UVOD U ARHIKTETURU I ORGANIZACIJU RAUNARSKIH SISTEMA

1. Struktura raunsrskog sistema: Raunarski sistem se sastoji iz tri dijela: 1. CPU - Central Procesor Unit 2. MEM - Memory 3. I/O - Input/output

2. Proces obrade podataka a) Ulaz (tastatura, mi, mikrofon, fleka, skener) b) Obrada - vri Centralna procesorska jedinica Procesor c) Skladitenje (memorisanje) svi podaci se privremeno ili trajno memoriu u unutranju ili spoljanju memoriju raunara. d) Prikazivanje i izlaz podataka (monitor, tampa) CPU Centralna procesorska jedinica predstavlja glavni dio raunarskog sistema. Sastoji se od 2 komponente : Upravljaka komponenta Aritmetiko logika jedinica MEM Memorije 1. KE brze, male 2. Hard disk spore velike 3. RAM dok radi raunar 4. ROM 3. Predstavljanje podataka u raunaru Svi podaci u raunaru predstavljaju se korienjem samo dva mogua stanja: - ukljuuno logika 1 - iskljueno logika 0 Svi podaci u raunaru se predstavljaju korienjem ova 2 mogua stanja. Brojni sistem koji koristi samo ove dvije cifre (0 i 1) naziva se BINARNI brojni sistem. O ili 1 predstavljaju osnovnu jedinicu podataka koja se naziva BIT (b). Podatak od 8 b naziva be BAJT (B). Vee jedinice su Kilobajt (1KB ~ 1000B) Mega bajt (1MB~1000KB ~1milion B) Gigabajt (GB~1milijarduB)

4. Predtsavljanje karaktera (znakova). Pod KARAKTERIMA se podrazumjevaju cifre, slova i simboli. Svakom karakteru dodjeljuje se poseban binarni zapis ili kod. Najpoznatiji kod je ASCCI kod. Koristi 8b (osam bitova) za predstavljanje 1 karaktera. Ukupan broj karaktera koji se moe predstaviti 2 -1 = 256 kombinacija B A=01000001 B=01000010 4=00110100 5=00110101 Decimalni u binarni: a) 3 decimalna : 2 bininarna = 3 : 2 = 1 ! 1 1:2=0!1 b) 25 dec = 11001 binarni 25 : 2 = 12 ! 1 12 : 2 = 6 ! 0 6 :2=3 !0 3 :2=1 !1 1 :2=0 !1 ! c) 32 dec = 100000 binarni 32 16 8 4 2 1 : : : : : : 2 2 2 2 2 2 = 16 ! 0 = 8 ! 0 = 4 ! 0 = 2 ! 0 = 1 ! 0 = 0 ! 1

3 = 11 binarni

5. Predstavljanje grafike Svaki raunar pored karaktera i brojeva obrauje i memorie veliki broj crtea i slika grafike. Sobzirom da se u raunaru sve predstavlja binarnim ciframa moraju postojati metode za binarno predstavljanje grafike. Sva grafika u jednom raunaru pripada jedonoj od dvije kategorije Bit mapirana grafika Vektorska grafika Bit mapirane slike se sastoje od velikog broja elementarnih slika koje se nazivaju PIKSELI. Za memorisanje svakog pikslea se koristi izvjestan broj bitova. Pozicija svakog piksela je definisana mapiranim lokacijama u memoriji za svaki elemenat slike a za memorisanje boje svakog piksela koristi se grupa bitova. Zavisno od broja bitova koji su predvieni za memorisanje boje svakog piksela zavisi ukupan broj raspoloivih boja za predstavljanje slike. Primjer: 1b = 2 boje 3b = 8 boja 1B = 256 24B = 2 na 24 (16 mil boja) 3b = 1 piksel Vektroska grafika se kreira pomou grafikih oblika kao to su linije, krive, krugovi, lukovi itd. Svaki od ovih elemenata se moe definisati matematiki sa malim brojem parametara. Potrebna su tri parametra (x i y, centar gruga i prenik)

