Professional Documents
Culture Documents
BARRETO
CONTENIDO
Lectio prima: Abecedario y pronunciacin romana
Lectio secunda: Vocavblos invariables
Lectio tertia: Accidentes de la declinacin
Lectio quarta: Sustantivos de primera declinacin
Lectio quinta: Accidentes verbales, conjugacin del verbo sustantivo y compuestos
Lectio sexta: Primera conjugacin regular y deponente
Lectio sptima: Sustantivos de segunda declinacin
Lectio octava: Adjetivos de primera y segunda declinacin
Lectio nona: Adjetivos cardinales y ordinales
Lectio dcima: Segunda conjugacin regular y deponente
Lectio undcima: Pronombres personales
Lectio duodcima: Sustantivos masculinos y femeninos de tercera declinacin
Lectio tertia dcima: Sustantivos neutros de tercera declinacin
Lectio quarta dcima: Adjetivos de tercera declinacin
Lectio quinta dcima: Pronombre relativo e indefinido
Lectio sexta dcima: Tercera conjugacin y deponente
Lectio sptima dcima: Sustantivos de la cuarta y quinta declinacin
Lectio duodevigsima: Cuarta conjugacin regular, deponente y tercera en io, ior
comienzo
Ab ovo (Horacio).
hasta
Harpalus,
Ialysus/Yalisus,
Jovinianus/
Yovinianus, Krolus, Labdacus, Mamurrius,
Narbazacius/Narbazachius, mulus, Poltimus,
Quntius/Kuntsius,
Rabicius/Rabchius,
Sosgenes/
Sosyenes
Tasgetius/Tasyetsius,
Ulpianus, Vagelius/Vayelius Xerxes/ Jerjes,
Ydrus et Zopyrus. Io! Evax!
ABCZ
L.. Hola, Maestro
Abecedaro
y
compaeros!
Como somos constantes en el
estudio, deseamos saber qu
clase de idioma es el latn.
Adems, oh!, si los vocablos
latinos son inmodificables.
Babulio. El latn es lengua
flexiva porque tiene palabras que
cambian su terminacin.
Bacca. En concreto, son 4 clases
de palabras variables en su
terminacin y comienzan por a,
p, s, v.
Academo: Pero, tambin hay 4
clases de palabras inmutables y,
oh sorpresa!, empiezan por a, c,
i, p.
ABCD. Muy bien, los mismos
A... y B..., igualmente bien en lo
acadmico! Respuesta perfecta.
Hoy memorizamos para siempre
45 vocablos invariables
ABCZ
L.
Eho,
Magister/Mayister
Abecedare/Abcchedare
ac
condiscpuli/
condiscpuli! Quia/kuia in studio fideles sumus,
scire/schire vlumus quod/kuod idioma lingua
latina est. Quoque/kuokue, hui!, utrum vocbula
latina immutabilia sunt.
Bablius: Lingua latina flexiva est, nam eius
terminationem/terminatsionem
vocbula
mutantia/mutantsia habet/abet.
Bacca. Revera, vocabulorum classes quattuor /
kuattuor eius/ eyus terminatione/terminatsione
mutbiles sunt, et illae/il-le ab a, p, s, v
incipiunt/inchipiunt
Academus: Sed, quoque/kuokue vocabulorum
qua/kua classes sunt et, o res inesperata!, ab a, c,
i, p incipiunt/inchipiunt.
ABCD Euge/Euye idem A... et B..., aeque /
ekue acadmice / acadmiche bene! Responsum
perfectum.
Hodie
vocbula
quadraginta /kuadrainta
et qunque/knkue
(XLV)
immutabilia
memoriae/memrie
mandamus.
ayer: heri
donde: ubi
illic
dentro
mucho multum
demasiado
por qu?:
hoy:
aqu
intus
poco
hodie
hic
paulum
nimium
cur
ergo
o:
y:
vel, au t
pero: sed
ac, et, atque, -que
!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!1
Textus memorbiles
Nada que tenga comienzo puede Nihil/nikil quod/kuod ortum sit, aeternum/
ser eterno(Cicern).
eternum esse potest.
Padre nuestro, que ests en los Pater noster, qui/kui es in caelis/chelis
cielos, santificado sea tu nombre; sanctificetur/sanctichetur
nomen
tuum,
venga tu reino; hgase tu voluntad en adveniat regnum/reum tuum, fiat voluntas
10
10
11
accidentis/acchidentis, et sic
nmerum scire/schire non potui.
eius/eius
11
12
Vocbula ad memorandum
Los accidentes del sustantivo, adjetivo y pronombre son gnero, nmero y caso.
Los casos tienen dos nombres. El primer nombre se relaciona con el oficio que la
palabra desempea en la oracin y se nombran en este orden: sujetivo / S,
exclamatorio / E, directo / D, generativo / G, indirecto / I, y circunstancial / C. El
segundo nombre fue dado por los estoicos a. de C. y se enuncian en este orden:
nominativo / N, vocativo / V, acusativo / Ac, genitivo / G, dativo / Da, y ablativo /Ab.
Para declinar, en este estudio, se unen los dos nombres, que se nombran juntos, y as
se escriben de manera abreviada: S/N, E/V, D/Ac, G, I/Da, C/Ab. De esta manera se
guarda en la memoria para siempre.
El caso exclamatorio o vocativo constituye por s solo una frase aparte de la oracin,
con la cual entra en relacin.
!!!!!!!!!!!!!Quitar recuadro!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Dios te salve, Mara, llena de gracia, el
Seor es contigo; bendita t eres entre
todas las mujeres, y bendito es el fruto
de tu vientre, Jess. Santa Mara, Madre
de Dios, ruega por nosotros pecadores,
ahora y en la hora de nuestra muerte.
Amn.
12
13
13
14
G:
G:
14
15
S/N:
manus, de la mano, G:
S/N: res, de la cosa,
G,
manus, f.
G:
rei,
15
16
16
17
2. Subjetivo/Nominativo, S/N,
Rosa o la rosa
Ros-a
Rosas o las rosas:
Ros - ae
Exclamatorio/Vocativo, E/V, Oh rosa!
Ros-a!
Oh rosas!:
Ros -ae!
Directo/Acusativo, D/Ac,
(Veo) la rosa
Ros - am (Veo) las rosas:
Ros -as
Generativo/Genitivo, G,
...de la rosa
Ros - ae ... de las rosas:
Ros - rum
Indirecto/Dativo, I/Da,
...a la rosa
Ros -ae ... a las rosas:
Ros-is
Circunstancial/Ablativo, C/Ab, por, en la rosa: Ros-a
... por, sin, en las rosas:
Ros-is
Los otros ejemplos, van en el mismo orden, en los dos nmeros seguidos: S/N: nauta,
nautae / historiola, historiolae / aqua, aquae / Phidias.. E/V: nauta, nautae / historiola,
historiolae / aqua, aquae / Phidia. D/Ac: nautam, nautas / historiolam, historiolas,
aquam, aquas / Phidiam. G: nautae, nautarum/ historiolae, historiolarum / aquae,
aquarum / Phidiae. I/Da: nautae, nautis / historiolae, historiolis / aquae, aquis /
Phidiae. C/Ab: nauta, nautis / /historiola, historiolis / aqua, aquis / Phidia.
3. S/N: Thomas, familia, bucca, rota et forma; E/V Thoma, familia, bucca, rota et
forma; D/Ac Thomam, familiam, buccam, rotam et formam; G: Thomae, familiae,
buccae, rotae et formae; I/Da. Thomae, familiae, buccae, rotae et formae; C/Ab:
Thoma, familia, bucca, rota et forma;
4. Oh belleza (E/V): O forma de la tierra(G): terrae y: et de las aguas(G): aquarum!,
escribes : scribis historietas(D/Ac: historiolas) en: in la casa(C/Ab): casa.
5. Oh marino(E/V)! Nauta!, Fidias(S/N): Phidias, tiene: habet en: in la boca(C/Ab
in bucca pregunticas(D/A): quaestinculas sobre: super la tierra(D/Ac): terram del
agricultor(G): agrcolae y: et narra: narrat historietas(D/Ac): historiolas de su: eius
casa(G): casae a Toms(I/Da): Thomae.
LECTIO QUINTA:
ACCIDENTES VERBALES, CONJUGACIN DEL VERBO SUSTANTIVO Y
COMPUESTOS
Quaestinculae expectantes. Potente Abcz. L, con la ayuda de Eutique, Ebucio,
Fulvia y Faberio, resuelva estos interrogantes:
1.Qu se entiende por verbo?
2. Cmo se nombran los verbos latinos, lo mismo que en espaol?
3. Si los sustantivos, adjetivos y pronombres tienen accidentes, cules son los del
verbo latino?
4. Qu es conjugar?
17
18
18
19
A partir de esta leccin aprendemos bien: (a) Nombrar correctamente el verbo ser y
compuestos en latn: sum esse, fui... (b) Conjugar el verbo ser el tiempo presente de
modo indicativo (soy, eres...) y en tiempo pretrito perfecto del modo indicativo (fui,
fuiste...; tambin, a conjugar el tiempo presente del modo subjuntivo (sea, seas...); y a
conjugar el modo imperativo (se t, sea l, sed vosotros, sean ellos).
Vocbula ad memorandum
Manera correcta y completa de nombrar el verbo ser y sus compuestos:
Soy, estoy, he, existo: sum; ser, estar, haber, existir: esse; fui, estuve, hube, exst: fui.
Puedo: possum, poder: posse, pude: potui.
Estoy presente: adsum, estar presente: adesse; estuve presente: adfui.
Falto: desum; faltar: deesse; falt: defui.
Presido: praesum; presidir: praeesse; presid: praefui.
CONJUGACIN DEL VERBO SER Y PODER
Modo indicativo
Presente
Pretrito perfecto
Soy
fui
sum uedo
possum
potui
Eres es
puedes
potes
potuis
Es
est
puede:
potest
potuit
Somos sumus podemos
pssumus
Sois estis podis
potestis
potuistis
Son sunt puedenpossunt
fueron
Modo subjuntivo
Sea
sim
Seas
sis
Sea
sit
Seamos
simus
seis
sitis
este / estote
Sean
sint
fi
fuiste fuisti
pudiste
fue
pudo
fit
fuimos fimuspudimos
potuimus
fusteis fuistis
pudisteis
fuerunpudieron
Presente
pueda
puedas
pueda
podamos
podis
puedanpossint
Pude
potuerunt
Modo imperativo
possim
possis
possit
possimus
possitis
sean ellos
S t
sea l
sed
esto
esto
vosotros
sunto
19
20
!!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Gloria al Padre, al Hijo y al Espritu
Santo. Como era en el principio, ahora
y siempre, por los siglos de los siglos.
Amn,
S breve y agradars.
20
21
21
22
22
23
Soy llevado: portor, ser llevado: portari, fui llevado: portatus, portata, portatum sum
Juzgo: rbritror, juzgar: arbritari, juzgu o he juzgado: arbitratus, arbritata,
arbitratum sum, dep.
Imito: mitor, imitar: imitari, imit o he imitado: imitatus, imitata, imitatum sum, dep.
Modo
Indicativo
Raz:
PULS
Voz activa
Presente
Golpeo
o
a-s
a-t
a-mus
a-tis
a-nt
MODO
SUBJUNTIVO
Raz:
PULS
Voz
pasiva
Presente
Soy golpeado
o-r
a-ris
a-tur
a-mur
-mini
a-ntur
Voz activa
Pretrito perfecto Golpe,
he golpeado
Presente
Que yo
Que
yo sea gol pgolpee...
peado
Pulsav - i
Pulsav - isti
Pulsav it
Pulsv imus
Pulsav - istis
Pulsav - erunt / ere
Presente
MODO IMPERATIVO
Voz activa
e-m
e-s
e-t
e-mus
e-tis
e-nt
e-r
e-ris
e-tur
e-mur
-mini
e-ntur
Golpea t:
Golpee l:
!!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!
Textus memorbiles
23
24
El nombre es un presagio.
Locutiones et Vocbula latina
Ad quem, loc. adj. Que marca el final de un periodo de tiempo, proceso
Ad referndum, loc. adv. Dicho comnmente de convenios diplomticos o de
votaciones populares sobre proyectos de ley. A condicin de ser aprobado por
superior o mandante.
Ad valrem, loc. adv. Con arreglo al valor, segn los derechos arancelarios.
Affidvit, m. Documento legal que sirve como declaracin ante tribunal; garanta,
aval.
24
25
hodie (adv.) paulum (adv) in (prep.) casa(f, s. C/Ab), laborat(3 pers. s. presente de
indic.) nimium (adv.) terram(f. s, D/Ac) et vacat (3 pers. s. presente indic.) multum
(adv.) in (prep.) casa(f. s. C/Ab) agricolae(m. s. G): Toms est hoy poco en casa,
trabaja demasiado la tierra y descansa mucho en la casa del agricultor. 4. Las
familias (f. pl. S/N) ayer (adv.) pudieron (3 pers. pl. pretrito) imitar (infinitivo) poco
(adv.) la belleza(f. s. D/Ac) de las rosas(f. pl. G), pues, estuvieron presentes (3 pers,
pl. pretrito indic) en las tierras(f. pl. C/Ab) de Fidias(m. s. G): Familiae heri
potuerunt imitari paulum formam rosarum, nam, adfuerunt in terris Phidiae.
LECTIO SPTIMA: SUSTANTIVOS DE SEGUNDA DECLINACIN
Quaestinculae expectantes. Amable Abcz. L, con los amigos y compaeros
Harpalo, Idya e Iccio, desarrolle por escrito, estas preguntas.
1. Cuntas son las declinaciones de los sustantivos latinos?
2. En qu termina el G singular de los sustantivos de la segunda declinacin?
3. De qu gneros supone que son los sustantivos de la segunda declinacin?
4. Las tres cosas que ms le gustan en la vida son las mismas que le gustan a su
compaero Harpalo?
Historieta: Tres amores!
Historila: Tres amores!
Hoy, usted Abcz. L., el maestro, y sus 50 alumnos, lejos de las paredes de su saln
de clase, despus de haber viajado muchos kilmetros en un lujoso vehculo con
apetitosas viandas para pasar todo el da, se encuentran en un paradisiaco paraje
extico del nunca soado lugar de su patria. A ver qu hablan, en medio de rboles,
animales, comida y carcajadas!
!!!!!!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!
Harpalo. Siempre, bien amado
maestro, tres cosas me tienen preso,
de amores el corazn!: carro, huevos
y libro.
Idya. Yo s por qu le placen hasta la
saciedad: el carro para volar por las
carreteras, huevos para estriparlos
en la cabeza de sus compaeros
Iccio.Y el libro para venderlo o pp...
Harpalus.
Semper,
bene
amate
Grammatodidscole, res tres mihi/miki
captum habent/abent amorum cor!: carrus,
ova et liber.
Idya. Cur usque ad satietatem/satsietatem
sibi placent/plachent. Scio/schio carrus ad
volandum per vias tritas, ova ad
eviscerandum/ evischerandum ea in
condiscipulorum/
condischipulorum
captibus.
ABCD...O para estudiar latn... Esas Iccius. Et liber ad vendndum eum vel p
tres palabras nos sirven para estudiar ABCD Vel ad studendum Latinitati. Tria
los sustantivos de la segunda vocbula utilia sunt nobis in studio
declinacin!
substantivorum
secundae
declinationis/
25
26
declinatsionis.
Indicatio grammaticalis sptima
La segunda declinacin, cuyo genitivo singular termina en i, tiene sustantivos
masculinos, femeninos y neutros. Es fundamental aprender cada vocablo con su
gnero. Estos son sus modelos o paradigmas: El carro: carrus, del carro: carri, m.; el
libro: liber, del libro: libri, m.; el huevo: ovum, del huevo: ovi, n.
Vocbula ad memorandum
Memorizacin de estos modelos:
Carrus, carri, m.
Liber, libri, m.
Ovum, ovi, n.
Singular
S/N
Carro o el carro
carrus Libro o el libro
liber Huevo o el huevo
ovum
E/V Oh carro!
carre Oh libro
liber Oh huevo!
ovum
D/Ac (Veo) el carrocarrum (Veo) el libro
librum
(Veo)
el
huevo
ovum
G
....del carro
carri ...del libro
libri ... del huevo
ovi
I/Da ...al carro
carro ...al libro
libro ...al huevo
ovo
C/Ab ...por, sin...el car.
carro ...por, sinel libro libro ...por, sin el h.
ovo
Plural
S/N
26
I/Da
27
libris
...por, sinlos h.
Nova vocbula:
Discpulo:
campo:
maestro:
servidor:
fruta:
vocbuli, n.
ejercicio:
astro:
Alexandri, m.
Enrique:
discpulus, discpuli, m
campus, campi, m.
magister, magistri, m.
minister, ministri, m.;
pomum, pomi, n,
huerto:
hortus, horti, m.
hijo:
flius, flii, m,
nio:
puer, pueri, m.
obrero:
faber, fabri, m,
vocablo:
vocbulum,
exercitium, exerctii, n.
astrum, astri, n.
hilo:
Alejandro:
filum, fili, n.
Alexander,
Henricus, Henrici, m.
Qutar recuadro!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Ven Espiritu Santo!, llena los
corazones de tus fieles y enciende en
ellos el fuego de tu amor. Enva tu
Espritu y sern creados y renovars
la faz de la tierra.
