#atae 'i'entis*ue %arnis %ertissi#u# indi%iu#. Na# #o'entur et ar$usta) non tantu# 'i e3trinse%us i#(ellente) 'eluti %u# 'entis agitantur) sed illo #otu *uo intrinse%us agitur *uid*uid ad in%re#entu# s(e%ie#*ue ar$oris (ertinet) *uo du%itur su%%us in radi%e#) 'ertitur*ue in ea *ui$us %onstat ,er$ae natura 'el ligni- ni,il eni# ,oru# sine interno #otu. Sed iste #otus non est s(ontaneus) *ualis ille *ui sensui %o(ulatur ad %or(oris ad#inistratione#) si%ut in o#ni ani#aliu# genere) *ua# 'o%at S%ri(tura animam vivam &&. Na# et no$is nisi inesset etia# ille #otus) ne% %res%erent nostra %or(ora) ne% ungues %a(illos*ue (rodu%erent.

Sed si ,o% solu# esset in no$is sine sensu #otu*ue illo s(ontaneo) non di%eretur ,o#o factus in animam vivam.
$ur Deus dicitur in faciem 'ominis insufflasse.

1). .!. Proinde *uonia# (ars %ere$ri anterior) unde sensus o#nes distri$uuntur) ad +ronte# %ollo%ata est) at*ue in +a%ie sunt i(sa 'elut organa sentiendi) e3%e(to tangendi sensu *ui (er totu# %or(us di++unditur0 *ui ta#en etia# i(se a$ eade# anteriori (arte %ere$ri ostenditur ,a$ere 'ia# sua#) *uae retrorsus (er 'erti%e# at*ue %er'i%e# ad #edulla# s(inae) de *ua lo*ue$a#ur (aulo ante) dedu%itur) unde ,a$et uti*ue sensu# in tangendo et +a%ies) si%ut totu# %or(us) e3%e(tis sensi$us 'idendi) audiendi) ol+a%iendi) gustandi) *ui in sola +a%ie (raelo%ati sunt- ideo s%ri(tu# ar$itror) *uod in faciem Deus su++la'erit homini flatum vitae, %u# factus est in animam vivam &.. Anterior *ui((e (ars (osteriori #erito (rae(onitur0 *uia et ista du%it) illa se*uitur) et a$ ista sensus) a$ illa #otus est) si%ut %onsiliu# (rae%edit a%tione#.
De tribus cerebri ventriculis.

1*. .". Et *uonia# %or(oralis #otus) *ui sensu# se*uitur) sine inter'allis te#(oru# nullus est) agere aute# inter'alla te#(oru# s(ontaneo #otu nisi (er adiutoriu# #e#oriae non 'ale#us0 ideo tres ta#*ua# 'entri%uli %ere$ri de#onstrantur- unus anterior ad +a%ie#) a *uo sensus o#nis0 alter (osterior ad %er'i%e#) a *uo #otus o#nis0 tertius inter utru#*ue) in *uo #e#oria# 'igere de#onstrant) ne %u# sensu# se*uitur #otus) non %onne%tat ,o#o *uod +a%iendu# est) si +uerit *uod +e%it o$litus. >ae% illi %ertis indi%iis (ro$ata esse di%unt) *uando et i(sae (artes ali*uo a++e%tae #or$o 'el 'itio) %u# de+e%issent o++i%ia 'el sentiendi) 'el #o'endi #e#$ra) 'el #otus %or(oris re#inis%endi) satis *uid 'alerent singulae de%lararu#) eis*ue ad,i$ita %uratio %ui rei re(arandae (ro+e%erit e3(loratu# est. Sed ani#a in istis ta#*ua# in organis agit0 ni,il ,oru# est i(sa- sed 'i'i+i%at et regit o#nia) et (er ,ae% %or(ori %onsulit) et ,ui% 'itae) in *ua +a%tus est ,o#o in ani#a# 'i'a#.
1nimae praestantia supra omnia corporea.

1,. ./. Unde ergo sit i(sa) id est) de *ua 'elut #aterie Deus ,un% +latu# +e%erit) *uae ani#a di%itur) du# *uaeritur) ni,il %or(oreu# de$et o%%urrere. Si%ut eni# Deus o#ne# %reatura#) si% ani#a o#ne# %or(orea# %reatura# naturae dignitate (rae%ellit. Per lu%e# ta#en et aere#) *uae in i(so *uo*ue #undo (rae%ellentia sunt %or(ora) #agis*ue ,a$ent +a%iendi (raestantia#) *ua# (atiendi %or(ulentia# si%ut ,u#or et terra) ta#*ua# (er ea *uae s(iritui si#iliora sunt) %or(us ad#inistrat. Nuntiat eni# ali*uid lu3 %or(orea- %ui aute# nuntiat) non ,o% est *uod illa0 et ,ae% est ani#a %ui nuntiat) non illa *uae nuntiat. Et %u# a++li%tiones %or(oris #oleste sentit) a%tione# sua#) *ua illi regendo adest) tur$ato eius te#(era#ento i#(ediri o++enditur) et ,ae% o++ensio dolor 'o%atur. Et aer *ui ner'is in+usus est) (aret 'oluntati ut #e#$ra #o'eat) non aute# i(se 'oluntas est. Et illa (ars #edia #otu# #e#$roru# nuntiat) ut #e#oria teneatur) non i(sa #e#oria est. Deni*ue du# ,ae% eius ta#*ua# #inisteria 'itio *uoli$et seu (ertur$atione o#ni #odo de+i%iunt) desistenti$us nuntiis sentiendi et #inistris #o'endi) ta#*ua# non ,a$ens %ur adsit) a$s%edit. Si aute# non ita de+i%iunt) ut in #orte assolet) tur$atur eius intentio)

ta#*ua# %onantis redintegrare la$entia) ne% 'alentis. Et in re$us *ui$us tur$atur) inde %ognos%itur *uae (ars #inisterioru# in %ausa sit) ut si (otuerit) #edi%ina su%%urrat.
1liud esse animam aliud organa corporis.

2/. .4. Na#*ue aliud esse i(sa#) aliud ,ae% eius %or(oralia #inisteria) 'el 'asa) 'el organa) 'el si *uid a(tius di%i (ossunt) ,in% e'identer elu%et) *uod (leru#*ue se 'e,e#enti %ogitationis intentione a'ertit a$ o#ni$us) ut (rae o%ulis (atenti$us re%te*ue 'alenti$us #ulta (osita nes%iat0 et si #aior intentio est) du# a#$ula$at) re(ente su$sistat) a'ertens uti*ue i#(erandi nutu# a #inisterio #otionis *ua (edes age$antur- si aute# non tanta est %ogitationis intentio) ut +igat a#$ulante# lo%o) sed ta#en tanta est ut (arte# illa# %ere$ri #edia# nuntiante# %or(oris #otus non 'a%et ad'ertere0 o$li'is%itur ali*uando et unde 'eniat) et *uo eat) et transit i#(rudens 'illa# *uo tende$at) natura sui %or(oris sana) sed sua in aliud a'o%ata. 9ua(ro(ter istas %or(orei %oeli %or(oreas *uasda# (arti%ulas) id est) lu%is et aeris) *uae (ri#ae e3%i(iunt nutus ani#ae 'i'i+i%antis) eo *uod in%or(oreae naturae (ro(in*uiores sunt *ua# ,u#or et terra) ut ad earu# (ro3i#u# #inisteriu# tota #oles ad#inistretur) utru# Deus de ,o% %ir%u#+uso et su(er+uso %oelo %or(ori 'i'entis #is%uerit) aut adiun3erit) an et i(sas de li#o si%ut %arne# +e%erit) non est ad re# (ertinens *uaestio. O#ne *ui((e %or(us in o#ne %or(us #utari (osse) %redi$ile est- *uodli$et aute# %or(us #utari (osse in ani#a#) %redere a$surdu# est.
:on esse putandum "uintum mundi elementum. ex "uo facta sit anima.

21. .7. 9ua#o$re# ne% illud audiendu# est) *uod *uida# (uta'erunt) *uintu# *uodda# esse %or(us unde sint ani#ae) *uod ne% terra) ne% a*ua sit) ne% aer) ne% ignis) si'e iste tur$ulentior at*ue terrenus) si'e ille %oelestis (urus et lu%idus0 sed nes%io *uid aliud *uod %areat usitato no#ine) sed ta#en %or(us sit &!. Si eni# *ui ,o% sentiunt) ,o% di%unt %or(us *uod et nos) id est) natura# *ua#li$et longitudine) latitudine) altitudine) s(atiu# lo%i o%%u(ante#) ne*ue ,o% est ani#a) ne*ue inde +a%ta %redenda est. 9uid*uid eni# tale est) ut #ulta non di%a#) in *ua%u#*ue sui (arte lineis di'idi 'el %ir%u#s%ri$i (otest- *uod ani#a si (ateretur) nullo #odo nosse (osset tales lineas) *uae (er longu# se%ari non *ueunt) *uales in %or(ore non (osse in'eniri ni,ilo#inus no'it.
1nima tota se totam novit.

21. .8. Ne% i(sa si$i tale ali*uid o%%urrit) %u# se nes%ire non (ossit) etia# *uando se ut %ognos%at in*uirit. Cu# eni# se *uaerit) no'it *uod se *uaerat0 *uod nosse non (osset) si se non nosset. Ne*ue eni# aliunde se *uaerit) *ua# a sei(sa. Cu# ergo *uaerente# se no'it) se uti*ue no'it0 et o#ne *uod no'it tota no'it- %u# ita*ue se *uaerente# no'it) tota se no'it) ergo et tota# se no'it- ne*ue eni# ali*uid aliud) sed sei(sa# tota no'it. 9uid ergo ad,u% se *uaerit) si *uaerente# se no'it5 Ne*ue eni# si nes%iret se) (osset *uaerente# se s%ire se- sed ,o% in (raesenti0 *uod aute# de se *uaerit) *uid antea +uerit) 'el *uid +utura sit *uaerit. Desinat ergo nun% interi# sus(i%ari se esse %or(us0 *uia si ali*uid tale esset) tale# se nosset) *uae #agis se no'it *ua# %oelu# et terra#) *uae (er sui %or(oris o%ulos no'it.

De animae vi. "ua similitudines corporum memoriter detinet.

21. .:. O#itto di%ere *uia illud eius *uod etia# (e%ora ,a$ere intelleguntur) 'el %oeli 'olatilia %u# ,a$ita%ula sua seu nidos re(etunt) *uo %a(iuntur i#agines o#niu# reru# %or(oraliu#) nullo #odo %ui*ua# %or(ori si#ile est0 et uti*ue ,o% (otius %or(ori si#ile esse de$eret) u$i %or(orearu# reru# si#ilitudines %ontinentur. At si ,o% %or(us non est) *uia %ertu# est) eas si#ilitudines %or(oru# illi% non solu# #e#oriter detineri) 'eru# etia# innu#era$iles (ro ar$itrio +igurari0 *uanto #inus alia *uali$et 'i sua %or(ori esse ani#a si#ilis (otest5
$ur anima dicatur "spiritus vitae".

21. !;. Si aute# %or(us esse di%unt alia *uali$et notione o#ne *uod est) id est) o#ne# natura# at*ue su$stantia#0 non *uide# ad#ittenda est ista lo%utio) ne non in'enia#us *uo#odo lo*uentes) ea *uae %or(ora non sunt) a %or(ori$us distingua#us- non ta#en ni#is est de no#ine la$orandu#. Na# et nos di%i#us) *uid*uid ani#a est) non esse ,oru# *uatuor notissi#oru# ele#entoru#) *uae #ani+esta sunt %or(ora0 sed ne*ue ,o% esse *uod Deus est. 9uid sit aute#) non di%itur #elius *ua# ani#a 'el s(iritus 'itae. Ideo eni# additur) 'itae) *uia et iste aer (leru#*ue di%itur s(iritus. 9ua#*ua# et ani#a# eu#de# aere# a((ella'erunt) ut ia# non (ossit in'eniri no#en) *uo (ro(rie distinguatur ista natura) *uae ne% %or(us) ne% Deus est) ne% 'ita sine sensu) *ualis (otest %redi in ar$ori$us) ne% 'ita sine rationali #ente) *ualis est in (e%ori$us0 sed 'ita nun% #inor *ua# Angeloru#) et +utura *uod Angeloru#) si e3 (rae%e(to sui %reatoris ,i% 'i3erit.
$onclusio de animae natura.

21. !&. Unde sit aute#) id est) de *ua 'elut #aterie +a%ta sit) 'el de *ua (er+e%ta $eata*ue natura de+lu3erit) 'el utru# o#nino e3 ni,ilo +a%ta sit) etia#si du$itatur) et *uaeritur0 illud ta#en #ini#e du$itandu# est) et si ali*uid antea +uit) a Deo +a%tu# esse *uod +uit) et ea# nun% a Deo +a%ta#) ut ani#a 'i'a sit- aut eni# ni,il +uit) aut ,o% *uod est non +uit. Sed illa# (arte#) *ua *uaere$a#us *uasi eius #aterie# unde +a%ta sit ia# satis tra%ta'i#us.
Quaeritur num ratio causalis animae condita fuerit diebus 6eneseos.

22. !.. Nun%) si o#nino non +uit) *uaerendu# est *uo#odo (ossit intellegi *uod %ausalis eius ratio +uisse di%e$atur in (ri#is se3 dieru# o(eri$us Dei) *uando +e%it Deus ,o#ine# ad i#agine# sua#) *uod nisi se%undu# ani#a# non re%te intellegitur. 1erendu# est aute#) ne %u# di%i#us non i(sas tun% naturas at*ue su$stantias *uae +uturae +uerant) Deu# %reasse) du# %rearet o#nia si#ul) sed earu# +uturaru# %ausales *uasda# rationes) (ute#ur inania *uaeda# di%ere. 9uae sunt eni# istae %ausales rationes) se%undu# *uas (osset ia# di%i Deus +e%isse ,o#ine# ad i#agine# sua#) %uius %or(us nondu# de li#o +in3erat) %ui nondu# ani#a# +lando +e%erat5 Et %or(oris *uide# ,u#ani etia#si +uit ali*ua o%%ulta ratio) *ua +uturu# erat ut +or#aretur) erat et #ateries de *ua +or#aretur) id est terra) in *ua 'ideri (otest illa ratio 'elut in se#ine latuisse- ani#ae aute# +a%iendae) id est +latu# +a%iendi) *ui esset ani#a ,o#inis) *uae i$i ratio %ausalis (ri#itus %ondita est) %u# di%eret Deus- Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram &"

<*uod nisi se%undu# ani#a# re%te intellegi non (otest=) si nulla erat natura u$i %onderetur5
1n in spiritali natura ratio causalis animae.

22. !!. Si eni# ,ae% ratio in Deo erat) non in %reatura0 nondu# ergo erat %ondita- *uo#odo ergo di%tu# est- Fecit Deus hominem ad imaginem Dei &/5 Si aute# ia# in %reatura erat) ,o% est) in iis *uae si#ul o#nia %rea'erat Deus) in *ua %reatura erat5 utru# s(iritali) an %or(orali5 Si s(iritali) age$atne ali*uid in %or(ori$us #undi) seu %oelesti$us) seu terrestri$us5 An in ea erat ,ae% 'a%ans ante*ua# ,o#o in sua natura (ro(ria %onderetur) si%ut in i(so ,o#ine ia# (ro(ria# du%ente 'ita# latenter otiose*ue inest ratio generandi) *uae non o(eratur) nisi (er %on%u$itu# at*ue %on%e(tu#5 An et illa natura %reaturae s(iritalis) in *ua latente erat ,ae% ratio) ni,il age$at sui o(eris5 Et ut*uid %reata erat5 An ut %ontineret ratione# +uturae ani#ae ,u#anae) 'el +uturaru# ani#aru#) ta#*ua# in sei(sis esse non (ossent) sed in ali*ua %reatura (ro(ria 'ita ia# 'i'ente) si%ut generandi ratio non (otest esse nisi in ali*ui$us ia# e3istenti$us (er+e%tis*ue naturis5 Parens ergo ani#ae instituta est ali*ua %reatura s(iritalis) in *ua sit ratio +uturae ani#ae) *uae non inde e3istat) nisi %u# ea# Deus ,o#ini ins(iranda# +a%it. Ne*ue eni# et e3 ,o#ine +etu# 'el se#inis 'el i(sius ia# (rolis %reat et +or#at nisi Deus) (er Sa(ientia# attingentem ubi$ue propter suam munditiam, ita ut nihil in$uinatum in eam incurrat &4) du# pertendit a fine us$ue ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter &7. Sed nes%io *ue#ad#odu# (ossit intellegi) ad ,o% tantu# %reata# nes%io *ua# %reatura# s(iritale#) *uae in Dei %onditioni$us (er illos se3 dies +a%tis non %o##e#oraretur) %u# Deus ,o#ine# se3to die +e%isse di%tus est) *ue# nondu# in (ro(ria natura +e%erat) sed ad,u% ratione %ausali in illa %reatura *uae %o##e#orata non est. Magis eni# de$uit i(sa %o##e#orari) *uae si% %onsu##ata erat) ut non ad,u% esset se%undu# suae (rae%edente# ratione# +a%ienda.
1nimae rationem causalem minime in angelica natura insertam esse.

23. !". An +orte in illius diei natura) *ue# (ri#itus %ondidit) si s(iritus intelle%tualis dies ille re%te a%%i(itur) ,an% +a%iendae ani#ae %ausale# ratione# Deus inseruit) %u# se3to die +e%it ,o#ine# ad i#agine# sua#0 %ausa# s%ili%et ratione#*ue (rae+igens se%undu# *ua# eu# (ost illos se(te# dies +a%eret0 ut 'ideli%et %or(oris eius %ausale# ratione# in natura terrae) ani#ae aute# in natura illius diei %reasse %redatur5 Sed *uid aliud di%itur) %u# ,o% di%itur) nisi angeli%u# s(iritu# *uasi (arente# esse ani#ae ,u#anae) si si% in illo inest ani#ae ,u#anae %reandae (rae%ondita ratio) si%ut in ,o#ine +uturae (rolis suae- ut %or(oru# *uide# ,u#anoru# (arentes ,o#ines sint) ani#aru# aute# Angeli) %reator 'ero et ani#aru# et %or(oru# Deus sed %or(oru# e3 ,o#ini$us) ani#aru# e3 Angelis0 aut (rioris %or(oris e3 terra) et (rioris ani#ae e3 angeli%a natura) u$i rationes eoru# %ausales (rae+i3erat) *uando (ri#itus +e%it ,o#ine# in iis *uae si#ul o#nia %rea'it0 dein%e(s 'ero ia# ,o#ines e3 ,o#ini$us) %or(us e3 %or(ore) ani#a# e3 ani#a5 Duru# est ,o%) Angeli aut Angeloru# +ilia# di%ere esse ani#a#- sed #ulto durius) %oeli %or(orei0 *uanto #agis ergo) #aris et terrae5 Multo #inus igitur in ali*ua %or(orali %reatura) %ausalis ani#ae ratio (rae%ondita est) %u# +a%eret Deus ,o#ine# ad i#agine# sua#) ante*ua# eu# suo te#(ore de li#o +or#atu#

+latu ani#aret) si a$surde %reditur ani#a# %ausaliter in natura angeli%a %ondidisse.

3rior coniectura+ anima est prius"uam in corpus veniat.

2#. !/. Illud ergo 'idea#us) utru# +orsitan 'eru# esse (ossit) *uod %erte ,u#anae o(inioni tolera$ilius #i,i 'idetur) Deu# in illis (ri#is o(eri$us *uae si#ul o#nia %rea'it) ani#a# etia# ,u#ana# %reasse) *ua# suo te#(ore #e#$ris e3 li#o +or#ati %or(oris ins(iraret) %uius %or(oris in illis si#ul %onditis re$us ratione# %reasse %ausaliter) se%undu# *ua# +ieret) %u# +a%iendu# esset) %or(us ,u#anu#. Na# ne*ue illud *uod di%tu# est) ad imaginem suam, nisi in ani#a0 ne*ue illud *uod di%tu# est) masculum et feminam, nisi in %or(ore re%te intellegi#us. Credatur ergo) si nulla S%ri(turaru# au%toritas seu 'eritatis ratio %ontradi%it) ,o#ine# ita +a%tu# se3to die) ut %or(oris *uide# ,u#ani ratio %ausalis in ele#entis #undi0 ani#a 'ero ia# i(sa %rearetur) si%ut (ri#itus %onditus est dies) et %reata lateret in o(eri$us Dei) done% ea# suo te#(ore su++lando) ,o% est ins(irando) +or#ato e3 li#o %or(ori insereret.
1nima. si extra corpus erat. an suopte nutu in corpus venit?

2%. !4. Sed ,i% rursus non s(ernenda oritur *uaestio. Si eni# ia# +a%ta erat ani#a) et late$at) u$i ei (osset esse #elius *ua# i$i5 9uid ergo +uit %ausae ut ani#a inno%enter 'i'ens insereretur 'itae ,uius %arnis) in *ua (e%%ando) i(su# *ui ea# %rea'it o++enderet0 unde ea# #erito se*ueretur la$oris aeru#na da#nationis*ue %ru%iatus5 An illud di%endu# est) *uod ad %or(us ad#inistrandu# 'oluntate (ro(ria +uerit in%linata) in *ua 'ita %or(oris) *uonia# et iuste et ini*ue 'i'i (otest) *uod eligeret ,o% ,a$eret) 'el (rae#iu# de iustitia) 'el de ini*uitate su((li%iu#) ut ne% illi a(ostoli%ae sententiae sit %ontrariu#) *ua di%it nondu# natos ni,il egisse $oni seu #ali &85 Illa *ui((e in%linatio 'oluntatis ad %or(us) nondu# est a%tio 'el iustitiae 'el ini*uitatis) de *ua ratio reddenda est in iudi%io Dei) re%e(turo uno*uo*ue se%undu# ea *uae (er %or(us gessit) si'e $onu#) si'e #alu# &:. Cur ergo non ia# et illud %redatur) *uod Dei nutu ad %or(us 'enerit0 u$i si 'ellet se%undu# (rae%e(tu# eius agere) #er%ede# a%%i(eret 'itae aeternae) at*ue Angeloru# so%ietatis- si aute# %onte#neret) (oenas iustissi#as lueret) si'e la$oris diuturni) si'e ignis aeterni5 An *uia ,o% i(su#) Deo 'olenti o$te#(erasse) ia# uti*ue a%tio $ona est) et erit %ontrariu# nondu# natos ni,il egisse 'el $oni 'el #ali5
1nima. si suo nutu corpori inserta. non fuit praescia futuri.

2(. !7. 9uae si ita sunt) +ate$i#ur etia# non in eo reru# genere ani#a# (ri#itus %reata#) ut esset (raes%ia +uturi o(eris sui) 'el iusti) 'el ini*ui. Ni#is *ui((e in%redi$ile est ea# (otuisse (ro(ria 'oluntate in%linari ad %or(oris 'ita#) si se ita in *ui$usda# (e%%atura# (raes%iret) ut iuste su((li%io (er(etuo (uniretur. Iuste sane Creator laudatur in o#ni$us *ui +e%it o#nia $ona 'alde. Ne*ue eni# e3 iis tantu# laudandus est) *ui$us (raes%ientia# dedit0 %u# re%te laudetur etia# *uia (e%ora %rea'it) *ui$us est natura ,u#ana (raestantior etia# in i(sis (e%%anti$us. Natura *ui((e ,o#inis e3 Deo est) non ini*uitas) *ua se i(se in'ol'it #ale utendo li$ero ar$itrio- *uod ta#en si non ,a$eret) in natura reru# #inus e3%elleret. Cogitandus *ui((e ,o#o iuste 'i'ens etia# non (raes%ius +uturoru#) et i$i 'idendu# est) e3%ellentia 'oluntatis $onae *ua# non i#(ediatur ad re%te 'i'endu# et Deo (la%endu#)

*uod ignarus +uturi 'i'it e3 +ide. >uius#odi ergo %reatura# *uis*uis esse nollet in re$us) %ontradi%it Dei $onitati. 9uis*uis aute# (oenas ea# non 'ult luere (ro (e%%atis) ini#i%us est ae*uitati.
:aturali appetitu ferri animam in corpus.

2). !8. Sed si ad ,o% +it ani#a) ut #ittatur in %or(us) *uaeri (otest utru#) si noluerit) %o#(ellatur. Sed #elius %reditur ,o% naturaliter 'elle) id est) in ea natura %reari ut 'elit) si%ut naturale no$is est 'elle 'i'ere- #ale aute# 'i'ere ia# non est naturae) sed (er'ersae 'oluntatis) *ua# iuste (oena %onse*uitur.
1nimam de materia spiritali factam congruentius creditur.

2).!:. 2rustra ergo ia# *uaeritur e3 *ua 'eluti #aterie +a%ta sit ani#a) si re%te intellegi (otest in (ri#is illis o(eri$us +a%ta) %u# +a%tus est dies. Si%ut eni# illa *uae non erant) +a%ta sunt) si% et ,ae% inter illa. 9uod si et #ateries ali*ua +or#a$ilis +uit) et %or(oralis et s(iritalis) non ta#en et i(sa instituta nisi a Deo) e3 *uo sunt o#nia) *uae *uide# +or#atione# sua# non te#(ore) sed origine (rae%ederet) si%ut 'o3 %antu#0 *uid nisi de #ateria s(iritali +a%ta ani#a %ongruentius %reditur5
$oniectura altera+ animam creatam esse simul cum corpore.

2*. ";. Si aute# ali*uis non 'ult ea# e3isti#are +a%ta#) nisi %u# +or#ato %or(ori est ins(irata) 'ideat *uid res(ondeat) %u# *uaeritur unde +a%ta sit. Aut eni# e3 ni,ilo di%turus est Deu# ali*uid +e%isse 'el +a%ere (ost illa# %onsu##atione# o(eru# suoru#0 et de$et intueri *uo#odo e3(li%et se3to +a%tu# ,o#ine# ad i#agine# Dei <*uod nisi se%undu# ani#a# re%te intellegi non (otest=) id est) in *ua natura %ausalis ratio +a%ta +uerit eius rei *uae nondu# +uit- aut non de ni,ilo) sed de ali*uo ia# e3istente +a%ta# di%et ani#a#0 et la$ora$it in*uirendo *uaena# illa natura sit) an %or(oralis) an s(iritalis) se%undu# eas *uaestiones *uas su(erius 'ersa'i#us0 #anente illa *uo*ue #olestia) ut ad,u% *uaeratur in *ua su$stantia %reaturaru# in se3 die$us (ri#itus %onditaru#) %ausale# illa# ratione# +e%erit ani#ae) *ua# nondu# de ni,ilo) 'el de ali*uo +e%erat.
Difficultates ex Scriptura de animae origine et creatione.

2*. "&. 9ua# si eo #odo de'itare 'oluerit) ut di%at) se3to die etia# de li#o +a%tu# esse ,o#ine#) sed ,o% re%a(itulando (ostea %o##e#oratu#0 'ideat de #uliere *uid di%at) *uia masculum et feminam, di3it) fecit eos, et benedixit eos .;. 9uod si et i(sa# eo die +a%ta# esse de 'iri osse res(onderit) attendat *uo#odo asserat se3to die +a%ta 'olatilia) *uae addu%ta sunt ad Ada#) %u# S%ri(tura o#ne genus 'olatiliu# *uinto die %reatu# e3 a*uis insinuet0 ite# se3to die ligna etia# *uae in (aradiso (lantata sunt) %u# eade# S%ri(tura ,o% %reaturae genus tertio di%i tri$uerit. I(sa etia# 'er$a %onsideret *uid sit- Eiecit adhuc de terra omne lignum pulchrum ad aspectum, et bonum ad escam .&0 ta#*ua# illa *uae tertio die terra eie%erat) non erant (ul%,ra ad as(e%tu# et $ona ad es%a#) %u# in ,is essent o(eri$us *uae +e%it Deus o#nia $ona 'alde*uid sit etia#- Finxit Deus adhuc de terra omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli ..0 ta#*ua# illa non +uerint o#nia) *uae (ri#o (rodu%ta erant) 'el (otius nulla ante (rodu%ta erant. Ne*ue eni# di%tu# est- Et finxit Deus adhuc de

terra %aeteras $estias agri) et %aetera 'olatilia %oeli) *uasi *uae #inus 'el terra se3to) 'el a*ua *uinto die (rodu3erit0 sed) omnes bestias, in*uit) et omnia volatilia. Ne%non et illud %ogitet) *ue#ad#odu# Deus et se3 die$us +e%erit o#nia0 (ri#o) i(su# die#0 se%undo) +ir#a#entu#0 tertio) s(e%ie# #aris et terrae) at*ue e3 terra ,er$a# et ligna0 *uarto) lu#inaria et sidera0 *uinto) a*uaru# ani#alia0 se3to) terrae0 et (ostea di%atur- &um factus est dies, fecit Deus coelum et terram, et omne viride agri .!- *uando*uide# %u# +a%tus est dies) non +e%it nisi i(su# die#. 9uo#odo etia# o#ne 'iride agri +e%erit ante*ua# esset su(er terra#) et +enu# o#ne ante*ua# e3oreretur .". Tun% eni# +a%tu# %u# e3ortu# est) non ante*ua# e3oreretur) *uis non di%eret) nisi S%ri(turae 'er$a re'o%arent5 Me#inerit etia# s%ri(tu# esse- 'ui vivit in aeternum, creavit omnia simul ./0 et 'ideat *ue#ad#odu# si#ul %reata di%i (ossint) *uoru# %reatio s(atiis te#(orali$us distat) non ,oraru# tantu#) sed etia# dieru#. Curet *uo*ue ostendere *uo#odo utru#*ue sit 'eru#) *uod %ontrariu# 'ideri (otest) et Deu# in die se(ti#o o$ o#ni$us o(eri$us suis re*uie'isse) *uod Geneseos li$er di%it .4) et us*ue nun% eu# o(erari) *uod Do#inus di%it .7. Res(i%iat etia# *uae di%ta sunt %onsu##ata) *uo#odo eade# di%ta sint in%,oata.
Quomodo praesentia futura"ue Deus fecerit.

2*. ".. >is eni# o#ni$us di'inae S%ri(turae testi#oniis) *ua# esse 'era%e# ne#o du$itat nisi in+idelis aut i#(ius) ad illa# sententia# du%ti su#us) ut di%ere#us Deu# a$ e3ordio sae%uli (ri#u# si#ul o#nia %rea'isse) *uaeda# %onditis ia# i(sis naturis) *uaeda# (rae%onditis %ausis0 si%ut non solu# (raesentia) 'eru# etia# +utura +e%it o#ni(otens) et a$ eis +a%tis re*uie'it) ut eoru# dein%e(s ad#inistratione at*ue regi#ine %rearet etia# ordines te#(oru# et te#(oraliu#- *uia et %onsu##a'erat ea (ro(ter o#niu# generu# ter#inatione#) et in%,oa'erat (ro(ter sae%uloru# (ro(agatione#) ut (ro(ter %onsu##ata re*uies%eret) (ro(ter in%,oata us*ue nun% o(eraretur. Sed si (ossunt ,ae% #elius intellegi) non solu# non resisto) 'eru# etia# +a'eo.
$onclusio+ "uae firmiter tenenda "uae"ue opinabilia melius ex"uirenda de anima.

2*. "!. Nun% ta#en de ani#a) *ua# Deus ins(ira'it ,o#ini su++lando in eius +a%ie#) ni,il %on+ir#o) nisi *uia e3 Deo si% est) ut non sit su$stantia Dei0 et sit in%or(orea) id est) non sit %or(us) sed s(iritus0 non de su$stantia Dei genitus) ne% de su$stantia Dei (ro%edens) sed +a%tus a Deo0 ne% ita +a%tus ut in eius natura# natura ulla %or(oris 'el irrationalis ani#ae 'erteretur0 a% (er ,o%) de ni,ilo- et *uod sit i##ortalis se%undu# *ue#da# 'itae #odu#) *ue# nullo #odo (otest a#ittere0 se%undu# *ua#da# 'ero #uta$ilitate#) *ua (otest 'el deterior 'el #elior +ieri) non i##erito etia# #ortalis (ossit intellegi0 *uonia# 'era# i##ortalitate# solus ille ,a$et) de *uo (ro(rie di%tu# est- 'ui solus habet immortalitatem .8. Caetera *uae in ,o% li$ro dis%e(tando lo%utus su#) ad ,o% 'aleant legenti) ut aut no'erit *ue#ad#odu# sine a++ir#andi te#eritate *uaerenda sint *uae non a(erte S%ri(tura lo*uitur0 aut) si ei *uaerendi #odus iste non (la%et) *ue#ad#odu# i(se *uaesi'erit s%ia#) ut si #e (otest do%ere non a$nuat) si aute# non (otest) a *uo a#$o dis%a#us #e%u# re*uirat. & - Gen .) 7. . - Gen .) 7.

! - Is /7) &4 <se%. L@@=. " - Is /7) &7 <se%. L@@=. / - Ps "8) &!. .&. 4 - Ps 7!) &:. 7 - Ps "8) &!. 8 - Ps 7!) &:. : - C+. Mt 7) &/0 Ps :;) &!. &; - Gen .) 7. && - Gen &) .&. &. - Gen .) 7. &! - C+. CICERONE) Tuscul. &) &;) ... &7) "&. .4) 4/. .7) 44. &" - Gen &) .4. &/ - Gen &) .7. &4 - C+. Sa( 7) ."-./. &7 - C+. Sa( 8) &. &8 - C+. Ro# :) &&. &: - C+. . Cor /) &;. .; - Gen &) .7-.8. .& - Gen .) :. .. - Gen .) &:. .! - Gen .) "-/. ." - C+. Gen .) "-/. ./ - E%%li &8) &. .4 - C+. Gen .) .. .7 - C+. Io /) &7. .8 - & Ti# 4) &4.

LIBER OCTA1US
3aradisus in -den. et proprie et figurate accipiendus.

1. &. Et plantavit Deus paradisum in Eden ad orientem, et posuit ibi hominem $uem finxit &. Non ignoro de (aradiso #ultos #ulta di3isse0 tres ta#en de ,a% re *uasi generales sunt sententiae. Una eoru# *ui tantu##odo %or(oraliter (aradisu# intellegi 'olunt- alia eoru# *ui s(iritaliter tantu#0 tertia eoru# *ui utro*ue #odo (aradisu# a%%i(iunt0 alias %or(oraliter) alias aute# s(iritaliter. Bre'iter ergo ut di%a#) tertia# #i,i +ateor (la%ere sententia#. Se%undu# ,an% sus%e(i nun% lo*ui de (aradiso) *uod Do#inus donare digna$itur) ut ,o#o +a%tus e li#o) *uod uti*ue %or(us ,u#anu# est) in (aradiso %or(orali %ollo%atus intellegatur- ut *ue#ad#odu# i(se Ada#) etsi ali*uid aliud signi+i%at se%undu# id *uod eu# +or#a# +uturi di3it esse A(ostolus .) ,o#o ta#en in natura (ro(ria e3(ressus a%%i(itur) *ui 'i3it %erto nu#ero annoru#) et (ro(agata nu#erosa (role #ortuus est) si%ut #oriuntur %aeteri ,o#ines) etsi non si%ut %aeteri e3 (arenti$us natus) sed si%ut (ri#itus o(orte$at e3 terra +a%tus est0 ita et (aradisus) in *uo eu# %ollo%a'it Deus) ni,il aliud *ua# lo%us *uida# intellegatur terrae s%ili%et u$i ,a$itaret ,o#o terrenus.
=istoria et figura in libris Scripturae.

1. .. Narratio *ui((e in ,is li$ris non genere lo%utionis +igurataru# reru# est) si%ut in Canti%o %anti%oru#) sed o#nino gestaru# est) si%ut in Regnoru# li$ris et ,uius%e#odi %aeteris. Sed *uia illi% ea di%untur *uae 'itae ,u#anae usus notissi#us ,a$et) non di++i%ile) i#o (ro#(tissi#e (ri#itus a%%i(iuntur ad littera#) ut deinde e3 illis *uid etia# +uturoru# res i(sae gestae signi+i%a'erint) e3s%ul(atur- ,i% aute# *uia ea di%untur *uae usitatu# naturae %ursu# intuenti$us non o%%urrant) nolunt ea *uida# (ro(rie) sed +igurate di%ta intellegi0 at*ue e3 illo lo%o 'olunt in%i(ere ,istoria#) id est) reru# (ro(rie gestaru# narratione#) e3 *uo di#issi de (aradiso Ada# et E'a %on'enerunt at*ue genuerunt. 9uasi 'ero usitatu# no$is sit) 'el *uod tot annos 'i3erunt) 'el *uod Eno%, translatus est) 'el *uod et grandae'a et sterilis (e(erit) et %aetera ,uius#odi.
Difficultas ex narratione rerum mirabilium et rerum creatarum.

1. !. Sed alia est) in*uiunt) narratio +a%toru# #ira$iliu#) alia institutaru# %reaturaru#. Illi% eni# ea i(sa insolita ostendunt alios esse ta#*ua# naturales #odos reru#) alios #ira%uloru#) *uae #agnalia no#inantur0 ,i% aute# i(sa insinuatur institutio naturaru#. 9ui$us res(ondetur- Sed ideo insolita et i(sa) *uia (ri#a. Na# *uid ta# sine e3e#(lo) et sine (ari +a%to in reru# #undanaru# %onstitutione *ua# #undus5 Nu# ideo %redendu# non est Deu# +e%isse #undu#) *uia ia# non +a%it #undos0 aut non +e%isse sole#) *uia ia# non +a%it soles5 Et ,o% *uide# non de (aradiso) sed de i(so ,o#ine (er#otis de$uit res(onderi- nun% 'ero %u# i(su# si% %redant a Deo +a%tu#) si%ut alius nullus +a%tus est0 %ur (aradisu# nolunt ita +a%tu# %redere) *ue#ad#odu# nun% 'ident sil'as +ieri5
Quae corporaliter nominata sunt. corporaliter etiam accipienda in primis.

1. ". Ad eos *ui((e lo*uor) *ui au%toritate# ,aru# Litteraru# se*uuntureoru# eni# *uida# non (ro(rie) sed +igurate (aradisu# intellegi 'olunt. Na# *ui o#nino ad'ersantur ,is litteris) alias %u# eis at*ue aliter egi#us*ua#*ua# et ,ae% in ,o% i(so o(ere nostro) *uantu# 'ale#us) ita de+enda#us ad littera#) ut *ui non rationa$iliter #oti) (ro(ter ani#u# (er'i%a%e# 'el ,e$ete#) %redere ista detre%tant) nulla# ta#en in'eniant ratione# unde +alsa esse %on'in%ant. 1eru# isti nostri *ui +ide# ,a$ent ,is di'inis Li$ris) et nolunt (aradisu# ad (ro(rietate# litterae intellegi) lo%u# s%ili%et a#oenissi#u# +ru%tuosis ne#ori$us o(a%atu#) eu#de#*ue #agnu# et #agno +onte +e%undu#) %u# 'ideant nulla ,u#ana o(era tot a% tanta 'ireta sil'es%ere o%%ulto o(ere Dei0 #iror *ue#ad#odu# %redunt i(su# ,o#ine# ita +a%tu#) *ue#ad#odu# nun*ua# 'iderunt. Aut si et i(se +igurate intellegendus est) *uis genuit Cain) et A$el) et Set,5 An et i(si +igurate tantu# +uerunt) non etia# ,o#ines e3 ,o#ini$us nati5 De (ro3i#o ergo attendant ista# (raesu#(tione# *uo tendat) et %onentur no$is%u# %un%ta (ri#itus *uae gesta narrantur in e3(ressione# (ro(rietatis a%%i(ere. 9uis eni# eis (ostea non +a'eat intellegenti$us *uid ista etia# +igurata signi+i%atione %o##oneant) si'e i(saru# s(iritaliu# naturaru# 'el a++e%tionu#) si'e reru# etia# +uturaru#5 Sane si nullo #odo (ossent sal'a +ide 'eritatis ea) *uae %or(oraliter ,i% no#inata sunt) %or(oraliter etia# a%%i(i) *uid aliud re#aneret) nisi ut ea (otius +igurate di%ta intellegere#us) *ua# S%ri(tura# san%ta# i#(ie %ul(are#us5 Porro aute# si non solu# non i#(ediunt) 'eru# etia# solidius asserunt di'ini elo*uii narratione# ,ae% etia# %or(oraliter intelle%ta0 ne#o erit) ut o(inor) ta# in+ideliter (ertina3) *ui %u# ea se%undu# regula# +idei e3(osita (ro(rie 'iderit) #alit in (ristina re#anere sententia) si +orte illi 'isa +uerant) nonnisi +igurate (osse a%%i(i.
$ur 1ug. alias contra !anic'aeos allegorice 6enesim exposuerit.

2. /. Na# et ego %ontra Mani%,aeos) *ui ,as litteras 1eteris Testa#enti non aliter *ua# o(ortet a%%i(iendo errant) sed o#nino non a%%i(iendo et detestando $las(,e#ant) duos %ons%ri(si li$ros re%enti te#(ore %on'ersionis #eae0 %ito 'olens eoru# 'el %on+utare delira#enta) 'el erigere intentione# ad *uaerenda# in Litteris *uas oderunt) %,ristiana# et e'angeli%a# +ide#. Et *uia non #i,i tun% o%%urre$ant o#nia *ue#ad#odu# (ro(rie (ossent a%%i(i) #agis*ue non (osse a%%i(i 'ide$antur) aut 'i3 (osse aut di++i%ile0 ne retardarer) *uid +igurate signi+i%arent ea *uae ad littera# non (otui in'enire) *uanta 'alui $re'itate et (ers(i%uitate e3(li%a'i) ne 'el #ulta le%tione 'el dis(utationis o$s%uritate deterriti) in #anus ea su#ere non %urarent. Me#or ta#en *uid #a3i#e 'olueri# ne% (otueri#) ut non +igurate sed (ro(rie (ri#itus %un%ta intellegerentur) ne% o#nino des(erans etia# si% (osse intellegi) idi(su# in (ri#a (arte se%undi li$ri ita (osui. %ane, in*ua#) $uis$uis voluerit omnia $uae dicta sunt, secundum litteram accipere, id est, non aliter intellegere $uam littera sonat, et potest evitare blasphemias, et omnia congruentia fidei catholicae praedicare" non solum ei non est invidendum, sed praecipuus multum$ue laudabilis intellector habendus est. %i autem nullus exitus datur, ut pie et digne Deo $uae scripta sunt intellegantur, nisi figurate at$ue in aenigmatibus proposita ista credamus" habentes auctoritatem apostolicam, a $uibus tam multa de libris eteris Testamenti solvuntur aenigmata, modum $uem intendimus teneamus, adiuvante illo $ui nos petere, $uaerere et pulsare adhortatur !- ut omnes istas figuras rerum secundum catholicam fidem, sive $uae ad historiam, sive $uae ad prophetiam pertinent, explicemus" non

praeiudicantes meliori diligentiori$ue tractatui, sive per nos, sive per alios, $uibus Dominus revelare dignatur ". >ae% tun% di3i. Nun% aute# *uia 'oluit Do#inus ut ea diligentius intuens at*ue %onsiderans) non +rustra) *uantu# o(inor) e3ti#are# etia# (er #e (osse se%undu# (ro(ria#) non se%undu# allegori%a# lo%utione# ,ae% s%ri(ta esse #onstrari) si%ut ea *uae su(erius 'olui#us ostendere) si% etia# *uae se*uuntur de (aradiso (ers%rute#ur.
De arborum plantatione in paradiso.

3. 4. #lantavit ergo Deus paradisum in deli%iis <,o% est eni# in Eden0 ad orientem, et posuit ibi hominem $uem finxerat /. Si% eni# s%ri(tu# est) *uia si% +a%tu# est. Deinde re%a(itulat) ut ,o% i(su# *uod $re'iter (osuit) ostendat *ue#ad#odu# +a%tu# sit0 ,o% est) *ue#ad#odu# (aradisu# Deus (lanta'erit) et illi% ,o#ine#) *ue# +in3erat) %onstituerit. Si% eni# se*uitur- Et eiecit adhuc Deus de terra omne lignum pulchrum ad aspectum, et bonum ad escam 4. Non di3it- Et eie%it de terra Deus aliud lignu# 'el %aeteru# lignu#0 sed- Eiecit, in*uit) adhuc de terra omne lignum pulchrum ad aspectum, et bonum ad escam. Ia# ergo tun% (rodu3erat terra o#ne lignu# et (ul%,ru# ad as(e%tu#) et $onu# ad es%a#) ,o% est tertio die- na# se3to die di3erat- Ecce dedi vobis omne pabulum seminale, seminans semen, $uod est super omnem terram" et omne lignum fructiferum, $uod habet in se fructum seminis seminalis, $uod erit vobis ad escam 7. Nu# ergo aliud eis tun% dedit) aliud nun% dare 'oluit5 Non o(inor- sed %u# e3 ,is generi$us sint ista ligna instituta in (aradiso) *uae ia# terra tertio die (rodu3erat) ad,u% ea (rodu3it in te#(ore suo- *uia tun% s%ili%et) *uod s%ri(tu# est) ea (rodu3isse terra#) %ausaliter +a%tu# erat in terra0 ,o% est) *uia tun% ea (rodu%endi 'irtute# latenter a%%e(erat) *ua 'irtute +it ut etia# nun% talia terra (rogignat in #ani+esto at*ue in te#(ore suo.
Quomodo Deus locutus sit cum crearet rerum rationes causales.

3. 7. 1er$a ergo Dei se3to die di%entis- Ecce dedi vobis omne pabulum seminale seminans semen, $uod est super omnem terram 8, et %aetera) non sona$ili 'el te#(orali 'o%e (rolata 'er$a sunt) sed si%ut in eius 1er$o est %reandi (otentia. Di%i aute# ,o#ini$us) *uid sine te#(orali$us sonis Deus di3erit) nonnisi (er te#(orales sonos (otuit. 2uturu# eni# erat ut ,o#o ia# de li#o +or#atus) et +latu eius ani#atus) et *uid*uid e3 illo ,u#ani generis e3stitisset) uteretur eis ad es%a#) *uae su(er terra# e3ortura erant e3 illa 'irtute generandi) *ua# terra ia# a%%e(erat. Cuius +uturi %ausales rationes in %reatura %ondens) ta#*ua# ia# e3stitisset) lo*ue$atur interna at*ue inti#a 'eritate) *ua# ne% o%ulus 'idit) ne% auris audi'it :) sed S(iritus eius s%ri$enti uti*ue re'ela'it.
De ligno vitae.

#. 8. Illud (lane *uod se*uitur- Et lignum vitae in medio paradisi, et lignum scientiae dignoscendi bonum et malum &;, diligentius %onsiderandu# est) ne %ogat in allegoria#) ut non ista ligna +uerint) sed aliud ali*uid no#ine ligni signi+i%ent. Di%tu# est eni# de sa(ientia- *ignum vitae est omnibus amplectentibus eam &&. 1eru#ta#en %u# sit Ierusale# aeterna in %oelis) etia# in terra %i'itas *ua illa signi+i%aretur) %ondita est0 et Sarra et Agar *ua#'is duo Testa#enta signi+i%arent &.) erant ta#en *uaeda# etia# #ulieres duae0 et %u#

C,ristus (er ligni (assione# +luento s(iritali nos irriget) erat ta#en et (etra) *uae a*ua# sitienti (o(ulo ligno (er%ussa #ana'it &!) de *ua di%eretur- #etra autem erat &hristus &". Aliud *ua# erant illa o#nia signi+i%a'erunt) sed ta#en etia# i(sa %or(oraliter +uerunt. Et *uando a narrante %o##e#orata sunt) non erat illa +igurata lo%utio) sed earu# reru# e3(ressa narratio) *uaru# erat +igurata (rae%essio. Erat ergo et lignu# 'itae) *ue#ad#odu# (etra C,ristusne% sine #6steriis reru# s(iritaliu# %or(oraliter (raesentatis 'oluit ,o#ine# Deus in (aradiso 'i'ere. Erat ei ergo in lignis %aeteris ali#entu#) in illo aute# sa%ra#entu#0 *uid signi+i%ans) nisi sa(ientia#) de *ua si% di%tu# est- *ignum vitae est amplectentibus eam &/- *ue#ad#odu# de C,risto di%eretur- Petra #anans est sitienti$us ea#5 Re%te *ui((e a((ellatur *uod ad eu# signi+i%andu# (rae%essit. I(se est o'is *uae i##olatur in Pas%,a0 ta#en et illud non tantu# di%endo +igura$atur) sed etia# +a%iendo. Ne*ue eni# o'is illa non erat o'is0 (lane o'is erat) et o%%ide$atur) et #andu%a$atur &4- et ta#en eo 'ero +a%to) aliud etia# *uidda# +igura$atur. Non si%ut ille 'itulus saginatus) *ui #inori +ilio re'ertente in e(ulas %aesus est &7. I$i *ui((e i(sa narratio +iguraru# est) non reru# +igurata signi+i%atione gestaru#. Non eni# ,o% e'angelista) sed Do#inus i(se narra'it- e'angelista 'ero ,o% Do#inu# narrasse narra'it. Proinde ergo *uod narra'it e'angelista) etia# +a%tu# est0 Do#inu# s%ili%et talia lo%utu# +uisse- i(sius aute# Do#ini narratio (ara$ola +uit) de *ua nun*ua# e3igitur ut etia# ad littera# +a%ta #onstrentur) *uae ser#one (ro+eruntur. C,ristus est et la(is un%tus a Ia%o$) et la(is re(ro$atus a$ aedi+i%anti$us) *ui +a%tus est in %a(ut anguli &8- sed illud etia# in re$us gestis +a%tu# est) ,o% aute# tantu# in +iguris (raedi%tu#. Illud *ui((e s%ri(sit narrator reru# (raeteritaru#) ,o% (raenuntiator tantu##odo +uturaru#.
Lignum vitae et rem veram et figuram fuisse.

%. :. Si% et Sa(ientia) ide# i(se C,ristus) lignu# 'itae est in (aradiso s(iritali) *uo #isit de %ru%e latrone# &:- %reatu# est aute#) *uod ea# signi+i%aret) lignu# 'itae etia# in (aradiso %or(orali0 *uia ,o% illa S%ri(tura di3it) *uae res suis te#(ori$us gestas narrans) et ,o#ine# %or(oraliter +a%tu#) et in %or(ore 'i'ente# i$i %onstitutu# esse narra'it. Aut si *uis*ua# (utat ani#as) %u# a %or(ore e3%esserint) lo%is %or(oraliter 'isi$ili$us %ontineri) %u# sint sine %or(ore) asserat sententia# sua#- non deerunt *ui si% +a'eant) ut illu# etia# di'ite# sitiente# in lo%o uti*ue %or(orali +uisse %ontendant) i(sa#*ue ani#a# o#nino esse %or(orea#) (ro(ter arente# lingua# et stilla# a*uae de LaCari digito %on%u(ita# .;) (ronuntiare non du$itent) %u# *ui$us ego de ta# #agna *uaestione nulla te#eritate %on+ligo. Melius est eni# du$itare de o%%ultis) *ua# litigare de in%ertis. Illu# *ui((e di'ite# in ardore (oenaru# et illu# (au(ere# in re+rigerio gaudioru# intellegendos esse non du$ito. Sed *uo#odo intellegenda sit illa +la##a in+erni) ille sinus A$ra,ae) illa lingua di'itis) ille digitus (au(eris) illa sitis tor#enti) illa stilla re+rigerii) 'i3 +ortasse a #ansuete *uaerenti$us) a %ontentiose aute# %ertanti$us nun*ua# in'enitur. Cito sane res(ondendu# est) ne nos (ro+unda ista *uaestio) et #ulti ser#onis indigens tardet- Si %or(orali$us lo%is ani#ae %ontinentur) etia# e3utae %or(ori$us0 (otuit ille latro in eu# introdu%i (aradisu#) u$i +uerat %or(us (ri#i ,o#inis0 ut a(tiore S%ri(turaru# lo%o) si ulla ne%essitas +lagita'erit) etia# de ,a% re *uid 'el *uaera#us 'el ar$itre#ur) ut%u#*ue (ro#a#us.
Lignum vitae vere lignum fuisse sed et sapientiam figurasse.

%. &;. Nun% 'ero) *uod sa(ientia non sit %or(us) et ideo ne% lignu#) ne% du$ito) ne% du$itari a *uo*ua# (uto- (otuisse aute# (er lignu#) id est) (er %or(orea# %reatura#) ta#*ua# sa%ra#ento *uoda# signi+i%ari sa(ientia# in (aradiso %or(orali) ille %redendu# non e3isti#at) *ui 'el ta# #ulta in S%ri(turis reru# s(iritaliu# %or(oralia sa%ra#enta non 'idet) 'el ,o#ine# (ri#u# %u# eius#odi ali*uo sa%ra#ento 'i'ere non de$uisse %ontendit0 %u# A(ostolus di%at etia# ,o% *uod de #uliere di3it) *ua# %onstat ei +a%ta# esse de latere#ropterea relin$uet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae" et erunt duo in carne una .&0 sacramentum ,o% magnum esse in &hristo et in Ecclesia ... Miru# est aute#) et 'i3 +erendu#) *ue#ad#odu# 'elint ,o#ines (aradisu# +igurate di%tu#) et nolint etia# +igurate +a%tu#. 9uod si %on%edunt si%ut de Agar et Sarra) si%ut de Is#ael et Isaa%) ,ae% *uo*ue et +a%ta) et ta#en etia# +igurata0 %ur non ad#ittant etia# lignu# 'itae) et 'ere ali*uod lignu# +uisse) et ta#en sa(ientia# +igurasse) non 'ideo.
$uius modi fuerit cibus "uem arbor illa praestaret.

%. &&. Illud *uo*ue addo) *ua#*ua# %or(orale# %i$u#) tale# ta#en illa# ar$ore# (raestitisse) *uo %or(us ,o#inis sanitate sta$ili +ir#aretur) non si%ut e3 alio %i$o) sed nonnulla ins(iratione salu$ritatis o%%ulta. Pro+e%to eni# li%et usitatus (anis) ali*uid ta#en a#(lius ,a$uit) %uius una %oll6ride ,o#ine# Deus a$ indigentia +a#is dieru# *uadraginta s(atio 'indi%a'it .!. An +orte %redere du$ita$i#us) (er ali%uius ar$oris %i$u#) %uiusda# altioris signi+i%ationis gratia) ,o#ini Deu# (raestitisse ne %or(us eius 'el in+ir#itate 'el aetate in deterius #utaretur) aut in o%%asu# etia# la$eretur0 *ui i(si %i$o ,u#ano (raestitit ta# #ira$ile# statu#) ut in +i%tili$us 'as%ulis +arina et oleu# de+i%ientes re+i%eret) ne% de+i%eret ."5 Ia# ,i% de genere %ontentiosoru# *uis*ua# e3istat) et di%at Deu# in terris nostris #ira%ula talia +a%ere de$uisse) in (aradiso aute# non de$uisse- *uasi 'ero non 'el de (ul'ere ,o#ine#) 'el de latere 'iri #uliere#) #aius i$i #ira%ulu# +e%it) *ua# *uod ,i% #ortuos sus%ita'it.
Lignum scientiae boni et mali arbor vera et innoxia.

(. &.. Se*uitur ut 'idea#us de ligno s%ientiae dignos%endi $onu# et #alu#. Prorsus et ,o% lignu# erat 'isi$ile a% %or(orale) si%ut ar$ores %aeterae. 9uod ergo lignu# esset) non est du$itandu#0 sed %ur ,o% no#en a%%e(erit) re*uirendu#. Mi,i aute# etia# at*ue etia# %onsideranti di%i non (otest *uantu# (la%eat illa sententia) non +uisse illa# ar$ore# %i$o no3ia#0 ne*ue eni# *ui +e%erat o#nia $ona 'alde ./) in (aradiso instituerat ali*uid #ali- sed #alu# +uisse ,o#ini transgressione# (rae%e(ti. O(orte$at aute# ut ,o#o su$ Do#ino Deo (ositus ali%unde (ro,i$eretur) ut ei (ro#erendi Do#inu# suu# 'irtus esset i(sa o$edientia) *ua# (ossu# 'erissi#e di%ere sola# esse 'irtute# o#ni %reaturae rationali agenti su$ Dei (otestate0 (ri#u#*ue esse et #a3i#u# 'itiu# tu#oris ad ruina# sua (otestate 'elle uti) %uius 'itii no#en est ino$edientia. Non esset ergo unde se ,o#o Do#inu# ,a$ere %ogitaret at*ue sentiret) nisi ali*uid ei iu$eretur. Ar$or ita*ue illa non erat #ala) sed a((ellata est s%ientiae dignos%endi $onu# et #alu#) *uia si (ost (ro,i$itione# e3 illa ,o#o ederet) in illa erat (rae%e(ti +utura transgressio) in *ua ,o#o (er e3(eri#entu# (oenae dis%eret) *uid interesset inter o$edientiae $onu#) et ino$edientiae #alu#. Proinde et ,o% non in +igura di%tu#) sed *uodda# 'ere lignu# a%%i(iendu# est0 %ui non de +ru%tu 'el (o#o *uod inde

nas%eretur) sed e3 i(sa re no#en i#(ositu# est) *uae illo %ontra 'etitu# ta%to +uerat se%utura.
3aradisi flumina vera fuisse.

). &!. Flumen autem exiit de Eden, $uod irrigabat paradisum, et inde divisum est in $uatuor partes. Ex his uni nomen est #hison" hoc est $uod circuit totam terram Evilat, ubi est aurum! aurum autem terrae illius bonum, et ibi est carbunculus, et lapis prasinus. Et nomen flumini secundo (eon" hoc est $uod circuit totam terram )ethiopiam. Flumen autem tertium Tigris" hoc est $uod fluit contra )ssyrios. Flumen autem $uartum Euphrates .4. De ,is +lu#ini$us *uid a#(lius sataga# %on+ir#are *uod 'era sint +lu#ina) ne% +igurate di%ta *uae non sint) *uasi tantu##odo ali*uid no#ina i(sa signi+i%ent) %u# et regioni$us (er *uas +luunt notissi#a sint) et o#ni$us +ere genti$us di++a#ata5 9uini#o e3 ,is) *uonia# %onstat ea (rorsus esse <na# duo$us eoru# no#ina 'etustas #uta'it) si%ut Ti$eris di%itur +lu'ius *ui (rius Al$ula 'o%a$atur0 Geon *ui((e i(se est) *ui nun% di%itur Nilus0 P,ison aute# ille di%e$atur) *ue# nun% Gangen a((ellant0 duo 'ero %aetera) Tigris et Eu(,rates) anti*ua etia# no#ina tenuerunt=) nos ad#oneri o(ortet %aetera *uo*ue (ri#itus ad (ro(rietate# litterae a%%i(ere) non in eis +igurata# lo%utione# (utare) sed res i(sas *uae ita narrantur et esse) et ali*uid etia# +igurare. Non *uia non (osset (ara$ola lo%utionis assu#ere ali*uid de re *ua# non (ro(rie *uo*ue esse %onstaret) si%ut de illo Do#inus lo*uitur) *ui des%ende$at a$ Ierusale# in Ieri%,o) et in%idit in latrones .7- *uis eni# non sentiat et (lane 'ideat esse (ara$ola#) lo%utione#*ue illa# tota# esse +igurata#5 'eru# duae %i'itates *uae i$i no#inatae sunt) ,odie*ue in lo%is (ro(riis de#onstrantur. Sed ,o% #odo a%%i(ere#us et *uatuor ,ae% +lu#ina) si %aetera *uae de (aradiso narrantur) non (ro(rie sed +igurate a%%i(ere ulla ne%essitas %ogeret- at nun% %u# (ri#itus (ro(rie res i(sas intellegere ratio nulla (ro,i$eat) %ur non (otius au%toritate# S%ri(turae si#(li%iter se*ui#ur in narratione reru# gestaru#) res 'ere gestas (rius intellegentes) tu# de#u# *uid*uid aliud signi+i%ant (ers%rutantes5
De fonte et decursu fluminum illorum.

). &". An eo #o'e$i#ur) *uod de ,is +lu#ini$us di%itur) alioru# esse +ontes notos) alioru# aute# (rorsus in%ognitos) et ideo non (osse a%%i(i ad littera#) *uod e3 uno (aradisi +lu#ine di'iduntur5 %u# (otius %redendu# sit) *uonia# lo%us i(se (aradisi a %ognitione ,o#inu# est re#otissi#us) inde *uatuor a*uaru# (artes di'idi) si%ut +idelissi#a S%ri(tura testatur0 sed ea +lu#ina) *uoru# +ontes noti esse di%untur) ali%u$i iisse su$ terras) et (ost tra%tus (roli3aru# regionu# lo%is aliis eru(isse) u$i ta#*ua# in suis +onti$us nota esse (er,i$entur. Na# ,o% solere nonnullas a*uas +a%ere) *uis ignorat5 Sed i$i ,o% s%itur) u$i non diu su$ terris %urrunt. E3i$at ergo +lu#en de Eden) id est de lo%o deli%iaru#) et irriga$at (aradisu#) id est ligna o#nia (ul%,ra at*ue +ru%tuosa) *uae o#ne# terra# regionis illius o(a%a$ant.
$redi posse 'ominem. in paradiso positum. primo agriculturam sine labore exercuisse.