6. Predstavljanje video zapisa: Video zapisi su izuzetno zahtjevni to se tie zauzea memorije. Slika na video sistemu je skup fotografija. Primjer: Video kamera sa rezolucijom slike 640*48 piksela i 30 slika po sekundi, generie 640x480 piksela x 3b (za boju) x 30 fremova/sek = 27,65 MB/s 1 minut video zapisa = 1,6 GB Najee se ovako visoki memoriski zahtjevi tkz. saimanje ili kompresija video podataka. Video zapis se najee smjeta na DVD Rom ili Hard disku Striming video = posmatranje WEB stranice u realnom vremenu. Najei formati video zapisa su MPEG i AVI A najei formati bit mapiranih slika su GIF i BMP 7. Predstavljanje zvuka Zvuk se nalazi u sastavu velikog broja aplikacija (prezentacija, video igrica, sluanje muzike) Zvuk se obino digitalizuje iz raznih audio izvora (mikrofon u raunaru) ili se dovodi iz CD Rom-a ili se uitava sa neke WEB stranice. Poto je zvuni signal analogan potrebno ga je prevesti u digitalni oblik. To se radi tako to se analogni signal elektronski uzorkuje (uzima se uzorak) u odreenom vremenskim intervalima). Svaki put kad se uzme uzorak mjeri se amplituda uzorka i ta vrijednost se pretvara u binarnu veliinu.

Najeii oblici formata zvunih datoteka (fajlova) MP3 koristi se za prenos i memorisanje audio signala visokog porijekla formata. Za prestavljanje kratkih zvunih datoteka koriste se WAV

8. Kompresija podataka

Se koristi da bi se smanjio memoriski kapacitet ili kapacitet memorije potrebnih za smjetanje velikog broja audio i video podataka. Osnovni algoritmi za kompresiju podataka su A) algoritmi bez gubitka B) algoritmi sa gubicima Algoritmi bez gubitaka kompresuju podatke tako da se u obrnutom postupku vraanja, kompresovani podaci vrate u orginalni oblik. Najpoznatiji tip ZIP fajlovi. Ovaj algoritam radi na eliminisanju ponavljanja istih podataka. Algoritam sa gubitkom kompresije podataka iste vraa sa izvjesnim gubitkom informacija. Izgubljeni podaci se ne mogu povratiti Najei algoritmi su JPEG i MP3 Pitanja: 1. ta oznaavaju termini ASCII i UNICO? 2. znaku A odgovara decimalni zapis ASCII karaktera 65, koji je binarni zapis ovog znaka? 3. Znaku E odgovara ASCII kod u heksadecimalnom zapisu 45, koji je binarni a koji decimalni zapis? 4. ta se podrazumjeva pod 24b grafikom? 5. kakva je razlika izmeu bit mapirane i vektorske grafike? 6. kako se vri kompresija podataka u raunaru?

RAUNARSKI HARDEVAR Obuhvata sve fizike komponente raunarskog sistema. Osnovne komponente su: -Centralna jedinica, -Ulazno izlazni ureaji -Magistrale ili saobraajnice magistrale ili saobraajnice su grupe paralelnih ica koje povezuju razliite djelove raunarskog sistema i kojima se prenose rezliite vrste podataka (adrese, upravljaki signal).

PROCESORI Glavni djelovi raunara. Brzina procesora se izraava u broju naredbi koju procesor moe da izvri u jednoj sekundi. Za ivravanje jedne naredbe potrebno je vie koraka. U raunaru postoji elektronsko kolo koje s enaziva SISTEMATSKI SAT koji generie odreene taktove impulse. Pri svakom taktu izvri se jedan korak naredbe . Brzina generisanja taktova naziva se RADNI TAKT i mjeri se Megahercima i Giga hercima. irina magistrale kojom podaci putuju (prenose se) od unutranjih djelova raunara ka procesoru predstavlja skup paralelnih vodova (ica) gdje svaki vod nosi po 1B, od koga se na odreditu formiraju bajtovi (b) Koliinu bitova koju procesor moe da obradi u 1 minuti hanziva se duina procesorske rijei. Svaki proceso je u stanju da obavi tano odreeni skup razliitih operacija (npr. Sabiranje dva broja) Svaka od ovih operacija ima svoj kod i naziva se naredba. Najbitnije komponente procesora su: upravljaka jedinica = upravlja radom raunarskog sistema aritmetiko logika jedinica = koja izvrava aritmetike i logike operacije u radu

