You are on page 1of 23

Glosario Yoruba Glosario Congo

A Abb, Abo: Carnero. Abe: Navaja. Abik: Espritu de los nios ue !ueren pre!atura!ente. "on espritus viajeros. A#o!ale: Adorador de los espritus de los antepasados. Abore: je$e de los dolos, %uando es &abala'o. Abuku, Aunko, (unko: C#ivo sin %astrar. Abure: #er!ano pe ueo. A%o!o: !artillo. A%#): gra%ia, suerte. A%#) de (rula o Ye$*: polvo de a!e se%o + rallado %on ue se trabaja el At) o tablero de ,-.. A%#ikordi), koid): /oro. A%#: tela, g)nero. A%#ota: "*bana. A 0a -un (!i: lago. Adal: -rijol de %arita %o%ido solo. "e le o$re%e a (%#n + a (+*. Addi!: ($renda de %o!ida o $rutas a un (ris#a. Ad+a: %a!pana litrgi%a %on !ango %urvo ue pertene%e a (bbatal*. A$o%#): 1olvos para #a%er brujeras. Agog: Ca!pana. Aguad, Aguadd: 2a3. Aguani: pavo real. Ague!a Akua: Ca!alen. Agu!aga: el 0iloggn. Agut*n, (gut*n: %a!ero. Aj*: es%obilla ue es atributo de &abal A+). Aguo!a, A'ona: 2ue%a. Ajara: beju%o. Akan: %angrejo. Akar*: pan, pan de !a3, pastel. Akuar: %odorni3. Akuk: gallo. Ala: !anto. Alagbode: !andarina. Ale+o: visitante, transente, no ini%iado en la 4egla de (%#a. Alosasi: ballena, ondina. A!al*: #arina de !a3 batida5 $un%#e Ano, Aro: en$er!edad. Aa: %u%ara%#a. Aones: espritus de$or!es. Apo, Epo: te!blor, sa%o, bolsillo. Apoti: silla. Ar*: %uerpo. Ar*, ere: tierra. Ar*, (n: el %ielo, espa%io in$inito donde #abitan los Eggn + los espritus de los antepasados. Ara+): rias, apare%idos, !alas so!bras. Arik &a!bo+a: espritu ue a%o!paa al oddun (ddi 2e+. Arub: viejo, an%iano, antiguo. Asia: bandera. Atan*: vela. Atar): pi!ienta. At): tablero de ,$*, dinero ue se pone sobre el tablero de ,-.. Atipol*: #ierba diur)ti%a, sirve para baos lustrales5 se e!plea en el o!iero. Aunk: %#ivo pe ueo ue se le sa%ri$i%a a Eleggu*. Aur): %#iva. A'ala: lu%ero. A': sabio, &abala'o5 sa%erdote de ,-.. A+ai$a: re%ept*%ulo de ,-.. A+aku*, A+ap*: ji%otea 6a+ap* tiro%o: ji%otea !a%#o7. A+anuko: ele$ante.

A+): %ara%ol. & &ab*: padre. &abala'o: #o!bre sabio, sa%erdote de ,-.. &abalo%#a: #o!bre ue tiene asentado santo. &aro: Yagru!a. &ati) "odd): ue se va+a lo !alo, ue no #a+a !aldi%in. C Cuele 8 Cuele: tran uil3ale. C9 C#ilekon: puerta abierta, detr*s de la puerta. C#okoto: pantaln. C#ubu: %aerse. 0 0ale: %allar, silen%io. 0ie: algo, un po%o. 0iloggn: %ara%oles ue se usan en el siste!a adivinatorio del !is!o no!bre de la 4egla de (%#a o "antera. 0odo: 1un3, rojo. 0un 0un , 0udu: negro. 0ure Aro%#ete: $urte , $ir!e. E Ebb: o$renda ue se #a%e a los oris#as. Ebb $i, Ebb ada: lo ue se est* #a%iendo es para bien E%#in: %aballo. E%#u%#e: !os%a. Ede: %a!arn. E$a: seis, !an. E$u, Etu: dinero. E$e: viento, %ola, rabo, #u!o. E$n: %as%arilla, polvo blan%o, +eso, %al. E$n Aro: pintura a3ul. Eggue A+e: se!illa de gua%alote. Eggue :oko: !alanga. Egu: pelo, %abello. Eggn: !uerto, espritus de los di$untos. Eguo: !a3 $inado ue se o$re%e a los !uertos , #ilo , arro3. Ejaro: %onejo. Ejuju: plu!as de aves en general. Eka: invierno, ra!a de *rbol. Ek: espe%ie de ta!al #e%#o %on !a3. Ek, 0ide: plu!as de loro. Ekr: pasta de $rijol de %arita, pi!ienta de Guinea. Eku: juta. Eku A ,+a (!a: juta a#u!ada. ;kuele: %adeneta %on o%#o pie3as ue pueden ser peda3os de %o%o se%o, %arapa%#o de ji%otea, se!illas pro%esadas, et%)tera. Ekue+a: %a!panita. Ekun: gato, tigre. Ekunla: len. Ekut): ratn. Eledd*: el .ngel de la Guarda , santo de %abe%era, $rente, %abe3a. Eled): puer%o, %erdo. Elegued): %alaba3a. Eleke -n -n : %ollar blan%o , %uenta o abalorio blan%o. Eler: li!o del ro. Ell* E+*: pes%ado. Ellel) E+el): palo!a. Eloda: !alo. Ei: diente. Ei Adi): #uevos de aves. Eu: bo%a.