*. &/. Et sumpsit Deus hominem $uem fecit, et posuit eum in paradiso, ut operaretur et custodiret. Et praecepit Dominus Deus )dae, dicens! )b omni ligno $uod est in paradiso escae edes0 de ligno autem cognoscendi bonum et

malum, non manducabitis de illo. 'ua die autem ederitis ab eo, morte moriemini .8. Cu# su(erius $re'iter di3erit Deu# (lantasse (aradisu#) et %onstituisse i$i ,o#ine# *ue# +in3erat) re%a(itula'it ut narraret *uo#odo sit (aradisus %onstitutus .:. Nun% ergo et illud re%a(itulando %o##e#ora'it *uo#odo i$i Deus (osuerit ,o#ine# *ue# +e%it. 1idea#us ita*ue *uid sit *uod di%tu# est) ut operaretur et custodiret. 9uid operaretur, et *uid custodiret? Nu#*uid +orte agri%ultura# Do#inus 'oluit o(erari (ri#u# ,o#ine#5 An non est %redi$ile *uod eu# ante (e%%atu# da#na'erit ad la$ore#5 Ita sane ar$itrare#ur) nisi 'idere#us %u# tanta 'olu(tate ani#i agri%olari *uosda#) ut eis #agna (oena sit inde in aliud a'o%ari. 9uid*uid ergo deli%iaru# ,a$et agri%ultura) tun% uti*ue longe a#(lius erat) *uando ni,il a%%ide$at ad'ersi) 'el terra 'el %oelo. Non eni# erat la$oris a++li%tio) sed e3,ilaratio 'oluntatis) %u# ea *uae Deus %rea'erat) ,u#ani o(eris adiutorio laetius +era%ius*ue (ro'enirent0 unde Creator i(se u$erius laudaretur) *ui ani#ae in %or(ore ani#ali %onstitutae ratione# dedisset o(erandi) a% +a%ultate#) *uantu# ani#o 'olenti satis esset) non *uantu# in'itu# indigentia %or(oris %ogeret.
&erram ab 'omine excultam fructus ferre ope Dei. "ui omnia creata regit.

*. &4. 9uod eni# #aius #ira$ilius*ue s(e%ta%ulu# est) aut u$i #agis %u# reru# natura ,u#ana ratio *uoda##odo lo*ui (otest) *ua# %u# (ositis se#ini$us) (lantatis sur%ulis) translatis ar$us%ulis) insitis #alleolis) ta#*ua# interrogatur *uae*ue 'is radi%is et ger#inis *uid (ossit) *uid'e non (ossit0 unde (ossit) unde non (ossit0 *uid in ea 'aleat nu#eroru# in'isi$ilis interior*ue (otentia) *uid e3trinse%us ad,i$ita diligentia- in*ue i(sa %onsideratione (ers(i%ere) $uia ne$ue $ui plantat est ali$uid, ne$ue $ui rigat, sed $ui incrementum dat Deus !;0 *uia et illud o(eris *uod a%%edit e3trinse%us) (er illu# a%%edit) *ue# ni,ilo#inus %rea'it) et *ue# regit at*ue ordinat in'isi$iliter Deus5 DDD

De duplici providentiae actione er a creaturas.

,. &7. >in% ia# in i(su# #undu#) 'elut in *ua#da# #agna# ar$ore# reru#) o%ulus %ogitationis attollitur0 at*ue in i(so *uo*ue ge#ina o(eratio (ro'identiae re(eritur) (arti# naturalis) (arti# 'oluntaria. Et naturalis *uide# (er o%%ulta# Dei ad#inistratione#) *ua etia# lignis et ,er$is dat in%re#entu#0 'oluntaria 'ero) (er Angeloru# o(era et ,o#inu#. Se%undu# illa# (ri#a# %oelestia su(erius ordinari) in+erius*ue terrestria0 lu#inaria sidera*ue +ulgere) diei no%tis*ue 'i%es agitari) a*uis terra# +undata# interlui at*ue %ir%u#lui) aere# altius su(er+undi) ar$usta et ani#alia %on%i(i et nas%i) %res%ere et senes%ere) o%%idere) et *uid*uid aliud in re$us interiore naturali*ue #otu geritur. In ,a% aute# altera signa dari) do%eri et dis%i) agros %oli) so%ietates ad#inistrari) artes e3er%eri) et *uae*ue alia si'e in su(erna so%ietate aguntur) si'e in ,a% terrena at*ue #ortali) ita ut $onis %onsulatur et (er nes%ientes #alos. In*ue i(so ,o#ine ea#de# ge#ina# (ro'identiae 'igere (otentia#- (ri#o erga %or(us naturale#) s%ili%et eo #otu *uo +it) *uo %res%it) *uo senes%it0 'oluntaria# 'ero) *uo illi ad 'i%tu#) tegu#entu#) %uratione#*ue %onsulitur. Si#iliter erga ani#a# naturaliter agitur ut 'i'at) ut sentiat0 'oluntarie 'ero ut dis%at) ut %onsentiat.

De agriculturae opera allegorice+ arboris et 'ominis comparatio.

,. &8. Si%ut aute# in ar$ore id agit agri%ultura +orinse%us) ut illud (ro+i%iat *uod geritur intrinse%us0 si% in ,o#ine se%undu# %or(us) ei *uod intrinse%us agit natura) ser'it e3trinse%us #edi%ina- ite#*ue se%undu# ani#a#) ut natura $eati+i%etur intrinse%us) do%trina #inistratur e3trinse%us. 9uod aute# ad ar$ore# %olendi neglegentia) ,o% ad %or(us #edendi in%uria) ,o% ad ani#a# dis%endi segnitia- et *uod ad ar$ore# ,u#or inutilis) ,o% ad %or(us 'i%tus e3itia$ilis) ,o% ad ani#a# (ersuasio ini*uitatis. Deus ita*ue su(er o#nia) *ui %ondidit o#nia) et regit o#nia) o#nes naturas $onus %reat) o#nes 'oluntates iustus ordinat. 9uid ergo a$,orret a 'ero) si %reda#us ,o#ine# ita in (aradiso %onstitutu#) ut o(eraretur agri%ultura#) non la$ore ser'ili) sed ,onesta ani#i 'olu(tate5 9uid eni# ,o% o(ere inno%entius 'a%anti$us) et *uid (lenius #agna %onsideratione (rudenti$us5
Quid sit ut operaretur et custodiret.

1/. &:. .t custodiret aute#) *uid5 An i(su# (aradisu#5 Contra *uos5 Nullus %erte 'i%inus #etue$atur in'asor) nullus li#itis (ertur$ator) nullus +ur) nullus aggressor. 9uo#odo ergo intelle%turi su#us %or(orale# (aradisu# (otuisse a$ ,o#ine %or(oraliter %ustodiri5 Sed ne*ue S%ri(tura di3it- Ut o(eraretur et %ustodiret (aradisu#0 di3it aute#- .t operaretur et custodiret. 9ua#*ua# si de grae%o diligentius ad 'er$u# e3(ri#atur) ita s%ri(tu# est- Et accepit Dominus Deus hominem $uem fecit, et posuit eum in paradiso operari eum et custodire !&. Sed utru# i(su# ,o#ine# (osuit o(erari) ,o% eni# sensit *ui inter(retatus est) ut operaretur0 an eu#de# (aradisu# o(erari) id est) ut ,o#o (aradisu# o(eraretur) a#$igue sonat- et 'idetur #agis e3igere lo%utio) ut non di%atur- O(eraretur (aradisu#0 sed) in (aradiso.
$oniectura prior "ua figurate accipi possit.

1/. .;. 1eru#ta#en ne +orte si% di%tu# sit- .t operaretur (aradisu#) si%ut su(erius di%tu# est- +ec erat homo $ui operaretur terram !. <eade# *ui((e lo%utio est) o(erari terra#) *uae o(erari (aradisu#=0 a#$igua# sententia# ad utru#*ue tra%te#us. Si eni# non est ne%esse ut a%%i(ia#us) Paradisu# %ustodire) sed) in (aradiso0 *uid ergo in (aradiso %ustodire5 Na# *uid o(erari in (aradiso) ia# ut 'isu# est disserui#us. An ut *uod o(eraretur in terra (er agri%ultura#) in sei(so %ustodiret (er dis%i(lina#0 id est) ut si%ut ei ager o$te#(eraret %olenti se) ita et i(se (rae%i(ienti Do#ino suo) ut su#(to (rae%e(to o$edientiae +ru%tu#) non s(inas ino$edientiae redderet5 Deni*ue *uonia# si#ilitudine# a se %ulti (aradisi in sei(so %ustodire su$ditus noluit) si#ile# si$i agru# da#natus a%%e(it- %pinas, in*uit) et tribulos pariet tibi !!.
$oniectura altera figurati intellectus.

1/. .&. 9uod si et illud intellega#us) ut (aradisu# o(eraretur) et (aradisu# %ustodiret) o(erari *uide# (aradisu# (osset) si%ut su(ra di3i#us) (er agri%ultura#0 %ustodire aute# non ad'ersus i#(ro$os aut ini#i%os) *ui nulli erant) sed +ortassis ad'ersus $estias. 9uo#odo istud5 aut *uare5 Nu#*uid eni# $estiae ia# in ,o#ine# sae'ie$ant) *uod nisi (e%%ato non +ieret5 I(se *ui((e $estiis o#ni$us ad se addu%tis) si%ut (ost %o##e#oratur) no#ina i#(osuit- i(se etia# se3ta die lege 'er$i Dei %u# o#ni$us %o##unes %i$os

a%%e(it. Aut si erat ia# *uod ti#eretur in $estiis) *uona# (a%to (osset unus ,o#o illu# #unire (aradisu#5 Ne*ue eni# e3iguus lo%us erat) *ue# tantus +ons irriga$at. Custodire *ui((e ille de$eret) si (osset (aradisu# tali et tanta #a%eria %o##unire) ut eo ser(ens non (osset intrare- sed #iru# si (rius*ua# %o##uniret) o#nes ser(entes inde (osset e3%ludere.
4ntellectus ante oculos positus.

1/. ... Proinde intelle%tu# ante o%ulos %ur (raeter#itti#us5 Positus est *ui((e ,o#o in (aradiso) ut o(eraretur eu#de# (aradisu#) si%ut su(ra dis(utatu# est) (er agri%ultura# non la$oriosa#) sed deli%iosa#) et #ente# (rudentis #agna at*ue utilia %o##onente#- %ustodiret aute# eu#de# (aradisu# i(si si$i) ne ali*uid ad#itteret) *uare inde #ereretur e3(elli. Deni*ue a%%e(it et (rae%e(tu#) ut sit (er *uod si$i %ustodiat (aradisu#) id est) *uo %onser'ato non inde (roi%iatur. Re%te eni# *uis*ue di%itur non %ustodisse re# sua#) *ui si% egit ut a#itteret ea#) etia#si alteri sal'a sit) *ui ea# 'el in'enit 'el a%%i(ere #eruit.
!elius intellegi potest ipsum 'ominem a Deo coli ac servari.

1/. .!. Est alius in ,is 'er$is sensus) *ue# (uto non i##erito (rae(onendu#) ut i(su# ,o#ine# o(eraretur Deus et %ustodiret. Si%ut eni# o(eratur ,o#o terra#) non ut ea# +a%iat esse terra#) sed ut %ulta# at*ue +ru%tuosa#- si% Deus ,o#ine# #ulto #agis) *ue# i(se %rea'it ut ,o#o sit) eu# i(se o(eratur ut iustus sit) si ,o#o a$ illo (er su(er$ia# non a$s%edat0 ,o% est eni# a(ostatare a Deo) *uod initiu# su(er$iae S%ri(tura di%it- Initium, in*uit) superbiae hominis apostatare a Deo !". 9uia ergo Deus est in%o##uta$ile $onu#) ,o#o aute# et se%undu# ani#a# et se%undu# %or(us #uta$ilis res est0 nisi ad in%o##uta$ile $onu#) *uod est Deus) %on'ersus su$stiterit) +or#ari ut iustus $eatus*ue sit) non (otest. A% (er ,o% Deus ide# *ui %reat ,o#ine#) ut ,o#o sit) i(se o(eratur ,o#ine# at*ue %ustodit) ut etia# $onus $eatus*ue sit. 9ua(ro(ter *ua lo%utione di%itur ,o#o o(erari terra#) *uae ia# terra erat) ut ornata at*ue +e%unda sit) ea lo%utione di%itur Deus o(erari ,o#ine#) *ui ia# ,o#o erat) ut (ius sa(iens*ue sit) eu#*ue %ustodire) *uod ,o#o sua (otestate in se) *ua# illius su(ra se dele%tatus) do#inatione#*ue eius %onte#nens tutus esse non (ossit.
$ur 'ic addita vox Dominus.

11. .". Proinde nullo #odo 'a%are ar$itror) sed nos ali*uid) et #agnu# ali*uid ad#onere) *uod a$ i(so di'ini li$ri ,uius e3ordio) e3 *uo ita %oe(tus est- In principio fecit Deus coelum et terram, us*ue ad ,un% lo%u#) nus*ua# (ositu# est) Do#inus Deus0 sed tantu# #odo- Deus- nun% 'ero u$i ad id 'entu# est) ut ,o#ine# in (aradiso %onstitueret) eu#*ue (er (rae%e(tu# o(eraretur et %ustodiret) ita S%ri(tura lo%uta est- Et sumpsit Dominus Deus hominem $uem fecit, et posuit eum in paradiso operari eum et custodire !/- non *uod su(ra di%taru# %reaturaru# Do#inus non esset Deus0 sed *uia ,o% ne% (ro(ter Angelos) ne% (ro(ter alia *uae %reata sunt) sed (ro(ter ,o#ine# s%ri$e$atur) ad eu# ad#onendu# *uantu# ei e3(ediat ,a$ere Do#inu# Deu#) ,o% est) su$ eius do#inatione o$edienter 'i'ere) *ua# li%entiose a$uti (ro(ria (otestate) nus*ua# ,o% (rius (onere 'oluit) nisi u$i (er'entu# est ad eu# in (aradiso %ollo%andu#) o(erandu# et %ustodiendu#- ut non di%eret si%ut et

%aetera o#nia su(erius- Et su#(sit Deus ,o#ine# *ue# +e%it0 sed di%eret- Et sumpsit Dominus Deus hominem, $uem fecit, et posuit eum in paradiso operari eum, ut iustus esset) et custodire, ut tutus esset) i(sa uti*ue do#inatione sua) *uae non est illi sed no$is utilis. Ille *ui((e nostra ser'itute non indiget) nos 'ero do#inatione illius indige#us) ut o(eretur et %ustodiat nos0 et ideo 'erus solus est Do#inus) *uia non illi ad sua#) sed ad nostra# utilitate# salute#*ue ser'i#us. Na# si no$is indigeret) eo i(so non 'erus Do#inus esset) %u# (er nos eius adiu'aretur ne%essitas) su$ *ua et i(se ser'iret. Merito ille in Psal#oDixi, in*uit- Domino, Deus meus es tu" $uoniam bonorum meorum non eges !4. Ne% ita sentiendu# est *uod di3i#us) nos illi ad utilitate# nostra# salute#*ue ser'ire) ta#*ua# aliud ali*uid a$ illo e3s(e%te#us *ua# eu# i(su#) *ui su##a utilitas et salus nostra est. Si% eni# eu# gratis se%undu# illa# 'o%e# diligi#us- -ihi autem adhaerere Deo bonum est !7.
=ominem ni'il boni posse sine Deo.

12. ./. Ne*ue eni# tale ali*uid est ,o#o) ut +a%tus) deserente eo *ui +e%it) (ossit ali*uid agere $ene ta#*ua# e3 sei(so0 sed tota eius a%tio $ona) est %on'erti ad eu# a *uo +a%tus est) et a$ eo iustus) (ius) sa(iens) $eatus*ue se#(er +ieri- non +ieri et re%edere) si%ut a %or(oris #edi%o sanari et a$ire- *uia #edi%us %or(oris o(erarius +uit e3trinse%us) ser'iens naturae intrinse%us o(eranti su$ Deo) *ui o(eratur o#ne# salute# ge#ino illo o(ere (ro'identiae) de *uo su(ra lo%uti su#us. Non ergo ita se de$et ,o#o ad Deu# %on'ertere) ut %u# a$ eo +a%tus +uerit iustus a$s%edat) sed ita ut a$ illo se#(er +iat. Eo *ui((e i(so %u# a$ illo non dis%edit) eius si$i (raesentia iusti+i%atur) et illu#inatur) et $eati+i%atur) o(erante et %ustodiente Deo) du# o$edienti su$ie%to*ue do#inatur.
Quomodo 'ominem operetur Deus.

12. .4. Ne*ue eni#) ut di%e$a#us) si%ut o(eratur ,o#o terra#) ut %ulta at*ue +e%unda sit) *ui %u# +uerit o(eratus a$s%edit) relin*uens ea# 'el arata#) 'el sata#) 'el rigata#) 'el si *uid aliud) #anente o(ere *uod +a%tu# est) %u# o(erator a$s%esserit) ita Deus o(eratur ,o#ine# iustu#) id est iusti+i%ando eu#) ut si a$s%esserit) #aneat in a$s%edente *uod +e%it- sed (otius si%ut aer (raesente lu#ine non +a%tus est lu%idus) sed +it0 *uia si +a%tus esset) non aute# +ieret) etia# a$sente lu#ine lu%idus #aneret0 si% ,o#o Deo si$i (raesente illu#inatur) a$sente aute# %ontinuo tene$ratur0 a *uo non lo%oru# inter'allis) sed 'oluntatis a'ersione dis%editur.
=ominem bonum fieri per Deum. immutabiliter bonum.

12. .7. Ille ita*ue o(eretur ,o#ine# $onu# at*ue %ustodiat) *ui in%o##uta$iliter $onus est. Se#(er a$ illo +ieri) se#(er*ue (er+i%i de$e#us) in,aerentes ei) et in ea %on'ersione *uae ad illu# est (er#anentes) de *uo di%itur- -ihi autem adhaerere Deo bonum est0 et %ui di%itur- Fortitudinem meam ad te custodiam !8. Ipsius enim sumus figmentum !:) non tantu# ad ,o% ut ,o#ines si#us) sed ad ,o% etia# ut $oni si#us. Na# et A(ostolus %u# +ideli$us a$ i#(ietate %on'ersis) gratia# *ua sal'i +a%ti su#us) %o##endaret(ratia enim, in*uit) salvi facti estis per fidem" et hoc non ex vobis, sed Dei donum est" non ex operibus, ne forte $uis extollatur. Ipsius enim sumus figmentum creati in &hristo Iesu, in operibus bonis $uae praeparavit Deus, ut in

illis ambulemus ";. Et ali$i %u# di3isset- &um timore et tremore vestram ipsorum salutem operamini0 ne si$i (utarent tri$uendu#) ta#*ua# i(si se +a%erent iustos et $onos) %ontinuo su$ie%it- Deus enim est $ui operatur in vobis "&. %umpsit ergo Dominus Deus hominem $uem fecit, et posuit eum in paradiso operari eum, ,o% est) o(erari in eo) et custodire eu#.
$ur 'omo pro'ibitus a ligno scientiae boni et mali.

13. .8. Et praecepit Dominus Deus )dae, dicens! )b omni ligno $uod est in paradiso, edes ad escam" de ligno autem cognoscendi bonum et malum, non manducabitis de illo. 'ua die autem ederitis ab eo, morte moriemini ".. Si ali*uid #ali esset lignu# illud) unde (ro,i$uit ,o#ine# Deus) eius i(sius #ali natura 'enenatus 'ideretur ad #orte#. 9uia 'ero ligna o#nia in (aradiso $ona (lanta'erat) *ui +e%it o#nia $ona 'alde "!) ne% ulla i$i natura #ali erat) *uia nus*ua# est #ali ulla natura <*uod diligentius) si Do#inus 'oluerit) dissere#us) %u# de illo ser(ente di%ere %oe(eri#us=0 a$ eo ligno *uod #alu# non erat (ro,i$itus est) ut i(sa (er se (rae%e(ti %onser'atio $onu# illi esset) et transgressio #alu#.
Quantum bonum oboedientia. "uantum malum inoboedientia.

13. .:. Ne% (otuit #elius et diligentius %o##endari *uantu# #alu# sit sola ino$edientia) %u# ideo reus ini*uitatis +a%tus est ,o#o) *uia ea# re# tetigit %ontra (ro,i$itione#) *ua# si non (ro,i$itus tetigisset) non uti*ue (e%%asset. Na# *ui di%it) 'er$i gratia- Noli tangere ,an% ,er$a#) si +orte 'enenosa est #orte#*ue (raenuntiat) si tetigerit) se*uetur *uide# #ors %onte#(tore# (rae%e(ti0 sed etia# si ne#o (ro,i$uisset) at*ue ille tetigisset) ni,ilo#inus uti*ue #oreretur. Illa *ui((e res %ongrua saluti 'itae*ue eius non esset) si'e inde 'etaretur) si'e non 'etaretur. Ite# %u# *uis*ue (ro,i$et ea# re# tangi) *uae non *uide# tangenti) sed illi *ui (ro,i$uit o$esset) 'elut si *uis*ua# in aliena# (e%unia# #isisset #anu#) (ro,i$itus a$ eo %uius erat (e%unia illa0 ideo esset (ro,i$ito (e%%atu#) *uia (ro,i$enti (oterat esse da#nosu#. Cu# 'ero illud tangitur) *uod ne% tangenti o$esset si non (ro,i$eretur) ne% %ui*ua# alteri *uandoli$et tangeretur0 *uare (ro,i$itu# est) nisi ut i(sius (er se $onu# o$edientiae) et i(sius (er se #alu# ino$edientiae #onstraretur5
3eccatum esse Dei voluntati 'ominis voluntatem praeponere.

13. !;. Deni*ue a (e%%ante ni,il aliud a((etitu# est) nisi non esse su$ do#inatione Dei) *uando illud ad#issu# est) in *uo ne ad#itteretur) sola de$eret iussio do#inantis attendi. 9uae si sola attenderetur) *uid aliud *ua# Dei 'oluntas attenderetur5 *uid aliud *ua# Dei 'oluntas a#aretur5 *uid aliud *ua# Dei 'oluntas ,u#anae 'oluntati (rae(oneretur5 Do#inus *uide# %ur iusserit) 'iderit0 +a%iendu# est a ser'iente *uod iussit) et tun% +orte 'idendu# est a (ro#erente %ur iusserit. Sed ta#en ut %ausa# iussionis ,uius non diutius re*uira#us) si ,ae% i(sa #agna est utilitas ,o#ini *uod Deo ser'it) iu$endo Deus utile +a%it *uid*uid iu$ere 'oluerit) de *uo #etuendu# non est) ne iu$ere *uod inutile est (ossit.
=ominem Dei praeceptum spernendo expertum esse malum inoboedientiae.

1#. !&. Ne% +ieri (otest ut 'oluntas (ro(ria non grandi ruinae (ondere su(er ,o#ine# %adat) si ea# 'oluntati su(erioris e3tollendo (rae(onat. >o% e3(ertus est ,o#o %onte#nens (rae%e(tu# Dei) et ,o% e3(eri#ento didi%it *uid interesset inter $onu# et #alu#) $onu# s%ili%et o$edientiae) #alu# aute# ino$edientiae) id est) su(er$iae et %ontu#a%iae) (er'ersae i#itationis Dei et no3iae li$ertatis. >o% aute# in *uo ligno a%%idere (otuit) e3 i(sa re) ut ia# su(ra di%tu# est) no#en a%%e(it. Malu# eni# nisi e3(eri#ento non sentire#us) *uia nullu# esset) si non +e%isse#us. Ne*ue eni# ulla natura #alu# est) sed a#issio $oni ,o% no#en a%%e(it. Bonu# *ui((e in%o##uta$ile Deus est- ,o#o aute# *uantu# ad eius natura#) in *ua eu# Deus %ondidit) (ertinet) $onu# est *uide#) sed non in%o##uta$ile ut Deus. Muta$ile aute# $onu#) *uod est (ost in%o##uta$ile $onu#) #elius $onu# +it) %u# $ono in%o##uta$ili ad,aeserit) a#ando at*ue ser'iendo rationali et (ro(ria 'oluntate. Ideo *ui((e et ,ae% #agni $oni natura est) *uia et ,o% a%%e(it) ut (ossit su##i $oni ad,aerere naturae. 9uod si noluerit) $ono se (ri'at) et ,o% ei #alu# est) unde (er iustitia# Dei etia# %ru%iatus %onse*uitur. 9uid eni# ta# ini*uu#) *ua# ut $ene sit desertori $oni5 Ne*ue ullo #odo +ieri (otest ut ita sit- sed ali*uando a#issi su(erioris $oni non sentitur #alu#) %u# ,a$etur *uod a#atu# est in+erius $onu#. Sed di'ina iustitia est ut *ui 'oluntate a#isit *uod a#are de$uit) a#ittat %u# dolore *uod a#a'it) du# naturaru# %reator u$i*ue laudetur. Ad,u% eni# est $onu# *uod dolet a#issu# $onu#- na# nisi ali*uod $onu# re#ansisset in natura) nullus $oni a#issi dolor esset in (oena.
3er prudentiam boni malum sciri item"ue bonum sciri per experientiam mali.

1#. !.. Cui aute# sine #ali e3(eri#ento (la%et $onu#) id est) ut ante*ua# $oni a#issione# sentiat) eligat tenere ne a#ittat) su(er o#nes ,o#ines (raedi%andus est. Sed ,o% nisi %uiusda# singularis laudis esset) non illi (uero tri$ueretur) *ui e3 genere Israel +a%tus E##anuel no$is%u# Deus "") re%on%ilia'it nos Deo) ,o#inu# et Dei ,o#o #ediator "/) 1er$u# a(ud Deu#) %aro a(ud nos "4) 1er$u# %aro inter Deu# et nos. De illo *ui((e (ro(,eta di%it#rius$uam sciat puer bonum aut malum, contemnet malitiam, ut eligat bonum "7. 9uo#odo *uod nes%it) aut %onte#nit aut eligit) nisi *uia ,ae% duo s%iuntur aliter (er (rudentia# $oni) aliter (er e3(erientia# #ali5 Per (rudentia# $oni #alu# s%itur) etsi non sentitur. Tenetur eni# $onu#) ne a#issio eius sentiatur #alu#. Ite# (er e3(erientia# #ali s%itur $onu#0 *uonia# *uid a#iserit) sentit) %ui de $ono a#isso #ale +uerit. Prius*ua# s%iret ergo (uer (er e3(erientia#) aut $onu# *uo %areret) aut #alu# *uod $oni a#issione sentiret) %onte#(sit #alu# ut eligeret $onu#) id est) noluit a#ittere *uod ,a$e$at) ne sentiret a#ittendo *uod a#ittere non de$e$at. Singulare e3e#(lu# o$edientiae0 *ui((e *ui non 'enit +a%ere 'oluntate# sua#) sed eius 'oluntate# a *uo #issus est "8- non si%ut ille *ui elegit +a%ere 'oluntate# sua#) non eius a *uo +a%tus est. Merito sicut per unius inobedientiam peccatores constituti sunt multi, ita per unius obedientiam iusti constituuntur multi ":0 *uia sicut in )dam omnes moriuntur, sic et in &hristo omnes vivificabuntur /;.
Lignum scientiae boni et mali cur sic appellatum.

1%. !!. 2rustra aute# nonnulli a%ute o$tunsi sunt) %u# re*uirunt *uo#odo (otuerit a((ellari lignu# dignos%entiae $oni et #ali) ante*ua# in eo transgressus esset ,o#o (rae%e(tu#) at*ue i(sa e3(erientia dignos%eret *uid

interesset inter $onu# *uod a#isit) et #alu# *uod ad#isit. Lignu# eni# tale no#en a%%e(it) ut eo se%undu# (ro,i$itione# non ta%to %a'eretur) *uod eo %ontra (ro,i$itione# ta%to sentiretur. Ne*ue eni# *uia inde %ontra (rae%e(tu# #andu%a'erunt) ideo +a%tu# est illud lignu# dignos%entiae $oni et #ali0 sed uti*ue etia#si o$edientes essent) et ni,il inde %ontra (rae%e(tu# usur(assent) id re%te 'o%aretur) *uod i$i eis a%%ideret) si usur(assent. 9ue#ad#odu# si 'o%aretur ar$or saturitatis) *uod inde (ossent ,o#ines saturari0 nu#*uid si ne#o a%%essisset) ideo no#en illud esset in%ongruu#5 *uando*uide# %u# a%%ederent et saturarentur) tun% (ro$arent *ua# ,o% re%te ar$or illa 'o%aretur.
=ominem ante mali experimentum potuisse "uid esset malum intellegere.

1(. !". Et *uo#odo) in*uiunt) intellegeret ,o#o *uod ei di%e$atur lignu# dignos%entiae $oni et #ali) *uando i(su# #alu# *uid esset o#nino nes%ie$at5 >o% *ui sa(iunt (aru# attendunt *ue#ad#odu# a %ontrariis notis si% (lera*ue intellegantur ignota) ut etia# 'er$a reru# *uae non sunt) %u# in lo*uendo inter(onuntur) nullus %aliget auditor. >o% eni# *uod o#nino non est) ni,il 'o%atur0 et ,as duas s6lla$as ne#o non intellegit) *ui latine audit et lo*uitur. Unde) nisi %u# sensus intuetur id *uod est) et eius (ri'atione *uid etia# non sit agnos%it5 Si% et inane %u# di%itur) intuendo %or(oris (lenitudine#) (ri'atione eius ta#*ua# %ontraria) *uid di%atur inane intellegi#us0 si%ut audiendi sensu non solu# de 'o%i$us) 'eru# etia# de silentio iudi%a#us- si% e3 'ita *uae inerat ,o#ini) (osset eius %a'ere %ontrariu#) id est) 'itae (ri'atione# *uae #ors 'o%atur0 et i(sa# %ausa# *ua (erderet *uod a#a$at) id est *uodli$et +a%tu# suu# *uo +ieret ut a#itteret 'ita#) *ui$usli$et s6lla$is a((ellaretur) *ue#ad#odu# latine %u# di%itur (e%%atu# 'el #alu#) ta#*ua# signu# eius intellegeret) *uod #ente dis%erneret. Nos eni# *uo#odo intellegi#us) %u# di%itur resurre%tio) *ua# nun*ua# e3(erti su#us5 Nonne *uia senti#us *uid sit 'i'ere) et eius rei (ri'atione# 'o%a#us #orte#) unde reditu# ad id *uod senti#us) resurre%tione# a((ella#us5 et si *uo alio no#ine in *ua%u#*ue lingua idi(su# a((ellatur) #enti uti*ue signu# insinuatur in 'o%e lo*uentiu#) *uo sonante agnos%at *uod etia# sine signo %ogitaret. Miru# est eni# *ue#ad#odu# reru# *uas ,a$et a#issione#) etia# ine3(erta# natura de'itet. 9uis eni# (e%ora do%uit de'itatione# #ortis) nisi sensus 'itae5 *uis (ar'ulu# (ueru# ad,aeres%ere $aiulo suo) si eu# +uerit e3 alto ia%ere #inatus5 *uod e3 *uoda# te#(ore in%i(it) sed ta#en ante*ua# ali*uid ,uius#odi e3(ertus sit.
Difficultas+ "uomodo progenitores lo"uentem Deum intellegere potuerint.

1(. !/. Si% ergo illis (ri#is ,o#ini$us ia# 'ita erat dul%is) *ua# (ro+e%to a#ittere de'ita$ant0 id*ue i(su# *ui$us%u#*ue #odis 'el sonis signi+i%ante# Deu# intellegere (oterant- ne% aliter eis (osset (ersuaderi (e%%atu#) nisi (rius (ersuaderetur eos e3 illo +a%to non esse #orituros) id est) illud *uod ,a$e$ant et se ,a$ere gaude$ant) non a#issuros0 unde suo lo%o lo*uendu# est. Ad'ertant ita*ue) si *uos #o'et) *uo#odo (otuerint intellegere ine3(erta no#inante# 'el #inante# Deu#0 et 'ideant nos o#niu# ine3(ertoru# no#ina) nonnisi e3 %ontrariis *uae ia# no'i#us) si (ri'ationu# sunt) aut e3 si#ili$us) si s(e%ieru# sunt) sine ullo aestu du$itationis agnos%ere. Nisi +orte ali*ue# #o'et *ue#ad#odu# lo*ui (otuerint) 'el lo*uente# intellegere) *ui non didi%erant 'el %res%endo inter lo*uentes) 'el ali*uo #agisterio0 *uasi

#agnu# +uerit Deo lo*ui eos do%ere) *uos ita +e%erat) ut ,o% (ossent etia# a$ ,o#ini$us dis%ere) si essent a *ui$us.
Quaeritur num etiam -vae datum sit praeceptum de ligno illo.

1). !4. Merito sane *uaeritur utru# ,o% (rae%e(tu# 'iro tantu# dederit Deus) an etia# +e#inae5 Sed nondu# narratu# est *ue#ad#odu# +a%ta est +e#ina. An +orte ia# erat +a%ta5 sed ,o% *ue#ad#odu# gestu# sit *uod (rius erat gestu#) (ostea re%a(itulando narratu# est. 1er$a eni# S%ri(turae si% se ,a$ent- Et praecepit Dominus Deus )dae, dicens0 non di3it) (rae%e(it eisdeinde se*uitur- )b omni ligno $uod est in paradiso escae edes0 non di3it) edetis. Deinde adiungit- De ligno autem cognoscendi bonum et malum, non manducabitis de illo /&- ia# ,i% ta#*ua# ad a#$os (luraliter lo*uitur) et (luraliter (rae%e(tu# ter#inat di%ens- 'ua die autem ederitis ab eo, morte moriemini /.. An s%iens *uod ei +a%turus erat #uliere#) ita (rae%e(it ordinatissi#e) ut (er 'iru# (rae%e(tu# Do#ini ad +e#ina# (er'eniret5 9ua# dis%i(lina# in E%%lesia ser'at A(ostolus) di%ens- %i $uid autem discere volunt, domi viros suos interrogent /!.
Quomodo 'omini locutus sit Deus.

1*. !7. Ite# *uaeri (otest *uo#odo nun% Deus lo%utus sit ad ,o#ine# *ue# +e%it) ia# %erte sensu a% #ente (raeditu#) ut audire et intellegere lo*uente# 'aleret5 Ne*ue eni# aliter (rae%e(tu# (osset a%%i(ere) *uo transgresso reus esset) nisi ,o% a%%e(tu# intellegeret. 9uo#odo ergo illi lo%utus est Deus5 Utru# intus in #ente se%undu# intelle%tu#) id est) ut sa(ienter intellegeret 'oluntate# a% (rae%e(tu# Dei sine ullis %or(orali$us sonis 'el %or(oraliu# si#ilitudini$us reru#5 Sed non si% e3isti#o (ri#o ,o#ini lo%utu# Deu#. Talia *ui((e S%ri(tura narrat) ut (otius %reda#us si% esse Deu# lo%utu# ,o#ini in (aradiso) si%ut etia# (ostea lo%utus est Patri$us) si%ut A$ra,ae) si%ut Mo6si) id est in ali*ua s(e%ie %or(orali. >in% est eni# *uod audierunt eius 'o%e# (era#$ulantis in (aradiso ad 'es(era#) et a$s%onderunt se /".
De duplici Dei operatione in creaturis.

1,. !8. Lo%us ita*ue #agnus ne*ue (raetereundus (ro(onitur) ut intuea#ur *uantu# (ossu#us) *uantu# i(se adiu'are et donare dignatur) o(us di'inae (ro'identiae $i(ertitu#) *uod su(erius %u# de agri%ultura lo*uere#ur) transitoria *uada# o%%asione (erstrin3i#us) ut inde ia# in%i(eret legentis ani#us ,o% adsues%ere %ontueri) *uod adiu'at (luri#u#) ne *uid indignu# de i(sa Dei su$stantia sentia#us. Di%i#us ita*ue i(su# su##u#) 'eru#) unu# a% solu# Deu#) Patre# et 2iliu#) et S(iritu# san%tu#) id est) Deu# 1er$u#*ue eius et utrius*ue S(iritu#) Trinitate# i(sa#) ne*ue %on+usa#) ne*ue se(arata#) Deu# $ui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem, $uem nemo hominum vidit, nec videre potest //) ne% lo%oru# 'el +inito 'el in+inito s(atio %ontineri ne% te#(oru# 'el +inito 'el in+inito 'olu#ine 'ariari. Ne*ue eni# est in eius su$stantia *ua Deus est) *uod $re'ius sit in (arte *ua# in toto) si%ut ne%esse est esse *uae in lo%is i##oto %ardine #o'eatur- si% tota (al#a a$ arti%ulo sunt0 aut +uit in eius su$stantia *uod ia# non est) 'el erit *uod nondu# est) si%ut in naturis *uae (ossunt te#(oris #uta$ilitate# (ati.

$orporalis creatura loco et tempore. spiritalis tempore tantum. Deus nullo modo mutabilis.

2/. !:. >i% ergo in%o##uta$ili aeternitate 'i'ens %rea'it o#nia si#ul) e3 *ui$us %urrerent te#(ora) et i#(lerentur lo%a) te#(orali$us*ue et lo%ali$us reru# #oti$us sae%ula 'ol'erentur. In *ui$us re$us *uaeda# s(iritalia) *uaeda# %or(oralia %ondidit) +or#ans #ateria# *ua# ne% alius ne% nullus) sed o#nino i(se in+or#e# a% +or#a$ile# instituit) ut +or#atione# sua# non te#(ore) sed origine (rae'eniret. S(iritale# aute# %reatura# %or(orali (rae(osuit0 *uod s(iritalis tantu##odo (er te#(ora #utari (osset) %or(oralis aute# (er te#(ora et lo%os. E3e#(li eni# gratia) (er te#(us #o'etur ani#us) 'el re#inis%endo *uod o$litus erat) 'el dis%endo *uod nes%ie$at) 'el 'olendo *uod nole$at- (er lo%os aute# %or(us) 'el a terra in %oelu#) 'el a %oelo in terra#) 'el a$ oriente ad o%%idente#) 'el si *uo alio si#ili #odo. O#ne aute# *uod #o'etur (er lo%u#) non (otest nisi et (er te#(us si#ul #o'eri- at non o#ne *uod #o'etur (er te#(us) ne%esse est etia# (er lo%u# #o'eri. Si%ut ergo su$stantia# *uae #o'etur (er te#(us et lo%u#) (rae%edit su$stantia *uae tantu# (er te#(us0 ita i(sa# (rae%edit illa *uae ne% (er lo%u# ne% (er te#(us. A% (er ,o% si%ut (er te#(us et lo%u# #o'et %or(us i(se tantu# (er te#(us #otus %onditus s(iritus0 ita (er te#(us #o'et %onditu# s(iritu# i(se ne% (er te#(us ne% (er lo%u# #otus %onditor S(iritus- sed s(iritus %reatus #o'et sei(su# (er te#(us) et (er te#(us a% lo%u# %or(us0 S(iritus aute# %reator #o'et sei(su# sine te#(ore a% lo%o) #o'et %onditu# s(iritu# (er te#(us sine lo%o) #o'et %or(us (er te#(us et lo%u#.
Quomodo Deus immotus moveat creaturas. exemplo animae depre'endi.

21. ";. 9uo%ir%a *uis*uis intellegere %onatur *ue#ad#odu# aeternus) 'ere aeternus et 'ere i##ortalis at*ue in%o##uta$ilis Deus) i(se ne% (er te#(us ne% (er lo%u# #otus #o'eat te#(oraliter et lo%aliter %reatura# sua#0 non eu# (uto (osse asse*ui) nisi (rius intelle3erit *ue#ad#odu# ani#a) ,o% est s(iritus %reatus) non (er lo%u#) sed tantu# (er te#(us #otus) #o'eat %or(us (er te#(us et lo%u#. Si eni# *uod in sei(so agitur %a(ere nondu# (otest) *uanto #inus illud *uod su(ra est5
4n movendis corporis membris animam minime moveri per spatia.

21. "&. A++e%ta *ui((e ani#a %arnaliu# sensuu# %onsuetudine) etia# sei(sa# %u# %or(ore (er lo%u# #o'eri (utat) du# id (er lo%u# #o'et. 9uae si (osset diligenter ins(i%ere) ta#*ua# %ardines #e#$roru# %or(oris sui) *ue#ad#odu# arti%ulati# dis(ositi sint) a *ui$us initia #otionu# nitantur0 in'eniet ea *uae (er s(atia lo%oru# #o'entur) nisi a$ eis *uae lo%o +i3a sunt) non #o'eri. Non eni# #o'etur solus digitus) nisi #anus +i3a sit) a %uius arti%ulo 'elut %u$iti) si% %u$itus a$ arti%ulo ,u#eri) ,u#erus a$ s%a(ula %u# #o'etur) stanti$us uti*ue %ardini$us *ui$us #otio nitatur) it (er lo%i s(atiu# *uod #o'etur. Si% (lantae in talo est arti%ulus) *uo stante #o'eatur0 si% %ruris in genu et totius (edis in %o3a- et nullus #e#$ri #otus o#nino est) *ue# 'oluntas #o'et) nisi a$ ali*uo arti%uli %ardine) *ue# nutus eiusde# 'oluntatis (ri#itus +igit) ut a$ eo *uod lo%i s(atio non #o'etur) agi 'aleat *uod #o'etur. Deni*ue ne% in a#$ulando (es le'atur) nisi alius +i3us totu# %or(us +erat) done% ille *ui #otus est a lo%o unde +ertur) ad lo%u# *uo +ertur) i##oto arti%ulo sui %ardinis innitatur.

4dem melius explicatur.

21. ".. Porro) si in %or(ore nullu# #e#$ru# (er lo%u# 'oluntas #o'et) nisi a$ eo #e#$ri arti%ulo *ue# non #o'et) %u# et illa (ars %or(oris *uae #o'etur) et illa *ua +i3a +it ut #o'eatur) %or(oreas ,a$eant *uantitates suas) *ui$us o%%u(ent s(atia lo%oru# suoru#0 *uanto #agis i(se ani#ae nutus) %ui #e#$ra deser'iunt) ut *uod (la%uerit +igatur) unde id *uod #o'endu# est innitatur0 %u# ani#a non sit natura %or(orea) ne% lo%ali s(atio %or(us i#(leat) si%ut a*ua utru# si'e s(ongia#0 sed #iris #odis i(so in%or(oreo nutu %o##i3ta sit 'i'i+i%ando %or(ori) *uo et i#(erat %or(ori) *uada# intentione non #ole- *uanto #agis) in*ua#) nutus i(se 'oluntatis eius non (er lo%u# #o'etur) ut %or(us (er lo%u# #o'eat) *uando totu# (er (artes #o'et) ne% ali*uas lo%o #o'et nisi (er illas *uas lo%o non #o'et5
Quomodo Deus moveat creaturas. "uomodo animas.

22. "!. 9uod si intellegere di++i%ile est) utru#*ue %redatur) et *uod %reatura s(iritalis non (er lo%u# #ota #o'eat %or(us (er lo%u#) et *uod Deus non (er te#(us #otus #o'eat %reatura# s(iritale# (er te#(us. 9uod si de ani#a *uis*ue non 'ult ,o% %redere) *uod *uide# sine du$io non solu# %rederet) 'eru# etia# intellegeret) si ea# (osset) si%uti est) in%or(orea# %ogitare- %ui eni# non +a%ile o%%urrat) *uod (er lo%u# non #o'eatur *uod (er lo%i s(atia non distenditur5 *uid*uid aute# (er lo%i s(atia distenditur %or(us est0 a% (er ,o% %onse*uens est ut ani#a (er lo%u# #o'eri non (utetur) si %or(us non esse %redatur- sed) ut di%ere %oe(era#) si de ani#a ,o% *uis*ue non 'ult %redere) non ni#is urgendus est. Su$stantia# 'ero Dei nisi %redat ne% (er te#(us ne% (er lo%u# #o'eri) nondu# (er+e%te in%o##uta$ile# %redit.
Qua sapientia Deus omnia administret.

23. "". 1eru# *uia o#nino in%o##uta$ilis est illa natura Trinitatis) et o$ ,o% ita aeterna) ut ei ali*uid %oaeternu# esse non (ossit) i(sa a(ud sei(sa# et in sei(sa sine ullo te#(ore a% lo%o) #o'et ta#en (er te#(us et lo%u# si$i su$dita# %reatura#) naturas %reans $onitate) 'oluntates ordinans (otestateut in naturis nulla sit) *uae non a$ illo sit0 in 'oluntati$us aute# nulla $ona sit) %ui non (rosit) nulla #ala sit) *ua $ene uti non (ossit. Sed *uia non o#ni$us naturis dedit 'oluntatis ar$itriu#) illae aute# *ui$us dedit) (otentiores a% su(eriores sunt0 illae naturae *uae non ,a$ent 'oluntate#) su$ditae sint ne%esse est illis *uae ,a$ent) et ,o% ordinatione Creatoris) *ui nun*ua# ita (unit 'oluntate# #ala#) ut naturae (eri#at dignitate#. Cu# igitur o#ne %or(us et o#nis ani#a irrationalis non ,a$eat 'oluntatis ar$itriu#) su$dita ista sunt eis naturis *uae (raeditae sunt ar$itrio 'oluntatis0 ne% o#ni$us o#nia) sed si%ut distri$uit iustitia Creatoris. Ergo Dei (ro'identia regens at*ue ad#inistrans uni'ersa# %reatura#) et naturas et 'oluntates) naturas ut sint) 'oluntates aute# ut ne% in+ru%tuosae $onae) ne% i#(unitae #alae sint0 su$dit (ri#itus o#nia si$i) deinde %reatura# %or(orale# %reaturae s(iritali) irrationale# rationali) terrestre# %oelesti) +e#inea# #as%ulinae) #inus 'alente# 'alentiori) indigentiore# %o(iosiori. In 'oluntati$us aute#) $onas si$i) %aeteras 'ero i(sis ser'ienti$us si$i0 ut ,o% (atiatur 'oluntas #ala) *uod e3 iussu Dei +e%erit $ona) si'e (er sei(sa#) si'e (er #ala#) in re$us dunta3at *uae naturaliter sunt etia# #alis 'oluntati$us su$ditae) id est in %or(ori$us.

Na# in sei(sis #alae 'oluntates ,a$ent interiore# (oena# sua#) ea#de# i(sa# ini*uitate# sua#.
Quaenam angelis sanctis subditae creaturae.

2#. "/. A% (er ,o% su$li#i$us Angelis Deo su$dite +ruenti$us) et Deo $eate ser'ienti$us) su$dita est o#nis natura %or(orea) o#nis irrationalis 'ita) o#nis 'oluntas 'el in+ir#a 'el (ra'a0 ut ,o% de su$ditis 'el %u# su$ditis agant) *uod naturae ordo (os%it in o#ni$us) iu$ente illo %ui su$ie%ta sunt o#nia. Proinde illi in illo 'eritate# in%o##uta$ile# 'ident) et se%undu# ea# suas dirigunt 'oluntates. 2iunt ergo illi (arti%i(es aeternitatis) 'eritatis) 'oluntatis eius se#(er) sine te#(ore et lo%o. Mo'entur aute# eius i#(erio etia# te#(oraliter) illo non te#(oraliter #oto. Ne% ita ut a$ eius %onte#(latione resiliant aut de+luant0 sed si#ul et illu# sine lo%o a% te#(ore %onte#(lantur) et eius in in+eriori$us iussa (er+i%iunt) #o'entes se (er te#(us) %or(us aute# (er te#(us et lo%u#) *uantu# eoru# %ongruit a%tioni. Et ideo Deus $i(artito (ro'identiae suae o(ere (raeest uni'ersae %reaturae suae0 naturis) ut +iant0 'oluntati$us aute#) ut sine suo iussu 'el (er#issu ni,il +a%iant.
Quomodo a Deo corporeae creaturae administrentur.

2%. "4. Natura igitur uni'ersitatis %or(oralis non adiu'atur e3trinse%us %or(oraliter. Ne*ue eni# est e3tra ea# ullu# %or(us) alio*uin non est uni'ersitas. Intrinse%us aute# adiu'atur in%or(oraliter) Deo id agente ut o#nino natura sit0 $uoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia /4. Partes 'ero eiusde# uni'ersitatis et intrinse%us in%or(oraliter adiu'antur) 'el (otius +iunt) ut naturae sint0 et e3trinse%us %or(oraliter) *uo se #elius ,a$eant) si%ut ali#entis) agri%ultura) #edi%ina) et *uae%u#*ue etia# ad ornatu# +iunt) ut non solu# sal'ae a% +e%undiores) 'eru# etia# de%entiores sint.
Quomodo a Deo spiritales creaturae administrentur.

2%. "7. S(iritalis aute# %reata natura si (er+e%ta at*ue $eata est) si%ut Angeloru# san%toru#) *uantu# attinet ad sei(sa#) *uo sit) sa(iens*ue sit) nonnisi intrinse%us in%or(oraliter adiu'atur. Intus ei *ui((e lo*uitur Deus #iro et ine++a$ili #odo) ne*ue (er s%ri(tura# %or(orali$us instru#entis a++i3a#) ne*ue (er 'o%es %or(orali$us auri$us insonantes) ne*ue (er %or(oru# si#ilitudines) *uales in s(iritu i#aginaliter +iunt) si%ut in so#nis) 'el in ali*uo e3%essu s(iritus) *uod grae%e di%itur ) et nos eo 'er$o ia# uti#ur (ro latino- *uia et ,o% genus 'isionu#) *ua#'is interius +iat *ua# sunt ea *uae ani#o (er sensus %or(oris nuntiantur0 ta#en *uia si#ile est eis) ita ut %u# +it) dis%erni a$ eis aut o#nino non (ossit) aut %erte 'i3 et rarissi#e (ossit) et *uia e3terius est *ua# illud *uod in i(sa in%o##uta$ili 'eritate #ens rationalis et intelle%tualis intuetur) ea*ue lu%e de ,is o#ni$us iudi%at0 inter illa *uae e3trinse%us +iunt ar$itror esse de(utandu#. Creatura ergo s(iritalis et intelle%tualis (er+e%ta et $eata) *ualis Angeloru# est) si%ut di3i) *uantu# attinet ad sei(sa# *uo sit) sa(iens*ue a% $eata sit) nonnisi intrinse%us adiu'atur aeternitate) 'eritate) %aritate Creatoris. E3trinse%us 'ero si adiu'ari di%enda est) eo +ortasse solo adiu'atur) *uod in'i%e# 'ident) et de sua so%ietate gaudent in Deo) et *uod (ers(e%tis etia# in eis i(sis o#ni$us %reaturis) undi*ue gratias agit laudat*ue Creatore#. 9uod aute# attinet ad %reaturae angeli%ae a%tione#) (er *ua# uni'ersaru# reru# generi$us)

#a3i#e*ue ,u#ano (ro'identia Dei (ros(i%itur0 i(sa e3trinse%us adiu'at) et (er illa 'isa *uae si#ilia sunt %or(orali$us) et (er i(sa %or(ora *uae angeli%ae su$ia%ent (otestati.
5mnia a Deo immutabili gubernari.

2(. "8. 9uae %u# ita sint) %u# Deus o#ni(otens et o#nitenens) in%o##uta$ili aeternitate) 'eritate) 'oluntate se#(er ide#) non (er te#(us ne% (er lo%u# #otus) #o'et (er te#(us %reatura# s(iritale#) #o'et etia# (er te#(us et lo%u# %reatura# %or(orale#0 ut eo #otu naturas *uas intrinse%us su$stituit) etia# e3trinse%us ad#inistret) et (er 'oluntates si$i su$ditas) *uas (er te#(us) et (er %or(ora si$i at*ue illis 'oluntati$us su$dita) *uae (er te#(us et lo%u# #o'et) eo te#(ore a% lo%o %uius ratio in i(so Deo 'ita est sine te#(ore a% lo%o- %u# ergo tale ali*uid Deus agit) non de$e#us o(inari eius su$stantia# *ua Deus est) te#(ori$us lo%is*ue #uta$ile#) aut (er te#(ora et lo%a #o$ile#) sed in o(ere di'inae (ro'identiae ista %ognos%ere0 non in illo o(ere *uo naturas %reat) sed in illo *uo intrinse%us %reatas etia# e3trinse%us ad#inistrat) %u# sit i(se) nullo lo%oru# 'el inter'allo 'el s(atio) in%o##uta$ili e3%ellenti*ue (otentia et interior o#ni re) *uia in i(so sunt o#nia) et e3terior o#ni re) *uia i(se est su(er o#nia. Ite# nullo te#(oru# 'el inter'allo 'el s(atio) in%o##uta$ili aeternitate et anti*uior est o#ni$us) *uia i(se est ante o#nia) et no'ior o#ni$us) *uia ide# i(se (ost o#nia.
Quomodo Deus lo"uatur.

2). ":. 9ua(ro(ter %u# audi#us S%ri(tura# di%ente#- Et praecepit Dominus Deus )dae, dicens! )b omni ligno $uod est in paradiso escae edes" de ligno autem cognoscendi bonum et malum, non manducabitis de illo. 'ua die autem ederitis ab eo, morte moriemini /70 si #odu# *uaeri#us *uo#odo ista lo%utus sit Deus) #odus *uide# i(se a no$is (ro(rie %o#(re,endi non (otest%ertissi#e ta#en tenere de$e#us) Deu# aut (er sua# su$stantia# lo*ui) aut (er si$i su$dita# %reatura#0 sed (er su$stantia# sua# non lo*ui nisi ad %reandas o#nes naturas) ad s(iritales 'ero at*ue intelle%tuales non solu# %reandas) sed etia# illu#inandas) %u# ia# (ossunt %a(ere lo%utione# eius) *ualis est in 1er$o eius *uod in principio erat apud Deum, et Deus erat erbum, per $uod facta sunt omnia /8. Illis aute# *ui ea# %a(ere non (ossunt) %u# lo*uitur Deus) nonnisi (er %reatura# lo*uitur) aut tantu##odo s(iritale#) si'e in so#nis) si'e in e%stasi in si#ilitudine reru# %or(oraliu#0 aut etia# (er i(sa# %or(orale#) du# sensi$us %or(oris 'el ali*ua s(e%ies a((aret) 'el insonant 'o%es.
Quomodo Deus locutus sit 1dae.

2). /;. Si ergo Ada# talis erat) ut (osset %a(ere illa# lo%utione# Dei) *ua# #enti$us angeli%is (er sua# (rae$et su$stantia#0 non du$itandu# est *uod eius #ente# (er te#(us #o'erit #iro et ine++a$ili #odo) non #otus i(se (er te#(us) ei*ue utile a% salu$re (rae%e(tu# 'eritatis i#(resserit) et *uae transgressori (oena de$eretur) ea i(sa ine++a$iliter 'eritate #onstra'erit- si%ut audiuntur 'el 'identur o#nia $ona (rae%e(ta in i(sa in%o##uta$ili Sa(ientia) *uae in ani#as san%tas se trans+ert /: e3 ali*uo te#(ore) %u# i(sius nullus sit #otus in te#(ore. Si aute# ad eu# #odu# Ada# iustus erat) ut ei ad,u% o(us esset alterius %reaturae san%tioris et sa(ientioris au%toritas) (er *ua#

%ognos%eret Dei 'oluntate# at*ue iussione#) si%ut no$is Pro(,etae) si%ut i(sis Angeli0 %ur a#$iga#us (er ali*ua# ,uius#odi %reatura# ei esse lo%utu# Deu#) tali$us 'o%u# signis *uae intellegere (osset5 Illud eni# *uod (ostea s%ri(tu# est) %u# (e%%assent eos audisse 'o%e# Do#ini Dei a#$ulantis in (aradiso) *uia non (er i(sa# Dei su$stantia#) sed (er su$dita# ei %reatura# +a%tu# est) nullo #odo du$itat *ui +ide# %at,oli%a# sa(it. Ad ,o% eni# et ali*uanto latius de ,a% re disserere 'olui) *uia nonnulli ,aereti%i (utant su$stantia# 2ilii Dei nullo assu#(to %or(ore (er sei(sa# esse 'isi$ile#) et ideo ante*ua# e3 1irgine %or(us a%%i(eret) i(su# 'isu# esse Patri$us o(inantur) ta#*ua# de solo Deo Patre di%tu# sit- 'uem nemo hominum vidit, nec videre potest 4;0 *uia 2ilius 'isus sit ante a%%e(ta# ser'i +or#a# 4&) etia# (er i(sa# su$stantia# sua#- *uae i#(ietas (ro%ul a %at,oli%is #enti$us re(ellenda est. Sed de ,o% (lenius alias) si Do#ino (la%uerit) dissere#us- nun% ter#inato isto 'olu#ine) id *uod se*uitur) *uo#odo sit #ulier e3 'iri sui latere %reata) in %onse*uenti s(erandu# est. & - Gen .) 8. . - C+. Ro# /) &". ! - C+. Mt 7) 7. " - De (en c. -an. .) .) !. / - Gen .) 8. 4 - Gen .) :. 7 - Gen &) .:. 8 - Gen &) .:. : - C+. & Cor .) :. &; - Gen .) :. && - Pro' !) &8. &. - C+. Gal ") ."-.4. &! - C+. E3 &7) 4. &" - & Cor &;) ". &/ - Pro' !) &8. &4 - E3 &.) !-&&. &7 - C+. L% &/) .!. &8 - Ps &&7) ...

&: - C+. L% .!) "!. .; - C+. L% &4) .". .& - Gen .) ."0 E(, /) !&. .. - C+. E(, /) !.. .! - ! Reg &:) /-8. ." - ! Reg &7) &4. ./ - C+. Gen &) !&. .4 - Gen .) &;-&". .7 - L% &;) !;. .8 - Gen 8) &&. .". .: - C+. Gen .) 8. !; - & Cor !) 7. !& - Gen 8) &&. !. - Gen .) /. !! - Gen !) &8. !" - E%%li &;) &.. !/ - Gen .) &/. !4 - Ps &/) .. !7 - Ps 7.) .8. !8 - Ps /8) &;. !: - E(, .) &;. "; - E(, .) 8-&;. "& - P,il .) &.-&!. ". - Gen .) &4s. "! - C+. Gen &) &.. !&. "" - C+. Is 7) &"0 Mt &) .!.

"/ - C+. & Ti# .) /. "4 - C+. Io &) &. &". "7 - Is 7) &4 <se%. L@@=. "8 - C+. Io 4) !8. ": - Ro# /) &:. /; - & Cor &/) ... /& - Gen .) &4-&7. /. - Gen .) &7. /! - & Cor &") !/. /" - C+. Gen !) 8. // - & Ti# 4) &4. /4 - Ro# &&) !4. /7 - Gen .) &4-&7. /8 - Io &) &-!. /: - C+. Sa( 7) .7. 4; - & Ti# 4) &4. 4& - C+. P,il .) 7.

LIBER NONUS
&extus Gen 2. 1*72# "ui 'oc libro tractatur.

1. &. Et dixit Dominus Deus! +on bonum est hominem esse solum" faciamus ei adiutorium secundum ipsum. Et finxit Deus adhuc de terra omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli, et adduxit illa ad )dam, ut videret $uid vocaret illa. Et omne $uodcum$ue vocavit illud )dam animam vivam, hoc est nomen eius. Et vocavit )dam nomina omnibus pecoribus, et omnibus volatilibus coeli, et omnibus bestiis agri. Ipsi autem )dam non est inventus adiutor similis ei. Et immisit Deus ecstasim in )dam, et obdormivit. Et accepit unam costarum eius, et adimplevit carnem in locum eius! et aedificavit Dominus Deus costam, $uam accepit de )dam, in mulierem" et adduxit eam ad )dam. Et dixit )dam! /oc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea" haec vocabitur mulier, $uoniam ex viro suo sumpta est. Et propter hoc relin$uet homo patrem et matrem, et conglutinabitur ad uxorem suam" et erunt duo in carne una &. Si ali*uid adiu'ant le%tore#) *uae in li$ris su(eriori$us %onsiderata at*ue %ons%ri(ta sunt) non de$e#us in ,o% diutius i##orari) *uod finxit adhuc Deus

de terra omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli- %ur eni# di%tu# sit) adhuc, id est (ro(ter (ri#a# %onditione# %reaturaru# se3 die$us %onsu##ata#) in *ua %ausaliter (er+e%ta sunt o#nia si#ul et in%,oata) ut deinde ad e++e%tus suos %ausae (erdu%erentur) ia# *uantu# (otui#us) in (rae%edenti$us inti#a'i#us. Et si *uis ,o% aliter enodandu# (utat) tantu# diligenter attendat illa o#nia) *uae ut ,o% sentire#us attendi#us0 et si (ro$a$iliore# inde (otuerit enu%leare sententia#) non solu# resistere non de$e#us) sed de$e#us etia# gratulari.
$ur dictum sit+ !t finxit Deus. etc.

1. .. Si *ue# aute# #o'et *uia non di3it- 2in3it Deus ad,u% de terra o#nes $estias agri) et de a*uis o#nia 'olatilia %oeli) sed ta#*ua# utra*ue genera de terra +in3erit- Et finxit, in*uit- Deus adhuc de terra omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli .0 'ideat duo$us #odis esse intellegendu#- aut ta%uisse nun% unde +in3erit 'olatilia %oeli) *uia et ta%itu# (osset o%%urrere) ut non de terra utru#*ue a%%i(iatur Deu# +in3isse) sed tantu##odo $estias agri0 ut 'olatilia %oeli etia# ta%ente S%ri(tura intellega#us unde +in3erit) 'elut *ui s%ia#us in (ri#a %ausaliu# rationu# %onditione e3 a*uis ea esse (rodu%ta- aut terra# uni'ersaliter si% a((ellata# si#ul %u# a*uis) *ue#ad#odu# a((ellata est in illo (sal#o) u$i %oelestiu# laudi$us ter#inatis) ad terra# +a%ta est %on'ersio ser#onis) et di%tu#- *audate Dominum de terra, dracones et omnes abyssi !, et %etera) ne% (ostea di%tu# est- Laudate Do#inu# de a*uis. I$i eni# sunt o#nes a$6ssi) *uae ta#en de terra laudant Do#inu#- i$i etia# re(tilia et 'olatilia (ennata) *uae ni,ilo#inus de terra laudant Do#inu#. Se%undu# ista# uni'ersale# a((ellatione# terrae) se%undu# *ua# etia# de toto #undo di%itur) Deus *ui +e%it %oelu# et terra#) si'e de arida si'e de a*uis *uae%u#*ue %reata sunt) de terra %reata 'era%iter intelleguntur.
2ursus "uaeritur "uibus modis locutus sit Deus. utrum temporalibus vocibus ac s<llabis.