Libri faciunt/
escolstico).
fachiunt
labra
(Adagio
Yo soy el camino, la verdad y la Ego sum via, vritas et vita (Jn 15,6),
vida.
Locutiones et vocbula latina
27
28
Agnusdi, m. Lmina impresa con una imagen en cera bendecida por el Pontfice,
jaculatoria, relicario, moneda.
A ltere, loc. adv. Al lado, legado apostlico, cardenal con amplias atribuciones.
Alma mter, f. sase para designar universidad.
lter ego, m. Persona en quien otra tiene absoluta confianza, o hace sus veces.
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!1
Exercitium ex lectione I usque ad lectionem VII
En mi libro de notas, con juicio escribo: 1. Declinacin completa (casos, s. pl.) de
hijo, ministro y ejercicio. 2. Declinacin completa (casos, s. pl.) y seguida: (a) campo,
gracia y astro; (b) obrero, historieta y vocablo. 3. Cuatro palabras derivadas de filius,
littera, rota y casa. 4. Escribo accidentes gramaticales y traduzco: Heri pueri et
discpuli vocati sunt a filiis grammatistae Alexandri in campis Henrici. 5. Preciso
accidentes y traduzco: El maestro Toms y Julia presiden en la casa y en el campo,
pero, maana, que lleven frutas y agua a los obreros de Josefa.
Invertir texto!!!!!!!!!!!!!
Responsa gratificantia
1 S/N: filius, filii; E/V: fili, filii; D/Ac: filium, filios; G: filii, filirum; I/Da: filio,
filiis; C/Ab: filio, filiis. S/N: Minister, ministri; E/V: minster, ministri; D/Ac:
ministrum, ministros; G: ministri, ministrorum; I/Da: ministro, ministris; C/Ab:
ministro, ministris. S/N: exercitium, exercitia; E/V: exercitium; exercitia; D/Ac:
exercitium, exercitia; G: exercitii; exercitiorum; I/Da: exercitio, exercitiis. C/Ab;
exercitio, exercitiis. 2. S/N: campus, aqua et astrum; campi, aquae et astra; E/V:
campe, aqua et astrum; campi, aquae et astra; D/Ac: campum, aquam et astrum;
campos, aquas et astra; G: campi, aquae et astri; camporum, aquarum et astrorum;
I/Da: campo, aquae et astro; campis, aquis et astris; C/A: campo, aqua et astro;
campis, aquis et astris; (b) S/N: minister, historiola et vocbulum; ministri, historiolae
et vocbula; E/V: minister, historiola et vocbulum; ministri, historiolae et
vocbula dems casos, iguales en terminacin al ejemplo (a). 3. De filius,
derivados posibles 16: hijo, hijuela, filial, feligrs, filiacin; rota, derivados posibles
38: rueda, rodear, rotacin; casa, derivados posibles 12: casa, casilla, casar, casulla.
4. Accidentes gramaticales y traduzco: Heri (adv) pueri (m. pl. S/N) et (conj)
discpuli (m. pl. S/N) vocati sunt (3 pers. pl. pretrito perfecto de indic, voz pas.) a
(prep.) filiis (m, pl, C/Ab) grammatistae (m, s. G) Alexandri (m, s, G) in (prep)
campis (m. pl, C/Ab) Henrici (m, s, G): Ayer los nios y los discpulos fueron
llamados por los hijos del maestro Alejandro en los campos de Enrique. 5. El maestro
Toms (m, s. S/N) y (conj.) Julia (f, s, S/N) presiden (3 pers. pl, presente de indic.)
en (prep.) la casa (f, s, C/Ab) y en el campo (m, s, C/Ab), pero (conj.), maana (adv.),
que lleven (3 pers. pl. pres. de sub.) frutas (n. pl. D/Ac) y (conj) agua (f. s. D/Ac) a
28
29
los obreros (m, pl, I/Da) de Josefa (f, s, G): Grammatista vel magister Thomas et Iulia
praesunt in casa et in campo, sed, cras, portent poma et aquam ministris Iosephae.
LECTIO OCTAVA:
DECLINACIN
ADJETIVOS
DE
PRIMERA
SEGUNDA
29
30
azul:
cerulus,
cerula,
perezoso:
amarillo:
malo:
gordo:
hermoso:
Singular
Caso masculino
femenino neutro
masculino
femenino
neutro
S/N
albus
alba,
album
ruber
rubra
rubrum
E/V
albe
alba
album
ruber
rubra
rubrum
D/Ac album
albam
album
rubrum
rubram
rubrum
G
albi
albae
albi
rubri
rubrae
rubri
I/Da
albo
albae
albo
rubro
rubrae
rubro
C/Ab
albo
alba
albo
rubro
rubra
rubro
Plural
30
Caso
S/N
E/V
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
31
masculino
rubri
rubri
rubros
rubrorum
rubris
rubris
femenino
rubrae
rubrae
rubras
rubrarum
rubris
rubris
neutro
rubra
rubra
rubra
rubrorum
rubris
rubris
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!1
Textus memorbiles
ngelus
ngelus Domini
/El ngel del Seor anunci a V/. ngelus Domini nuntiavit
Marae.
Mara
R Yconcibi por obra y gracia del R/. Et concepit de Spritu Sancto.
Ave, Mara
Espritu Santo. Dios te salve..
V/. Ecce ancilla Dmini.
/ He aqu la esclava del Seor.
R/. Fiat mihi secundum verbum
R. Hgase en m segn tu palabra.
/ Y el Verbo de Dios se hizo carne. tuum.
V/. Et Verbum caro factum est.
R. Y habit entre nosotros.
R/. Et habitavit in nobis.
/ Ruega por nosotros Santa Madre
V/. Ora pro nobis, sancta Dei
de Dios.
R. Para que seamos dignos de Gnitrix.
alcanzar las promesas de Jesucristo.
R/. Ut digni efficiamur
Oremos. Infunde, Seor, tu gracia promissinibus Christi.
en neustras almas, para que, los que
hemos conocido, por el anuncio del Ormus: Gratiam tuam, quasumus
ngel, la Encarnacin de tu Hijo Dmine, mntibus nostris infunde:
Jesucristo, lleguemos por los ut qui, ngelo nuntiante, Christi Flii
mritos de su pasin y cruz a la tui Incarnatinem cognvimus, per
gloriosa
resurreccin.
Por passionem eius et crucem ad
resurrectionis glriam perducmur.
Jesucristo nuestro Seor. Amen.
Per eundem Christum, Dminum
El amor a los libros es amor a la nostrum. men.
Amorem
librorum,
amrem
sabidura De Bury
sapientiae/sapientsie constat esse.
La letra mata, el espritu vivifica
Littera
enim
occidit/occhidit,
(2 Co 3,6).
spritus autem vivficat.
Alabanza a Dios y a Mara
31
32
32
33
general macr- para D/Ac um, am, um; os, as, a; G i, ae, i; orum, arum, orum; I/Da: o,
ae, o; is, is, is; C/Ab o, a, o; is, is, is.
4. Desim et miter, desis et imitris, desit et imitetur, desimus et imitemur, desitis et
imitmini, desint et imitentur.
Portavi, praefui et vacavi; portavisti, praefuisti et vacavisti; portavit, praefuit et
vacavit; portvimus, praefuimus et vacvimus; portavistis, praefuistis et vacavistis,
portaverunt, praefuerunt et vacaverunt.
5. Ah!, in casa(f. s. C/A) nigri Henrici(m, s, G), sine(prep) magistro pulchro (m, s,
C/Ab), ova amarella et poma tnera(n, pl, D/Ac) cras(adv.) et (conj.) certo (adv.) fabri
macri(m, pl. S/N) manducent(3 pers., pl, pres. de subj, v. activa): Oh!, en la casa del
negro Enrique, sin el maestro hermoso, ciertamente los flacos obreros coman huevos
amarillos y frutas tiernas. 6. Oh hijo perezoso(m, s, E/V)!, los discpulos buenos y
los obreros alegres(m, pl, S/N) de buena familia(f, s, G), ayer (adv) estuvieron
presentes (3 pers, pl, pretrito de indic.) en (prep.) los grandes campos(m, pl, C/Ab)
del marino Alejandro(m, s, G) con los ejercicios(n, pl, C/Ab) de flacas letras(f, pl, G):
O fili piger!, discpuli boni et fabri laeti bonae familiae, heri adfuerunt in magnis
campis nautae Alexandri cum exercitiis macrarum litterarum. 7. Albus, posibles 13:
alba, albino, lbum, alborada; ruber, posibles 9: rojo, rubor, rubio, rbrica; niger,
posibles 9: negro, negrear, negrusco, renegrido; malus, posibles 15: malo, malvado,
maleza, malicia.
LECTIO NONA: ADJETIVOS CARDINALES Y ORDINALES
Quaestinculae expectntes. Innumerable Abcz. L., en compaa de Karlos, Lafria y
Labdaco, por escrito, resuelve las siguientes inquietudes numeradas:
1. Qu es adjetivo cardinal y ordinal?
2. Cree que los adjetivos ordinales latinos son ltiles para el espaol?
3. Qu es numerologa?
4. Hasta qu nmero romano sabe escribir?
5. Hasta qu nmero cree que puede aprender en esta leccin?
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Historieta: La numerloga!
Lafria. Hoy, el primer da del ao y
del mes, el primer da de la semana y
la primera hora del da, soy la dama
nmero uno, fra y calculadora, pues,
soy numerloga de la Escuela
Humnitas y les voy a resolver el
misterio de los nmeros. Por ejemplo,
qu es nmero entero?: nmero
Historiola: Numerologa!
Laphria. Hodie, primus dies anni et
mensis, primus dies setimanae/setimane et
prima hora diei, matrona nmerus unus,
calculatrix
et
frgida/fryida
sum,
Scholae/skole Humnitas numerloga
suma ac numerorum mystrium explicbo.
Verbi gratia,/gratsia, quid/ kuid nmerus
totus est?: nmerus completus; nmerus
33
34
completo;
nmero
quebrado?:
nmero cado y roto; nmero mixto?:
matrimonio;
nmero
singular?;
nmero raro; nmero perfecto?:
nmero siete; nmeros primos?:
primos casados con hijos sin ceros;
nmero cerrado?: nmero con
llave; nmero uno? Yo misma.
M.
unus
unum
unus
uni
uno
F.
una
unam
unus
uni
una
N.
unum
unum
unus
uni
uno
M.
F.
duo
duae
duos
duas
duorum duarum
duobus duabus
duobus duabus
N
duo
duo
duorum
duabus
duabus
M/F
N
tres
tria
tres
tria
trium
trium
tribus tribus
tribus tribus
Trigsimus
Quadragsimus
Quinquagsimus
Sexagsimus
Septuagsimus
Octogsimus
Nonagsimus
34
8 Octo
9 Novem
10 Decem
11 ndecim
12 Dudecim
13 Trdecim
14 Quatturdecim
15 Qundecim
16 Sxdecim
17 Decem et septem
18 Duodeviginti
19 Undeviginti
20 Viginti
21 Viginti et unus
Octavus, a, um
Nonus, a, um.
Dcimus
Undcimus
Duodcimus
Tertius dcimus
Quartus dcimus
Quintus dcimus
Sextus dcimus
Sptimus dcimus
Duodevigsimus
Undevigsimus
Vigsimus
Primus et vigsimus
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!1
Textus memorbiles
Todas las cosas provienen de la
unidad y todas volvern a ella
Y nadie poda aprender el cntico,
fuera de los ciento cuarenta y cuatro
mil rescatados de la tierra (Ap, 14,3b)
35
100 Cetum
Centsimus
200 Ducenti, ae, a
Ducentsimus
300 Trecenti, ae, a
Trecentsimus
400 Quadringenti, ae, a Quadringetsimus
500 Quingenti, ae, a Quingentsimus
600 Sexcenti, ae, a
Sexcentsimus
700 Septingenti, ae, a Septingentesimus
800 Octingenti, ae, a Octingentsimus
900 Nongenti, ae, a
Nongentsimus
1000 Mille
Millsimus
2000 Bis vel duo millia Bis millsimus
3000 Ter milia
Ter millsimus
4000 Quater milia
Quater millsimus
5000 Quinquies milia Qunquies millsimus
35
36
los astros con 26 hilos azules y 59 letras grandes. 6. Escribo 4 derivados espaoles de:
campus, voco, possum, magister.
Invertir texto!!!!!!!!!!!!!
Responsa gratificantia
1. Ducent- S/N y E/V, i, ae, a; D/Ac: os, as, a; G: orum, arum, orum; I/Da y C/Ab:
is, is, is, prim- S/N y E/V us (E/V m.: e), a, um: i, ae, a; D/Ac: um, am, um; os, as, a;
G: i, ae, i; orum, arum, orum; I/Da o, ae, o; is, is, is, C/Ab o, a, o; is, is, is, is.
2. Trecent- form- S/N y E/V: ae, ae; D/Ac: as, as; G arum arum; I/Da y C/Ab:: is,
is. Quingent- hort- S/N y E/V: i i; D/Ac: os os; G: orum orum; I/Da y C/Ab is is.
Nongent- exerciti- S/N, E/V y D/Ac: a a; G: orum orum; I/Da y C/Ab: is is.
3. Imitat-us, a, um, sum, es, est; i, ae, a, sumus, estis, sunt. Praesim, praesis, praesit,
praesimus, praesitis, praesint. Manducavi, manducavisti, manducavit, manducvimus,
manducavistis, manducaverunt.
4. Viginti et (conj.) septem pueri pigri (m, pl, S/N) et (conj.) ducenti quinquaginta
magistri mali (m, pl, S/N) semper (adv.) vacaverunt (3 pers, pl, pretrito de modo
indicat., v. activa) in campis pulchris (m, pl, C/Ab) cum mille agrcolis crassis (m, pl,
C/Ab): Los 27 nios perezosos y los 250 maestros malos siempre han descansado en
los campos hermosos con 1000 agricultores gordos.
5. Maana (adv), segn(prep.) el maestro Enrique(m, s, D/Ac), en (prep.) la casa
grande (f, s, C/Ab) de la familia de Josefa (f, s, G), los 108 discpulos alegres (m, pl,
S/N) que puedan(3 pers. pl, pres. sub. v. activa) golpear (infinitivo, v. act) los astros
(n, pl, D/Ac) con(prep.) 26 hilos azules (n, pl, C/Ab) y 59 letras grandes (f, pl, C/Ab):
Cras, secundum magistrum Henricum, in casa magna familiae Iosephae, centum et
octo discpuli laeti ut possint pulsre astra cum viginti et sex filis cerulis ac
undesexaginta (quinquaginta et novem) ltteris magnis.
6. Campus, posibles 16: campo, campal, campamento, campen; voco, posibles 4:
vocacin, vocablo, vocativo, Vocbulario; possum, posibles 12: poder, poderoso,
pudiente, posible; magister, posibles 12: maestro, amaestrar, magisterio, magistral.
NUEVOS AJUSTES
LECTIO PRIMA: ABECEDARIO Y PRONUNCIACIN ROMANA
Quaestinculae expectantes. Con gusto doy mi respuesta por escrito! 1. El
trmino latn de qu palabra se deriva? 2. Dnde y cundo se empez a hablar
y escribir el latn? 3. La terminologa bsica de las principales ciencias tiene
vocablos griegos y latinos? 4. El latn tiene 29 letras como el espaol, 26 letras
como el francs, el alemn y el ingls, 24 letras como el griego o 21 letras como
el italiano? 5. Las letras c, g, j, t, junto con los dgrafos ae, ch, gn, ll, oe, ph, qu,
st, xt se pronuncian como en espaol? 6. Qu porcentaje de palabras espaolas
son de origen latino?
36
37
37
38
Sesia,
Telethusa,
Ursa,
Varila, Xytile, Yrcania y
Zosimen.
Ariadna. Abcz L., Los
muchachos, despus
los
conocers muy bien.
ABCD. Bien, bien!
El
abecedario latino tiene estas
25 letras: a, b, c, d, e , f, g,
h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t,
u, v, x, y, z; de estas, solo c,
g, j, t junto con los dgrafos
ae, ch, gn, ll, oe, ph, qu
tienen
pronunciacin
distinta;
las
restantes
suenan como en espaol.
Academo.
Maestro,
muchas gracias le damos
los
cincuenta
y
un
estudiantes! Cmo es la
acentuacin latina?
Academus.
!Grammatista,
multas
gratias/gratsias
gimus/yimus
tibi
quinquaginta/kuinkuayinta et unus studentes!
Qumodo/kumodo acentus/achentus latinus
est?
ABCD. In paenltima/penltima et in
tertia/tertsia ab extrema sllaba/sl-laba solum
accentus /accentus est. Non apex est, ad
discendum/dischendum tantum in vocbulis
dtylis scrbitur.
ABCD.
Bene,
bene!
Abecedarus/
Abechedarus latinus has/as viginti/ viyinti
quinque/kuinkue ltteras/ ltteras latinas
habet /abet: a, b, c(che), d, e, f (ef), g (gue), h
(h), i, j (yi), k, l, m (em), n(en), o, p, q, r (er), s
(es), t, u, v (uve), x (cs,gs), y (psilon), z; ex
his/ is tantum c, g, j, t, una cum
dgraphis/dgrafis ae, ch, gn, ll, oe, ph, qu,
disparem pronuntiationem / pronuntsiatsionem
habent / abent; ceterae / chtere sicut in
lingua hispana/ispana sonant.