Ep: !ante%a de %orojo. Era Guigue: %arne salada, tasajo. Er*n: %arne. Eran: #or!iga. Er*nl*: va%a. Er*n E+* : %arne de pes%ado. Er*n 2al: %arne de res. Er: %abe3a, %eni3as. Ern (!: #ipopta!o. Er : es%lavo. Er : oreja. Et: es%lavo. Eur): %#ivo E'e: +erba E'e A+e: +erba %ara%olillo. E'in: babosa. E+*, Ell*: pes%ado. E+): sangre. E+) E+): p*jaros en general. E+o: revolu%in, guerra. -ibale: barrer, saludo a los !a+ores. -ilani: %#ino. -n -n: lo blan%o, el %olor blan%o. G Gaga: grande. Gbogbo: todo, todos, !u%#o. Gbogbo Ere: !u%#a tierra. Guele: pauelo Gungun: aura tiosa. , ,bere, Ebe: roga%in. ,bo: blan%o5 !ante%a de %orojo5 %ara%ol ue se guarda en la !ano del ue se %onsulta, en el a%to de la adivina%in del 0iloggn5 enredadera5 %oralillo. ,%#a'oro: %as%abel. ,#u, ,%#u: a!e. ,di: glteo. ,gba: j%ara, per!iso ue se pide a los oris#as. Est* aso%iado a la idea de presentar la j%ara llena de agua al %o!ien3o de las %ere!onias. ,baguda: +u%a. ,g<i: *rbol, !adero, palo. ,k: !uerto, la !uerte, el !o!ento de !orir. ,l*: ui!bo!b. ,l): %asa. ,l) (bba: %asa del re+, %asa real. ,!o: barriga. ,nle: tierra. ,a: tragedia. ,r): buen %a!ino, buena suerte, bene$i%ios. ,ro$*: tarro de venado, atributo de ,-.. ,roko: la %eiba, *rbol sagrado en Cuba. ,kure: rabo de %aballo, atributo de algunos oris#as. ,sun: dor!ir. ,tutu: rito !ortuorio. ,+alo%#a: sa%erdotisa de los oris#as. ,+a': persona ue no tiene todava un ao de #aber asentado la (%#a en su %abe3a. l+): polvo pare%ido al +e$*. "e #a%e %on a!e, !alanga, %as%arn de %o%o, !a!e+, juta + pes%ado5 aserrn. ,+e$: #arina. l+: prn%ipe. = =oro =oro: #o+o, #ue%o.

=uju, Ejuju: plu!as de ave, algunas gotas de la sangre del ani!al sa%ri$i%ado + peda3os de vs%eras ue $or!an parte de la o$renda a un oris#a. : :ek): pe ueo. :ekerek): gallito kikirik. :o &o Eri: rogarse la %abe3a. :oid): plu!a de loro. :oriko: #ierba. :orin: %antar. :okor: #uevo. :osi Ano: ue no #a+a en$er!edad. :osi E+o: ue no #a+a sangre. :osi ,k: ue no #a+a !uerto. :osi ($o: ue no #a+a desverg<en3as. :ue+e, Ekue+e, :ek)+e: pato :ukut): la !uerte. / /a$od): bote, e!bar%a%in. /arink*: rata. /aro : Yagru!a , en$er!o. /eri : %abe3a , sobre , en%i!a de. 2 2a$ere$n: alabado5 se desea su pure3a. 2agba, Nagba: sa%erdote de C#ang. 2al: toro. 2ana!, 2ana!: rel*!pago. 2ari': pen%as de guano o ra$ia. 2atip: %uenta %olor rojo ladrillo ue se e!plea en algunos %ollares de oris#as. 2erin: %uatro. 2eta: tres. 2e+i: dos. 2e'a: die3. 2o$oribale: rendir pleitesa, saludar a los superiores. 2ogbo: +o oigo. 2okeke: !u%#a%#o. 2o+ugba: saluta%in, i!plora%in a los oris#as o a los Eggn. ( (bba: re+. (bbi: %o%o5 rogar, re3ar. (bbi 1ikunti: %o%o pi%ado %on los dedos , pelli3o%os para arran%ar las puntas de un peda3o de %o%o. (bbin: !ujer. (be: %u%#illo. (%un, (%unisu: #o!bre 5 #o!bre sin verg<en3a. (%#in%n : !anjar de %a!arones, al%aparras, a%elgas + to!ates, %o!ida $avorita de (%#n. (d*, (dd*n : C#ivo %astrado5 %o!ida de (%#n + de (bba. (ddun, (ddu, (rdun: "igno o letra de adivina%in en el 0iloggn, el obbi + Ekuele, o ,kines. (did), (didir): /oro, %otorra, pa+aso. (dod: ro3ado. ($a: piedra i!*n. ($): los #uesos 6E-A75 ver. ($o%#): polvos para #a%er !ale$i%ios. (gbo: bos ue. (gge: !edi%ina. (k*n: %ora3n. (k*n C#o%#o: un solo %a!ino. (k: !arido. (kut*, (t*: piedra. (lel): ta!al #e%#o de $rijol de %arita + envuelto en #ojas de pl*tano. (lo: &abala'o, sabio. (!: agua. (!iero: agua sagrada ue %ontiene #ierbas, sangre de los ani!ales sa%ri$i%ados + otros ingredientes. (! >uto: agua $res%a. (!: #ijo, le%#e, pe%#o.