Ke memorija procesora se koristi za uvanje podataka kojima je procesor zadnji pristupao. To je ultra brza memorija malog kapaciteta. Postoje razliiti tipovi procesora (INTEL i AMD) Intel = pentium, celeron AMD = atlom Matina ploa je dio raunara na koji se povezuju sve komponente i ureaji jednog PC (personalnog raunara) Najpoznatiji djelovi matine ploe su SLOT - za povezivanje kartica sa raunarom, BIOS - kontrolie osnovne funkcije raunara i startuje programe pri ukljuivanju raunara USB prikljuci slue za prikljuivanje spoljanjih ureaja na raunar

MEMORIJE

I/O

CPU MEM

Slui za smjetaj podatak. Dijeli se na dvije vrste memorija: A) Unutranja memorija (Ram, Rom, Cash) B) Spoljanja memorija Memorije imaju dva parametra brzinu i kapacitet Unutranja memorija ROM kojoj ne moemo mijenjati sadraj RAM na kojoj se upisuju podaci koji ostaju sauvani dok je raunar ukljuen. Procesor u radu komunicira sa RAM memorijom u kojoj se nalaze svi podaci i naredbe za raunarske operacije koje se trenutno izvravaju. Jedan od najvanijih programa koji se uva u ROM -u je BIOS u kome su smjeteni programi koji omoguavaju startovanje raunara. RAM i ROM memorije su velike brzine ali malog kapaciteta. Pitanje: Da li moemo mijenjati veliinu Ram memorije (Ne fabriki podeena)

SPOLJANJA MEMORIJA Bitne karakteristike: - vrijeme pristupa (vrijeme potrebno da bi se pristupilo nekom podatku u memoriji i izraava se u milisekundama MS) - koliina podataka koju je memorija u stanju da sauva izraava se u megabajtima MB - protok podataka koliina podatka koja u odreenom vremenu moe da se prebaci sa jedne jedinice u drugu) USB se sastoji od tampane ploe zatvorene u metalno kuite. USB fle ureaj je aktivan jedino ako je ukljuen u USB port raunara koji mu omoguuje napajanje strujom

HARD DISK najbitnija spoljana memorija raunara, prosjenog kapaciteta 250 GB sa protokom od 75 MB/s Fle memorije u svom radu ne koriste drajvere. HD sastoji se od nekoliko ploa za upis koje se vrte velikom brzinom 7200/m pri emu se iznad i ispod svake ploe nalaze glave za itanje i pisanje podataka. Podaci u HD su organizovani na ploe, glave, sektore i trake Radi lake organizacije podataka prostor na HD se moe podijeliti na vie djelova pri emu e se svaki ponaati kao da je poseban HD. Ovi djelovi se nazivaju PARTICIJE i najee se koriste za rad sa vie operativnih sistema na jednom raunaru. HD se vezuje na matinu plou preko kontrolera koji obavljaju komunikaciju izmeu HD i procesora raunara. Najpoznatiji interfejs je SCSI (skazi) koji omoguuje brzinu protoka i do 160 MB/s Najbitnije osobine HD: - kapacitet u GB (koliina podatala koja se moe smjestiti na disk) - vrijeme pristupa (vrijeme potrebno glavi da se pozicionira iznad ploe i poe prenos informacija) - brzina obrtanja diska iznosi 7200 RPM - brzina prenosa podataka koja je proporcijalna brzini obrtaja diska (133 MB) HD su memorije sa magnetnim ploama na kojima se podaci upisuju u sektorima i trakama (stazama)

Memorije sa optikim zapisima

CD ROM (Compact disk read only memory) Pored kapaciteta bitna karakteristika CD ROM-a je brzina prenosa podataka. Standardni Cd ima oko 20.000 krunih staza i ukupna duina te staze je 5 km, a razmak krugova 1,6 mikrona. Postoje dvije tehnologije u izradi CD (CD-R i CD-RW) Kapacitet Cd je 700 MB DVD ROM slui za smjetanje video zapisa kapacitet 4,7 MB