38
39
In
principio/princhipio
creavit
Deus
caelum/chelum et terram.
Terra erat inanis et vacua.
Desde el origen.
Ab ovo (Horacio).
usque/uskue
ad
39
40
Leccin segunda:
Adverbios comunes
Cuando:
quando
maana:
cras
Siempre:
semper
Fuera
foris
no:
non
s, sin duda certo
ayer: heri
donde: ubi
alla: illic
mucho multum
demasiado
por qu?:
hoy:
aqu
dentro
poco
hodie
hic
intus
paulum
nimium
cur
circum
40
contra:
entre:
in
inter
41
despus:
sobre:
post segn:
super, supra
secundum
ergo
o:
y:
vel, au t
pero: sed
ac, et, atque, -que
41
42
Quinta leccin
CONJUGACIN DEL VERBO SER Y PODER
Modo indicativo
Presente
Soy
sum
Eres
es
Es
est
Somos sumus
Sois estis
Son
sunt
Pretrito perfecto
puedo
puedes
puede:
podemos
podis
pueden
possum
potes
potest
pssumus
potestis
possunt
Modo subjuntivo
Presente
Sea
Seas
Sea
Seamos
seis
Sean
pueda
puedas
pueda
podamos
podis
puedan
sim
sis
sit
simus
sitis
sint
fui
fuiste
fue
fuimos
fusteis
fueron
fi
fuisti
fit
fimus
fuistis
fuerunt
Pude potui
pudiste potuis
pudo potuit
pudimos potuimus
pudisteis potuistis
pudieron potuerunt
Modo imperativo
possim
possis
possit
possimus
possitis
possint
S t
sea l
esto
esto
sed vosotros
sean ellos
este / estote
sunto
42
!
Leccin sptima
S/N Carro o el carro
ovum
E/V Oh carro!
ovum
D/Ac (Veo) el carro
ovum
G
....del carro
ovi
I/Da ...al carro
ovo
C/Ab ...por, sin...el car.
ovo
43
carre
liber
Oh libro
Oh huevo!
librum
carri
libri
libro
...al huevo
libro
...por, sin el h.
...del libro
(Veo) el huevo
Plural
S/N
E/V
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
ovis
ovis
Nova vocbula:
Discpulo:
campo:
maestro:
servidor:
fruta:
vocbuli, n.
ejercicio:
astro:
Alexandri, m.
Enrique:
discpulus, discpuli, m
campus, campi, m.
magister, magistri, m.
minister, ministri, m.;
pomum, pomi, n,
exercitium, exerctii, n.
astrum, astri, n.
huerto:
hortus, horti, m.
hijo:
flius, flii, m,
nio:
puer, pueri, m.
obrero:
faber, fabri, m,
vocablo:
vocbulum,
hilo:
Alejandro:
filum, fili, n.
Alexander,
Henricus, Henrici, m.
43
44
Ingenium mala saepe movent: Las desgracias, muchas veces, aguzan el ingenio
(Ov.)
Leccin octava
Vocbula nova
negro:
niger, nigra, nigrum
cerulum
amargo:
amarus, amara, amarum
grande:
magnus, magna, magnum
amarellum
bueno:
bonus, bona, bonum
alegre:
laetus, laeta, laetum;
flaco:
macer, macra, macrum
pulchrum
tierno:
tener, trnera, tnerum.
azul:
cerulus,
cerula,
perezoso:
amarillo:
malo:
gordo:
hermoso:
Leccin dcima
Indicatio grammaticalis dcima
El verbo regular de segunda conjugacin de manera completa se nombra as:
Enseo: dceo, ensear: doc-re, ense: docui, a ensear: doctum, tr.
Esta conjugacin tiene verbos deponentes como:
declaro: fteor; declarar: fat-ri, declar: fassus, fassa, fassum sum, tr.
Vocbula ad memorndum
Tengo: hbeo, tener: habre, tuve: habui, a tener: hbitum, tr.
muevo: mveo, mover: movre; mov: movi, a mover: motum, tr.
merezco: mreor, merecer: mereri, merec: mritus, mrita, mritum sum, tr. dep.
veo: vdeo, ver: vidre, vi: vidi, a ver: visum, tr.
respondo: respndeo, responder: respondre; respond: respondi, a responder:
responsum, tr.
44
MODO
INDI
CATI
VO
Raz
DOC
Voz activa
Presente
Enseo
e-o
e-s
e-t
e-mus
e-tis
e-nt
Modo
subjunivo
Raz:
Presente
Ensee,
ensees...
DOC
ea-m
ea-s
ea-t
ea-mus
ea-tis
ea-nt
45
V. pasiva
Presente
Soy enseado
Voz activa
Pretrito perfecto
Ense, he enseado
e-or
e-ris
e-tur
e-mur
-mini
e-ntur
Docu - i
Docu - isti
Docu - it
Doc - imus
Docu - istis
Docu - erunt / ere
fat-ere, etor
fatetor
declarad: fatmini
declaren: fatentor
Leccin undcima
Ego autem dico vobis, dilgite inimicos vestros: Pero yo os digo amad a vuestros
enemigos
(Mt 5,44)
Te ipsum concute: Examnate a ti mismo (Hor.)
Est ea ciucundssima amicitia quan similitudo morum coniugavit:
La amistad ms dulce es la que se basa en la comunidad de costumbres
Esca, labor, potus, somnus, mediocria cuncta:
Manjar, trabajo, bebida y sueo, moderacin en todo (Cdigo de la escuela
salernitana)
Se vncere ipsum longe est dificcllimum: Vencerse a s mismo es con mucho lo
ms dficil.
LECTIO DCIMA SEGUNDA CONJUGACIN REGULAR Y DEPONENTE
Quaestinculae expectntes. Discipular Abcz. L., con la ayuda de los doctos
Mamea, Labdaco y Novatila, en su libro de notas, resuelve estas preguntas:
1. Cul es la terminacin de la segunda conjugacin espaola y latina?
2. Qu le gusta ms ser docente o discente?
45
46
mammati,
Vocbula ad memorndum
Tengo: hbeo, tener: habre, tuve: habui, a tener: hbitum, tr.
muevo: mveo, mover: movre; mov: movi, a mover: motum, tr.
merezco: mreor, merecer: mereri, merec: mritus, mrita, mritum sum, tr. dep.
46
47
MODO
INDI
CATI
VO
Raz
DOC
Voz activa
Presente
Enseo
e-o
e-s
e-t
e-mus
e-tis
e-nt
Modo
subjunivo
Raz:
Presente
Ensee,
ensees...
DOC
ea-m
ea-s
ea-t
ea-mus
ea-tis
ea-nt
V. pasiva
Presente
Soy enseado
Voz activa
Pretrito perfecto
Ense, he enseado
e-or
e-ris
e-tur
e-mur
-mini
e-ntur
Docu - i
Docu - isti
Docu - it
Doc - imus
Docu - istis
Docu - erunt / ere
fat-ere, etor
fatetor
declarad: fatmini
declaren: fatentor
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Id, pues, y haced discpulos a todas las Euntes ergo docete/dochete
gentes/yentes.
gentes (Mc 16,15).
omnes
est
iter
per
Larga es la va de la enseanza por Longum
medio de teoras; breve y eficaz por praecepta/prechepta, breve et eficax per
exempla. L. A. Sneca
medio de ejemplos.
Es lcito aprender del enemigo.
Seor, escucha mi oracin!
Y hasta ti llegue mi clamor!
47
48
A quo, loc adj. Que marca el principio de un perodo de tiempo, de un proceso, etc.
Arate cavate, desus. Saber hacer los rudimentos de su profesin.
A sensu contrario, loc. adv. A contrario sensu.
A simili, m., Argumento a pari.
Benedcite, m. Permiso dado por el prelado; oracin, para bendecir la comida.
Exerctium dcimum
Persona responsable, como soy, desarrollo muy bien estos puntos. 1. Conjugo
merezca, merezcas, tuve, tuviste, veo, ves, mueva, muevas, 2. Conjugo, soy
movido, eres movido, fui tenido, fuiste tenido, sea respondido, seas
respondido 3. Escribo los imperativos de tener, mover, declarar, ver, merecer,
responder. 4. Escribo accidentes y traduzco: O filii!, Iulia et Alexnder fassi sunt
discpulos laetos et crassos movere (oracin infinitiva) carros magistri (grammatistae)
Thomae cum filis nigris. 5. Escribo accidentes y traduzco: La familia del marino
Enrique juzga (infinitivo) que los discpulos hermosos (D/Ac) de Josefa y de Fidias
respondimos (respondisse) los ejercicios de los vocablos en la casa amarilla con los
obreros perezosos. 6. Escribo 4 derivados de mereri, docre, videre y movere.
Invertir texto!!!!!!!!!!!!!
Respnsa gratificntia
1. Mr-ear, earis, eatur, eamur, eamini, eantur; habu-i, isti, it, imus, istis, erunt; vdeo, es, et, emus, etis, ent; mv-eam, eas, eat, eamus, eatis, eant.
2. Mv-eor, eris, etur, emur, emini, entur; hbit-us, a, um sum, es, est; i, ae, a sumus,
estis, sunt; respond-ear, earis, eatur, eamur, emini, eantur.
3. Hab-, mov-, vid-, respond-, e, eto, ete, ento; fat-, mer-, re, etor, mini, entor.
4. O filii(m, pl, E/V)!, Iulia (f. s. S/N) et Alexander(m, s, S/N) fassi sunt (3 pers. pl.
pretrito indicat. dep.) discipulos laetos et crassos(m, pl, D/Ac) movere(infnitivo, v.
activa) carros(m, pl, D/Ac) magistri (grammatistae) Thomae(m, s, G) cum filis nigris(
m, pl, C/Ab): Oh hijos buenos!, Julia y Alejandro declararon que los discpulos
alegres y gordos han movido los carros del maestro Toms con los hilos negros.
5. La familia(f, s, S/N) del marino Enrique( m, s. G) juzga (infinitivo dep.) que los
discpulos hermosos(m, pl, D/Ac) de Josefa (f. s G) y de Fidias (m, s. G)
respondimos(1
pers.,pl.pretrito perfec de indic., v, activa) los ejercicios( n, pl,
D/Ac) de los vocablos(n. pl, G) en(prep.) la casa amarilla(f, s, C/Ab) con(prep) los
obreros perezosos(m, pl, C/Ab): Nautae Henrici familia arbitrari Iosephae et Phidiae
discpulos pulchros respondisse vocabulorum exercitia in casa amarella cum ministris
pigris.
5. Mereri posibles 11: merecer, merecimiento, merienda, meretriz; docere, posibles
10: docencia, dcil, doctor, doctorado; videre, posibles 18: ver, veedor, vista,
vidente; movere, posibles 8: mover, movimiento, momento, mocin; respondere,
posibles 9: responder, responsable, respuesta, corresponder.
48
49
49
50
nosotros y conmigo.
ABCD. Ya, con mucho gusto! Se trata
de algo muy propio de cada uno, los
pronombres personales que lleva
consigo.
sum.
ABCD. Extemplo, perlibenter! gitur
de
liquo
propio
uniuscuiusque,
pronomnibus personlibus, quod secum
portat.
PRIMERA PERSONA
Yo
ego
...me
me
...de m
mei
...a m
mihi
...por m
me
S/N
D/Ac
G
Nosotros, as
a nosotros, as
...de nosotros, as
I/Da
C/Ab
...a nosotros, as
... por nosotros, as
TERCERA PERSONA
E/V
D/Ac
l, ella, ello
... lo, a l, ella, ello
SEGUNDA PERSONA
T
...te
...de ti
...a ti
...por ti
nos
nos
nostru
m
/ nostri
Nobis
nobis
Plural
Vosotros, as
a vosotros, as
...de vostros, as
...a vosotros, as
...por vosotros, as
tu
te
tibi
tibi
te
vos
vos
vestrum
/ vestri
vobis
vobis
PRONOMBRE REFLEJO
Singular
is, ea, id
eum, eam, id
se
se
50
G
I /Da
C/Ab
51
eius
eii
eo, ea, eo
de s
para s
para s
Plural
E/V ellos
ii(ei), eae, ea
D/Ac a ellos, ellas,
eos, eas, ea
G
...de ellos, ellas, ellos
erum,
erum,
erum
I/Da ...les, a ellos, ellas, ellos
iis (eis)
C/Ab ...por, sin, ellos, ellas, iis (eis)
ellos
sui
sibi
se
se
...de s
se
sui
...a s
...por s
sibi
se1
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Iess: Este el mandamiento mo: que os
amis los unos a los otros como yo os he
amado. Nadie tiene mayor amor que el
da su vida por sus amigos Jn 15,12-13.
Nosotros dos formamos multitud.
En nombre del Seor
51
52
52
53
53
54
Mujer:
mulier, mulieris, f.
fin:
finis, finis, m.
hombre:
homo, hminis, m.
f.
ciudad:
cvitas, civitatis, f.
f.
Juan:
Ioannes, Ioannis, m.
Ins:
Agnes, Agnetis, f.
ndicacin: Indicatio, indicationis, f.
Pastor o el pastor
Oh pastor!
(Veo) el pastor
...del pastor
...al pastor
... por, sin...el pastor
pastor
Pastor
pastorem
pastoris
pastori
pastore
Llave o la llave
Oh llave
(Veo) la llave
... de la llave
... a la llave
... por, sinla llave
clavis
clavis
clavem
clavis
clavi
clave
Plural
S/N Pastores o los pastores pastores
Llaves o las llaves
claves
E/V Oh pastores!
Pastores
Oh llaves!
claves
D/Ac (veo) los pastores
pastores
(Veo) las llaves
claves
G
....de los pastores
pastorum
...de las llaves
clvium
I/Da ....a los pastores
pastribus
... a las llaves
clvibus
C/Ab ...por, sin...los past. pastribus
...por, sinlas llaves clvibus
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!1
Textus memorbiles
Textus memorbiles
Regina caeli
/Reina del cielo, algrate, aleluya.
R. Porque el Seor a quien has
smerecido, llevar, aleluya
/Ha resucitado segn su palabra,
aleluya.
R. Ruega por nosotros, aleluya.
/ Gzate y algrate, aleluya.
R.
Porque
verdaderamente
ha
54
55
55
56
um; G: is i; I/Da: i o; C/Ab: e o (no se usa pl.). Nav- rubr- S/N y E/V: is a, es ae;
D/Ac em am, es as, G is ae, ium arum; I/Da: i ae, ibus is; C/Ab e a, ibus is.
2. Pell- et form- S/N y E/V is a, es ae; D/Ac: em am, es as, G: is ae, ium arum; I/Da i
ae, ibus is; C/Ab: e a, ibus is. S/N y E/V rex et vocbulum, reges et vocbula; reg- et
vocabul- D/Ac em um, es a, G: is i, um orum; I/Da: i o, ibus is; C/Ab e o; ibus is. S/N
y E/V: finis et faber, fines et fabri; fin- et fabr- D/Ac: em um, es os; G is i, ium
orum; I/Da: i o, ibus is; C/Ab: e o, ibus is. S/N; cvitas et campus; civitates et campi;
E/V cvitas et campe, civitates et campi; civitat- et camp- D/Ac: em um, es os ; G : is
i, um orum; I/Da: i o, ibus is; C/Ab: e o, ibus is.
3. Iulia(f. s, E/V) et Ioannes(m, s, E/V), cur(adv.) fustis(2 pers. pl. preterito indic.)
heri (adv.) in campo bono(m, s, C/Ab) et in civitate pulchra(f, s, C/Ab) cum Agnete,
muliere (f, s, C/Ab) Henrici(m, s, G) sine (prep.) portre (infinitivo, v. act.)
pueros(m, pl, D/Ac), aves(f, pl, D/Ac) et (conj.) pisces(m, pl. D/Ac)?: Julia y Juan,
por qu estuvsteis ayer en el campo bueno y en la ciudad hermosa con la mujer Ins
y Enrique sin llevar nios, aves y peces?
4. Cicern (m. s. S/N), el gran maestro(m, s, S/N) de la palabra(n, s, G), ense(3
pers. s. preterito indic. v. activa) las leyes (f, pl, D/Ac) a los hombres(m, pl, D/Ac) y
mujeres(f, pl, D/Ac) y juzg (3 pers. s. pretrito, deponente) las indicaciones malas(f,
pl, D/Ac) de los reyes(m, pl, G): Ccero, magister magnus vocbuli, docuit leges
hmines et mulieres et arbitratus est indicationes malas regum.
5. Hortus, posibles 7: huerto, huerta, hortelano, hortaliza / laboro, posibles 15:
labrar, labranza, laborar, laboratorio / lex, posibles 10: ley, legista, legislar, leguleyo /
mulier, posibles 4: mujer, mujeril, mujeriego, mujerona.