(!od): !u%#a%#o, !u%#a%#a. (nid): loro. (ni+oko oniloko: !arinero. (ni+oko orireko: pes%ue3o5 %abe3a del ave ue se le sa%ri$i%a al oris#a. (: !iel de abeja. (po: a%eite. (polopo (': !u%#o dinero. (r: !ante%a de %a%ao5 %abe3a. (riat): !aestro de %ere!onias de la 4egla de (%#a. (r A'ora u (r Aguo!a: %abe%ita de por%elana. (ri%#a, (ris#a: santo. (rki: no!bre se%reto del oddun5 ta!bi)n es el no!bre se%reto de una persona viva o !uerta a la ue se %onvo%a %on un to ue de ta!bor + no puede negarse a %o!pare%er. (rissa: santo ue se re%ibe, pero no se asienta. (ro A+i!bo: !ango. (run: sol, olor. (saide: le%#u3a. (sogbo: letra por !al %a!ino, !ala suerte, perjui%io. (ssode: a%to del &abala'o de registrarse a s !is!o. (t: aguardiente. (': ri ue3a, dinero. (unko, ('uko: %#ivo entero sin %astar. (3u3u: !onstruos !arinos. 1 1attak: #istoria antigua de los oris#as + re+es ue apare%en en los oddun de ,-. + el 0iloggn. 1upo: !u%#o. 1upua, :ukua: rojo. " "ara Ek: roga%in, puri$i%a%in %on ek. "ara+e+eo, "ara+e+): li!pie3a, puri$i%a%in. "u%o, Ako: llorar. > >ate: bledo. >et): palabra para adorar al santo5 grillo. >i!balera o Ca!bustera Ci!arrona: planta ue se e!plea para #a%er polvo para ebb. >iene propiedades %urativas. >o ,b*n E%#u: !u+ bien, gu*rdelo en la !e!oria . >uto: -res%o. ? ?nl &uruk: ue se va+a =o !alo, ue no #a+a prejui%io. Y Ye$*: ver A%#) de (rula. Yer): no!bre de los #ijos de Ye!a+* A Abani%o: e$u Abrir: 'uanka, duilando Abrojo: nguigo, nguino Abuelo: nkai, nkuku A%eite: !asi !aki A%tividad: kian+angla Adelante: +alanga ngui Adivinar: vititi!enso 6%on espejo !agi%o7,vititi nkobo6s76%on %ara%olos7 Adivino: kusa!bulero, ngango ngo!bo, vititi sa!bidilango 6vista del %ono%i!iento 7 Adorno: butan du!ba, !ona A$ri%a: 'ankila Agua: !ansa, !anso, !asa, !esi, +!asa Agua %o%o: !asa ka!puto Agua del !ar: kalunga, galunga, !asa kalunga . Agua del rio: lango %#olan Aguardiente: !ala$o, !asa agangulero

Aire: nkili, kunan$inda Aji: $otila Ajo: dia!puto, niasa Ala!o: !a%#uso, !e%#uso Alba#a%a: !edalo, guanguao Al%ol: !ala$o !binga, !abinga Algodon: dua!bo Al!endra: eguinse Alta: si!ane, sa!bi, sa!bia, nsa!bi, nsa!bia Altar: brandiku sa!bi, brandiku nsa!bi A!ado: ngua A!a: ngolele A!ane%er: dikolo!bo dikua!a A!arillo: !oa!ba A!arrar: kuta, nkuta A!iga: nkundi, +e+e A!igo: 'ankasi A!igos: bakundi A!uleto: !akuto An%estro: bakula Antepasado: bakula A ui: !unankuto Araa: !asu Arbol: bukua, !usi +aiti Arena: !iseke Ar@tes: ngungu Arrodillar: $uka!a Arro3: eloso, loso, +aloso Avispa: supi'anpungo A+udar: ka'anko A3ogue: $endingonde . A3ul: bundi & &abosa: so+anga &ailar: kina kua!e &aile: ki3u!ba &allena: lauriako &andera: kanda, lelensuata &aarse: !inia &ao: sala &ar%o: ku!be, nku!be &arriga: !alusa, kibu!o &astante: !bongo &aston: tongo &asura: nsasa, ntiti &ata: !atutu &auti3o: botika, gangango &eber: !u &ebida: %#a!ba, !ala$o &endi%ion: diangansua &i%#ito: bitilengo, 6n$i!an7 &i%#o 6s7: !un$uira,6!unin$uise7 &ien: kia!bote &igotes: sanso, nsanso &lan%o: !undele &o%a: nua, nia !ua, !unan nua ,!oa, nako &olsillo: kuto, nkuto, !unankuto &onita: !lo!be, !buta &ota: lusango &otar: +osa &otella: $u!bo, buate &ra3o: li!bo batole!bo &ro%#a: sa!a &ruja: guenge, nguenge &rujeria: kinda!ba, !a+o!be, !u!banda &rujo: tata nganga, tata nkisi, tata ndoki ,tata !a+o!be, nbandoki, ndongo, ngangulero