2. !. Nun% ia# 'idea#us *uo#odo a%%i(iendu# sit *uod di3it Deus- +on est bonum esse hominem solum" faciamus ei adiutorium secundum ipsum "- utru# te#(oraliter 'o%i$us a% s6lla$is editis ,o% di3erit Deus0 an i(sa ratio %o##e#orata est) *uae in 1er$o Dei (rin%i(aliter erat) ut si% +e#ina +ieret*ua# ratione# sus%i(ie$at etia# tun% S%ri(tura %u# di%eret- Et dixit Deus! Fiat / ,o% aut illud) *uando (ri#itus o#nia %onde$antur. An +orte in #ente i(sius ,o#inis ,o% di3it Deus) si%ut lo*uitur *ui$usda# ser'is suis in i(sis ser'is suis5 E3 *uo genere ser'oru# eius erat etia# ille *ui di3it in Psal#o)udiam $uid lo$uatur in me Dominus Deus 4. An ali*ua de ,a% re i(si ,o#ini in i(so ,o#ine (er angelu# est +a%ta re'elatio in si#ilitudini$us 'o%u# %or(oraliu#) *ua#'is ta%uerit S%ri(tura utru# in so#nis) an in e%stasi0 ita eni# +ieri ,ae% solent- an ali*uo alio #odo) si%ut re'elatur Pro(,etis0 unde illud estEt dixit mihi angelus $ui lo$uebatur in me 7. an (er %or(orale# %reatura# 'o3 i(sa sonuerit) si%ut de nu$e- /ic est Filius meus 8. 9uid ergo e3 ,is o#ni$us +a%tu# sit) ad li*uidu# %o#(re,endere non 'alea#us0 'eru#ta#en %ertissi#e tenea#us et di3isse ,o% Deu#) et si %or(orali 'o%e 'el te#(oraliter e3(ressa si#ilitudine %or(oris di3it) non eu# (er su$stantia# sua#) sed (er ali*ua# i#(erio suo su$dita# di3isse %reatura#) si%ut in li$ro (rae%edente tra%ta'i#us.

Quomodo Deus visiones praebeat 'omini.

2. ". Na# 'isus est Deus etia# (ostea san%tis 'iris) alias %a(ite al$o si%ut lana) alias in+eriore (arte %or(oris si%ut auri%,al%u# :) alias aliter at*ue aliter- non ta#en illas 'isiones ,o#ini$us (er su$stantia# *ua i(se est) sed (er si$i su$dita *uae %rea'it) eu# (rae$uisse) et (er si#ilitudines +or#aru# 'o%u#*ue %or(oraliu#) *uod 'oluit ostendisse a% di3isse) %ertissi#u# est eis *ui su$stantia# Trinitatis in%o##uta$iliter aeterna#) ne% (er te#(us ne% (er lo%u# #o'eri) et (er te#(us et (er lo%u# #o'ere 'el +ideliter %redunt) 'el etia# e3%ellenter intellegunt. Non ergo ia# *uaera#us *uo#odo istud di3erit) sed (otius intellega#us *uid di3erit Deus. Adiutoriu# *ui((e ,o#ini se%undu# i(su# +uisse +a%iendu#) aeterna i(sa 'eritas ,a$et) (er *ua# %reata sunt o#nia0 et in illa ,o% audit *ui (otest in ea %ognos%ere *uid *uare %reatu# sit.
!ulier in adiutorium propter sobolem facta.

3. /. Si aute# *uaeritur) ad *ua# re# +ieri o(ortuit ,o% adiutoriu#) ni,il aliud (ro$a$iliter o%%urrit) *ua# (ro(ter +ilios (ro%reandos) si%ut adiutoriu# se#ini terra est) ut 'irgultu# e3 utro*ue nas%atur- ,o% eni# et in (ri#a reru# %onditione di%tu# erat- -asculum et feminam fecit eos, et benedixit eos Deus, dicens! &rescite, et multiplicamini, et implete terram, et dominamini eius &;. 9uae ratio %onditionis et %oniun%tionis #as%uli et +e#inae at*ue $enedi%tio) ne% (ost (e%%atu# ,o#inis (oena#*ue de+e%it. I(sa eni# est se%undu# *ua# nun% terra ,o#ini$us (lena est do#inanti$us eius.
Quid coniugium in paradiso fuisset. si progenitores non peccassent.

3. 4. 9ua#*ua# eni# ia# e#issi de (aradiso %on'enisse et genuisse %o##e#orantur0 ta#en non 'ideo *uid (ro,i$ere (otuerit) ut essent eis etia# in (aradiso ,onora$iles nu(tiae) et torus i##a%ulatus &&- ,o% Deo (raestante +ideliter iuste*ue 'i'enti$us) ei*ue o$edienter san%te*ue ser'ienti$us) ut sine ullo in*uieto ardore li$idinis) sine ullo la$ore a% dolore (ariendi) +etus e3 eoru# se#ine gigneretur0 non ut #orienti$us (arenti$us +ilii su%%ederent) sed ut illis *ui genuissent in ali*uo +or#ae statu #anenti$us) et e3 ligno 'itae) *uod i$i (lantatu# erat) %or(orale# 'igore# su#enti$us) et illi *ui gignerentur ad eu#de# (erdu%erentur statu#) done% %erto nu#ero i#(leto) si iuste o#nes o$edienter*ue 'i'erent) tun% +ieret illa %o##utatio) ut sine ulla #orte ani#alia %or(ora %on'ersa in alia# *ualitate#) eo *uod ad o#ne# nutu# regenti se s(iritui deser'irent) et solo s(iritu 'i'i+i%ante sine ullis ali#entoru# %or(orali$us sustenta%ulis 'i'erent) s(iritalia 'o%arentur. Potuit ,o% +ieri) si non (rae%e(ti transgressio #ortis su((li%iu# #ereretur.
Status naturae ante peccatum.

3. 7. 9ui eni# ,o% +ieri (otuisse non %redunt) ni,il aliud *ua# %onsuetudine# naturae ia# (ost (e%%atu# (oena#*ue ,u#ana# si% %urrentis attendunt- non aute# in eoru# genere nos esse de$e#us) *ui non %redunt nisi *uod 'idere %onsue'erunt. 9uis eni# du$itet ,o#ini o$edienter et (ie 'i'enti (raestari (otuisse *uod di3i#us) *ui non du$itat 'esti$us Israelitaru# i#(ertitu# esse *ue#da# in suo genere statu#) ut (er annos *uadraginta nulla 'etustatis detri#enta (aterentur &.5

Quare primi parentes in paradiso non coierint.

#. 8. Cur ergo non %oierunt) nisi %u# e3iissent de (aradiso5 Cito res(onderi (otest- 9uia #o3 %reata #uliere) (rius *ua# %oirent) +a%ta est illa transgressio) %uius #erito in #orte# destinati) etia# de lo%o illius +eli%itatis e3ierunt. Non eni# S%ri(tura te#(us e3(ressit) *uantu# inter+uerit inter eos +a%tos) et e3 eis natu# Cain. Potest etia# di%i *uia nondu# Deus iusserat ut %oirent. Cur eni# non ad ,an% re# di'ina e3s(e%taretur au%toritas) u$i nulla %on%u(is%entia ta#*ua# sti#ulus ino$edientis %arnis urge$at5 Ideo aute# ,o% non iusserat Deus) *uia se%undu# sua# (raes%ientia# dis(one$at o#nia) in *ua et eoru# %asu# (ro%ul du$io (raes%ie$at) unde ia# #ortale genus (ro(agandu# esset ,u#anu#.
1d "uid sit facta mulier.

%. :. Aut si ad ,o% adiutoriu# gignendi +ilios) non est +a%ta #ulier 'iro) ad *uod ergo adiutoriu# +a%ta est5 Si *uae si#ul o(eraretur terra#0 nondu# erat la$or ut adiu#ento indigeret) et si o(us esset) #elius adiutoriu# #as%ulus +ieret,o% et de solatio di%i (otest) si solitudinis +ortasse taede$at. 9uanto eni# %ongruentius ad %on'i'endu# et %ollo*uendu# duo a#i%i (ariter *ua# 'ir et #ulier ,a$itarent5 9uod si o(orte$at aliu# iu$endo) aliu# o$se*uendo (ariter 'i'ere) ne %ontrariae 'oluntates (a%e# %o,a$itantiu# (ertur$arent0 ne% ad ,o% retinendu# ordo de+uisset) *uo (rior unus) alter (osterior) #a3i#e si (osterior e3 (riore %rearetur) si%ut +e#ina %reata est. An ali*uis di3erit de %osta ,o#inis Deu# +e#ina# tantu#) non etia# #as%ulu#) si ,o% 'ellet) +a%ere (otuisse5 9ua(ro(ter non in'enio ad *uod adiutoriu# +a%ta sit #ulier 'iro) si (ariendi %ausa su$tra,itur.
0iliorum successio "ualis futura. si 1dam non peccasset.

4. &;. Na# si (arentes +iliis suis %edere e3 ,a% 'ita o(orte$at) ut ita o#ne ,u#anu# genus (er de%essiones et su%%essiones %erta nu#erositate i#(leretur) (otuerunt etia# ,o#ines genitis +iliis) (er+e%ta*ue ,u#ani o++i%ii iustitia) ,in% ad #eliora trans+erri) non (er #orte#) sed (er ali*ua# %o##utatione#) aut illa# su##a# *ua re%e(tis %or(ori$us +ient san%ti sicut )ngeli in coelis &!0 aut si illa# dari non o(ortet) nisi o#ni$us si#ul in sae%uli +ine) ali*ua in+eriore *ua# illa erit- *uae ta#en ,a$eret #eliore# statu#) *ua# 'el ,o% %or(us ,a$et) 'el illa etia# *uae (ri#itus +a%ta sunt) 'iri e3 li#o terrae) #ulieris e3 'iri %arne.
3rogenitores potuissent extra terram transferri ut -lias.

4. &&. Ne*ue eni# ar$itrandu# est Elia# 'el si% esse ia# si%ut erunt san%ti) *uando (era%to o(eris die denariu# (ariter a%%e(turi sunt &"0 'el si% *ue#ad#odu# sunt ,o#ines *ui e3 ista 'ita nondu# e#igrarunt) de *ua ille ta#en non #orte) sed translatione #igra'it &/. Ia# ita*ue ali*uid #elius ,a$et) *ua# in ,a% 'ita (osset0 *ua#'is nondu# ,a$eat *uod e3 ,a% 'ita re%te gesta in +ine ,a$iturus est- (ro no$is eni# #eliora (ro'iderunt) ne sine no$is (er+e%ti (er+i%erentur &4. Aut si *uis*ua# (utat ,o% Elia# #ereri non (otuisse) si du3isset u3ore#) +ilios*ue (ro%reasset <%reditur eni# non ,a$uisse) *uia ,o% S%ri(tura non di3it) *ua#'is et de %aeli$atu eius ni,il di3erit=0 *uid de Eno%, res(onde$it) *ui +iliis genitis Deo (la%ens non #ortuus) sed translatus est &75

Cur ergo et Ada# et E'a) si iuste 'i'entes %aste +ilios (ro%reassent) non eis (ossent translatione) non #orte) su%%edenti$us %edere5 Na# si Eno%, et Elias in Ada# #ortui) #ortis*ue (ro(agine# in %arne gestantes) *uod de$itu# ut sol'ant) %reduntur etia# redituri ad ,an% 'ita#) et) *uod ta#diu dilatu# est) #orituri &8) nun% ta#en in alia 'ita sunt) u$i ante resurre%tione# %arnis) ante*ua# ani#ale %or(us in s(iritale #utetur) ne% #or$o ne% sene%tute de+i%iunt- *uanto iustius at*ue (ro$a$ilius (ri#is illis ,o#ini$us (raestaretur) sine ullo suo (arentu#'e (e%%ato 'i'enti$us) ut in #eliore# ali*ue# statu# +iliis genitis %ederent) unde sae%ulo +inito %u# o#ni (osteritate san%toru#) in angeli%a# +or#a#) non (er %arnis #orte#) sed (er Dei 'irtute# #ulto +eli%ius #utarentur5
nde laudabiles virginitas nuptiae"ue+ matrimonii triplex bonum.

7. &.. Non ita*ue 'ideo ad *uod aliud adiutoriu# #ulier +a%ta sit 'iro) si generandi %ausa su$tra,itur- *uae ni,ilo#inus *uare su$tra,atur ignoro. Unde eni# #agnu# #agni*ue ,onoris #eritu# a(ud Deu# +idelis et (ia 'irginitas ,a$et) nisi *uia isto ia# te#(ore %ontinendi a$ a#(le3u %u# e3 o#ni$us genti$us ad i#(lendu# san%toru# nu#eru# largissi#a su((etat %o(ia) (er%i(iendae sordidae 'olu(tatis li$ido non si$i 'indi%at *uod ia# su++i%iendae (rolis ne%essitudo non (ostulat5 Deni*ue utrius*ue se3us in+ir#itas (ro(endens in ruina# tur(itudinis) re%te e3%i(itur ,onestate nu(tiaru#) ut *uod sanis esse (osset o++i%iu#) sit aegrotis re#ediu#. Ne*ue eni# *uia in%ontinentia #alu# est) ideo %onnu$iu#) 'el *uo in%ontinentes %o(ulantur) non est $onu#- i#o 'ero non (ro(ter illud #alu# %ul(a$ile est ,o% $onu#) sed (ro(ter ,o% $onu# 'eniale est illud #alu#0 *uonia# id *uod $onu# ,a$ent nu(tiae) et *uo $onae sunt nu(tiae (e%%atu# esse nun*ua# (otest. >o% aute# tri(artitu# est0 +ides) (roles) sa%ra#entu#. In +ide attenditur ne (raeter 'in%ulu# %oniugale) %u# altera 'el altero %on%u#$atur- in (role) ut a#anter sus%i(iatur) $enigne nutriatur) religiose edu%etur- in sa%ra#ento aute#) ut %oniugiu# non se(aretur) et di#issus aut di#issa ne% %ausa (rolis alteri %oniungatur. >ae% est ta#*ua# regula nu(tiaru#) *ua 'el naturae de%oratur +e%unditas) 'el in%ontinentiae regitur (ra'itas. Unde *uia satis disserui#us in eo li$ro *ue# de Bono Coniugali nu(er edidi#us) u$i et %ontinentia# 'iduale# et e3%ellentia# 'irginale# (ro suoru# graduu# dignitate distin3i#us) diutius ,i% noster stilus non est o%%u(andus.
Difficile esse ut "uis vitia perverse declinans non in eorum contraria perniciter currat.

*. &!. Nun% eni# *uaeri#us %ui adiutorio #ulier +a%ta sit 'iro) si eis ad gignendos +ilios #is%eri si$i#et in (aradiso non li%e$at. 9ui eni# ,o% sentiunt) +orte (e%%atu# esse o#ne# %on%u$itu# (utant. Di++i%ile est na#*ue) ut du# (er'erse ,o#ines 'itia de'itant) non in eoru# %ontraria (erni%iter %urrant. Eteni# si%ut e3,orrens a'aritia#) +it (ro+usus0 aut e3,orrens lu3uria#) +it a'arus0 aut in*uietus +it) %uius (igritia# re(re,enderis0 aut %uius in*uietudine#) (iger0 aut *ui re(re,ensus odisse %oe(erit auda%ia# sua#) ad ti#iditate# +ugit0 aut *ui ti#idus non esse %onatur) ta#*ua# a$ru(to 'in%ulo +it te#erarius) du# non ratione) sed o(inione %ri#ina #etiuntur- ita du# nes%iunt ,o#ines *uid in adulteriis et +orni%ationi$us di'ino iure da#netur) etia# %ausa (ro%reandi %oniugale# %on%u$itu# detestantur.

3rogenitores potuisse procreare ante peccatum.

,. &". 9uod *ui non +a%iunt) sed ta#en +e%unditate# %arnis (ro(ter su%%essione# #ortalitatis di'initus data# sentiunt0 ne% i(si (utant (ri#os illos ,o#ines (otuisse %on%u#$ere) nisi) (ro(ter (e%%atu# *uod ad#iserant #orituri) gignendo re*uirerent su%%essores- ne% attendunt) si re%te (otuerunt su%%essores *uaeri #orituris) #ulto re%tius so%ios *uaeri (otuisse 'i%turis. I#(leta eni# terra genere ,u#ano) re%te (roles nonnisi *uae #orienti$us su%%ederet) *uaereretur- ut aute# (er duos ,o#ines terra i#(leretur) *uo#odo i(si) nisi gignendo) o++i%iu# so%ietatis i#(lerent5 An 'ero ita *uis %ae%us est #ente) ut non %ernat *uanto terris orna#ento sit genus ,u#anu#) etia# %u# a (au%is re%te lauda$iliter*ue 'i'atur0 *uantu#*ue 'aleat ordo rei(u$li%ae) in %uiusda# (a%is terrenae 'in%ulu# %oer%ens etia# (e%%atores5 Ne*ue eni# tantu# de(ra'ati sunt ,o#ines) ut non etia# tales (e%ori$us et 'olatili$us ante%ellant0 *uoru# ta#en o#niu# generi$us ,an% in+i#a# #undi (arte# (ro sui lo%i sorte de%orata#) *ue# non %onsiderare dele%tet5 9uis aute# ita sit e3%ors) ut (utet #inus ea# ornari (otuisse) si iustis non #orienti$us i#(leretur5
!ulier ad gignendos filios creata. etsi 'omini moriendum non fuisset.

,. &/. Na# *uia nu#erosissi#a est su(erna %i'itas Angeloru#) ideo non re%te %onnu$io %o(ularentur) nisi #orerentur. >an% *ui((e nu#erositate# (er+e%ta# etia# in resurre%tione san%toru# Angelis so%ianda# Do#inus (raes%iens aitIn resurrectione ne$ue nubent, ne$ue uxores ducent" non enim incipient mori, sed erunt ae$uales )ngelis Dei &:- ,i% 'ero %u# i#(lenda esset ,o#ini$us terra) et ea#) (ro(ter %ognationis ar%tiore# ne%essitudine# et unitatis 'in%ulu# #a3i#e %o##endandu#) e3 uno o(orteret i#(leri0 (ro(ter *uid aliud se%undu# i(su# *uaesitus est +e#ineus se3us adiutor) nisi ut serente# genus ,u#anu# natura #ulie$ris) ta#*ua# terrae +e%unditas) adiu'aret5
Libidinis morbus ex peccato.

1/. &4. 9ua#'is ,onestius #elius*ue %redatur) ita +uisse tun% illoru# ,o#inu# %or(us ani#ale %onstitutoru# in (aradiso) nondu# #ortis lege da#natu#) ut non ,a$erent a((etitu# %arnalis 'olu(tatis) *uale# nun% ,a$ent ista %or(ora) *uae ia# e3 #ortis (ro(agine du%ta sunt. Ne*ue eni# ni,il est in eis +a%tu#) %u# de ligno (ro,i$ito edissent- *uando*uide# Deus di3erat) nonSi ederitis) #orte #orie#ini0 sed- 'ua die ederitis, morte moriemini .;- ut ,o% i(su# in eis illa +a%eret dies) *uod A(ostolus ge#it di%ens- &ondelector legi Dei secundum interiorem hominem" video autem aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae, et captivantem me in lege peccati, $uae est in membris meis. Infelix ego homo, $uis me liberabit de corpore mortis huius? (ratia Dei per Iesum &hristum Dominum nostrum .&. Non eni# su++i%eret ei) si di%eret- 9uis #e li$era$it de ,o% #ortali %or(ore5 sed) de corpore, in*uit) mortis huius. Si%ut etia# illud- &orpus $uidem, in*uit) mortuum est propter peccatum ..- ne% i$i ait #ortale) sed mortuum0 *ua#'is uti*ue et #ortale) *uia #orituru#. Non ita %redendu# est +uisse illa %or(ora) sed li%et ani#alia) nondu# s(iritalia) non ta#en #ortua) id est) *uae ne%esse esset ut #orerentur- *uod ea die +a%tu# est) *ua lignu# %ontra 'etitu# tetigerunt.
3rotoparentum corpora. nisi peccavissent. angelicam formam acceptura.

1/. &7. Si%ut in i(sis nostris %or(ori$us *uaeda# (ro suo #odo sanitas di%itur) *uae si (ertur$ata si% +uerit) ut letalis #or$us ia# 'is%era de(as%atur) *uo ins(e%to) #edi%i #orte# i##inere (ronuntient0 #ortale uti*ue %or(us etia# tun% di%itur) sed aliter *ua# %u# esset sanu#) *ua#'is *uando*ue sine du$io #orituru#- ita illi ,o#ines ani#alia *uide# %or(ora gerentes) sed non #oritura nisi (e%%assent) a%%e(tura aute# angeli%a# +or#a# %oeleste#*ue *ualitate#) #o3 u$i (rae%e(tu# transgressi sunt) eoru# #e#$ris 'elut ali*ua aegritudo letalis) #ors i(sa %on%e(ta est0 #uta'it*ue illa# *ualitate#) *ua %or(ori si% do#ina$antur) ut non di%erent- ideo aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meae .!0 *uia etsi nondu# s(iritale) sed ani#ale %or(us erat) nondu# ta#en erat #ortis ,uius) de *ua et %u# *ua nati su#us. 9uid eni# aliud) non di%a# nati) sed o#nino %on%e(ti) nisi aegritudine# *ua#da# in%,oa'i#us) *ua su#us ne%essario #orituri5 Ne*ue eni# ta# ne%esse est eu# i(so #or$o #ori) *ui ,6dro(s) 'el s6nte%ti%us) 'el ele(,antiosus +a%tus +uerit) *ua# eu# *ui ,o% %or(us ,a$ere %oe(erit) in *uo o#nes ,o#ines natura sunt filii irae .") *uia ,o% non +e%it nisi (oena (e%%ati.
1nte peccatum sine ardore seminaretur. sine dolore pareretur.

1/. &8. 9uae %u# ita sint) %ur non %reda#us illos ,o#ines ante (e%%atu# ita genitali$us #e#$ris ad (ro%reandos +ilios i#(erare (otuisse) si%ut %aeteris) *uae in *uoli$et o(ere ani#a sine ulla #olestia) et *uasi (ruritu 'olu(tatis #o'et5 Si eni# Creator o#ni(otens ine++a$iliter*ue laudandus) *ui et in #ini#is suis o(eri$us #agnus est) a(i$us dona'it ut si% o(erentur generatione# +ilioru#) *ue#ad#odu# %erae s(e%ie# li*uore#*ue #ellis0 %ur in%redi$ile 'ideatur (ri#is ,o#ini$us talia +e%isse %or(ora) ut si non (e%%assent) et #or$u# *ue#da# *uo #orerentur) %ontinuo non %on%e(issent) eo nutu i#(erarent #e#$ris *ui$us +etus e3oritur) *uo (edi$us %u# a#$ulatur) ut ne*ue %u# ardore se#inaretur) ne*ue %u# dolore (areretur. Nun% 'ero transgrediendo (rae%e(tu#) #otu# legis illius) *uae re(ugnat legi #entis) in #e#$ris %on%e(tae #ortis ,a$ere #eruerunt0 *ue# nu(tiae ordinant) %ontinentia %o,i$et et re+renat) ut *ue#ad#odu# de (e%%ato +a%tu# est su((li%iu#) si% de su((li%io +iat #eritu#.
2es de femineo sexu. de coniugali commercio concluditur.

11. &:. 2a%ta# ita*ue +e#ina# 'iro) de 'iro) in eo se3u) in ea +or#a et distin%tione #e#$roru#) *ua +e#inae notae sunt0 *uae (e(erit Cain et A$el) et o#nes +ratres eoru#) e3 *ui$us o#nes ,o#ines nas%erentur) in *ui$us (e(erit etia# Set,) (er *ue# 'entu# est ad A$ra,a# ./ et ad (o(ulu# Israel) gente#*ue o#ni$us ia# notissi#a# genti$us) et (er Noe +ilios o#nes gentes0 *uis*uis du$ita'erit) o#nia %ogit nutare *uae %redi#us) longe*ue a +ideliu# #enti$us re(ellendus est. Cu# ergo *uaeritur ad *uod adiutoriu# +a%tus sit ille se3us 'iro) diligenter) *uantu# 'aleo) %un%ta %onsideranti) nonnisi %ausa (rolis o%%urrit) ut (er eoru# stir(e# terra i#(leretur0 et non eo #odo (ro%reata#) *uo nun% (ro%reantur ,o#ines) %u# inest (e%%ati le3 in #e#$ris re(ugnans legi #entis) etia#si (er Dei gratia# 'irtute su(eratur- ,o% eni# esse non (otuisse %redendu# est) nisi in %or(ore #ortis ,uius) *uod %or(us #ortuu# est (ro(ter (e%%atu#. Et *uid ,a% (oena iustius) *ua# ut non ad o#ne# nutu# ser'iat %or(us) id est) suus +a#ulus ani#ae) si%ut Do#ino suo detre%ta'it i(sa ser'ire0 si'e utru#*ue e3 (arenti$us %reet Deus) %or(us e3 %or(ore) ani#a# e3 ani#a0 si'e alio #odo +a%iat ani#as- non uti*ue ad o(us i#(ossi$ile ne%

#er%ede (ar'a) ut %u# ani#a (ietate Deo su$dita lege# ista# (e%%ati) *uae est in #e#$ris %or(oris #ortis ,uius) *ua# (ri#us ,o#o a%%e(it in (oena#) 'i%erit i(sa (er gratia#) (rae#iu# %oeleste (er%i(iat #aiore gloria) de#onstrans *uanta sit laus o$edientiae) *uae alienae ino$edientiae (oena# (otuit 'irtute su(erare5
Quid praefigurarit 1dam nomina imponens animalibus.

12. .;. Sed *uonia# %ui adiutorio +e#ina +a%ta sit 'iro) satis) *uantu# e3isti#o) re*uisitu# est0 illud ia# 'idea#us *uare sit +a%tu#) *uod addu%tae sunt ad Ada# o#nes $estiae agri) et o#nia 'olatilia %oeli) ut eis no#ina i#(oneret0 at*ue ita 'elut ne%essitas oriretur %reandi ei +e#ina# e3 eius latere) %u# inter illa ani#alia si#ile illi adiutoriu# non +uisset in'entu#. 1idetur eni# #i,i (ro(ter ali*ua# signi+i%atione# (ro(,eti%a# +a%tu#) sed ta#en +a%tu#) ut re gesta %on+ir#ata +igurae inter(retatio li$era relin*uatur. 9uid est eni# ,o% i(su# *uod 'olatili$us terrestri$us*ue ani#anti$us) non etia# (is%i$us at*ue o#ni$us natatili$us Ada# no#ina i#(osuit5 Si eni# linguae ,u#anae %onsulantur) si% a((ellantur ,ae% o#nia) *ue#ad#odu# eis ,o#ines lo*uendo no#ina i#(osuerunt. Non solu# ,ae% *uae sunt in a*uis et terris) 'eru# etia# i(sa terra) et a*ua) et %oelu#) et *uae 'identur in %oelo) et *uae non 'identur) sed %reduntur) (ro di'ersitate linguaru# gentiliu#) di'ersis no#ini$us a((ellantur. Una# sane lingua# (ri#itus +uisse didi%i#us) ante*ua# su(er$ia turris illius (ost dilu'iu# +a$ri%atae) in di'ersos signoru# sonos ,u#ana# di'ideret so%ietate# .4. 9uae%u#*ue aute# illa lingua +uerit) *uid attinet *uaerere5 Illa %erte tun% lo*ue$atur Ada#) et in ea lingua) si ad,u% us*ue (er#anet) sunt istae 'o%es arti%ulatae) *ui$us (ri#us ,o#o ani#ali$us terrestri$us et 'olatili$us no#ina i#(osuit. Nu# igitur ullo #odo %redi$ile est) in eade# lingua no#ina (is%iu# non a$ ,o#ine) sed di'initus instituta) *uae Deo do%ente ,o#o (ostea dis%eret5 9uod si ita etia# +a%tu# esset) *uare ita +a%tu# esset) (ro%ul du$io #6sti%a signi+i%atio resonaret. Sed %redendu# est) (aulati# %ognitis (is%iu# generi$us no#ina i#(osita- tun% aute# %u# (e%ora) et $estiae) et 'olatilia ad ,o#ine# addu%ta sunt) ut eis ad se %ongregatis) generati#*ue distin%tis) no#ina i#(oneret) *ui$us etia# i(sis (aulati#) et #ulto %itius *ua# (is%i$us) si ,o% +a%tu# non esset) (osset no#ina i#(onere0 *uid +uit %ausae) nisi ratio ali*uid signi+i%andi) *uod ad (raenuntiatione# +uturoru# 'aleret5 Cui rei #a3i#e ordo narrationis ,uius in'igilat.
$ur animalium appellatio profeticam significationem 'abuerit.

12. .&. Deinde) nu#*uid ignora$at Deus) ni,il tale se %reasse in naturis ani#aliu#) *uod si#ile adiutoriu# (osset esse ,o#ini5 An o(us erat ut ,o% etia# i(se ,o#o %ognos%eret) et eo %o##endatiore# ,a$eret #uliere# sua#) *uod in o#ni %arne %reata su$ %oelo) et de ,o% aere si%ut i(se 'i'ente) ni,il eius si#ile in'enerit5 Miru# si ,o% s%ire non (osset) nisi o#ni$us ad se addu%tis at*ue (ers(e%tis. Si eni# Deo %rede$at) (osset ,o% illi eo #odo di%ere) *uo#odo et (rae%e(tu# dedit) *uo#odo et (e%%ante# interroga'it) at*ue iudi%a'it. Si aute# non %rede$at) (ro+e%to ne*ue ,o% s%ire (oterat) utru# ad eu# o#nia ille) %ui non %rede$at) addu3erit0 an +orte in ali*ui$us a$ illo re#otiori$us terrae (arti$us ali*ua ei si#ilia) *uae non de#onstrasset) a$s%onderit. Non ita*ue ar$itror du$itandu# ,o% ali%uius (ro(,eti%ae signi+i%ationis gratia +a%tu#) sed ta#en +a%tu#.

-adem res tractatur.

12. ... Ne*ue ,o% o(ere sus%e(i#us (ro(,eti%a aenig#ata (ers%rutari) sed reru# gestaru# +ide# ad (ro(rietate# ,istoriae %o##endare) ut *uod i#(ossi$ile 'ideri 'anis at*ue in%redulis (otest) aut i(si au%toritati san%tae S%ri(turae 'elut testi+i%atione %ontraria re(ugnare) id (ro #eis 'iri$us) *uantu# Deus adiu'at) disserendo de#onstre#) ne*ue i#(ossi$ile esse) ne*ue %ontrariu#0 *uod aute# (ossi$ile *uide# a((aret) ne% ,a$et ulla# s(e%ie# re(ugnantiae) sed ta#en *uasi su(er+luu#) 'el etia# stultu# *ui$usda# 'ideri (otest) ,o% i(su# dis(utando de#onstre#) *uod ideo non ta#*ua# reru# gestaru# naturali 'el usitato ordine +a%tu# est) ut %ordi$us nostris +idelissi#a san%taru# S%ri(turaru# au%toritate (raelata) *uia stultu# esse non (otest) #6sti%u# esse %redatur) *ua#'is eius e3(ositione# 'el in*uisitione# aut ali$i ia# e3,i$ueri#us) aut in te#(us aliud di++era#us.
Quid praefiguraverit modus "uo mulier facta esse narratur.

13. .!. 9uid ergo si$i 'ult etia# illud) *uod #ulier 'iro de latere +a%ta est5 1eru# esto (ro(ter i(sius %oniun%tionis 'i# %o##endanda# ,o% ita +ieri o(ortuisse %reda#us0 nu#*uid etia# ut dor#ienti +ieret) eade# ratio 'el ne%essitas +lagita$at0 ut deni*ue osse detra%to) in %uius lo%u# %aro su((leretur5 Nu# eni# non (otuit i(sa %aro detra,i) ut inde %ongruentius) *uod sit se3us in+ir#ior) #ulier +or#aretur5 An 'ero ta# #ultis additis) %osta# Deus aedi+i%are (otuit in #uliere#) et %arne# (ul(a#'e non (otuit) *ui de (ul'ere i(su# ,o#ine# +e%it5 Aut si ia# %osta +uerat detra,enda) %ur non altera (ro ea %osta re(osita est5 Cur etia# non di%tu# est- 2in3it) aut) +e%it si%ut in o#ni$us su(ra o(eri$us0 sed) aedificavit, in*uit- Dominus Deus illam costam .7, non ta#*ua# %or(us ,u#anu#) sed ta#*ua# do#u#5 Non est ita*ue du$itandu#) *uonia# ,ae% +a%ta sunt et stulta esse non (ossunt) o$ ali*uid signi+i%andu# esse +a%ta) +ru%tu# +uturi sae%uli a$ i(so ia# (ri#ordio generis ,u#ani Deo (raes%io in i(sis suis o(eri$us #iseri%orditer (raedi%ante0 ut %erto te#(ore ser'is suis) si'e (er ,o#inu# su%%essiones) si'e (er suu# S(iritu# 'el Angeloru# #inisteriu# re'elata at*ue %ons%ri(ta) et (ro#ittendis re$us +uturis et re%ognos%endis i#(letis testi#oniu# (er,i$erent- *uod #agis #agis*ue in %onse*uenti$us a((are$it.
Quomodo animalia adducta sint ad 1dam.

1#. .". 1idea#us ergo) *uod isto o(ere sus%e(i#us) non se%undu# (rae+iguratione# reru# +uturaru#) sed se%undu# reru# gestaru# non allegori%a#) sed (ro(ria# signi+i%atione#) *ue#ad#odu# ,ae% a%%i(i (ossintEt finxit Deus, in*uit) adhuc de terra omnes bestias agri, et omnia volatilia coeli .80 unde ia# *uod 'isu# est) et *uantu# 'isu# est) disserui#us. Et adduxit omnia ea ad )dam, ut videret $uid ea vocaret .:. 9uo#odo ,ae% addu3erit Deus ad Ada#) ne %arnaliter sa(ia#us) adiu'are nos de$et *uod de $i(artito o(ere di'inae (ro'identiae in li$ro su(eriore tra%ta'i#us. Ne*ue eni# si%ut indagant at*ue adigunt 'enantes 'el au%u(antes ad retia) *uae%u#*ue ani#antia %a(iunt) ita ,o% +a%tu# esse %redendu# est0 aut 'o3 ali*ua iussionis de nu$e +a%ta est eis 'er$is) *uae rationales ani#ae audientes) intellegere) at*ue o$edire assolent. Non eni# ,o% a%%e(erunt ut (ossint $estiae) 'el a'esin suo ta#en genere o$te#(erant Deo0 non rationali 'oluntatis ar$itrio) sed si%ut #o'et ille o#nia te#(ori$us o((ortunis) non i(se te#(oraliter #otus) (er

angeli%a #inisteria) *uae %a(iunt in 'er$o eius *uid *uo te#(ore +ieri de$eatet illo non te#(oraliter #oto) #o'entur i(sa te#(oraliter ut in iis *uae si$i su$ie%ta sunt) iussa eius e++i%iant.
2atio imaginum "uibus ad appetitum cum bestiis passione communi urguemur. ab illis autem iudicio discernimur.

1#. ./. O#nis eni# ani#a 'i'a) non solu# rationalis) si%ut in ,o#ini$us) 'eru# etia# irrationalis) si%ut in (e%ori$us) et 'olatili$us) et (is%i$us) 'isis #o'etur. Sed ani#a rationalis 'oluntatis ar$itrio 'el %onsentit 'isis) 'el non %onsentit- irrationalis aute# non ,a$et ,o% iudi%iu#0 (ro suo ta#en genere at*ue natura 'iso ali*uo ta%ta (ro(ellitur. Ne% in (otestate ullius ani#ae est) *uae illi 'isa 'eniant) si'e in sensus %or(oris) si'e in i(su# s(iritu# interius*ui$us 'isis a((etitus #o'eatur %uiusli$et ani#antis. A% si% %u# ea 'isa (er Angeloru# o$edientia# desu(er #inistrantur) (er'enit iussio Dei non solu# ad ,o#ines) ne% solu# ad a'es et (e%ora) 'eru# etia# ad ea *uae su$ a*uis latent) si%ut ad %etu# *ui gluti'it Iona# !;- ne% solu# ad ista #aiora) 'eru# etia# ad 'er#i%ulu#0 na# et ,ui% legi#us di'initus iussu#) ut radi%e# %u%ur$itae roderet) su$ %uius u#$ra%ulo Pro(,eta re*uie'erat !&. Si eni# ,o#ini dona'it Deus) si% eu# instituens) ut etia# %arne# (e%%ati (ortans) (ossit non solu# (e%ora et iu#enta suis usi$us su$dita) ne% tantu# do#esti%as a'es) sed etia# li$ere 'olitantes *uasli$et etia# sae'as +eras et %a(ere) et #ansuetas +a%ere) et eis #ira$iliter i#(erare (otentia rationis) non %or(oris0 %u# earu# a((etitus et dolores %a(tans) (aulati#*ue ille%tando) (re#endo) la3ando*ue #oderans) agresti eas e3uit %onsuetudine) et ta#*ua# ,u#anis #ori$us induit- *uanto #agis Angeli ,o% (ossunt) *ui iussione Dei in i(sa eius) *ua# se#(iterne intuentur) in%o##uta$ili 'eritate (ers(e%ta) #o'entes se (er te#(us) et %or(ora si$i su$dita (er te#(us et lo%u#) agilitate #ira$ili) et 'isa *ui$us #o'eatur) et a((etitu# %arnalis indigentiae) 'alent e++i%ere o#ni ani#ae 'i'ae) ut *uo ea# 'enire o(us est) nes%iens addu%atur5
Quemadmodum mulier creata vel aedificata sit et angeli agant in creandis vel reformandis rebus.

1%. .4. Ia# ergo 'idea#us) i(sa #ulieris +or#atio) *uae #6sti%e etia# aedi+i%atio di%ta est) *ue#ad#odu# +a%ta sit. Natura *ui((e #ulieris %reata est) *ua#'is e3 'irili) *uae ia# erat) non ali*uo #otu ia# e3istentiu# naturaru#. Angeli aute# nulla# o#nino (ossunt %reare natura#- solus eni# unus %uiusli$et naturae) seu #agnae seu #ini#ae) %reator est Deus) id est i(sa Trinitas) Pater et 2ilius et S(iritus san%tus. Aliter ergo *uaeritur) *ue#ad#odu# sit so(oratus Ada#) %osta*ue eius sine ullo doloris sensu a %or(oris %o#(age detra%ta sit. >ae% eni# +ortasse di%antur (otuisse (er Angelos +ieri0 +or#are aute# 'el aedi+i%are %osta#) ut #ulier esset) us*ue adeo non (otuit nisi Deus) a *uo uni'ersa natura su$sistit) ut ne illud *uide# %arnis su((le#entu# in %or(ore 'iri) *uod in illius %ostae su%%essit lo%u#) a$ Angelis +a%tu# esse %redideri#) si%ut ne% i(su# ,o#ine# de terrae (ul'ere- non *uod nulla sit Angeloru# o(era) ut ali*uid %reetur) sed non ideo %reatores sunt0 *uia ne% agri%olas %reatores segetu# at*ue ar$oru# di%i#us. +on enim $ui plantat est ali$uid, ne$ue $ui rigat, sed $ui incrementum dat Deus !.. Ad ,o% in%re#entu# (ertinet etia# in %or(ore ,u#ano) *uod osse de#(to) lo%us %arne su((letus est) illo s%ili%et o(ere Dei) *uo naturas su$stituit ut sint) *uo i(sos *uo*ue Angelos %rea'it.

Quid sit causa prima. "uid causae secundae.

1%. .7. O(us ita*ue agri%olae est ut a*ua# du%at %u# rigat- non aute# o(us eius est ut a*ua (er de%li'ia (rola$atur0 sed illius *ui o#nia in #ensura) et nu#ero) et (ondere dis(osuit. Ite# o(us agri%olae est ut sur%ulus a'ellatur e3 ar$ore) terrae*ue #andetur- at non o(us eius est ut su%%u# i#$i$at) et ger#en e#ittat) ut aliud eius solo +igat) *uo radi%e# sta$iliat) aliud in auras (ro#o'eat) *uo ro$ur nutriat) ra#os*ue di++undat0 sed illius *ui dat in%re#entu#. Medi%us etia# aegro %or(ori ali#entu# ad,i$et) et 'ulnerato #edi%a#entu#- (ri#u# non de re$us *uas %rea'it) sed *uas %reatas o(ere Creatoris in'enit- deinde %i$u# 'el (otu# (rae(arare (otuit et #inistrare) e#(lastru# +or#are et #edi%a#ento illitu# a((onere0 nu# etia# e3 iis *uae ad,i$et) o(erari et %reare 'ires 'el %arne# (otest5 Natura id agit interiore #otu) no$is*ue o%%ultissi#o. Cui ta#en si Deus su$tra,at o(eratione# inti#a#) *ua ea# su$stituit et +a%it) %ontinuo ta#*ua# e3stin%ta) nulla re#ane$it.
De bipertito opere Dei "uo creaturas et in naturalibus et in voluntariis motis administrat.

1%. .8. 9ua(ro(ter %u# Deus uni'ersa# %reatura# sua# $i(artito *uoda##odo o(ere (ro'identiae) de *uo in su(eriore li$ro lo%uti su#us) et in naturali$us et in 'oluntariis #oti$us ad#inistret) %reare natura# ta# nullus angelus (otest) *ua# ne% sei(su#. 1oluntas 'ero angeli%a o$edienter Deo su$dita) eius*ue e3se%uta iussione#) naturali$us #oti$us de re$us su$ie%tis ta#*ua# #ateria# #inistrare) ut se%undu# illas (rin%i(ales in 1er$o Dei non %reatas) 'el se%undu# illas in (ri#is se3 dieru# o(eri$us %ausaliter %reatas rationes ali*uid in te#(ore %reetur) #ore agri%olandi 'el #edendi (otest. 9uale ita*ue #inisteriu# Deo e3,i$uerint Angeli in illa #ulieris +or#atione) *uis audeat a++ir#are5 Certissi#e ta#en di3eri#) su((le#entu# illud %arnis in %ostae lo%u#) i(sius*ue +e#inae %or(us et ani#a# %on+or#atione#*ue #e#$roru#) o#nia 'is%era) sensus o#nes) et *uid*uid erat *uo illa et %reatura et ,o#o et +e#ina erat) nonnisi in illo o(ere Dei +a%tu#) *uod Deus non (er Angelos) sed (er se#eti(su#) non o(eratus est et di#isit) sed ita %ontinuanter o(eratur) ut ne% ullaru# aliaru# reru#) ne% i(soru# Angeloru# natura su$sistat) si non o(eretur.
&arditas 'umani ingenii opera Dei non asse"uitur.

1(. .:. Sed *uonia# %arne# ani#ata# at*ue sentiente#) *uantu# natura# reru# (ro ,u#ano %a(tu e3(eriri (otui#us) non no'i#us nas%i) nisi aut e3 istis ta#*ua# #ateriali$us ele#entis) ,o% est a*ua et terra) aut e3 +ruti%i$us 'el lignoru# +ru%ti$us) 'el etia# e3 %arni$us ani#aliu#) si%ut innu#era$ilia genera 'er#iu# si'e re(tiliu#) aut %erte e3 %on%u$itu (arentu#) nulla# aute# %arne# nata# s%i#us e3 %arne %uiusli$et ani#antis) *uae ta# esset ei si#ilis) ut se3u tantu# dis%erneretur0 *uaeri#us in re$us %reationis ,uius si#ilitudine#) *ua #ulier de 'iri latere +a%ta est) ne% (ossu#us in'enire- non o$ aliud) nisi *uia ,o#ines *ue#ad#odu# o(erentur in ,a% terra no'i#us0 *ue#ad#odu# aute# Angeli in ,o% #undo *uoda##odo agri%olentur) non uti*ue no'i#us. Na# (ro+e%to si re#ota ,o#inu# industria +ruti%u# genus naturae %ursus o(eraretur) ni,il aliud nosse#us *ua# e3 terra nas%i ar$ores et ,er$as) et e3 earu# se#ini$us) a$ eis itide# in terra# %adenti$us- nu#*uid

innotes%eret no$is *uid 'aleret insertio) ut alterius generis lignu# radi%e (ro(ria) (o#a (ortaret aliena) et) %oales%ente unitate) ia# sua5 >ae% (er agri%olaru# o(era didi%i#us) %u# i(si %reatores ar$oru# nullo #odo essent) sed naturae %ursu# Deo %reanti suu# *uodda# o++i%iu# #inisteriu#*ue (rae$erent. Ne*ua*ua# eni# *uid*ua# (er eoru# o(era e3isteret) si ,o% in Dei o(ere inti#a naturae ratio non ,a$eret. 9uid ergo #iru# si ,o#ine# e3 osse ,o#inis +a%ta# non no'i#us) *uando %reanti Deo *ue#ad#odu# Angeli ser'iant ignora#us0 *ui ne% ar$ore# e3 ar$oris sur%ulo in ro$ore alieno +a%ta# nosse (osse#us) si et ista Deo %reanti *ue#ad#odu# agri%olae ser'iant) si#iliter nes%ire#us5
Difficile esse discernere naturae factum a miraculo.

1(. !;. Nullo #odo ta#en du$ita#us et ,o#inu# et ar$oru# nonnisi Deu# esse %reatore#) +ideliter*ue %redi#us +a%ta# +e#ina# e3 'iro) nullo inter'eniente %on%u$itu) etia#si +orte %osta ,o#inis #inistrata sit (er Angelos in o(ere Creatoris- si%ut +ideliter %redi#us etia# 'iru# +a%tu# e3 +e#ina nullo inter'eniente %on%u$itu) %u# se#en A$ra,ae dis(ositu# est per )ngelos in manu mediatoris !!. Utru#*ue in+ideli$us in%redi$ile est0 +ideli$us aute# %ur ad rei gestae (ro(rietate# *uod de C,risto +a%tu# est) et tantu# ad +igurata# signi+i%atione# *uod de E'a s%ri(tu# est) %redi$ile 'ideatur5 An 'ero sine %uius*ua# %on%u$itu 'ir e3 +e#ina +ieri (otuit) +e#ina e3 'iro non (otuit5 et 'irginalis uterus unde 'ir +ieret ,a$e$at) 'irile aute# latus unde +e#ina +ieret non ,a$e$at) %u# ,i% Do#inus de +a#ula nas%eretur) i$i de ser'o +a#ula +or#aretur5 Poterat et Do#inus %arne# sua# de %osta 'el de ali*uo #e#$ro 1irginis %reare0 sed *ui (osset ostendere in %or(ore suo ,o% se iteru# +e%isse *uod +a%tu# est) utilius in #atris %or(ore ostendit ni,il (udendu# esse *uod %astu# est.
!ulieris formandae ratio causalis.

1). !&. 9uod si *uaeritur) *uo#odo se ,a$eat %ausalis illa %onditio) in *ua (ri#u# ,o#ine# Deus +e%it ad i#agine# a% si#ilitudine# sua# <i$i *ui((e et ,o% di%tu# est- -asculum et feminam fecit eos !"- utru# ia# illa ratio) *ua# #undi (ri#is o(eri$us %on%rea'it) at*ue %on%re'it Deus) id ,a$e$at) ut se%undu# ea# ia# ne%esse esset e3 'iri latere +e#ina# +ieri0 an ,o% tantu# ,a$e$at ut +ieri (osset) ut aute# ita +ieri ne%esse esset) non i$i ia# %onditu#) sed in Deo erat a$s%onditu#- si ,o% ergo *uaeritur) di%a# *uid #i,i 'ideatur sine a++ir#andi te#eritate0 *uod ta#en %u# di3ero) +ortasse (rudenter ista %onsiderantes) *uos ia# %,ristiana +ides i#$uit) etia# si nun% (ri#itus ista %ognos%unt) non esse du$itandu# iudi%a$unt.
De naturarum definitiva vi de"ue Dei omnipotentia.

1). !.. O#nis iste naturae usitatissi#us %ursus ,a$et *uasda# naturales leges suas) se%undu# *uas et s(iritus 'itae) *ui %reatura est) ,a$et *uosda# a((etitus suos deter#inatos *uoda##odo) *uos etia# #ala 'oluntas non (ossit e3%edere. Et ele#enta #undi ,uius %or(orei ,a$ent de+inita# 'i# *ualitate#*ue sua#) *uid unu#*uod*ue 'aleat 'el non 'aleat) *uid de *uo +ieri (ossit 'el non (ossit. E3 ,is 'elut (ri#ordiis reru#) o#nia *uae gignuntur) suo *uo*ue te#(ore e3ortus (ro%essus*ue su#unt) +ines*ue et de%essiones sui %uius*ue generis. Unde +it ut de grano triti%i non nas%atur +a$a) 'el de +a$a

triti%u#) 'el de (e%ore ,o#o) 'el de ,o#ine (e%us. Su(er ,un% aute# #otu# %ursu#*ue reru# naturale#) (otestas Creatoris ,a$et a(ud se (osse de ,is o#ni$us +a%ere aliud) *ua# eoru# *uasi se#inales rationes ,a$ent) non ta#en id *uod non in eis (osuit ut de ,is +ieri 'el a$ i(so (ossit. Ne*ue eni# (otentia te#eraria) sed sa(ientiae 'irtute o#ni(otens est0 et ,o% de una*ua*ue re in te#(ore suo +a%it) *uod ante in ea +e%it ut (ossit. Alius ergo est reru# #odus *uo illa ,er$a si% ger#inat) illa si%0 illa aetas (arit) illa non (arit0 ,o#o lo*ui (otest) (e%us non (otest. >oru# et taliu# #odoru# rationes non tantu# in Deo sunt) sed a$ illo etia# re$us %reatis inditae at*ue %on%retae. Ut aute# lignu# de terra e3%isu#) aridu#) (er(olitu#) sine radi%e ulla) sine terra et a*ua re(ente +loreat) et +ru%tu# gignat !/) ut (er iu'enta# sterilis +e#ina in sene%ta (ariat !4) ut asina lo*uatur !7) et si *uid eius#odi est) dedit *uide# naturis) *uas %rea'it) ut e3 eis et ,ae% +ieri (ossent <ne*ue eni# e3 eis 'el i(se +a%eret *uod e3 eis +ieri non (osse i(se (rae+igeret) *uonia# se i(so non est ne% i(se (otentior=- 'eru#ta#en alio #odo dedit) ut non ,ae% ,a$erent in #otu naturali) sed in eo *uo ita %reata essent) ut eoru# natura 'oluntati (otentiori a#(lius su$ia%eret.
Deus causa rerum trascendens.

1*. !!. >a$et ergo Deus in sei(so a$s%onditas *uoru#da# +a%toru# %ausas) *uas re$us %onditis non inseruit0 eas*ue i#(let non illo o(ere (ro'identiae) *uo naturas su$stituit ut sint) sed illo *uo eas ad#inistrat ut 'oluerit) *uas ut 'oluit %ondidit. I$i est et gratia) (er *ua# sal'i +iunt (e%%atores. Na# *uod attinet ad natura# ini*ua sua 'oluntate de(ra'ata#) re%ursu# (er se#eti(sa# non ,a$et) sed (er Dei gratia#) *ua adiu'atur et instauratur. Ne*ue eni# des(erandi sunt ,o#ines in illa sententia) in *ua s%ri(tu# est- Omnes $ui ambulant in ea, non revertentur !8. Di%tu# est eni# se%undu# (ondus ini*uitatis suae) ut *uod re'ertitur) *ui re'ertitur) non si$i tri$uat) sed gratiae Dei) non e3 o(eri$us) ne +orte e3tollatur !:.
!<sterium "uo mulier facta est.

1*. !". Pro(terea #6steriu# gratiae ,uius A(ostolus a$s%onditu# di3it) non in #undo) in *uo sunt a$s%onditae %ausales rationes o#niu# reru# naturaliter orituraru#) si%ut a$s%onditus erat Le'i in lu#$is A$ra,ae) *uando et i(se de%i#atus est ";0 sed in Deo) *ui uni'ersa %rea'it. 9ua#o$re# o#nia etia# *uae ad ,an% gratia# signi+i%anda#) non naturali #otu reru#) sed #ira$iliter +a%ta sunt) eoru# etia# a$s%onditae %ausae in Deo +uerunt- *uoru# si unu# erat) *uod ita #ulier +a%ta est de latere 'iri) et ,o% dor#ientis) *uae (er i(su# +ir#a +a%ta est) ta#*ua# eius osse +ir#ata) ille aute# (ro(ter i(sa# in+ir#us) *uia in lo%u# %ostae non %osta sed %aro su((leta est0 non ,a$uit ,o% (ri#a reru# %onditio) *uando se3to die di%tu# est- -asculum et feminam fecit eos "&, ut +e#ina o#nino si% +ieret0 sed tantu# ,o% ,a$uit) *uia et si% +ieri (osset) ne %ontra %ausas *uas 'oluntate instituit) #uta$ili 'oluntate ali*uid +a%eret. 9uid aute# +ieret) ut o#nino aliud +uturu# non esset) a$s%onditu# erat in Deo) *ui uni'ersa %rea'it.
1ngelorum ministerium "uoad adventum $'risti.

1*. !/. Sed *uonia# si% di3it a$s%onditu#) ut innotes%eret (rin%i(i$us et (otestati$us in %oelesti$us (er E%%lesia# #ulti+or#is sa(ientiae Dei ".0

(ro$a$iliter %reditur) si%ut illud se#en %ui (ro#issu# est) dis(ositu# est (er Angelos in #anu #ediatoris "!) si% o#nia *uae ad i(sius se#inis ad'entu# 'el (raenuntiandu# 'el annuntiandu# in reru# natura) (raeter usitatu# naturae %ursu# #ira$iliter +a%ta sunt) #inistranti$us Angelis esse +a%ta- ut ta#en u$i*ue %reator 'el re(arator %reaturaru# non sit) nisi *ui (lantatore et rigatore *uoli$et solus in%re#entu# dat Deus "".
De 1dami extasi.

1,. !4. A% (er ,o% etia# illa e%stasis *ua# Deus i##isit in Ada#) ut so(oratus o$dor#iret) re%te intellegitur ad ,o% i##issa) ut et i(sius #ens (er e%stasi# (arti%e(s +ieret ta#*ua# angeli%ae %uriae) et intrans in san%tuariu# Dei intellegeret in no'issi#a "/. Deni*ue e'igilans ta#*ua# (ro(,etiae (lenus) %u# ad se addu%ta# #uliere# sua# 'ideret) eru%ta'it %ontinuo) *uod #agnu# sa%ra#entu# %o##endat A(ostolus- /oc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea. /aec vocabitur mulier, $uoniam de viro suo sumpta est! et propter hoc relin$uet homo patrem suum et matrem, et adhaerebit uxori suae" et erunt duo in carne una "4. 9uae 'er$a %u# (ri#i ,o#inis +uisse S%ri(tura i(sa testetur) Do#inus ta#en in E'angelio Deu# di3isse de%lara'it. Ait eni#+on legistis $uia $ui fecit ab initio, masculum et feminam fecit eos? Et dixit! #ropter hoc dimittet homo patrem et matrem, et adhaerebit uxori suae" et erunt duo in carne una "7) ut ,in% intellegere#us (er e%stasi# *uae (rae%esserat in Ada#) ,o% eu# di'initus ta#*ua# (ro(,eta# di%ere (otuisse. Sed ia# iste ,uius li$ri ter#inus (la%et) ut ea *uae se*uuntur) a$ alio e3ordio reno'ent intentione# legentiu#. & - Gen .) &8-.". . - Gen .) &:. ! - Ps &"8) 7. " - Gen .) &8. / - Gen &) !. 4 - Ps 8") :. 7 - Ea%, .) !. 8 - Mt !) &7. : - C+. A(o% &) &"-&/. &; - Gen &) .7-.8. && - C+. >e$r &!) ". &. - Deut .:) /. &! - Mt ..) !;.

&" - C+. Mt .;) &;. &/ - C+. " Reg .) &&. &4 - C+. E$r &&) ";. &7 - C+. Gen /) ./. &8 - C+. Mal ") /0 A(o% &&) !-7. &: - Mt ..) !;. .; - Gen .) &7. .& - Ro# 7) ..-./. .. - Ro# 8) &;. .! - C+. Ro# 7) .!. ." - E(, .) !. ./ - Gen ") &. ./. .4 - C+. Gen &&) &-8. .7 - Gen .) .&. .8 - Gen .) &:. .: - Gen .) &:. !; - C+. Ion .) &. !& - C+. Ion ") 4-7. !. - & Cor !) 7. !! - Gal !) &:. !" - Gen &) .7. !/ - C+. Nu# &7) 8. !4 - C+. Gen &8) &0 .&) .. !7 - C+. Nu# ..) .8. !8 - Pro' .) &:. !: - C+. E(, .) :.

"; - C+. >e$r 7) :-&;. "& - Gen &) .7. ". - C+. E(, !) :-&;. "! - C+. Gal !) &:. "" - C+. & Cor !) 7. "/ - C+. Ps 7.) &7. "4 - Gen .) .!-.". "7 - Mt &:) ".

LIBER DECIMUS
0uitne mulieris anima facta ex viri anima?

1. &. Ia# *uide# ordo i(se 'idetur e3(os%ere ut de (e%%ato (ri#i ,o#inis dissera#us0 sed *uia de %arne #ulieris) *ue#ad#odu# +a%ta sit) S%ri(tura narra'it) ta%uit aute# de ani#a) #ulto #agis nos +e%it intentos) ut de ,o% diligentius in*uira#us) *uona# #odo re+elli (ossint) si'e non (ossint) *ui %redunt ani#a# de ani#a ,o#inis) si%ut %arne# de %arne +ieri) a (arenti$us in +ilios utrius*ue rei trans+usis se#ini$us. >in% eni# (ri#itus ad ,o% #o'entur) ut di%ant *uod una# ani#a# Deus +e%erit) *ua# su++la'it in +a%ie# ,o#inis) *ue# de (ul'ere +in3erat) ut e3 illa ia# %aeterae %rearentur ani#ae ,o#inu#) si%ut e3 illius %arne o#nis etia# %aro ,o#inu#. 9uonia# (ri#o Ada# +or#atus est) deinde E'a- et ille *uide# unde ,a$uerit %or(us) unde ani#a#) di%tu# est0 %or(us 'ideli%et (ul'ere# terrae) ani#a# 'ero +latu# Dei- at illa de illius latere %u# +a%ta di%atur) non di%itur *uod ea# Deus +lando si#iliter ani#a'erit) ta#*ua# utru#*ue de illo du%tu# sit) *ui ia# +uerat ani#atus. Aut eni# ta%eri o(ortuit) in*uiunt) etia# de ani#a 'iri) ut ea#) si%ut (osse#us) data# di'initus 'el intellegere#us) 'el %erte %redere#us- aut si ,o% (ro(terea S%ri(tura non ta%uit) ne ani#a# *uo*ue si%ut %arne# ,o#inis de terra +a%ta# esse (utare#us) de$uit et de #ulieris ani#a non ta%eri) ne (utaretur e3 tradu%e) si ,o% 'eru# non est. 9ua(ro(ter ideo ta%itu# est) in*uiunt) *uod in eius +a%ie# +la'erit Deus) *uia illud 'eru# est) *uod et ani#a e3 ,o#ine (ro(agata est.
Superiori suspicioni occurritur.

1. .. >ui% sus(i%ioni +a%ile o%%urritur. Si eni# (ro(terea (utant ani#a# #ulieris e3 ani#a 'iri +a%ta#) *uia non s%ri(tu# est *uod in #ulieris +a%ie# +la'erit Deus0 %ur %redunt e3 'iro ani#ata# +e#ina#) *uando ne id *uide# s%ri(tu# est5 Unde si Deus o#nes ani#as ,o#inu# nas%entiu#) si%ut (ri#a#) +a%it) (ro(terea S%ri(tura de aliis ta%uit) *uonia# (osset *uod in una +a%tu# %o##e#oratu# est) etia# de %aeteris (rudenter intellegi. Ita*ue si o(ortuit nos (er ,an% S%ri(tura# de ,a% re ali*uid ad#oneri) #agis si ali*uid aliud +ie$at in +e#ina) *uod in 'iro +a%tu# non erat) ut e3 %arne ani#ata eius ani#a du%eretur) non si%ut 'iri eius aliunde %or(us) aliunde ani#a0 ,o% i(su# *uod

alio #odo +ie$at) S%ri(tura (otius ta%ere non de$uit) ne ,o% itide# +a%tu# (utare#us *uod ia# de illo didi%era#us. Proinde *uia non di3it e3 ani#a 'iri +a%ta# esse ani#a# #ulieris) %on'enientius %reditur eo i(so nos ad#onere 'oluisse) ni,il ,i% aliud (utare) *ua# de 'iri ani#a no'era#us) id est) si#iliter data# esse #ulieri- %u# (raeserti# esset e'identissi#ae o%%asionis lo%us) ut si non tun% *uando +or#ata est) (ostea %erte di%eretur) u$i ait Ada#- /oc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea &. 9uanto eni# %arius a#antius*ue di%eret- Et ani#a de ani#a #ea5 Non ta#en ,in% ta# #agna *uaestio ia# soluta est) ut unu# ,oru# #ani+estu# %ertu#*ue tenea#us.
De mulieris animae origine iuxta superiores in"uisitiones.