LECTIO TERTIA DCIMA: SUSTANTIVOS NEUTROS DE TERCERA
DECLINACIN
Quaestinculae expectantes: Honorable Abcz. L., con el aporte de Cuartilla,
Quincio y Raphia, analice estas preguntas:
1. Por qu los sustantivos de esta declinacin se estudian en dos lecciones?
2. Esta leccin tiene sustantivos latinos parislabos e imparisilabos?
3. Qu sabe acerca de los baos en el mar?
4. Le gustara participar en una excursin al Mar Muerto?
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!1
Historieta: Bao de cuerpo entero
Historiola: Lavtio ex toto crpore
ABCD. Cumplido nuestro proyecto, ya ABCD. Impleto consilio nostro, iam
estamos en la playa hermosa, frente a iam in ripa pulchra, ante hunc mare
este mar apacible! Ahora, todos al bao plcidum sumus. Nunc, omnes in
56
57
semilla
semen, sminis, n.
pecho
pectus, pctoris, n.
red
rete, retis, n.
cama, aposento cubile, cubilis, n.
Singular
Modelo: corpus, crporis, n.
S/N
E/V
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
Cuerpo o el cuerpo
Oh cuerpo!
(Veo) el cuerpo
....del cuerpo
....al cuerpo
...por, sin...el cuerpo
mare, maris, n.
corpus
corpus
corpus
crporis
crpori
crpore
Plural
S/N
Cuerpos o los cuerpos crpora
E/V
Oh cuerpos!
Crpora
Mar o el mar
Oh mar
(Veo) el mar
...del mar
...al mar
...por, sinel mar
mare
mare
mare
maris
mari
mari
maria
maria
57
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
58
crpora
crporum
corpribus
corpribus
maria
marium
mribus
mribus
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!1
Textus memorbiles
Jess: Este es mi cuerpo que se Iesus: Hoc est corpus meum quod pro
entrega por vosotros. (Lc 22,19)
vobis datur.
De mar a mar
58
59
et tempor- G: i is, orum um; I/D: o i; is ibus; C/Ab: o e, is ibus. Cubil- et form- S/N
y E/V: e a, ia ae; D/Ac: e am, ia as; G: is ae, ium arum; I/Da: i ae, ibus is; C/Ab: i ae,
ibus is. S/N, E/V: cor, mulier et magister; corda, muleres et magistri; D/Ac: cor,
mulerem et magistrum; corda, mulieres et magistros; cord-, mulier- et magistr- G:
is, is i; um, um orum; I/Da: i, i o, ibus, ibus is; C/Ab: e, e o, ibus, ibus is. 2. S/N y
E/V: finis niger, fines nigri; fin- nigr- D/Ac: em um, es os; G: is i, ium orum; I/Da: i
o, ibus is; C/Ab: e o, ibus is. S/N, E/V y D/Ac: nomen bonum, semen album, rete
amarellum; nmina bona, smina alba, retia amarella; nomin- bon-, semin- alb-, retamarell- G: is i, um orum; retis amarell, retium amarellorum; I/Da: i o, i o, reti
amarello; ibus is, ibus is, rtibus amarellis; C/Ab: e o, e o, ibus is, ibus is; reti
amarello, rtibus amarellis. 3. Agnes(f. s. E/V) et Ioannes!(m. s, E/V), homo
Hector(m, s, S/N) respondet(3 pers. s, presente indic. v. activa) ut(conj.) manducetis
((2 pers. pl., presente subj. v. activa) smina amara (n. pl. D/Ac) campi magni crassi
Thomae (m, s. G) cum(prep.) corde bono(n, s. C/Ab): Ins y Juan!, el hombre
Hctor responde que comis semillas amargas del campo grande del gordo Thoms
con corazn bueno. 4. Los obreros y servidores (m. pl, S/N) de Cicern (m. s. G) y de
Julia (f. s. G) trabajaron (3 pers. pl. pretrito de indic. v. activa) demasiado (adv) las
tierras negras (f, pl, D/Ac) en buen tiempo(n. s. C/Ab); luego (conj.), merecieron(3
pers. pl. pretrito indic. v. activa) peces rojos(m, pl, D/Ac) y frutas hermosas(n. pl.
D/Ac) para hoy y maana (adv): Ciceronis et Iuliae fabri et ministri laboraverunt in
bono tmpore, ergo meriti sunt pisces rubros et poma pulchra hodie et cras. 5. Caput,
posibles 30: cabeza, cabezal, capitn, casbizbajo / cor, posibles 15: corazn, acordar,
cordial, acorde /semen, posibles 18: semilla, seminario, sembrar, simiento / rete,
posibles 10: red, redil, enredar, enredo.
Cpore inseputlo: Con el cuerpo sin sepultar.
Ianua omnium scientiarum: Puerta de todas las ciencias (la gramtica)
Corpus inscriptionum latinarum: Famosa y monumental coleccin epigrfica de
inscripciones latinas.
Mare nostrum: Mar Mediterrneo.
Omnem crede dien tibi diluxisse supremum: Piensa que cada da qu edespunta
es para ti el ltimo (Hor.)
LCTIO QUARTA DCIMA: ADJETIVOS DE TERCERA DECLINACIN
Quaestinculae expectantes. Admirable Abcz. L, en asocio de Rabicio, Sesia y
Sosgenes, responde a las siguientes inquietudes.
59
60
Historiola: Accessorii
Rabicius. !O Sesia, quae res inopinta!
Hdie venis sicut inurium regna esses
cum inuribus infintis.
Sosigenes. Certo, regina, plus inures est
tibi quam repositorum et accessoriorum
apotheca.
Sesia. Certo, rex mi!, et quid? Mei
inaures carbncula, smaragdos et
adamantes praecinctos in auro habent,
nam mihi urum iam accesio est
ABCD. !Quam grcilem, tnerum,
dulcem, felicem et suavem dilogum
habetis mei clebres, lacres et fortes
alumni! Quia intellegentssimi estis vobis
porto quam primum, rem non tilem sed
gratificantem
lectionem,
valde
accesbilem et meliorem quam adiectvos
classis primae; de tertiae declinationis
adiectivis gitur.
grcilis
M/F
grcile
N
acer
M
acris
F
acre
N
ingens, ingentis
M/F
N
60
S/N, E/V
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
grcilis
grcilem
grcilis
grcili
grcili
grcile
grcile
grcilis
grcili
grcili
Plural
M/F
N
S/N, E/V
grciles
graclia
D/Ac
grciles
graclia
G
graclium graclium
I/Da C/Ab graclibus graclibus
61
acer
acrem
acris
acri
acri
acris
acrem
acris
acri
acri
M
F
acres acres
acres acres
acrium acrium
cribus cribus
Otros adjetivos:
Fuerte
fortis, forte
Feliz
felix, felicis
Todo
omnis, omne
Alegre
lacer, alacris, lacre
clebre
grande
dulce
simple
acre
acre
acris
acri
acri
ingens
ingentem
ingentis
ingenti
ingenti/e
N
acria
acria
acrium
cribus
ingens
ingens
ingentis
ingenti
ingenti/e
M/F
ingentes
ingentia
ingentes
ingentia
ingentium ingentium
ingentibus ingentibus
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Creador inefable... Santo Toms de
Aquino (antes del estudio)
Creador inefable:
T, que eres la fuente de luz y de
sabidura
y el principio supremo, dgnate infundir
sobre las tinieblas
de mi inteligencia el resplandor de tu
claridad, alejando de m la doble
oscuridad, en la que he nacido,
esto es, el pecado y la ignorancia.
Dame agu
deza para entender.
capacidad para asimilar,
mtodo y facilidad para aprender,
ingenio para interpretar
y gracia copiosa para hablar.
Dame acierto al empezar,
direccin al progresar
y perfeccin al acabar.
T, que eres verdadero Dios y verdadero
61
62
62
63
Hmines et mulieres arbitramur radices rborum posse habere aquam semper cum
bona terra nigra.
5. Omnis, posibles 8, omnipotente, omnisciente, omnimodo, mnibus / grandis,
posibles 7: grande, grandioso, agrandar, engrandecer / dulcis, posibles 5: dulce,
dulzura, dulcificar, endulzar / simplex, posibles 6: simple, simpleza, simplicidad,
simplificar.
Ingentes nimos angusto in pctore versant: Pechos peques encierran nimo grande
(Virgilio).
Odia qui nimium timet, regnare nescit: El que teme demasiado los odios no sabe
reinar (Sneca).
Ingentes parturit ira minas: La clera engendra amenazas enormes (Ovidio).
Ingenium mala saepe movent: Las desgracias, muchas veces, agudizan el ingenio
(Ovidio)
LECTIO QUINTA DCIMA: PRONOMBRE RELATIVO E INDEFINIDO
Quaestinculae expectantes. Amable Abcz. L., ciertamente, hoy cuenta con cada
uno de estos compaeros: Teletusa y Targecio, con quienes puede resolver unas
preguntas relativas e indefinidas:
1. Qu es pronombre relativo e indefinido?
2. El pronombre relativo puede tener carcter interrogativo?
3. Qu clase de palabras son cualquiera, alguno, cada uno?
4. Qu significa qurum, qurum y quibscum?
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Historieta: Qurum
Q ui,
u
e
q uae,
cui
qu a rum
quoru m
q uos
qua
Historiola: Qurum
quod
cuius
qui buscum
u d
quae
m
63
64
os
osABCD. Algo
sucede! Solo veo en clase X...
XV... XX... XXIII... XXV,
y...XXVI estudiantes!, la
mitad ms dos medios. Pero,
con los que estn presentes
hay
qurum.
Luego,
muchachos, estudiamos el
pronombre
relativo
e
indefinido!
Targecio. Pero, el que
comienza
a
numerar,
comienza a errar.
ABCD. Pero, el que es fiel a
su palabra empeada, llega a
cualquier parte. Quien no
est comigo, est contra m.
Teletusa. Qu cosa, maestro
asiduo! Mas, El que calla,
parece consentir Le damos
las gracias porque nos enseas
ese pronombre tan til en
latn. Quin empieza?
64
65
Penagos, Luis. Gramtica Latina, 27 ed. Santander: Sal Terrae, 1982, p. 48.
65
66
66
67
4. Alejandro (m, s, S/N) e Ins (f, s, S/N) declararon (1 pers. pl. pretrito indic.
deponnte) que los hijos perezosos (m, pl, D/Ac) estuvieron presentes (indinitivo de
pretrito) en(prep.) la ciudad clebre (f, s, C/Ab) de los hombres felices (m, pl, G)
con(prep.) algunos discipulos (m, pl, C/Ab) de Cicern (m, s, G), el maestro (m, s,
G), de quienes (m, pl., G) ensean (3a pers., pl, presente indic., v. activa)
cualesquiera ejercicios (n, pl, D(Ac): Alexander et Agnes fassi sunt flios pigros
adfuissse in civitate clebri hminum felicium cum alquibus discpulis Cicernis,
magistri, quorum docent quaevis exerctia.
5. Pectus, posibles 16: pecho, pectoral, expectorar, aprieto / respondere, posibles 9:
responder, responsable, respuesta, corresponsal / portare, posibles 5: portar, porte,
porttil, portador / tempus, posibles 13: tiempo, temporada, temporal, temprano.
Non bene olet qui semper bene olet: No huele bien el que siempre huele bien
(Marcial)
Quae sunt eadem uni tertio sunt eadem inter se: Las cosas iguales a una tercera son
iguales entre s
Quae fuerit durum pati, meminisse dulce est: Es dulce recordar lo que fue penoso
soportar (Sneca)
Aliquid mali est propter vicinum malum: Mal le va a quien tiene un mal vecino
(Plauto).
LECTIO SEXTA DCIMA: TERCERA CONJUGACIN Y DEPONENTE
Quaestinculae expectantes: Real Abcz. L., con los vasallos Ursa y Ulpiano,
resuelve estas preguntas.
1. En qu termina la tercera conjugacin espaola?
2. En qu supone que termina la tercera conjugacin latina?
3. Cuntos verbos cree que aprende en esta leccin?
4. Qu sabe de reyes y reyezuelos?
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Historieta: El Reyezuelo
Ursa. Qu veo, vean quin se acerca
hoy a nuestra escuela?, la reina de las
escuelas latinas? No, es Ulpiano que
viene vestido de rey con una corona
sobre sus sienes, la mano derecha
levantada y con cetro en la mano
izquierda. Uuuaaauuu!
ABCD. Buenos das, Ulpiano!, vienes
como rey o como reyezuelo a la escuela?
Ulpiano. Con mucho gusto, vengo
Historila: Rgulus
Ursa. Quid video!, videte quis
approquinquat ad nostram scholam?,
regina latinarum scholarum? Non,
Ulpianus est, qui cum vestimento regio,
corona super tmpora eius, manu dextra
sublata et cum sceptro in manu sinstra
venit. Uuuaauuu!
ABCD.Salve, Ulpiane!, in scholam ut
rex vel ut rgulus venis?
67
68
Ulpianus.
Perelibnter,
tamquam
meipsius rex venio. Nam, Regnat non
rgitur, qui nihil nisi quod vult facit.
Ego et rex meus esse volo. Felicior
Augusto et melior Traiano sum!
ABCD. Qulibet est rex in domo sua,
sed sub lege rex est. Ergo urget omnes
tertiam
coniugationem
perbene
cognscere
et
quoque
tertiam
deponentem.
Raz:
REG
o
i-s
i-t
i-mus
i-tis
u-nt
or
e-ris
i-tur
i-mur
-mini
u-ntur
Voz activa
Pretrito perfecto
Reg, he regido, resgiste
Rex - i
rex - isti
rex - it
rx - imus
rex - istis
rex - erunt / ere
68
Modo
subjuntivo
REG
69
Presente Presente
Yo
rija, Sea regido
rijas, rija... seas reg... Voz activa
a-m
a-s
a-t
a-mus
a-tis
a-nt
a-r
a-ris
a-tur
a-mur
-mini
a-ntur
MODO IMPERATIVO
Voz pasiva
Deponente
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Jess a Mateo: Sgueme. l se levant Iesus ad Matheum: Squere me. Et
y lo sigui. (Mt 9,9)
surgens, secutus est eum
Muchos platos, muchas enfermedades.
Muchos saben muchas cosas, nadie lo Multi multa, nemo mnia novit.
sabe todo.
Locutiones et vocbula latina
Pluralia tntum, m. Nombre que solo se usa en plural, como ambages, vveres.
Plus ultra, loc adj. Ms all.
Pro forma; loc. adj. Para cumplir una formalidad, hablando de liquidaciones,
facturas, operaciones para justificar tales documentos.
Pro indiviso, loc adj. Bienes que estn en comunidad sin dividir.
Exercitium ex lectione I usque ad lectionem XVI
1. Conjugo: junto, juntas... / junt, juntaste...; junte, juntes... / soy enviado, eres
enviado..../ fui enviado, fuiste enviado.../ sea enviado, seas enviado... 2. Conjugo:
digo, dices.../ dije, dijiste.../ diga, digas.../ di, diga... 3. Escribo accidentes y traduzco:
Famliae Hctoris et Aemiliae locuti sunt pueros (D/Ac) boni mitti (nfiniitvo) cras in
civitatem cum mnibus fabris, qui grandes terras coluerunt. 4. Escribo accidentes y
traduzco: Los servidores de Enrique, el marino clebre, juntaron peces rojos, aves
blancas, ruedas negras, races hermosas, frutas dulces y semillas delgadas en la nave
grande, la cual movieron mucho entre las aguas azules del enorme mar. 5. Escribo 4
derivados espaoles de sequi, esse, posse y colo.
Invertir texto!!!!!!!!!!!!!
Respnsa gratificntia
69
70
1. Iung- o, is, it, imus, itis, unt; iunx- i, isti, it, imus, istis, erunt; iung- am, as, at,
amus, atis, ant. Mitt- or, eris, itur, imur, mini, untur; miss- us, a, um sum, es. est; i,
ae, a sumus, estis, sunt; mitt- ar, aris, atur, amur, mini, antur.
2. Loqu- or, eris, itur, imur, mini, untur, locut- us, a, um sum, es, est; i, ae, a, sumus,
estis, sunt. Lqu-ere, -itor, -mini, -ntor.
3. Familiae (f, pl. S/N) Hctoris (m. s, G) et Aemiliae (f. s, G) locuti sunt (3a pers. pl,
pret. indic, dep.) pueros bonos (m, pl, D/Ac) mitti (infinitivo) cras (adv) in civitatem
(f, s, D/Ac) cum mnibus fabris (m, pl, C/Ab), qui (m. pl, S/N) grandes terras (f, pl,
D/Ac) coluerunt (3a pers, pl, pretrito indic., v, activa): Las familias de Hector y
Emilia dijeron que los nios buenos sean enviados maana a la ciudad con todos los
obreros que cultivaron las tierras grandes.
4. Escribo accidentes y traduzco: Los servidores (m, pl, S/N) de Enrique (m, s, G), el
marino clebre (m, s, G), juntaron (3a pers, pl, pret. indic, v, act.) peces rojos (m, pl,
D/Ac), aves blancas, ruedas negras, races hermosas(f, pl, D/Ac), frutas dulces y
semillas delgadas (n, pl, D/Ac) en la nave grande (f, s, C/Ab), la cual(f, s, D/Ac)
movieron (3a p, s, pret. indic. v, act.) mucho entre las aguas azules(f, pl, D/Ac) del
enorme mar (n, s, G): Minstri Henrici, nautae clebris, iunxerunt pisces rubros, aves
albas, rotas nigras, races pulchras, poma dulcia et smina gracilia in nave magna,
quam moverunt multum inter aquas cerulas ingentis maris.