&ruto: !atutu &ueno: bundu, lulendo, !bote &urro: ko!bo bongala C Caballero: ndo, pana Caballito del 0iablo: nko!bo akino, nsusu !uteka Caballo: batu, nialo, nialu, $ato, n$ato, nkako Caballo !ediu!: ngango ngo!bo, nganga ngo!bo Cabe3a: brukoko, ntu, !uluanda Cabildo: !unanso Ca$): kundia, kasa, kualikilo Calaba3a: !ala!pe, nale, !akuke, !aluke Caldero: kiso, nkiso, !uluguanga Calentura: $uka, !$uka Caliente: banso Calor: banso, !u+ondo Callar: uisa Calle: nsila, sila Callese: ka'ako !atoko Ca!a: tanda, lukua!e, !$ue!be Ca!aron: brinda, nbrinda Ca!inar: kia!ene, kuenda, kiako Ca!ino: kuenda, kuendan, nsila Ca!pana: ngongo Ca!po: ngongo Ca!po: kuna+onda, kuna+anda, nseke, !u!useke, !iseke Canasta: ka'uandi Candado: !atui, ku!ba Candela: bansa, bansua, nbansua, !boso, ntu+a, baso, !baso Canela: !okoko 'ando Cantar: n$indan Canto: n$inda, !a!bo Caa: 2ikanga, !isanga, !uengue, !arioka Caa de a3u%ar: !adiandia, !usenga Caa brava: !ato!be Caon: !atende Cara: bundi, ita!a Cara%o: nko!bo, bonantoto, si!bu Carbon: etia Car%el: nso gando, kuta!u laba!bu Carne: !bisi, bisi, !bi$i, bi$i Carnero: !e!e, di!e!e Carta: !ukanda, nkanda Casa: nso, !unanso Casado: nkla Casa!iento: kusankana, longo Cas%ara: lele Cator%e: ku!i+a Ca3ador: !bole, 'alu!be Ca3ar: kuela Ca3uela: balongo, balonga, kalubango, !ulanganga, guin%#o, nguin%#o Cebolla: !olalo, alulosa, abubosa Ceiba: nsa!bi, ngundu, nsa!bia Ce!enterio: n$inda ntoto, kunanso, kunansinda Ceni3a: !polo kubi, !polo banso Cerebro: sa!idilango Ciego: 'a$a!ensu, kanaba C ielo: nsulu,sulu Cien: nka!a Cigarro: nsunga, sunga Cigarillo: nsunga !ene Ci!arron: pakase lele Cin%o: i$u!o Cintura: eluketo, !unila Ciudad: !bansa Clavo: !anna son+e

Cobrar: igana Co%ina: la!be Co%inar: ise Co%inero: !ulo!bi, !uala!bi Co%o: kano !puto, babo!ela busa, bana koko Co%odrilo: gando !unandansa Coge: kuata Coger: tala Cojo: gua$akulo Collar: sanga ndile, nkutu dilanga Co!er: gako, lubia Co!ida: ndia, uria, udia Co!paero: !panga sa!ba Co!prar: kuenda suila, kita Contra: nika Contento: !atoka ka'uando Conversando: banbangan Conversa%ion: burokoko Cora3on: nti!ate, nbundo, n%#ila Corojo: ntunde Correr: lenga Corriendo: san san Craneo: ki+u!ba Crusi$ijo: nkangui, nsa!biapiri Cru3.: nju!bo, tanda, kabusa Cuarto: suako Cuatro: i+a, tatu, e$ua Cuatro es uina: dilu, ndilu Cuatro vientos: kuluso, lu%ero Cuba: ngundo, ki!puto Cubano: 'an$uto Cu%ara%#a: nalende, kalu Cu%#illo: !beleko, bele, !bele$ina Cuerpo: nitu, !asi!enga, $u!angua!e Cueva: kasi!bo Cuidado: kirio, nkirio Culebra: !ba!ba, nsi!a Curandero: ngango buka, gangantare C#ivo: %#en%#e, eko!ba, ka!bo, ko!bo, nkango, nkongo C#us!a: angara C#is!oso: ndi!angui'a C#i uillo: 'atoko, guatoko C#ino: !ingango, !ongango 0 0a!e: kuende, atu+a, ta!bula, sa!ba, !pandika 0ar: kuba 0ao: dia!bo, kualono 0edo: !ioko, !ioka, nguika 0edos: nle!bo, li!bo 0erretir: languan 0eseo: ntondele 0espa%io: sualo, sualo 0espierto: 'iriko 0esprenderse: sakri, sakrila 0ia: da, !uine, dia!bo 0iablo: ndoki, ki!bundo, karire, !inia!pungo, ka%#anga, tata lubuisa, sa!pungo, doki 0iente: !enu, !eno 0ie3: ku!i 0ie%iseis: ku!isaba!i 0ie%isiete: ku!isabuare 0ie%io%#o: ku!inona 0ie%inueve: ki!i$ua 0inero: nsi!bo, si!bo, si!bongo, nbongo 0ios: nsa!bi, sa!bi, nsa!bia, sa!bia 0ioses: !pungos 0iosa: !pungu