2. !. 9ua#o$re# (ri#o 'idendu# est) utru# san%ta S%ri(tura li$ri ,uius) a$ eius e3ordio (ertra%tata) ,in% nos du$itare (er#ittat- tu# re%te +ortasse re*uire#us) aut *uaena# sententia (otius eligenda sit) aut in rei ,uius in%erto *ue# #odu# tenere de$ea#us. Certe eni# se3to die fecit Deus hominem ad imaginem suam0 u$i etia# di%tu# est- -asculum et feminam fecit eos .. 9uoru# illud su(erius) u$i i#ago Dei %o##e#orata est) se%undu# ani#a#0 ,o% aute#) u$i se3us di++erentia) se%undu# %arne# a%%i(ie$a#us. Et *uonia# tot a% tanta testi#onia) *uae i$i %onsiderata at*ue tra%tata sunt) nos non sine$ant eode# i(so se3to die etia# +or#atu# de li#o ,o#ine# #uliere#*ue de latere eius a%%i(ere) sed ,o% (ostea +a%tu# esse (ost illa (ri#itus o(era Dei) in *ui$us %rea'it o#nia si#ul0 *uaesi'i#us *uid de ,o#inis ani#a %redere#us) dis%ussis*ue o#ni$us dis%e(tationis nostrae (arti$us) illud %redi$ilius 'el tolera$ilius di%i 'isu# est) *uod i(sa ,o#inis ani#a in illis o(eri$us +a%ta est) %or(oris 'ero eius in #undo %or(oreo ta#*ua# in se#ine ratio- ne %ogere#ur %ontra 'er$a S%ri(turae aut se3to die totu# +a%tu# di%ere) id est) et de li#o 'iru#) et de eius latere +e#ina#0 aut in illis se3 dieru# o(eri$us nullo #odo esse +a%tu# ,o#ine#0 aut %or(oris ,u#ani %ausale# ratione# tantu##odo +a%ta#) ani#ae aute# nulla#) %u# (otius se%undu# i(sa# sit ,o#o ad i#agine# Dei- aut %erte etsi non %ontra 'er$a S%ri(turae a(erte (osita) ta#en dure at*ue intolera$iliter di%ere#us) 'el in ea %reatura s(iritali) *uae ad ,o% tantu##odo %reata esset) +a%ta# +uisse ani#ae ,u#anae ratione#) %u# i(sa %reatura) in *ua ista ratio +a%ta di%eretur) non %o##e#oraretur in o(eri$us Dei0 'el in ali*ua %reatura) *uae in illis %o##e#oraretur o(eri$us) +a%ta# ratione# ani#ae) 'elut in ,o#ini$us *ui ia# sunt) +a%ta ratio latet generandoru# +ilioru#- a% si% ea# 'el Angeloru# +ilia#) 'el) *uod est intolera$ilius) ali%uius ele#enti %or(orei %redere#us.
&res opiniones de animarum origine.

3. ". Sed nun% si o$ ,o% #ulier non de 'iro) sed si#iliter ut ille) a Deo +a%ta# ani#a# asseritur a%%e(isse) *uia singulas singulis Deus +a%it) non erat +a%ta in illis (ri#is o(eri$us ani#a +e#inae- aut si generalis o#niu# ani#aru# ratio +a%ta +uerat) si%ut in ,o#ini$us ratio gignendi) reditur ad illud duru# a% #olestu#) ut 'el Angeloru#) 'el) *uod indignissi#u# est) %oeli %or(orei) 'el ali%uius etia# in+erioris ele#enti +ilias ani#as ,o#inu# esse di%a#us. A% (er ,o% 'idendu# est) etsi latet *uid 'eru# sit) *uid salte# tolera$ilius di%i (ossitutru# ,o% *uod #odo di3i) an in illis (ri#is Dei o(eri$us una# ani#a# (ri#i ,o#inis +a%ta#) de %uius (ro(agine o#nes ,o#inu# ani#ae %rearentur0 an no'as su$inde ani#as +ieri) *uaru# nulla 'el ratio +a%ta (rae%esserit in (ri#is illis se3 dieru# o(eri$us Dei. >oru# aute# triu# duo (riora non re(ugnant

(ri#is illis %onditioni$us) u$i si#ul o#nia %reata sunt. Si'e eni# in ali*ua %reatura ta#*ua# in (arente ratio ani#ae +a%ta sit) ut o#nes ani#ae a$ illa generentur) a Deo aute# %reentur) *uando singulis ,o#ini$us dantur) si%ut a (arenti$us ,o#ini$us %or(ora0 si'e non ratio ani#ae 'elut in (arente ratio (rolis) sed i(sa o#nino %u# +a%tus est dies +a%ta sit ani#a) si%ut i(se dies) si%ut %oelu# et terra) et lu#ina %oeli0 %ongruenter di%tu# est- Fecit Deus hominem ad imaginem suam !.
Quomodo tertia opinio convenire possit cum creatione omnium rerum simul facta.

3. /. >o% 'ero tertiu# *uo#odo non re(ugnet ei sententiae *ua et se3to die +a%tus a%%i(itur ,o#o ad i#agine# Dei) et (ost die# se(ti#u# 'isi$iliter %reatus) non ta# +a%ile 'ideri (otest. No'as *ui((e ani#as +ieri) *uae ne*ue i(sae) ne*ue ratio earu#) ta#*ua# in (arente (rolis) se3to illo die +a%ta sit %u# ,is o(eri$us) a *ui$us %onsu##atis) et in%,oatis Deus in die se(ti#o re*uie'it0 si di3eri#us) %a'endu# est ne +rustra ta# diligenter S%ri(tura %o##endet se3 die$us %onsu##asse Deu# o#nia o(era sua) *uae +e%it $ona 'alde) si ali*uas ad,u% naturas +uerat %reaturus) *uas ne% i(sas ne% earu# i$i rationes %ausaliter +e%erit- nisi intellegatur) ratione# *uide# singillati# +a%iendaru# ani#aru# nas%enti$us *ui$us*ue dandaru# in sei(so ,a$ere) non in %reatura ali*ua %ondidisse0 sed *uia non alterius generis %reatura est ani#a) *ua# illius se%undu# *ua# se3to die +a%tus est ,o#o ad i#agine# Dei) non re%te di%i Deu# ea# +a%ere nun%) *uae tun% non %onsu##a'it. Ia# eni# tun% ani#a# +e%erat) *uales et nun% +a%it0 et ideo non ali*uod no'u# %reaturae genus nun% +a%it) *uod tun% in suis %onsu##atis o(eri$us non %rea'it- ne% %ontra illas %ausales rationes reru# +uturaru#) *uas uni'ersitati tun% indidit) ,ae% eius o(eratio est) sed (otius se%undu# i(sas0 *uando*uide# %or(ori$us ,u#anis) *uoru# e3 illis (ri#is o(eri$us (ro(agatio %ontinuata su%%essione (rotenditur) tales %ongruit ani#as inseri) *uales nun% +a%it at*ue inserit.
Diligentius "uaestionem pertractandam esse.

3. 4. 9ua(ro(ter ia# ni,il ti#entes) ne %ontra 'er$a li$ri ,uius) *uae de (ri#a illa se3 dieru# %onditione %ons%ri(ta sunt) *uaeli$et ,aru# triu# sententiaru# (ro$a$ilitas 'i%erit) sentire 'idea#ur0 sus%i(ia#us diligentiore# *uaestionis ,uius (ertra%tatione#) *uantu# adiu'at Deus- ne +orte +ieri (ossit ut si non li*uida#) de *ua du$itari ultra non de$eat) ta# %erte a%%e(ta$ile# de ,a% re sententia# nan%is%a#ur) ut ea# tenere done% %ertu# ali*uid elu%es%at) non sit a$surdu#. 9uod si ne ,o% *uide# (otueri#us) do%u#entoru# #o#entis undi*ue (ariter*ue nutanti$us) salte# non 'ide$itur nostra du$itatio la$ore# de'itasse *uaerendi) sed a++ir#andi te#eritate#- ut #e) si *uis re%te ia# %ertus est) do%ere dignetur0 si *ue# 'ero ne% di'ini elo*uii) ne% (ers(i%uae rationis au%toritas) sed sua (raesu#(tio %ertu# +e%erat) du$itare #e%u# non dedignetur. #. 7. A% (ri#u# illud +ir#issi#e tenea#us) ani#ae natura# ne% in natura# %or(oris %on'erti) ut *uae ia# +uit ani#a) +iat %or(us0 ne% in natura# ani#ae irrationalis) ut *uae +uit ani#a ,o#inis) +iat (e%oris0 ne% in natura# Dei) ut *uae +uit ani#a) +iat *uod est Deus- at*ue ita 'i%issi# ne% %or(us) ne% ani#a# irrationale#) ne% su$stantia# *uae Deus est) %on'erti et +ieri ani#a# ,u#ana#. Illud etia# non #inus %ertu# esse de$et) ani#a# non esse nisi

%reatura# Dei. 9ua(ro(ter si ne*ue de %or(ore) ne*ue de ani#a irrationali) ne*ue de sei(so Deus ani#a# ,o#inis +e%it) restat ut aut de ni,ilo ea# +a%iat) aut de ali*ua s(iritali) ta#en rationali %reatura. Sed de ni,ilo +ieri ali*uid %onsu##atis o(eri$us) *ui$us %rea'it o#nia si#ul) 'iolentu# est 'elle #onstrare0 et utru# (ers(i%uis do%u#entis o$tineri (ossit) ignoro. Ne% e3igendu# est a no$is *uod 'el %o#(re,endere ,o#o non 'alet0 'el si ia# 'alet) #iru# si (ersuadere %ui*ua# (otest) nisi tali) *ui etia# nullo ,o#ine do%ere %onante) (otest etia# i(se tale ali*uid intellegere. Tutius est igitur de ,uius#odi re$us non ,u#anis agere %onie%turis) sed di'ina testi#onia (ers%rutari.
:egatur animas ex angelis aut elementis aut Dei substantia fieri.

%. 8. 9uod ergo e3 Angelis) ta#*ua# (arenti$us Deus %reet ani#as) nulla #i,i de %anoni%is Li$ris o%%urrit au%toritas. Multo #inus ita*ue e3 #undi %or(oreis ele#entis- nisi +orte illud #o'et) *uod a(ud ECe%,iele# (ro(,eta# %u# de#onstratur resurre%tio #ortuoru#) redintegratis %or(ori$us) e3 *uatuor 'entis %oeli ad'o%atur s(iritus) *uo (er+lante 'i'i+i%antur) ut surgant. Si% eni# s%ri(tu# est- Et dixit mihi Dominus, #ropheta super spiritum" propheta, fili hominis, et dic ad spiritum! /aec dicit Dominus! ) $uatuor partibus ventorum coeli veni, et inspira in mortuos hos, et vivant. Et prophetavi, sicut praecepit mihi Dominus, et introivit spiritus vitae in eos, et revixerunt, et steterunt super pedes suos, congregatio multa valde ". U$i #i,i 'idetur (ro(,eti%e signi+i%atu#) non e3 illo tantu# %a#(o u$i res i(sa de#onstra$atur) sed e3 toto or$e terraru# resurre%turos ,o#ines) et ,o% (er +latu# *uatuor #undi (artiu# +uisse +iguratu#. Ne*ue eni# etia# +latus ille e3 %or(ore Do#ini) su$stantia erat S(iritus san%ti) *uando su++la'it et ait- )ccipite %piritum sanctum /0 sed uti*ue signi+i%atu# est) si% etia# a$ i(so (ro%edere S(iritu# san%tu#) *uo#odo a$ eius %or(ore +latus ille (ro%essit. Sed *uia #undus non ita Deo %oa(tatur ad unitate# (ersonae) si%ut %aro illa 1er$o eius unigenito 2ilio0 non (ossu#us di%ere ita esse ani#a# de su$stantia Dei) *ue#ad#odu# +latus ille a *uatuor 'entis de natura #undi +a%tus est- sed ta#en aliud eu# +uisse) aliud signi+i%asse (uto0 *uod e3e#(lo +latus e3 %or(ore Do#ini (ro%edentis re%te intellegi (otest- etia#si ECe%,iel (ro(,eta illo lo%o non resurre%tione# %arnis) *ualis (ro(rie +utura est) sed ino(inata# des(erati (o(uli re(aratione# (er S(iritu# Do#ini) $ui replevit orbem terrarum 4) +igurata re'elatione (rae'idit.
Secunda ac tertia de anima opiniones ad Scripturae testimonia expendendae+ &sa %). ).

(. :. Illud ergo ia# 'idea#us) %uina# (otius sententiae di'ina testi#onia su++ragentur- eine *ua di%itur ani#a# una# Deu# +e%isse) et dedisse (ri#o ,o#ini) unde %aeteras +a%eret) si%ut e3 eius %or(ore %aetera ,o#inu# %or(ora0 an ei *ua di%itur singulas singulis +a%ere) si%ut illi una#) non e3 illa %aeteras. Illud eni# *uod (er Isaia# di%it- Omnem flatum ego feci 7) %u# ,o% eu# de ani#a di%ere) *uae se*uuntur satis ostendant) ad utru#*ue a%%i(i (otest. Na# si'e e3 una (ri#i ,o#inis ani#a) si'e e3 ali*uo suo se%reto) o#nes (ro%ul du$io ani#as i(se +a%it.
Locus alius e Scriptura sancta+ Ps 32. 1%.

(. &;. Et illud *uod s%ri(tu# est- 'ui finxit singillatim corda eorum 8) si no#ine %ordiu# 'olueri#us ani#as intellegere) ne*ue ,o% re(ugnat %ui*ua# duoru# de *ui$us nun% a#$igi#us. Si'e eni# e3 una illa *ua# +la'it in +a%ie# (ri#i ,o#inis) i(se uti*ue singulas +ingit) si%ut etia# %or(ora0 si'e singulas 'el +ingat et #ittat) 'el in eis i(sis *ui$us #iserit) eas +ingat- *ua#*ua# ,o% non #i,i 'ideatur di%tu#) nisi e3 eo *uod (er gratia# nostrae ani#ae ad i#agine# Dei reno'atione +or#antur. Unde di%it A(ostolus- (ratia enim salvi facti estis per fidem, et hoc non ex vobis, sed donum Dei est" non ex operibus, ne forte $uis extollatur. Ipsius enim sumus figmentum, creati in &hristo Iesu in operibus bonis :. Non eni# (er ,an% gratia# +idei %or(ora nostra %reata 'el +i%ta (ossu#us intellegere) sed si%ut in Psal#o di%tu# est- &or mundum crea in me, Deus &;.
-xplicatur locus )ac( 12. 1.

(. &&. >in% etia# illud esse (uto- 'ui finxit spiritum hominis in ipso &&0 ta#*ua# aliud sit +a%ta# ani#a# #ittere) aliud in i(so ,o#ine +a%ere) id est) re+i%ere a% reno'are. Sed etia# ,o% si non de gratia) in *ua reno'a#ur) sed de natura) in *ua nas%i#ur) intellega#us) ad utra#*ue sententia# du%i (otest*uia 'el e3 una illa (ri#i ,o#inis ta#*ua# se#en ani#ae attra%tu# i(se +ingit in ,o#ine) ut 'i'i+i%et %or(us0 si'e s(iritu# 'itae) non e3 illa (ro(agine) sed aliunde %or(ori in+usu#) i(se itide# +ingit (er #ortales sensus %arnis) ut +iat ,o#o in ani#a# 'i'a#.
3erpenditur locus Sap *. ,71/.

). &.. Illud sane de li$ro Sa(ientiae) u$i ait- %ortitus sum animam bonam, et cum essem magis bonus, veni ad corpus incoin$uinatum &.0 diligentiore# %onsideratione# +lagitat. Magis eni# 'idetur attestari o(inioni *ua non e3 una (ro(agari) sed desu(er ani#ae 'enire %reduntur ad %or(ora. 1eru#ta#en *uid est- %ortitus sum animam bonam? *uasi aut in illo ani#aru# +onte) si ullus est) aliae sint ani#ae $onae) aliae non $onae) *uae sorte *uada# e3eunt) *uaena# %ui ,o#ini tri$uatur0 aut alias Deus ad ,ora# %on%e(toru# 'el nas%entiu# +a%iat $onas) alias non $onas) *uaru# *uis*ue ,a$eat sorte) *uae a%%iderit. Miru# si ,o% eos salte# adiu'at) *ui %redunt ani#as ali$i +a%tas) singillati# #itti a Deo singulis *ui$us*ue %or(ori$us ,o#inu#) a% non illos (otius) *ui (ro #eritis o(eru#) *uae ante %or(us egerunt) in %or(ora #itti ani#as di%unt. Se%undu# *uid eni# aliae $onae) aliae non $onae 'enire ad %or(ora (ossunt (utari) nisi se%undu# o(era sua5 Ne*ue eni# se%undu# natura#) in *ua +iunt a$ illo *ui o#nes naturas $onas +a%it. Sed a$sit ut %ontradi%a#us A(ostolo) *ui di%it nondu# natos ni,il egisse $oni aut #ali) unde %on+ir#at non (otuisse e3 o(eri$us di%i) sed e3 'o%ante- -aior serviet minori &!0 %u# de ge#inis ageret ad,u% in Re$e%%ae utero %onstitutis. Se*uestre#us ergo (aululu# ,o% de li$ro Sa(ientiae testi#oniu#- ne*ue eni# neglegendi sunt) seu errent) seu 'eru# sa(iant) *ui ,o% s(e%ialiter et singulariter de ani#a illa di%tu# (utant #ediatoris Dei et ,o#inu# ,o#inis C,risti Iesu. 9uod) si ne%esse +uerit) *uale sit (ostea %onsidera$i#us) ut si C,risto %on'enire non (otuerit) *uaera#us *ue#ad#odu# id a%%i(ere de$ea#us) ne %ontra a(ostoli%a# 'enia#us +ide#) (utantes ,a$ere ani#as ali*ua #erita o(eru# suoru#) (rius*ua# in%i(iant in %or(ori$us 'i'ere.
Quid sibi velit Ps 1/3. 2,73/.

*. &!. Nun% illud 'idea#us) *ue#ad#odu# di%tu# sit- )uferes spiritum eorum, et deficient, et in pulverem suum convertentur. Emittes spiritum tuum, et creabuntur" et innovabis faciem terrae &". Pro illis eni# *ui ar$itrantur ani#as e3 (arenti$us si%ut %or(ora %reari) ,o% 'idetur sonare) %u# si% intellegitur) ut s(iritu# eoru# (ro(terea di3erit) *uod eu# ,o#ines e3 ,o#ini$us a%%e(erint- *ui %u# #ortui +uerint) non eis (oterit a$ ,o#ini$us reddi) ut resurgant0 *uia non rursus) *ue#ad#odu# *uando nati sunt) a (arenti$us du%itur) sed Deus eu# reddet) *ui resus%itat #ortuos &/. A% (er ,o% eu#de# s(iritu# di3it eoru# %u# #oriuntur) Dei aute# %u# resurgunt. 9uod (ossunt illi) *ui non e3 (arenti$us) sed Deo #ittente) ani#as 'enire asserunt) (ro sua o(inione si% intellegere) ut eoru# di3erit s(iritu# %u# #oriuntur) *uia in eis erat) et a$ eis e3it0 Dei aute# %u# resurgunt) *uod a$ i(so #ittitur) a$ i(so redditur- (roinde ,o% etia# testi#oniu# neutri eoru# ad'ersatur.
Ps #*+, $,-+* allegorice explanatur.

*. &". Ego 'ero ar$itror #elius intellegi ,o% di%tu# de gratia Dei) *ua interius reno'a#ur. O#niu# eni# su(er$oru# se%undu# terrenu# ,o#ine# 'i'entiu#) et de sua 'anitate (raesu#entiu#) *uoda##odo au+ertur s(iritus (ro(rius) %u# e3uunt se 'etere# ,o#ine#) et in+ir#antur) ut (er+i%iantur e3(ulsa su(er$ia) di%entes Do#ino (er ,u#ile# %on+essione#- -emento $uia pulvis sumus &4- *ui$us di%tu# erat- 'uid superbit terra et cinis? &7 Per o%ulu# *ui((e +idei %ontuentes Dei iustitia#) ut non 'elint %onstituere sua# &8) se#eti(sos des(i%iunt) si%ut Io$ di%it &:) et dista$es%unt) et aesti#ant se terra# et %inere#- ,o% est eni#- Et in pulverem suum convertentur .;. A%%e(to aute# S(iritu Dei) di%unt- ivo autem iam non ego, vivit autem in me &hristus .&. Si% inno'atur +a%ies terrae) (er No'i Testa#enti gratia#) nu#erositate san%toru#.
&estimonium de libro !cclesiaste >12.); in disceptatione vocatur.

,. &/. Illud etia# *uod a(ud E%%lesiasten s%ri(tu# est- Et convertatur pulvis in terram, sicut fuit, et spiritus revertatur ad Deum $ui dedit eum ..) neutri sententiae %ontra altera# su++ragatur) sed inter utra#*ue %onsistit. Cu# eni# isti di3erint ,in% (ro$ari non a (arenti$us) sed a Deo ani#a# dari) *uod %on'erso (ul'ere in terra# sua#) id est %arne) *uae de (ul'ere +a%ta est) re'ertetur s(iritus ad Deu# *ui dedit illu#0 res(ondent illi- Uti*ue ita est. Redit eni# s(iritus ad Deu#) *ui eu# dedit ,o#ini (ri#o) *uando in eius +a%ie# su++la'it .!) %on'erso (ul'ere) id est ,u#ano %or(ore) in terra#) unde (ri#itus +a%tu# est .". Ne*ue eni# ad (arentes erat s(iritus rediturus) *ua#'is inde sit %reatus e3 illo uno *ui ,o#ini (ri#o datus est0 si%ut ne% i(sa %aro (ost #orte# ad (arentes re'ertitur) a *ui$us ea# %erte %onstat esse (ro(agata#. 9ue#ad#odu# ergo %aro non redit ad ,o#ines e3 *ui$us %reata est) sed ad terra# unde (ri#o ,o#ini +or#ata est0 ita et s(iritus non redit ad ,o#ines a *ui$us trans+usus est) sed ad Deu# a *uo (ri#ae illi %arni datus est. ,. &4. 9uo testi#onio sane satis ad#one#ur) e3 ni,ilo Deu# +e%isse ani#a# *ua# (ri#o ,o#ini dedit) non e3 ali*ua ia# +a%ta %reatura) si%ut %or(us e3 terra- et ideo %u# redit) non ,a$et *uo redeat) nisi ad au%tore# *ui ea# dedit0 non ad ea# %reatura# e3 *ua +a%ta est) si%ut %or(us ad terra#. Nulla est eni# %reatura e3 *ua +a%ta est) *uia e3 ni,ilo +a%ta est0 a% (er ,o% ad +a%tore# redit *uae redit) a *uo e3 ni,ilo +a%ta est. Non eni# o#nes redeunt) *uonia# sunt de *ui$us di%itur- %piritus ambulans, et non revertens ./.

Quaestionem de animae origine difficile solvi ex Scripturis.

1/. &7. 9uo%ir%a di++i%ile est *uide# o#nia de ,a% re S%ri(turaru# san%taru# testi#onia %olligere0 *uod etsi +ieri (ossit) ut non solu# %o##e#orentur sed etia# (ertra%tentur) in #agna# ser#onis longitudine# (ergunt- sed ta#en nisi ali*uid ta# %ertu# (ro+eratur) *ua# %erta (ro+eruntur *ui$us ostenditur *uod Deus ani#a# +e%erit) 'el *uod ea# (ri#o ,o#ini dederit) *uona# #odo (er di'ini elo*uii testi#oniu# ista *uaestio sol'atur ignoro. Si eni# s%ri(tu# esset *uod si#iliter su++la'erit Deus in +a%ie# +or#atae #ulieris) et +a%ta +uerit in ani#a# 'i'a#0 ia# *uide# (luri#u# lu%is a%%ederet) *ua %ui*ue +or#atae %arni ,o#inis non e3 (arenti$us dari ani#a# %redere#us- ad,u% ta#en e3s(e%taretur *uid (ro(rie teneretur in (role) *ui no$is #odus usitatus est ,o#inis e3 ,o#ine. Pri#a 'ero #ulier aliter +a%ta est) et ideo ad,u% di%i (osset ani#a# (ro(terea non e3 Ada# di'initus E'ae data#) *uia non e3 illo ta#*ua# (roles orta est. Si aute# ,o#ini *ui (ri#us e3 illis natus est) %o##e#oraret S%ri(tura non e3 (arenti$us du%ta#) sed desu(er ani#a# data#) illud ia# in %aeteris) etia# ta%ente S%ri(tura) o(orteret intellegi.
1n utri"ue sententiae accomodari possit illud Rom ., #$. 1*71,.

11. &8. Nun% ita*ue et illud %onsidere#us) utru# neutra# %on+ir#et sententia#) sed utri*ue (ossit a%%o##odari) *uod s%ri(tu# est- #er unum hominem peccatum in hunc mundum intravit, et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in $uo omnes peccaverunt .4! et (aulo (ost- %icut per unius delictum in omnes homines ad condemnationem, ita et per unius iustificationem in omnes homines ad iustificationem vitae. %icut enim per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, ita et per unius obedientiam iusti constituentur multi .7. E3 ,is eni# 'er$is A(ostoli) *ui de+endunt ani#aru# (ro(agine#) sententia# sua# si% astruere #oliuntur- Si se%undu# sola# %arne#) in*uiunt) (otest intellegi (e%%atu# 'el (e%%ator) non %ogi#ur in ,is 'er$is e3 (arenti$us ani#a# %redere0 si aute# *ua#'is (er ille%e$ra# %arnis) non ta#en (e%%at nisi ani#a) *uo#odo a%%i(iendu# est *uod di%tu# est) in $uo omnes peccaverunt, si non e3 Ada# etia# ani#a) si%ut %aro) (ro(agata est5 aut *uo#odo per illius inobedientiam peccatores constituti sunt, si tantu# se%undu# %arne# in illo) non etia# se%undu# ani#a# +uerunt5
1rgumentum ex infantium baptismo.

11. &:. Ca'endu# est eni# ne 'el Deus 'ideatur au%tor esse (e%%ati) si dat ani#a# %arni) in *ua ea# (e%%are ne%esse sit0 'el (ossit esse ani#a) (raeter i(sius C,risti) %ui li$erandae a (e%%ato non sit %,ristiana gratia ne%essaria) *uia non (e%%a'it in Ada#) si o#nes in eo (e%%asse se%undu# %arne# tantu# *uae de illo %reata est) non etia# se%undu# ani#a# di%tu# est- *uod us*ue adeo %ontrariu# est e%%lesiasti%ae +idei) ut (arentes ad (er%i(ienda# gratia# san%ti Ba(tis#i etia# %u# (ar'ulis at*ue in+anti$us %urrant0 in *ui$us si ,o% 'in%ulu# (e%%ati sol'itur *uod tantu##odo %arnis) non etia# *uod ani#ae est) #erito *uaeritur *uid eis o$esset) si in illa aetate de %or(ore sine Ba(tis#o e3irent. Si eni# (er ,o% Sa%ra#entu# %or(ori eoru# %onsulitur) non et ani#ae) de$erent et #ortui $a(tiCari- at %u# 'idea#us ,o% uni'ersaliter E%%lesia# retinere) ut %u# 'i'enti$us %urratur) et 'i'enti$us su%%urratur) ne %u# #ortui +uerint ni,il (ossit +ieri *uod (rosit0 non 'ide#us *uid aliud (ossit intellegi) nisi

unu#*ue#*ue (ar'ulu# non esse nisi Ada# et %or(ore et ani#a) et ideo illi C,risti gratia# ne%essaria#. Aetas *ui((e illa in sei(sa ni,il egit 'el $oni 'el #ali0 (roinde i$i ani#a inno%entissi#a est) si e3 Ada# (ro(agata non est- unde *uo#odo (ossit iuste ire in %onde#natione#) si de %or(ore sine Ba(tis#o e3ierit) *uis*uis ista# sententia# de ani#a tenens (otuerit de#onstrare) #irandus est.
$oncupiscentiae causam et in corpore et in anima esse.

12. .;. 1erissi#e *ui((e a% 'era%issi#e s%ri(tu# est- &aro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem .8- sed ta#en %arne# sine ani#a %on%u(is%ere ni,il (osse) (uto *uod o#nis do%tus indo%tus*ue non du$itet. A% (er ,o% i(sius %on%u(is%entiae %arnalis %ausa non est in ani#a sola) sed #ulto #inus est in %arne sola. E3 utro*ue eni# +it- e3 ani#a s%ili%et) *uod sine illa dele%tatio nulla sentitur0 e3 %arne aute#) *uod sine illa %arnalis dele%tatio non sentitur. Carne# ita*ue %on%u(is%ente# ad'ersus s(iritu# di%it A(ostolus %arnale# (ro%ul du$io dele%tatione#) *ua# de %arne et %u# %arne s(iritus ,a$et ad'ersus dele%tatione#) *ua# solus ,a$et. Solus *ui((e ,a$et) nisi +allor) illud desideriu#) non %u# %arnis 'olu(tate) 'el %arnaliu# reru# %u(iditate %o##i3tu#) *uo desiderat et deficit anima in atria Domini .:. Solus ,a$et etia# illud) de *uo ei di%itur- &oncupisti sapientiam" serva mandatum, et Dominus praebet illam tibi !;. Na# %u# s(iritus i#(erat #e#$ris %or(oris) ut ,ui% desiderio ser'iant) *uo solus a%%enditur) 'elut %u# assu#itur %ode3) %u# ali*uid s%ri$itur) legitur) dis(utatur) auditur) %u# deni*ue (anis +rangitur esurienti) et %aetera ,u#anitatis a% #iseri%ordiae (raestantur o++i%ia0 o$edientia# %aro e3,i$et) non %on%u(is%entia# #o'et. >is at*ue ,uius#odi $onis desideriis *ui$us sola ani#a %on%u(is%it) %u# ad'ersatur ali*uid *uod ea#de# ani#a# se%undu# %arne# dele%tat) tun% di%itur %aro %on%u(is%ere ad'ersus s(iritu#) et s(iritus ad'ersus %arne#.
1nima concupiscit "uamdiu peccatum inest in corpore mortis.

12. .&. Si% eni# di%ta est %aro in eo *uod se%undu# i(sa# +a%it ani#a) %u# ait- &aro concupiscit !&0 *ue#ad#odu# di%tu# est- Auris audit) et o%ulus 'idet 9uis eni# nes%it *uod ani#a (otius et (er aure# audiat) et (er o%ulu# 'ideat5 Ita lo*ui#ur et %u# di%i#us- Manus tua su$'enit ,o#ini0 %u# ali*uid (orre%ta #anu datur) *uo %ui*ua# su$'eniatur. 9uod si de i(so etia# +idei o%ulo) ad *ue# (ertinet %redere *uae (er %arne# non 'identur) di%tu# est- idebit omnis caro salutare Dei !.0 non uti*ue nisi de ani#a) *ua 'i'it %aro) %u# etia# (er i(sa# %arne# nostra# C,ristu# (ie 'idere) id est) +or#a# *ua indutus est (ro(ter nos) non (ertineat ad %on%u(is%entia#) sed ad #inisteriu# %arnis) ne +orte ali*uis ita 'elit a%%i(ere *uod di%tu# est- idebit omnis caro salutare Dei*uanto %ongruentius di%itur %aro %on%u(is%ere) *uando ani#a non solu# %arni ani#ale# 'ita# (rae$et) 'eru# etia# se%undu# i(sa# %arne# ali*uid %on%u(is%it0 *uod in (otestate non est ne %on%u(is%at) *ua#diu inest (e%%atu# in #e#$ris) id est) 'iolenta *uaeda# %arnis ille%e$ra in %or(ore #ortis ,uius) 'eniens de 'indi%ta illius (e%%ati) unde (ro(agine# du%i#us) se%undu# *ua# o#nes ante gratia# +ilii sunt irae !!. Contra *uod (e%%atu# #ilitant su$ gratia %onstituti) non ut non sit in eoru# %or(ore) *ua#diu ita #ortale est) ut et #ortuu# iure di%atur) sed ut non regnet. Non aute# regnat) %u# desideriis eius) id est) ,is *uae se%undu# %arne# %ontra s(iritu# %on%u(is%untur) non o$editur. Proinde A(ostolus nu#*uid ait- Non sit (e%%atu# in 'estro #ortali

%or(ore <s%ie$at *ui((e inesse (e%%ati dele%tatione#) *ua# (e%%atu# 'o%at) de(ra'ata s%ili%et e3 (ri#a transgressione natura=5 sed- +on, in*uit) regnet peccatum in vestro mortali corpore ad obediendum desideriis eius" nec exhibeatis membra vestra arma ini$uitatis peccato !".
=aec opinio "uam sit expedita ad duos errores vitandos.

13. ... Se%undu# ,an% sententia#) ne% re# a$surdissi#a# di%i#us) *uod %aro sine ani#a %on%u(is%at0 ne% Mani%,aeis %onsenti#us) *ui %u# 'iderent non (osse %arne# sine ani#a %on%u(is%ere) alia# *ua#da# ani#a# sua# e3 alia natura Deo %ontraria %arne# ,a$ere (uta'erunt) unde %on%u(is%at ad'ersus s(iritu#. Ne% ali%ui ani#ae non esse ne%essaria# C,risti gratia# di%ere %ogi#ur) %u# di%itur no$is- 9uid #eruit ani#a in+antis) unde illi (erni%iosu# sit non (er%e(to %,ristiani Ba(tis#i sa%ra#ento e3ire de %or(ore) si ne% (ro(riu# ali*uod (e%%atu# %o##isit) ne% e3 illa est *uae in Ada# (ri#a (e%%a'it5
4terum de infantium baptismo disputatur.

13. .!. Non eni# de (ueris grandius%ulis agi#us) *ui$us *uide# (e%%atu# (ro(riu# nolunt attri$uere *uida#) nisi a$ anni *uarti de%i#i arti%ulo) %u# (u$es%ere %oe(erint. 9uod #erito %redere#us) si nulla essent (e%%ata) nisi *uae #e#$ris genitali$us ad#ittuntur- *uis 'ero audeat a++ir#are) +urta) #enda%ia) (eriuria) non esse (e%%ata) nisi *ui talia 'ult i#(une %o##ittere5 At ,is (lena est (uerilis aetas) *ua#'is in eis non ita ut in #aiori$us (unienda 'ideantur) *uod s(erentur annis a%%edenti$us) *ui$us ratio %on'ales%at) (osse (rae%e(ta salutaria #elius intellegere) eis*ue li$entius o$edire. Sed nun% de (ueris non agi#us) *uoru# %arnale# a% (uerile# 'olu(tate# 'el %or(oris 'el ani#i si 'eritas et ae*uitas o((ugna'erit) *ui$us (ossunt 'iri$us di%toru# at*ue +a%toru# re(ugnant0 (ro *ua) nisi (ro +alsitate et ini*uitate) *uae su++ragari 'ide$itur eis) 'el ad (er%i(ienda *uae alli%iunt) 'el ad 'itanda *uae o++endunt5 De in+anti$us lo*ui#ur) non *uia nas%untur (leru#*ue de adulteris <ne*ue eni# in (ra'is #ori$us naturae dona %ul(anda sunt0 aut (ro(terea non de$uerunt ger#inare +ru#enta) *uod ea se'it +urantis #anus- aut 'ero i(sis (arenti$us o$+utura sit ini*uitas sua) si se ad Deu# %on'ertendo %orre3erint0 *uanto #inus +iliis) si re%te 'i3erint5=.
3aedobaptismum favere traducianismo.

1#. .!. Sed illa aetas 'e,e#ente# *uaestione# #o'et) %uius ani#a %u# (e%%atu# nullu# ,a$eat de (ro(rio 'oluntatis ar$itrio) *uaeritur *uo#odo (ossit iusti+i%ari (er illius unius ,o#inis o$edientia#) si (er alterius unius ino$edientia# rea non est5 >ae% 'o3 eoru# est) *ui ani#as ,o#inu# e3 ,o#ini$us (arenti$us %reatas 'olunt) non *uide# nisi a %reatore Deo) sed si%ut etia# %or(ora. Non eni# et ,ae% (arentes %reant) a% non ille *ui ait- #rius$uam te formarem in utero, novi te !/.
=ic respondetur ex persona eorum. "ui singulas singulis dari opinantur.

1#. .". 9ui$us res(ondetur) ani#as *uide# %or(ori$us ,o#inu# Deu# no'as singillati# dare) ad ,o% ut in %arne (e%%ati de originali (e%%ato 'eniente re%te 'i'endo) %arnales*ue %on%u(is%entias su$ Dei gratia su$igendo) #eritu#

%o#(arent) *uo %u# i(so %or(ore in #elius trans+erantur te#(ore resurre%tionis) et in C,risto in aeternu# %u# Angelis 'i'ant. Sed ne%esse esse ut) %u# #e#$ris terrenis at*ue #ortali$us) #a3i#e*ue de (e%%ati %arne (ro(agatis) #iro #odo %oa(tantur) ut ea (ri#itus 'i'i+i%are) (ost etia# aetatis a%%essu regere (ossint) ta#*ua# o$li'ione (raegra'entur. 9uae si esset *uoda##odo indigesti$ilis) Creatori tri$ueretur- %u# 'ero (aulati# a$ ,uius o$li'ionis tor(ore ani#a resi(is%ens (ossit %on'erti ad Deu# suu#) eius*ue #iseri%ordia# et 'eritate# (ri#o i(sa (ietate %on'ersionis) deinde ser'andi (rae%e(ti eius (erse'erantia (ro#ereri0 *uid ei o$est illo 'elut so#no (aululu# i##ergi) unde (aulati# e'igilans in lu%e# intellegentiae) (ro(ter *ua# rationalis ani#a +a%ta est) (otest (er 'oluntate# $ona# eligere 'ita# $ona#5 *uod *uide# non (oterit) nisi adiu'erit gratia Dei (er Mediatore#. >o% si negle3erit ,o#o) non tantu# se%undu# %arne#) 'eru# etia# se%undu# s(iritu# erit Ada#- si aute# %ura'erit) erit Ada# se%undu# %arne# tantu##odo0 se%undu# s(iritu# aute# re%te 'i'ens) illud etia# *uod de Ada# %ul(a$ile tra%tu# est) #undatu# a la$e (e%%ati re%i(ere #ere$itur illa %o##utatione *ua# san%tis resurre%tio (olli%etur.
9aptisma opus est infantibus ad solvendam poenam peccati originalis et concupiscentiam domandam.

1#. ./. Sed ante*ua# (er aetate# (ossit se%undu# s(iritu# 'i'ere) ne%essariu# ,a$et Mediatoris Sa%ra#entu#) ut *uod (er eius +ide# nondu# (otest) (er eoru# *ui eu# diligunt +iat. Eius eni# Sa%ra#ento sol'itur etia# in aetate in+antili originalis (oena (e%%ati0 a *uo nisi adiutus) etia# iu'enis) %arnale# %on%u(is%entia# non do#a$it0 ne% ea su$iugata aeternae 'itae #eritu# a((re,endet) nisi eius dono) *ue# (ro#ereri studet. Ideo 'i'us o(ortet etia# in+ans $a(tiCetur) ne o$sit ani#ae so%ietas %arnis (e%%ati) *ua (arti%i(ata +it ut ni,il (ossit ani#a in+antis se%undu# s(iritu# sa(ere. I(sa *ui((e a++e%tio gra'at etia# %or(ore e3uta#) nisi %u# in %or(ore est) (er uni%u# sa%ri+i%iu# 'eri sa%erdotis e3(ietur.
4dem argumentum penitius perpenditur.

1%. .4. 9uid ergo) ait ali*uis) si ,o% non %ura'erint sui) 'el in+idelitate) 'el neglegentia5 >o% *uide# etia# de #aiori$us di%i (otest. Possunt eni# 'el re(ente e#ori) 'el a(ud eos aegrotare) u$i eis *uo $a(tiCentur) ne#o su$'eniat. Sed illi) in*uit) ,a$ent etia# (ro(ria (e%%ata) *uoru# indigeant re#issione) *uae si di#issa non +uerint) ne#o eos re%te di%et i##erito (le%ti (ro iis *uae in sua 'ita sua 'oluntate %o##iserint- illa 'ero ani#a) %ui *uaeda# %ontagio tra%ta de %arne (e%%ati) si de illa (ri#a ani#a (e%%atri%e non %reata est) nullo #odo i#(utari (otest <ne*ue eni# ullo (e%%ato) sed natura *ua si% +a%ta est) et Deo dante %arni data est=0 %ur aliena$itur a$ aeterna 'ita) si $a(tiCando in+anti ne#o su$'enerit5 An +orte ni,il o$erit5 9uid ergo (rodest ei %ui su$'enitur) si ni,il o$est %ui non su$'enitur5
Quid respondeant fautores "creationismi".

1%. .7. >i% (ro sua %ausa *uid res(ondere (ossint) *ui se%undu# S%ri(turas san%tas) 'el *uod a(ud eas in'eniatur) 'el *uod eis non ad'ersetur) %onantur asserere ani#as no'as non de (arenti$us tra%tas %or(ori$us dari0 nondu# #e audisse) 'el us(ia# legisse +ateor. Non ideo sane a$sentiu# negotiu#

deserendu# est) si *uid #i,i) *uo adiu'ari 'ideatur) o%%urrerit. Possunt eni# ad,u% di%ere) Deu# (raes%iu# *uo#odo *uae*ue ani#a 'i%tura esset) si diutius in %or(ore 'i'eret) ei (ro%urare la'a%ri salutaris #inistratione#) %uius +utura# +uisse (rae'idet (ietate#) %u# ad annos +idei %a(a%es 'eniret) si non eu# o(orteret (ro(ter ali*ua# o%%ulta# %ausa# #orte (rae'eniri. O%%ultu# ita*ue est) at*ue a$ ,u#ano) 'el %erte a$ ingenio #eo re#otissi#u#) %ur nas%atur in+ans) 'el %ontinuo 'el %ito #oriturus- sed ,o% ita o%%ultu# est) ut neutros adiu'et) de *uoru# nun% sententiis dis%e(ta#us. Illa eni# e3(losa o(inione *ua (utantur ani#ae (ro antea%tae 'itae #eritis in %or(ora detrudi) ut ea %itius sol'i #eruisse 'ideatur) *uae non #ulta (e%%a'erat) ne %ontradi%a#us A(ostolo) ni,il nondu# natos $oni 'el #ali egisse testanti !40 ne% illi *ui ani#ae tradu%e# a++ir#ant) (ossunt (ro se ostendere %ur alioru# #ors a%%eleretur) retardetur alioru#) ne% *ui eas dari no'as 'olunt singulis singulas. O%%ulta ergo ista %ausa est) et utris*ue (ariter) *uantu# e3isti#o) ne% su++ragatur) ne% ad'ersatur.
De baptismo et de infantium interitu immaturo.

1(. .8. Proinde *ui de in+antiu# #orti$us urge$antur) %ur o#ni$us sit ne%essariu# Ba(tis#i sa%ra#entu#) *uoru# ani#ae non e3 illa du%tae sunt) %uius ino$edientia peccatores constituti sunt multi !70 %u# res(ondent) (e%%atores *uide# o#nes %onstitui se%undu# %arne#) se%undu# ani#a# 'ero nonnisi eos *ui eo te#(ore #ale 'i3erunt) *uo et $ene (otuissent0 o#nes aute# ani#as) ,o% est et in+antu#) ideo ,a$ere ne%essariu# Ba(tis#i sa%ra#entu#) sine *uo e3 ,a% 'ita etia# in illa aetate e#igrare non e3(edit) *uia %ontagio (e%%ati e3 %arne (e%%ati) *ua o$ruitur ani#a) %u# ,is inseritur #e#$ris) o$erit ei (ost #orte#) nisi %u# ad,u% in i(sa %arne est) Sa%ra#ento Mediatoris e3(ietur0 ei*ue di'initus ,o% au3iliu# (ro%urari) *ua# Deus (raes%iit) si us*ue ad annos +idei %ongruos ,i% 'i'eret) (ie +uisse 'i%tura#) *ua# (ro(ter ali*uid *uod i(se no'it) et nas%i 'oluit in %or(ore) et %ito e3tra3it e %or(ore- %u# ergo ,ae% res(ondent) *uid eis %ontradi%i (otest) nisi in%ertos nos eoru# salutis +ieri) *ui ,a% 'ita $ene gesta) in E%%lesiae (a%e de+un%ti sunt0 si non solu# se%undu# id *uod *uis*ue 'i3it) 'eru# etia# se%undu# id *uod 'i%turus esset) si a#(lius 'i'ere (otuisset) *uis*ue iudi%andus est5 *uando*uide# 'alent a(ud Deu# #erita #ala) non tantu# (raeteritoru#) sed +uturoru# etia# deli%toru#) a *uoru# reatu ne% #ors li$erat) si ante*ua# +uerint %o##issa (ro'enerit0 ne% ali*uid ei (raestitu# est) $ui raptus est ne malitia mutaret intellectum eius !8. Deus eni# (raes%ius illius +uturae #alitiae) %ur non eu# se%undu# i(sa# (otius iudi%aturus est) si #oriturae ani#ae in+antis) ne o$esset ei e3 %or(ore (e%%ati (arti%i(ata %ollu'ies) ideo su$'eniendu# iudi%a'it (er Ba(tis#u#) *uia (raes%i'it ea#) si 'i'eret) (ie +ideliter*ue +uisse 'i%tura#5
5mnes 'omines peccato originali obnoxios esse.

1(. .:. An ideo (otius re+elli ,o% in'entu# (otest) *uia #eu# est- illi aute# *ui de ,a% sententia %ertos se esse %on+ir#ant) alia +ortasse (ro+erunt 'el testi#onia S%ri(turaru#) 'el do%u#enta rationu#) *ui$us ,an% au+erant a#$iguitate#) 'el %erte ostendant) non esse %ontra id *uod sentiunt illud A(ostoli) *uo gratia# *ua sal'i e++i%i#ur) #agna intentione %o##endans) ait%icut in )dam omnes moriuntur, sic et in &hristo omnes vivificabuntur !:0 et! %icut per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, sic per

obedientiam unius hominis iusti constituentur multi ";0 eosde#*ue #ultos (e%%atores) non *ui$usda# e3%e(tis) sed o#nes intellegi 'olens) su(erius ait de Ada#- In $uo omnes peccaverunt "&- unde uti*ue in+antu# ani#as non (osse se%erni) et eo *uod di%tu# est) omnes, et eo *uod eis (er Ba(tis#u# su$'enitur) non a$surde %redunt) *ui ani#as e3 unius tradu%e sa(iunt) nisi ali*ua #ani+esta et li*uida 'el ratione) *uae S%ri(turis san%tis non re(ugnet) 'el earu# i(saru# S%ri(turaru# au%toritate redarguantur5
&estimonium ex Sapientiae libro in utram"ue partem tractatur.

1). !;. Ia# ita*ue 'idea#us) *uantu# sus%e(ti ,uius o(eris ne%essitas (atitur) *uale etia# illud sit) *uod (aulo ante distuli#us. S%ri(tu# est eni# in li$ro Sa(ientiae- #uer autem eram ingeniosus, et sortitus sum animam bonam" et cum essem magis bonus, veni ad corpus incoin$uinatum ".. Cu# eni# 'ideatur illos adiu'are ,o% testi#oniu#) *ui non e3 (arenti$us %reari) sed 'enire ad %or(us 'el des%endere Deo #ittente ani#as di%unt0 rursus ,o% i#(edit eoru# sententia#) *uod ait- %ortitus sum animam bonam- %u# (ro%ul du$io 'el e3 uno +onte #anare *uoda##odo ta#*ua# ri'ulos) 'el (ari natura +ieri ani#as %redunt) *uas Deus #ittit in %or(ora0 non aute# alias $onas 'el #agis $onas) et alias non $onas 'el #inus $onas. Unde eni# $onae aut #agis $onae) seu non $onae aut #inus $onae ani#ae) nisi 'el #ori$us se%undu# li$eru# 'oluntatis ar$itriu#) 'el di++erentia te#(eraturae %or(oru#) du# aliae #agis) aliae #inus gra'antur %or(ore) *uod %orru#(itur et aggra'at ani#a# "!5 Sed ne*ue a%tio erat ali*ua singularu# *uaru#*ue ani#aru#) *ua earu# #ores dis%ernerentur) ante*ua# 'enirent ad %or(ora0 ne% e3 %or(ore #inus gra'ante (otuit iste di%ere ani#a# su#a# $ona#) *ui ait- %ortitus sum animam bonam" et cum essem magis bonus, veni ad corpus incoin$uinatum. A%%essisse eni# di3it $onitati *ua $onus erat) sortitus 'ideli%et ani#a# $ona#) ut etia# ad %or(us in%oin*uinatu# 'eniret. Aliunde ergo $onus ante*ua# 'eniret ad %or(us- sed uti*ue non di++erentia #oru#) *uia nullu# antea 'itae gestae #eritu#0 non di++erentia %or(oris) *uia (rius $onus *ua# 'eniret ad %or(us. Unde igitur5
-xplicatio Sap *. 1,72/ continuatur.

1). !&. >o% aute# illis *ui e3 tradu%e ani#ae illius (rae'ari%atri%is ani#as %reari asserunt) *ua#'is (ro eis sonare non 'ideatur) *uod di%tu# est- eni ad corpus, ta#en in %aeteris non in%ongrue %oa(tatur0 ut %u# di3isset- #uer autem eram ingeniosus, idi(su# e3(li%ans *ui$us %ausis ingeniosus esset) %ontinuo su$iungeret- Et sortitus sum animam bonam, 'ideli%et e3 (aterno ingenio 'el %or(orali te#(era#ento. Deinde- &um essem, in*uit) magis bonus, veni ad corpus incoin$uinatum- *uod si #aternu# intellegatur) ne ,o% *uide# *uod di%tu# est- eni ad corpus, ,ui% o(inioni re+raga$itur) %u# e3 ani#a et %or(ore (aterno 'enisse ad #aternu# %or(us a%%i(itur in%oin*uinatu#) 'ideli%et 'el a %ruore #enstruo0 di%untur eni# e3 ,o% ingenia gra'ari0 'el a %onta#inatione adulterina. Ita et ,ae% 'er$a li$ri ,uius aut #agis eis +a'ent) *ui ani#aru# tradu%e# lo*uuntur0 aut si et isti ea (ossunt (ro se inter(retari) inter utros*ue alternant.
3otestne in $'ristum illud testimonium convenire?

1*. !.. 9uae si de Do#ino se%undu# ,u#ana#) *uae a 1er$o assu#(ta est) %reatura# 'eli#us a%%i(ere) sunt *uide# in eade# %ir%u#stantia le%tionis) *uae illi e3%ellentiae non %on'eniant0 #a3i#e illud) *uia ide# i(se *ui ,ae% in eode# li$ro lo*uitur) ali*uanto su(erius %u# ista 'er$a) de *ui$us nun% agi#us) di%eret) %on+essus est e3 se#ine 'iri in sanguine %oagulatu# ""- a *uo nas%endi #odo uti*ue alienus est 1irginis (artus) *ua# non e3 se#ine 'iri %arne# %on%e(isse C,risti) nullus a#$igit %,ristianus. Sed *uia est in Psal#is) u$i ait- Foderunt manus meas et pedes, dinumeraverunt omnia ossa mea" ipsi vero consideraverunt et conspexerunt me! diviserunt sibi vestimenta mea, et super vestem meam miserunt sortem "/, *uae (ro(rie illi uni %ongruunt0 i$i etia# di3it- Deus, Deus meus, respice me, ut$uid me dereli$uisti? longe a salute mea verba delictorum meorum "4) *uae rursus ei non %on'eniunt) nisi trans+iguranti in se %or(us ,u#ilitatis nostrae) *uonia# #e#$ra su#us %or(oris eius- et *uia in i(so E'angelio) puer proficiebat aetate, et sapientia "7si (ossunt etia# ista) *uae %ir%u# ,an% sententia# in li$ro %apientiae leguntur) (ro(ter ,u#ile# +or#a# ser'i et unitate# %or(oris E%%lesiae %u# %a(ite suo) eide# i(si Do#ino %oa(tari0 *uid ingeniosius illo (uero) %uius in annis duode%i# seniores sa(ientia# #ira$antur "85 et *uid illa ani#a #elius) *uae) etia#si 'in%ant non %ertando) sed (ro$ando) *ui ani#aru# tradu%e# a++ir#ant) non erit %onse*uens ut etia# i(sa e3 illius (rae'ari%atoris tradu%e 'enisse %redenda sit0 ne (er illius ,o#inis ino$edientia# etia# i(se (e%%ator %onstituatur) (er %uius unius o$edientia# a$ illo reatu li$erati) iusti %onstituuntur #ulti5 et *uid in%oin*uinatius illo utero 1irginis) %uius %aro etia#si de (e%%ati (ro(agatione 'enit) non ta#en de (e%%ati (ro(agatione %on%e(it0 ut ne i(su# *uide# %or(us C,risti ea le3 se'erit in utero Mariae) *uae in #e#$ris (osita %or(oris #ortis) re(ugnat legi #entis5 *ua# san%ti (atres %oniugati re+renantes) non *uide# nisi *uous*ue li%e$at in %on%u$itu# rela3arunt0 ne% ta#en tantu##odo *uous*ue li%e$at) eius i#(etu# (ertulerunt. Proinde %or(us C,risti *ua#'is e3 %arne +e#inae assu#(tu# est) *uae de illa %arnis (e%%ati (ro(agatione %on%e(ta +uerat) ta#en *uia non si% in ea %on%e(tu# est) *uo#odo +uerat illa %on%e(ta) ne% i(sa erat %aro (e%%ati) sed si#ilitudo %arnis (e%%ati. Non eni# a%%e(it inde reatu# #oriendi) *ui a((aret in #otu %arnis non 'oluntario) *ua#'is 'oluntate su(erando) ad'ersus *ue# s(iritus %on%u(is%it ":- sed a%%e(it inde) non *uod %ontagioni (rae'ari%ationis) sed *uod e3sol'endae inde$itae #orti) et ostendendae (ro#issae resurre%tioni su++i%eret0 *uoru# unu# no$is ad non ti#endu#) alteru# ad s(erandu# 'aleret.
nde $'risti anima.

1*. !!. Deni*ue si a #e *uaeratur unde a%%e(erit ani#a# Iesus C,ristus) #alle# *uide# ,in% audire #eliores at*ue do%tiores- sed ta#en (ro #eo %a(tu li$entius res(onderi#) unde Ada#) *ua# de Ada#. Si eni# (ul'is assu#(tus e3 terra) in *ua nullus ,o#inu# +uerat o(eratus) #eruit di'initus ani#ari0 *uanto #agis %or(us assu#(tu# e3 %arne) in *ua itide# nullus ,o#inu# +uerat o(eratus) sortitu# est ani#a# $ona#) %u# illi% erigeretur %asurus) ,i% des%enderet le'aturus5 Et +ortasse ideo ait- %ortitus sum animam bonam /; <si ta#en ,o% de illo o(ortet intellegi=) *uia solent *uae sorte dantur) di'initus dari- aut) *uod +identer di%endu# est) ne 'el illa ani#a ali*ui$us o(eri$us (rae%edenti$us ad tantu# a(i%e# su$'e%ta (utaretur) ut %u# ea 1er$u# %aro +ieret) et ,a$itaret in no$is /&) ad au+erenda# sus(i%ione# (rae%edentiu# #eritoru# sortis no#en a%%essit.

1nimam $'risti non fuisse in 1bra'ae lumbis ideo"ue non ex traduce.

1,. !". Est in E(istola *uae ins%ri$itur ad >e$raeos) lo%us *uida# diligenti %onsideratione dignissi#us. Cu# eni# (er Mel%,isede%,) in *uo ,uius rei +uturae +igura (rae%esserat) dis%erneret sa%erdotiu# C,risti a sa%erdotio Le'iidete ergo, in*uit) $ualis hic est, cui et decimam partem )braham dedit de primitiis patriarcha. Et ii $uidem $ui de filiis sunt *evi, sacerdotium accipientes, mandatum habent a decimis populi secundum *egem, hoc est a fratribus suis, $uamvis et ipsi ex lumbis )brahae exierunt! $ui autem non est ex genere eorum, decimavit )braham, et habentem promissionem benedixit. %ine ulla autem contradictione, $ui minor est a maiore benedicitur! et hic $uidem decimas morientes homines accipiunt" ibi autem $ui testificatur se vivere, et sicut oportet dicere, propter )braham, et *evi accipiens decimam decimatus est! adhuc enim in lumbis patris sui fuit /.. Si ergo etia# ,o% 'alet ad ista# distantia#) *uantu# (raee#ineat sa%erdotio Le'iti%o sa%erdotiu# C,risti) *uod sa%erdos C,ristus (er illu# (rae+iguratus est) *ui de%i#a'it A$ra,a#) in *uo et i(se Le'i de%i#atus est) (ro+e%to C,ristus a$ eo non est de%i#atus. At si (ro(terea de%i#atus est Le'i) *uia erat in lu#$is A$ra,ae0 (ro(terea non est de%i#atus C,ristus) *uia non erat in lu#$is A$ra,ae. Porro aute# si non se%undu# ani#a#) sed tantu# se%undu# %arne# a%%i(i#us Le'i +uisse in A$ra,a#0 i$i erat et C,ristus) *uia et C,ristus se%undu# %arne# e3 se#ine est A$ra,ae0 et i(se ita*ue de%i#atus est. 9uid est ergo *uod a++ertur (ro #agna di++erentia sa%erdotii C,risti a sa%erdotio Le'i) *uod Le'i de%i#atus est a Mel%,isede%,) %u# esset in lu#$is A$ra,ae) u$i et C,ristus erat) unde (ariter de%i#ati sunt0 nisi *uia ne%esse est intellega#us) se%undu# ali*ue# #odu# i$i C,ristu# non +uisse5 9uis aute# neget eu# se%undu# %arne# i$i +uisse5 Ergo se%undu# ani#a# i$i non +uit. Non est igitur ani#a C,risti de tradu%e (rae'ari%ationis Adae) alio*uin etia# i(sa i$i +uisset.
1d argumentum nunc allatum "uid respondendum defendentibus animarum traducem?

2/. !/. >i% e3istunt illi *ui tradu%e# ani#aru# de+endunt) et di%unt %on+ir#ata# esse sententia# sua#) si Le'i %onstat etia# se%undu# ani#a# +uisse in lu#$is A$ra,ae) in *uo eu# de%i#a'it Mel%,isede%,) ut (ossit a$ eo C,ristus in ista de%i#atione dis%erni- *ui *uonia# de%i#atus non est) et ta#en in lu#$is A$ra,ae se%undu# %arne# +uit) restat ut se%undu# ani#a# i$i non +uerit) et ideo sit %onse*uens ut i$i Le'i se%undu# ani#a# +uerit. >o% ad #e non #ultu# attinet) *ui utroru#*ue %ollatione# ad,u% audire su# (aratior) *ua# utroru#li$et ia# %on+ir#are sententia#. Interi# C,risti ani#a# a$ origine ,uius tradu%is (er ,o% testi#oniu# se%ernere 'olui. In'enient isti *uid eis (ro %aeteris +ortasse res(ondeant) et di%ant) *uod etia# #e non (aru# #o'et) *ua#'is nullius ,o#inis ani#a sit in lu#$is (atris sui) se%undu# %arne# ta#en in lu#$is A$ra,ae %onstitutu# Le'i de%i#atu#) et i$i %onstitutu# se%undu# %arne# C,ristu# non de%i#atu#. Se%undu# ratione# *ui((e illa# se#inale# i$i +uit Le'i) *ua ratione (er %on%u$itu# 'enturus erat in #atre#) se%undu# *ua# ratione# non i$i erat C,risti %aro) *ua#'is se%undu# i(sa# i$i +uerit Mariae %aro. 9ua(ro(ter ne% Le'i) ne% C,ristus in lu#$is A$ra,ae se%undu# ani#a#- se%undu# %arne# 'ero et Le'i) et C,ristus0 sed Le'i se%undu# %on%u(is%entia# %arnale#) C,ristus aute# se%undu# sola# su$stantia# %or(orale#. Cu# eni# sit in se#ine et 'isi$ilis %or(ulentia) et in'isi$ilis ratio) utru#*ue %u%urrit e3 A$ra,a#) 'el etia# e3 i(so

Ada# us*ue ad %or(us Mariae0 *uia et i(su# eo #odo %on%e(tu# et e3ortu# est- C,ristus aute# 'isi$ile# %arnis su$stantia# de %arne 1irginis su#(sit0 ratio 'ero %on%e(tionis eius non a se#ine 'irili) sed longe aliter a% desu(er 'enit. Proinde se%undu# ,o% *uod de #atre a%%e(it) etia# in lu#$is A$ra,ae +uit.
1rgumentum pro prima opinione.

2/. !4. Ille est igitur de%i#atus in A$ra,a#) *ui li%et se%undu# %arne# tantu#) si% ta#en +uit in lu#$is eius) *ue#ad#odu# in sui (atris etia# i(se A$ra,a#0 id est) *ui si% est natus de (atre A$ra,a#) *ue#ad#odu# de suo (atre natus est A$ra,a#) (er lege# s%ili%et in #e#$ris re(ugnante# legi #entis /! et in'isi$ile# %on%u(is%entia#) *ua#'is ea# %asta et $ona iura nu(tiaru# non sinant 'alere) nisi *uantu# e3 ea (ossunt generi su$stituendo (ros(i%ere- non aute# et ille i$i de%i#atus est) %uius %aro inde non +er'ore# 'ulneris) sed #ateria# #edi%a#inis tra3it. Na# %u# i(sa de%i#atio ad (rae+iguranda# #edi%ina# (ertinuerit) illud in A$ra,ae %arne de%i#a$atur *uod %ura$atur) non illud unde %ura$atur. Eade# na#*ue %aro non A$ra,ae tantu#) sed i(sius (ri#i terreni*ue ,o#inis) si#ul ,a$e$at et 'ulnus (rae'ari%ationis et #edi%a#entu# 'ulneris- 'ulnus (rae'ari%ationis in lege #e#$roru# re(ugnante legi #entis) *uae (er o#ne# inde (ro(agata# %arne# se#inali ratione *uasi trans%ri$itur0 #edi%a#entu# aute# 'ulneris in eo) *uod inde sine o(ere %on%u(is%entiali) in sola #ateria %or(orali) (er di'ina# %on%e(tionis +or#ationis*ue ratione# de 1irgine assu#(tu# est) (ro(ter #ortis sine ini*uitate %onsortiu#) et sine +alsitate resurre%tionis e3e#(lu#. 9ua(ro(ter *uod ani#a C,risti non sit e3 tradu%e ani#ae illius (ri#ae (rae'ari%atri%is) (uto *uod etia# i(si *ui ani#aru# tradu%e# de+endunt) %onsentiant0 (er se#en *ui((e %on%u#$entis (atris trans+undi etia# se#en ani#ae 'olunt) a *uo genere %on%e(tionis C,ristus alienus est- et *uod in A$ra,a# si se%undu# ani#a# +uisset) etia# i(se de%i#atus esset0 non esse aute# de%i#atu#) S%ri(tura testatur) *uae ,in% *uo*ue sa%erdotiu# eius a Le'iti%o sa%erdotio distinguit.
1ug. inter utram"ue opinionem ambigens.