5. Sequi, posibles 6: seguir, secuela, siguiente, squito / esse, posibles 7: esencia,
esencial, esencialismo, entidad / posse, posibles 12: poder, podero, pudiente,
apoderarse / colo, posibles 9: culto, inculto, cultismo, cultivar.
Salus populi suprema lex: Que la salud del pueblo sea la suprema ley (Cicern)
Regnare nolo, liber ut no sim mihi: No quiere reina, si he de perder mi libertad
(Fedro)
Nemo sapiens nisi patiens: Nadie es sabio, sino el que es paciente.
Regis voluntas suprema lex esto: Que la voluntad del rey sea la suprema ley
Longe fugit quisquis suos fugit: Mucho se aleja quien se aleja de los suyos
(Pedtronio)
LECTIO SPTIMA DCIMA: SUSTANTIVOS DE LA CUARTA Y QUINTA
DECLINACIN
Quaestinculae expectantes: Cuatriveloz Abcz. L., con la ayuda de Varila y
Vagelio, solucione esta cuatripartita pregunta:
1. En cuantas declinaciones se agrupan los sustantivos latinos?
70
71
manus
manus
manum
manus
Cuerno o el cuerno
Oh cuerno
(veo) el cuerno
...del cuerno
cornu
cornu
cornu
cornus
71
72
S/N
E/V
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
Da
m.
mirada, tropa formada
esperanza
Singular S/N
E/V
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
mnui
manu
....al cuerno
.... por, sinel cuerno
manus
manus
manus
mnuum
mnibus
mnibus
dies, dii, m.
medioda
fe
crnua
crnua
crnua
crnuum
crnibus
crnibus
merdies, meridii,
facies, facii, f,
fides, fdei, f.
Cosa o la cosa
res Plural
Cosas o las cosas
Oh cosa!
res
Oh cosas
(Veo) la cosas
rem
(Veo) las cosas
...de la cosa
rei
...de las cosas
...a la cosa
rei
. ..a las cosas
...por, sin...la cosa
re
...por, sinlas cosas
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
Yo confieso ante Dios todopoderoso y ante
vosotros, hermanos, que he pecado mucho
de pensamiento, palabra, obra y omisin:
por mi culpa, por mi culpa, por mi culpa.
Por eso ruego a Santa Mara siempre
Virgen, a los ngeles, a los santos y a
vosotros, hermanos, que intercedis por m
ante Dios, nuestro Seor. Amn.
cornu
cornu
res
res
res
rerum
rebus
rebus
72
73
Prpter nuptias, f. Donacin dada por los padres por irse a casar.
Prorrata, f. Cuota personal igual, exigida a varios participantes.
Pro tribunali, loc. adv. En estradoS y audiencia pblica o con el traje y aparato de
juez.
Exerctium ex lectioneI usque ad lectionem XVII
1. Declino, s/pl., rodilla fuerte, medioda feliz, anciana clebre. 2. Declino, s/pl., al
tiempo: da, nombre, curso, familia y nio. 3. Escribo accidentes y traduzco: Fides et
spes adesse possunt in crdibus frtibus omnium hminum et mulerum alacrium
(laetorum), qui vinxerunt fila nigra rerum malarum in omni tmpore. 4. Escribo
accidentes y traduzco: Los agricultores y los obreros tienen cabeza aguda, pecho
fuerte, rodillas grandes y manos delgadas con las cuales mueven las redes sobre las
aguas azules del mar negro y cogen (capiunt) peces grandes y delgados. 5. Escribo 4
derivados de palabras latinas: loqui, fides, facies, terra.
Invertir texto!!!!!!!!!!!!!
Respnsa gratificntia
1.S/N, E/V y D/Ac: genu forte, genua fortia; G: genus fortis, gnuum fortium; I/Da y
C/Ab: genu forti, gnibus frtibus. S/N y E/V: meridies felix; merdies felices; D/Ac:
meridiem felicem, meridies felices; G: meridii felicis, meridierum felicium; I/Da:
meridii felici, meridibus felicbus; C/Ab: meridie felici, meridiebus felcibus. S/N y
E/V: anus clebris, anus clebres; D/Ac: anum clebrem, anus clebres; G: anus
clebris, nuum celebrium; I/Da: anui clebri, nibus celbribus; C/Ab: anu clebri,
nibus celbribus.
2. Singular: S/N y E/V: dies, nomen, cursus, familia et puer D/Ac: diem, nomen,
cursum, famliam et puerum; G: dii, nminis, cursus, familiae et pueri; I/Da: dii,
nmini, cursui, familiae et puero; C/Ab: die, nmine, cursu, familia et puero; plural:
S/N y E/V: dies, nmina, cursus, familiae et pueri D/Ac: dies, nmina, cursus,
famlias et peros; G: dierum, nminum, crsuum, familiarum et puerorum; I/Da y
C/Ab: diebus, nomnibus, crsibus, familiis et pueris.
3. Fides et spes (f, s, S/N) adesse (infinitivo) possunt (3a p, pl, presente indic.) in
crdibus frtibus (n, pl, C/Ab) omnium hminum (m, pl, G) et mulierum alacrium:
laetorum (f, pl, G), qui (m, pl, S/N) vicerunt (3a p, pl, pretrito indic. v, act.) fila
nigra (n, pl, D/Ac) rerum malarum (f,, pl, G) in omni tmpore (n, s, C/Ab): La fe y la
esperanza pueden estar presentes en los corazones fuertes de todos los hombres y
mujeres alegres, que vencieron los hilos negros de las cosas malas en todo tiempo.
4. Escribo accidentes y traduzco: Los agricultores y los obreros (m, pl, S/N) tienen
(3a p. pl, pres, indicat, v, act.) cabeza aguda y pecho fuerte(n, s, D/Ac), rodillas
grandes (n, pl, D/Ac) y manos delgadas (f, pl, D/Ac) con las cuales (f, pl, C/Ab)
mueven (3a p, pl, pres, indic, v, act) las redes (n, pl, D/Ac) sobre(prep.) las aguas
azules (f, pl, D/Ac) del mar negro (n, s, G) y cogen (capiunt: 3 p., pl., pres.
73
74
indicativo, v. act.) peces grandes y delgados (m. pl, D/Ac): Agricolae et fabri habent
caput acre et pectus forte, genua grandia et manus grciles, quibuscum movent retia
super aquas cerulas maris nigri et capiunt pisces magnos (grandes) et grciles.
5. Loqui, posibles 12: locutor, locucin, loquaz, coloquio / facies, posibles 9: faz,
faceta, facha, facial / fides, posibles 7: fe, fehaciente, fideicomiso, fidedigno / terra,
posibles 34: tierra, terrn, terrestre, enterrar.
Manu promptus: Dispuesto a la accin.
Manus manum lavat: Una mano lava la otra (Sneca)
Rerum omnium magister usus: La prctica es la maestra de todas las cosas (Csar).
Res parta furto durabit tmpore curto: Lo adquirido por hurto durar por poco tiempo.
Res sacra non rcipit aestimationem: Las cosas sagradas no pueden ser valoradas.
LECTIO DUODEVIGSIMA: CUARTA
DEPONENTE Y TERCERA EN IO, IOR
CONJUGACIN
REGULAR,
74
75
En latn hay cuatro conjugaciones del verbo, y la cuarta termina el infinitivo en re:
nutro: ntrio, nutrir: nutrre; nutr: nutrvi, a nutrir: nutritum, tr.
Los verbos deponentes son como mido: metior, medir: metri, med: mensus, mensa,
mensum sum, tr.
Tambin existen unos verbos de la tercera conjugacin, como cojo: capio, coger:
cpere, cog: cepi, a coger: captum, tr, que agregan la i para algunas personas y
tiempos, pero en general conservan la terminacin propia de la tercera conjugacin.
Al igual, existen verbos deponentes como sufro: patior, sufrir: pati, sufr: passus,
passa, passum sum, tr. dep.
Vocbula ad memorndum
S
Ato
Abro
Huyo
Hago
Parto
scio, saber
vincio atar
aperio abrir
fugio huir
facio hacer
partior partir
scire, supe
vincre at
aperr abr
fgere hu
fcere hice
partir part
MODO INDICATIVO
MODO SUBJUNTIVO
Ra
z
Presente
Voz
activ.
Yo nutra
ia-m
ia-s
ia-t
i-mus
i-tis
ia-nt
Nut
r
Presente
Voz
activa
Nutro,
nutres.
io
i-s
i-t
i-mus
i-tis
iu-nt
Presente
Voz p.
Soy
nutr
ior
i-ris
i-tur
-mur
-miniu
i-untur
Presente
Voz p.
Sea
nut.
ia-r
ia-ris
ia-tur
ia-mur
i-mini
ia-ntur
MODO INDICATIVO
Pretrito perfecto Pretrito perf ecto. Voz pasiva.
Voz activa
Fui / he sido, fuiste/has sido ha
Nutr,
he sido nutrido, somos nutridos,
nutrido
sois, son.
Nutrv - i
Nutrit- us, a, sum vel fui
75
Nutriv - isti
Nutrv - it
Nutrv - imus
nutriv - istis
nutriv - erunt/ere
76
es vel fuisti
est vel fuit
Nutrit-i, ae, a sumus vel fimus
estis vel fustis
sunt vel furunt
Voz activa
Nutre t nutr-i, to
Nutra l nutr-to
76
77
77
78
i
s
Iste
s u
t d
a
i
Il
Ill e
la
u
d
i
i p
Ipse
sa
u
m
78
79
S/N
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
Singular
S/N
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
Plural
S/N
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
idem,
eedem,
edem
esdem, esdem,
edem
Eormdem, earmdem; eormdem
Iis(eis)dem
Iis(eis)dem
ipsi,
ipsae,
ipsa
ipsos,
ipsas.
ipsa
ipsrum, ipsrum, ipsrum,
ipsis
ipsis 3
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles:
Jess que saba todo lo que le iba a
suceder, se adelanta y les pregunta:! A
3
Penagos, Luis. Gramtica Latina, 27 ed. Santander: Sal Terrae, 1982, p. 49.
79
80
80
81
los accidentes y traduzco: Illi campi habent radces nigras, rbores grciles et casas
cum aqua cerula, pomis amaris, famliis felcibus a bonis tempribus. 4. Escribo
accidentes y traduzco: Los hombres fuertes, las mujeres buenas y los nios alegres
saben y pueden cultivar las mismas tierras que tienen grandes aguas. 5. Escribo 4
derivados de los terminos latinos: aperre, histria, vocre, metri.
Invertir texto!!!!!!!!!!!!!
Responsa gratificantia
1. S/N y E/V: haec famlia, hae famliae; D/Ac: hanc famliam, has famlias; G:
huius famliae, harum familiarum; I/Da: huic familiae, his famliis; C/Ab: hac
familia, his famliis. S/N y E/V: iste magister, isti magistri; D/Ac: istum magistrum,
istos magistros; G: istus magistri, istorum magistrorum; I/Da: isti magistro, istis
magistris; C/Ab: isto magistro, istis magistris. S/N y E/V: illa pellis, illae pelles;
D/Ac: illam pellem, illas pelles; G: illus pellis, illarum pellium; I/Da: illi pelli, illis
pllibus; C/Ab: illa pelle, illis pllibus; S/N y E/V: idem motus, idem motus; D/Ac:
endem motum, esdem motus; G: eisdem motus, eorndem mtuum; I/Da: eidem
mtui, iisdem mtibus; C/Ab: edem motu, iisdem mtibus.
2. Laborav- i, sti, it, imus, istis, erunt; mer- eor, eris, etur, emur, emini, entur. Legam, as, at, amus, atis, ant. Aper- i, to, te/itote, iunto.
3. Escribo los accidentes y traduzco: Illi campi (m, pl, S/N) habent (3 p, pl, pres,
indic. v, act.) radices nigras (f, pl, D/Ac), rbores grciles (f, pl, D/Ac) et casas (f, pl,
D/Ac) cum aqua cerula (f, s, C/Ab), pomis amaris (n, pl, C/Ab), famliis felcibus (f,
pl, C/Ab) a bonis tempribus (n, pl, C/Ab): Aquellos campos tienen races negras,
rboles delgados y casas con agua azul, frutas amargas, familias felices por los
buenos tiempos.
4. Escribo accidentes y traduzco: Los hombres fuertes (m. pl, S/N), las mujeres
buenas (f, pl, S/N) y los nios alegres(m, pl, S/N) saben (3 p, pl, pres, indic, v, act). y
pueden (3 p, pl, pres, indic, v, act) cultivar (infinitivo, v, act.) las mismas tierras (f,
pl, D/Ac) que (f, pl, S/N) tienen (3 p, pl, pres, indic, v, act) grandes aguas (f, pl,
D/Ac): Hmines fortes, muleres bonae et pueri lacres (laeti) sciunt et possunt
clere esdem terras, quae habent magnas (grandes) aquas.
5. Aperire, posibles 5: abrir, entreabrir, abertura aperitivo / historia, posibles 9:
historia, historiar, historiador, prehistoria / voco, posibles 5: vocacin, vocativo,
vocablo, Vocbulario / metiri, posibles 9: medir, medida, dimensin, comedido.
LECTIO VIGSIMA: VERBOS IRREGULARES
Quaestinculae expectantes. Finalista Abcz. L. en compaa de los ltimos
compaeros Zosimen y Zopiro, remate el estudio con las respuestas a estas
inquietudes:
1. Qu entiende cuando dice que algo es regular e irregular?
81
82
2. Qu es verbo irregular?
3. Qu sabe de los verbos irregulares espaoles?
4. Considera que los verbos irregulares se necesitan para el uso ordinario del espaol
y del latn?
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Historieta: !Los irregulares!
Zosimen. Hoy, ltimo da clase, podemos
saber bien quines fuimos los estudiantes
regulares en asistencia y en rendimiento.
No nos conviene hacer ver que estamos
totalmente desprovistos de la erudicin
latina, porque el gritero llega hasta el
cielo.
Zopiro. Nosotros, los 51 alumnos, incluido
Abcz Latiniano, el indeclinable estudiante,
cumplimos en nuestro estudio de la A
hasta la Z. Nosotros, los varones, fuimos
fieles siempre en comer, beber y
descansar; pero, algo inregulares, en otras
faenas interesantes de la vida. Ustedes
quieren que examinemos?
Historiola: Irregulares!
Sozimen. Hodie, scholae postremo die,
pssumus scire bene qui in praessentia
et
frctibus studentes regulares
fimus. Nolite nos ferrre eruditionis
latnae plane expertes esse, nam it
clamor caelum.
82
83
T
P
R
E
S
en
te
P
r
e
t
e
t
P
r
e
s
e
n
r
a
t.
Ferre
Fer - o
or
fer - s
ris,
fer - t
tur
fr - imus
imur
fer - tis
mini
fer - unt
untur
tuli
lat- us, a, um sum
tulsti
es
tulit
est
tlimus lat-i, ae, a sumus
tulstis
estis
tulrunt
sunt
fer - am
ar
- as
aris
- at
atur
- amus amur
- atis
mini
- ant
antur
fer, ferto
ferre, fertor
ferto
fertor
ferte, fertote ferimini
ferunto
feruntor
!!!!!!!!!!!!quitar recuadro!!!!!!!!!!!!
Textus memorbiles
El fin corona la obra.
Ire
Eo
is
it
imus
itis
eunt
ivi
ivsti
ivit
vimus
ivistis
iverunt
eam
eas
eat
eamus
eatis
eant
i, ito
ito
ite. itote
eunto
Velle
Volo
vis
vult
vlumus
vultis
volunt
Volui
voluisti
voluit
volimus
voluistis
voluerunt
velim
velis
velit
velimus
velitis
velint
No tiene
Nolle
Nolo
non vis
non vult
nlumus
non vultis
nolunt
nolui
noluisti
noluit
nolimus
noluistis
noluerunt
nolim
nolis
nolit
nolimus
nolitis
nolint
noli, nolito
nolito
nolite/nolitote
nolunto
Malle
Malo
mavis
mavult
mlumus
mavltis
malunt
Mlui
malusti
mluit
malimus
mlustis
malurunt
Malim
malis
malit
malmus
maltis
malint
No tiene
83
84
Invertir texto!!!!!!!!!!!!!
Responsa gratificantia
Feram, volui, malo et patior / feras, voluisti, mavis et pateris / ferat, voluit, mavult et ptitur /
feramus, voluimus, mlumus et ptimur / feratis, voluistis, mavultis et patmini / ferant,
voluerunt, malunt et patiuntur.
2. Laborem, habui, facio et aperiar / labores, habuisti, facis et aperiaris / laboret, habuit, facit
et aperiatur / laboremus, habuimus, fcimus et aperiamur / laboretis, habuistis, fcitis et
aperimini / laborent, habuerunt, fciunt et aperiantur.
3. Hmines (m, pl, S/N) et muleres (f, pl, S/N) semper (adv.) pssumus (1 p, pl, pres, indic.)
habere (infinitivo, v, act.) fidem, spem et caritatem (f, s, D/Ac) in(prep.) corde (n. s, C/Ab)
et(conj.) laborare(infinit, v, act.) terram (f, s, D/Ac) mnibus diebus (m, pl, C/Ab) mereri
84
85
(infinit, dep.) res bonas (f, pl, D/Ac): Los hombres y las mujereres siempre podemos tener fe,
esperanza y caridad en el corazn, trabajar la tierra todos los das y merecer cosas buenas.
