Altar Maket

Askeri Tarih Notları No 9, Ekim 2009

St. Petersburg Balmumu Heykeller Sergisi

ve
Ankara’da cam kafes içinde sergilenen

Timur
B
ugünlerde, Ankara’daki Armada Alışveriş Merkezinde oldukça güzel bir sergi var.
Aralık ayına kadar ziyaret edilebilecek bu sergide, St. Petersburg’daki Balmumu
Heykelleri müzesinden 48 adet seçme heykel sergileniyor. Sergide, pek çok ünlü
ismin heykeli bulunuyor. Atatürk, Dostoyevski, Arnold Schwarzenegger, Fatih Sultan
Mehmet, Şeyh Şamil, Beatles, El Farabi, Napolyon, Leonardo da Vinci, Rus Çarı İvan,
Rus Çarı Petro, Hürrem Sultan, Osman Gazi, Kanuni Sultan Süleyman, Yavuz Sultan
Selim, Elvis Presley, Kemal Sunal, Levent Kırca, Alparslan, Attilla gibi ünlü simaların
heykellerini burada gerçek boyutlarında görebilirsiniz.

Sergiden görünüş

Fotoğraf: Altar Maket

Tüm heykeller aslında birarada sergileniyor ama sergiye ilgi çekmek için bazı heykeller
dışarıya, alışveriş merkezinin değişik noktalarına konulmuş. Burada en çok dikkati çeken
ise en alt kattaki Timur heykeli, çünkü Timur bir kafes içinde!

Cam kafesteki Timur. Sergiyi düzenleyenlerin yazdığı biçimle “Timurlenk”

Fotoğraf: Altar Maket

Yıllar önce, 1950’lerde, değerli yazar Emel Esin, Semerkand’ı ziyaret ettiğinde, büyük
cihangir Timur’un mezarının bakımsız olduğunu ve Sovyet bilimadamları tarafından
açılmış olduğunu gördüğünde duyduğu üzüntüyü Türkistan Seyahatnamesi adlı eserinde
aktarmıştı.1 1402 Ankara muharebesinin galibinin düştüğü durum tuhaf hisler
uyandırmıştı besbelli Emel Esin’de. Benzer bir tuhaf duyguyu, bu balmumu heykeli
gördüğünüzde ister istemez siz de yaşıyorsunuz. Timur’un Osmanlı Sultanı Yıldırım
Bayezid Han’ı mağlup edip esir aldıktan sonra kafes içine koyup yanında gittiği yerlere
götürdüğü rivayetini sanırız hepiniz hatırlarsınız. Gerçekten böyle bir şey oldu mu olmadı
mı konusu tartışmalıdır ama böyle bir rivayet vardır.

1
“Kırık taşın altındaki kendi öz kemiklerine bile sahib olamayan cihangir Ankara galibinin baş ucunda,
Bursa’da, kendi camiinin yanında, üzerinde sırmalı örtüsü ve koca sarığı ile yatan, Ankara mağlubunu
hatırladım”. Emel Esin, Türkistan Seyahatnamesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1997, s 40
 Cam kafeste etrafı izleyen Timur.

Fotoğraf: Altar Maket

İnsan bu heykeli görünce bilimsel düşünceleri ve tarihi araştırmaları bir kenara koyup,
aklına hiç düşünmeden bu rivayet geliyor. 1402 Ankara muharebesinin galibi, 407 sene
sonra, muharebe alanına 40-50 km mesafede cam bir kafes içinde karşınızda size bakıyor.