21. !7. An +orte di%ent- Si%ut (otuit i$i esse se%undu# %arne# et non de%i#ari) %ur non etia# se%undu# ani#a# sine de%i#atione (otuerit- ,i% res(ondetur9uia uti*ue si#(li%e# ani#ae su$stantia# in%re#entis augeri %or(orali$us) ne% illi (uta'erunt *ui ea# %or(us e3isti#ant) *uoru# in (arte sunt #a3i#e *ui ea# e3 (arenti$us %reari o(inantur. Proinde in %or(oris se#ine (otest esse 'is in'isi$ilis) *uae in%or(oraliter nu#eros agit) non o%ulis sed intelle%tu dis%ernenda a$ ea %or(ulentia) *uae 'isu ta%tu*ue sentitur- et i(sa *uantitas %or(oris ,u#ani) *uae uti*ue #odulu# se#inis in%o#(ara$iliter e3%edit) satis ostendit (osse inde ali*uid su#i) *uod non ,a$eat illa# 'i# se#inale#) sed tantu# %or(orale# su$stantia#) *uae di'initus) non de (ro(agatione %on%u#$entiu#) in %arne# C,risti assu#(ta at*ue +or#ata est. >o% aute# de ani#a *uis 'aleat a++ir#are) *uod utru#*ue ,a$eat) et #ateria# se#inis #ani+esta#) et ratione# se#inis o%%ulta#5 Sed *uid la$ore# in re *uae (ersuaderi 'er$is ne#ini +orsitan (otest) nisi tantu# a% tale ingeniu# sit) *uod (ossit lo*uentis (rae'olare %onatu#) ne% totu# e3s(e%tare a ser#one5 Bre'iter ita*ue %olliga#- si (otuit et de ani#a +ieri <*uod %u# de %arne di%ere#us) +orsitan intelle%tu# sit=) ita est de tradu%e ani#a C,risti) ut non

se%u# la$e# (rae'ari%ationis attra3erit) si aute# sine isto reatu non (osset inde esse) non est inde. Ia# de %aeteraru# ani#aru# ad'entu) utru# e3 (arenti$us an desu(er sint) 'in%ant *ui (otuerint- ego ad,u% inter utros*ue a#$igo) et #o'eor) ali*uando si%) ali*uando aute# si%) sal'o eo dunta3at) ut 'el %or(us esse ani#a#) 'el ali*ua# %or(orea# *ualitate# si'e %oa(tatione#) si ita di%enda est) *ua# Grae%i 'o%ant) non %reda#) ne% *uoli$et ista garriente #e %redituru# esse %on+ida#) adiu'ante Deo #ente# #ea#.
-xplanatur testimonium &o 3. (.

22. !8. Est aliud testi#oniu# non neglegendu# *uod (ro se (ossunt (ro+erre) *ui 'enire desu(er ani#as %redunt) di%ente i(so Do#ino- 'uod natum est ex carne, caro est" et $uod natum est ex spiritu, spiritus est /". 9uid ,a%) in*uiunt) sententia deter#inatius) non (osse e3 %arne ani#a# nas%i5 9uid est eni# aliud ani#a) *ua# s(iritus 'itae) %reatus uti*ue) non %reator5 Contra *uos illi alii- 9uid eni#) in*uiunt) nos aliud senti#us) *ui di%i#us %arne# e3 %arne) ani#a# e3 ani#a5 Na# e3 utro*ue %onstat ,o#o) de *uo utru#*ue 'enire senti#us) %arne# de %arne o(erantis) s(iritu# de s(iritu %on%u(is%entis- ut interi# o#ittatur) *uod illud Do#inus non de %arnali generatione) sed de s(iritali regeneratione di%e$at.
$oncluditur+ testimonia allata neutri opinioni suffragari.

23. !:. >is igitur *uantu# (ro te#(ore (otui#us (ertra%tatis) o#nia (aria 'el (ene (atria e3 utro*ue latere) rationu# testi#onioru#*ue #o#enta (ronuntiare#) nisi eoru# sententia *ui ani#as e3 (arenti$us %reari (utant) de $a(tis#o (ar'uloru# (rae(onderaret. De *ui$us *uid eis res(onderi (ossit) nondu# #i,i interi# o%%urrit- si *uid +orte (ostea Deus dederit) si *ua# etia# s%ri$endi %on%esserit +a%ultate# studiosis taliu#) non gra'a$or. Nun% ta#en non esse %onte#nendu# testi#oniu# (ar'uloru#) ut *uasi re+elli) si 'eritas %ontra est) neglegatur) ante denuntio. Aut eni# de ,a% re ni,il *uaerendu# est) ut su++i%iat +idei nostrae s%ire nos *uo (ie 'i'endo 'enturi su#us) etsi nes%ia#us unde 'eneri#us- aut si non i#(udenter aestuat ani#a rationalis etia# ,o% nosse de sei(sa) a$sit (er'i%a%ia %ontendendi) adsit diligentia re*uirendi) ,u#ilitas (etendi) (erse'erantia (ulsandi //0 ut si no$is ,o% e3(edire no'it) *ui #elius *ua# nos *uid no$is e3(ediat uti*ue no'it) det etia# ,o%) *ui dat $ona data +iliis suis /4. Consuetudo ta#en #atris E%%lesiae in $a(tiCandis (ar'ulis ne*ua*ua# s(ernenda est) ne*ue ullo #odo su(er+lua de(utanda) ne% o#nino %redenda nisi a(ostoli%a esset traditio. >a$et eni# et illa (ar'a aetas #agnu# testi#onii (ondus) *uae (ri#a (ro C,risto #eruit sanguine# +undere.
Quid cavendum 'is "ui animas defendunt esse ex traduce.

2#. ";. Ad#oneo sane) *uantu# 'aleo) si *uos ista (raeo%%u(a'it o(inio) ut ani#as e3 (arenti$us %redant (ro(agari) *uantu# (ossunt sei(sos %onsiderent) et interi# sa(iant %or(ora non esse ani#as suas. Nulla eni# (ro(ior natura est) *ua diligenter ins(e%ta) (ossit etia# Deus) *ui su(ra o#ne# %reatura# sua# in%o##uta$ilis (er#anet) in%or(oraliter %ogitari) *ua# ea *uae ad i(sius i#agine# +a%ta est- et ni,il 'i%inius) aut +ortasse ni,il ta# %onse*uens) *ua# ut %redito *uod ani#a %or(us sit) etia# Deus %or(us esse %redatur. Pro(ter ,o% eni# %or(orali$us assue+a%ti et a++e%ti sensi$us) nolunt ani#a# %redere aliud

esse *ua# %or(us) ne si %or(us non +uerit) ni,il sit- a% (er ,o% tanto #agis ti#ent etia# de Deo %redere *uod %or(us non sit) *uanto #agis ti#ent Deu# %redere ni,il esse. Ita eni# +eruntur in (,antasias 'el (,antas#ata i#aginu#) *uae %ogitatio de %or(ori$us 'ersat) ut ,is su$tra%tis ta#*ua# (er inane (ereundu# sit) re+or#ident. Ita ne%esse est ut et iustitia# et sa(ientia# (ingant *uoda##odo in %ordi$us suis %u# +or#is et %olori$us) *uas non (ossunt in%or(oreas %ogitare- ne% ta#en di%unt) *uando iustitia 'el sa(ientia #o'entur) ut 'el laudent eas) 'el se%undu# eas ali*uid agant) *ue# %olore#) *ua# statura#) *uae linea#enta 'el *uales +or#as %ons(e3erint. Sed de ,is alias et #ulta ia# di3i#us) et si Deus 'oluerit) u$i res 'ide$itur (ostulare) di%e#us. Nun% *uod di%ere %oe(era#us) si de tradu%e ani#aru# a (arenti$us 'el non du$itant *uida# *uod ita sit) 'el du$itant an ita sit) ani#a# ta#en %or(us esse non audeant %redere aut di%ere0 #a3i#e (ro(ter *uod di3i) ne Deu# *uo*ue i(su# ni,il aliud o(inentur esse *ua# %or(us) etsi e3%ellentissi#u#) etsi naturae %uiusda# (ro(riae %aetera su(ergredientis) %or(us ta#en.
&ertulliani error de anima.

2%. "&. Deni*ue Tertullianus) *uia %or(us esse ani#a# %redidit) non o$ aliud nisi *uod ea# in%or(orea# %ogitare non (otuit) et ideo ti#uit ne ni,il esset) si %or(us non esset) ne% de Deo 'aluit aliter sa(ere- *ui sane *uonia# a%utus est) interdu# %ontra o(inione# sua# 'isa 'eritate su(eratur. 9uid eni# 'erius di%ere (otuit) *ua# id *uod ait *uoda# lo%o- Omne corporale passibile est /75 De$uit ergo #utare sententia#) *ua (aulo su(erius di3erat etia# Deu# %or(us esse. Ne*ue eni# ar$itror eu# ita desi(uisse) ut etia# Dei natura# (assi$ile# %rederet) ut ia# C,ristus non in %arne tantu#) ne*ue in %arne et ani#a) sed in i(so 1er$o (er *uod +a%ta sunt o#nia) (assi$ilis et %o##uta$ilis esse %redatur*uod a$sit a %orde %,ristiano. Ite# %u# ani#ae etia# %olore# daret aeriu# a% lu%idu# /8) 'entu# est ad sensus *ui$us ea# #e#$rati# *uasi %or(us instruere %onatus est) et ait- /ic erit homo interior, alius exterior, dupliciter unus, habens et ille oculos et aures suas, $uibus populus Dominum audire et videre debuerat" habens et caeteros artus, per $uos et in cogitationibus utitur, et in somnis fungitur /:.
Quam inepta ac pugnantia dicat &ertullianus de anima.

2%. ".. E%%e *ui$us auri$us et *ui$us o%ulis de$uit audire et 'idere Deu# (o(ulus) *ui$us ani#a in so#nis +ungitur- %u# si i(su# Tertullianu# *uis*ua# 'ideret in so#nis) nun*ua# se di%eret a$ eo 'isu#) et %u# eo lo%utu#) *ue# 'i%issi# i(se non 'idisset. Postre#o) si ani#a sei(sa# 'idet in so#nis) %u#) ia%enti$us uti*ue uno lo%o #e#$ris %or(oris sui) i(sa (er 'arias i#agines e'agatur) *uas 'idet0 *uis ea# 'idit ali*uando in so#nis aerii %oloris a% lu%idi) nisi +orte ut %aetera *uae si#iliter +also 'idet5 Na# et ,o% (otest 'idere- sed a$sit ut ea# tale#) %u# e'igila'erit) %redat0 alio*uin *uando se aliter 'iderit) *uod #agis %re$ru# est aut #utata erit ani#a eius) aut ne% tun% ani#ae 'idetur su$stantia) sed i#ago %or(oris in%or(orea) *uae #iro #odo si%ut in %ogitatione +or#atur. 9uis eni# Aet,io(s non (ene se#(er nigru# se 'idit in so#nis0 aut si in alio %olore se 'idit) non #agis #iratus est) si +uit %u# illo #e#oria5 Aerio ta#en %olore a% lu%ido nes%io utru# se un*ua# 'idisset) si nun*ua# istu# legisset) 'el audisset.

Deum non esse similem imaginibus "uibus apparuerit suis sanctis.

2%. "!. 9uid) *uod du%untur ,o#ines tali$us 'isis) et de S%ri(turis no$is 'olunt (raes%ri$ere) tale ali*uid esse) non ani#a#) sed i(su# Deu#) *ualis +iguraliter san%toru# s(iriti$us de#onstratus est) *ualis etia# in ser#one allegori%o (onitur5 si#ilia *ui((e sunt illa 'isa tali$us di%tis. A% si% errant) %onstituentes in %orde suo si#ula%ra 'anae o(inionis) ne% intellegentes ita san%tos de suis 'isis tali$us iudi%asse) *ualiter iudi%arent si talia di'initus in +iguris di%ta legerent) 'el audirent- si%ut se(te# s(i%ae et se(te# $o'es) se(te# anni sunt 4;0 si%ut linteu# *uatuor lineis alligatu#) 'elut dis%us (lenus 'ariis ani#ali$us) or$is terraru# est %u# o#ni$us genti$us 4&- si% o#nia %aetera) et #ulto #agis *uae de re$us in%or(oreis) %or(orali$us signi+i%antur non re$us) sed i#agini$us.
Quid de animae incrementis &ertulliano visum.

2(. "". Noluit ta#en Tertullianus ani#a# %res%ere su$stantia si%ut %or(us0 a++erens etia# ti#oris sui %ausa#- +e etiam decrescere substantia dicatur, in*uit) at$ue ita et defectura credatur 4.. Et ta#en *uia (er %or(us ea# lo%aliter tendit) non in'enit e3itu# in%re#entoru# eius) *ua# 'ult de se#ine e3iguo ae*uari %or(oris *uantitati0 et ait- %ed vis eius in $uo naturalia peculia consita retinentur, salvo substantiae modulo, $uo a primordio inflata est, paulatim cum carne producitur 4!. >o% +orte non intellegere#us) nisi ad,i$ita si#ilitudine (lanu# +a%eret) *uod di%e$at. &onstitue, in*uit) certum pondus auri vel argenti rudem adhuc massam! collectus habitus est illi, et futuro interim minor, tamen continens intra lineam moduli totum $uod natura est auri vel argenti! dehinc cum in laminam massa laxatur, maior efficitur initio suo, per dilatationem ponderis certi, non per adiectionem, dum extenditur, non dum augetur" etsi sic $uo$ue augetur, dum extenditur. *icet enim et habitu augeri, cum statu non licet. Tunc et splendor ipse provehitur auri vel argenti, $ui prius fuerat $uidem et in massa, sed obscurior, non tamen nullus! tunc et alii at$ue alii habitus accedunt pro facilitate materiae, $ua duxerit eam $ui agit, nihil conferens modulo nisi effigiem. Ita et animae incrementa reputanda non substantiva, sed provocativa 4".
!ulta absurda a &ertulliano dicta de anima.

2(. "/. 9uis ,un% %rederet) %u# isto %orde ta# disertu# esse (otuisse5 sed tre#enda ista sunt) non ridenda. Ad ,o% eni# nu#*uid %ogeretur) si ali*uid %ogitare (osset) *uod et sit) et %or(us non sit5 9uid aute# a$surdius) *ua# (utare #assa# %uius(ia# #etalli e3 ali*ua (arte %res%ere (osse du# tunditur) nisi de%res%at e3 altera0 'el augeri latitudine) nisi %rassitudine #inuatur5 aut ullu# esse %or(us #anente naturae suae *uantitate) *uod undi*ue %res%at) nisi rares%at5 9uo#odo igitur i#(le$it ani#a e3 illa stilla se#inis #agnitudine# %or(oris) *uod ani#at) si et i(sa %or(us est) %uius su$stantia nullo a%%essu %res%at5 9uo#odo) in*ua#) i#(le$it %arne#) *ua#) 'i'i+i%at) nisi tanto rarior +uerit) *uanto grandius *uod ani#a'erit5 Ti#uit 'ideli%et ne de+i%eret etia# #inuendo) si %res%eret0 et non ti#uit ne de+i%eret rares%endo) %u# %res%eret. Sed *uid a#(lius i##orer) *uando et ser#o (ergit in (roli3iore# #odu#) *ua# (etit ter#inandi ne%essitas) et sententia #ea ia# satis sit nota) 'el *uid %ertu# tenea#) 'el unde ad,u% du$ite#) et *uare

du$ite#5 Proinde et ,o% 'olu#en ia# %on%ludatur) ut *uae se*uuntur deinde 'idea#us. & - Gen .) .!. . - Gen &) .7. ! 7 Gen &) .7. " - EC !7) :-&;. / - Io .;) ... 4 - C+. Sa( &) 7. 7 - Is /7) &4. 8 - Ps !.) &/. : - E(, .) 8-&;. &; - Ps /;) &.. && - Ea% &.) &. &. - Sa( 8) &:-.;. &! - Ro# :) &;. &" - Ps &;!) .:-!;. &/ - C+. . Ma% 7) .!. &4 - Ps &;.) &". &7 - E%%li &;) :. &8 - C+. Ro# &;) !. &: - C+. Io$ !;) &:. .; - Ps &;.) &". .& - Gal .) .;. .. - E%%le &.) 7. .! - C+. Gen .) 7. ." - C+. Gen !) &:. ./ - Ps 47) !:.

.4 - Ro# /) &.. .7 - Ro# /) &8-&:. .8 - Gal /) &7. .: - C+. Ps 8!) !. !; - E%%li &) .4. !& - Gal /) &7. !. - L% !) 4. !! - C+. E(, .) !. !" - Ro# 4) &.-&!. !/ - Ier &) /. !4 - C+. Ro# :) &&. !7 - C+. Ro# /) &:. !8 - Sa( ") &&. !: - & Cor &/) ... "; - Ro# /) &:. "& - Ro# /) &.. ". - Sa( 8) &:-.;. "! - C+. Sa( :) &/. "" - C+. Sa( 7) .. "/ - Ps .&) &8-&:. "4 - Ps .&) .. "7 - L% .) ";. "8 - C+. L% .) ".-/.. ": - C+. Gal /) &7. /; - Sa( 8) &:. /& - C+. Io &) &".

/. - Io !) 4. /! - C+. Ro# 7) .!. /" - Io !) 4. // - C+. Mt 7) 7. /4 - C+. Mt 7) &&. /7 - TERTULL.) De anima 7) ". /8 1 TERTULL.) De anima :) /. /: - TERTULL.) De anima :) 8. 4; - C+. Gen "&) .4. 4& - C+. A%t &;) &&. 4. - TERTULL.) De anima !7) /. 4! - TERTULL.) De anima !7) /. 4" - TERTULL.) De anima !7) 4-7

LIBER UNDECIMUS
=ominis tentatio ac lapsus secundum Gen 2. 2% 7 3. 2#.

1. &. Et erant nudi ambo )dam et mulier eius, et non pudebat illos. %erpens autem erat prudentissimus omnium bestiarum $uae sunt super terram, $uas fecit Dominus Deus. Et dixit serpens mulieri! 'uid, $uia dixit Deus! +on edetis ab omni ligno paradisi? Et dixit mulier serpenti! ) fructu ligni $uod est in paradiso edemus, de fructu autem ligni $uod est in medio paradisi, dixit Deus! +on edetis ex eo, ne$ue tangetis illud, ne moriamini. Et dixit serpens mulieri! +on morte moriemini! sciebat enim Deus, $uoniam $ua die manducaveritis de eo, aperientur vobis oculi, et eritis tam$uam dii, scientes bonum et malum. Et vidit mulier $uia bonum lignum ad escam, et $uia placet oculis videre, et decorum est cognoscere. Et sumens de fructu eius edit, et dedit viro suo secum, et ederunt. Et aperti sunt oculi amborum, et agnoverunt $uia nudi erant, et consuerunt folia fici, et fecerunt sibi campestria. Et audierunt vocem Domini Dei deambulantis in paradiso ad vesperam, et absconderunt se )dam et mulier eius a facie Domini Dei, in medio ligni paradisi. Et vocavit Dominus Deus )dam, et dixit illi! .bi es? Et dixit ei! ocem tuam audivi deambulantis in paradiso, et timui, $uia nudus sum, et abscondi me. Et dixit illi! 'uis nuntiavit tibi $uia nudus es, nisi a ligno $uod praeceperam tibi tantum ne ex eo manducares, ab eo edisti? Et dixit )dam! -ulier $uam dedisti mecum, haec mihi dedit a ligno, et edi. Et dixit Dominus Deus mulieri! 'uid hoc fecisti? Et dixit mulier! %erpens seduxit me, et manducavi. Et dixit Dominus Deus serpenti! 'uia fecisti hoc, maledictus tu ab omnibus pecoribus, et ab omnibus bestiis, $uae sunt super terram. %uper pectus tuum et ventrem tuum

ambulabis, et terram edes omnes dies vitae tuae. Et inimicitias ponam inter te et inter mulierem, et inter semen tuum et semen eius! ipsa tibi servabit caput, et tu servabis eius calcaneum. Et mulieri dixit! -ultiplicans multiplicabo tristitias tuas et gemitum tuum. In tristitiis paries filios, et ad virum tuum conversio tua, et ipse tui dominabitur. )dae autem dixit! 'uia audisti vocem mulieris tuae, et edisti de ligno, de $uo praeceperam tibi de eo solo non edere, maledicta terra in operibus tuis! in tristitiis edes illam omnes dies vitae tuae" spinas et tribulos edet tibi, et edes fenum agri. In sudore faciei tuae edes panem tuum, donec convertaris in terram, ex $ua sumptus es" $uia terra es, et in terram ibis. Et vocavit )dam nomen mulieris suae, ita) $uoniam haec est mater omnium viventium. Et fecit Dominus Deus )dam et mulieri eius tunicas pelliceas, et induit eos. Et dixit Dominus Deus! Ecce )dam factus est tam$uam unus ex nobis in cognoscendo bonum et malum. Et nunc ne ali$uando extendat manum et sumat de ligno vitae, et edat, et vivat in aeternum. Et dimisit illum Dominus Deus de paradiso voluptatis operari terram, ex $ua sumptus est. Et eiecit )dam, et collocavit eum contra paradisum voluptatis! et ordinavit &herubim, et flammeam rhomphaeam $uae vertitur, custodire viam ligni vitae &.
1d proprietatem litterae defendendum est "uod gestum narrat Scriptura.

1. .. Ante*ua# ,uius (ro(ositae S%ri(turae te3tu# e3 ordine (ertra%te#us) ad#onendu# ar$itror) *uod ia# #e et ali$i in ,o% o(ere #e#ini (raelo%utu#) illud a no$is esse +lagitandu#) ut ad (ro(rietate# litterae de+endatur *uod gestu# narrat i(se *ui s%ri(sit. Si aute# in 'er$is Dei) 'el %uius*ua# (ersonae in o++i%iu# (ro(,eti%u# assu#(tae) di%itur ali*uid *uod ad littera# nisi a$surde non (ossit intellegi) (ro%ul du$io +igurate di%tu# o$ ali*ua# signi+i%atione# a%%i(i de$et0 di%tu# ta#en esse du$itare +as non est- ,o% eni# a +ide narratoris) et (olli%itatione e3(ositoris e3igitur.
$ur protoplastos nuditatis suae non puduerit.

1. !. Erant ergo ambo nudi .- 'eru# est) o#nino nuda erant %or(ora duoru# ,o#inu# in (aradiso %on'ersantiu#. +ec pudebat eos !- *uid eni# (uderet) *uando nulla# lege# senserant in #e#$ris suis re(ugnante# legi #entis suae "5 *uae illos (oena (e%%ati (ost (er(etratione# (rae'ari%ationis se%uta est) usur(ante ino$edientia (ro,i$itu#) et iustitia (uniente %o##issu#. 9uod ante*ua# +ieret) nudi erant ut di%tu# est) et non %on+unde$antur- nullus erat #otus in %or(ore) %ui 'ere%undia de$eretur0 ni,il (uta$ant 'elandu#) *uia ni,il senserant re+renandu#. 9ue#ad#odu# (ro(agaturi essent +ilios) ia# antea dis(utatu# est- non ta#en eo #odo %redendu# est) *uo (ro(aga'erunt (ostea*ua# %ri#en ad#issi (raedi%ta ultio %onse%uta est0 %u# (rius*ua# #orerentur) ia# in %or(ore ino$edientiu# ,o#inu# iustissi#o re%i(ro%atu ino$edientiu# #e#$roru# tu#ultu# #ors %on%e(ta 'ersaret. Nondu# erant tales Ada# et E'a) %u# a#$o nudi essent) et non %on+underentur.
Serpentis calliditas "ualis et unde fuerit.

2. ". %erpens autem erat i$i prudentissimus *uide#) sed omnium bestiarum $uae erant super terram, $uas fecerat Dominus Deus /. Translato eni# 'er$o di%tu# est) prudentissimus, 'el si%ut (lures latini %odi%es ,a$ent) sapientissimus, non (ro(rio *uo in $onu# a%%i(i solet sa(ientia 'el Dei) 'el

Angeloru#) 'el ani#ae rationalis0 ta#*ua# si sa(ientes a(es etia# +or#i%as*ue di%a#us) (ro(ter o(era 'elut i#itantia sa(ientia#. 9ua#*ua# iste ser(ens non irrationali ani#a sua) sed alieno ia# s(iritu) id est dia$oli%o) (ossit sa(ientissi#us di%i o#niu# $estiaru#. 9uantu#li$et eni# (rae'ari%atores angeli de su(ernis sedi$us suae (er'ersitatis et su(er$iae #erito deie%ti sint) natura ta#en e3%ellentiores sunt o#ni$us $estiis (ro(ter rationis e#inentia#. 9uid ergo #iru# si suo instin%tu dia$olus ia# i#(lens ser(ente#) ei*ue s(iritu# suu# #is%ens) eo #ore *uo 'ates dae#onioru# i#(leri solent) sa(ientissi#u# eu# reddiderat o#niu# $estiaru# se%undu# ani#a# 'i'a# irrationale#*ue 'i'entiu#5 A$usione *ui((e no#inis ita sa(ientia di%itur in #alo) *ue#ad#odu# in $ono astutia0 %u# (ro(rie #agis*ue usitate in latina dunta3at lingua sa(ientes lauda$iliter a((ellentur) astuti aute# #ale %ordati intellegantur. Unde nonnulli) si%ut in (leris*ue %odi%i$us in'eni#us) ad usu# latinae lo%utionis) non 'er$u#) sed (otius sententia# trans+erentes) astutiore# o#ni$us $estiis istu# ser(ente#) *ua# sa(ientiore# di%ere #aluerunt. 9uid aute# ,a$eat ,e$raea (ro(rietas) utru# illi% in #alo) non a$usi'e) sed (ro(rie (ossint di%i et intellegi sa(ientes) 'iderint *ui ea# (ro$e no'erunt. Nos ta#en a(erte legi#us alio S%ri(turaru# san%taru# lo%o sa(ientes ad #alu#) non ad $onu# 40 et Do#inus di%it sa(ientiores esse +ilios sae%uli +iliis lu%is) ad %onsulendu# si$i#et in (osteru# *ua#'is +raude) non iure 7.
Diabolus solum per serpentem tentare permissus.

3. /. Ne% sane de$e#us o(inari *uod ser(ente# si$i) (er *ue# tentaret (ersuaderet*ue (e%%atu#) dia$olus elegerit0 sed %u# esset in illo (ro(ter (er'ersa# et in'ida# 'oluntate# de%i(iendi %u(iditas) nonnisi (er illud ani#al (otuit) (er *uod (osse (er#issus est. No%endi eni# 'oluntas (otest esse a suo *uo*ue ani#o (ra'a0 non est aute# (otestas nisi a Deo 8) et ,o% a$dita alta*ue iustitia) *uonia# non est ini*uitas a(ud Deu#.
&entatio 'ominis "uare permissa.

#. 4. Si ergo *uaeritur %ur Deus tentari (er#iserit ,o#ine#) *ue# tentatori %onsensuru# esse (raes%ie$at0 altitudine# *uide# %onsilii eius (enetrare non (ossu#) et longe su(ra 'ires #eas ,o% esse %on+iteor. Est ergo ali*ua %ausa +ortassis o%%ultior) *uae #eliori$us san%tiori$us*ue reser'atur) illius gratia (otius *ua# #eritis eoru#- sed ta#en *uantu# 'el donat sa(ere) 'el sinit di%ere) non #i,i 'idetur #agnae laudis +uturu# +uisse ,o#ine#) si (ro(terea (osset $ene 'i'ere) *uia ne#o #ale 'i'ere suaderet0 %u# et in natura (osse) et in (otestate ,a$eret 'elle non %onsentire suadenti) adiu'ante ta#en illo *ui superbis resistit, humilibus autem dat gratiam :. Cur ita*ue tentari non sineret) *ue# %onsensuru# esse (raes%ie$at) %u# id +a%turus esset (ro(ria 'oluntate (er %ul(a#) et ordinandus esset illius ae*uitate (er (oena#- ut etia# si% ostenderet ani#ae su(er$ae ad eruditione# +uturoru# san%toru#) *ua# re%te i(se uteretur ani#aru# 'oluntati$us etia# #alis) %u# illae (er'erse uterentur naturis $onis5
=omo a tentatore deiectus "uia superbus.

%. 7. Ne% ar$itrandu# est *uod esset ,o#ine# deie%turus iste tentator) nisi (rae%essisset in ani#a ,o#inis *uaeda# elatio %o#(ri#enda) ut (er

,u#iliatione# (e%%ati) *ua# de se +also (raesu#(serit) dis%eret. 1erissi#e *ui((e di%tu# est- )nte ruinam exaltatur cor, et ante gloriam humiliatur &;. Et ,uius +orte ,o#inis 'o3 est in Psal#o- Ego dixi in abundantia mea! +on movebor in aeternum &&. Deinde ia# e3(ertus *uid #ali ,a$eat su(er$a (raesu#(tio (ro(riae (otestatis) et *uid $oni adiutoriu# gratiae Dei- Domine, in*uit) in voluntate tua praestitisti decori meo virtutem" avertisti autem faciem tuam, et factus sum conturbatus &.. Sed si'e illud de ,o% ,o#ine) si'e de alio di%tu# sit) e3tollenti se ta#en ani#ae) et ni#iu# ta#*ua# de (ro(ria 'irtute (rae+identi) etia# e3(eri#ento (oenae +uerat de#onstrandu# *ua# non $ene se ,a$eat +a%ta natura) si a +a%iente re%esserit. >in% eni# etia# #a3i#e %o##endatur *uale $onu# sit Deus) *uando nulli a$ eo re%edenti $ene est*uia et *ui gaudent in #orti+eris 'olu(tati$us) esse sine doloru# ti#ore non (ossunt0 et *ui o#nino #alu# desertionis suae #aiore su(er$iae stu(ore non sentiunt) aliis *ui ,ae% dis%ernere no'erunt) #iseriores (rorsus a((arent0 ut si nolunt re%i(ere #edi%ina# talia de'itandi) 'aleant ad e3e#(lu#) *uo (ossint talia de'itari. Si%ut eni# a(ostolus Ia%o$us di%it- .nus$uis$ue tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus! deinde concupiscentia cum conceperit, parit peccatum" peccatum autem cum consummatum fuerit, generat mortem &!. Unde sanato su(er$iae tu#ore resurgitur) si 'oluntas *uae ante e3(eri#entu# de+uit) ut (er#aneretur %u# Deo) salte# (ost e3(eri#entu# adsit) ut redeatur ad Deu#.
Quid boni afferat tentatio.

(. 8. Si% aute# *uida# #o'entur de ,a% (ri#i ,o#inis tentatione) *uod ea# +ieri (er#iserit Deus) *uasi nun% non 'ideant uni'ersu# genus ,u#anu# dia$oli insidiis sine %essatione tentari. Cur et ,o% (er#ittit Deus5 An *uia (ro$atur et e3er%etur 'irtus) et est (al#a gloriosior non %onsensisse tentatu#) *ua# non (otuisse tentari- %u# etia# i(si *ui deserto Creatore eunt (ost tentatore#) #agis #agis*ue tentent eos *ui in 'er$o Dei (er#anent) (rae$eant*ue illis %ontra %u(iditate# de'itationis e3e#(lu#) et in%utiant %ontra su(er$ia# ti#ore# (iu#5 Unde di%it A(ostolus- Intendens teipsum, ne et tu tenteris &". Miru# est eni# *uantu# ista ,u#ilitas) *ua su$di#ur Creatori) ne ta#*ua# eius adiutorio non egentes de nostris 'iri$us (raesu#a#us) (er S%ri(turas o#nes di'inas %ura %ontinua %o##endatur. Cu# ergo etia# (er iniustos iusti) a% (er i#(ios (ii (ro+i%iant) +rustra di%itur- Non %rearet Deus) *uos (raes%ie$at #alos +uturos. Cur eni# non %rearet *uos (raes%ie$at $onis (ro+uturos) ut et utiles eoru# $onis 'oluntati$us e3er%endis ad#onendis*ue nas%antur) et iuste (ro sua #ala 'oluntate (uniantur5
$ur 'omo non talis creatus sit "ui nollet um"uam peccare.

). :. Tale#) in*uiunt) +a%eret ,o#ine#) *ui nollet o#nino (e%%are. E%%e nos %on%edi#us #eliore# esse natura# *uae o#nino (e%%are nolit0 %on%edant et i(si non esse #ala# natura# *uae si% +a%ta est) ut (osset non (e%%are si nollet) et iusta# esse sententia# *ua (unita est) *uae 'oluntate non ne%essitate (e%%a'it. Si%ut ergo ratio 'era do%et #eliore# esse natura# *ua# (rorsus ni,il dele%tat illi%itu#0 ita ratio 'era ni,ilo#inus do%et etia# illa# $ona# esse *uae ,a$et in (otestate illi%ita# dele%tatione#) si e3stiterit) ita %o,i$ere) ut non solu# de %aeteris li%itis re%te*ue +a%tis) 'eru# etia# de i(sius (ra'ae dele%tationis %o,i$itione laetetur. Cu# ergo ,ae% natura $ona sit) illa #elior) %ur illa# sola#) et non utra#*ue (otius +a%eret Deus5 A% (er ,o% *ui

(arati erant de illa sola Deu# laudare) u$erius eu# de$ent laudare de utra*ue. Illa *ui((e est in san%tis Angelis) ,ae% in san%tis ,o#ini$us. 9ui aute# si$i (artes ini*uitatis elegerunt) lauda$ile#*ue natura# %ul(a$ili 'oluntate de(ra'arunt. non *uia (raes%iti sunt) ideo %reari #ini#e de$uerunt- >a$ent eni# et i(si lo%u# suu#) *ue# in re$us i#(leant (ro utilitate san%toru#. Na# Deus ne% iustitia %uius*ua# re%ti ,o#inis eget0 *uanto #inus ini*uitate (er'ersi5
Quare creati "ui praesciebantur futuri mali.

*. &;. 9uis aute# so$ria %onsideratione di%at- Melius non %rearet *ue# (raes%ie$at e3 alterius ini*uitate (osse %orrigi) *ua# %rearet etia# *ue# (raes%ie$at (ro sua ini*uitate de$ere da#nari5 >o% est eni# di%ere) #elius non esse *ui alterius #alo $ene utendo #iseri%orditer %oronaretur) *ua# esse etia# #alu# *ui (ro suo #erito iuste (uniretur. Cu# eni# ratio %erta de#onstrat duo *uaeda# non ae*ualia $ona) sed unu# su(erius) alteru# in+erius0 non intellegunt tardi %orde) %u# di%unt- Utru#*ue tale esset0 ni,il se aliud di%ere *ua#- Solu# illud esset. A% si% %u# ae*uare 'olunt genera $onoru#) nu#eru# #inuunt0 et i##oderate augendo unu# genus) alteru# tollunt. 9uis aute# ,os audiret) si di%erent- 9uonia# e3%ellentior sensus est 'idendi *ua# audiendi) *uatuor o%uli essent) et aures non essent5 Ita) si e3%ellentior est %reatura illa rationalis) *uae sine ullius (oenae %o#(aratione) sine ulla su(er$ia Deo su$ditur0 ali*ua 'ero in ,o#ini$us ita %reata est) ut in se Dei $ene+i%iu# non (ossit agnos%ere) nisi alterius 'idendo su((li%iu#) ut non altu# sa(iat) sed ti#eat &/) id est non de se (rae+idat) sed %on+idat in Deu#0 *uis re%te intellegens di%at- Talis esset ista *ualis illa0 ne% 'ideat se ni,il aliud di%ere *ua#- Non esset ista) sed sola esset illa5 9uod si inerudite at*ue insi(ienter di%itur) %ur ergo non %rearet Deus etia# *uos #alos +uturos esse (raes%ie$at) 'olens ostendere ira# et de#onstrare (otentia# sua#) et o$ ,o% sustinens in multa patientia vasa irae, $uae perfecta sunt in perditionem, ut notas faceret divitias gloriae suae in vasa misericordiae, $uae praeparavit in gloriam &45 Si% eni# $ui gloriatur) nonnisi in Domino glorietur &7) %u# %ognos%it non suu#) sed illius esse) non solu# ut sit) 'eru# etia# ut nonnisi a$ illo $ene si$i sit) a *uo ,a$et ut sit.
De eadem re.

*. &&. Ni#is ita*ue i#(ortune di%itur- Non essent *ui$us Deus tanta# $ene+i%entia# #iseri%ordiae suae tri$ueret) si aliter esse non (ossent) nisi essent et ,i in *ui$us 'indi%tae iustitia# de#onstraret. ,. &&. Cur eni# non utri*ue (otius essent) *uando in utris*ue et $onitas Dei et ae*uitas iure (raedi%atur5
Dei praescientia et 'ominis libertas.

,. &.. At eni# si Deus 'ellet) etia# isti $oni essent. 9uanto #elius ,o% Deus 'oluit) ut *uod 'ellent essent- sed $oni in+ru%tuose) #ali aute# i#(une non essent) et in eo i(so aliis utiles essent5 Sed (raes%ie$at *uod eoru# +utura esset 'oluntas #ala. Praes%ie$at sane) et *uia +alli non (otest eius (raes%ientia) ideo non i(sius) sed eoru# est 'oluntas #ala. Cur ergo eos %rea'it) *uos tales +uturos esse (raes%ie$at5 9uia si%ut (rae'idit *uid #ali

essent +a%turi) si% etia# (rae'idit de #alis +a%tis eoru# *uid $oni esset i(se +a%turus. Si% eni# eos +e%it) ut eis relin*ueret unde et i(si ali*uid +a%erent) *uo *uid*uid etia# %ul(a$iliter eligerent) illu# de se lauda$iliter o(erante# in'enirent. A se *ui((e ,a$ent 'oluntate# #ala#) a$ illo aute# et natura# $ona#) et iusta# (oena#0 si$i de$itu# lo%u#) aliis e3er%itationis ad#ini%ulu# et ti#oris e3e#(lu#.
!alorum voluntatem in bonum convertere potest Deus.

1/. &!. Sed (osset) in*uit) etia# i(soru# 'oluntate# in $onu# %on'ertere) *uonia# o#ni(otens est. Posset (lane. Cur ergo non +e%it5 9uia noluit. Cur noluerit) (enes i(su# est. De$e#us eni# non (lus sa(ere *ua# o(ortet sa(ere &8. Puto ta#en (aulo ante satis nos ostendisse non (ar'i $oni esse rationale# %reatura#) etia# ista# *uae #aloru# %o#(aratione %a'et #alu#*uod genus $onae %reaturae uti*ue non esset) si o#niu# #alas 'oluntates in $onu# Deus %on'ertisset) et nulli ini*uitati (oena# de$ita# in+ligeret0 a% si% non esset nisi solu# illud genus) *uod nulla 'el (e%%ati 'el su((li%ii #aloru# %o#(aratione (ro+i%eret. Ita 'elut au%ta nu#erositate e3%ellentioris generis) i(soru# generu# $onoru# nu#erus #inueretur.
!alorum poenis Deum bonorum saluti consulere.

11. &". Ergo) in*uiunt) est ali*uid in o(eri$us Dei) *uod alterius #alo indigeat) *uo (ro+i%iat ad $onu#5 Itane o$surduerunt et e3%ae%ati sunt ,o#ines) nes%io *uo studio %ontentionis) ut non audiant 'el 'ideant) *ui$usda# (unitis) *ua# (luri#i %orrigantur5 9uis eni# (aganus) *uis Iudaeus) *uis ,aereti%us non ,o% in do#o sua *uotidie (ro$et5 1eru# %u# 'enitur ad dis(utatione# in*uisitione#*ue 'eritatis) nolunt ad'ertere sensus suos ,o#ines) e3 *uo o(ere di'inae (ro'identiae in eos 'eniat i#(onendae %o##otio dis%i(linae0 ut si non %orriguntur *ui (uniuntur) eoru# ta#en e3e#(lu# %aeteri #etuant) 'aleat*ue ad eoru# salute# iusta (erni%ies alioru#. Nu# eni# #alitiae eoru# 'el ne*uitiae Deus au%tor est) de *uoru# iusta (oena %onsulit) *ui$us ,o% #odo %onsulendu# esse %onstituit5 Non uti*ue- sed %u# eos 'itiis (ro(riis #alos +uturos esse (raes%iret) non eos ta#en %reare destitit0 utilitati de(utans eoru#) *uos in ,o% genere %rea'it) ut ad $onu# (ro+i%ere) nisi #aloru# %o#(aratione) non (ossent. Si eni# non essent) nulli rei uti*ue (rodessent. Paru#ne $oni est a%tu# ut sint) *ui %erte illi generi utiles sunt0 *uod genus *uis*uis non 'ult ut sit) ni,il aliud agit) nisi ut i(se in eo non sit5
Dei praescientia ac providentia.

11. &/. -agna opera Domini" ex$uisita in omnes voluntates eius &:- (rae'idet $onos +uturos) et %reat0 (rae'idet #alos +uturos) et %reat- sei(su# ad +ruendu# (rae$ens $onis) #ulta #uneru# suoru# largiens et #alis) #iseri%orditer ignos%ens- iuste ul%is%ens0 ite#*ue #iseri%orditer ul%is%ens) iuste ignos%ens- ni,il #etuens de %uius*ua# #alitia) ni,il indigens de %uius*ua# iustitia0 ni,il si$i %onsulens ne% de o(eri$us $onoru#) et $onis %onsulens etia# de (oenis #aloru#. Cur ergo non (er#itteret tentari ,o#ine# illa tentatione (rodendu#) %on'in%endu#) (uniendu#) %u# su(er$a %on%u(is%entia (ro(riae (otestatis *uod %on%e(erat (areret) suo*ue +etu %on+underetur .;) iusto*ue su((li%io a su(er$iae at*ue ino$edientiae #alo (osteros deterreret) *ui$us ea %ons%ri$enda et annuntianda (ara$antur5

$ur tentatio per serpentem fieri permissa.

12. &4. Si aute# *uaeritur %ur (otissi#u# (er ser(ente# dia$olus tentare (er#issus sit0 ia# ,o% signi+i%andi gratia +a%tu# esse) *ue# non ad#oneat S%ri(tura tantae au%toritatis) tantis di'initatis do%u#entis agens in (ro(,etando) *uantis e++e%tis ia# #undus i#(letus est5 Non *uo dia$olus ali*uid ad instru%tione# nostra# signi+i%are 'oluerit) sed %u# a%%edere ad tentandu# non (osset nisi (er#issus) nu# (er aliud (osset) nisi (er *uod (er#itte$atur a%%edere5 9uid*uid igitur ser(ens ille signi+i%a'it) ei (ro'identiae tri$uendu# est) su$ *ua et i(se dia$olus sua# *uide# ,a$et %u(iditate# no%endi0 +a%ultate# aute# nonnisi *uae datur) 'el ad su$'ertenda a% (erdenda 'asa irae) 'el ad ,u#ilianda si'e (ro$anda 'asa #iseri%ordiae. Natura ita*ue ser(entis unde sit) no'i#us- (rodu3it eni# terra in 'er$o Dei o#nia (e%ora) et $estias) et ser(entes0 *uae uni'ersa %reatura ,a$ens in se ani#a# 'i'a# irrationale#) uni'ersae rationali %reaturae si'e $onae si'e #alae 'oluntatis) lege di'ini ordinis su$dita est .&. 9uid ergo #iru# si (er ser(ente# ali*uid agere (er#issus est dia$olus) %u# dae#onia in (or%os intrare C,ristus i(se (er#iserit ..5
Diaboli naturam bonam esse "uam a Deo creata sit.

13. &7. Magis de i(sa natura dia$oli s%ru(ulosius *uaeri solet) *ua# tota# *uida# ,aereti%i) o++ensi #olestia #alae 'oluntatis eius) alienare %onantur a %reatura su##i et 'eri Dei) et alteru# ei dare (rin%i(iu#) *uod sit %ontra Deu#. Non eni# 'alent intellegere) o#ne *uod est) in *uantu# ali*ua su$stantia est) et $onu# esse) et nisi a$ illo 'ero Deo) a *uo o#ne $onu# est) esse non (osse- #ala# 'ero 'oluntate# inordinate #o'eri) $ona in+eriora su(eriori$us (rae(onendo0 at*ue ita +a%tu# esse ut rationalis %reaturae s(iritus) sua (otestate (ro(ter e3%ellentia# dele%tatus) tu#es%eret su(er$ia) (er *ua# %aderet a $eatitudine s(iritalis (aradisi) et in'identia %onta$es%eret. In *uo ta#en $onu# est ,o% i(su# *uod 'i'it) et 'i'i+i%at %or(us) si'e aeriu#) si%ut i(sius dia$oli 'el dae#onu# s(iritus) si'e terrenu#) si%ut ,o#inis ani#a) %uius'is etia# #aligni at*ue (er'ersi. Ita du# nolunt ali*uid) *uod Deus +e%erit) (ro(ria 'oluntate (e%%are) i(sius Dei su$stantia# di%unt (ri#o ne%essitate) et (ost ine3(ia$iliter 'oluntate %orru(ta# at*ue (er'ersa#. Sed de istoru# de#entissi#o errore alias ia# di3i#us #ulta.
Superbiam causam angelicae ruinae fuisse.

1#. &8. In ,o% aute# o(ere *uaerendu# est se%undu# san%ta# S%ri(tura#) *uid de dia$olo di%endu# sit. Pri#o) utru# a$ initio i(sius #undi sua (otestate dele%tatus a$stiterit a$ illa so%ietate et %aritate) *ua $eati sunt Angeli *ui +ruuntur Deo0 an ali*uo te#(ore in san%to %oetu +uerit Angeloru#) etia# i(se (ariter iustus) et (ariter $eatus. Nonnulli eni# di%unt i(su# ei +uisse %asu# a su(ernis sedi$us) *uod in'iderit ,o#ini +a%to ad i#agine# Dei. Porro aute# in'idia se*uitur su(er$ia#) non (rae%edit- non eni# %ausa su(er$iendi est in'idia) sed %ausa in'idendi su(er$ia. Cu# igitur su(er$ia sit a#or e3%ellentiae (ro(riae) in'identia 'ero sit odiu# +eli%itatis alienae) *uid unde nas%atur satis in (ro#(tu est. A#ando eni# *uis*ue e3%ellentia# sua#) 'el (ari$us in'idet) *uod ei %oae*uentur0 'el in+eriori$us) ne si$i %oae*uentur0 'el su(eriori$us) *uod eis non %oae*uetur. Su(er$iendo igitur in'idus) non in'idendo *uis*ue su(er$us est.

Superbiam amorem"ue sui perversum fontes esse omnium malorum.

1%. &:. Merito initiu# o#nis (e%%ati su(er$ia# S%ri(tura de+ini'it) di%ensInitium omnis peccati superbia .!. Cui testi#onio non in%on'enienter a(tatur etia# illud *uod A(ostolus ait- ,adix omnium malorum est avaritia ."0 si a'aritia# generale# intellega#us) *ua *uis*ue a((etit ali*uid a#(lius *ua# o(ortet) (ro(ter e3%ellentia# sua#) et *ue#da# (ro(riae rei a#ore#- %ui sa(ienter no#en latina lingua indidit) %u# a((ella'it (ri'atu#) *uod (otius a detri#ento *ua# a$ in%re#ento di%tu# elu%et. O#nis eni# (ri'atio #inuit. Unde ita*ue 'ult e#inere su(er$ia inde in angustias egestate#*ue %ontruditur) %u# e3 %o##uni ad (ro(riu# da#noso sui a#ore redigitur. S(e%ialis est aute# a'aritia) *uae usitatius a((ellatur a#or (e%uniae. Cuius no#ine A(ostolus (er s(e%ie# genus signi+i%ans) uni'ersale# a'aritia# 'ole$at intellegi di%endo- ,adix omnium malorum est avaritia. >a% eni# et dia$olus %e%idit) *ui uti*ue non a#a'it (e%unia#) sed (ro(ria# (otestate#. Proinde (er'ersus sui a#or (ri'at san%ta so%ietate turgidu# s(iritu#) eu#*ue %oar%tat #iseria ia# (er ini*uitate# satiari %u(iente#. >in% alio lo%o %u# di3issetErunt enim homines seipsos amantes0 %ontinuo su$ie%it) amatores pecuniae ./) a$ illa generali a'aritia %uius su(er$ia %a(ut est) ad ,an% s(e%iale# des%endens *uae (ro(ria ,o#inu# est. Ne*ue eni# essent etia# ,o#ines a#atores (e%uniae) nisi eo se (utarent e3%ellentiores) *uo ditiores. Cui #or$o %ontraria %aritas non $uaerit $uae sua sunt .4) id est non (ri'ata e3%ellentia laetatur- #erito ergo et non inflatur .7.
1mores duo. civitates duae.

1%. .;. >i duo a#ores) *uoru# alter san%tus est) alter i##undus0 alter so%ialis) alter (ri'atus0 alter %o##uni utilitati %onsulens (ro(ter su(erna# so%ietate#) alter etia# re# %o##une# in (otestate# (ro(ria# redigens (ro(ter arrogante# do#inatione#0 alter su$ditus) alter ae#ulus Deo0 alter tran*uillus) alter tur$ulentus0 alter (a%i+i%us) alter seditiosus0 alter 'eritate# laudi$us errantiu# (rae+erens) alter *uo*uo #odo laudis a'idus0 alter a#i%alis) alter in'idus0 alter ,o% 'olens (ro3i#o *uod si$i) alter su$i%ere (ro3i#u# si$i0 alter (ro(ter (ro3i#i utilitate# regens (ro3i#u#) alter (ro(ter sua#(rae%esserunt in Angelis0 alter in $onis) alter in #alis0 et distin3erunt %onditas in genere ,u#ano %i'itates duas) su$ ad#ira$ili et ine++a$ili (ro'identia Dei) %un%ta) *uae %reat) ad#inistrantis et ordinantis) altera# iustoru#) altera# ini*uoru#. 9uaru# etia# *uada# te#(orali %o##i3tione (eragitur sae%ulu#) done% ulti#o iudi%io se(arentur) et altera %oniun%ta Angelis $onis in rege suo 'ita# %onse*uatur aeterna#) altera %oniun%ta angelis #alis in igne# %u# rege suo #ittatur aeternu#. De *ui$us dua$us %i'itati$us latius +ortasse alio lo%o) si Do#inus 'oluerit) dissere#us.
Diabolus "uandonam lapsus sit.

1(. .&. 9uando ergo deie%erit su(er$ia dia$olu#) ut natura# sua# $ona# (ra'a 'oluntate (er'erteret) S%ri(tura non di%it- ante ta#en +a%tu# +uisse) et e3 ,a% eu# ,o#ini in'idisse) ratio #ani+esta de%larat. In (ro#(tu est eni# o#ni$us ,ae% intuenti$us) non e3 in'identia su(er$ia# nas%i) sed e3 su(er$ia (otius in'identia#. Non aute# +rustra (utari (otest) a$ initio te#(oris dia$olu# su(er$ia %e%idisse) ne% +uisse ullu# antea te#(us *uo %u# Angelis san%tis (a%atus 'i3erit et $eatus) sed a$ i(so e3ordio %reaturae a suo %reatore

a(ostatasse0 ut illud *uod Do#inus ait- Ille homicida erat ab initio, et in veritate non stetit .8) utru#*ue a$ initio intellega#us) non solu# *uod ,o#i%ida +uit) sed etia# *uia in 'eritate non stetit. Et ,o#i%ida *uide# a$ illo initio e3 *uo ,o#o (otuit o%%idi0 non aute# (otuit o%%idi) ante*ua# esset *ui o%%ideretur. A$ initio ergo ,o#i%ida dia$olus) *uia i(se o%%idit ,o#ine# (ri#u#) ante *ue# nullus ,o#inu# +uit. In 'eritate aute# non stetit) et ,o% a$ initio e3 *uo i(se %reatus est) *ui staret si stare 'oluisset. DD

/uaeritur fueritne beatus diabolus antequam peccaret.

1). ... 9uo#odo eni# du3isse 'ita# $eata# inter $eatos Angelos %redi (otest) *ui +uturi sui (e%%ati at*ue su((li%ii) id est desertionis et ignis aeterni) si (raes%ius non +uit) #erito *uaeritur %ur non +uerit. Ne*ue eni# san%ti Angeli aeternae suae 'itae a% $eatitatis in%erti sunt. Na# *uo#odo $eati) si in%erti5 An di%e#us ,o% Deu# dia$olo re'elare noluisse) %u# ad,u% esset angelus $onus) 'el *uid +a%turus) 'el *uid (assurus esset0 %aeteris aute# ,o% re'elasse *uod essent in aeternu# in eius 'eritate #ansuri5 9uod si ita est) ideo ia# non ae*ualiter $eatus) i#o ia# ne% (lene $eatus +uit) *uando*uide# (lene $eati de sua $eatitudine %erti sunt) ut ea# nullus (ertur$et #etus. 9uo aute# #alo #erito ita dis%erne$atur a %aeteris) ut ei Deus ne% ea *uae ad i(su# (ertinerent) +utura re'elaret5 Nu#*uid ille (rius ultor) *ua# iste (e%%ator5 A$sit- ne*ue eni# Deus da#nat inno%entes. An +orte e3 alio genere angeloru# +uit) *ui$us Deus non dedit 'el de sei(sis (raes%ientia# +uturoru#5 *ui *uona# #odo $eati (ossint esse non 'ideo) *ui$us in%erta est i(sa sua $eatitudo. Na# et ,o% *uida# senserunt) non +uisse dia$olu# in illa su$li#i natura Angeloru#) *uae su(er%oelestis est0 sed in eoru# *ui ali*uanto in+erius in #undo +a%ti sunt) et (er sua o++i%ia distri$uti. Tales eni# +ortasse (osset ali*uid etia# illi%itu# dele%tare- *ua# ta#en dele%tatione# si (e%%are nollent) li$ero ar$itrio %o,i$erent0 si%ut ,o#o) #a3i#e ille (ri#us) *ui (e%%ati (oena# nondu# ,a$e$at in #e#$ris) *uando*uide# et i(sa a san%tis 'iris Deo su$ditis (er eius gratia# (ietate su(eratur.
0uitne vere beatus 1dam in paradiso?

1*. .!. Porro ista *uaestio de $eata 'ita) utru# ea# *uis*ua# ia# ,a$ere di%endus sit) %uius in%ertus est utru# se%u# (er#ansura sit) an ei #iseria *uando*ue su%%edat) (otest et de i(so (ri#o ,o#ine oriri. Na# si +uturi sui (e%%ati %ons%ius erat di'inae*ue 'indi%tae) $eatus esse unde (oterat5 Ergo erat in (aradiso non $eatus. Sed eni# non erat +uturi (e%%ati sui (raes%ius5 Ergo (er ,an% ignorantia# aut eiusde# $eatitudinis in%ertus0 et *uo#odo ia# 'ere $eatus5 aut +alsa s(e %ertus) non s%ientia0 et *uo#odo non stultus5
Quomodo beatus esse potuerit 'omo in paradiso.

1*. .". Sed ta#en ,o#inis ad,u% in %or(ore ani#ali %onstituti) %ui o$edienter 'i'enti dandu# ad,u% esset Angeloru# %onsortiu#) et #utatio %or(oris e3 ani#ali in s(iritale) (ossu#us intellegere $eata# 'ita# se%undu# *ue#da# #odu#) etia#si non erat (raes%ius +uturi sui (e%%ati. Ne*ue eni# et illi (raes%ii +uerunt) *ui$us A(ostolus di%it- os $ui spiritales estis, instruite huiusmodi in spiritu lenitatis, intendens te ipsum, ne et tu tenteris .:0 non

a$surde ta#en ne% i#(ro$e di%i#us) $eatos ia# +uisse ,o% i(so *uod s(iritales essent) non %or(ore) sed iustitia +idei) spe gaudentes, in tribulatione patientes !;. 9uanto #agis ergo) et a#(liore #odo $eatus erat ,o#o in (aradiso ante (e%%atu#) *ua#'is in%ertus +uturi sui %asus) *ui s(e ita gaude$at (ro(ter (rae#iu# +uturae %o##utationis) ut nulla esset tri$ulatio %ui tolerandae (atientia #ilitaret5 9ua#'is eni# non 'ana (raesu#(tione de in%erto %ertus 'elut stultus) sed s(e non in+idelis0 ante*ua# a((re,enderet illa# 'ita#) u$i %ertissi#us i(sius aeternae 'itae suae +uturus esset) (osset e3sultare) *ue#ad#odu# s%ri(tu# est) cum tremore !&0 et ,a% e3sultatione) #ulto a$undantius in (aradiso) *ua# san%ti in ,is terris) $eatus esse) #odo *uoda# in+eriore *ua# in illa 'ita aeterna san%toru# su(er%oelestiu#*ue Angeloru#) non ta#en nullo.
1ngelorum condicio ante"uam peccarent.

1,. ./. Di%ere aute# de ali*ui$us angelis *uod in suo *uoda# genere $eati esse (ossint) +uturae suae ini*uitatis et da#nationis) 'el %erte (er(etuae salutis in%erti) *ui$us ne% s(es su$esset *uod ali*uando et i(si ali*ua in #elius #utatione %erti de ,a% re +uturi essent) 'i3 +erenda (raesu#(tio est- nisi +orte et ,o% di%atur) ita %reatos istos angelos #undanis #inisteriis distri$utos su$ aliis su$li#iori$us et $eatiori$us) ut (ro re%te gestis (rae(osituris suis a%%i(iant illa# 'ita# $eata# a% su$li#iore#) de *ua (ossint esse %ertissi#i) %uius uti*ue s(e gaudentes (ossint non in%ongrue di%i ia# $eati. E3 *uoru# nu#ero si dia$olus %e%idit %u# so%iis ini*uitatis suae) si#ile est ,o% ei *uod %adunt a iustitia +idei etia# ,o#ines) si#ili su(er$ia (rae'ari%ati) 'el sei(sos sedu%entes) 'el illi sedu%tori %onsentientes.
3utari posse diabolum caecidisse ab initio creationis.

1,. .4. Sed asserant ,ae% duo genera $onoru# Angeloru# *ui (otuerint) unu# su(er%oelestiu#) in *ui$us nun*ua# +uit *ui %adendo dia$olus +a%tus est0 alteru# aute# #undanoru#) in *ui$us +uit- #i,i aute#) +ateor) unde ,o% se%undu# S%ri(turas assera#) non interi# o%%urrit0 sed %oar%tatus *uaestione illa) *ua *uaeritur utru# sui %asus (raes%ius) ante*ua# %aderet) +uerit) ne suae $eatitudinis in%ertos esse 'el ali*uando +uisse Angelos di%ere#) non sine %ausa (utari (osse di3i) dia$olu# a$ i(so %reaturae) ,o% est a$ i(so 'el te#(oris 'el suae %onditionis initio %e%idisse) ne% ali*uando in 'eritate stetisse !..
0uitne diabolus creatus in malitia?

2/. .7. Unde nonnulli eu# non in ,an% #alitia# li$ero 'oluntatis ar$itrio esse de+le3u#) sed in ,a% o#nino %reatu# (utant) *ua#'is a Do#ino Deo su##o et 'ero naturaru# o#niu# %reatore- ad,i$ent*ue testi#oniu# de li$ro Io$) *uonia# i$i s%ri(tu# est) %u# de illo ser#o esset- /oc est initium figmenti Domini, $uod fecit ut illudatur ab )ngelis eius !!- %ui sententiae %ongruit *uod in Psal#o s%ri(tu# est- Draco hic $uem finxisti ad illudendum ei !"0 nisi *uod ,i%) $uem finxisti, di3it0 non aute# si%ut i$i- /oc est initium figmenti Dominita#*ua# initio eu# ita +in3isset) ut #alus) ut in'idus) ut sedu%tor) ut o#nino dia$olus esset) non 'oluntate de(ra'atus) sed ita %reatus.
Superior opinio refutatur.

21. .8. >ae% o(inio *uo#odo non sit ad'ersa ei) *uod s%ri(tu# est- Fecit Deus omnia" et ecce bona valde !/) u$i in'enitur dia$olus non (ro(ria 'oluntate de(ra'atus) sed a$ i(so Do#ino Deo +a%tus #alus 'alde) *ua#'is %onentur ostendere0 ne% insulse etia# 'el inerudite asseratur) non tantu# %onditione (ri#a) sed etia# nun% de(ra'atis tot 'oluntati$us) in su##a ta#en o#nia *uae %reata sunt) id est uni'ersa# o#nino %reatura# $ona# esse 'alde) non *uo $oni sint in ea #ali) sed *uod non e++i%iant #alitia sua ut su$ Dei ad#inistratoris i#(erio) 'irtute) sa(ientia) de%us et ordo uni'ersitatis ali*ua e3 (arte tur(etur si'e tur$etur0 %u# suis *ui$us*ue 'oluntati$us) etia# #alis) tri$uantur %erti et %ongrui li#ites (otestatu# et (ondera #eritoru#) ut etia# %u# i(sis %on'enienter iuste*ue ordinatis uni'ersitas (ul%,ra sit- ta#en *uia *uili$et o%%urrit) et 'eru# est at*ue #ani+estu#) iustitiae i(si esse %ontrariu# ut nullo (rae%edente #erito) ,o% i(su# in *uo*ue Deus da#net *uod in eo i(se %rea'erit) %erta*ue et e'idens da#natio dia$oli et angeloru# eius e3 E'angelio re%itatur) u$i se di%turu# Do#inus (raenuntia'it eis *ui a sinistris sunt- Ite in ignem aeternum, $ui praeparatus est diabolo et angelis eius !40 nullo #odo in eo natura# *ua# Deus %rea'it) sed #ala# (ro(ria# 'oluntate# (oena ignis aeterni (le%tenda# esse %redendu# est.
$ur Deus diabolum creaverit et malos.