4. Quienes (m, pl, S/N) ensean (3 p, pl, pres, indic, v, act.) las leyes buenas (f, pl, D/Ac) a
todas las familias (f, pl, I/Da) y estas (f, pl, S/N) hacen (3 p, pl, pres, indic. v, act.) cosas
buenas (f, pl, D/AC) ciertamente ven (3 p, pl, pres, indic, v, act.) un gran fin (m, s, D/Ac):
Qui docent leges bonas mnibus famliis et hae faciunt res bonas certo magnum finem vident.
5. Volo, posibles 4: volicin, volitivo, veleidad y veleidoso / fortis, posibles 17: fuerte,
fortn, fuerza y fortificar / centum, posibles 11: ciento, cien, centavo y centena / partior,
posibles 18; particin, partida, partidario y compartir.
Hmines amplius culis quam uribus credunt: Los hombres dan ms crdito a sus ojos que a
sus odos (Sneca)
Longo in itnere etiam palea neri est: Durante un largo camino incluso una paja pesa.
Nihil est quod tam deceat, quam in omni re gerenda consilioque capiendo servare
constantiam: No hay nada tan conveniente como conservar la constancia en todas las
acciones y en todas las decisiones.
Finis coronat opus: El fin corona la obra.
Lauda finem. Alaba al final.
LXICO
Adverbios (15). Cuando: quando; ayer: heri; hoy: hodie; maana: cras; siempre:
semper; donde: ubi; aqu: hic; all: llic; dentro: intus; fuera: foris; mucho: multum,
poco: paulum; demasiado: nimium; s, sin duda: certo, no: non
Preposiciones para D/Ac (11): A, hacia, hasta: ad; ante: ante, alrededor: circum;
fuera de: extra; a, contra: in; entre: inter; despus: post; segn: secundum; debajo:
sub; sobre: super, supra.
Preposiciones para C/Ab (8): Con: cum; de, desde: de, e, ex; en: in; por, de: a, ab,
abs; delante, a causa de: prae; en favor de, en lugar de, delante de: pro; sin: sine,
absque.
Conjunciones (6): como: ut, sicut; pero: sed; pues, porque: nam; o: vel, aut; y: ac,
et, atque, -que; as pues, por tanto, luego: ergo, gitur.
Interjecciones (9) que expresan alegra: aio, eve, evax!, dolor: ah, hei, eheu!;
animacin: eia, euge!
Primera declinacin (19): rosa: rosa, ae, f.; Fidias: Phidias, ae, m.; agua: aqua, ae,
f.; marino: nauta, ae, m.; agricultor: agrcola, ae, m.; historieta: historiola, ae, f.;
tierra; terra, ae, f.; rueda: rota, ae, f.; familia: familia, ae, f.; letra: lttera, ae, f.; boca:
85
86
bucca, ae, f.; belleza: forma, ae, f.; Toms: Thomas, ae, m.; preguntita:
quaestincula, ae, f.; Julia: Iulia, ae, f.; Emilia: Aemlia, ae, f,; maestro elemental:
Grammatista, ae, m.; Josefa: Iosepha, ae, f.
Verbo Ser y compuestos (5) Ser, estar, haber, existir: sum, esse, fui. Poder: possum,
posse, potui; intr. Estar presente: adsum, adesse, dfui, intr.. Faltar: desum, desse,
dfui, intr. Presidir: praesum, praeesse, prefui, intr.
Primera conjugacin (7): golpear: pulso, pulsare, pulsavi, pulsatum, tr.; trabajar:
laboro, laborare, laboravi, laboratum, tr.; comer: manduco, manducare, manducavi,
manducatum, tr.; descansar: vaco, vacare, vacavi, vacatum, tr.; llevar: porto, portare,
portavi, portatum, tr.; juzgar: rbritror, arbritari, arbitratus, arbritata, arbitratum sum,
dep.; imitar: mitor, imitari, imitatus, imitata, imitatum sum, dep.
Segunda declinacin (15): discpulo: discpulus, i, m; huerto: hortus, i, m.; campo:
campus, i, m; flius, ii, m; maestro: magister, tri, m.; nio: puer, i, m.; respuesta:
responsum, i, n.; servidor: minister, tri, m.; obrero: faber, bri, m; fruta: pomum, i, n.;
vocablo: vocbulum, i, n.; ejercicio: exerctium, ii, n; hilo: filum, i, n. astro: astrum, i,
n. Alexander, dri, m. Enrique: Henricus, i, m.
Adjetivos de primera y segunda declinacin (14): blanco: albus, alba, album; rojo:
ruber, rubra, rubrum; negro: niger, nigra, nigrum; azul: cerulus, cerula,
cerulum; amargo: amarus, amara, amarum; perezoso: piger, pigra, pigrum;
grande: magnus, magna, magnum; amarillo: amarellus, amarella, amarellum;
bueno: bonus, bona, bonum; malo: malus, mala, malum; alegre: laetus, laeta,
laetum; gordo: crassus, crassa, crassum; flaco: macer, macra, macrum; hermoso:
pulcher, pulchra, pulchrum.
Segunda conjugacin (7): ensear: dceo, doc-ere, docui, doctum, tr.: declarar:
fateor, fateri, fassus, fassa, fassum sum, tr.; tener: hbeo, habere, habui, hbitum, tr.;
mover: mveo, movere, movi, motum, tr.; merecer: mreor, mereri, mritus, mrita,
mritum sum, tr.; ver: vdeo, videre, vidi, visum, tr.; responder: respndeo,
respondere, respondi, responsum, tr.
Tercera declinacin (23): mujer: mulier, is, f.; piel: pellis, is, f..; ave: avis, is, f..;
fin: finis, is, m.; rbol: arbor, oris, f., rey: rex regis, m.; hombre: homo, inis, m.;
indicacin: indicatio, onis, f.; pez: piscis, is, m.; raz: radix, icis, f.; ciudad: cvitas,
atis, f.; ley: lex, legis, f.; nave: navis, is, f.; Juan: Ioannes, is, m.; Cicern: Ccero,
nis, m.; Ins: Agnes, etis, f.; cabeza: caput, itis, n.; semilla: semen, is, n.; tiempo:
tempus, oris, n.; nombre: nomen, inis, n.; red: rete, is, n.; corazn: cor, cordis, n.
cama, aposento: cubile, is, n.
86
87
Adjetivos de tercera declinacin (10): delgado: grcilis, grcile; agudo: acer, acris,
acre; enorme: ingens, ingentis; fuerte: fortis, forte; clebre: cleber, clebris, clebre;
feliz: felix, felcis, grande: grandis, grande; todo: omnis, omne; dulce: dulcis, dulce;
alegre: lacer, lacris, lacre; simple: simplex, smplicis.
Tercera conjugacin (9): regir; rego, rgere, rexi, rectum, tr.; beber: bibo, bbere,
bibi, bbitum, tr.; cultivar: colo, clere; clui, cultum, tr.; vencer: vinco, vncere,: vici,
victum, tr.; enviar: mitto, mttere, misi, missum, tr.; leer: lego, lgere, legi, lectum, tr.;
juntar: iungo, ingere, iunxi, iunctum; tr.; seguir: sequor, sequi, secutus, secuta,
secutum sum, tr. dep.; decir: loquor, loqui, locutus, locuta, locutum sum, dep. tr.
Cuarta declinacin (9): anciana: anus, anus, f.; mano: manus, us, f; cuerno: cornu,
us, n; movimiento: motus, us, m.; rodilla: genu, us, n; curso: cursus, us, m; puerto:
portus, us, m, uso, usus, us, m; hielo: gelu, gelus, n.
Quinta declinacin (8): cosa, res, rei, f; da: dies, dii, m., medioda: merdies, i,
m.; mirada, tropa formada; acies, i, f; cara: facies, i, f,; esperanza: spes, spei, f.; fe:
fides, fdei, f.
Cuarta conjugacin (5): saber: scio, scire, scivi, scitum, tr.; atar: vincio, vincire,
vinxi, vinctum, tr.; abrir: aperio, aperire, aperui, apertum, tr.; huir: fugio, fgere, fugi,
fgitum/fugiturus, tr.; nutro: nutrio, nutrire, nutrivi, nutritum, tr; partir: partior,
partiri, partitus, partita, partitum sum, tr.
Tercera conjugacin en io, ior (3): coger: cpio, cpere, cepi, captum, tr.; hacer:
fcio, fcere, feci, factum, tr.; padecer, sufrir: patior, pati, passus, passa, passum, tr.
dep.
Pronombres personales (5): yo: ego, t: tu; l: is, ella: ea, ello: id.
Pronombre relativo y compuestos (5): que, quien, el cual: qui, quae, quod, quid;
alguno: aliquis, liqua, liquod, liquid; alguien: quidam, quaedam, quoddam; cada
uno: quivis, quaevis, quodvi; cualquiera: quisque, quaeque, quodque.
Pronombres demostrativos (5): este, esta, esto: hic, haec, hoc; ese, esa, eso: iste,
ista, istud; aquel, aquella, aquello: ille, illa, illud; el mismo, la misma, lo mismo:
idem, adem, idem; l mismo, ella misma, ello mismo: ipse, ipsa, ipsum.
Verbos irregulares (5): Llevo: fero, llevar: ferre, llev: tuli, a llevar: latum. tr..
Voy: eo, ir: ire, fui: ivi, a ir: itum, intr.
Quiero: volo, querer: velle, quise: volui, sin supino, tr.
No quiero: nolo, no quise: nolle, no quise: nolui, sin supino;
87
88
88
89
latino-espaol,
espaol-latino.
BARRETO VILA, Jos Benigno. Latn bsico para el espaol. Tunja : El autor,
2001 y 2003, 2 vol, 724 p.
CARO, Miguel Antonio y CUERVO, Jos Rufino. Gramtica de la lengua latina para
uso de los que hablan castellano. 10 ed. Bogot : Instituto Caro y Cuervo, 1972, 942
p.
COLUNGA. Alberto y TURRADO, Laurentio. Biblia sacra iuxta Vulgatam
Clementinam. 4 ed. Madrid : BAC, 1965. 1252 p.
EGER, Carolus et al. Lexicon recentis latinitatis. Roma: Librera Editrice Vaticana,
2003, 728 p.
HERNNDEZ, Hctor Horacio. El latn clsico enseado como lengua viva.
Madrid : Voluntad, 1927, 626 p.
HERRERO LLORENTE, Vctor-Jos. Diccionario de expresiones y frases latinas. 2
ed. Madrid : Gredos, 1985, 437 p.
PENAGOS, Luis. Grmatica latina. 27 ed. Santander, Espaa : Sal Terrae, 1982 164
p.
89
90
PRIMERA PERSONA
Yo
ego
...me
me
...de m
mei
...a m
mihi
...por m
me
S/N
D/Ac
G
Nosotros, as
a nosotros, as
...de nosotros, as
I/Da
C/Ab
...a nosotros, as
... por nosotros, as
TERCERA PERSONA
E/V
l, ella, ello
SEGUNDA PERSONA
T
...te
...de ti
...a ti
...por ti
nos
nos
nostru
m
/ nostri
Nobis
nobis
Plural
Vosotros, as
a vosotros, as
...de vostros, as
...a vosotros, as
...por vosotros, as
tu
te
tibi
tibi
te
vos
vos
vestrum
/ vestri
vobis
vobis
PRONOMBRE REFLEJO
Singular
is, ea, id
-
90
D/Ac
G
I /Da
C/Ab
91
eum, eam, id
eius
eii
eo, ea, eo
se
de s
para s
para s
Plural
E/V ellos
ii(ei), eae, ea
D/Ac a ellos, ellas,
eos, eas, ea
G
...de ellos, ellas, ellos
erum,
erum,
erum
I/Da ...les, a ellos, ellas, ellos
iis (eis)
C/Ab ...por, sin, ellos, ellas, iis (eis)
ellos
se
sui
sibi
se
se
...de s
se
sui
...a s
...por s
sibi
se4
MODO SUBJUNTIVO
Ra
z
Presente
Voz
activ.
Yo nutra
ia-m
ia-s
ia-t
i-mus
i-tis
ia-nt
Nut
r
Presente
Voz
activa
Nutro,
nutres.
io
i-s
i-t
i-mus
i-tis
iu-nt
Presente
Voz p.
Soy
nutr
ior
i-ris
i-tur
-mur
-miniu
i-untur
Presente
Voz p.
Sea
nut.
ia-r
ia-ris
ia-tur
ia-mur
i-mini
ia-ntur
MODO INDICATIVO
Pretrito perfecto Pretrito perf ecto. Voz pasiva.
Voz activa
Fui / he sido, fuiste/has sido ha
Nutr,
he sido nutrido, somos nutridos,
nutrido
sois, son.
Nutrv - i
Nutrit- us, a, sum vel fui
Nutriv - isti
es vel fuisti
Nutrv - it
est vel fuit
Nutrv - imus
Nutrit-i, ae, a sumus vel fimus
nutriv - istis
estis vel fustis
4
91
nutriv - erunt/ere
Voz activa
Nutre t nutr-i, to
Nutra l nutr-to
92
de
92
Cacco
.
Buenos
das,
estimados amigos.
Qu desean?
Ba. Buenos das,
Maestro de latn. Mi
hijo Cacco, desea
aprender latn.
. Bien! Ahora
mismo
podemos
iniciar su estudio.
Ca.Buenos
das,
buen
maestro
Abecedaro!
Gracias! Dnde
na- ci el latn, sus
letras son las del
espaol?
. En Roma y la
regin
vecina,
llama-da Lacio. Las
letras
son
las
mismas del espaol,
menos la W.
Ca. Sus letras se
pronuncian como en
espaol?
. Cierto; hay pocos
cambios.
Ba. Yo, sin quererlo
aprend
mucho.
Gra-cias! Mi hijo
pronto
vendr.
Adis!
Memorizacin
En nombre
del
Caccus
. Avte, cari amci.
Quid vultis?
93
et Cccus
. Avte, cari
amchi
Cuid
vltis?
pronunciacin
ae, oe: e
93
In nomine Patris, et
Filii, et Spiritus
Sancti. Amen.
In principio creavit
Deus
caelum
et
terram (Gn 1,1).
Ab ovo (Horacio).
94
palabras
pronunciables:
at, et, it, ut, ax,
mur, nt, ns, ps,
rbs,
st, tur,
us
In memriamm
In nmine Patris, et
Flii, et Spritus
Sancti. men.
In
princhpio
crevit
Deus
chlumm
et Idiomas
terramm (Gn 1,1).
deriva-dos
o
Abovo.
hijos Italiano,
francs,
espaol,
rumano,
portugus
Memorizacin
Adverbios
Da.
Avete, Da.
Avte, Donde: ubi
magster
mayster
Cuando: qundo
Abecedare ac con- Abechedare
ac Ayer. heri
discipuli. Delia et con-dischipuli.
Hoy: hdie
ego ipse scire volu- Dlia et ego ipse Maana: cras
mus si latina verba schire vlu-mus si Mucho: multum
immutabilia sunt.
latna
verba Poco: pulum
Ba. Daduche: in immutablia sunt.
Demasiado:
eius terminatione Ba.Dadke:
in nmium
mutabi-lia
sunt: eyus terminatsine S, sin duda: certo
adiectiva,
muta- blia sunt: No: non
pronomina
et adiectva,
verba;
e pronmina
et Preposiciones
immutabilia:
verba;
D/Ac
advrbia,
e immutablia: ad- A, hacia, hasta: ad
prepositio-nes,
vrbia,
Ante: ante
coniunctiones et
prepositsi-nes,
Despus: post
interiectiones.
conyunctsines et Entre: inter
interyecsines.
Segn: secndum
. Perbene, Baba!
Responsum perfec- . Perbne, Baba! Preposiciones
tum.
Hodie Respnsum perfc- C/Ab
Vocbula
tum. die vocbula Con: cum
immutabila
immutabla
De, desde: de, e, ex
memo-riae
mem-rie
En: in
94
mandmus
Pater noster,
qui es in caelis,
sanctificetur
nomen
tuum,
adveniat
regnum tuum, fiat
voluntas tua sicut
in caelo et in terra
Panem
nostrum
quotidianum
da
nobis hodie; et
dimitte
nobis
debita nostra sicut
et nos dimittimus
debito-ribus
nostris; et ne nos
inducas in tentationem; sed lbera
Y cre Dios al nos a malo.men
hombre
a
su
imagen varn y Et creavit Deus hohembra los cre
minem
ad
Gn 1,27.
imaginem suam
masculum
et
feminamm creavit
eos (Gn 1,27).
95
mandmus
Pater noster,
cui es in chelis,
sanctifichtur
nomen
tuumm;
adveniat reumm
tuumm,
fiat
volntas tua sicut
in chelo et in terra
Panemm nostrumm
cuotidinumm da
nobis die; et
dimte nobis dbita
nostra sicut et nos
dimit-timus
debitribus
nostris; et ne nos
indcas
in
tentatsi-nemm;
sed lbera nos a
malo. men.
Et crevit Deus
mi-nemm
ad
imyinem
suamm
msculum
et
fminamm creavit
eos.
LECCIN 3. ACCIDENTES DE LA DECLINACIN
Ebucio y Eutique
Ebutius et Eutychis
Ebtsius et Eutkis
Eu.
Ay,
maestro Eu.
Hei,
magster Eu.