0o%e: ku!i+ole 0olo: +ela, lunsa 0o!ingo: diansona 0on%ella: ki'aka 0onde: kilu!bo 0or!er: leka, solele 0os: +ole, tauo, +ari 0uele: +ele 0uea: ngunda nkita 0ueo: gangan gu!bo 0ul%e: di!bo, ndia!bo 0urante dia: kunanga 0urante no%#e: kuseka 0ur!iendo: talenkendo E Edad: kisoko El: !uena, !uana Ella: ndu!ba Ele$ant: nsa%#o, insane, bondantuei, pakasa sao, nsao E!bara3ada: lo+u Ena!orado: +a!bisa Enano: ndundo nbaka 6evil7 En%ender: ntu+a En%iende: songuila lu!uine Energia: 'anga En$er!edad: kuanku!ero, +ari +ari, +e!ba ,+e!bo En$er!o: +era, +ari, +an+ara, tubelanga Enojarse: $ula botan kando Entender: tukuenda Enterra: kun$unda Entierra: lu%a!ba n$inda ntoto Entrar: kota, kuenda Envidia: ki!pa, ki!palu Epilepsia: nianga Ere%%ion: n$ia ti!bisi Es%lavo: !abika, !ubika, !uika, !baki, !usensa Es%oba: !onsi, n!onsi, ka!ba, bao!bo Es%onder: kabansiero, kaban%#ielo Es%opeta: nkele, kele Es%ribir: !asanika, %#ikuere, !ukanda Es%u%#a!e: guisa Es%u%#a: sikili!a!bo Espanol: !usulu'andio Espejo: vititi !enso Espejuelos: lu!eno Espina: kere benda, kunai Espiri+u: nku+o, nkisa !asa, ngunda, ndundu, dundu, india!bo Espiritu: kindoki, kilu!bo Espiritu: n$u!bi Espiritu: !usanga Espiritu,6!alo: ndoki Esposa: nkana . Es uina: pa!bian nsila Estar: diata Esto+: +ear Esto!ago: puan boane, !onalusa Estrellas: buetete, buete, teten'anga! tete!boa, tango bonansisa, bunansisa Estudia: kundilonga EA%re!ento: tu$e, tu$i, ntu$i EAtranjero: lun'anda, lun'ando -aja: $anda, ponda -allesio: tondolo kua!e -a!a: bango -a!ilia: kanda

-antas!a: kinkindiki -avor: so$eka, nso$eka, !asikila -erro%arril: guio kila, nku!bre kuna+iere -iesta: sikiringo!a, kisobiakia, kisingokia ngola, bangalan -iesta,6baile7: ku!a kia ngola -iesta,6!si%a 7: !u!bo!a -ir!a: patibe!ba -e%#a: $endinde, +ilo -e%#a: $endinde, +ilo -loja: tui ka!asinda -ogo: kuta, nkuto, !unantu+a, !u+aka, !aka -orni%ar: ti!be, $i$igita o+ongo -rijole: guandi, nkita lu!be -rijoles %olorados: guandu !a+onda lele -rijoles negros: !adenso, !andenso -ruta: !a%#a$io -ruta bo!ba: !a%#a$io kisondo -uego: le!o, bukula -unda!ento: songue, !unalanga, pungun banso, +a+a 'anga -uneraria: +e!ba, $ua nso G Galleta: pogitana. Gallina: nsusu, sunsuketo, susukeke, 'ana!bolo. Gallo: nsusun kokoro, sunsu ketu, susun'ere, nsusu Gan%#o: sa!io Ganso: 'ankala Garabato: !o!bala Gato: ki!bungo, %#i'a!be, $u!an%ano, $undiankane, guai,tualengo Gata de !agi: bu!ba Gordo: bua!ato Gra%ias: ndondele, ntandole, tondele, ntandala, !oana, nki!andi, 'anka, n'anka, ndoso Grande: ntukua Grupo: krikoria Guanajo: nsa'a'o, ason'a, aso'a Guarder: nbaka Guerra: !ulonga, gongo!akarira Guitarra: la!brile !atoko, sansi!atoko 9 9abla: bobandinga, boba, !boba 9a%er: kuila 9a%#a: krengo, bele 9arina: diba, ndiba 9e!bra: nkendo, nketa 9er!ana: !pangui +akala 9er!ano: !pangui 9er!osa: bolo+a 9ernia: !ulungua 9ierbas: bikanda 9ierro: songe, nsonga 9ija: !oana, guandin 9ijo: !unan$uto, !unanu, !unana 9ilo: babuso 9in%#ado: !abi!bi 9oja: di$ue, kuku, nkanda 9o!bre: !uana, buru!bano, !abu!boa, +akara 9or!iga: kinio!i, !iasi!an n$itete, $uila 9ospital: kuanso, ku!anso 9o+: kuangui, guaki 9o+o: kuko 9ues: !atari pe!ba, !$ansi, +esi 9uesos: kongo!e, kangua!e, !uso!bo 9uevo: lele, !anki!a nsuso 9u!anidad: bantu 9u!o: disi ,