PORTOVI I KONEKTORI Da bi se povezao neki spoljanji ureaj na raunaru (tampa ili mi) koriste se prikljuci na vanskoj starni kuita koji se nazivaju PORTOVI Postoji vie vrsta portova: a) paralelni podaci se prenose paralelno, istovremeno. Koriste se za povezivanje tampaa, skenera i sl. Brzina prenosa 1,2 MB/s b) seriski podaci se alju jedan za drugim protok je najee 11,5 KB/s USB port najbolji standard jedina vrsta porta koja omoguava da se ureaji prikljuuju i iskljuuju dok je raunar ukljuen. Brzina protoka 480 MB/s USB port posjeduje i sopstveno napajanje. Infracrveni port. Neki ureaji kao to su mi i tastatura napravljeni su da komu niciraju beino preko IC port korienjem IC zraka.

KONEKTOR ZA MONITOR Izlaz grafike kartice koji slui za povezivanje monitora najee je VGA konventor.

KONVENTOR ZVUNE KARTICE Slui za povezivanje raunara sa mikrofonom, zvunicima i sl.

GRAFIKA KARTICA Se naziva i video adapter To je komponenta raunarskog sistema koja pretvara digitalne informacije u sliku na ekranu raunara. Moe biti: a) integrisani (ve ugraen) b) neintegrisani Najvanija komponenta grafike kartice su: - grafiki procesor - grafika memorija - digitalno analogni konventor - magistrala Grafiki procesor obrauje grafike podatke Grafika memorija ima slinu ulogu kao RAM memorija samo to je bra i koristi se za uvanje djelova slika ili animacija koje se prikazuju na ekranu. Digitalno analogni konventor pretvara digitalni signal iz raunara u analogni kako bi se mogao pokazati na monitoru. Magistrale slue za komunikaciju grafike kartice sa ostatkom raunara.

MONITOR Danas se obino koriste LCD (sa tenim displejom) Poseban oblik LCD displeja su ekrani sa aktivnom analognom maticom TFT. Da bi LCD mogao koristiti piksele u boji za svaki piksel neophodna su tri dijela. Sa crvenim, zelenim i plavim filterom za boju ijom kombinacijom se dobijaju stvarne boje piksela. Najvanije karakteristike monitora su veliina ekrana (izraava se u inima duina dijagonale ekrana) i rezolucije ekrane (broj taaka, piksela koje ekran iscrtava po duini i visini) Veliina take DOT ITCH predstavlja razmak izmeu piksela na ekranu. t o je manja vrijednost slika je puno bolja. Frekfencija osveavanja ekrana prestavlja frefenciju uzastopnog iscrtavanja slike na ekranu t.j. koliko se puta slika prikae na ekranu monitora u toku 1 sekunde i izraava se u hercima.

10

Dubina boje zavise sa koliko se bitova kodira piksel 24B (8G+8R+8B) 2 na 24 ili 16,8 miliona nijansi boja. Potronja energije ko LCD 320Wati. TASTATURA Mehaniki prekidai predvieni za korienje 100 miliona puta. MIEVI Pripadaju grupi pokazivakih instrumenata. K oriste kombinaciju Hardvera i Softvera da kreiraju i kontroliu grafiki kursor na ekranu. Grafiki drajver definie njegovu poziciju. TAMPAI Izlani ureaji pomou kojih se binarno kodirana informacija iz raunara prenosi na papir. Postoje matini INK jet i Laserski tampai.

SKENERI Su ulazni ureaji koji tampani materijal pretvaraju u digitalni oblik.

DIGITALNI FOTO APARAT Za razliku od klasinog foto aparata kod kojih se slika pada na film, kod slika pada na elektronski senzor koji svjetlost pretvara u elektronsku struju CCD. CCD senzor je matrica u kojoj svaka elija predstavlja malu osjetljivu diodu i ujedno najmanji elemenat slike. Zavisno od jaine svjetlosti koja pogodi svak diodu zavisi jaina struje koja se stvori u svakoj eliji. Na senzoru se takoe nalaze tri filtrera za boju. Svaka elija registruje pored jaine svjetlosti i njenu boju. Vrijednost koju svaka elija prikuplja u matrici se pomou snalogno digitalnog konventora pretvaraju u digitalne vrijednosti.