Hei,
mayster
Abeceda-ro! Estoy muy Abeceda-re! Territa sum, Abched-fyie!
Trrita
asustada, porque desde mi nam magnum casum de sum,
nam maumm
casa vi un gran accidente mea casa vidi sorbitionum casumm de mea casa vidi
de un carro de helados con gelidarum carrus cum sorbitsinumm
un pequeo automvil.
parvo autocineto.
yelidrumm carrus cum
. Oh!, el hecho nos sirve
parvo autochinto.
para entender los acci- . Hui!, factum nobis utile . Hui!, factum nobis tile
dentes de sustantivos, est ad substantvrum, est ad substanti-vrumm,
adje-tivos y pronombres. adietivrum
et adyetivrum
et
pro-
95
96
Cules son?
Ba. Los accidentes son
gnero, nmero y caso.
. Muy bien, Baba! Esa es
la respuesta verdadera.
Adis,
jvenes
estudiantes!
pronominum intellegenda
accidentia. Quales sunt?
Ba. Genus, nmerus et
casus accidentia sunt.
. Perbne, Baba! Illum
responsum verum est.
Valte,
iuvenes
studentes!
nminum
intel-leynda
achi-dnsia.
Cules
sunt?
Ba.Yenus, nmerus et
casus acchidntsia sunt.
. Perbne, Baba! Il-lum
respnsum verum est.
Valte,
yvenes
studntes!
Ave Mara, grtsia plena,
Dminus tecum: benedcta
tu in muliribus, et
benedctus fructus ventris
tui, Yesus.
Sancta Mara, mater Dei,
ora
pro
nobis
peccatribus, nunc et in
ora mortis nostre. men.
Et facta est plvia super
terram quadraynta dibus
et quadraynta nctibus.
96
97
6.
Circunstancial/Ablativo, C/Ab, si el vocablo indica complemento
circunstancial de lugar, tiempo, procedencia, etc.: El pasado da el cuerpo y las cosas
del nio estaban en el mar azul.
LECCIN 4. SUSTANTIVOS DE PRIMERA DECLINACIN
Faberio y Fulvia
Faberius et Fulvia
Fabrius et Flvia
Fa.
Buenas
noches, Fa. Ave, magster patiens! Fa.
Ave,
mayster
paciente maestro! Hoy Hodie adhuc venio, nam in ptsiens! die duc vnio,
llego tarde por-que, en la familiae meae casa, rosarum nam in fa-milie mee casa,
casa de mi familia, et
bestiarum
plena, rosrumm et bestirumm
colmada de rosas y adventum
phantasticum plena,
advn-tum
animales, tena una visita Phidiae, cele-berrimi terrae fantsticum Fdie, cheleno soada de Fidias, el ms architecti, habebat.
brrimi terre arkitcti
clebre arqui-tecto de la . Sodes, circa istam visi- abbat.
tierra.
tationem commentarium de- . Sodes, chirca istam visi. Por favor, declinemos el clinemus et primae declina- tatsinem commentrium
comentario sobre esa visita tionis substantiva decline- declinmus
et
prime
y mejor declinemos sus- mus.
declina-tsinis substantva
tantivos de la primera Fu: Gratias agimus tibi, ma- decli-nmus.
declinacin.
gster Abc, ad discendam Fu: Grtsias gimus tibi,
Fu. Le damos gracias, linguam
latinam
hic ma-gster
Abch,
ad
maes-tro Abc, porque aqu adsumus
dischdam lingam latnam
estamos para aprender la
hic dsumus
lengualatina
Clasificacin del sustantivo latino, denominacin ideal y declinacin
Todos los sustantivos latinos se clasifican en cinco grupos o declinaciones, segn la
terminacin del generativo/genitivo, G, singular, as: 1 declinacin ae, 2 i, 3 is, 4 us y
5 ei.
Cada sustantivo se nombra dos veces, esto es, en S/N y G singular, indicando su gnero.
Ejemplos:
Primera declinacin: casa o la casa S/N: casa; de la casa, G: casae, f.
Segunda declinacin. Carro o el carro, S/N: carrus; del carro, G: carri, m.
Tercera declinacin. Mar o el mar, S/N: mare, del mar, G, maris, n.
Cuarta declinacin. Mano o la mano, S/N: manus, de la mano, G: manus, f.
Quinta declinacin, Cosa o la cosa, S/N: res, de la cosa, G: rei, f.
Declinar un sustantivo es poner cada sustantivo, en singular y plural, en los
seis casos, segn lo aprendido en la leccin 3, tomando la raz que queda de quitar la
terminacin del G singular y agregarle la terminacin de cada caso.
97
98
Cas-ae
CasCas-as
CasCas-is
Cas-is
Galeria et Gryllus
Galria et Gril-lus
Fu.
Buenas
noches,
Galeria y Grillo! Cmo
estn de salud? Por qu
apenas hoy vienen a
estudiar?
Gr. Gracias, gracias!
Porque Galeria es muy
gorda y puede caminar
poco, y yo estoy enfermo,
y solo puedo comer
costillas de zancudo.
. Bienvenidos! Ya son
estudiantes:
podrn
nombrar y conjugar los
verbos ser y poder en tres
tiempos y en modo
imperativo.
In memoriam
In memriam
98
99
Memorizacin
Gloria al Padre, al Hijo y
al Espritu Santo. Como
era en el principio, ahora y
siempre, por los siglos de
los siglos. Amn,
Dios: Yo soy el que soy.
Hombre: Soy el que no
soy
S breve y agradars.
99
100
.Salve, Harpale,
hanc
scholam latinam ad quid
venistis?
Ha.
Salve,
magister
amate!
Nam pro studio pulsatus
sum
et sororis meae Hippeae
pro lingua latina amrem
pulso.
Ga. Bene veniatis! Nunc
primam
coniugationem
regu-larem et deponentem
disci-mus.
. Salve, Arple,
anc
skolam latnam ad cuid
venstis?
Ha.
Salve,
mayster
amate!
Nam pro studio pulstus
sum
et sorris meae Hippe
pro linga latna amrem
pulso.
Ga. Bene venitis! Nunc
primam conyugatsinem
regulrem et deponntem
dschimus.
Pretrito perfecto
golpe:
pulsvi
golpeaste: pulsavsti
golpe:
pulsvit
golpeamos: pulsvimus
golpeasteis: pulsavstis
golpearon: plsavrunt
Futuro
golpear:
golpears:
golpear:
golpearemos:
golpearis:
golpearn:
pulsbo
pulsbis
pulsbit
pulsbimus
pulsbitis
pulsbunt
100
101
imittor
Imitamos: imitmur imitamos: imitti sumus imitaremos: imitbimur
Imitis: imitmini imitasteis: imitti estis imitaris:
imitabmini imitad vos.:
imitmini
Imitan:
imitntur imitaron: imittis sunt imitaris:
imitabntur imiten ust.:
imitntor
Los verbos regulares de la primera conjugacin, en voz pasiva, se conjugan como
mitor, as: pulsor, pulsris, pulsatur
pulstus sum, es, est
pulsbor,
pulsberis, pulsbitur
Memorizo: Trabajo: labro, trabajar: laborre, trabaj: laborvi, a trabajar:
labortum, tr.
Como: mandco, comer: manducre; com: manducvi, a comer: manductum,
tr.
LECCIN 7: SUSTANTIVOS DE SEGUNDA DECLINACIN
Icio e Iliona
Iccius et Iliona
chius et Ilina
Ic. Buenos das, maestro
y compaeros! Amo los
ca-rros, los libros y los
huevos.
. Con gusto correspondemos a su inters y a
Iliona utilizando estas
palabras en la segunda
declinacin!
Memorizacin
Ven Espiritu Santo, llena
los corazones de tus fieles
y enciende en ellos el
fuego de tu amor. Enva tu
Espritu y sern creados y
renovars la faz de la
tierra. Oh Dios!, que has
instruido los cora-zones de
tus fieles con la luz del
Espritu Santo, concdenos a travs del mismo
Esp-ritu que gocemos
siempre de tu divino
101
102
consuelo.
Por
Cristo
nuestro Seor. Amn.
Memorizacin
La segunda declinacin tiene estos modelos: El carro: carrus, del carro: carri, m; el
libro: liber, del libro: libri, m; el huevo: ovum, del huevo: ovi, n.
Otros vocablos. Discpulo: discpulus, discpuli, m; maestro: magster, magstri, m.;
fruta: pomum, pomi, n. nio: puer, peri, m.; huerto: hortus, horti, m.
Modelo: Carrus, carri, m.
liber, libri, m.
ovum, ovi, n.
Singular
S/N
Carro o el carro carrus libro o el libro
liber
huevo o el huevo
ovum
E/V Oh carro!
carre
Oh libro
liber
oh huevo!
ovum
D/Ac (veo) el carro
carrum (veo) el libro
librum
(veo) el huevo
ovum
G
del carro
carri del libro
libri
al huevo
ovi
I/Da al carro
carro
al libro
libro
al huevo
ovo
C/Ab por, sin...el car. carro
por, sinel libro libro
por, sin el h.
ovo
Plural
S/N
Carros o los car. carri
libros o los lib.
libri
huevos o los h.
ova
E/V Oh carros!
carri
Oh libros!
libri
oh huevos!
ova
D/Ac (veo) los carros carros
(veo) los libros
libros
(veo) los huevos
ova
G
de los carros
carrrum de los libros
librrum de los huevos
ovrum
I/Da a los carros
carris
a los libros
libris
a los huevos
ovis
C/Ab por, sin...los car. carris
por, sinlos lib. libris
por, sinlos h.
ovis
LECCIN 8. ADJETIVOS DE PRIMERA Y SEGUNDA DECLINACIN
Janforina y Juan
Jamphorina et Johannes
Yanforna et Yohnnes
. Bienvenidos, Janforina .
Bene
venitis, .
Bene
venitis,
y Juan!
Jamphorina et Johannes!
Yamforna et Yonnes!
Ja. Buenas tardes, maestro Ja. Avte, magister et Ja. Avte, master et
y
compaeros!
Esta condiscpuli! Mane arcum con-dischpuli!
Mane
maana contemplamos un iridem formosum contem- arcum ridem formsumm
102
103
plati sumus.
Il. Phantstice ! Cum
colo-ribus albo et rubro
primae
et
secundae
declinationis
aiec-tiva
discimus.
In memoriam
Amorem
librorum,
amorem sapientiae constat
esse.
Littera enim occidit,
spiritus autem vivificat.
contem-plti sumus.
Il : Fantstiche ! Cum
col-ribus albo et rubro
prime
et
secnde
declinatsinis
ayectva
dschimus.
In memriam
Amrem
librrum,
amrem sapintsie constat
esse.
Lttera enim occhdit,
spritus autem vivficat.
103
G
albrum albrum
rubrrum
I/Da
albis
albis
C/Ab
albis
albis
104
albrum
albis
albis
rubrrum
rubris
rubris
rubrrum
rubris
rubris
rubris
rubris
Otros adjetivos: negro: nger, nigra, nigrum; puro: purus, pura, purum; azul: cerulus,
cerula, cerulum; amargo: amrus, amra, amrum; perezoso: piger, pigra, prigrum
LECCIN 9. SEGUNDA CONJUGACIN REGULAR Y DEPONENTE
Cana y Carlos
Kana et Karolus
Kana y Krolus
Ka.
Buenas
tardes!, Ka:
Ave,
magister Ka.
Ave,
mayster
maestro mximo! Hoy mxime!
mxime!
queremos que nos ensees Ut nos doceas optima Ut nos dcheas ptima
cosas ptimas.
hodie volumus.
die vlumus.
. En esta clase conjuga- . In hac schola et in . In ac scola et in plribus
mos los verbos ensear y pluribus
modis
et modis et tempribus verba
prometer en varios modos temporibus verba docere dochre et pol-lichri
y tiempos.
et polliceri coniugamus.
conyugmus.
Memorizacin
In memoriam
In memoriam
Id por todo el mundo y Euntes
in mundum Entes in mundumm
proclamad
la
Buena univer-sum
praedicate uni-vrsum
predicte
Nueva a toda la creacin. Evangelium
omni Evany-liumm
omni
Larga es la va de la creaturae (Mt 16,15).
creatre
ense-anza por medio de Longum est iter per Longum est iter per
teoras; breve y eficaz por praecep-ta, breve et eficax prechp-ta, breve et ficax
medio de ejemplos. L. A. per exempla.
per exm-pla.
Sneca
Es lcito aprender del Fas est et ab hoste doceri. Fas est et ab oste dochri.
enemigo. Ovidio
El verbo regular de segunda conjugacin de manera completa se nombra as:
Enseo: dceo, ensear: doc-re, ense: dcui, a ensear: doctum, tr.
Presente
Pretrito perfecto
Futuro
Enseo:
dceo
ense:
dcui
ensear:
docbo
enseas:
doces
enseaste: docusti
ensears:
docbis
ensea:
docet
ense:
dcuit
ensear:
docbit
enseamos: docmus
enseamos: docimus
ensearemos:
docbimus
ensead:
doctis
enseasteis: docustis
ensearis:
docbitis
ensean:
docent
ensearon: docurunt
ensearn:
docbunt
Modo Imperativo. Ensea t: doce, ensee usted: docto, ensead vosotros: docte/
docette, enseen ustedes: docnto.
104
105
Memorizacin
Creador inefable:
T, que eres la fuente de
luz y de sabidura y el
principio supremo, dgnate
infundir sobre las tinieblas
de mi inteligencia el
resplandor de tu claridad,
alejando de m la doble
oscuridad, en la que he
nacido, esto es, el pecado
y la ignorancia. Sto.
In memriam
Creator ineffabilis :
Tu, qui es fons luminis et
sapientiae,
ac
supereminens principium,
infundere
digneris super intellectus
mei tenebras tuae radium
claritatis, a me removens
tenebras
duplices
in
quibus
natus
sum,
peccatum,
scilicet
et
Labdocus et Lapta
Lap: Mayster, sodes, in
Chichernis linga nobis
da pronmina personlia
chitssime coschere.
Abc:
Extmplo,
perlibnter!
In memriamm
Cretor ineffbilis:
Tu, cui es fons lminis et
sapintsie,
ac
superminens
princhpium,
infndere
diris super intel-lctus
mei tnebras tue rdium
claritatis, a me remvens
tnebras
dplichs
in
quibus
natus
sum,
105
106
Toms.
ignorantiam.
pecctum,
schlichet, et iorntsiam.
Iesus:
Este
el
mandamiento mo: que os
amis los unos a los otros
como yo os he ama-do.
Nadie tiene mayor amor
que el da su vida por sus
amigos. Jn 15,12-13.
Nosotros dos formamos
multitud. Ovidio
Iesus :
Hoc
est
praeceptum meum, ut
diligatis invicem, sicut
dilexi vos. Maiorem hac
diLCTIOnem
nemo
habet, ut animam suam
ponat quis por amicis
suis .
Nos duo turba sumus.
Ovidius
Iesus :
Oc
est
prechptum meumm, ut
diligtis nvicem, sicut
dilxi vos. Mayremm ac
dilectsinemm nemo abet,
ut nimam suam ponat
cuis pro amchis suis .
Nos duo turba sumus.
Ovdius
Singular
Caso 1 Persona
2 Persona
3 Persona
S/N
yo
ego
tu
D/A
c
G
me
me
te
te
l,
ella, is, ea, id
ello
a l, ella eum, eam, id
de m
mei
de ti
tui
I/Da
para m
mihi
para ti
tibi
C/A
b
por m
me
por ti
te
Plural
S/N nosotro
s
D/A a nos
c
G
de
nos
I/Da para
nos.
C/A por nos.
b
5
nos
nos
nostru
m
nobis
nobis
de
l, eius
ella
para
l, ei
ella...
por l
eo, ea, eo
vosotro
s
a vos.
vos
ellos
vos
a ellos
de
vos
para
vos.
por
vos.
vestr
um
vobis
de
ellos
Para
ell..
por ell.
vobis
PRONOMB
RE
REFLEJO
se
se
de s
sui
para
s
para
s
sibi
ii(ei),
eae, ea
eos,
eas, se
ea
erum, erum, de si
erum
iis (eis)
para
s
iis (eis)
por si
se
se
sui
sibi
se5
106
107
107
108
G
del pastor
I/Da al pastor
C/Ab por, sin...el pastor
pastris
pastri
pastre
de la llave
a la llave
por, sinla llave
clavis
clavi
clave
Plural
S/N
Pastores o los pastores pastres
llaves o las llaves
claves
E/V Oh pastores!
pastres
Oh llaves!
claves
D/Ac (veo) los pastores
pastres
(veo) las llaves
claves
G
de los pastores
pastrum
de las llaves
clvium
I/Da a los pastores
pastribus
a las llaves
clvibus
C/Ab por, sin...los pastores pastribus por, sinlas llaves
clvibus
LECCIN 12. SUSTANTIVOS NEUTROS DE TERCERA DECLINACIN
Nana y Nanieno
Nana et Nanninus
Nana et Nanninus
Na: Me gusta mucho el
bao en el mar. Cundo
vamos!
. Pronto, pronto! Por
ahora conocemos los
sustantivos neutros de la
tercera declinacin. Algo
grave sera no estudiar
latn.