22. .:. Ne% eius natura# esse signi+i%ata# *uod di%tu# est- /oc est initium figmenti Domini, $uod fecit ut illudatur ab )ngelis eius !7- sed 'el %or(us aeriu#) *uod tali 'oluntati %ongruenter a(ta'it0 'el i(sa# ordinatione#) in *ua eu# +e%it etia# nolente# utile# $onis0 'el *uod (raes%iens eu# (ro(ria 'oluntate #alu# +uturu#) +e%it eu# ta#en) non a$stinens $onitate# sua# in (rae$enda 'ita at*ue su$stantia +uturae etia# no3iae 'oluntati) si#ul (rae'idens *uanta de illo $ona esset sua #ira$ili $onitate a% (otestate +a%turus. Initium aute# figmenti Domini di%tus est) $uod fecit ut illudatur ab )ngelis eius, non *uia i(su# (ri#itus %ondidit) 'el initio #alu# %ondidit0 sed *uia %u# s%iret eu# ad ,o% (ro(ria 'oluntate #alu# +uturu# ut $onis no%eret) %rea'it eu# ad ,o% ut de illo $onis i(se (rodesset. >o% est eni#) ut illudatur ab )ngelis eius0 *uonia# si% illuditur) %u# san%tis (rosunt tentationes eius) *ui$us eos de(ra'are %onatur) ut #alitia) in *ua i(se esse 'oluit) eo nolente sit utilis ser'is Dei0 *uia ,o% (rae'idens eu# +in3it. Ideo initiu# ad illudendu#) *uia et #ali ,o#ines 'asa eiusde# dia$oli) et ta#*ua# %a(itis %or(us) *uos ni,ilo#inus Deus #alos +uturos (rae'idens) %rea'it ta#en ad utilitate# san%toru#) si#iliter illuduntur) %u# et i(sis no%ere 'olenti$us) (raestatur san%tis e3 eoru# %o#(aratione %autela) et (ia su$ Deo ,u#ilitas et intellegentia gratiae) et e3er%itatio ad tolerandos #alos) et (ro$atio ad diligendos ini#i%os. Sed ille est initiu# +ig#enti) *uod si% illuditur) *uia (rae%edit istos et te#(oris anti*uitate) et (rin%i(atu #alitiae. >o% aute# illi Deus (er san%tos Angelos +a%it) illo o(ere (ro'identiae) *uo %reatas naturas ad#inistrat) su$dens 'ideli%et angelos #alos Angelis $onis) ut #aloru# i#(ro$itas) non *uantu# nititur) sed *uantu# sinitur (ossit- ne% tantu# angeloru# #aloru#) 'eru# et ,o#inu#) done% etia# ista iustitia) *ua 'i'itur e3 +ide) *uae nun% (atienter in ,o#ini$us e3er%etur) %on'ertatur in iudi%iu#) ut (ossint et i(si non solu# duode%i# tri$us Israel) sed etia# angelos iudi%are !8.
Diabolum ab eo. "uod accepturus esset. sua voluntate cecidisse.

23. !;. 9uod ergo (utatur nun*ua# dia$olus in 'eritate stetisse !:) nun*ua# %u# Angelis $eata# du3isse 'ita#) sed a$ i(so suae %onditionis initio %e%idisse) non si% a%%i(iendu# est) ut non (ro(ria 'oluntate de(ra'atus) sed #alus a $ono Deo %reatus (utetur0 alio*uin non a$ initio %e%idisse di%ereturne*ue eni# %e%idit) si talis est +a%tus. Sed +a%tus %ontinuo se a lu%e 'eritatis a'ertit) su(er$ia tu#idus) et (ro(riae (otestatis dele%tatione %orru(tus- unde $eatae at*ue angeli%ae 'itae dul%edine# non gusta'it) *ua# non uti*ue a%%e(ta# +astidi'it) sed nolendo a%%i(ere deseruit) et a#isit. Proinde ne% sui %asus (raes%ius esse (otuit0 *uonia# sa(ientia (ietatis est +ru%tus. Ille aute# %ontinuo i#(ius) %onse*uenter et #ente %ae%us) non e3 eo *uod a%%e(erat %e%idit) sed e3 eo *uod a%%i(eret) si su$di 'oluisset Deo- *uod (ro+e%to *uia noluit) et a$ eo *uod a%%e(terus erat %e%idit) et (otestate# illius su$ *uo esse noluit) non e'asit0 +a%tu#*ue in illo est (ondere #eritoru#) ut ne% iustitiae (ossit lu#ine dele%tari) ne% a$ eius sententia li$erari.
4mpios desertores"ue $'risti corpus esse diaboli.

2#. !&. 9uod ergo (er Isaia# (ro(,eta# in eu# di%itur- 'uomodo cecidit de coelo *ucifer mane oriens? contritus est in terram, $ui mittebat ad omnes gentes? Tu autem dixisti sensu tuo! In coelum ascendam, super sidera coeli ponam thronum meum, sedebo in monte excelso super montes excelsos $ui sunt ad a$uilonem, ascendam super nubes, ero similis )ltissimo! nunc autem ad inferos descendes ";0 et %aetera) *uae in +igura regis 'elut Ba$6lonis in dia$olu# di%ta intelleguntur) (lura in eius %or(us %on'eniunt) *uod etia# de ,u#ano genere %ongregat0 et in eos #a3i#e *ui ei (er su(er$ia# %o,aerent) a(ostatando a #andatis Dei. Si%ut eni# *ui erat dia$olus) ,o#o di%tus est) ut in E'angelio- Inimicus homo hoc fecit "&0 ita *ui ,o#o erat) dia$olus di%tus est) ut rursus in E'angelio- +onne ego vos duodecim elegi, et unus ex vobis diabolus est ".5 Et si%ut %or(us C,risti *uod est E%%lesia) di%itur C,ristus) si%ut illud est- os )brahae semen estis "!, %u# (aulo su(erius di3isset- )brahae dictae sunt promissiones et semini eius! non dicit! Et seminibus, tam$uam in multis" sed tam$uam in uno! Et semini tuo, $uod est &hristus ""0 et iteru#%icut enim corpus unum est, et membra habet multa, omnia autem membra corporis cum sint multa, unum est corpus" ita et &hristus "/- eo #odo etia# %or(us dia$oli) %ui %a(ut est dia$olus) id est i(sa i#(ioru# #ultitudo) #a3i#e*ue eoru# *ui a C,risto 'el de E%%lesia si%ut de %oelo de%idunt) di%itur dia$olus) et in i(su# %or(us +igurate #ulta di%untur) *uae non ta# %a(iti *ua# %or(ori #e#$ris*ue %on'eniant. Ita*ue Lu%i+er *ui #ane orie$atur et %e%idit) (otest intellegi a(ostataru# genus 'el a C,risto 'el a$ E%%lesia0 *uod ita %on'ertitur ad tene$ras a#issa lu%e) *ua# (orta$at) *ue#ad#odu# *ui %on'ertuntur ad Deu#) a tene$ris ad lu%e# transeunt) id est) *ui +uerunt tene$rae lu3 +iunt.
=aereticos "uo"ue diaboli corpori pertinere.

2%. !.. Ite# in +igura (rin%i(is T6ri (er ECe%,iele# (ro(,eta# in dia$olu# di%ta intelleguntur- Tu es signaculum similitudinis et corona decoris" in deliciis paradisi Dei fuisti, omni lapide pretioso ornatus es "40 et %aetera) *uae non ta# in i(su# (rin%i(e# s(iritu# ne*uitiae) *ua# in %or(us eius di%ta %on'eniunt. Paradisus eni# di%ta est E%%lesia) si%ut legitur in Canti%o %anti%oru#- /ortus conclusus, fons signatus, puteus a$uae vivae, paradisus cum fructu pomorum "7. Inde %e%iderunt 'el a(erta et %or(orali se(aratione o#nes

,aereti%i0 'el o%%ulta et s(iritali) *ua#'is in ea %or(oraliter esse 'ideantur) o#nes %on'ersi ad 'o#itu# suu#) %u# (ost re#issione# o#niu# (e%%atoru# (aululu# a#$ulassent in 'ia iustitiae) in *ui$us facta sunt posteriora deteriora prioribus, et $uibus expediebat non cognoscere viam iustitiae, $uam cognoscentibus retrorsum reflecti a tradito sibi sancto mandato "8. >an% (essi#a# generatione# Do#inus des%ri$it) %u# di%it s(iritu# ne*ua# e3ire a$ ,o#ine) et %u# aliis se(te# redire) et in do#o *ua# #undata# ia# in'enerat) in,a$itare) ut sint no'issi#a ,o#inis illius (eiora (riori$us ":. Tali eni# generi ,o#inu#) *uod ia# +a%tu# est %or(us dia$oli) (ossunt ,ae% 'er$a %ongruere- ) die $ua creatus es tu cum cherub, id est %u# sede Dei) *uae inter(retatur) Multi(li%ata s%ientia) et posuit te in monte sancto Dei, ,o% est in E%%lesia0 unde est- Et exaudivit me de monte sancto suo /;. Fuisti in medio lapidum flammeorum /&, id est san%toru# s(iritu +er'entiu#) la(idu# 'i'oru#ambulasti sine vitio tu in diebus tuis, ex $uo die creatus es tu donec inventa sunt delicta tua in te /.. Possunt diligentius ista tra%tari) ut +ortassis ostendant non solu# et ,un% intelle%tu# esse in ,is 'er$is (osse) sed o#nino aliu# esse non (osse.
Disputatio concluditur complexione "uattuor opiniones praebente.

2(. !!. 1eru# *uia longu# est) et aliu# ser#one# e3igit eide# tantu# *uaestioni de(utatu#0 nun% su++i%iat ista %o#(le3io) aut a$ initio %onditionis suae dia$olu# a $eatitudine) *ua# si 'oluisset (er%e(turus +uerat) i#(ia su(er$ia %e%idisse) aut alios esse angelos in+erioris #inisterii in ,o% #undo) inter *uos se%undu# eoru# *ua#da# non (raes%ia# $eatitudine# 'i3erat) et a *uoru# so%ietate %u# si$i su$ditis angelis suis ta#*ua# ar%,angelus %e%idit (er su(er$a# i#(ietate#0 si ,o% ullo #odo asseri (otest) *uod #iru# si (otest- aut %erte ratione# re*uirenda#) *ue#ad#odu# o#nes san%ti Angeli) si inter illos ali*uando (ariter $eatus %u# suis angelis dia$olus 'i3it) nondu# ,a$uerint etia# i(si %erta# (raes%ientia# (er(etuae +eli%itatis suae) sed ea# (ost %asu# eius a%%e(erint0 aut *uo #erito ante suu# (e%%atu# dia$olus %u# so%iis suis a %aeteris Angelis dis%retus +uerit) ut i(se sui %asus +uturi esset ignarus) illi aute# %erti (er#ansionis suae- du# ta#en et (e%%atores angelos #ini#e du$ite#us detrusos ta#*ua# in %ar%ere# %aliginis ,uius aeriae %ir%a terras) se%undu# a(ostoli%a# +ide#) in iudi%io (uniendos ser'ari /!0 et in illa su(erna $eatitudine san%toru# Angeloru# non esse in%erta# 'ita# aeterna#) ne% no$is se%undu# Dei #iseri%ordia# et gratia# et +idelissi#a# (olli%itatione# in%erta# +utura#) %u# +ueri#us eis (ost resurre%tione# et istoru# #utatione# %or(oru# %o(ulati. Ad ,an% eni# s(e# 'i'i#us) et eius (ro#issionis gratia re%rea#ur. 9uid*uid aute# etia# de dia$olo di%i (otest) %ur eu# Deus %rea'erit) %u# tale# (raes%iret +uturu#) et %ur o#ni(otens eius 'oluntate# non %on'ertat in $onu#) se%undu# ea *uae disserui#us %u# de #alis ,o#ini$us si#iliter *uaerere#us) si'e intellegatur) si'e %redatur) si'e *uid #elius in'eniri (otest) in'eniatur.
Quomodo diabolus per serpentem et mulierem tentaverit 'ominem.

2). !". A$ illo ergo %uius su(er o#nia *uae %rea'it) su##a (otestas est) (er Angelos san%tos a *ui$us illuditur dia$olus) %u# et de i(sius #ale'olentia %onsulitur E%%lesiae Dei) non est (er#issus tentare +e#ina# nisi (er ser(ente#) ne% 'iru# nisi (er +e#ina#- sed in ser(ente i(se lo%utus est) utens eo 'elut organo) #o'ens*ue eius natura# eo #odo *uo #o'ere ille) et #o'eri

illa (otuit) ad e3(ri#endos 'er$oru# sonos et signa %or(oralia) (er *uae #ulier suadentis intellegeret 'oluntate#. In i(sa 'ero #uliere) *uia illa rationalis %reatura erat) *uae #otu suo (osset uti ad 'er$a +a%ienda) non i(se lo%utus est) sed eius o(eratio at*ue (ersuasio0 *ua#'is o%%ulto instin%tu adiu'aret interius) *uod e3terius egerat (er ser(ente#. 9uod *uide# si solo instin%tu o%%ultius ageret) si%ut egit in Iuda ut traderet C,ristu# /") (osset e++i%ere in ani#a su(er$o a#ore suae (otestatis induta- sed) si%ut ia# di3i) tentandi 'oluntate# ,a$et dia$olus) in (otestate aute# ne% ut +a%iat ,a$et) ne% *uo #odo +a%iat. 9uia (er#issus est ergo) tenta'it0 et *uo#odo (er#issus est) ita tenta'it- %ui aute# generi ,o#inu# (rodesset *uod +a%ie$at) ne*ue s%ie$at) ne*ue 'ole$at) et eo i(so illude$atur a$ Angelis.
Quomodo serpens mulierem allo"ui potuerit.

2*. !/. Non ita*ue ser(ens 'er$oru# sonos intellege$at) *ui e3 illo +ie$ant ad #uliere#. Ne*ue eni# %on'ersa %redenda est ani#a eius in natura# rationale#0 *uando*uide# ne% i(si ,o#ines) *uoru# rationalis natura est) %u# dae#on in eis lo*uitur ea (assione %ui e3or%ista re*uiritur) s%iunt *uid lo*uantur0 *uanto #inus ille intellegeret 'er$oru# sonos) *uos (er eu# et e3 eo dia$olus illo #odo +a%ie$at) *ui ,o#ine# lo*uente# non intellegeret) si eu# a dia$oli%a (assione i##unis audiret5 Na# et *uod (utantur audire et intellegere ser(entes 'er$a Marsoru#) ut eis in%antanti$us (rosiliant (leru#*ue de late$ris) etia# illi% dia$oli%a 'is o(eratur) ad agnos%enda# u$i*ue (ro'identia#) *ua# re# %ui rei naturali ordine su$i%iat) et *uid etia# 'oluntati$us #alis sa(ientissi#a (otestate (er#ittat) ut ,o% #agis ,a$eat usus) ser(entes #o'eri %ar#ini$us ,o#inu#) *ua# ullu# aliud genus ani#antiu#. Etia# ,ae% eni# non (ar'a testatio est) natura# (ri#itus ,u#ana# ser(entis sedu%ta# esse %ollo*uio. Gaudent eni# dae#ones ,an% si$i (otestate# dari) ut ad in%antatione# ,o#inu# ser(entes #o'eant) ut *uoli$et #odo +allant *uos (ossunt. >o% aute# (er#ittuntur ad (ri#i +a%ti #e#oria# %o##endanda#) *uo sit eis *uaeda# %u# ,o% genere +a#iliaritas. Porro i(su# (ri#u# +a%tu# ad ,o% (er#issu# est) ut (er natura# ser(entis signi+i%aretur generi ,o#inu#) %ui erudiendo ,ae% gesta %ons%ri$i o(orte$at) o#nis dia$oli%ae tentationis si#ilitudo- *uod a((are$it) %u# in ser(ente# (ro+erri %oe(erit di'ina sententia.
Quomodo serpens dictum sit "prudens". id est "astutus".

2,. !4. Proinde prudentissimus omnium bestiarum //, ,o% est) astutissi#us) ita di%tus est ser(ens (ro(ter astutia# dia$oli) *uae in illo et de illo age$at dolu#0 *ue#ad#odu# di%itur (rudens 'el astuta lingua) *ua# (rudens 'el astutus #o'et ad ali*uid (rudenter astute*ue suadendu#. Non eni# est ,ae% 'is seu 'irtus #e#$ri %or(oralis *uod 'o%atur lingua) sed uti*ue #entis *uae utitur ea. Ita etia# di%tus est stilus #enda3 s%ri$aru#- ne*ue eni# esse #enda%e# (ertinet) nisi ad 'i'ente# at*ue sentiente#0 sed stilus #enda3 di%tus est) *uod (er eu# #enda3 #enda%iter o(eretur0 *ue#ad#odu# si et iste ser(ens #enda3 di%eretur) *uod eo dia$olus ta#*ua# stilo #enda%iter uteretur.
Serpentem locutum esse cum muliere diaboli opera.

2,. !7. >o% ideo %o##endandu# (uta'i) ne *uis*ua# e3isti#ans ani#antia rationis e3(ertia ,u#anu# ,a$ere intelle%tu#) 'el in ani#al rationale re(ente

#utari) sedu%atur in illa# o(inione# ridi%ula# et no3ia# re'olutionis ani#aru# 'el ,o#inu# in $estias) 'el in ,o#ines $estiaru#. Si% ergo lo%utus est ser(ens ,o#ini) si%ut asina in *ua sede$at Balaa#) lo%uta est ,o#ini /4) nisi *uod illud +uit o(us dia$oli%u#) ,o% angeli%u#. >a$ent eni# *uaeda# $oni et #ali angeli o(era si#ilia) si%ut Mo6ses et #agi P,araonis /7. 1eru# in ,is etia# $oni Angeli (otentiores sunt) ne% #ali angeli etia# taliu# o(eru# *uid*ua# (ossunt) nisi *uod (er $onos Angelos (er#iserit Deus) ut retri$uatur uni%ui*ue se%undu# %or eius) 'el se%undu# gratia# Dei0 utru#*ue iuste a% $enigne (er altitudine# di'itiaru# sa(ientiae et s%ientiae Dei /8.
Serpentis cum muliere collo"uium.

3/. !8. Dixit ergo serpens mulieri! 'uid, $uia dixit Deus! +on edetis ab omni ligno paradisi? Et dixit mulier serpenti! ) fructu ligni $uod est in paradiso edemus! de fructu autem ligni, $uod est in medio paradisi, dixit Deus! +on edetis ex eo, ne$ue tangetis illud, ne moriamini /:. Ideo (rius interroga'it ser(ens) et res(ondit ,o% #ulier) ut (rae'ari%atio esset ine3%usa$ilis) ne*ue ullo #odo di%i (osset) id *uod (rae%e(erat Deus o$lita# +uisse #uliere#. 9ua#*ua# et o$li'io (rae%e(ti) #a3i#e unius et ta# ne%essarii) ad #a3i#a# %ul(a# da#na$ilis neglegentiae (ertineret- 'eru#ta#en e'identior eius transgressio est) %u# #e#oria retinetur) et ta#*ua# in illo Deus assistens (raesens*ue %onte#nitur. Unde ne%essariu# +uit) %u# in Psal#o di%eretur- Et memoria retinentibus mandata eius, addere) ut faciant ea 4;. Multi eni# retinent #e#oria) ut %onte#nant ea) (rae'ari%ationis #aiore (e%%ato) u$i o$li'ionis nulla est e3%usatio.
Serpens mendacio in appetitum propriae potestatis male credulis suadet.

3/. !:. Dixit ergo serpens mulieri! +on morte moriemini. %ciebat enim Deus, $uoniam $uo die manducaveritis de eo, aperientur vobis oculi, et eritis sicut dii, cognoscentes bonum et malum 4&. 9uando ,is 'er$is %rederet #ulier a $ona at*ue utili re di'initus se +uisse (ro,i$itos) nisi ia# inesset #enti a#or ille (ro(riae (otestatis) et *uaeda# de se su(er$a (raesu#(tio) *uae (er illa# tentatione# +uerat %on'in%enda et ,u#ilianda5 Deni*ue 'er$is non %ontenta ser(entis %onsidera'it lignu#) vidit$ue bonum ad escam, et decorum ad aspectum 4., et non %redens (osse inde se #ori) ar$itror *uod (uta'erit Deu# ali%uius signi+i%ationis %ausa di3isse- %i manducaveritis, morte moriemini 4!at*ue ideo su#(sit de +ru%tu eius) et #andu%a'it) et dedit etia# 'iro suo se%u#0 +ortassis etia# %u# 'er$o suasorio) *uod S%ri(tura ta%ens intellegendu# relin*uit. An +orte ne% suaderi ia# o(us erat 'iro) *uando illa# eo %i$o #ortua# non esse %erne$at5
Quid sibi velint oculi protoparentum aperti.

31. ";. Ergo ederunt, et aperti sunt oculi amborum 4". 9uo) nisi ad in'i%e# %on%u(is%endu#) ad (e%%ati (oena# %arnis i(sius #orte %on%e(ta#0 ut ia# esset %or(us non ani#ale tantu#) *uod (oterat) si o$edientia# %onser'arent) in #eliore# s(iritale#*ue ,a$itu# sine #orte #utari) sed ia# %or(us #ortis) in *uo le3 in #e#$ris re(ugnaret legi #entis 4/5 Ne*ue eni# %lausis o%ulis +a%ti erant) et in (aradiso deli%iaru# %ae%i (al(antes*ue o$erra$ant) ut 'etitu# lignu# etia# nes%ientes attingerent) (al(antes*ue +ru%tus (ro,i$itos ignorando de%er(erent. 9uo#odo aute# ani#alia et 'olatilia addu%ta sunt ad

Ada#) ut 'ideret *uid ea 'o%aret) si non 'ide$at5 et *uo#odo i(sa #ulier ad 'iru# addu%ta est) *uando +a%ta est) ut de illa *ua# non 'ide$at di%eret- /oc nunc os de ossibus meis, et caro de carne mea 44, et %etera5 Postre#o) *uo#odo 'idit #ulier *uia $onu# est lignu# in es%a#) et *uia (la%et o%ulis ad 'idendu#) et de%oru# est %ognos%ere) si eoru# %lausi erant o%uli5
"1perire oculos" 'ic "cognoscere" sonat.

31. "&. Ne% ta#en ideo (ro(ter unius 'er$i translatione# totu# +igurate a%%i(iendu# est. 1iderit eni# *ue#ad#odu# di3erit ser(ens- )perientur vobis oculi. >o% eni# eu# s%ri(tor li$ri di3isse narra'it0 in *ua 'ero signi+i%atione 'el sententia di3erit) le%tori %onsiderare (er#isit. >o% aute# *uod s%ri(tu# est- Et aperti sunt oculi eorum, et cognoverunt $uia nudi erant 47, ita s%ri(tu# est) *ue#ad#odu# o#nia *uae gesta narrantur0 ne% ta#en ideo in allegori%a# narratione# nos de$ent du%ere. Ne*ue eni# et e'angelista narrator di%ta %uius*ua# +igurata e3 eius (ersona insere$at) a% non e3 (ersona sua *uae +uerant gesta narra$at) %u# di%eret de illis duo$us) *uoru# unus erat Cleo(,as) *uod %u# +regisset eis Do#inus (ane#) aperti sunt oculi eorum, et cognoverunt eum, *ue# (er 'ia# non %ogno'erant 480 non uti*ue %lausis o%ulis a#$ulantes) sed eu# %ognos%ere non 'alenti$us. Si%ut ergo i$i) si% ne% isto lo%o narratio +igurata est) *ua#'is translato 'er$o S%ri(tura usa sit) ut a(ertos di%eret o%ulos) *ui et antea (ate$ant- a(ertos uti*ue ad ali*uid intuendu# et %ogitandu#) *uod antea nun*ua# ad'erterant. U$i eni# ad transgrediendu# (rae%e(tu# auda3 %uriositas #ota est) a'ida e3(eriri latentia) *uidna# ta%to 'etito se*ueretur) et no3ia li$ertate ,a$enas (ro,i$itionis ru#(ere dele%tata) (ro$a$ilius e3isti#ans non esse #orte#) *ua# ti#uerant) se%utura#- tale *ui((e (o#u# %redendu# est +uisse in illa ar$ore) %uius generis (o#a ia# in aliis ar$ori$us inno3ia senserant0 #agis %rediderunt Deu# (osse (e%%anti$us +a%ile ignos%ere) *ua# (atienter tulerunt non %ognos%ere *uidna# esset) 'el %ur eos inde %i$u# su#ere 'etuisset- #o3 ut ergo (rae%e(tu# transgressi sunt) intrinse%us gratia deserente o#nino nudati) *ua# t6(,o *uoda# et su(er$o a#ore suae (otestatis o++enderant) in sua #e#$ra o%ulos inie%erunt) ea*ue #otu eo *ue# non no'erant) %on%u(i'erunt. Ad ,o% ergo a(erti sunt o%uli) ad *uod antea non (ate$ant) *ua#'is ad alia (aterent.
!ortem concupiscentiam"ue exortas esse post peccatum.

32. ".. >ae% #ors ea die a%%idit) *ua +a%tu# est *uod Deus 'etuit. A#isso *ui((e statu #ira$ili) %or(us i(su# %ui status etia# de ligno 'itae 'irtute #6sti%a (rae$e$atur) (er *ue# ne% #or$o tentari) ne% #utari aetate (otuissent) ut ,o% in eoru# %arne) *ua#'is ad,u% ani#ali et in #elius (ostea %o##utanda) ia# ta#en signi+i%aretur (er es%a# ligni 'itae) *uod e3 i(so s(iritali ali#ento sa(ientiae) %uius sa%ra#entu# illud lignu# erat) +it in Angelis (er aeternitatis (arti%i(atione#) ut in deterius non #utentur- ,o% ergo a#isso statu) %or(us eoru# du3it #or$ida# et #orti+era# *ualitate#) *uae inest etia# (e%oru# %arni) a% (er ,o% etia# eu#de# #otu# *uo +it in (e%ori$us %on%u#$endi a((etitus) ut su%%edant nas%entia #orienti$us- sed ta#en etia# in i(sa ia# (oena suae generositatis inde3 ani#a rationalis $estiale# #otu# in #e#$ris suae %arnis eru$uit) ei*ue in%ussit (udore#) non solu# *uia ,o% i$i sentie$at) u$i nun*ua# antea tale ali*uid senserat) 'eru# etia# *uod ille (udendus #otus de (rae%e(ti transgressione 'enie$at. I$i eni# sensit) *ua (rius gratia 'estiretur) *uando in sua nuditate ni,il inde%ens (atie$atur. I$i

%o#(letu# est- Domine, in voluntate tua praestitisti decori meo virtutem" avertisti autem faciem tuam) et factus sum conturbatus 4:. Deni*ue illa %ontur$atione ad +olia +i%ulnea %u%urrerunt) su%%in%toria %onsuerunt) et *uia glorianda deseruerant) (udenda te3erunt. Ne% ar$itror eos %ogitasse ali*uid in illis +oliis) *uod tali$us %ongrueret %ontegi ia# #e#$ra (rurientia0 sed o%%ulto instin%tu ad ,o% illa %ontur$atione %o#(ulsi sunt) ut etia# talis (oenae suae signi+i%atio a nes%ienti$us +ieret) *uae (e%%atore# +a%ta %on'in%eret) et do%eret s%ri(ta le%tore#.
Quomodo Deus protoplastis locutus sit.

33. "!. Et audierunt vocem Domini Dei ambulantis in paradiso ad vesperam 7;. Ea *ui((e ,ora tales ia# %on'enerat 'isitari) *ui de+e%erant a lu%e 'eritatis. 2ortassis eni# aliis intrinse%us 'el e++a$ili$us 'el ine++a$ili$us #odis Deus %u# illis antea lo*ue$atur) si%ut etia# %u# Angelis lo*uitur i(sa in%o##uta$ili 'eritate illustrans #entes eoru#) u$i est intelle%tus nosse si#ul *uae%u#*ue etia# (er te#(ora non +iunt si#ul. 2orte) in*ua#) si% %u# eis lo*ue$atur) etsi non tanta (arti%i(atione di'inae sa(ientiae) *uanta# %a(iunt Angeli0 ta#en (ro ,u#ano #odulo) *uantu#li$et #inus) sed i(so genere 'isitationis et lo%utionis0 +ortassis etia# illo *ui +it (er %reatura#) si'e in e%stasi s(iritus %or(orali$us i#agini$us) si'e i(sis sensi$us %or(oris ali*ua s(e%ie (raesentata 'el ad 'idendu#) 'el ad audiendu#) si%ut in Angelis suis solet 'ideri Deus 'el sonare (er nu$e#. Nun% ta#en *uod audierunt 'o%e# Dei a#$ulantis in (aradiso ad 'es(era#) nonnisi (er %reatura# 'isi$iliter +a%tu# est) ne su$stantia illa in'isi$ilis et u$i*ue tota) *uae Patris et 2ilii est et S(iritus san%ti) %or(orali$us eoru# sensi$us lo%ali et te#(orali #otu a((aruisse %redatur.
Quid protoparentes verecundia motos fecerint.

33. "". Et absconderunt se )dam et mulier eius a facie Domini in medio ligno $uod est in paradiso 7&. Cu# Deus a'ertit intrinse%us +a%ie# sua#) et +it ,o#o %ontur$atus0 non #ire#ur ,ae% +ieri) *uae si#ilia sunt de#entiae) (er ni#iu# (udore# a% ti#ore#0 illo *uo*ue o%%ulto instin%tu non *uies%ente) ut ea nes%ientes +a%erent) *uae ali*uid signi+i%arent) *uando*ue s%ituris (osteris) (ro(ter *uos ista %ons%ri(ta sunt.
Vocavit Deus 1dam increpantis. non ignorantis voce.

3#. "/. Et vocavit Dominus Deus )dam, et dixit illi! .bi es? 7. In%re(antis 'o3 est) non ignorantis. Et ,o% sane ad ali*ua# (ertinet signi+i%atione#) *uod si%ut (rae%e(tu# 'iro datu# est) (er *ue# (er'eniret ad +e#ina#) ita 'ir (rior interrogatur. Prae%e(tu# eni# a Do#ino (er 'iru# us*ue ad +e#ina#(e%%atu# aute# a dia$olo (er +e#ina# us*ue ad 'iru#. >ae% #6sti%is signi+i%ationi$us (lena sunt) non id agenti$us in *ui$us +a%ta sunt) sed de ,is agente (otentissi#a sa(ientia Dei. Non aute# nun% signi+i%ata resera#us) sed gesta de+endi#us.
1dami responsio perpenditur.

3#. "4. Res(ondit ergo Ada#- ocem tuam audivi in paradiso, et timui, $uia nudus sum, et abscondi me 7!. Satis (ro$a$ile est) solere Deu# (er %reatura# tali a%tioni %ongrua# in +or#a ,u#ana (ri#is illis ,o#ini$us a((arere- *uos

ta#en nun*ua# (er#isit ad'ertere nuditate# sua#) eoru# intentione# in su(erna sustollens) nisi (ost (e%%atu# (udendu# in #e#$ris #otu# (oenali #e#$roru# lege sensissent. Si% ergo a++e%ti sunt) ut solent a++i%i ,o#ines su$ o%ulis ,o#inu#0 et talis a++e%tio de (e%%ati (oena erat) eu# latere 'elle *ue# latere ni,il (otest) et a$ eo %arne# o%%ultare) *ui %ordis ins(e%tor est. Sed *uid #iru# si su(er$e 'olentes esse si%ut dii) e'anuerunt in %ogitationi$us suis) et o$s%uratu# est insi(iens %or eoru#5 Se *ui((e di3erunt esse sa(ientes in a$undantia sua) et illo a'ertente +a%ie#) stulti +a%ti sunt 7". 9uod eni# ia# i(sos (ude$at erga sei(sos) unde si$i et su%%in%toria +e%erant) #ulto 'e,e#entius a$ illo etia# si% su%%in%ti 'ideri 'ere$antur) *ui ta#*ua# +a#iliari te#(era#ento ad eos 'idendos (er %reatura# 'isi$ile# 'elut ,u#anos o%ulos a++ere$at. Si eni# (ro(terea si% a((are$at) ut ,o#ines ta#*ua# %u# ,o#ine lo*uerentur) *ue#ad#odu# A$ra,a# ad *uer%u# Ma#$rae 7/) illa i(sa (ro(e a#i%itia (udore onera$at (ost (e%%atu#) *uae +idu%ia# da$at ante (e%%atu#0 ne% ia# illa# nuditate# aude$ant ostendere tali$us o%ulis) *uae dis(li%e$at et suis.
1dami excusatio "uam insolens fuerit.

3%. "7. Do#inus ergo 'olens ia# (e%%atores #ore iustitiae interrogatos (unire a#(lius *ua# erat illa (oena) de *ua ia# %oge$antur eru$es%ere- 'uis nuntiavit, in*uit) tibi $uia nudus es, nisi a ligno $uod praeceperam tibi tantum ne ex eo manducares, ab eo edisti? 74 >in% eni# #ors %on%e(ta) (ro(ter Dei sententia#) *ui si% +uerat %o##inatus) +e%it ad'erti %on%u(is%entialiter #e#$ra u$i di%ti sunt a(erti o%uli) et se%utu# est *uod (uderet. Et dixit )dam! -ulier $uam dedisti mecum, haec mihi dedit a ligno, et edi 77. Su(er$ia? Nu#*uid di3it- Pe%%a'i5 >a$et %on+usionis de+or#itate#) et non ,a$et %on+essionis ,u#ilitate#. Ad ,o% ista %ons%ri(ta sunt) *uia et i(sae interrogationes ni#iru# ad ,o% +a%tae sunt) ut et 'era%iter et utiliter s%ri$erentur0 *uia si #enda%iter) non uti*ue utiliter- ut ad'erta#us) *uo #or$o su(er$iae la$orent ,o#ines ,odie) nonnisi in Creatore# %onantes re+erre si *uid egerint #ali) %u# si$i 'elint tri$ui si *uid egerint $oni. -ulier, in*uit) $uam dedisti mecum, id est *ua# dedisti ut esset #e%u#) haec mihi dedit a ligno, et edi- *uasi ad ,o% data sit) ut non i(sa (otius o$ediret 'iro) et a#$o Deo.
!ulier increpatur a Deo sed nec ipsa confitetur peccatum.

3%. "8. Et dixit Dominus Deus mulieri! 'uid hoc fecisti? Et dixit mulier! %erpens seduxit me, et manducavi 78. Ne% ista %on+itetur (e%%atu#) sed in alteru# re+ert) i#(ari se3u) (ari +astu. E3 ,is ta#en natus est) ne% eos i#itatus est) sed (lene (luri$us #alis e3er%itus) *ui di3it) et di%et us*ue ad ter#inu# sae%uliEgo dixi! Domine, miserere mei" sana animam meam, $uoniam peccavi tibi 7:. 9uanto #elius si% et isti5 Sed ad,u% %er'i%es (e%%atoru# non %on%iderat Do#inus 8;. Resta$ant la$ores) dolores) #ortes) et o#nis %ontritio sae%uli) et gratia Dei *ua te#(ore o((ortuno su$'enit ,o#ini$us) *uos a++li%tos do%uit non de sei(sis de$ere (raesu#ere. %erpens, in*uit) seduxit me, et manducavi*uasi %uius*ua# suasio (rae%e(to Dei de$uerit ante(oni.
Serpens non interrogatur nec increpatur sed ei maledicitur.

3(. ":. Et dixit Dominus Deus serpenti! 'uia fecisti hoc, maledictus tu ab omnibus pecoribus, et ab omnibus bestiis $uae sunt super terram. %uper pectus tuum et ventrem tuum ambulabis, et terram edes omnes dies vitae tuae. Et inimicitias ponam inter te et inter mulierem, et inter semen tuum et inter semen illius. Ipsa tibi servabit caput, et tu servabis eius calcaneum 8&. Tota ista sententia +igurata est) ne% aliud de$et ei s%ri(toris +ides narrationis*ue 'eritas) nisi ne illa# di%ta# +uisse du$ite#us. 9uod eni# (ositu# est- Et dixit Dominus Deus serpenti, 'er$a s%ri$entis sunt0 ,ae% e3igenda sunt (er (ro(rietate#. >o% ergo 'eru# est di%tu# esse ser(enti. Ia# %aetera 'er$a Dei sunt) *uae li$ero le%toris intelle%tui relin*uuntur utru# (ro(rie an +igurate a%%i(i de$eant) si%ut in e3ordio 'olu#inis ,uius nostri (raelo%uti su#us. Proinde *uod ser(ens) %ur ,o% +e%erit non est interrogatus) (otest 'ideri *uod non i(se uti*ue id in sua natura et 'oluntate +e%erat0 sed dia$olus de illo et (er illu# et in illo +uerat o(eratus) *ui ia# e3 (e%%ato i#(ietatis a% su(er$iae suae igni destinatus +uerat se#(iterno. Nun% ergo *uod ser(enti di%itur) et ad eu# *ui (er ser(ente# o(eratus est uti*ue re+ertur) (ro%ul du$io +iguratu# estna# in ,is 'er$is tentator ille des%ri$itur) *ualis generi ,u#ano +uturus esset0 *uod genus ,u#anu# (ro(agari tun% %oe(it) *uando ,ae% in dia$olu# est ta#*ua# in ser(ente# (rolata sententia. >ae% ita*ue 'er$a *uo#odo +iguris e3(ositis a%%i(ienda sint) et in illis duo$us adversus -anichaeos editis li$ris de (enesi) *uantu# (otui#us disserui#us 8.) et si *uid diligentius et %ongruentius alias (otueri#us) Deus aderit ut e++i%ia#us- nun% ta#en nostra intentio in aliud *ua# sus%e(i#us) nullo e3igente a'ertenda est.
!ulieris culpam. non naturam. meruisse dominum 'abere maritum.

3). /;. Et mulieri dixit! -ultiplicans multiplicabo tristitias tuas et gemitum tuum! in tristitiis paries filios, et ad virum tuum conversio tua, et ipse tui dominabitur 8!. >ae% *uo*ue in #uliere# Dei 'er$a) +igurate a% (ro(,eti%e #ulto %o##odius intelleguntur- 'eru#ta#en *uia nondu# (e(ererat +e#ina) ne% dolor et ge#itus (arientis nisi e3 %or(ore #ortis est) *uae illa (rae%e(ti transgressione %on%e(ta est) ani#ali$us *uide# etia# tun% #e#$ris) sed si ,o#o non (e%%asset) non uti*ue #orituris) et alio *uoda# statu +eli%iore 'i%turis) done% (ost 'ita# $ene gesta# in #elius #utari #ererentur) si%ut ia# su(ra (luri$us lo%is insinua'i#us) re+ertur ,ae% (oena et ad (ro(rietate# litterae0 nisi *uia id *uod di%tu# est- Et ad virum tuum conversio tua, et ipse dominabitur tui, 'idendu# est *ue#ad#odu# (ro(rie (ossit a%%i(i. Ne*ue eni# et ante (e%%atu#) aliter +a%ta# +uisse de%et %redere #uliere#) nisi ut 'ir ei do#inaretur) et ad eu# i(sa ser'iendo %on'erteretur. Sed re%te a%%i(i (otest ,an% ser'itute# signi+i%ata#) *uae %uiusda# %onditionis est (otius *ua# dile%tionis) ut etia# i(sa talis ser'itus) *ua ,o#ines ,o#ini$us (ostea esse ser'i %oe(erunt) de (oena (e%%ati re(eriatur e3orta. Di3it *uide# A(ostolus#er caritatem servite invicem 8"0 sed ne*ua*ua# di%eret- In'i%e# do#ina#ini. Possunt ita*ue %oniuges (er %aritate# ser'ire in'i%e#0 sed #uliere# non (er#ittit A(ostolus do#inari in 'iru# 8/. >o% eni# 'iro (otius Dei sententia detulit) et #aritu# ,a$ere do#inu# #eruit #ulieris non natura) sed %ul(a*uod ta#en nisi ser'etur) de(ra'a$itur a#(lius natura) et auge$itur %ul(a.
Qua poena plexus sit 1dam et cur uxorem appellaverit "Vitam".

3*. /&. Di3it ergo et ad 'iru# eius- 'uia audisti vocem mulieris tuae, et edisti de ligno, de $uo praeceperam tibi de eo solo non edere" maledicta terra in

operibus tuis! in tristitiis edes illam omnes dies vitae tuae" spinas et tribulos edet tibi, et edes fenum agri. In sudore faciei tuae edes panem tuum, donec convertaris in terram, ex $ua sumptus es" $uia terra es, et in terram ibis 84. >os esse in terra la$ores ,u#ani generis) *uis ignorat5 Et *uia non essent) si +eli%itas *uae in (aradiso +uerat) teneretur) non est uti*ue du$itandu#0 a% (er ,o% etia# (ro(rie 'er$a ,ae% (ri#itus a%%i(ere ne (igeat. Ser'anda ta#en est et e3s(e%tanda signi+i%atio (ro(,etiae) *ua# #a3i#e ,i% intuetur Dei lo*uentis intentio. Ne*ue eni# +rustra et i(se Ada# #iro *uoda# instin%tu tun% 'o%a'it no#en #ulieris suae itam0 su$i%iens etia#) $uoniam ista est mater omnium viventium 87. Na# et ,ae% non s%ri(toris narrantis 'el a++ir#antis) sed i(sius (ri#i ,o#inis 'er$a intellegenda sunt) ut di%eret) $uoniam haec est mater omnium viventium, ta#*ua# no#inis a se i#(ositi %ausa# in+erens) %ur ea# 'o%a'erit- itam.
Quid tunicae pelliceae significent.

3,. /.. Et fecit Dominus Deus )dae et mulieri eius tunicas pelliceas, et induit eos 88. Et ,o% signi+i%ationis gratia +a%tu# est) sed ta#en +a%tu#0 si%ut illa *uae signi+i%ationis gratia di%ta sunt) sed ta#en di%ta sunt. >o% eni#) *uod sae(e di3i) ne% #e sae(ius (iget di%ere) a narratore reru# (ro(rie gestaru# e3igendu# est) ut ea narret +a%ta esse *uae +a%ta sunt) et di%ta esse *uae di%ta sunt. Si%ut aute# in +a%tis *uaeritur *uid +a%tu# sit) et *uid signi+i%et0 ita in 'er$is et *uid di%tu# sit) et *uid signi+i%et. Si'e eni# +igurate) si'e (ro(rie di%tu# sit) *uod di%tu# esse narratur) di%tu# ta#en esse non de$et (utari +iguratu#.
Verba Gen. 3. 22 dicta in damnatione superbiae.

3,. /!. Et dixit Deus! Ecce )dam factus est tam$uam unus ex nobis in cognoscendo bonum et malum 8:. 9uonia# ,o%) (er *uodli$et et *uo#odoli$et di%tu# sit) Deus ta#en di3it) non aliter intellegendu# est *uod ait) unus ex nobis, nisi (ro(ter Trinitate# nu#erus (luralis a%%i(iatur0 si%ut di%tu# eratFaciamus hominem :;0 si%ut etia# Do#inus de se et Pater- eniemus ad eum, et mansionem apud eum faciemus :&. Re(li%atu# est igitur in %a(ut su(er$i) *uo e3itu %on%u(i'erit *uod a ser(ente suggestu# est- Eritis sicut dii :.! Ecce, in*uit- )dam factus est tam$uam unus ex nobis. 1er$a eni# sunt ,ae% Dei) non ta# ,ui% insultantis) *ua# %aeteros ne ita su(er$iant deterrentis) (ro(ter *uos ista %ons%ri(ta sunt. Factus est, in*uit) tam$uam unus ex nobis in cognoscendo bonum et malum. 9uid aliud intellegendu#) nisi e3e#(lu# ti#oris in%utiendi esse (ro(ositu#) *uod non solu# non +uerit +a%tus *ualis +ieri 'oluit) sed ne% illud *uod +a%tus +uerat) %onser'a'it5
1dam e paradiso eiectus.

#/. /". Et nunc, in*uit Deus) ne ali$uando extendat manum, et sumat de ligno vitae, et edat, et vivat in aeternum. Et dimisit illum Dominus Deus de paradiso voluptatis operari terram, ex $ua sumptus est :!. Su(eriora 'er$a Dei sunt0 ,o% aute# +a%tu# (ro(ter i(sa 'er$a se%utu# est. Alienatus eni# a 'ita) non solu# *ua# +uerat) si (rae%e(tu# ser'asset) %u# Angelis a%%e(turus) sed a$ illa etia# *ua# du%e$at in (aradiso) +eli%i *uoda# %or(oris statu) se(arari uti*ue de$uit a ligno 'itae- si'e *uod e3 i(so illi su$sisteret +eli3 ille i(se status %or(oris) e3 re 'isi$ili) 'irtute in'isi$ili) si'e *uod in eo esset et sa%ra#entu#

'isi$ile in'isi$ilis sa(ientiae0 alienandus inde uti*ue +uerat) 'el ia# #oriturus) 'el etia# ta#*ua# e3%o##uni%atus- si%ut etia# in ,o% (aradiso) id est E%%lesia) solent a Sa%ra#entis altaris 'isi$ili$us ,o#ines dis%i(lina e%%lesiasti%a re#o'eri.
3aradisus terrestris figura paradisi spiritalis.

#/. //. Et eiecit )dam, et collocavit eum contra paradisum voluptatis :". Et ,o% signi+i%andi gratia +a%tu# est) sed ta#en +a%tu#) ut %ontra (aradisu#) *uo $eata 'ita etia# s(iritaliter signi+i%a$atur) ,a$itaret (e%%ator uti*ue in #iseria. Et ordinavit &herubim, et flammeam romphaeam $uae vertitur, custodire viam ligni vitae :/. >o% (er %oelestes uti*ue (otestates etia# in (aradiso 'isi$ili +a%tu# esse %redendu# est) ut (er angeli%u# #inisteriu# esset illi% ignea *uaeda# %ustodia- non ta#en +rustra +a%tu# esse) nisi *uia signi+i%at ali*uid etia# de (aradiso s(iritali) non est uti*ue du$itandu#.
Sententiae de natura primi peccati+ a; 4mmatura festinatio percipiendae scientiae.

#1. /4. Non aute# ignoro *ui$usda# esse 'isu#) +estinatione (rae'ertisse illos ,o#ines a((etitu# s%ientiae $oni et #ali) et i##aturo te#(ore (er%i(ere 'oluisse *uod eis dilatu# o((ortunius ser'a$atur0 id*ue egisse tentatore#) ut (rae%er(endo *uod nondu# tali$us %ongrue$at) o++enderent Deu#) et a$ eius rei utilitate alienarentur e3%lusi at*ue da#nati) ad *ua# si suo te#(ore) si%ut Deus 'ole$at) a%%ederent) (ossent ea salu$riter (er+rui. >o%) si +orte lignu# illud non ad (ro(rietate# ut 'eru# lignu# et 'era (o#a eius) sed ad +igura# 'elint a%%i(ere) ,a$eat e3itu# ali*ue# re%tae +idei 'eritati*ue (ro$a$ile#.
b; 3rotoplastos furatos esse nuptias sententia est ridicula.

#1. /7. 1isu# est et *ui$usda#) duos illos (ri#os ,o#ines nu(tias suas +uisse +uratos) et ante #i3tos esse %on%u$itu) *ua# eos *ui %rea'erat %o(ulasset0 *ua# re# no#ine ligni +uisse signi+i%ata#) unde (ro,i$iti erant) done% o((ortuno te#(ore iungerentur. 9uasi 'ero in ea aetate +a%ti esse %redendi sunt) ut e3s(e%tanda esset #aturitas (u$ertatis0 aut non illud tun% legiti#u# esset) %u# (ri#u# +ieri (otuisset) %u# aute# non (otuisset) non uti*ue +ieretnisi +orte s(onsa erat a (atre tradenda) et e3s(e%tanda erat 'otoru# sole#nitas) et %on'i'ii %ele$ritas) et dotis aesti#atio) et %ons%ri(tio ta$ularu#. Ridi%ulu# istud est0 (raeter *uod a reru# gestaru# (ro(rietate dis%edit) *ua# sus%e(i#us asserenda#) et *uantu# Deus donare 'oluit asserui#us.
-va mediatrix 1dami peccati.

#2. /8. Illud #agis #o'et) si ia# s(iritalis erat Ada#) *ua#'is #ente) non %or(ore) *uo#odo %redere (otuerit *uod (er ser(ente# di%tu# est) ideo Deu# (ro,i$uisse ne +ru%tu ligni illius 'es%erentur) *uia s%ie$at eos) si +e%issent) +uturos ut deos (ro(ter dignos%entia# $oni et #ali) ta#*ua# ,o% tantu# $onu# %reaturae suae Creator in'iderit- ,o% #iru# si ,o#o s(iritali #ente (raeditus %redere (otuisset. An *uia ,o% %redere i(se non (osset) (ro(terea #ulier adita est) *uae (ar'i intelle%tus esset) et ad,u% +ortasse se%undu# sensu# %arnis) non se%undu# s(iritu# #entis 'i'eret) et ,o% est *uod ei A(ostolus non tri$uit i#agine# Dei5 Si% eni# ait- ir $uidem non debet velare caput, cum sit imago et gloria Dei" mulier autem gloria viri est :4. Non *uod

#ens +e#inae ea#de# i#agine# %a(ere non (ossit) %u# in illa gratia nos di%at ne% #as%ulu# esse ne% +e#ina# :70 sed *uod +ortassis illa ,o% nondu# (er%e(erat *uod +it in agnitione Dei) et 'iro regente a% dis(ensante (aulati# +uerat (er%e(tura. Ne*ue eni# +rustra et illud *uod A(ostolus ait- )dam enim primus formatus est, deinde Eva! et )dam non est seductus, mulier autem seducta in praevaricatione facta est :80 id est) ut (er illa# etia# 'ir (rae'ari%aretur. Na# et i(su# di%it (rae'ari%atore#) u$i ait- In similitudinem praevaricationis )dae, $ui est forma futuri ::. Sedu%tu# ta#en negat. Na# et interrogatus non ait- -ulier $uam dedisti mecum, sedu3it #e) et #andu%a'i0 sed) ipsa mihi, in*uit) dedit a ligno, et manducavi. Illa 'ero- %erpens, in*uit) seduxit me &;;.
Salomon "uo"ue in peccata lapsus mulierum amore.

#2. /:. Ita Salo#on 'ir tantae sa(ientiae) nu#*uidna# %redendu# est *uod in si#ula%roru# %ultu %redidit esse ali*uid utilitatis5 Sed #ulieru# a#ori ad ,o% #alu# tra,enti resistere non 'aluit) +a%iens *uod s%ie$at non esse +a%iendu#) ne suas) *ui$us de(eri$at at*ue de+lue$at) #orti+eras deli%ias %ontristaret &;&. Ita et Ada#) (ostea*ua# de ligno (ro,i$ito sedu%ta #ulier #andu%a'it) ei*ue dedit ut si#ul ederent) noluit ea# %ontristare) *ua# %rede$at (osse sine suo solatio %onta$es%ere) si a$ eius alienaretur ani#o) et o#nino illa interire dis%ordia. Non *uide# %arnis 'i%tus %on%u(is%entia) *ua# nondu# senserat in resistente lege #e#$roru# legi #entis suae0 sed a#i%ali *uada# $ene'olentia) *ua (leru#*ue +it ut o++endatur Deus) ne ,o#o e3 a#i%o +iat ini#i%us- *uod eu# +a%ere non de$uisse) di'inae sententiae iustus e3itus indi%a'it.
1dam deceptus alio modo "uo uxor seducta.

#2. 4;. Ergo alio #odo *uoda# etia# i(se de%e(tus est0 sed dolo illo ser(entino) *uo #ulier sedu%ta est) nullo #odo illu# ar$itror (otuisse sedu%i. >an% aute# (ro(rie sedu%tione# a((ella'it A(ostolus) *ua id *uod suade$atur) %u# +alsu# esset) 'eru# (utatu# est0 id est) *uod Deus ideo lignu# illud tangere (ro,i$uerit) *uod s%ie$at eos) si tetigissent) 'elut deos +uturos) ta#*ua# eis di'initate# in'ideret) *ui eos ,o#ines +e%erat. Sed etia# si 'iru# (ro(ter ali*ua# #entis elatione#) *uae Deu# internoru# s%rutatore# latere non (oterat) solli%ita'it ali*ua e3(eriendi %u(iditas) %u# #uliere# 'ideret a%%e(ta illa es%a non esse #ortua#) se%undu# ea *uae su(erius tra%ta'i#us0 non ta#en eu# ar$itror) si ia# s(iritali #ente (raeditus erat) ullo #odo %redere (otuisse *uod eos Deus a$ es%a illius ligni in'idendo 'etuisset. Sed *uid (lura5 Persuasu# est illud (e%%atu# si%ut (ersuaderi tali$us (osset- %ons%ri(tu# est aute# si%ut legi a$ o#ni$us o(orteret) etsi a (au%is ,ae% intellegerentur si%ut o(orteret. & - Gen .) ./-.) .". . - Gen .) ./. ! - Gen .) ./. " - C+. Ro# 7) .!.

/ - Gen !) &. 4 - C+. Ier ") ... 7 - C+. L% &4) 8. 8 - C+. Ro# &!) &. : - Ia% ") 4. &; - Pro'. &4) &8. && - Ps .:) 7. &. - Ps .:) 8-:. &! - Ia% &) &"-&/. &" - Gal 4) &. &/ - C+. Ro# &&) .;. &4 - Ro# :) ..-.!. &7 - . Cor &;) &7. &8 - C+. Ro# &.) !. &: - Ps &&;) .. .; - C+. Ia% &) &/. .& - C+. Gen &) .;-.4. .. - C+. Mt 8) !.. .! - E%%li &;) &/. ." - & Ti# 4) &;. ./ - . Ti# !) .. .4 - & Cor &!) /. .7 - & Cor &!) ". .8 - Io 8) "". .: - Gal 4) &. !; - Ro# &.) &..

!& - Ps .) &&. !. - C+. Io 8) "". !! - Io$ ";) &" <se%. L@@=. !" - Ps &;!) .4. !/ - Gen &) !&. !4 - Mt ./) "&. !7 - Io$ ";) &: <se%. L@@=. !8 - C+. Ro# &) &70 Mt &:) .80 L% ..) !;0 & Cor 4) !. !: - C+. Io 8) "". "; - Is &") &.-&/. "& - Mt &!) .8. ". - Io 4) 7&. "! - Gal !) .:. "" - Gal !) &4. "/ - & Cor &.) &.. "4 - EC .8) &.-&!. "7 - Cant ") &.-&!. "8 - Pro' .4) &&0 . Pt .) .&-... ": - C+. Mt &.) "!-"/. /; - Ps !) /. /& - EC .8) &". /. - EC .8) &/. /! - C+. . Pt .) ". /" - C+. Io &!) .. // - Gen !) &. /4 - C+. Nu# ..) .8.

/7 - C+. E3 7) &;-&&. /8 - C+. Ro# &&) !!. /: - Gen !) &-!. 4; - Ps &;.) &8. 4& - Gen !) "-/. 4. - Gen !) 4. 4! - Gen !) !. 4" - Gen !) 7. 4/ - C+. Ro# 7) .!. 44 - Gen .) .!. 47 - Gen !) 7. 48 - C+. L% .") &!-!&. 4: - Ps .:) 8. 7; - Gen !) 8. 7& - Gen !) 8. 7. - Gen !) :. 7! - Gen !) &;. 7" - C+. Ro# &) .&-... 7/ - C+. Gen &8) &. 74 - Gen !) &&. 77 - Gen !) &.. 78 - Gen !) &!. 7: - Ps ";) /. 8; - C+. Ps &.8) ". 8& - Gen !) &"-&/. 8. - C+. De (en c. -an. .) &7) .4-&8) .8.

8! - Gen !) &4. 8" - Gal /) &!. 8/ - C+. & Ti# .) &.. 84 - Gen !) &7-&:. 87 - Gen !) .;. 88 - Gen !) .&. 8: - Gen !) ... :; - Gen &) .4. :& - Io &") .!. :. - Gen !) .". :! - Gen !) ..-.!. :" - Gen !) .". :/ - Gen !) .". :4 - & Cor &&) 7. :7 - C+. Gal !) .7-.8. :8 - & Ti# .) &!-&". :: - Ro# /) &". &;; - Gen !) &.-&!. &;& - C+. ! Reg &&) ".

LIBER DUODECIMUS
Libri 'uius propositum+ paradisus de "uo ait 3aulus.

1. &. A$ e3ordio S%ri(turae san%tae) *uae ins%ri$itur Genesis) done% ,o#o (ri#us de (aradiso di#issus est) unde%i# li$ris si'e asserendo at*ue de+endendo *uae %erta no$is sunt) si'e in*uirendo) ar$itrando et a#$igendo de in%ertis) *uae (otui#us) et si%ut (otui#us) disserui#us at*ue %ons%ri(si#us0 non ta# (raes%ri$entes de re$us o$s%uris uni%ui*ue *uid sentiat) *ua# nos do%endos in *ui$us du$ita'i#us ostendentes) te#eritate#*ue a++ir#andi a#o'entes a le%tore) u$i non 'alui#us (rae$ere s%ientiae +ir#itate#- iste aute# duode%i#us li$er ea ia# %ura e3(editus) *ua nos (ertra%tandus te3tus sa%raru# Litteraru# o%%u(a$at) li$erius at*ue (roli3ius 'ersa$it de (aradiso *uaestione#0 ne (ute#ur e'itasse) *uod 'idetur

A(ostolus in tertio %oelo insinuare (aradisu#) u$i ait- %cio hominem in &hristo ante annos $uatuordecim, sive in corpore nescio, sive extra corpus nescio, Deus scit, raptum eiusmodi us$ue in tertium coelum! et scio eiusmodi hominem sive in corpore sive extra corpus nescio, Deus scit, $uia raptus est in paradisum, et audivit ineffabilia verba, $uae non licet homini lo$ui &.
&ertium caelum estne idem ac paradisus?

1. .. In ,is 'er$is (ri#u# *uaeri solet) *uid di%at tertiu# %oelu#- deinde) utru# illi% intellegi 'oluerit (aradisu#) an (ostea*ua# ra(tus est in tertiu# %oelu#) ra(tu# esse et in (aradisu#) u$i%u#*ue sit (aradisus0 non ut ,o% +uerit ra(i in tertiu# %oelu# *uod in (aradisu#) sed (rius in tertiu# %oelu#) et (ost inde in (aradisu#. Et ,o% si% a#$iguu# est) ut non #i,i 'ideatur (osse dissol'i) nisi ali*uis non e3 (raesenti$us A(ostoli 'er$is) sed e3 aliis +orte S%ri(turaru# lo%is) 'el ratione (ers(i%ua) in'eniat ali*uid) *uo do%eat si'e in tertio %oelo esse (aradisu#) si'e non esse) %u# et i(su# tertiu# %oelu# *uid sit non li*uido a((areat) utru# in re$us %or(orali$us) an +orte in s(iritali$us intellegendu# sit. Posset *uide# di%i nonnisi in lo%u# ali*ue# %or(orale# ,o#ine# ra(i (otuisse %u# %or(ore0 sed *uia et ,o% ita (osuit ut nes%ire se di3erit) utru# in %or(ore) an e3tra %or(us ra(tus sit) *uis audeat di%ere se s%ire *uod se nes%ire A(ostolus di3it5 1eru#ta#en si ne*ue s(iritus sine %or(ore ad lo%a %or(oralia ra(i (otest) ne% %or(us ad s(iritalia) ,ae% i(sa du$itatio eius 'elut %ogit intellegi <si*uide# de sei(so ,ae% eu# s%ri(sisse ne#o a#$igit=) tale +uisse illud *uo ra(tus est) *uod utru# %or(orale an s(iritale esset) dignos%i dis%erni*ue non (osset.
De visis in somniis.

2. !. Cu# eni# 'el in so#nis) 'el in e%stasi) %or(oru# e3(ri#untur i#agines) non dis%ernuntur o#nino a %or(ori$us) nisi %u# ,o#o redditus sensi$us %or(oris) re%ognos%it se in illis +uisse i#agini$us) *uas non (er sensus %or(oris ,aurie$at. 9uis eni# %u# a so#no e'igila'erit) non %ontinuo sentiat i#aginaria +uisse *uae 'ide$at) *ua#'is %u# ea 'ideret dor#iens) a 'igilantiu# %or(orali$us 'isis dis%ernere non 'ale$at5 9ua#*ua# #i,i a%%idisse s%io) et o$ ,o% etia# aliis a%%idere (otuisse 'el (osse non du$ito) ut in so#nis 'idens) in so#nis #e 'idere sentire#0 illas*ue i#agines) *uae i(sa# nostra# %onsensione# ludi+i%are %onsue'erunt) non esse 'era %or(ora) sed in so#nis eas (raesentari +ir#issi#e) etia# dor#iens) tenere# at*ue sentire#. >o% ta#en +alle$ar ali*uando) *uod a#i%o #eo) *ue# si#iliter in so#nis 'ide$a#) idi(su# (ersuadere %ona$ar) non esse illa %or(ora) *uae 'ide$a#us) sed esse i#agines so#niantiu#) %u# et i(se uti*ue inter illa si% #i,i a((areret *uo#odo illa- %ui et ,o% di%e$a#) ne*ue id 'eru# esse *uod (ariter lo*uere#ur) sed etia# i(su# tun% aliud ali*uid 'idere dor#iente#) et utru# ista ego 'idere# o#nino nes%ire0 'eru# %u# eide# i(si (ersuadere #olie$ar *uod i(se non esset) addu%e$ar e3 (arte etia# i(su# (utare esse) %ui (ro+e%to non lo*uerer) si o#ni #odo si% a++i%erer *uod i(se non esset. Ita non (oterat) *ua#'is #ira$iliter 'igilans) ani#a dor#ientis) nisi du%i i#agini$us %or(oru#) a% si %or(ora i(sa essent.
De visionibus in extasi.