11

KOMUNIKACISKE KOMPONENTE Obuhvataju Hardver i Softver da bi se raunari povezali. Komunikaciski hardver podrazumjeva Modem ili mrenu karticu koja ima ulogu interfejsa raunara i tkz komunikacioni kanal (iani kabal, optiki kabal, beina veza)

MODEMI Povezuju udaljene javne raunare telefonskom mreom. Poto su raunari digitalni ureaji oni ne mogu razmjenjivati podatke analognim, telefonskim vezama. Zbog toga je pri slanju podataka potrebno pretvoriti signal iz digitalnog u analogni oblik. A pri prijemu podataka ponovo izvrite konverziju iz analognog u digitalni. Mogu biti : - interni (koji se kao posebne kartice stavljaju u matinu plou) - eksterni (koji imaju sopstveno kuite i napajanje) MRENE KARTICE Slue za komunikaciju raunara u okviru jedne mree. Mrene kartice imaju identifikacioni boj. Broj predstavlja fiziku ili MEC komponentu. Zavisno od tehnologije koju koriste mrene kartice mogu biti ETERNET, BLUTUT i sl.

ZVUNE KARTICE I ZVUNICI Pretvara analogne zvune signale u digitalni signal. Dio koji obavlja taj zadatak zove se CODEC. Na z vunim karticama se prikljuuju zvunici.

12

SOFTVER Skup programa koji odreuju kako raunar treba da se ponaa. Dijele se na SISTEMSKI i APLIKATIVNI Sistemski softver obuhvata programe koji upravljaju ra unarskim sistemom tkz operativni sistemom (Windows, HP, Yuniks, Linuks) Aplikativni softver obuhvata programe koji su namjenjeni korisnicima (Word, power point, Exel) Svi podaci na raunaru organizovani su u fajlove ili datoteke. Fajl je osnovna jedinica za skladitenje podataka u raunaru. Datoteke se grupiu u direktorijume ili foldere radi lake manipulacije. Vjeba 1 - izvriti pregledanje svojstva diska (odgovor mu computer/propertis) Dokumenta iz WORDa se oznaavaju ekstenzijom nastavkom Exel se oznaava Prezentacije power pointu Dokument iz programa ADOBE Video i audio datoteke

doc. xls. ppt pdf ntg

Vjeba 2 - izvriti pronalaenje direktorijuma i datoteka na raunaru Da bi se na disku pronaao odreeni fajl ide se komandama START/SE ARCH Na osnovu naslova, kljune rijei, datima moemo traiti fajl. Ako neznamo nita od podataka ukucamo *.doc i ENTER * je doker ili vajld kard koji zamjenjuje jedan znak ili vie znakova neke datoteke Vjeba 3 - pronai Wordova dokumenta pomou dokers kog znaka START / SEARCH / All files and all folders / *.doc / SEARCH

13

Alatka HELP and SUPOT slui za objanjenje nepoznatih pojmova Vjeba 4 primjer pitanja za test - Sadraj diskova na raunaru se moe pogledati pomou ikonice My computer? Tano ili Netano ? Postupak My computer / lokal disk / desni klik / propertis Vjeba 5 - izrada nove datoteke? Postupak desni klik na desk top/ new / folder / lijevi klik

WI NDOVS WORD Je mjesto za privremeno skladitenje podataka. Kada se raunar iskljui i Wprd se prazni Komanda SAVE i SAVE AS slui za uvanje podataka sa tom razlikom to SAVE snima podatke na Hard disku a komanda SAVE AS snima podatke na mjestu gdje mi elimo. Vjeba 6 - Kada se iskljui raunar sa mree da li podaci ostaju sauvani? - Ostaju sauvani