Memorizacin
Creador inefable:
Dame
agudeza
para
entender.
capacidad para asimilar,
mtodo y facilidad para
aprender,
ingenio para interpretar
y gracia copiosa para
hablar.
Santo Toms de Aquino.
Jess: Este es mi cuerpo
que se entrega por
vosotros.
(Lc 22,19)
De mar a mar
Ad memoriam
Creator ineffabilis:
Da
mihi
intelligendi
acumen
Retinendi capacitatem,
Addiscendi modum et
facilitatem,
interpretandi subtilitatem,
loquendi
gratiam
copiosam.
Ad memoriam
Cretor inefbilis:
Da miki intel-liyndi
acmen
retinndi capachittem,
addischndi modum et
facilitatem,
interpretndi subtilittem,
locundi
grtsiam
copisam.
108
109
Po.
Magster
bone,
quantocius
trtiae
declinationes
adiectiva
discmus melius est.
. Dubio procul, mule,
Pomponia
et
ceteri
studentes.
Quam primum!
Po.
Mayster
bone,
cuantchius
trtsie
declinatsines adyectva
discmus mlius est.
. Dbio procul, mule,
Pompnia
et
chteri
studntes.
Cuam
primumm!
Memorizacin
Creador inefable:
Dame acierto al empezar,
direccin al progresar
y perfeccin al acabar.
T, que eres verdadero
Dios y verdadero hombre,
que vives y reinas por los
siglos de los siglos. Amn.
Ad memoriam
Creator ineffabilis:
Ingressum instruas,
progressum dirigas,
egressum compleas.
Tu, qui es verus Deus et
homo, qui vivis et regnas
per
omnia
saecula
saeculorum. Amen.
Ad memoriam
Creator inefbilis:
Ingrssumm nstruas,
progrssumm
drigas,
egrssumm cmpleas.
Tu, cui es verus Deus et
omo, cui vivis et reas per
mnia scula seculrum.
men.
109
El cultivo de su ingenio a
nadie hizo rico Petronio
Jess: El viento sopla
donde quiere y oyes su
voz, pero no saber de
dnde viene ni a dnde va.
As es todo lo que nace del
Espritu. Jn 3,8
110
110
111
PRONOMBRE RELATIVO
Quien; el cual, la cual , lo cual;
el que, la que, lo que.
Qui, quae, quod
S S/N
qui
quae
quod, quid
D/Ac quem
quam quod
G
cuius
cuius
cuius
I/Da
cui
cui
cui
C/Ab quo
qua
quo
P S/N
D/Ac
G
I/Da
C/Ab
liqui
liquos
aliqurum
alquibus
alquibus
qui
quos
qurum
quibus
quibus
quae
quas
qurum
quibus
quibus
quae
quae
qurum
quibus
quibus
PRONOMBRE INDEFINIDO
liquae
liquas
aliqurum
alquibus
alquibus
aliquae
aliquae
aliqurum
alquibus
alquibus6
Penagos, Luis. Gramtica Latina, 27 ed. Santander: Sal Terrae, 1982, p. 48.
111
112
Rabchius et Rfia
Rap: Mayster Abchedfyie, ic amcus Rabchius est et cuid doches
die vlumus schire.
. Bene venitis! die
pronmina demonstratva
dschimus
aquellos,aquellas,
aquellos
illi, illae, illa
illos, illas, illa
illrum, illrum, illrum
istis
istis
illis
illis
SINGULAR
Caso El mismo, la misma, lo mismo
C/N
idem,
adem, idem
D/Ac
endem, endem, idem
G
eisdem
I/Da
eidem
112
C/Ab
edem,
edem, edem
PLURAL
S/N
idem,
eedem, edem
D/Ac esdem, esdem, edem
G
eormdem, earmdem, eormdem
I/Da
iis (eis)dem
C/Ab
iis (eis)dem
113
ipso,
ipsa,
ipso
ipsi,
ipsae,
ipsa
ipsos, ipsas.
ipsa
ipsrum, ipsrum, ipsrum,
ipsis
ipsis 7
Penagos, Luis. Gramtica Latina, 27 ed. Santander: Sal Terrae, 1982, p. 49.
113
114
Modelo. Sigo: sequor, seguir: sequi, segu: sectus, secta, sectum sum, tr.
Presente
Pretrito
Futuro
Modo
imperativo
Sigo
sequor
segu:
sectus sum seguir:
sequar
sigues:
squeris
seguiste: sectus es
seguirs:
sequris sigue t: squere ,-itor
sigue:
squitur
sigui:
secctus est seguir:
sequtur siga usted:
squitor
seguimos: squimur seguimos: secti sumus seguiremos: sequmur
segus:
sequmini seguisteis: secti estis
seguiris:
sequmini seguid
v.:sequmini
siguen:
sequntur siguieron: secti sunt
seguirn:
sequntur sigan ust:
sequntor
Los verbos regulares de la tercera conjugacin, en voz pasiva, se conjugan como
sequor, as: regor, rgeris, rgitur
rectus sum, es, est
regar, regris,
regtur
Memorizo: bebo: bibo, beber: bbere, beb: bibi, a beber: bbitum, tr.
LECCIN 17. TERCERA CONJUGACIN MIXTA Y DEPONENTE
Vagelio y Varila
Vagellius et Varilla
Vayel-lius et Varil-la
Var. Qu cosa es tercera Var.
Quid
trtia Var.
Cuid
trtsia
conjugacin mixta?
coniugatio mixta est?
conyugtsio mixta est?
Vag. Algo en mezcolanza. Vag. Aliquid mixtim.
Vag. licuid mixtim.
. Esto lo miramos ya.
. Hoc brevi aspicimus.
. Oc brevi aspchimus.
Memorizacin
In memoriam
In memriam
Jess
mi
Seor
y Domine
Iesu
et Dmine
Yesu
et
Redentor,
yo
me Redemptor,
Redmptor:
arrepiento de todos mis Toto corde poenitet me Toto corde pnitet me mpecados que he cometi-do om-nium peccatorum quae nium peccatrum cue ac
hasta
hoy.
Propongo hac die admisi quoniam die admsi cuniam eis
firmemente no volver a eis tibi, Deo optimo tibi, Deo ptimo offndi.
pecar, y confo en que por offendi. Firme in animo Firme in nimo propno
tu infinita misericordia, propono non am-plius non mplius pecctum
me has de conceder el peccatum regredi, mi- rgredi, misericr-diam
perdn de mis culpas y me sericordiam
mihi miki culprum vniam
has de llevar a la vida culparum
veniam conchdas et in vitam
eterna. Amn
concedas et in vitam etr-nam
perdchere
aeternam
perducere diris.
digneris.
El verbo regular de tercera conjugacin mixta se denomina as por tener
terminaciones de la tercera y cuarta conjugacin; de manera completa se nombra as:
114
115
115
todo-poderoso y ante
vosotros, hermanos, que
he pecado mucho de
pensamiento,
pa-labra,
obra y omisin: por mi
culpa, por mi culpa, por
mi culpa. Por eso ruego a
Santa
siempre
Mara
Virgen, a los ngeles, a los
santos y a vo-sotros,
hermanos, que inter-cedis
por m ante Dios nuestro
Seor.
Jess. No echis vuestras
perlas ante los puercos.
Si nuestra obra no es til,
toda la gloria derivada de
ella es necia. Phedro.
En cualquier cosa que
hagas, ten presente la
muerte.
116
omnipotenti et vobis,
fratres, quia peccavi
nimis cogitatione, verbo,
opere et omissione: mea
culpa, mea culpa, mea
mxima culpa. Ideo precor
Beatam semper Mariam;
omnes angelos et sanctos,
et vos fratres, orare pro me
ad
Dominum
Deum
nostrum.
Confiteor
Deo
omnipotnti et vobis,
fratres, cuia peccvi nimis
cogitatsine, verbo, pere
et omissine: mea culpa,
mea culpa, mea mxima
culpa. deo precor Betam
semper Maram; omnes
nyelos et sanctos, et vos
fratres, orre pro me ad
Dminum Deum nostrum.
Los sustantivos de la cuarta declinacin son de uno de los tres gneros y se nombran:
mano o la mano: manus, de la mano: manus, f.; cuerno o el cuerno: cornu, del cuerno:
cornus, n.
Singular
S/N
mano o la mano
manus
cuerno o el cuerno
cornu
E/V Oh mano!
manus
Oh cuerno
cornu
D/Ac (veo) la mano
manum
(veo) el cuerno
cornu
G
de la mano
manus
del cuerno
cornus
I/Da a la mano
mnui
al cuerno
cornu
C/Ab por, sin...la mano
manu
por, sinel cuerno cornu
Plural
S/N
manos o las manos manus
cuernos o los cuernos crnua
E/V Oh manos!
manus
Oh cuernos!
crnua
D/Ac (veo) las manos
manus
(veo) los cuernos
crnua
G
de las manos
mnuum
de los cuernos
crnuum
I/Da a las manos
mnibus
a los cuernos
crnibus
C/Ab por, sin...las manos mnibus
por, sinlos cuernos crnibus
Otros vocablos. Movimiento: motus, motus, m.; rodilla: genu, genus, n; curso: cursus,
cursus, m.
116
117
117
miden: metintur
metintor
118
medirn:
118
119
119
120
LXICO BSICO
a, hacia, hasta: ad, prep.
agua: qua, ae, f.
agudo: acer, acris, acre,
adj.
alguno: liquis, liqua,
liquod, aliquid, pron.
indef
amargo: amrus, a, um,
adj.
ante: ante, prep.
aquel, aquella, aquello:
ille, illa, illud, pron.
demostr.
atar: vincio, re, vinxi,
vinctum, tr.
ayer: heri, adv.
azul: cerulus, a, um, adj.
120
121
quid.
red: rete, retis, n.
rodilla: genu, us, n.
rojo: ruber, bra, brum,
adj.
rueda: rota, rota, f.
se: se.
ser, estar, haber: sum,
esse, fui, verbo sustantivo.
saber: scio, scire, scivi,
scitum, tr.
si, sin duda: certo, adv.
sin: sine, prep.
seguir: sequor, sequi,
sectus sum, tr.
segn: secundum, prep.
sufrir: patior, pati, passus
sum, dep. Tr.
tener: hbeo, re, habui,
hbitum, tr.
tierra: terra, ae, f.
trabajar: labro, re, vi,
tum, tr.
t: tu, pr.
vosotros: vos, pr.
y: et, ac, atque, -que, conj.
yo: ego, pr.
Cambios de pronunciacin
ae, oe: e
. Avte, cari amci.amchi. Abece- cae, coe, ce: che
darus.Abecedarus sum. Quid.cuid ci, cy: chi
vulti?
ch: k
gae, ge, goe: ye
gi, gy: yi
Ba. Ave, magster.mayster Abecedare gn:
.Abechedare! Caccus flius meus,
121
latn.
linguam
.lngam
dsceredschere.
letras
como
hay
se
e
pocos
122
latnam
vult ia , ja: ya
je , ie: ye
ji, ii: yi; jo, io: yo
. Bene! Eius.eyus studium nunc ipsum iu, ju: yu
pssumus incipere.inchpere.
ll: l-l
e: oe
Ca. Ave, bone magster.mayster ph: f
Abece-dare.Abechedare! Ubi latina
lingua .ln-ga nata est, et eius qua; cua
litterae.ltere
linguae
.linge quae, que: cue
hispanae.ispne eae.e sunt?
qui: cui
quo: cuo
quu: cu
. In Romae.Rome et regione .reyine
vicina.vichna, nominta Latio.ltsio. Si antes de la t no va s x,
Litte-rae.ltere
linguae.linge tia suena: tsa
hispanae.ispne eaedem.edem sunt, tiae, tie: tsie
praeter.preter W.
tii: tsii
tio: tsio
Ca. Sicut in lingua.linga hispna tiu: tsiu
litterae
.ltere
eius.eyus
pronuntiantur?.pronunsin- tur?
Acentuacin
. Certo.cherto; mutationes.mutatsines Solo hay palabras graves y
paucae.puche sunt.
esdrjulas; no se usa tilde.
In memriam
122
123
Daduco y Delia
Daduchus.Dadkus et Dlia
Memorizacin
Preposiciones D/Ac
A, hacia, hasta: ad
Ante: ante
Despus: post
Entre: inter
Segn: secndum
Preposiciones C/Ab
Con: cum
De, desde: de, e, ex
En: in
Por, de: a, ab, abs
Sin: sine
123
124
Eu.
Hei.ei,
magister,
mayster
Abecedare .Abechedare! Trrita sum,
nam mgnum.ma-um casum de mea casa
vidi
sorbitionum.
sorbitsinum
gelidarum.yelidrum carrus cum parvo
autocinito.autochinto.
. Hui.ui!, istud factum nobis tile est ad
substantivrum, adietivrum.adyetivrum
et pronminum intellegenda.intel-leynda
acci-dentia.achidntsia.
Quales.cules
sunt?
Ba. Genus.yenus, nmerus et casus
accidentia.acchidntsia sunt.
. Perbne, Baba! Illum.il-lum respnsum
verum est. Valte, iuvenes.yvenes
studntes!
Ave Mara, gratia.grtsia plena, Dminus
tecum: benedcta tu in muliribus, et benedctus fructus ventris tui, Iesus.Yesus.
Sancta Mara, mater Dei, ora pro nobis
pecca-tribus, nunc et in hora mortis
nostrae. nostre. Amen.
Et facta est plvia super terram
quadraginta. quadraynta dibus et
quadraginta.cuadraynta nctibus.
Omne quod. cuod fortito venit
instbile est.
124
125
4.
Generativo/Genitivo, G, si el trmino indica posesin o generacin: El carro
del pastor.
5.
Indirecto/Dativo, I/Da, si el vocablo expresa complemento indirecto: El pastor
da un libro y un huevo a su maestro.
6.
Circunstancial/Ablativo, C/Ab, si el vocablo indica complemento
circunstancial de lugar, tiempo, procedencia, etc.: El cuerpo y las cosas del nio el da
pasado estaban en el mar azul.
LECCIONES
Alfabeto y pronunciacin
Vocablos invariables
Accidentes de la declinacin
Sustantivos de primera declinacin
Conjugacin de los verbos sum y possum
Primera conjugacin regular y deponente
Sustantivos de segunda declinacin
Adjetivos de primera y segunda declinacin
Segunda conjugacin regular y deponente
Pronombres personales
Sustantivos masculinos y femeninos de la tercerra declinacin
Sustantivos neutros de la tercera declinacin
Adjetivos de la tercera declinacin
Pronombre relativo e indefinido
Pronombres demostrativos
Tercera conjugacin normal y deponente
Tercera conjugacin mixta y deponente
Sustantivos de la cuarta declinacin
Cuarta conjugacin regular y deponente
Sustantivos de la quinta declinacin y nmeros
PRIMERA PERSONA
Yo
ego
...me
me
...de m
mei
...a m
mihi
...por m
me
SEGUNDA PERSONA
T
...te
...de ti
...a ti
...por ti
tu
te
tibi
tibi
te
125
S/N
D/Ac
G
Nosotros, as
a nosotros, as
...de nosotros, as
I/Da
C/Ab
...a nosotros, as
... por nosotros, as
TERCERA PERSONA
E/V
D/Ac
G
I /Da
C/Ab
l, ella, ello
... lo, a l, ella, ello
... de l, ella, ello
... a l, le, ella, ello.
...por l
126
nos
nos
nostru
m
/ nostri
Nobis
nobis
Plural
Vosotros, as
a vosotros, as
...de vostros, as
vos
vos
vestrum
/ vestri
...a vosotros, as
...por vosotros, as
vobis
vobis
PRONOMBRE REFLEJO
Singular
is, ea, id
eum, eam, id
se
se
eius
de s
sui
eii
para s
sibi
eo, ea, eo
para s
se
Plural
E/V ellos
ii(ei), eae, ea
D/Ac a ellos, ellas,
eos, eas, ea
G
...de ellos, ellas, ellos
erum,
erum,
erum
I/Da ...les, a ellos, ellas, ellos
iis (eis)
C/Ab ...por, sin, ellos, ellas, iis (eis)
ellos
se
...de s
se
sui
...a s
...por s
sibi
se8
Leccin decimaoctava
MODO INDICATIVO
MODO SUBJUNTIVO
Ra
z
Presente
Voz
activ.
Yo nutra
ia-m
ia-s
ia-t
i-mus
i-tis
Nut
r
Presente
Voz
activa
Nutro,
nutres.
io
i-s
i-t
i-mus
Presente
Voz p.
Soy
nutr
ior
i-ris
i-tur
-mur
-miniu
Presente
Voz p.
Sea
nut.
ia-r
ia-ris
ia-tur
ia-mur
i-mini
126
i-tis
iu-nt
i-untur
127
ia-nt
ia-ntur
MODO INDICATIVO
Pretrito perfecto Pretrito perf ecto. Voz pasiva.
Voz activa
Fui / he sido, fuiste/has sido ha
Nutr,
he sido nutrido, somos nutridos,
nutrido
sois, son.
Nutrv - i
Nutrit- us, a, sum vel fui
Nutriv - isti
es vel fuisti
Nutrv - it
est vel fuit
Nutrv - imus
Nutrit-i, ae, a sumus vel fimus
nutriv - istis
estis vel fustis
nutriv - erunt/ere
sunt vel furunt
Voz activa
Nutre t nutr-i, to
Nutra l nutr-to
127