,glesia: !unanso nkisi, kunanso ,gnorer: 0iala!enso ,n%ienso: !polo nsa!bi ,ndio: !inganga badigaso, +a!boaki ,n$ierno: lurian bansa karie!pe!ba, +enda ku!bansa ,ni%ia%ion: !pangui sa!a, kirano, !ale!be goganti ,nteligen%ia: ntu ,rse: !bakuako, !ikuenda = =abon: saba, nsaba =arro: disanga =e$e: !bansa, ngu!bula, $u!o, n$u!o, npangala =engibre: ntua, tua =i%ara: 'ata, nputo guankala, $utu guankala =i%otea: nku$o, guru, $uko, sarakunseko =i!aguas: basi!ba kalulu !asa =i!agu: !pansa =orobado: guateka!a =oven: !atoko, baleke, !uleke =ubo: anka, unka, ioka =unto: a!biantsa =ura!ento: ki!bo, :i!ba =usti%ia: dundalonga, $ua!bata, n$ua!bata =utia: ngun%#e, ku!be, n$uku / /abor: kebula /adrar: !u$e /agartija: diansila /agri!as: !asosi /aguna: !ungane !onsa, tuale lango /argo: !bori+andi /avar: sanku!ali, sukula /e%#e: !agonde, nsunka /e%#usa: !inian puango, $ungo !asuka, !uni n$uanga /ejos: tanga nkanda /en: nso!bo, kiandongondo /evanter: sangula /evantate: sika!a /i%en%ia: gonad dari+a+a, gue+a+e /i!on: koronko, kiangana /i!pia3a: nsala, sala /i!pio: nsaku /o%o: $uati /o!a: su!ulongo /oro: nkusu /u%ero: tete!boa, ki!ango /una: ngonda, gonda,ngunda ,tango dilanso /unes: nsala /u3.: tu+a, !unia //over: !bula, n$ulanguisa //uvia: lango //anto: !asanga, sa!ba, sa!bia+a+a //enar: ku!bre //orando: dalan kua!e, dalan kua!i 2 2a%#ete: !bele 2adera: nti, !iti 2adre: +a+a, ngua, +e+e, kuandi 2adrina: +a+a, nsu!bo, ngundi 2aja: !bo!a, oka, bo!bo!a, ki!ba!ba 2al: ari, ngua!e, ko!bo sa!ba 2alo: ngongo, +ela, !ale!be 2andar: tu!a

2ano: inkuako, blanki, nguika, !be!ba, !be!bo 2anteka: !ansi, !ense 2aana: !asi!ene 2arido: !asuako, nkana, !atoko 2artes: nkando 2artillo: ndungo, bungo 2atar: bonda 2a+o!be: !a+o!be 2a+or: tata ngango, tata nkisi 2edi%ina: bilongo 2entira: ba!boo 2entiroso: ba!bunguei 2esa: brandiku 2ile: buke, nda!bo kinkolo, 'e!ba, di!bo 2irar: nsinde, !uene, bika 2ire: kili 2isterio: li!bo, nkui 2ontaa: kunale!ba, !ongo 2onte: n$inda, kunan$inda 2orir: ku$ua 2os%a: boansi, bonse 2os uito: lulendo, kango!a 2u%#o: bobe, ingui 2uerte: !alala 2uerto: n$u!be, nganga, nkula, bakula 2ujer: di!ba, nketo 2undo: be!ba, panguila, npanguila 2undo: ntoto 2isi%a: gunga$uto, !in'i, pung N Na%er: sapunto Nadir: guanbinda Nalgas: $e!be, bungonani, !atako, n$e!be Naranja: balala, !ua!ba, nbeg$o Nari3: !asuru, !asuri Nego%io: !be!bo Negro: !i$uita, kulu, +ando!be Ningun: !une pun Nia: !du!ba nene, ndu!ba bakala Nio: !oana luke, basikanda No: nani, ko No%#e: kalungo, buna $ukua No!bre: lusina Nosotros: tutu Nubes: +alan'a !unanlusa Nudo: nkango, gango Nueve: $ua, !endako Nuevo: lulend pen$ialo Nu!eros: uno8+esi, dos8+ole, tres,8itatu, %uatro8i+a, %in%o8i$u!o, seis8isaba!i, siete8isubuare, o%#o8inona, nueve8$ua, dies8ku!i ( (bispo: $u!o, n$u!o (%#o: inona (idos: !ato (igo: !o 'a (ir: kuto, sikiri !ato ,nkuto (jos: !ensu, !ato (reja: tuto, n'enga (rinar: lango banga (s%uro: to!be, !$ue!bo, !pi!pa. 1 1adre: tata 1agar: $uteno 1ai: nsi

1ajaro: sunso, nui, sunsun 1alabra: dinga 1alabras: !ato 1ala%io: !unanso 1alero: tata nkisi 1al!a: lala, !a!ba 1alo: kunie, nkunia 1alo!a: Nsuso nsa!bia 1an: !bolo 1antaloon: !bati, lele !akate 1antera: +a!akara, ko!bo bongala 1auelo: !benso, dilanso 1apel: katkan kanda 1ara: duala, nduala 1ared: lu!ba 1arir: kabo angasi 1arto: !pasi 1ato: nsusulango, bandango 1avo: nsusu asogue 1e%#o: nturu 1egar: tati 1eleando: !onongo+a, sa!bula! 1elo: nse$u, nsuke 1ellejo: kanda 1ena: n$ia, !agate 1ensando: bosando 1erdon: sa!bia ntuke, ntuke 1er!iso: kuenda banguanta 1erro: bua, !bua, ji!bia 1es%ueso: n%#inga 1es%ado: sonse 1ie: !u!alo, nta!be, !ioko 1iedra: !atari 1iedra i!an: $u!anda ki!penso 1iedra ra+o: nkita si!pungo 1i!iento: ndungo, tuola 1iojo: tatu 1ia: !iengue 1lanta: nsia!a, kongue 1latano: !akondo 1lu!as: nkanda, !ukanda 1o%o: kukako, !une +ole 1odrido: n$ua 1o%i%ia: gando, !u%uaputo, %abo ronda 1olvo: !polo 1olvora: $ula 1or ueria: ntu$e 1o3o: longue, ka!atoto 1renda: nganga, ganga, !unganga 1reso: nena luande 1ro#ibido: nlongo 1ronto: tui!ini 1rostituta: nkuna n'ako, !bisi labana 1rueba: 'alenga 1uente: !asa la!ba 1uer%o: !isunguru 1uerta: !unelando 4 4abo: sila, biokon%ila 4ai3: bugule 4ana: sire 4ata: !binda, !atutu 4aton: ntongo 4a+o: nsasi $ula 4e%oger: kuabilanga 4e%uerdos: sa!una nkenda