START/Control Panel U okviru ove operacije moemo da podeavamo vrijeme i datum, da se mjenjaju slike na ekranu, skrin sejver, moemo raditi personalizaciju raunara mreama, sistemima. INSTALIRANJE APLIKACIJE Softver koji se distribuira na CD instalira se pomou mehanizama AUTO RUN to znai da se postupak instaliranja automatski pokree im se umetne CD u ita. (yes/agre/next/nest). Ako na instalacionom CD nema datoteke AUTO RUN potrebno je runo pokrenuti program za instalaciju i to najee pomou instalacionih fajlova SET UP.EXE ili INSTAl.EXE

14

SNIMANJE FAJLOVA - File / Save As / ili skraeno Ctrl + S TAMPANJE DATOTEKE - File / Print ili skraeno Ctrl + P Vjeba 7 - Kako se podeava datum i vrijeme na raunaru Odgovor START / Control Panel / data and time / apple / ok enter

INTERNET I KOMUNIKACIJE

www.word Ogromna zbirka dokumenata dostupna je preko interneta u formatu koji omoguava da se uita u itau WEB (Internet explorer, moZila) Imati program za itanje WEB nije dovoljao, ve morate imati vezu sa Internet Server Provider (ISP) koji odrava stalnu vezu sa Internetom (Telekom CG) Prva i uvodna strana WEB lokacije na kojoj se nalaze brojne veze ka drugim stranama. Podruije iznad glavnog prozora u kome se pokazuje adresa lokacije sa prefiksom htpp: je adresno polje. Htpp je skraenica za Hiper tekst transfer protokol za prenoenje strana koji nain formatiranja i prenoenja poruka Web lokacija mrea povezane sa internetom koju posjeduje i odrava pojedinac, organizacija, kompanija koja ima web server. Web server je raunar u mrei povezanoj na Internet koji memorie podatke i isporuuje ih preko Interneta kao odgovor na zahtjev itaa Web -a WEB DRAUSER je program koji korisnicima omoguava da preko Interneta zahtjevaju datoteke nod Web servera i primljene datoteke prikazuje na ekranu korisnikovog raunara. Vjeba 8 - pronalaenje informacija na WEB traenu ili kljunu rije, tekst ili skup znakova sa tastature koji se unose u odgovarajue polje za pretraivaanje.

15

Raunar posle toga prikazuje dokumenta koja sadre zadati tekst Spisak najee sadri i hiper veze ka pojedinim stranama. Da bi se WEB stranica mogla da zahtjeva od Internet explorera potrebno je da zna dva podatka: 1. ime WEB servera odnosno raunara na internetu na kojem se nalazi odreena WEB stranica i ime 2. ime WEB stranice na WEB serveru Ova dva podatka ine WEB adresu. Drugi naziv za WEB adresu je jedinstvena adresa resursa URL

IP adresa su identifikacioni brojevi raunara na Internetu koji se satoje od 4 grupe decimalnih brojeva. IP adrese mogu da budu STATIKE i DINAMIKE Statike su adrese koje su stalne a Dinamike su provremene adrese koje se dobijaju od Internet provajdera svaki put kada se raunar ukljui.

Protokoli za prenos datoteka: FTP Da bi se omoguio prenos datoteka internetom potreban je protokol koji upravlja njihovim prenosom. Elektronska pota OUTBOOK Outbook expres program koji se koristi za rad sa potom Ima listu od 5 direktorijuma Inboks prijemno sandue u koju se smjeta pota koja dolazi Outboks poruke spremne za slanje dok se ne poalje Dilited items Sva pota koja je izbrisana Draft neposlane poruke

16

EXCEL Radni List stranica izdjeljena na male pravougaonike koji se nazivaju elije, razmjetene u redove i kolone. Izmeu elija mogu se definisati odreene veze tako da se izmjena sadraja jedne elije odraava i na sadraj sa njom povezanom elijom. Radna sveska datoteka koja sadri radne listove Aktivna elija u kojoj se trenutno nalazi kursor Reference elije je adresa elije na radnom listu Polje elije je pravougaoni okvir u kome se nalazi referenca elije ARITMETIKE OPERACIJE U EXELU Formula jednaina u kojoj se nad podacima unijetim u radni list izvravaju operacije kao to su +, -, x, / Argument ulazni podatak u proraunu na osnovu kojeg se dobija rezultat Primjer: Oduzimanje