Elbette burada bir kasıt yok. Dışardaki heykellerden sadece Leonardo da Vinci ve Timur
heykelleri cam kafes içinde. Sergiyi düzenleyenler bunun sebebini bu heykellerin
balmumu olması yüzünden olduğunu belirttiler. Dış etkenlerden korumak için bunun şart
olduğunu da eklediler. (Dışarıda sergilenen Attila ve Alparslan heykelleri daha dayanıklı
bir malzeme olan fiberden olduğu için cam kafese konulmamışlar)

Avrupa’da Graz Eggenberg şatosundaki bir dizi tavan resminde bulunan panolardan biri. Burada,
Avrupalıların gözüyle, Ankara Muharebesi sonrası Yıldırım Bayezıd’ın yakalandıktan sonra kafese
konulduğu resmedilmiştir.
Kaynak: Caroline Finkel, Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı, Timaş Yayınları, İstanbul 2007, s 172-173
arasındaki resimlerden
 Sultan Yıldırım Bayezid Han

Bu orjinal resim, Bizanslı tarihçi Laonicus Chalcondyle’in eserinin 1662 yılında basılmış Fransızca
nüshasından alınmıştır

Kaynak : Blaise de Vigenere, Histoire Generale Des Tvrcs: Contenant l'Histoire De Chalcondyle. Tradvite
Par Blaise De Vigenaire, Auec les illustrations du mesme Autheur. Et Continvee Ivsqves en l'an MDCXII
par Thomas Artus; Et en cette Edition, par le Sieur de Mezeray, iusques en l'annee 1661, Paris 1662’nin
Ortadoğu Teknik Üniversitesi (Ankara) kütüphanesinde bulunan orjinal nüshasından alınmıştır (ODTÜ
Kütüphanesi, Ankara ML Rare Collection DR485 .V673 katalog numarası)
 Emir Timur

Bir ayağı sakat olduğundan Osmanlı tarihçileri tarafından “Timurlenk” yani “Aksak Timur” denilmiştir.
Buradanda yabancı dillere de “Tamarlane”, “Tamerlanos”, “Tamerlanes” vb gibi geçmiştir. Bu büyük Türk
cihangirini bu şekilde fiziki arızası ile anmak doğru değildir. Zaten Osmanlı tarihçileri de bu ismi tezyif
makamında, yani eğlenmek, değerini düşürüp aşağılamak amacıyla kullanmaktaydılar. Bu kişiden
bahsederken, bu tarihi şahsiyete, atamıza saygı göstermeli ve kendisinden Timur, Emir Timur, Timur
Gürgan veya Demir diye bahsetmeliyiz.

Bu orjinal resim, Bizanslı tarihçi Laonicus Chalcondyle’in eserinin 1662 yılında basılmış Fransızca
nüshasından alınmıştır

Kaynak : Blaise de Vigenere, Histoire Generale Des Tvrcs: Contenant l'Histoire De Chalcondyle. Tradvite
Par Blaise De Vigenaire, Auec les illustrations du mesme Autheur. Et Continvee Ivsqves en l'an MDCXII
par Thomas Artus; Et en cette Edition, par le Sieur de Mezeray, iusques en l'annee 1661, Paris 1662’nin
Ortadoğu Teknik Üniversitesi (Ankara) kütüphanesinde bulunan orjinal nüshasından alınmıştır (ODTÜ
Kütüphanesi, Ankara ML Rare Collection DR485 .V673 katalog numarası)
Ankara, Armada Alışveriş Merkezinde bulunan bu sergiyi gezmenizi kesinlikle tavsiye
ederiz. Özenli çalışmanın ürünü bu heykellerin hepsinin gözleri ve dişleri protezden,
saçları ise gerçek insan saçından yapılmış ve bir heykel için 15 heykeltraş 3 ay boyunca
çalışıp emek harcıyormuş. Merak edenler için, Timur en alt katta marketin önünde sizleri
bekliyor.

RReepprraaeesseennttaa V
Viittaamm
T
Tuuuumm pprroopprriiuumm M
Muunndduumm aaeeddiiffiiccaa

©Altar Maket
Her hakkı Altar Maket’e aittir, izinsiz kopyalanamaz. Kaynak göstermek kaydıyla, burada yer alan görüş, bilgi ve resimlerden
araştırmalar ve kişisel kullanım için faydalanılabilir.