2. ". In e%stasi aute# unu# audire (otui) et eu# rusti%anu# 'i3 'alente# *uod sentie$at e3(ri#ere) *ui et 'igilare se s%iret) et 'idere *uidda# non o%ulis %or(oris. Na# ut eius 'er$is utar) *uantu# re%olere (ossu#- Ani#a #ea) in*uit) 'ide$at eu#) non o%uli #ei. Non ta#en s%ie$a#) utru# %or(us esset) an i#ago %or(oris. Non eni# erat talis) ut ista dis%erneret) 'eru# ta# si#(li%iter +idelis) ut eu# si% audire#) a% si illud *uod se 'idisse narra$at) i(se 'idisse#.
De visionibus "uas Scriptura sancta refert.

2. /. A% (er ,o% si (aradisu# Paulus ita 'idit) ut a((aruit Petro ille dis%us su$#issus e %oelo .) ut Ioanni *uid*uid in A(o%al6(si se 'idisse %ons%ri(sit !) ut ECe%,ieli %a#(us ille %u# ossi$us #ortuoru# et illa eoru# resurre%tio ") ut Isaiae sedens Deus) et in %ons(e%tu eius Sera(,i#) et ara unde %ar$o assu#(tus Pro(,etae la$ia #unda'it /0 #ani+estu# est eu# ignorare (otuisse utru# in %or(ore) an e3tra %or(us ea 'iderit.
$uius generis 1postoli visio fuerit.

3. 4. Sed si e3tra %or(us 'isa sunt) et %or(ora non +uerunt) ad,u% *uaeri (otest utru# i#agines %or(oru# +uerint) an ea su$stantia *uae nulla# %or(oris si#ilitudine# gerit) si%ut Deus) si%ut i(sa #ens ,o#inis) 'el intellegentia) 'el ratio) si%ut 'irtutes) (rudentia) iustitia) %astitas) %aritas) (ietas) et *uae%u#*ue aliae sunt) *uas intellegendo at*ue %ogitando enu#era#us) dis%erni#us) de+ini#us) non uti*ue intuentes linea#enta earu# 'el %olores) aut *uo#odo sonent) aut *uid oleant) aut *uid in ore sa(iant) aut *uid %ontre%tanti$us de %alore seu +rigore) #ollitudine seu duritia) lenitate seu as(eritate renuntient0 sed alia *uada# 'isione) alia lu%e) alia reru# e'identia) et ea longe %aeteris (raestantiore at*ue %ertiore.
$ur 3aulus non dicat "uomodo videre potuerit "uae viderit?

3. 7. Rursus igitur ad eade# i(sa A(ostoli 'er$a redea#us) et ea diligentius (ers%rute#ur) ,o% sine du$itatione (ri#itus %onstituto) #ulto #agis at*ue in%o#(ara$iliter a#(lius A(ostolu# s%isse) *uod de in%or(orea %or(orea*ue natura nos ut s%ia#us ut%u#*ue) %ona#ur. Si ergo s%ie$at) s(iritalia (er %or(us) %or(oralia e3tra %or(us 'ideri o#nino non (osse0 %ur non (er ea i(sa *uae 'idit) *uo#odo etia# (otuerit 'idere) dis%re'it5 Si eni# %ertus erat illa esse s(iritalia) %ur non %onse*uenter e3tra %or(us ea se 'idisse %ertus ni,ilo#inus erat5 Si aute# %or(oralia esse no'erat) nonnisi (er %or(us 'ideri (otuisse %ur non etia# no'erat5 Unde ergo du$itat utru# in %or(ore an e3tra %or(us ea 'iderit) nisi +orte ita etia# du$itat utru# illa %or(ora an si#ilitudines %or(oru# +uerint5 Prius ita*ue 'idea#us *uid sit in 'er$oru# istoru# %onte3tione unde non du$itet) at*ue ita %u# re#anserit unde du$itet) +ortassis e3 ,is de *ui$us non du$itat) *uo#odo etia# illud du$itet a((are$it.
!inime dubitandum "uin reapse in tertium caelum 3aulus raptus sit.

3. 8. %cio, in*uit) hominem in &hristo ante annos $uatuordecim, sive in corpore nescio, sive extra corpus nescio, Deus scit, raptum eiusmodi us$ue in tertium coelum 4. S%it ergo ante annos *uatuorde%i# in C,risto ra(tu# ,o#ine# us*ue ad tertiu# %oelu#) ,o% o#nino non du$itat0 ne% nos ergo de$e#us- sed utru# in %or(ore an e3tra %or(us) du$itat0 unde illo du$itante) *uis nostru# %ertus

esse audeat5 Nu# +orte ,in% etia# illud %onse*uens erit ut tertiu# %oelu# +uisse du$ite#us) *uo ra(tu# ,o#ine# di3it5 Si eni# res i(sa de#onstrata est) tertiu# %oelu# de#onstratu# est- si aute# i#ago ali*ua %or(oraliu# si#ilis +a%ta est) non erat illud tertiu# %oelu#) sed illa ostensio si% ordinata est) ut 'ideretur si$i as%endere (ri#u# %oelu#) su(er *uod 'ideret alteru#) *uo rursus as%endens iteru# alteru# 'ideret su(erius) *uo %u# (er'enisset) (osset di%ere se in tertiu# %oelu# ra(tu#. Sed illud *uod tertiu# %oelu# esset) *uo ra(tus est) ne*ue du$ita'it) ne*ue du$itare nos 'oluit- ad ,o% eni# (rae#isit%cio, et inde %oe(it) ut *uod se s%ire A(ostolus di%it) solus ille non %redat 'eru# esse) *ui non %redit A(ostolo.
&ertium caelum non esse signum ali"uod corporale.

#. :. S%it ergo ,o#ine# ra(tu# esse us*ue in tertiu# %oelu#- (roinde illud *uo ra(tus est) 'ere tertiu# %oelu# est0 non signu# ali*uod %or(orale) *uod %u# ostenderetur Mo6si) us*ue adeo sentie$at aliud esse i(sa# Dei su$stantia#) aliud 'isi$ile# %reatura#) in *ua se Deus ,u#anis et %or(orali$us sensi$us (raesenta$at) ut di%eret- Ostende mihi temetipsum 70 ne% ali*ua i#ago rei %or(oralis) *ua# %u# Ioannes 'ideret in s(iritu) *uaere$at *uid esset) ei*ue res(onde$atur) 'el- &ivitas est, 'el- #opuli sunt, 'el ali*uid aliud) %u# 'ideret ille $estia#) si'e #uliere#) si'e a*uas) si'e *uid eius#odi- sed%cio, in*uit) hominem raptum us$ue in tertium coelum 8.
&ertium caelum non esse imaginem spiritalem.

#. &;. 9uod si s(iritale# i#agine# %or(orali si#ile# %oelu# a((ellare 'oluisset) si% erat etia# i#ago %or(oris eius) in *ua illu% ra(tus as%enderat- si% ergo et suu# %or(us a((ellaret) *ua#'is i#agine# %or(oris) *uo#odo illud %oelu#) *ua#'is i#agine# %oeli0 ne*ue %uraret dis%ernere *uid s%iret) et *uid nes%iret) id est *uia s%iret ra(tu# ,o#ine# us*ue ad tertiu# %oelu#) nes%iret aute# utru# in %or(ore an e3tra %or(us0 sed si#(li%iter narraret 'isione#) earu# reru# no#ini$us a((ellans illa *uae 'idit) *uaru# erant si#ilia. Na# et nos di%i#us) %u# so#nia nostra narra#us 'el ali*ua# in eis re'elatione#- 1idi #onte#) 'idi +lu'iu#) 'idi tres ,o#ines) et si *uid eius#odi0 ea no#ina tri$uentes illis i#agini$us) *uae ,a$ent res i(sae *uaru# si#iles erantA(ostolus aute#- Illud) in*uit) scio, illud nescio.
:ec corpus nec tertium caelum visa a 3aulo tam"uam imagines.

#. &&. At si utru#*ue i#aginaliter a((aruit) utru#*ue (ariter s%itur) (ariter'e nes%itur- si aute# (ro(rie %oelu#) et ideo s%itur0 *uo#odo (otuit i#aginaliter %or(us illius ,o#inis a((arere5
$uius generis erat caelum "uo raptus est 3aulus?

#. &.. Na# si %oelu# %or(oreu# 'ide$atur) *uare late$at utru# %or(oreis o%ulis 'ideretur5 Si aute# in%ertu# erat utru# o%ulis %or(oris an s(iritu 'ideretur <et ideo di%tu# est- %ive in corpore, sive extra corpus, nescio :=, *uo#odo non in%ertu# erat et illud) utru# 'ere %oelu# %or(oreu# 'ideretur) an i#aginaliter ostenderetur5 Ite#*ue si su$stantia in%or(orea 'ide$atur) non in ali*ua i#agine %or(oris) sed si%ut 'idetur iustitia) sa(ientia) et si *uid eius#odi) et ,o% erat %oelu#0 id *uo*ue #ani+estu# est) o%ulis ,uius %or(oris

'ideri ali*uid tale non (osse- a% (er ,o% si ali*uid tale se 'idisse s%ie$at) non (er %or(us se 'idisse du$itare non (oterat. %cio, in*uit) hominem in &hristo ante annos $uatuordecim! ,o% scio, ne#o du$itet *ui #i,i %redit0 sed utru# in corpore an extra corpus, nescio, Deus scit &;.
Disputatur utrum caelum illud fuerit corpus an spiritus.

%. &!. 9uid ergo s%is) *uod dis%ernis a$ eo *uod nes%is) ne %redentes +allantur5 ,aptum, in*uit) eumdem hominem us$ue in tertium coelum &&. At illud %oelu# aut %or(us erat) aut s(iritus- si %or(us erat) et %or(oreis o%ulis 'isu# est0 %ur illud %oelu# esse s%itur) et in %or(ore 'isu# esse nes%itur5 Si aute# s(iritus erat0 aut %or(oris i#agine# (rae$uit) et ta# in%ertu# est utru# %or(us +uerit) *ua# in%ertu# est utru# in %or(ore 'isu# sit0 aut si% 'isu# est) *uo#odo 'idetur #ente sa(ientia) sine ullis i#agini$us %or(oru#) et ni,ilo#inus %ertu# est 'ideri non (otuisse (er %or(us- aut ergo utru#*ue %ertu# est) aut utru#*ue in%ertu#0 aut *uo#odo %ertu# *uod 'isu# est) in%ertu# aute# (er *uod 'isu# est5 Mani+estu# est eni# in%or(orea# natura# a$ eo 'ideri non (otuisse (er %or(us. Cor(ora 'ero etia# si (ossunt 'ideri sine %or(ore) non uti*ue si% 'identur (er %or(us) sed longe ille dis(ar #odus est si *uis est0 unde #iru# si (osset A(ostolu# ta#*ua# si#illi#us +allere) aut ad du$itatione# %ogere) ut si %or(oreu# %oelu# non %or(oreis o%ulis 'idit) in%ertu# si$i esse di%eret utru# in %or(ore an e3tra %or(us id 'iderit.
!ultiplices rationes alienationum a corpore.

%. &". Restat ergo +ortasse ut *uonia# #entiri non (osset A(ostolus) *ui tanta %ura egit) ut dis%erneret *uid s%iret) et *uid nes%iret) ,o% i(su# eu# intellega#us ignorasse) utru# *uando in tertiu# %oelu# ra(tus est) in %or(ore +uerit) *uo#odo est ani#a in %or(ore) %u# %or(us 'i'ere di%itur) si'e 'igilantis) si'e dor#ientis) si'e in e%stasi a sensi$us %or(oris alienata0 an o#nino de %or(ore e3ierit) ut #ortuu# %or(us ia%eret) done% (era%ta illa de#onstratione #e#$ris #ortuis ani#a redderetur) et non *uasi dor#iens e'igilaret) aut e%stasi alienatus denuo rediret in sensus) sed #ortuus o#nino re'i'is%eret. Proinde *uod 'idit ra(tus us*ue in tertiu# %oelu#) *uod etia# se s%ire %on+ir#at) (ro(rie 'idit) non i#aginaliter. Sed *uia i(sa a %or(ore alienatio) utru# o#nino #ortuu# %or(us reli*uerit) an se%undu# #odu# *ue#da# 'i'entis %or(oris i$i ani#a +uerit) sed #ens eius ad 'idenda 'el audienda ine++a$ilia illius 'isionis arre(ta sit) ,o% in%ertu# erat) ideo +orsitan di3it- %ive in corpore sive extra corpus, nescio, Deus scit &..
De tribus visionum generibus "uae in uno praecepto demonstrantur.

(. &/. 9uod aute# non i#aginaliter) sed (ro(rie 'idetur) et non (er %or(us 'idetur) ,o% ea 'isione 'idetur) *uae o#nes %aeteras su(erat. >aru# s(e%ies at*ue di++erentias) *uantu# #e Do#inus adiu'erit) e3(li%are %ura$o. E%%e in ,o% uno (rae%e(to %u# legitur- Diliges proximum tuum tam$uam teipsum &!) tria genera 'isionu# o%%urrunt- unu# (er o%ulos) *ui$us i(sae litterae 'identur0 alteru# (er s(iritu# ,o#inis *uo (ro3i#us et a$sens %ogitatur0 tertiu# (er %ontuitu# #entis) *uo i(sa dile%tio intelle%ta %ons(i%itur. In ,is tri$us generi$us) illud (ri#u# #ani+estu# est o#ni$us- in ,o% eni# 'idetur %oelu# et terra) et o#nia *uae in eis %ons(i%ua sunt o%ulis nostris. Ne% illud alteru#) *uo a$sentia %or(oralia %ogitantur) insinuare di++i%ile est- i(su#

*ui((e %oelu# et terra#) et ea *uae in eis 'idere (ossu#us) etia# in tene$ris %onstituti %ogita#us0 u$i ni,il 'identes o%ulis %or(oris) ani#o ta#en %or(orales i#agines intue#ur) seu 'eras) si%ut i(sa %or(ora 'idi#us) et #e#oria retine#us0 seu +i%tas) si%ut %ogitatio +or#are (otuerit. Aliter eni# %ogita#us Cart,agine# *ua# no'i#us) aliter Ale3andria# *ua# non no'i#us. Tertiu# 'ero illud *uo dile%tio intelle%ta %ons(i%itur) eas res %ontinet) *uae non ,a$ent i#agines sui si#iles) *uae non sunt *uod i(sae. Na# ,o#o 'el ar$or 'el sol) et *uae%u#*ue alia %or(ora) si'e %oelestia si'e terrestria) et (raesentia 'identur in suis +or#is) et a$sentia %ogitantur in i#agini$us ani#o i#(ressis0 et +a%iunt duo genera 'isoru#) unu# (er %or(oris sensus) alteru# (er s(iritu#) *uo illae i#agines %ontinentur. Dile%tio aute# nu#*uid aliter 'idetur (raesens in s(e%ie *ua est) et aliter a$sens in ali*ua i#agine sui si#ili5 Non uti*ue0 sed *uantu# #ente %erni (otest) a$ alio #agis) a$ alio #inus i(sa %ernitur- si aute# ali*uid %or(oralis i#aginis %ogitatur) non i(sa %ernitur.
&rium visionum nomina+ corporale. spiritale. intellectuale.

). &4. >ae% sunt tria genera 'isionu#) de *ui$us et in su(eriori$us li$ris ali*uid di3i#us) si%ut res (ostulare 'ide$atur) non ta#en earu# nu#eru# %o##e#ora'i#us0 et nun% $re'iter eis insinuatis) *uonia# sus%e(ta *uaestio +lagitat ut de ,is ali*uanto u$erius dissera#us) de$e#us ea %ertis et %ongruis signare no#ini$us) ne assidue %ir%u#lo*uendo #oras +a%ia#us. Pri#u# ergo a((elle#us %or(orale) *uia (er %or(us (er%i(itur et %or(oris sensi$us e3,i$etur. Se%undu# s(iritale0 *uid*uid eni# %or(us non est et ta#en ali*uid est) ia# re%te s(iritus di%itur- et uti*ue non est %or(us) *ua#'is %or(ori si#ilis sit) i#ago a$sentis %or(oris) ne% ille i(se o$tutus *uo %ernitur. Tertiu# 'ero intelle%tuale) a$ intelle%tu0 *uia #entale) a #ente) i(sa 'o%a$uli no'itate ni#is a$surdu# est) ut di%a#us.
"$orporale" ali"uid proprie vel traslate dici posse.

). &7. >oru# 'o%a$uloru# ratione# si su$tilius redda#) et (roli3ior et (er(le3ior ser#o erit) %u# ,o% 'el nulla) 'el %erte non tanta ne%essitas e3igat. Satis est ergo s%ire %or(orale ali*uid 'el (ro(rie di%i) %u# de %or(ori$us agitur) 'el etia# translato 'o%a$ulo) si%ut di%tu# est- 'uia in ipso inhabitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter &". Ne*ue eni# di'initas %or(us est) sed *uia sa%ra#enta 1eteris Testa#enti a((ellat umbras futuri &/) (ro(ter u#$raru# %o#(aratione# %or(oraliter di3it ,a$itare in C,risto (lenitudine# di'initatis) *uod in illo i#(leantur o#nia) *uae illis u#$ris +igurata sunt) a% si% *uoda##odo u#$raru# illaru# i(se sit %or(us) ,o% est +iguraru# et signi+i%ationu# illaru# i(se sit 'eritas. Si%ut ergo i(sae +igurae signi+i%ati'e) translato uti*ue 'o%a$ulo) non (ro(rie di%tae sunt u#$rae0 ita et *uod ait (lenitudine# di'initatis %or(oraliter ,a$itare) translato 'er$o usus est.
"Spiritale" insinuat multis modis dici posse.

). &8. S(iritale aute# (luri$us #odis di%itur. Na# et %or(us) *uod +uturu# est in resurre%tione san%toru#) s(iritale a((ellat A(ostolus) u$i ait- %eminatur corpus animale, surget corpus spiritale &40 eo *uod #iris #odis ad o#ne# +a%ilitate# et in%orru(tione# s(iritui su$datur) et sine ulla indigentia %or(oraliu# ali#entoru# solo 'i'i+i%etur s(iritu) non *uod in%or(orea# su$stantia# sit ,a$ituru#- ne*ue eni# et ,o% %or(us) *uale nun% ,a$e#us)

ani#ae ,a$et su$stantia#) et ,o% est *uod ani#a) *uia di%tu# est ani#ale. Ite# s(iritus di%itur) 'el aer iste) 'el +latus eius) id est #otus eius) si%ut di%tu# est- Ignis, grando, nix, glacies, spiritus tempestatis &7. Di%itur etia# s(iritus ani#a) si'e (e%oris) si'e ,o#inis) si%ut s%ri(tu# est- Et $uis scit, spiritus filiorum hominis si ascendat ipse sursum, et spiritus pecoris si descendat ipse deorsum in terram? &8 Di%itur s(iritus et i(sa #ens rationalis) u$i est *uida# ta#*ua# o%ulus ani#ae) ad *ue# (ertinet i#ago et agnitio Dei. Unde di%it A(ostolus- ,enovamini spiritu mentis vestrae, et induite novum hominem, $ui secundum Deum creatus est &:0 %u# et ali$i di%at de interiore ,o#ine- 'ui renovatur in agnitione Dei, secundum imaginem eius $ui creavit eum .;. Ite# %u# di3isset- Igitur ipse ego mente servio legi Dei, carne autem legi peccati .&0 alio lo%o ea#de# sententia# %o##e#orans- &aro, in*uit) concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem, ut non ea $uae vultis faciatis ..) *ua# di3it #ente#) ,un% etia# s(iritu# a((ella'it. Di%itur s(iritus etia# Deus) si%ut ait Do#inus in E'angelio- %piritus est Deus, et eos $ui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare .!.
Visionis genus "uod spiritale appellatur.

*. &:. E3 ,is o#ni$us #odis) *uos %o##e#ora'i#us) *ui$us a((ellatur s(iritus) non tra3i#us ,o% 'o%a$ulu#) *uo a((ella'i#us s(iritale ,o% 'isionis genus de *uo nun% agi#us0 sed e3 illo uno #odo *ue# in'eni#us in E(istola ad Corint,ios) *uo s(iritus a #ente distinguitur e'identissi#o testi#onio. %i enim oravero, in*uit) lingua, spiritus meus orat, mens autem mea infructuosa est .". Cu# ergo lingua# intellegatur ,o% lo%o di%ere o$s%uras et #6sti%as signi+i%ationes) a *ui$us si intelle%tu# #entis re#o'eas) ne#o aedi+i%atur) audiendo *uod non intellegit0 unde etia# di%it- 'ui enim lo$uitur lingua, non hominibus lo$uitur, sed Deo" nemo enim audit, spiritus autem lo$uitur mysteria ./- satis indi%at ea# se lingua# ,o% lo%o a((ellare) u$i sunt signi+i%ationes 'elut i#agines reru# a% si#ilitudines) *uae ut intellegantur) indigent #entis o$tutu. Cu# aute# non intelleguntur) in s(iritu eas di%it esse) non in #ente- unde a(ertius ait- %i benedixeris spiritu" $ui supplet locum idiotae, $uomodo dicet! )men, super tuam benedictionem, $uando$uidem nescit $uid dicas? .4 9uia ergo etia# lingua) id est #e#$ro %or(oris *uod #o'e#us in ore %u# lo*ui#ur) signa uti*ue reru# dantur) non res i(sae (ro+eruntur0 (ro(terea translato 'er$o lingua# a((ella'it *ua#li$et signoru# (rolatione# (rius*ua# intellegantur- *uo %u# intelle%tus a%%esserit) *ui #entis est (ro(rius) +it re'elatio) 'el agnitio) 'el (ro(,etia) 'el do%trina. Proinde ait- %i venero ad vos linguis lo$uens, $uid vobis prodero, nisi lo$uar vobis in revelatione, aut in agnitione, aut in prophetia, aut in doctrina? .7 id est %u# signis0 ,o% est) linguae a%%esserit intelle%tus) ut non s(iritu tantu#) sed etia# #ente agatur *uod agitur.
Quid intersit inter "spiritum" et "mentem".

,. .;. Proinde) *ui$us signa (er ali*uas reru# %or(oraliu# si#ilitudines de#onstra$antur in s(iritu) nisi a%%esserat #entis o++i%iu#) ut etia# intellegerentur) nondu# erat (ro(,etia0 #agis*ue (ro(,eta erat) *ui inter(reta$atur *uod alius 'idisset) *ua# i(se *ui 'idisset. Unde a((aret #agis ad #ente# (ertinere (ro(,etia#) *ua# ad istu# s(iritu#) *ui #odo *uoda# (ro(rio 'o%atur s(iritus) 'is ani#ae *uaeda# #ente in+erior) u$i %or(oraliu# reru# si#ilitudines e3(ri#untur. Ita*ue #agis Iose(, (ro(,eta) *ui intelle3it

*uid signi+i%arent se(te# s(i%ae et se(te# $o'es) *ua# P,arao *ui eas 'idit in so#nis .8. Illius eni# s(iritus in+or#atus est) ut 'ideret0 ,uius #ens illu#inata) ut intellegeret. A% (er ,o% in illo erat lingua) in isto (ro(,etia0 *uia in illo reru# i#aginatio) in isto i#aginationu# inter(retatio. Minus ergo (ro(,eta) *ui reru# *uae signi+i%antur) sola i(sa signa in s(iritu (er reru# %or(oraliu# i#agines 'idet0 et #agis (ro(,eta) *ui solo earu# intelle%tu (raeditus est- sed et #a3i#e (ro(,eta) *ui utro*ue (rae%ellit) ut et 'ideat in s(iritu %or(oraliu# reru# signi+i%ati'as si#ilitudines) et eas 'i'a%itate #entis intellegat) si%ut Danielis e3%ellentia tentata est et (ro$ata) *ui regi et so#niu# *uod 'iderat di3it) et *uid signi+i%aret a(eruit .:. Et i(sae *ui((e i#agines %or(orales in s(iritu eius e3(ressae sunt) et earu# intelle%tus re'elatus in #ente. E3 ,o% ergo #odo *uo a((ellatur in ista distin%tione s(iritus) se%undu# *ue# di3it A(ostolus- Orabo spiritu, orabo autem et mente !;) ut et signa reru# +or#arentur in s(iritu) et eoru# re+ulgeret intelle%tus in #ente0 se%undu# ,an%) in*ua#) distin%tione# s(iritale nun% a((ella'i#us tale genus 'isoru#) *uali etia# %or(oru# a$sentiu# i#agines %ogita#us.
4ntellectuale genus visionis.

1/. .&. Intelle%tuale aute# illud e3%ellentius) *uod #entis est (ro(riu#. Ne% #i,i o%%urrit o#nino) ita (luri$us #odis di%i (osse intelle%tu#) si%ut s(iritu# #ultis #odis a((ellatu# esse %o#(eri#us. Si'e aute# intelle%tuale di%a#us) si'e intellegi$ile) ,o% ide# signi+i%a#us. 9ua#*ua# nonni,il interesse nonnulli 'oluerint) ut intellegi$ilis sit res i(sa) *uae solo intelle%tu (er%i(i (otest0 intelle%tualis aute#) #ens *uae intellegit- sed esse ali*ua# re# *uae solo intelle%tu %erni (ossit) a% non etia# intellegat) #agna et di++i%ilis *uaestio est. Esse aute# re# *uae intelle%tu (er%i(iat) et non etia# intelle%tu (er%i(i (ossit) non ar$itror *ue#*ua# 'el (utare) 'el di%ere0 #ens *ui((e non 'idetur nisi #ente. 9uia ergo 'ideri (otest) intellegi$ilis0 *uia et 'idere) intelle%tualis est) se%undu# illa# distin%tione#. 9ua(ro(ter se*uestrata illa di++i%illi#a *uaestione) utru# sit ali*uid *uod tantu# intellegatur ne% intellegat) nun% intelle%tuale et intellegi$ile su$ eade# signi+i%atione a((ella#us.
5rdo gradus"ue trium visorum generum.

11. ... Tria igitur ista genera 'isionu#) %or(orale) s(iritale) et intelle%tuale) singillati# %onsideranda sunt) ut a$ in+eriori$us ratio ad su(eriora %ons%endat. Ia# *uide# su(erius e3e#(lu# (ro(osui#us) *uo in una sententia o#nia tria 'ideantur genera. Cu# eni# legitur- Diliges proximum tuum tam$uam teipsum !&) %or(oraliter litterae 'identur) s(iritaliter (ro3i#us %ogitatur) intelle%tualiter dile%tio %ons(i%itur. Sed et litterae a$sentes (ossunt s(iritaliter %ogitari) et (ro3i#us (raesens (otest %or(oraliter 'ideri0 dile%tio aute# ne% (er su$stantia# sua# (otest o%ulis %or(oris %erni) ne% (er i#agine# %or(ori si#ile# s(iritu %ogitari) sed sola #ente) id est intelle%tu) %ognos%i et (er%i(i. Cor(oralis sane 'isio nulli ,oru# generi (raesidet) sed *uod (er ea# sentitur) illi s(iritali ta#*ua# (raesidenti nuntiatur. Na# %u# ali*uid o%ulis %ernitur) %ontinuo +it i#ago eius in s(iritu0 sed non dignos%itur +a%ta) nisi %u# a$latis o%ulis a$ eo *uod (er o%ulos 'ide$a#us) i#agine# eius in ani#o in'eneri#us. Et si*uide# s(iritus irrationalis est) 'eluti (e%oris) ,o% us*ue o%uli nuntiant. Si aute# ani#a rationalis est) etia# intelle%tui nuntiatur) *ui et s(iritui (raesidet) ut si illud *uod ,auserunt o%uli) at*ue id s(iritui) ut eius illi% i#ago +ieret)

nuntia'erunt) ali%uius rei signu# est) aut intellegatur %ontinuo *uid signi+i%et) aut *uaeratur0 *uonia# ne% intellegi ne% re*uiri nisi o++i%io #entis (otest.
9alt'asaris regis visio.

11. .!. 1idit re3 Balt,asar arti%ulos #anus s%ri$entis in (ariete) %ontinuo*ue (er %or(oris sensu# i#ago rei %or(oraliter +a%tae s(iritui eius i#(ressa est) at*ue i(so 'iso +a%to a% (raeterito) illa in %ogitatione (er#ansit- 'ide$atur in s(iritu) et non intellege$atur) ne% tun% intelle%tu# erat ,o% signu#) %u# %or(oraliter +ieret at*ue o%ulis %or(orali$us a((areret0 ia# ta#en signu# esse intellege$atur) id ,a$ens e3 #entis o++i%io. Et *uia re*uire$atur *uid signi+i%aret) etia# i(sa# in*uisitione# uti*ue #ens age$at. 9uo non %o#(erto Daniel a%%essit) et s(iritu (ro(,eti%o #ente illustrata) (ertur$ato regi *uid illo signo (ortenderetur a(eruit !.0 i(se (otius (ro(,eta (er ,o% genus 'isionis) *uod #entis est (ro(riu#) *ua# ille *ui et signu# %or(oraliter +a%tu# %or(oraliter 'iderat) et transa%ti eius i#agine# in s(iritu %ogitando %erne$at) ne% ali*uid intelle%tu (oterat) nisi nosse signu# esse) et *uid signi+i%aret in*uirere.
3etri visio.

11. .". 1idit Petrus in alienatione #entis 'as *uatuor lineis alligatu# su$#itti de %oelo (lenu# 'ariis ani#ali$us) %u# audi'it et 'o%e#- -acta, et manduca !!. 9ui %u# redditus sensi$us de 'isu dis%e(taret) e%%e *uos Cornelius #iserat) nuntia'it ei s(iritus di%ens- Ecce viri $uaerunt te" sed surge, descende, et vade cum illis, $uia ego misi eos !". 9ui %u# 'enisset ad Corneliu#) *uid in illa 'isione intelle3erit) u$i audierat- 'uae Deus mundavit, tu ne communia dixeris !/, i(se indi%a'it di%ens- %ed mihi Deus ostendit neminem communem aut immundum hominem dicere !4. Cu# ergo illu# dis%u# 'ideret alienatus a %or(oris sensi$us) et illas 'o%es- -acta, et manduca, et- 'uae Deus mundavit, tu communia ne dixeris, in s(iritu audie$at. Redditus aute# %or(oris sensi$us) idi(su# *uod 'isu# at*ue auditu# #e#oria tenuerat) in eode# s(iritu %ogitando %erne$at. 9uae o#nia non %or(oralia) sed %or(oraliu# i#agines erant) si'e %u# (ri#u# in i(sa alienatione 'isae sunt) si'e %u# (ostea re%ordatae at*ue %ogitatae. Cu# 'ero dis%e(ta$atur) et re*uire$atur ut illa signa intellegerentur) #entis erat a%tio %onantis) sed deerat e++e%tus done% nuntiati sunt *ui 'enerunt a Cornelio0 ,a% 'ero %or(orali etia# a%%edente 'isione) %u# et S(iritus san%tus rursus in s(iritu ei di%eret- ade cum eis, u$i et illud signu# ostenderat) et i#(resserat 'o%es) adiuta di'initus #ens intelle3it *uid illis signis o#ni$us ageretur. >is at*ue ,uius#odi re$us diligenter %onsideratis) satis a((aret %or(orale# 'isione# re+erri ad s(iritale#) ea#*ue s(iritale# re+erri ad intelle%tuale#.
$orporalis et spiritualis visio.

12. ./. Sed %u# 'igilantes) ne*ue #ente a sensi$us %or(oris alienata) in 'isione %or(orali su#us) dis%erni#us a$ ea 'isione# s(iritale#) *ua %or(ora a$sentia i#aginaliter %ogita#us) si'e #e#oriter re%ordantes *uae no'i#us) si'e *uae non no'i#us et ta#en sunt) in i(sa s(iritus %ogitatione ut%u#*ue +or#antes) si'e *uae o#nino nus*ua# sunt) (ro ar$itrio 'el o(inatione +ingentes. A$ ,is o#ni$us ita dis%erni#us illa %or(oralia *uae 'ide#us) et in *ui$us (raesenti$us sunt sensus %or(oris nostri) ut non du$ite#us ,ae% esse

%or(ora) illas 'ero i#agines %or(oru#. Cu# aute# 'el ni#ia %ogitationis intentione) 'el ali*ua 'i #or$i) ut (,reneti%is (er +e$re# a%%idere solet) 'el %o##i3tione %uius*ua# alterius s(iritus seu #ali seu $oni) ita %or(oraliu# reru# in s(iritu e3(ri#untur i#agines) ta#*ua# i(sis %or(oris sensi$us %or(ora (raesententur) #anente ta#en etia# in sensi$us %or(oris intentione0 si% 'identur *uae in s(iritu +iunt i#agines %or(oru#) *ue#ad#odu# %or(ora i(sa (er %or(us0 ita ut si#ul %ernatur et ,o#o ali*uis (raesens o%ulis) et a$sens alius s(iritu ta#*ua# o%ulis. Na# e3(erti su#us si% a++e%tos et %u# eis lo%utos *ui 'ere aderant) et %u# aliis *ui non aderant) ta#*ua# adessent. Resi(is%entes aute# ali*ui re+erunt *uod 'idissent) ali*ui non (ossunt. Si% eni# et so#nia *uida# o$li'is%untur) *uida# #e#inerunt. 9uando aute# (enitus a'ertitur at*ue a$ri(itur ani#i intentio a sensi$us %or(oris) tun% #agis e%stasis di%i solet. Tun% o#nino *uae%u#*ue sint (raesentia %or(ora) etia# (atenti$us o%ulis non 'identur) ne% ullae 'o%es (rorsus audiuntur- totus ani#i %ontuitus aut in %or(oru# i#agini$us est (er s(iritale#) aut in re$us in%or(oreis nulla %or(oris i#agine +iguratis (er intelle%tuale# 'isione#. 12. .4. Sed %u# s(iritalis 'isio) (enitus alienato a sensi$us %or(oris ani#o) i#agini$us %or(oraliu# detinetur) si'e in so#nis si'e in e%stasi) si ni,il signi+i%ant *uae 'identur) i(sius ani#ae sunt i#aginationes- si%ut etia# 'igilantes et sani) et nulla alienatione #oti) #ultoru# %or(oru# *uae non adsunt sensi$us %or(oris) %ogitatione i#agines 'ersant. 1eru# ,o% interest) *uod eas a (raesenti$us 'eris*ue %or(ori$us %onstanti a++e%tione dis%ernunt. Si aute# ali*uid signi+i%ant0 si'e dor#ienti$us e3,i$eantur) si'e 'igilanti$us) %u# et o%ulis 'ident (raesentia %or(ora) et a$sentiu# i#agines %ernunt s(iritu) ta#*ua# o%ulis (raesto sint) si'e illa *uae e%stasis di%itur) alienato (rorsus ani#o a sensi$us %or(oris0 #irus #odus est- sed %o##i3tione alterius s(iritus +ieri (otest ut ea *uae i(se s%it) (er ,uius#odi i#agines ei %ui #is%etur ostendat) si'e intellegenti) si'e ut a$ alio intelle%ta (andantur. Si eni# de#onstrantur ,ae%) ne% uti*ue a %or(ore de#onstrari (ossunt) *uid restat nisi ut a$ ali*uo s(iritu de#onstrentur5
2efellitur in anima inesse vim "uamdam divinationis.

13. .7. Nonnulli *uide# 'olunt ani#a# ,u#ana# ,a$ere 'i# *ua#da# di'inationis in sei(sa. Sed si ita est) %ur non se#(er (otest) %u# se#(er 'elit5 An *uia non se#(er adiu'atur ut (ossit5 Cu# ergo adiu'atur) nu#*uid a nullo) aut a %or(ore ad ,o% adiu'ari (otest5 Proinde restat ut a s(iritu adiu'etur. Deinde *uo#odo adiu'atur5 Utru# in %or(ore +it ali*uid) ut inde *uasi rela3etur et e#i%et eius intentio) *uo in id 'eniat) u$i in sei(sa 'ideat signi+i%antes si#ilitudines) *uae i$i ia# erant) ne% 'ide$antur) si%ut #ulta ,a$e#us et in #e#oria) *uae non se#(er intue#ur5 An +iunt illi%) *uae ante non +uerant) 'el in ali*uo s(iritu sunt) *uo illa eru#(ens et e#ergens i$i eas 'ideat5 Sed si ia# in illa erant *uasi (ro(rie) %ur eas non etia# %onse*uenter intellegit5 Ali*uando eni#) i#o (leru#*ue non intellegit. An si%ut s(iritus eius adiutus est) ut eas in se 'ideret) ita et #ens nisi adiu'etur) ea *uae ,a$et s(iritus) intellegere non (otest5 An +orte non %or(orea re#o'entur) 'el *uasi rela3antur i#(edi#enta) ut suo i#(etu ani#a in ea *uae 'idenda sunt) e3seratur0 sed i(sa (rorsus in ,ae% assu#itur) si'e tantu# s(iritaliter %ernenda) si'e etia# intelle%tualiter %ognos%enda5 An ali*uando in sei(sa 'idet ista) ali*uando (er alterius s(iritus %o##i3tione#5 9uid*uid ,oru# est) te#ere a++ir#ari non o(ortet. Illud ta#en du$iu# esse non de$et) %or(orales i#agines) *uae s(iritu %ernuntur) non

se#(er signa esse aliaru# reru#) si'e in 'igilanti$us) si'e in dor#ienti$us) si'e in aegrotanti$us- #iru# est aute#) si ali*uando e%stasis +ieri (otest) ut non illae %or(oraliu# reru# si#ilitudines ali*uid signi+i%ent.
Vis et actio "uae sit bonorum malorum"ue spirituum.

13. .8. Non sane #iru# est si et dae#oniu# ,a$entes ali*uando 'era di%unt) *uae a$sunt a (raesentiu# sensi$us0 *uod %erte nes%io *ua o%%ulta #i3tura eiusde# s(iritus +it) ut ta#*ua# unus sit (atientis at*ue 'e3antis. Cu# aute# s(iritus $onus in ,ae% 'isa ,u#anu# s(iritu# assu#it aut ra(it) nullo #odo illas i#agines signa reru# aliaru# esse du$itandu# est) et earu# *uas nosse utile est- Dei eni# #unus est. Dis%retio sane di++i%illi#a est) %u# s(iritus #alignus *uasi tran*uillius agit) a% sine ali*ua 'e3atione %or(oris assu#(to ,u#ano s(iritu di%it *uod (otest0 *uando etia# 'era di%it) et utilia (raedi%at) trans+igurans se) si%ut s%ri(tu# est) velut angelum lucis !7) ad ,o% ut %u# illi in #ani+estis $onis %reditu# +uerit) sedu%at ad sua. >un% dis%erni non ar$itror) nisi dono illo de *uo ait A(ostolus) %u# de di'ersis Dei #uneri$us lo*ueretur)lii diiudicatio spirituum !8. 1#. .8. Non eni# #agnu# est) tun% eu# dignos%ere) %u# ad ali*ua (er'enerit 'el (erdu3erit) *uae sunt %ontra $onos #ores 'el regula# +idei- tun% eni# a #ultis dis%ernitur. Illo aute# dono) in i(so (ri#ordio *uo #ultis ad,u% $onus a((aret) %ontinuo diiudi%atur an #alus sit.
4ntellectualem visionem non falli.

1#. .:. Ta#en et (er %or(orale# 'isione#) et (er i#agines %or(oraliu# *uae de#onstrantur in s(iritu) et $oni instruunt) et #ali +allunt. Intelle%tualis aute# 'isio non +allitur. Aut eni# non intellegit) *ui aliud o(inatur *ua# est0 aut si intellegit) %ontinuo 'eru# est. 9uid eni# +a%iant o%uli non ,a$ent) %u# si#ile %or(us 'iderint) *uod a$ alio dis%ernere non (ossint- aut *uid +a%iat ani#i intentio) %u# in s(iritu +a%ta +uerit %or(oris si#ilitudo) *ua# non 'aleat distinguere a %or(ore5 Sed ad,i$etur intelle%tus) *uaerens *uid illa signi+i%ent 'el utile do%eant0 et aut in'eniens ad +ru%tu# suu# (er'enit) aut non in'eniens in dis%e(tatione se tenet) ne ali*ua (erni%iosa te#eritate (rola$atur in e3itia$ile# errore#.
:on semper errorem in spiritalibus visis noxium esse.

1#. !;. Iudi%at aute# so$rius intelle%tus di'initus adiutus) *uae 'el *uanta sint) in *ui$us etia# aliud (utare *ua# est) non sit ani#ae (erni%iosu#. Ne*ue eni# (utantiu# (eri%ulo) et non (otius e3itio suo) *uis*ue a $onis (utatur $onus) etia#si o%%ultus sit #alus) si in re$us i(sis) id est in i(so $ono *uo +it *uis*ue $onus) non erretur- aut ali*uid o$est o#ni$us ,o#ini$us) *uod %u# dor#iunt) 'era %or(ora esse ar$itrantur) *uoru# si#ilitudines in so#nis 'identaut ali*uid o$+uit Petro) *uod soluto a 'in%ulis) se*ue angelo dedu%ente) +a%tu# est re(entino #ira%ulo ut (utaret se 'isu# 'idere !:- 'el %u# in illa e%stasi res(ondit- +e$ua$uam, Domine, $uia nun$uam manducavi omne commune et immundum ";0 (utans ea i(sa *uae in dis%o de#onstra$antur) ta#*ua# 'era ani#alia "&. >ae% *uando aliter in'enta +uerint) *ua# (utata sunt) %u# 'iderentur) non nos (oenitet ita no$is +uisse 'isa) si non arguatur 'el in+idelitas dura) 'el o(inatio 'ana si'e sa%rilega. 9ua(ro(ter et %u# 'isis

%or(orali$us dia$olus +allit) ni,il o$est *uod ludi+i%antur o%uli) si non erratur in 'eritate +idei) et intellegentiae sanitate) *ua do%et Deus su$ditos si$i. Aut si ludi+i%et ani#a# s(iritali 'isione i#agini$us %or(oru#) ut (utet %or(us esse *uod non est) ali*uid o$est ani#ae si (erni%iosae suasioni non %onsentiat.
Quomodo iudicandae somniantium consensiones.

1%. !&. Unde ali*uando +it *uaestio de %onsensioni$us so#niantiu#) %u# etia# %on%u#$ere si$i 'identur) 'el %ontra (ro(ositu# suu#) 'el %ontra etia# li%itos #ores. 9uod non %ontingit) nisi %u# ea *uae 'igilantes etia# %ogita#us) non %u# (la%ito %onsensionis) sed si%ut etia# talia (ro(ter ali*uid lo*ui#ur) si% ad#onentur in so#nis) et e3(ri#untur) ut eis naturaliter %aro #o'eatur) et *uod naturaliter %olligit) (er genitales 'ias e#ittat0 si%ut ,o% i(su# di%ere uti*ue non (osse#) nisi etia# %ogitare#. Porro i#agines reru# %or(oraliu#) *uas ne%essario %ogita'i) ut ,ae% di%ere#) si tanta e3(ressione (raesentarentur in so#nis) *uanta (raesentantur %or(ora 'igilanti$us) +ieret illud *uod sine (e%%ato +ieri a 'igilante non (osset. 9uis eni# 'el %u# lo*uitur) et (ostulante ne%essitate ser#onis de suo %on%u$itu ali*uid di%it) (ossit non %ogitare *uod di%it5 Porro i(sa (,antasia) *uae +it in %ogitatione ser#o%inantis) %u# ita e3(ressa +uerit in 'isione so#niantis) ut inter illa# et 'era# %o##i3tione# %or(oru# non dis%ernatur) %ontinuo #o'etur %aro) et se*uitur *uod eu# #otu# se*ui solet) %u# ,o% ta# sine (e%%ato +iat) *ua# sine (e%%ato a 'igilante di%itur) *uod ut di%eretur) sine du$io %ogitatu# est. 1eru#ta#en (ro(ter ani#ae a++e%tione# $ona#) *uae desiderio #eliore #undata #ultas inter+i%it %u(iditates) *uae ad naturale# %arnis #otu# non (ertinent0 *ue# %asti 'igilantes %o,i$ent et re+renant) dor#ientes aute# ideo non (ossunt) *uia non ,a$ent in (otestate *uae ad#o'eatur e3(ressio %or(oralis i#aginis) *uae dis%erni non (ossit a %or(ore- (ro(ter illa# ergo a++e%tione# ani#ae $ona#) etia# in so#nis *uaeda# eius #erita %larent. Na# etia# dor#iens Salo#on sa(ientia# (rae(osuit o#ni$us re$us) ea#*ue negle%tis %aeteris est (re%atus a Do#ino- et si%ut S%ri(tura testatur) (la%uit ,o% %ora# Do#ino) ne% distulit retri$utione# $ona# (ro desiderio $ono "..
Quomodo corporis sensus ad visa se 'abeant.

1(. !.. 9uae %u# ita sint) (ertinet %or(oris sensus ad 'isa %or(oralia) *ui (er *uin*ue *uasi ri'ulos distanter 'alentes distri$uitur- %u# illud *uod est su$tilissi#u# in %or(ore) et o$ ,o% ani#ae 'i%inius *ua# %aetera) id est lu3) (ri#u# (er o%ulos sola di++unditur) e#i%at*ue in radiis o%uloru# ad 'isi$ilia %ontuenda0 deinde #i3tura *uada# (ri#o %u# aere (uro) se%undo %u# aere %aliginoso at*ue ne$uloso) tertio %u# %or(ulentiore ,u#ore) *uarto %u# terrena %rassitudine) *uin*ue sensus %u# i(so) u$i sola e3%ellit) o%uloru# sensu e++i%it- si%ut in li$ro *uarto) ite#*ue in se(ti#o disseruisse #e re%olo. Est aute# ,o% %oelu# o%ulis %ons(i%uu#) unde lu#inaria et sidera e++ulgent) e3%ellentius uti*ue o#ni$us %or(oreis ele#entis) si%ut o%uloru# sensus e3%ellit in %or(ore. 9uia 'ero s(iritus o#nis o#ni est %or(ore sine du$itatione (raestantior) se*uitur ut non lo%i (ositione) sed naturae dignitate (raestantior sit natura s(iritalis isto %or(oreo %oelo) etia# illa u$i reru# %or(oraliu# e3(ri#untur i#agines.
Quomodo efficiatur in spiritu imago.

1(. !!. >i% e3istit *uidda# #ira$ile) ut %u# (rior sit %or(ore s(iritus) et (osterior %or(oris i#ago *ua# %or(us) ta#en *uia illud *uod te#(ore (osterius est) +it in eo *uod natura (rius est) (raestantior sit i#ago %or(oris in s(iritu) *ua# i(su# %or(us in su$stantia sua. Ne% sane (utandu# est +a%ere ali*uid %or(us in s(iritu) ta#*ua# s(iritus %or(ori +a%ienti) #ateriae 'i%e su$datur. O#ni eni# #odo (raestantior est *ui +a%it) ea re de *ua ali*uid +a%it0 ne*ue ullo #odo s(iritu (raestantius est %or(us0 i#o (ers(i%uo #odo s(iritus %or(ore. 9ua#'is ergo (rius 'idea#us ali*uod %or(us) *uod antea non 'idera#us) at*ue inde in%i(iat i#ago eius esse in s(iritu nostro) *uo illud %u# a$sens +uerit re%orde#ur- ta#en ea#de# eius i#agine# non %or(us in s(iritu) sed i(se s(iritus in sei(so +a%it %eleritate #ira$ili) *uae ine++a$iliter longe est a %or(oris tarditate0 %uius i#ago #o3 ut o%ulis 'isu# +uerit) in s(iritu 'identis nullius (un%ti te#(oralis inter(ositione +or#atur. Ite#*ue in auditu) nisi auri$us (er%e(tae 'o%is i#agine# %ontinuo s(iritus in sei(so +or#aret) a% #e#oria retineret) ignoraretur se%unda s6lla$a utru# se%unda esset) %u# ia# (ri#a uti*ue nulla esset) *uae (er%ussa aure transierat- a% si% o#nis lo%utionis usus) o#nis %antandi sua'itas) o#nis (ostre#o in a%ti$us nostris %or(oralis #otus dila(sus o%%ideret0 ne*ue ullu# (rogressu# nan%is%eretur) si transa%tos %or(oris #otus #e#oriter s(iritus non teneret) *ui$us %onse*uentes in agendo %onne%teret. 9uos uti*ue non tenet) nisi i#aginaliter a se +a%tos in se. I(saru# etia# +uturaru# #otionu# i#agines (rae'eniunt +ines a%tuu# nostroru#. 9uid eni# agi#us (er %or(us) *uod non %ogitando (raeo%%u(a'erit s(iritus) o#niu#*ue 'isi$iliu# o(eru# si#ilitudines in sei(so (ri#itus 'iderit) et *uoda##odo dis(osuerit5
Quemadmodum spiritales similitudines etiam daemonibus innotescant.

1). !". 9uae s(iritales %or(oraliu# si#ilitudines in ani#o nostro) *ue#ad#odu# innotes%ant s(iriti$us etia# i##undis) 'el *uid o$sta%uli (atiatur ani#a nostra e3 isto terreno %or(ore) ut eas in'i%e# in nostro s(iritu 'idere ne*uea#us) in'enire et e3(li%are di++i%ile est. Certissi#is ta#en indi%iis a(ud nos %onstitit enuntiatas a dae#oni$us %ogitationes ,o#inu#) *ui ta#en si 'irtutu# interna# s(e%ie# (ossent in ,o#ini$us %ernere) non tentarentsi%ut illa# in Io$ no$ile# a% #ira$ile# (atientia# (ro%ul du$io) si (osset dia$olus %ernere) nollet a tentato uti*ue su(erari. Caeteru# ali%u$i longe ia# +a%ta *uod nuntiant) *uae (ost ali*uot dies 'era esse +ir#entur) non est #irandu#. Possunt eni# ,o% e++i%ere) non solu# a%ri#onia %ernendi etia# %or(oralia in%o#(ara$iliter (raestantiore *ua# nostra est) sed etia# %or(oru# i(soru#) longe uti*ue su$tilioru#) #ira 'elo%itate.
5bsessi cuiusdam. forsitan tantum p'renetici. visiones ac praeditiones...

1). !/. Co#(eri#us etia# in do#o %onstitutu# (atiente# s(iritu# i##undu#) di%ere solere *uando ad eu# 'enire %oe(isset e3 duode%i# #illi$us (res$6ter) et (er o#nia lo%a itineris u$i esset) et *ua# (ro(in*uaret) et *uando ingrederetur et +undu# et do#u# et %u$i%ulu#) done% in %ons(e%tu eius adstaret. 9uae o#nia etsi non o%ulis (atiens ille %erne$at) ta#en nisi ali*uo #odo %erneret) non ta# 'era%iter enuntiaret. Erat aute# iste +e$riens) et ta#*ua# in (,renesi ista di%e$at. Et +orte re'era (,reneti%us erat) sed (ro(ter ista dae#oniu# (ati (uta$atur. Nullu# re+e%tionis %i$u# a%%i(ie$at a suis) sed a solo illo (res$6tero. Resiste$at etia# suis 'iolenter *uantu# 'ale$at0 illo solo (res$6tero 'eniente *uies%e$at) illi tantu# su$ditus erat) et

su$dite res(onde$at. Ne% ta#en eide# salte# (res$6tero illa %essit #entis alienatio si'e dae#oniu#) nisi %u# sanus esset a +e$ri$us) si%ut (,reneti%i sanari solent0 ne% ali*uando (ostea tale ali*uid (assus est.
...et cuiusdam vere p'renetici.

1). !4. No'i#us etia# sine du$itatione (,reneti%u# +utura# #orte# %uiusda# +e#inae (raedi3isse0 non sane s(e%ie di'inandi) sed ta#*ua# +a%tu# a% (raeteritu# re%olens. Na# %u# eius a(ud eu# %o##e#oratio +ieret- Mortua est) in*uit) ego ea# 'idi e++erri) ,a% %u# eius %or(ore transierunt0 %u# illa in%olu#is 'i'eret- (ost (au%os aute# dies re(ente de+un%ta est) et (er eu# lo%u# elata est) *ua ille (raedi3erat.
$uiusdam pueri gravi morbo affecti visiones.

1). !7. 2uit ite# a(ud nos (uer) *ui in e3ordio (u$ertatis dolore# a%erri#u# genitaliu# (atie$atur) #edi%is ne*ua*ua# 'alenti$us *uid illud esset agnos%ere) nisi *uod ner'us i(se introrsu# re%onditus erat) ita ut ne% (rae%iso (rae(utio) *uod i##oderata longitudine (ro(ende$at) a((arere (otuerit) sed (ostea 'i3 esset in'entus. >u#or aute# 'is%osus et a%er e3sudans testes et inguina ure$at. Sed a%utu# dolore# non %ontinuu# (atie$atur) et %u# (atie$atur) eiula$at 'e,e#enter %u# ia%tatione #e#$roru# #ente sanissi#a) si%ut in %ru%iati$us %or(oraliu# doloru# +ieri solet. Deinde inter 'o%es suas a$ri(ie$atur a$ o#ni$us sensi$us) et ia%e$at (atenti$us o%ulis ne#ine# %ir%u#stantiu# 'idens) ad nulla# 'elli%atione# se #o'ens. Post ali*uantu# ta#*ua# e'igilans) ne% ia# dolens) *uae 'ideret indi%a$at. Tu# inter(ositis (au%is die$us eade# (atie$atur. In o#ni$us sane 'el (ene o#ni$us 'isioni$us suis) duos se di%e$at 'idere) unu# (ro'e%tioris aetatis) alteru# (ueru#) a *ui$us ei 'el di%e$antur) 'el de#onstra$antur) *uae se audisse et 'idisse narra$at.
Visiones beatorum impiorum"ue "uas 'abuit idem puer sensibus orbatus.

1). !8. 1idit *uoda# die (ioru# (sallentiu#) laetitia# in lu%e #ira$ili) et i#(ioru# in tene$ris di'ersas et atro%issi#as (oenas0 illis du%enti$us et ostendenti$us) et +eli%itatis alioru#) alioru#*ue in+eli%itatis #eritu# insinuanti$us. >o% aute# 'idit die do#ini%o Pas%,ae) %u# (er tota# 9uadragesi#a# ni,il doluisset) %ui 'i3 inter'allo tridui antea (ar%e$atur. 1iderat aute# in i(so ingressu 9uadragesi#ae illos (ro#ittentes si$i *uod (er *uadraginta dies nullu# sensurus esset dolore#0 (ostea i(si ei dederunt ta#*ua# #edi%inale %onsiliu#) ut ei (rae(utii longitudo (rae%ideretur) *uo +a%to diu non doluit. Cu# 'ero iteru# si#iliter doleret) et si#ilia 'idere %oe(isset) a%%e(it a$ eis rursus %onsiliu#) ut in #are (u$e tenus intraret) a% (ost ali*uanta# #ora# inde dis%ederet) (ro#ittenti$us sane *uod ia# dein%e(s 'e,e#ente# illu# dolore# non esset (assurus) sed solius illius 'is%osi ,u#oris #olestia#- at*ue ita se%utu# est0 ne% un*ua# tale# ali*ua# (ostea (assus est a'ersione# #entis a sensi$us) ne% tale ali*uid 'idit *uale antea %u# in #ediis dolori$us et ,orrendis 'o%i$us re(ente o$#utes%ens a$ri(eretur. Postea ta#en #edi%is %aetera %uranti$us et sananti$us) non (er#ansit in (ro(osito san%titatis.
Quare "ua"ue ratione fiant spiritales visiones.

1*. !:. Istaru# 'isionu# et di'inationu# %ausas et #odos 'estigare si *uis (otest) %erto*ue %o#(re,endere) eu# #agis audire 'elle#) *ua# de #e e3s(e%tari ut i(se disserere#. 9uid ta#en (ute#) ita ut ne% do%ti #e ta#*ua# %on+ir#ante# derideant) ne% indo%ti ta#*ua# do%ente# a%%i(iant) sed utri*ue dis%e(tante# et *uaerente# (otius *ua# s%iente#) non o%%ulta$o. Ego 'isa ista o#nia 'isis %o#(aro so#niantiu#. Si%ut eni# ali*uando et ,ae% +alsa) ali*uando aute# 'era sunt) ali*uando (ertur$ata) ali*uando tran*uilla0 i(sa aute# 'era) ali*uando +uturis o#nino si#ilia) 'el a(erte di%ta) ali*uando o$s%uris signi+i%ationi$us et *uasi +iguratis lo%utioni$us (raenuntiata- si% etia# illa o#nia. Sed a#ant ,o#ines ine3(erta #irari) et %ausas insolitoru# re*uirere) %u# *uotidiana (leru#*ue talia sae(e etia# latentioris originis nosse non %urent. Na# *ue#ad#odu# in 'o%i$us) ,o% est signis *ui$us lo*uendo uti#ur) audito 'er$o inusitato) *uaerunt (ri#o *uid sit) ,o% est *uid signi+i%et0 *uo %ognito deinde *uaerunt unde ita di%tu# sit) %u# ta# #ulta sine %ura nes%iant) *uae in usu ser#onis ,a$ent) unde ita sint di%ta- si% %u# ali*uid inusitatu# in re$us a%%iderit) si'e %or(orali$us) si'e s(iritali$us) %ausas ratione#*ue solli%ite in*uirunt) et si$i reddi a do%tori$us +lagitant.
Quaecum"ue est natura visionum. scire sufficiat non esse corpus.

1*. ";. Soleo aute# %u# #e *uis*ue interrogat) 'er$i gratia) *uid sit %atus) et res(ondeo- Prudens 'el a%utus) ne% ei su++i%it) sed (ergit *uaerere unde di%tus sit %atus) 'i%issi# re+erre et *uaerere unde di%tus sit a%utus) *uod ni,ilo#inus uti*ue ignora$at) sed *uia usitatu# no#en erat) (atienter eius origine# nes%ie$at- *uod aute# no'u# insonuit auri$us) (aru# (utat nosse *uid signi+i%ando 'alet) nisi etia# unde di%atur e3*uirat. 9uis*uis ergo e3 #e *uaerit unde 'isa %or(orali$us si#ilia in e%stasi a((areant) *uae raro a%%idit ani#ae) 'i%issi# *uaero) unde a((areant dor#ienti$us) *uae *uotidie sentit ani#a) et ne#o istud aut non #ultu# %urat in*uirere. 9uasi 'ero ideo #inus #ira sit taliu# natura 'isoru#) *uia *uotidiana est0 aut ideo #inus %uranda) *uia o#niu# est0 aut si re%te +a%iunt *ui ista non *uaerunt) re%tius +e%erint si ne% in illa %uriosi sint. Ego 'ero #ulto a#(lius ad#iror) #ulto*ue #a3i#e stu(eo *uanta %eleritate a% +a%ilitate in se ani#a +a$ri%etur i#agines %or(oru#) *uae (er %or(oris o%ulos 'iderit) *ua# so#niantiu# 'el etia# in e%stasi 'isiones. 9uae%u#*ue ta#en illa natura 'isoru# est) (ro%ul du$io %or(us non est. >o% nosse %ui non su++i%it) unde etia# e3istant) in*uirat a$ aliis0 #e ignorare %on+iteor.
nde spiritales visiones oriantur.

1,. "&. Illud (lane e3e#(loru# e3(eri#entis %olligi datur) si%ut %or(oru# (allor) ru$or) tre#or) 'el etia# #or$us ali*uando a %or(ore ,a$et %ausas) ali*uando a$ ani#a0 et a %or(ore *uide#) %u# 'el ,u#or su++unditur) 'el %i$us 'el ali*uid aliud %or(oris inie%tu# e3trinse%us0 a$ ani#a 'ero) %u# 'el ti#ore tur$atur) 'el (udore %on+unditur) 'el iras%itur) 'el a#at) 'el si *uid ,uius#odi0 ne% i##erito) si id *uod ani#at et regit) etia# %u# 'e,e#entius #o'etur) 'e,e#entius e3agitat- ita et i(si ani#ae ut in ea 'isa (ergat) *uae non ei (er sensus %or(oris nuntiantur) sed (er in%or(orale# su$stantia#) et ita (ergat ut non dis%ernat utru# %or(ora sint an si#ilitudines %or(oru#) ali*uando a %or(ore a%%idit) ali*uando a s(iritu- et a %or(ore *uide#) si'e naturali 'i%issitudine) ut sunt 'isa so#niantiu#) dor#ire *ui((e a %or(ore est ,o#ini0 si'e ali*ua #ala 'aletudine sensi$us (ertur$atis) ut %u# a (,reneti%is si#ul et

%or(ora 'identur) et 'isa si#ilia %or(ori$us ta#*ua# et i(sa (rae o%ulis adsintaut (enitus inter%lusis) si%ut sae(e #ale a++e%ti #or$o ali*uo ingra'es%ente) (raesente %or(ore diu a$sentes) deinde ,o#ini$us redditi) #ulta se 'idisse di3erunt- a s(iritu 'ero) %u# o#nino sano at*ue integro %or(ore in alienatione# ra(iuntur) si'e ita ut et (er sensus %or(oris %or(ora 'ideant) et in s(iritu *uaeda# si#ilia *uae a %or(ori$us non dis%ernant0 si'e (enitus a'ertantur a sensi$us %arnis) et ni,il (er eos o#nino sentientes) illa s(iritali 'isione ,a$itent in si#ilitudini$us %or(oru#. Sed %u# #alus in ,ae% arri(it s(iritus) aut dae#onia%os +a%it) aut arre(titios) aut +alsos (ro(,etas- %u# aute# $onus) +ideles #6steria lo*uentes) aut a%%edente etia# intellegentia 'eros (ro(,etas) aut ad te#(us *uod (er eos o(ortet ostendi) 'identes at*ue narrantes.
Quomodo corpus se 'abeat ad spiritalia visa.