1275 25 = D3-D4/enter/1250

Prvo se izvrava operacija dijeljenja (/), pa mnoenja (x), sabiranja (+) i oduzimanja ( -) Podaci o grekama oznaavaju se # # # # - elija sadri broj koji je prevelik da stane u elije. #VALUE! formula sadri tekst a EXEL oekuje broj #REF! kada formula sadri reference koje su izbrisane

17

Excel funkcije (SUM, AVERAGE, MAX, MIN, COUNT) SUM = slui za sabiranje A1 1 B1 3 C1 5 = SUM (A1 : C1) 1+3+5=9 Najee su u Ex celu sabiranje vri komandom AUTOSUM (= SUM (A1:C1)) Funkcija SUM zanemaruje tekst i prazne elije. AVEAGE = slui za iraunavanje prosjeka grupe brojeva 1 2 3 A1 1 100 B1 3 200 C1 5 300 = AVERAGE (A2:C2) MIN pronalazi najmanju vrijednost u grupi elija 1 2 3 A1 1 100 B1 3 200 C1 5 300 = MIN (A1 : A3) MAX pronalazi najveu vrijednost u grupama elija

1 2 3 A1 1 100 B1 3 200 C1 5 300 = MIN (A1 : A3)

18

COUNT ukupan broj elija koje saadre neke brojane vrijednosti 1 2 3 4 A1 1 100 B1 3 200 C1 5 300 = COUNT (A1 : A50) Funkcija IF petlja za programiranje = IF (A1>40) zadovoljava nezadovoljava Ispituje se vrijednost u eliji A1. ako je vrijednost vea od 40 u tom polju e se prikazati rije zadovoljava a ako ne prikazuje se rije nezadovoljava Zadatak; Napisati u Excelu funkciju koja sabira vrijednosti u elijama G44 do G53, ako je rezultat 1 ili vei od 200 prikazuje rije zadovoljava u suprotnom prikazuje nezadovolajva. Postavka zadatka: =IF(=SUM(G44:G53) > = 200, zadovoljava, nezadovoljava Funkcije su unaprijed definisane formule ugraene u EX CEL koje omoguavaju izvoenje specijalnih prorau na. Kao i formule uvijek poinju znakom jednakosti (=) Brz nain da saberemo horizontalnu i vertikalnu vrstu elija jested a izaberete i pritisnete dugme AUTOSUM. Excel e pokuati da pogodi koje sve elije elite da izaberete. Ako je pogodio pritisnite Enter, a ako nije runo izmjenite sadraj argumenta, =IF omoguava da utvrdite da vrijednost u eliji ili opsegu elija ispunjava uslov koji zadate. ...... 50

19

Opseg elija je grupa elija na random listu. Opseg susednih elija se bira tako to se oznae miem. Opseg nesusednih elija se bira tako to se oznai prva elija a zatim drei pritisnut taster Control (CTRL) izaberu ostale eljene elije. Meu Exel opcijama za tampanje postoji mogunost prikazivaja na ekranu, izgleda odtampanog dokumenta u mogunosti tampanja samo odabranih elija.

IZRADA DIJAGRAMA U EXCELU: Exelov dijagram je grafiki prikaz brojeva teksta i prorauna koji se nalaze u redovima i kolonama Excel radnog lista. Najvanija su 4 tipa dijagrama. Stubiasti dijagram, kruni dija gram, linijski dijagram, trakasti dijagram. Stubiasti dijagram HISTOGRAM Imena stavki se prikazuju na horizontalnoj osi a na vertikalnoj vrijednosti
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1 2 3 4 5 Series1 Series2 Series3 Series4

Kruni dijagram prikazuje srazmjernui udio svake stvake ukupnom iznosu. Krunim dijagramom se mogu predstavljati samo jedna serija podataka.