4edondo: ku+erere 4egresar: lurie 4eloj: ntiele 4esguardo: !akuto 4etrato: di!bo 4e3o: !abungo, !a!bo 4e+: n$u!o, nani 4i%o: !bongo 4in%on: kasuako 4ion: !banga 4io: lukango, !belesi 4ojo: !buaki, !engu 4o!per: diboa 4opa: nguelele, bebe, !beke 4oto: kitutu " "abado: 'engue "abana: !una, beko "abe: bika "abiduria: ntuan, bundanga "abio: n$u!o "a%o: ntutu, $uko "al: sukre !polo "aliva: !ete "alud: lu!bo ,nsala!aleku! "angre: !enga "anto: !pungo "apo: nkuila, n%#ulo "a+a: lelepu! "e!brar: n$uri, n$urintoto "eor: !pangui "ilen%io: !a!be "illa: ki!bundo, luando "oga: !usene, !ukolo, bulo "ol: ntango, tango "oldado: !ubuonga, !asoari "oledad: !oana kaka "o!brero: !usu!bo "ube: banda "uelo: ntore "ueo: kuanda, nso+i > >aba%o: nsunga, sunga >a!bor: ngo!a, ngo!a !puto >aro: !binga >a3a: ponda >e%#o: lulia >ela: kangu >te!pl: nso >ener: si!banka >ie!po: !bu, tango !alanda >ierra: ntoto >igre: ngo >ijera: nsa!a >inta: $iota, !enga $iota >irar: takula >iro: !unduko >okar: takalunga >odos: lu!bo >o!a: ntuala >o!ar: ta!bula >onto: soe >or!ento: !bula >rabajar: banga, nsikila >rankilo: +eka

>re%e: ku!i+ate >ren: nku!bre >riste3a: kikenda >rope3ar: !unantansila >rueno: kuankila ? ?no: +asi ?a: kiala ?va: !a!puto B Ba%a: naa, naja Bago: salantu'a Baliente: +en +en Balla: kuenda Bapor: nkubri, kalunga Baso: n%#uta Bela: !uenda Belorio: ta!bi Benedo: sansa!u, so!bi Bender: ntuenda Benga: !banga Berdad: !a!bianga Berde: !bi Berra%o: guangangulo Bete: kuenda, kuisa, diata Bieja: kienbo!ba, kiboba Biejo: nsula, okulu Biento: n$inda, i!penso Bientre: !unalu3a Bino: !ala$o, !baso Bira: bilula Birar: biringuer Bisita: sensa Bivir: buriri Bolar: kakuisa Bos: ndinga Y Yerba: n$ita Yerbas: !usanga C Capato:nkandu,!a!abo !polo kub, !polo banso %erebro D !ind 8 sa!idilango %iego D blind 8 'a$a!ensu, kanaba %ielo D sk+ 8 nsulu, sulu %ien D #undred 8 nka!a %igarro D %igar 8 nsunga, sunga %igarillo D %igarette 8 nsunga !ene, sunga !ene %i!arrn D es%aped slave 8 pakase lele %in%o D $ive 8 i$u!o %intura D 'aist 8 eluketo, !unila %iudad D %it+ 8 !bansa %lavo D nail 8 !anan son+) %obrar D %#arge 8 igana %o%ina D kit%#en 8 la!be %o%inar D to %ook 8 ise %o%inero D a %ook 8 !ulo!bi, !uala!bi %o%o D %o%onut 8 kano !puto, babo!ela busa, bana %o%o %o%odrilo D %ro%odile 8 gando !unadansa %oge D take 8 kuata %oger D to take 8 tala %ojo D li!ping 8 gua$*kulo