2/. ".. Sed %u# a %or(ore %ausa est ut talia 'isa %ernantur) non ea %or(us e3,i$et0 ne*ue eni# ,a$et ea# 'i#) ut +or#et ali*uid s(iritale- sed so(ito) aut (ertur$ato) aut etia# inter%luso itinere intentionis a %ere$ro) *ua dirigitur sentiendi #odus) ani#a i(sa *uae #otu (ro(rio %essare a$ ,o% o(ere non (otest) *uia (er %or(us non sinitur) 'el non (lene sinitur %or(oralia sentire) 'el ad %or(oralia 'i# suae intentionis dirigere) s(iritu %or(oraliu# si#ilitudines agit) aut intuetur o$ie%tas. Et si *uide# eas i(sa agit) (,antasiae tantu# sunt0 si aute# o$ie%tas intuetur) ostensiones sunt. Deni*ue %u# o%uli dolent 'el e3stin%ti sunt) *uia non est %ausa in sede %ere$ri) unde i(sa dirigitur intentio sentiendi) non +iunt ,uius#odi 'isiones) *ua#'is %ernendis %or(orali$us o$sta%ulu# e3istat a %or(ore. Magis eni# %ae%i ali*uid dor#ientes *ua# 'igilantes 'ident. Dor#ienti$us *ui((e in %ere$ro %onso(itur 'ia sentiendi) *uae intentione# ad o%ulos du%it) ideo*ue i(sa intentio in aliud a'ersa) %ernit 'isa so#nioru# ta#*ua# s(e%ies %or(orales adsint) ut si$i dor#iens 'igilare 'ideatur) et non si#ilia %or(ori$us) sed i(sa %or(ora intueri se (utet- %u# aute# 'igilant %ae%i) du%itur (er illa itinera intentio %ernendi) *uae %u# ad lo%a 'enerit o%uloru#) non e3seritur +oras) sed i$i re#anet) ut 'igilare se sentiant) (otius*ue esse in tene$ris 'igilando etia# (er die#) *ua# dor#iendo) si'e (er die# si'e (er no%te#. Na# et *ui %ae%i non sunt) (leri*ue (atenti$us o%ulis dor#iunt ni,il (er eos 'identes) sed non ideo ni,il 'identes) %u# s(iritu %ernant 'isa so#nioru#- si aute# %lausis o%ulis 'igilent) ne*ue dor#ientiu# (raesto sunt 'isioni$us ne*ue 'igilantiu#. Tantu# ta#en 'alet) *uod us*ue ad o%ulos eoru# ne% so(ita ne% (ertur$ata ne% inter%lusa (er'enit a %ere$ro 'ia sentiendi) et ani#ae intentione# us*ue ad i(sas *ua#'is %lausas +ores %or(oris du%it) ut %ogitentur *uide# i#agines %or(oru#) sed nullo #odo (ro eis ,a$eantur %or(ori$us *uae (er o%ulos sentiuntur.
1rcte co'erere coniungi"ue animam corpus"ue.

2/. "!. Tantu# interest) u$i +iat i#(edi#entu# sentiendi %or(oralia) %u# +it in %or(ore. Si eni# non +it nisi in i(sis aditi$us) et *uasi ianuis sensuu#) 'elut in o%ulis) in auri$us) %aeteris*ue sensi$us %or(oris) sola i#(editur (er%e(tio %or(oraliu#0 non aute# ani#ae intentio in aliud si% a'ertitur) ut (ro %or(ori$us ,a$eat i#agines %or(oru#- si aute# %ausa est intus in %ere$ro) unde dirigantur 'iae ad ea *uae +oris sunt) sentienda0 i(sius intentionis 'asa so(iuntur) 'el tur$antur) 'el inter%luduntur) *ui$us nititur ani#a in ea *uae +oris sunt) intuenda 'el sentienda. 9ue# nisu# *uonia# non a#ittit) tanta

e3(ressione +or#at si#ilia) ut i#agines %or(oraliu# a %or(ori$us dis%ernere non 'alens) utru# in illis an in istis sit nes%iat0 et %u# s%it) longe alio #odo s%iat) *ua# du# in %ogitando 'ersantur si'e o%%urrunt si#ilitudines %or(oru#. 9ui #odus nisi a$ e3(ertis %a(i ut%u#*ue non (otest. >in% eni# erat) *uod #e dor#iens in so#nis 'idere s%ie$a#) ne% ta#en illas %or(oraliu# reru# si#ilitudines *uas 'ide$a#) si% a$ i(sis %or(orali$us dis%erne$a#) *ue#ad#odu# eas %ogitantes etia# %lausis o%ulis 'el in tene$ris %onstituti dis%ernere sole#us. Tantu# 'alet i(sa ani#i intentio utru# (erdu%atur us*ue ad sensus li%et %lausos) an in i(so %ere$ro) unde in ,ae% nititur) ali*ua %ausa e3istente in aliud a'ertatur) ut *ua#'is ali*uando se no'erit non %or(ora) sed %or(oru# si#ilitudines %ernere) 'el #inus erudita etia# i(sa esse %or(ora e3isti#ans) sentiat se non ea %or(ore) sed s(iritu 'idere) longe sit ta#en a$ a++e%tione *ua suo %or(ori (raesentatur- unde se norunt et %ae%i 'igilare) %u# si#ilitudines %or(oru# %ogitatas a %or(ori$us) *uae 'idere non (ossunt) %erta notione dis%ernunt.
Visiones in "uibus vis "uaedam aliena operatur.

21. "". Cu# aute# sano %or(ore) ne% so#no sensi$us %onso(itis) ali*uo o%%ulto o(ere s(iritali in ea 'isa *uae si#ilia sunt %or(orali$us ani#a ra(itur) non *uia #odus di'ersus est) ideo est etia# di'ersa natura 'isoru#0 %u# et in illis %ausis *uae de %or(ore e3istunt) sit uti*ue di++erentia) et ali*uando a %ontrario. Na# (,reneti%i non dor#iendo (otius (ertur$atas ,a$ent sentiendi 'ias in %a(ite) ut talia 'ideant) *ualia so#niantes 'ident) *uoru# dor#iendo a'ertitur intentio a sensu 'igilandi) et in ea 'idenda %on'ertitur. Cu# ergo illud +iat non dor#iendo) ,o% aute# dor#iendo) non ta#en ea *uae 'identur e3 alio genere sunt) *ua# e3 natura s(iritus) de *uo 'el in *uo +iunt si#ilitudines %or(oru#. Ita *ua#'is di'ersa sit %ausa intentionis alienatae) *uando sano %or(ore 'igilantis o%%ulta *uada# 'i s(iritali ani#a ra(itur) ut 'i%e %or(oru# e3(ressas %or(oraliu# reru# si#ilitudines in s(iritu 'ideat) eade# ta#en est natura 'isoru#. Ne*ue eni# di%i (otest) %u# %ausa in %or(ore est) tun% ani#a# sine ulla (raesensione +uturoru# e3 sei(sa 'ersare i#agines %or(oru#) si%ut etia# %ogitando eas solet0 %u# 'ero in ea 'idenda s(iritu assu#itur) di'initus ,ae% de#onstrari- *uando*uide# a(erte S%ri(tura di%itEffundam de spiritu meo super omnem carnem, et iuvenes visa videbunt, et senes somnia somniabunt "!) di'inae o(erationi utru#*ue tri$uens0 et- )ngelus Domini apparuit homini in somnis dicens! +oli timere accipere -ariam coniugem tuam """ et iteru#- Tolle puerum, et vade in )egyptum "/.
Spiritum 'ominis non adsumi a bono spiritu nisi ut ali"uid significet.

22. "/. Ita*ue $ono *uide# s(iritu assu#i s(iritu# ,o#inis ad ,as 'idendas i#agines) nisi ali*ua signi+i%ent) non (uto- %u# 'ero in %or(ore %ausa est) ut in eas e3(ressius intuendas ,u#anus intendatur s(iritus) non se#(er ali*uid signi+i%are %redendu# est0 sed tun% signi+i%ant) %u# ins(irantur a de#onstrante s(iritu) si'e dor#ienti) si'e ali*uid aliud e3 %or(ore) ut a %arnis sensi$us alienaretur) (atienti. 1igilanti$us etia# ne*ue ullo #or$o a++li%tis ne% +urore e3agitatis) o%%ulto *uoda# instin%tu ingestas esse %ogitationes *uas (ro#endo di'inarent) non solu# aliud agentes) si%ut Cai(,as (onti+e3 (ro(,eta'it) %u# eius intentio non ,a$eret 'oluntate# (ro(,etandi) 'eru# etia# id sus%i(ientes) ut di'inandi #odo ali*uid di%erent) no'i#us.

Quosdam iuvenes iocabundos inventos esse divinasse.

22. "4. Na# *uida# iu'enes io%ando ut +allerent) u$i (eregrini iter age$ant) #at,e#ati%os se esse +in3erunt) ignorantes o#nino utru# duode%i# signa di%erentur. 9ui %u# ,os(ite# suu# #irari %ernerent *uae di%e$ant) et attestari esse 'erissi#a) auda%ius in (lura (rogressi sunt. At ille attestans ad o#nia #ira$atur. Postre#o a$ eis de +ilii salute *uaesi'it) *ue# diu a$sente# desidera$at) et *uod ino(inate tardaret) ne *uid ei a%%idisset solli%itus erat. At illi non %urantes *uid (ost eoru# a$s%essu# 'eri %ognos%eretur) du# ta#en in (raesentia laetu# ,o#ine# redderent) #o3 (ro+e%turi res(onderunt sal'u# a% (ro(in*uante#) et eo i(so die *uo ,ae% lo*ue$antur) esse 'enturu#- ne*ue eni# #etue$ant) ne %u# totus dies (era%tus esset) eos ille redarguendos (ostera die se*ueretur. 9uid #ulta5 du# ia# a$ire dis(onerent) e%%e su$ito ad,u% eis illi% (ositis 'enit.
1lterum iuvenem ludium nescientem divinasse.

22. "7. Ite# alius ante s6#(,onia%u# salta$at) u$i erant #ulta idola (er *ua#da# Paganoru# sole#nitate#) non ali*uo s(iritu arre(tus) sed i#itatione ludi%ra arre(titios ae#ulatus) s%ienti$us %ir%u#stanti$us et s(e%tanti$us. Moris eni# erat ut ante (randiu# (era%tis sa%ri+i%iis agitatis*ue +anati%is) si *ui adoles%entes (ost (randiu# 'ellent eo #ore ludere) nullus (ro,i$eretur. Ille ergo inter saltandu#) +a%to si$i silentio) io%a$undus) et ridente #ultitudine %ir%u#se(tus) ea no%te *uae i#(ende$at) in ea sil'a *uae iu3ta erat) ,o#ine# a leone intere#(tu# iri) ad %uius %ada'er s(e%tandu# illu%es%ente die %on+lu3ura# tur$a#) et illius sole#nitatis lo%u# desertura#) (raedi3it. Et +a%tu# est0 %u# satis %un%tis *ui aderant in o#ni$us eius #oti$us %laruisset) ,o% eu# ludendo et io%ando nus*ua# (ertur$ata 'el alienata #ente di3isse0 i(so etia# tanto a#(lius #irante *uod a%%idit) *uanto #agis nosset *uo id ani#o at*ue ore (rotulerit.
3er difficile scire "uomodo in spiritum veniant vel formentur visiones.

22. "8. 9uona# #odo ,ae% 'isa in s(iritu# ,o#inis 'eniant) utru# i$i (ri#itus +or#entur) an +or#ata ingerantur) et *uada# %oniun%tione %ernantur) ut si% ,o#ini$us angeli ostendant %ogitationes suas) et %or(oraliu# reru# si#ilitudines) *uas in suo s(iritu +uturoru# %ognitione (rae+or#ant) *ue#ad#odu# et i(si nostras %ogitationes) non uti*ue o%ulis) *uia non %or(ore) sed s(iritu 'ident0 'eru# ,o% intersit) *uod illi nostras) etia# si noli#us) no'erunt) nos aute# i(soru#) nisi ostendantur) nosse non (ossu#us0 *uia si% eas) ut o(inor) ,a$ent in (otestate o%%ultare s(iritali$us #odis) *ue#ad#odu# nos *ui$usda# interie%tis o$sta%ulis) nostra %or(ora ne alioru# o%ulis 'ideantur) a$s%ondi#us- et *uid +iat in s(iritu nostro) ut ali*uando %ernantur tantu##odo signi+i%antes i#agines) et utru# ali*uid signi+i%ent ignoretur0 ali*uando aute# ali*uid signi+i%are sentiantur) sed *uid signi+i%ent nes%iatur0 ali*uando 'ero ta#*ua# (leniore de#onstratione ani#a ,u#ana et s(iritu i(sas et #ente *uid signi+i%ent 'ideat0 et s%ire di++i%illi#u# est) et si ia# s%ia#us) disserere at*ue e3(li%are o(erosissi#u#.
2ecapitulatio+ -sse in nobis spiritalem naturam ubi corporale similitudines formentur.

23. ":. 9uod aute# nun% insinuare satis ar$itror) %ertu# est esse s(iritale# *ua#da# natura# in no$is) u$i %or(oraliu# reru# +or#antur si#ilitudines0 si'e %u# ali*uod %or(us sensu %or(oris tangi#us) et %ontinuo +or#atur eius si#ilitudo in s(iritu) #e#oria*ue re%onditur0 si'e %u# a$sentia %or(ora ia# nota %ogita#us) ut e3 eis +or#etur *uida# s(iritalis as(e%tus) *uae ia# erant in s(iritu et ante*ua# ea %ogitare#us0 si'e %u# eoru# %or(oru# *uae non no'i#us) sed ta#en esse non du$ita#us) si#ilitudines) non ita ut sunt illa) sed ut o%%urrit) intue#ur0 si'e %u# alia) *uae 'el non sunt) 'el esse nes%iuntur) (ro ar$itrio 'el o(inatione %ogita#us0 si'e unde unde) ne*ue id agenti$us) ne*ue 'olenti$us no$is 'ariae +or#ae %or(oraliu# si#ilitudinu# 'ersantur in ani#o0 si'e %u# ali*uid %or(oraliter a%turi) ea i(sa dis(oni#us *uae in illa a%tione +utura sunt) et o#nia %ogitatione ante%edi#us0 si'e ia# in i(so a%tu) 'el %u# lo*ui#ur) 'el %u# +a%i#us) o#nes %or(orales #otus) ut e3seri (ossint) (rae'eniuntur si#ilitudini$us suis intus in s(iritu0 ne*ue eni# ulla 'el $re'issi#a s6lla$a in ordine suo nisi (ros(e%ta sonuisset- si'e %u# a dor#ienti$us so#nia 'identur) 'el ni,il 'el ali*uid signi+i%antia0 si'e %u# 'aletudine %or(orali tur$atis intrinse%us itineri$us sentiendi) i#agines %or(oru# s(iritus 'eris %or(ori$us ita #is%et) ut internos%i 'el 'i3 (ossint) 'el o#nino non (ossint0 et aut signi+i%ent ali*uid) aut sine ulla signi+i%atione o$oriantur0 si'e (rorsus ingra'es%ente ali*uo #or$o 'el dolore %or(oris) et inter%ludente intus 'ias *ui$us ani#ae) ut (er %arne# sentiret) e3sere$atur a% nite$atur intentio) altius *ua# so#no a$sentato s(iritu) %or(oraliu# reru# e3istunt aut #onstrantur i#agines) 'el signi+i%antes ali*uid 'el sine ulla signi+i%atione a((arentes0 si'e nulla e3 %or(ore %ausa e3istente) sed assu#ente at*ue ra(iente ali*uo s(iritu tollitur ani#a in ,uius#odi 'idendas si#ilitudines %or(oru#) #is%ens eis 'isa %or(oralia) %u# si#ul etia# %or(oris sensi$us utitur0 si'e ita s(iritu assu#ente alienatur a$ o#ni %or(oris sensu) et a'ertitur) ut solis si#ilitudini$us %or(oru# s(iritali 'isione teneatur) u$i nes%io utru# (ossint ali*ua ni,il signi+i%antia 'ideri.
Quid intersit inter spiritales et intellectuales visiones.

2#. /;. >ae% igitur natura s(iritalis) in *ua non %or(ora) sed %or(oru# si#ilitudines e3(ri#untur) in+erioris generis 'isiones ,a$et) *ua# illud #entis at*ue intellegentiae lu#en) *uo et ista in+eriora diiudi%antur) et ea %ernuntur *uae ne*ue sunt %or(ora) ne*ue ullas gerunt +or#as si#iles %or(oru#0 'elut i(sa #ens et o#nis ani#ae a++e%tio $ona) %ui %ontraria sunt eius 'itia) *uae re%te %ul(antur at*ue da#nantur in ,o#ini$us. 9uo eni# alio #odo i(se intelle%tus nisi intellegendo %ons(i%itur5 Ita et caritas, gaudium, pax, longanimitas, benignitas, bonitas, fides, mansuetudo, continentia "4) et %aetera ,uius#odi) *ui$us (ro(in*uatur Deo- et i(se Deus) e3 *uo o#nia) (er *ue# o#nia) in *uo o#nia "7.
De ordine "uo trium visionum genera alio aliud est praestantius.

2#. /&. 9ua#*ua# ita*ue in eade# ani#a +iant 'isiones) si'e *uae sentiuntur (er %or(us) si%ut ,o% %or(oreu# %oelu#) terra) et *uae%u#*ue in eis nota esse (ossunt) *ue#ad#odu# (ossunt0 si'e *uae s(iritu 'identur si#ilia %or(oru#) de *ui$us #ulta ia# di3i#us0 si'e %u# #ente intelleguntur) *uae ne% %or(ora sunt) ne% si#ilitudines %or(oru#0 ,a$ent uti*ue ordine# suu#) et est aliud alio (rae%ellentius. Praestantior est eni# 'isio s(iritalis *ua# %or(oralis) et rursus (raestantior intelle%tualis *ua# s(iritalis. Cor(oralis eni# sine s(iritali esse

non (otest0 *uando*uide# #o#ento eode# *uo %or(us sensu %or(oris tangitur) +it etia# in ani#o tale ali*uid) non *uod ,o% sit) sed *uod si#ile sit0 *uod si non +ieret) ne% sensus ille esset) *uo ea *uae e3trinse%us adia%ent) sentiuntur. Ne*ue eni# %or(us sentit) sed ani#a (er %or(us) *uo 'elut nuntio utitur ad +or#andu# in sei(sa *uod e3trinse%us nuntiatur. Non (otest ita*ue +ieri 'isio %or(oralis) nisi etia# s(iritalis si#ul +iat- sed non dis%ernitur) nisi %u# +uerit sensus a$latus a %or(ore) ut id *uod (er %or(us 'ide$atur) in'eniatur in s(iritu. At 'ero s(iritalis 'isio etia# sine %or(orali +ieri (otest) %u# a$sentiu# %or(oru# si#ilitudines in s(iritu a((arent) et +inguntur #ultae (ro ar$itrio) 'el (raeter ar$itriu# de#onstrantur. Ite# s(iritalis 'isio indiget intelle%tuali ut diiudi%etur) intelle%tualis aute# ista s(iritali in+eriore non indiget0 a% (er ,o% s(iritali %or(oralis) intelle%tuali aute# utra*ue su$ie%ta est. Cu# ergo legi#us%piritalis omnia diiudicat, ipse autem a nemine diiudicatur "80 non se%undu# s(iritu#) a *uo #ens dis%ernitur) si%ut illud *uod di%tu# est- Orabo spiritu, orabo et mente ":) sed e3 illa notione de$e#us a%%i(ere *ua di%tu# est,enovamini autem spiritu mentis vestrae /;. Ia# eni# su(ra do%ui#us alio #odo et i(sa# #ente# s(iritu# di%i) se%undu# *ua# s(iritalis o#nia diiudi%at. 9ua(ro(ter non a$surde ne*ue in%on'enienter ar$itror s(iritale# 'isione# inter intelle%tuale# et %or(orale# ta#*ua# #edietate# *ua#da# o$tinere. Puto eni# non in%ongruenter #ediu# di%i) *uod %or(us *uide# non est) sed si#ile est %or(oris) inter illud *uod 'ere %or(us est) et illud *uod ne% %or(us est) ne% si#ile %or(oris.
Quibus in visionibus anima includi possit.

2%. /.. Illuditur aute# ani#a si#ilitudini$us reru#) non earu# 'itio) sed o(inionis suae) %u# a((ro$at *uae si#ilia sunt (ro iis *ui$us si#ilia sunt) a$ intellegentia de+i%iens. 2allitur ergo in 'isione %or(orali) %u# in i(sis %or(ori$us +ieri (utat *uod +it in %or(oris sensi$us0 si%ut na'iganti$us 'identur in terra #o'eri *uae stant) et intuenti$us %oelu# stare sidera *uae #o'entur) et di'ari%atis radiis o%uloru# duas lu%ernae s(e%ies a((arere) et in a*ua re#us in+ra%tus) et #ulta ,uius#odi- aut %u# (utat ,o% esse) *uod si#iliter %oloratu# est) 'el si#iliter sonat) 'el olet) 'el sa(it) 'el tangitur0 ,in% eni# et #edi%a#entu# ali*uod %eratu# %o%tu# in %a%%a$o (utatur legu#en) et sonitus transeuntis 'e,i%uli (utatur e3 tonitruo) et si nullis aliis sensi$us e3(loretur) sed soli adia%eat ol+a%tui) %itriu# (utatur ,er$a *uae 'o%atur a(iaria) et %i$us ali*uo dul%i%ulo su%%o a++e%tus (utatur #elle %onditus0 et ignotus annulus %ontre%tatus in tene$ris) (utatur aureus) %u# sit aereus aut argenteus. aut %u# re(entinis ino(inatis*ue %or(orali$us 'isis ani#a tur$ata 'el in so#nis 'idere se (utat) 'el ali*uo ,uius#odi s(iritali 'iso a++i%i- unde in o#ni$us %or(orali$us 'isis) et alioru# sensuu# %ontestatio) et #a3i#e i(sius #entis at*ue rationis ad,i$etur) ut *uod in ,o% reru# genere 'eru# est) in'eniatur *uantu# in'eniri (otest. In 'isione aute# s(iritali) id est in %or(oru# si#ilitudini$us) *uae s(iritu 'identur) +allitur ani#a) %u# ea *uae si% 'idet) i(sa %or(ora esse ar$itratur0 'el *uod si$i sus(i%ione +alsa*ue %onie%tura +in3erit) ,o% etia# in %or(ori$us (utat) *uae non 'isa %onie%tat. At 'ero in illis intelle%tuali$us 'isis non +allitur- aut eni# intellegit) et 'eru# est0 aut si 'eru# non est) non intellegit- unde aliud est in ,is errare *uae 'idet) aliud ideo errare *uia non 'idet.
Spirituales visiones a Deo effici.

2(. /!. 9ua(ro(ter %u# ra(itur ani#a in ea 'isa *uae s(iritu %ernuntur si#ilia %or(orali$us) ita ut o#nino a sensi$us %or(oris a'ertatur a#(lius *ua# in so#no solet) sed #inus *ua# in #orte0 ia# di'inae ad#onitionis est et adiutorii) ut se non %or(ora) sed 'isa %or(oru# si#ilia s(iritaliter no'erit %ernere) si%uti *ui se in so#nis 'idere) etia# ante*ua# e'igilent) s%iunt. I$i si etia# 'identur +utura) ita ut o#nino +utura nos%antur) *uoru# i#agines (raesentes 'identur) si'e i(sa ,o#inis #ente di'initus adiuta) si'e ali*uo inter i(sa 'isa *uid signi+i%ent e3(onente) si%ut in )pocalypsi Ioanni e3(one$atur /&) #agna re'elatio est- etia#si +orte ignoret ille %ui ,ae% de#onstrantur) utru# e %or(ore e3ierit) an ad,u% sit in %or(ore) sed s(iritu a sensi$us %or(oris alienato ista 'ideat0 (otest eni# si% ra(tus id ignorare) si ei et ,o% non ostendatur.
4ntellectualis visio "uam perfecta sit et beata.

2(. /". Porro aute#) si *ue#ad#odu# ra(tus est a sensi$us %or(oris) ut esset in istis si#ilitudini$us %or(oru#) *uae s(iritu 'identur) ita et a$ i(sis ra(iatur) ut in illa# *uasi regione# intelle%tualiu# 'el intellegi$iliu# su$'e,atur) u$i sine ulla %or(oris si#ilitudine (ers(i%ua 'eritas %ernitur0 nullis o(inionu# +alsaru# ne$ulis o++us%atur- i$i 'irtutes ani#ae non sunt o(erosae a% la$oriosae. Ne*ue eni# o(ere te#(erantiae li$ido +renatur) aut o(ere +ortitudinis tolerantur ad'ersa) aut o(ere iustitiae ini*ua (uniuntur) aut o(ere (rudentiae #ala de'itantur. Una i$i et tota 'irtus est a#are *uod 'ideas) et su##a +eli%itas ,a$ere *uod a#as. I$i eni# $eata 'ita in +onte suo $i$itur) inde as(ergitur ali*uid ,ui% ,u#anae 'itae) ut in tentationi$us ,uius sae%uli) te#(eranter) +ortiter) iuste) (rudenter*ue 'i'atur. Pro(ter illud *ui((e adi(is%endu#) u$i se%ura *uies erit et ine++a$ilis 'isio 'eritatis) la$or sus%i(itur) et %ontinendi a 'olu(tate) et sustinendi ad'ersitates) et su$'eniendi indigenti$us) et resistendi de%i(ienti$us. I$i 'idetur %laritas Do#ini) non (er 'isione# signi+i%ante#) si'e %or(orale#) si%ut 'isa est in #onte Sina /.) si'e s(iritale#) si%ut 'idit Isaias /!) 'el Ioannes in )pocalypsi /"- sed (er s(e%ie#) non (er aenig#ata) *uantu# ea# %a(ere #ens ,u#ana (otest) se%undu# assu#entis Dei gratia#) ut os ad os lo*uatur ei *ue# dignu# tali Deus %ollo*uio +e%erit0 non os %or(oris) sed #entis)
Quo visionis genere !o<ses Deum viderit.

2). /". Si%ut intellegendu# ar$itror *uod de Mo6ses s%ri(tu# est //. 2). //. Con%u(i'erat eni#) si%ut in E3odo legi#us) 'idere Deu#0 non uti*ue si%ut 'iderat in #onte) ne% si%ut 'ide$at in ta$erna%ulo) sed in ea su$stantia *ua Deus est) nulla assu#(ta %or(orali %reatura) *uae #ortalis %arnis sensi$us (raesentetur- ne*ue in s(iritu +iguratis si#ilitudini$us %or(oru#0 sed (er s(e%ie# sua#) *uantu# ea# %a(ere %reatura rationalis et intelle%tualis (otest) se'o%ata a$ o#ni %or(oris sensu) et a$ o#ni signi+i%ati'o aenig#ate s(iritus. Si% eni# s%ri(tu# est- %i ergo inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi temetipsum, manifeste videam te /40 %u# (aulo su(erius legatur- Et locutus Dominus est ad -oysen facie ad faciem, sicut $uis lo$uitur ad amicum suum /7. Sentie$at ergo *uid 'ide$at) et *uod non 'ide$at desidera$at. Na# et (aulo (ost) %u# di3isset ei Deus- Invenisti enim gratiam in conspectu meo, et scio te prae omnibus0 res(ondit ei- Ostende mihi claritatem tuam /8. Et tun% *uide# res(onsu# a%%e(it a Do#ino +iguratu#) de *uo nun% longu# est dis(utare) *uando ei di3it- +on poteris videre faciem meam, et vivere. +on enim videbit

homo faciem meam, et vivet /:. Deinde su$ie%it et ait illi- Ecce locus penes me, et stabis super petram, statim ut transiet mea maiestas, et ponam te in specula petrae, et tegam manu mea super te donec transeam" et auferam manum, et tunc videbis posteriora mea! nam facies mea non apparebit tibi 4;. Ne% ta#en se%uta S%ri(tura ,o% etia# %or(oraliter +a%tu# esse narra'it) satis*ue (er ,o% de#onstratu# est +igurate di%tu# esse in E%%lesiae signi+i%atione. I(se est eni# lo%us (enes Do#inu#) *uia E%%lesia est te#(lu# eius et i(sa aedi+i%ata est su(er (etra#) et %aetera *uae i$i di%ta sunt) eide# intellegentiae %ongruunt. Nisi ta#en %on%u(ita# et desiderata# Dei %laritate# Mo6ses 'idere #eruisset) non in li$ro Nu#eroru# di%eret Deus ad Aaron et Maria# +ratres eius- )udite verborum meorum! %i fuerit propheta vester, in visione illi Dominus cognoscar) et in somno lo$uar illi" non ita $uomodo famulus meus -oyses in tota domo mea fidelis est. Os ad os lo$uar ad illum in specie, et non per aenigmata, et claritatem Domini vidit 4&. Ne*ue eni# ,o% se%undu# su$stantia# %or(oris) *uae %arnis sensi$us (raesentatur) intellegendu# est0 na# uti*ue si% lo*ue$atur ad Mo6sen facie ad faciem, %ontra in %ontra) *uando ta#en di3it ei- Ostende mihi temetipsum 4.0 et nun% etia# ad i(sos *uos o$iurga$at) et *ui$us Mo6si #eritu# ita (rae+ere$at) si% lo*ue$atur (er %reatura# %or(orale# (raesentata# sensi$us %arnis. Illo ergo #odo) in illa s(e%ie *ua Deus est) longe ine++a$iliter se%retius et (raesentius lo*uitur lo%utione ine++a$ili) u$i eu# ne#o 'i'ens 'idet 'ita ista) *ua #ortaliter 'i'itur in istis sensi$us %or(oris- sed nisi a$ ,a% 'ita *uis*ue *uoda##odo #oriatur) si'e o#nino e3iens de %or(ore) si'e ita a'ersus et alienatus a %arnali$us sensi$us) ut #erito nes%iat) si%ut A(ostolus ait) utru# in %or(ore an e3tra %or(us sit) %u# in illa# ra(itur et su$'e,itur 'isione#.
4ntellectualem fuisse 1postoli visionem.

2*. /4. 9ua(ro(ter si ,o% tertiu# 'isionis genus) *uod su(erius est) non solu# o#ni %or(orali) *uo (er %or(oris sensus %or(ora sentiuntur) 'eru# etia# o#ni illo s(iritali) *uo si#ilitudines %or(oru# s(iritu et non #ente %ernuntur) tertiu# %oelu# a((ella'it A(ostolus0 in ,o% 'idetur %laritas Dei) %ui 'idendae %orda #undantur) unde di%tu# est- 2eati mundicordes, $uia ipsi Deum videbunt 4!non (er ali*ua# %or(oraliter 'el s(iritaliter +igurata# signi+i%atione# ta#*ua# (er s(e%ulu# in aenig#ate) sed +a%ie ad +a%ie# 4") *uod de Mo6se di%tu# est) os ad os0 (er s(e%ie# s%ili%et *ua est Deus *uid*uid est) *uantulu#%u#*ue eu# #ens) *uae non est *uod i(se) etia# a$ o#ni terrena la$e #undata) et a$ o#ni %or(ore et si#ilitudine %or(oris alienata et a$re(ta %a(ere (otest- a *uo (eregrina#ur #ortali et %orru(ti$ili onere gra'ati) *ua#diu (er +ide# a#$ula#us) non (er s(e%ie# 4/) et %u# ,i% iuste 'i'i#us. Cur aute# non %reda#us) *uod tanto A(ostolo do%tori Gentiu#) ra(to us*ue ad ista# e3%ellentissi#a# 'isione#) 'oluerit Deus de#onstrare 'ita#) in *ua (ost ,an% 'ita# 'i'endu# est in aeternu#5 Et %ur non di%atur iste (aradisus) e3%e(to illo in *uo %or(oraliter 'i3it Ada# inter ligna ne#orosa at*ue +ru%tuosa5 9uando*uide# et E%%lesia) *uae nos %ongregat in %aritatis sinu#) paradisus di%ta est cum fructu pomorum 44. Sed ,o% +igurate di%tu# est) ta#*ua# illo (aradiso) u$i (ro(rie +uit Ada#) E%%lesia signi+i%ata sit (er +or#a# +uturi. 9ua#*ua# diligentius %onsideranti$us +ortassis o%%urrat illo (aradiso %or(orali) in *uo Ada# %or(oraliter +uit) et ista# 'ita# san%toru# signi+i%ata#) *uae nun% agitur in E%%lesia) et illa# *uae (ost ,an% erit in aeternu#- si%ut Ierusale#) *uae inter(retatur 1isio (a%is) et ta#en *uaeda# terrena %i'itas de#onstratur) signi+i%at Ierusale# #atre# nostra# aeterna# in %oelis) si'e in

iis *ui s(e sal'i +a%ti sunt) et *uod non 'ident s(erantes (er (atientia# e3s(e%tant 47) se%undu# *uos #ulti +ilii desertae) #agis *ua# eius *uae ,a$et 'iru# 480 si'e in i(sis Angelis san%tis (er E%%lesia# #ulti+or#is sa(ientiae Dei 4:) %u# *ui$us (ost ,an% (eregrinatione# sine la$ore et sine +ine 'i'endu# est.
1ugustinus ignorat sintne alii coeli praeter tertium alia"ue visionum genera.

2,. /7. Si aute# si% a%%i(i#us tertiu# %oelu# *uo A(ostolus ra(tus est) ut *uartu# etia#) et ali*uot ultra su(erius %oelos esse %reda#us) in+ra *uos est ,o% tertiu# %oelu#) si%ut eos alii se(te#) alii o%to) alii no'e# 'el etia# de%e# (er,i$ent) et in i(so uno *uod di%itur +ir#a#entu#) #ultos gradati# esse %on+ir#ant0 a% (er ,o% %or(oreos esse 'el ratio%inantur 'el o(inantur) de *uoru# ratione si'e o(inione nun% disserere longu# est- (otest etia# +ieri) ut etia# in s(iritali$us 'el intelle%tuali$us #ultos *uosda# gradus *uis*ua# esse %ontendat) aut si (ossit ostendat) eos*ue distin%tos iu3ta ali*ue# (ro'e%tu# #agis #inus'e illustriu# re'elationu#. Sed ut%u#*ue se ista ,a$eant) et a%%i(iantur ut li$et) a$ alio si%) a$ alio aute# si%0 ego 'isoru# 'el 'isionu# (raeter ista tria genera) aut %or(ore) aut s(iritu) aut #ente) us*ue ad,u% 'el nosse 'el do%ere non (ossu#. Sed *uot et *uantae singuloru# generu# sint di++erentiae) ut in uno*uo*ue aliud alio gradati# su(er+eratur) ignorare #e +ateor.
De spiritualibus visis in "uibus angeli demostrant imagines et de aliis visis usitatis et 'umanis.

3/. /8. Si%ut aute# in ista lu%e %or(orea est %oelu#) *uod su(er terras sus(i%i#us) unde lu#inaria %larent et sidera) *uae %or(ora longe sunt #eliora terrestri$us- si% in illo genere s(iritali) in *uo 'identur %or(oru# si#ilitudines lu%e *uada# in%or(orali a% sua) sunt *uaeda# e3%ellentia et #erito di'ina) *uae de#onstrant Angeli #iris #odis0 utru# 'isa sua +a%ili *uada# et (rae(otenti iun%tione 'el %o##i3tione etia# nostra esse +a%ientes) an s%ientes nes%io *uo#odo nostra# in s(iritu nostro in+or#are 'isione#) di++i%ilis (er%e(tu) et di++i%ilior di%tu res est. Sunt aute# alia 'isa usitata et ,u#ana) *uae si'e e3 i(so s(iritu nostro #ulti(li%iter e3istunt) si'e e3 %or(ore s(iritui *uoda##odo suggeruntur) si%ut +ueri#us a++e%ti 'el %arne 'el ani#o. Non solu# eni# 'igilantes ,o#ines %uras suas %ogitando 'ersant in si#ilitudini$us %or(oru#) 'eru# etia# dor#ientes ,o% sae(e so#niant) *uo indigent- na# et negotia sua gerunt e3 ani#i %u(iditate) et e(ulis (o%ulis*ue in,ianter instant) si +orte esurientes sitientes*ue dor#ierunt. 9uae o#nia (uto %o#(arata illis angeli%is de#onstrationi$us si% ,a$enda) a% si in ista natura %or(oru# terrena %oelesti$us %o#(arentur.
Varia visorum intellectualium genera.

31. /:. Si% etia# in illo genere intelle%tualiu# 'isoru# alia sunt) *uae in i(sa ani#a 'identur) 'elut 'irtutes *ui$us 'itia sunt %ontraria0 si'e (er#ansurae) ut (ietas0 si'e utiles ,ui% 'itae) et (ostea non +uturae) si%ut +ides *ua %redi#us ea *uae nondu# 'ide#us) et s(es *ua +utura %u# (atientia e3s(e%ta#us) et i(sa (atientia *ua o#nia tolera#us ad'ersa) done% *uo 'olu#us 'enia#us. Istae *ui((e et ,uius#odi 'irtutes) *uae nun% (ro(ter transigenda# ista# (eregrinatione# 'alde ne%essariae sunt0 non erunt in illa 'ita) (ro(ter *ua# adi(is%enda# sunt ne%essariae- et ta#en etia# i(sae intelle%tualiter 'identur0

ne*ue eni# aut %or(ora sunt) aut s(e%ies ,a$ent si#iles %or(oru#. Aliud aute# est i(su# lu#en) *uo illustratur ani#a) ut o#nia 'el in se 'el in illo 'era%iter intelle%ta %ons(i%iat- na# illud ia# i(se Deus est) ,ae% aute# %reatura) *ua#'is rationalis et intelle%tualis ad eius i#agine# +a%ta) *uae %u# %onatur lu#en illud intueri) (al(itat in+ir#itate) et #inus 'alet. Inde est ta#en *uid*uid intellegit si%ut 'alet. Cu# ergo illu% ra(itur) et a %arnali$us su$tra%ta sensi$us) illi 'isioni e3(ressius (raesentatur non s(atiis lo%ali$us) sed #odo *uoda# suo) etia# su(ra se 'idet illud) *uo adiuta 'idet *uid*uid etia# in se intellegendo 'idet.
Quonam se conferat anima corpore exuta et "uomodo gaudere vel pati possit.

32. 4;. Si aute# *uaeritur) %u# ani#a de %or(ore e3ierit) utru# ad ali*ua lo%a %or(oralia +eratur) an ad in%or(oralia %or(orali$us si#ilia) an 'ero ne% ad i(sa) sed ad illud *uod et %or(ori$us et si#ilitudini$us %or(oru# est e3%ellentius0 %ito *uide# res(onderi#) ad %or(oralia lo%a ea# 'el non +erri nisi %u# ali*uo %or(ore) 'el non lo%aliter +erri. Ia# utru# ,a$eat ali*uod %or(us) %u# de ,o% %or(ore e3ierit) ostendat *ui (otest0 ego aute# non (uto. Ad s(iritalia 'ero (ro #eritis +ertur) aut ad lo%a (oenalia si#ilia %or(ori$us- *ualia sae(e de#onstrata sunt iis *ui ra(ti sunt a %or(oris sensi$us) et #ortuis si#iles ia%uerunt) et in+ernas (oenas 'iderunt) %u# et i(si in sei(sis gererent *ua#da# si#ilitudine# %or(oris sui) (er *ua# (ossent ad illa +erri) et talia si#ilitudini$us sensuu# e3(eriri. Ne*ue eni# 'ideo %ur ,a$eat ani#a si#ilitudine# %or(oris sui) %u#) ia%ente sine sensu i(so %or(ore) nondu# ta#en (enitus #ortuo) 'idet talia) *ualia #ulti e3 illa su$du%tione 'i'is redditi narra'erunt0 et non ,a$eat) %u# (er+e%ta #orte (enitus de %or(ore e3ierit. Aut ergo ad illa +ertur (oenalia) aut ad illa itide# si#ilia %or(orali$us) ne% ta#en (oenaru#) sed *uietis at*ue gaudioru#.
Veram esse laetitiam veram"ue molestiam "uas patitur anima corpore exuta.

32. 4&. Ne*ue eni# re%te di%i (otest) 'el illas +alsas esse (oenas) 'el illa# +alsa# re*uie# at*ue laetitia#- tun% eni# et +alsa sunt) *uando (er o(inationis errore# alia (ro aliis (utantur. Na# Petrus non solu# %u# dis%u# illu# 'ide$at) et in eo non si#ilitudines %or(oru#) sed %or(ora (uta$at 7;) in ,o% uti*ue +alle$atur0 'eru# etia# %u# alio te#(ore a$ angelo solutus e 'in%ulis i$at in %or(ore a#$ulans) et (raesentatus %or(orali$us +or#is) et (uta$at se 'isu# 'idere 7&) ni,ilo#inus +alle$atur. Na# et illae in dis%o erant s(iritales +or#ae %or(orali$us si#iles0 et ista %or(oralis e3(ressio soluti de 'in%ulis) (ro(ter #ira%ulu# s(iritali si#ilis erat. 2alle$atur aute# ani#a in utris*ue) nonnisi %u# alia (ro aliis a((ro$aret. 9ua#'is ergo non sint %or(oralia) sed si#ilia %or(orali$us) *ui$us ani#ae %or(ori$us e3utae a++i%iuntur) seu $ene seu #ale) %u# et i(sae %or(ori$us suis si#iles si$i#et a((areant0 sunt ta#en et 'era laetitia est et 'era #olestia +a%ta de su$stantia s(iritali. Na# et in so#nis #agni interest utru# in laetis an in tristi$us si#us. Unde *uida# in re$us *uas %on%u(i'erant %onstituti) se e'igilasse doluerunt0 et rursus gra'i$us terrori$us at*ue %ru%iati$us e3agitati at*ue 'e3ati) %u# e3(erge+a%ti essent) dor#ire ti#uerunt) ne in eade# #ala re'o%arentur. Et uti*ue du$itandu# non est *uod e3(ressiora sint illa *uae in+erna di%untur) at*ue o$ ,o% 'e,e#entius sentiantur. Na# et *ui su$tra%ti sunt sensi$us %or(oris) #inus *uide# *ua# si o#ni #odo #orerentur) sed ta#en a#(lius *ua# si dor#irent) e3(ressiora se 'idisse narra'erunt) *ua# si so#nia

narra'issent. Est ergo (rorsus in+eroru# su$stantia) sed ea# s(iritale# ar$itror esse) non %or(orale#.
!inime dubitandum de re at"ue veritate inferorum. "ui excipiunt animas mortuorum.

33. 4.. Ne% audiendi sunt) *ui a++ir#ant in+eros in ,a% 'ita e3(li%ari) ne% esse (ost #orte#. 1iderint eni# *ue#ad#odu# (oeti%a +ig#enta inter(retentur0 nos a$ au%toritate di'inaru# S%ri(turaru#) *ui$us solis de ,a% re +ides ,a$enda est) re%edere non de$e#us. 9ua#*ua# (ossi#us ostendere) illoru# *uo*ue sa(ientes de in+eroru# su$stantia #ini#e du$itasse) *uae (ost ,an% 'ita# e3%i(it ani#as #ortuoru#. Unde aute# su$ terris esse di%antur in+eri) si %or(oralia lo%a non sunt) aut unde in+eri a((ellentur) si su$ terris non sunt) #erito *uaeritur. Ani#a# 'ero non esse %or(orea# non #e (utare) sed (lane s%ire) audeo (ro+iteri- ta#en ,a$ere (osse si#ilitudine# %or(oris et %or(oraliu# o#nino #e#$roru# *uis*uis negat) (otest negare ani#a# esse) *uae in so#nis 'idet 'el se a#$ulare) 'el sedere) 'el ,a% at*ue illa% gressu aut etia# 'olatu +erri a% re+erri) *uod sine *uada# si#ilitudine %or(oris non +it. Proinde si ,an% si#ilitudine# etia# a(ud in+eros gerit) non %or(orale#) sed %or(ori si#ile#0 ita etia# in lo%is 'idetur esse non %or(orali$us) sed %or(oraliu# si#ili$us) si'e in re*uie) si'e in dolori$us.
Sedes iustorum+ sinus 1bra'ae.

33. 4!. 9ua#*ua# et illud #e nondu# in'enisse %on+iteor) in+eros a((ellatos) u$i iustoru# ani#ae re*uies%unt. Et C,risti *uide# ani#a# 'enisse us*ue ad ea lo%a in *ui$us (e%%atores %ru%iantur) ut eos sol'eret a tor#entis *uos esse sol'endos o%%ulta no$is sua iustitia iudi%a$at) non i##erito %reditur. 9uo#odo eni# aliter a%%i(iendu# sit *uod di%tu# est- 'uem Deus suscitavit ex mortuis, solutis doloribus inferorum, $uia non poterat teneri ab eis 7.) non 'ideo nisi ut *uoru#da# dolores a(ud in+eros eu# sol'isse a%%i(ia#us) ea (otestate *ua Do#inus est) %ui o#ne genu +le%titur) %oelestiu#) terrestriu#) et in+ernoru# 7!) (er *ua# (otestate# etia# illis dolori$us) *uos sol'it) non (otuit attineri. Ne*ue eni# A$ra,a#) 'el ille (au(er in sinu eius) ,o% est in se%reto *uietis eius) in dolori$us erat) inter *uoru# re*uie# et illa in+erna tor#enta legi#us #agnu# %,aos +ir#atu#- sed ne% a(ud in+eros esse di%ti sunt. &ontigit eni#) in*uit) mori inopem illum, et auferri ab )ngelis in sinum )brahae! mortuus est autem et dives, et sepultus est" et cum apud inferos in tormentis esset 7") et %aetera. 1ide#us ita*ue in+eroru# #entione# non esse +a%ta# in re*uie (au(eris) sed in su((li%io di'itis.
:on parvum animae malum esse tristitiam.

33. 4". Illud etia# *uod Ia%o$ di%it ad +ilios suos- Deducetis senectam meam cum tristitia ad inferos 7/) 'idetur ,o% #agis ti#uisse) ne ni#ia tristitia si% (ertur$aretur) ut non ad re*uie# $eatoru# iret) sed ad in+eros (e%%atoru#. Ne*ue eni# (ar'u# ani#ae #alu# est tristitia) %u# et A(ostolus %uida# ta# solli%ite ti#uerit) ne #aiore tristitia a$sor$eretur 74. Proinde) ut di3i) nondu# in'eni) et ad,u% *uaero) ne% #i,i o%%urrit in+eros ali%u$i in $ono (osuisse S%ri(tura# dunta3at %anoni%a#- non aute# in $ono a%%i(iendu# sinu# A$ra,ae) et illa# re*uie# *uo a$ Angelis (ius (au(er a$latus est) nes%io utru#

*uis*ua# (ossit audire0 et ideo *uo#odo ea# a(ud in+eros %reda#us esse) non 'ideo.
Quaeritur ubi sit paradisus et utrum possit esse sinus 1bra'ae.

3#. 4/. 1eru# ,o% du# *uaeri#us) et aut in'eni#us) aut non in'eni#us) urget nos longitudo li$ri ,uius eu# ali*uando %on%ludere. 9ua(ro(ter *uonia# de (aradiso ser#one# institui#us) (ro(ter illud *uod A(ostolus ait) s%ire se ra(tu# ,o#ine# us*ue in tertiu# %oelu#) nes%ire aute# si'e in %or(ore si'e e3tra %or(us) et *uia ra(tus est in (aradisu#) et audi'it ine++a$ilia 'er$a) *uae non li%et ,o#ini lo*ui0 non te#ere a++ir#a#us) utru# in tertio %oelo sit (aradisus) an etia# in tertiu# %oelu#) et inde rursus in (aradisu# ra(tus sit. Si eni# (ro(rie *uide# ne#orosus lo%us) translato aute# 'er$o) o#nis etia# s(iritalis *uasi regio) u$i ani#ae $ene est) #erito (aradisus di%i (otest0 non solu# tertiu# %oelu#) *uid*uid illud est) *uod (ro+e%to #agnu# su$li#iter*ue (rae%laru# est) 'eru# etia# in i(so ,o#ine laetitia *uaeda# $onae %ons%ientiae (aradisus est. Unde et E%%lesia san%tis te#(eranter et iuste et (ie 'i'enti$us (aradisus re%te di%itur 77) (ollens a++luentia gratiaru#) %astis*ue deli%iis 78- *uando*uide# et in tri$ulationi$us gloriatur de i(sa (atientia (luri#u# gaudens) *uia se%undu# #ultitudine# doloru# in %orde %onsolationes Dei iu%undant ani#a# eius 7:. 9uanto #agis ergo (ost ,an% 'ita# etia# sinus ille A$ra,ae (aradisus di%i (otest) u$i ia# nulla tentatio) u$i tanta re*uies (ost o#nes dolores 'itae ,uius5 Ne*ue eni# et lu3 i$i non est (ro(ria *uaeda# et sui generis) et (ro+e%to #agna) *ua# di'es ille de tor#entis et tene$ris in+eroru#) ta# uti*ue de longin*uo) %u# #agnu# %,as#a esset in #edio) si% ta#en 'idit) ut i$i illu# *uonda# %onte#(tu# (au(ere# agnos%eret.
4nferos "locum" spiritale esse.

3#. 44. 9uae si ita sunt) ideo su$ terris di%untur in+eri 'el %reduntur) *uia %ongruenter in s(iritu (er illas %or(oraliu# reru# si#ilitudines si% de#onstrantur) ut *uonia# de+un%toru# ani#ae in+eris dignae) %arnis a#ore (e%%a'erunt) ,o% eis (er illas %or(oraliu# si#ilitudines e3,i$eatur) *uod i(si %arni #ortuae solet) ut su$ terra# re%ondatur. Deni*ue in+eri eo *uod in+ra sint) latine a((ellantur- si%ut aute# se%undu# %or(us si (onderis sui ordine# teneant) in+eriora sunt o#nia gra'iora0 ita se%undu# s(iritu# in+eriora sunt o#nia tristiora- unde et in grae%a lingua origo no#inis *uo a((ellantur in+eri) e3 eo *uod ni,il sua'e ,a$eant) resonare (er,i$etur. Ne% i(sa# ta#en reru# (arte# noster Sal'ator #ortuus (ro no$is 'isitare %onte#(sit) ut inde sol'eret *uos esse sol'endos se%undu# di'ina# se%reta#*ue iustitia# ignorare non (otuit. 9ua(ro(ter ani#ae illius latronis %ui di3it- /odie mecum eris in paradiso 8;) non uti*ue in+eros (raestitit) u$i (oenae sunt (e%%atoru#- sed aut illa# re*uie# sinus A$ra,ae0 non eni# ali%u$i non est C,ristus) %u# i(se sit Sa(ientia Dei attingens u$i*ue (ro(ter sua# #unditia# 8&0 aut illu# (aradisu#) si'e in tertio %oelo) si'e u$i%u#*ue ali$i est) *uo (ost tertiu# %oelu# est ra(tus A(ostolus- si ta#en non ali*uid unu# est di'ersis no#ini$us a((ellatu#) u$i sunt ani#ae $eatoru#.
&res coeli explicantur secundum illa tria genera visorum.

3#. 47. Si ergo %oelu# (ri#u# re%te a%%i(i#us ,o% o#ne %or(oreu# generali no#ine *uid*uid est su(er a*uas et terra#0 se%undu# aute#) in si#ilitudine %or(orali *uod s(iritu %ernitur) si%ut illud unde ani#ali$us (lenus in e%stasi Petro dis%us ille su$#issus est 8.0 tertiu# 'ero) *uod #ente %ons(i%itur ita se%reta et re#ota et o#nino a$re(ta a sensi$us %arnis at*ue #undata) ut ea *uae in illo %oelo sunt) et i(sa# Dei su$stantia#) 1er$u#*ue Deu# (er *uod +a%ta sunt o#nia 8!) (er %aritate# S(iritus san%ti ine++a$iliter 'aleat 'idere et audire- non in%ongruenter ar$itra#ur) et illu% esse A(ostolu# ra(tu# 8") et i$i +ortassis esse (aradisu# o#ni$us #eliore#) et si di%i o(ortet) (aradisu# (aradisoru#. Si eni# ani#ae $onae laetitia in re$us $onis est in o#ni %reatura) *uid ea laetitia (raestantius *uae in 1er$o Dei est (er *uod +a%ta sunt o#nia5
$ur opus sit spiritibus mortuorum sua corpora in resurrectione recipere.

3%. 48. Sed si *ue# #o'et) *uid o(us sit s(iriti$us de+un%toru# %or(ora sua in resurre%tione re%i(ere) si (otest eis etia# sine %or(ori$us su##a illa $eatitudo (rae$eri0 di++i%ilior *uide# *uaestio est) *ua# ut (er+e%te (ossit ,o% ser#one +iniri- sed ta#en #ini#e du$itandu# est) et ra(ta# ,o#inis a %arnis sensi$us #ente#) et (ost #orte# i(sa %arne de(osita) trans%ensis etia# si#ilitudini$us %or(oraliu#) non si% 'idere (osse in%o##uta$ile# su$stantia#) ut san%ti Angeli 'ident0 si'e alia latentiore %ausa) si'e ideo *uia inest ei naturalis *uida# a((etitus %or(us ad#inistrandi0 *uo a((etitu retardatur *uoda##odo ne tota intentione (ergat in illud su##u# %oelu#) *ua#diu non su$est %or(us) %uius ad#inistratione a((etitus ille %on*uies%at. Porro aute# si tale sit %or(us) %uius sit di++i%ilis et gra'is ad#inistratio) si%ut ,ae% %aro *uae %orru#(itur) et aggra'at ani#a# 8/) de (ro(agatione transgressionis e3istens) #ulto #agis a'ertitur #ens a$ illa 'isione su##i %oeli- unde ne%essario a$ri(ienda erat a$ eiusde# %arnis sensi$us) ut ei) *uo#odo %a(ere (osset) illud ostenderetur. Proinde %u# ,o% %or(us ia# non ani#ale) sed (er +utura# %o##utatione# s(iritale re%e(erit Angelis ade*uata) (er+e%tu# ,a$e$it naturae suae #odu#) o$ediens et i#(erans) 'i'i+i%ata et 'i'i+i%ans) ta# ine++a$ili +a%ilitate) ut sit ei gloriae *uod sar%inae +uit.
&ria visionum genera "uomodo futura sint in beatis.

3(. 4:. Ni#iru# eni# erunt et tun% ista tria genera 'isionu#) sed nulla +alsitate aliud (ro alio a((ro$a$itur) ne% in %or(orali$us) ne% in s(iritali$us 'isis0 #ulto #inus in intelle%tuali$us) *ui$us ita (raesentatis et (ers(i%uis (er+ruetur ut longe #inore e'identia nun% no$is adia%eant istae s(e%ies %or(orales) *uas sensu %arnis attingi#us) et eis #ulti ita sunt dediti) ut solas esse ar$itrentur) et *uid*uid tale non est) (utent o#nino non esse. Sa(ientes aute# ita sunt in ,is %or(orali$us 'isis) ut *ua#'is ea (raesentiora 'ideantur) %ertiores sint ta#en in illis *uae (raeter %or(oris s(e%ie# (raeter*ue %or(oris si#ilitudine# intellegendo ut%u#*ue (ers(i%iunt0 *ua#'is ea non 'aleant ita #ente %ons(i%ere) ut ,ae% sensu %or(oris intuentur. San%ti 'ero Angeli et ,is %or(orali$us iudi%andis at*ue ad#inistrandis (raesunt) ne% eis ta#*ua# (raesentiori$us +a#iliari$us in%linantur0 et eoru# signi+i%ati'as si#ilitudines in s(iritu ita dis%ernunt) et tanta (otentia *uoda##odo tra%tant) ut eas (ossint etia# ,o#inu# s(iriti$us re'elando #is%ere0 et illa# in%o##uta$ile# su$stantia# Creatoris ita %ons(i%iunt) ut 'isione at*ue a#ore et ea# (rae(onant o#ni$us) et se%undu# ea# iudi%ent de o#ni$us) et in ea# dirigantur ut agantur) et e3 ea dirigant *uid*uid agunt. Deni*ue *ua#'is

a$re(to A(ostolo a %arnis sensi$us in tertiu# %oelu# et (aradisu#) ,o% i(su# %erte de+uit ad (lena# (er+e%ta#*ue %ognitione# reru#) *uae Angelis inest) *uod si'e in %or(ore si'e e3tra %or(us esset) nes%ie$at. >o% uti*ue non deerit) %u# re%e(tis %or(ori$us in resurre%tione #ortuoru# %orru(ti$ile ,o% induetur in%orru(tione) et #ortale ,o% induetur i##ortalitate 84. O#nia eni# e'identia erunt sine ulla +alsitate) sine ulla ignorantia) suis ordini$us distri$uta et %or(oralia et s(iritalia et intelle%tualia) in natura integra et $eatitate (er+e%ta.
Quosdam tertium coelum sic exposuisse ut corporalis et animalis et spiritalis 'ominis differentias accipi vellent.

3). 7;. S%io *uide# nonnullos eoru# *ui S%ri(turas san%tas ante nos in +ide %at,oli%a tra%tasse laudantur) etia# si% e3(osuisse *uod ait A(ostolus) tertiu# %oelu#) ut %or(oralis et ani#alis et s(iritalis ,o#inis ,i% di++erentias a%%i(i 'ellent) at*ue ad illud in%or(orearu# reru# genus e3%ellenti e'identia %onte#(landu# esse A(ostolu# ra(tu#- *uod genus etia# in ,a% 'ita s(iritales ,o#ines (rae %aeteris re$us diligunt) eo*ue (er+rui %on%u(is%unt. Ego aute# %ur #alueri# s(iritale et intelle%tuale di%ere) *uod illi +ortasse ani#ale et s(iritale di3erunt) ut earu#de# reru# alia tantu##odo no#ina (onere#) ia# in (ri#is ,uius li$ri (arti$us #e disseruisse su++e%erit. 9uae si rite (ro #odulo nostro dis(uta'i#us) aut s(iritalis le%tor ,ae% a((ro$a$it) aut etia# ut sit s(iritalis) adiu'ante S(iritu san%to) ali*uid e3 ista le%tione (ro+i%iet. Sed ia# uni'ersu# ,o% o(us) *uod duode%i# 'olu#ini$us %ontinetur) isto tande# +ine %on%ludi#us. & - . Cor &.) .-". . - C+. A%t &;) &&. ! - C+. A(o% &) &!-.;. " - C+. EC !7) &-&;. / - C+. Is 4) &-7. 4 - . Cor &.) .. 7 - E3 !!) &!. 8 - C+. A(o% &!) &0 &7) &/. &8. : - . Cor &.) .. &; - . Cor &.) .. && - . Cor &.) .. &. - . Cor &.) .. &! - Mt ..) !:. &" - Col .) :.

&/ - Col .) &7. &4 - & Cor &/) "". &7 - Ps &"8) 8. &8 - E%%le !) .&. &: - E(, ") .!-.". .; - Col !) &;. .& - Ro# 7) ./. .. - Gal /) &7. .! - Io ") .". ." - & Cor &") &". ./ - & Cor &") .. .4 - & Cor &") &4. .7 - & Cor &") &4. .8 - C+. Gen "&) &-!.. .: - C+. Dan .) .7-"/0 ") &4-.". !; - & Cor &") &/. !& - Mt ..) !:. !. - C+. Dan /) /-.8. !! - A%t &;) &&-&!. !" - A%t &;) &7-.;. !/ - A%t &;) &/. !4 - A%t &;) .8. !7 - . Cor &&) &". !8 - & Cor &.) &;. !: - C+. A%t &.) 7-:. "; - A%t &;) &".

"& - C+. A%t &;) &&-&". ". - C+. ! Reg !) /-&/. "! - Ioel .) .8. "" - Mt &) .;. "/ - Mt .) &!. "4 - Gal /) ..-.!. "7 - C+. Ro# &) !4. "8 - & Cor .) &/. ": - & Cor &") &/. /; - E(, ") .!. /& - A(o% &) &; ss. /. - C+. E3 &:) &8. /! - C+. Is 4) &. /" - C+. A(o% &) &; ss. // - C+. Nu# &.) 8. /4 - E3 !!) &!. /7 - E3 &&) &7. /8 - E3 !!) &.-&!. /: - E3 !!) .;. 4; - E3 !!) .&-.!. 4& - Nu# &.) 4-8. 4. - E3 &!) &8. 4! - Mt /) 8. 4" - C+. & Cor &!) &.. 4/ - C+. . Cor /) 4-7. 44 - Cant ") &!.

47 - C+. Gal ") .4-.7. 48 - C+. E(, !) &;. 4: - C+. E(, !) &;. 7; - C+. A%t &;) &&-&.. 7& - C+. A%t &.) 7-:. 7. - A%t .) .". 7! - C+. P,il .) &;. 7" - L% &4) ..-.4. 7/ - Gen "") .:. 74 - C+. . Cor .) 7. 77 - C+. E%%li ";) .7. 78 - C+. Cant 8) /. 7: - C+. Ps :!) &:. 8; - L% .!) "!. 8& - C+. Sa(. 7) .". 8. - C+. A%t &;) &;-&.. 8! - Io &) !. 8" - C+. . Cor &.) .-". 8/ - C+. Sa( :) &/. 84 - C+. & Cor &/) /!.