1 2 3 4

20

Linijski dijagram pokazuje promjene veliina u nekom vremenskom intervalu

35

30

25

20 Series1 15

10

0 1 2 3 4 5 6 7 8

Trakasti dijagram prikazuje stavke na vertikalnoj osi a vrijednosti na horizontalnoj

8 7 6 5 Series1 4 3 2 1 0 5 10 15 20 25 30 35

Da bi u Excelu nacrtali dijagram prvo izaberemo elije sa brojevima i tekstom koje elimo da predstavimo a zatim pokrenemo Excel program za crtanje dijagrama. Ako izmjenimo neki od podataka koji je predstavljen na dijagramu Excel e aurirati dijagram tako da odraava promjenu. Excel postavlja dijagram tako da prekriva podatke na random listu. Crtanje dijagrama zasniva se na pojmovima taaka podataka i serije podataka. Serija podataka je grupa meusobno povezanih taaka podataka. Pitanje: Koliko taaka podataka moe sadrati kruni dijagram? (odgovot seriju ili vie taaka)

21

POWER POINT

(izrada prezentacija)

Power point je softver za izradu prezentacija. Prezentacija je obraanje publici sa vizuelnim pomagalima. Osnovni gradivni element prezentacije je slajd Izuzev naslova slajda, tekst power point slajdova najee se s astoji od stavki koje poinju znakom za nabrajanje iza kojih slijedi jedna ili vie rijei. Poer point podrazumjeva da centrira tekstove na naslovnicama, dok ga na ostalim slajdoima poravnjava u lijevo. Formatiranje slajdova odnosi se na podeavanje izrad e slajdova i obuhvata formatiranje teksta i pozadine. Opcije za formatiranje teksta ukljuuju njegovo isticanje, ispis Italiko, moemo mu mijenjati fond slova, veliinu slova i boju. Dvije glavne mogunosti za formiranje pozadine su: a) taman tekst na svijetloj podlozi (podloga za osvetljene prostorije) b) svijetli tekst na tamnoj podlozi Izgled itave prezentacije se moe promjeniti ako se promjeni format teksta ili pozadina na matinom slajdu. Grafiki elementi koje moemo nacrtati na slajdovima obuhvataju jed nostavne oblike kao to su linije, strelice, pravougaonike, krugove, elipse. AUTO SHAPES su naprijed definisani oblici koji se esto koriste u prezentacijama. Mogu se mijenjati oblik, veliina, mjesto grafikih oblika i elemenata auto shapesa Slajdove moemo registrovati umetnutim slikama ili skeniranim fotografijama. Power point ima i galeriju gotovih sliica KLIK ART U slajdove moete da postavljate tabele sa potrebnim brojem redova i kolona. Power point nudi 3 postupka smjenjivanja slajdova : - runim kojima upravljapredava - automatskim slajdovi se smjenjuju posle definisanog vremenskog intervala - kombinovani Prelaz je grafiki efekat koji upravlja intervalom u kojem jedan slajd zamjenjuje drugi

22

Brzinom prelaza moemo upravljati i vezati zvune efekte. U animiranom slajdu elementi se ne pojavljuju svi odjednom ve se otkrivaju postepeno. To predavau pomae da stalno dri panju publike vezano za ono o emu trenutno govori. Power point nudi i skup gotovih animacija koji se mogu direktno primjenjivati na slajdove. Primjer: Kako u matini slajd unijeti oblik Auto Shape? Odgovor: Izabere se View/Master/Slide master pritisnete Auto shape na paleti poslova Drawing i izaberite odgovarajui oblik Autoshape. Primjer: Kojom komandom pristupate matinom slajdu? Odgovor: View/Master/Slide master Znak za nabrajanje mijenjati tako to izaberete znak za nabrajanje, izaberete format, Buletis and Numberis pa na kartici izaberete znak i pritisnete OK, Format/buletts and Numbering Primjer: Kako se vri dizajniranje bojom? Odgovor: Format/Slide Desing/Color Shems/ izaberemo slajd i izaberemo Applay to Select Slide. Primjer: Kako na prezentaciju primjeniti prelaz? Odgovor: Slide Show/Slide Transilation/ u okviru ijih poslova izabere se Applay to Selected Sl ide i neki efekat i stanja Modify Transilate. Opcija FAST slui za brzinu i zvuni efekat. Na kraju pritisnemo Applaz to all slides.

23