%ollar D ne%kla%e 8 sanga ndile, nkutu dilanga %o!er D to eat 8 gako, lubia %o!ida D $ood 8 ndi*, uria, udia %o!paero D %o!panion 8 !panga sa!ba %o!prar D to bu+ 8 kuenda suila, kita %ontar D tell 8 nika %ontento D #app+ 8 !atoka ka'uando %onversando D %onversing 8 banbang*n %onversa%in D %onversation 8 burokoko %ora3n E %ora3on D #eart 8 nti!ate, nbundo %orojo D pal! oil 8 ntunde %orrer D run 8 lenga %orriendo D running 8 san san %r*neo E %raneo D %raniu! E skull 8 ki+u!ba %ru%i$ijo D %ru%i$iA 8 nkagui, nsa!biapiri %ru3 D %ross 8 njubo, tanda, kabusa %uarto D roo! 8 suako %uatro D $our 8 i+a, tatu, e$u* %uatro esp uinas D $our %orners 8 dilu, ndilu %uatro vientos D $our 'inds 8 kulusu, lu%ero %uba D %uba 8 ngundo, ki!puto %ubano D %uban 8 'an$uto %u%ara%#a D %o%kroa%# roa%# 8 n$us), !pes, pese, !pese %u%#ara D spoon 8 luto, nalende, kal %u%#illo D kni$e 8 !beleko, bele, !bele$ina %uerpo D bod+ 8 nitu, !asi!enga, $u!angua!e %ueva D %ave 8 kasi!bo, kasi!ba %uidado D %are$ul 8 kirio, nkirio %ulebra D snake 8 !ba!ba, !ba!bo, si!a, nsi!a %urandero D #ealer 8 Ngango buka, gangantare %#ivo D goat 8 %#en%#), eko!ba, ka!bo, ko!bo, nkango, nkongo %#us!a D tras#+ $e!ale 8 *ngara %#is!oso D nos+ F gossiper 8 ndi!angui'a %#i uillo D s!all %#ild 8 'atoko, guatoko %#ino D %#inese 8 !ingango, !ogango da!e D give !e 8 kuende, atu+*, t*!bula, si!ba, !pandika dar D to give 8 kuba dao D #ar! 8 dia!bo, kualono dedo D $inger 8 !ioko, !ioka, ng<ika dedos D $ingers 8 nle!bo, le!bo derretir D !elt 8 langu*n deseo D desire 8 ntondele despa%io D slo'6l+7 8 sualo sualo despierto D a'ake 8 'iriko desprenderse D tear a'a+ $ro! 8 sakri, sakril* da E dia D da+ 8 b*, !uine, !ele!be, lu!bo diablo D devil 8 ndoki, kibundo, karire, !inianpungo, ka%#anga, tata lubuisa, sa!pungo, doki diente D teet# 8 !enu, !eno die3 D ten 8 ku!i die%is)is E die%eseis D siAteen 8 ku!isaba!i die%isiete D seventeen 8 ku!isabuare die%io%#o D eig#teen 8 ku!inona die%enueve D nineteen 8 ku!i$u* dinero D !one+ 8 nsi!bo, si!bo, si!bongo, nbongo dios D god 8 nsa!bi, sa!bi, nsa!bia, sa!bia dioses D gods 8 !pungos, npungos, !pungo, npungo diosa D goddess 8 !pungu do%e D t'elve 8 ku!i+ole dolor D pain 8 +ela, lunsa do!ingo D sunda+ 8 diansona don%ella D virgin 8 ki'aka donde D '#ere 8 kilu!bo, kil dor!ir D sleep 8 l)ka, solele dos D t'o 8 +ol), tauo, +ari duele D it #urts 8 +ele duea E duena D $e!ale o'ner 8 nguda nkita dueo E dueno D !ale o'ner 8 gang*n gu!bo

dueo E dueno D o'ner 8 dundu !be dul%e D s'eet 8 di!bo, ndi!bo durante dia D during da+ti!e 8 kunanga durante no%#e D during evening E kuseka dur!iendo D sleeping G talekendo edad D age 8 kisoko el D #e 8 !uene ella D s#e 8 !uena ele$ante D elep#ant 8 nsa%#o, insan, bondantuei, pakasa sao, nsao e!bara3ada D pregnant 8 lo+ ena!orado D lover 8 +a!bisa enano D d'ar$ 8 ndundu !baka 6evil7 en%ender D lig#t up 8 tu+a, ntu+a en%iende D lig#t it 8 songuil* lu!uine energa E energia D energ+ 8 '*nga en$er!edad D si%kness, disease 8 kuaku!enu, +ari +ari, +e!ba, +e!bo en$er!o D si%k person 8 +era, +ari, +*n+ara, tubelanga enojarse D get !ad 8 $ula bot*n kando entender D understand 8 tukuenda enterrar D bur+ 8 kun$unda entierro D burial 8 luka!ba n$inda ntoto entrar D enter 8 kota envidia D env+ 8 ki!pa, ki!palu epilepsia D epileps+ 8 nianga ere%%in D ere%tion 8 n$ia ti!bisi es%lavo D slave 8 !abika, !ubika, !uika, !baki, !usensa, babika es%oba D broo! 8 !onsi, n!onsi, ka!ba, bao!bo es%onder D #ide 8 kabansiero, kaban%#ielo es%opeta D ri$le 8 nkele, kele es%ribir D 'rite 8 !asanika, %#ikuere, !ukanda es%u%#a!e D listen to !e 8 guis* es%u%#ar D listen 8 sikili!a!bo espaol D spanis# 8 !usulu'andio espejo D !irror 8 lu!uino, lu!ino, lu!ueno, vititi !enso, vititi !ensu, !paka lu!ueno espejuelo D glasses 8 lu!eno espina D t#orn 8 kere benda, kunia espritu E espiritu D spirit 8 n%u+o, nku+o, nkisa !asa, ngunda, ndndu, diba!ba, +e!berek)n, dndu, si!bi, +i!bi, ndoki, india!bo, +i!bi espritu 6brujeri*7 E espiritu D evil spirit 8 kindoki, kilu!bo espritu 6nganga7 E espiritu D %auldron spirit 8 n$u!bi espritu 6$antas!a7 E espiritu D p#antas! spirit 8 !usanga espritu 6!alo7 8 espiritu D bad spirit 8 ndoki esposa D 'i$e 8 nkana es uina D %orner 8 pa!bi*n nsila estar D to be 8 diata esto+ D i a! 8 +era est!ago D sto!a%# 8 puan boane estrellas D stars 8 buet)te, bu)te, tet)n'anga! tete!boa, tango bonansisa, bunansisa, !akoria estudiar D to stud+ 8 kudilonga eA%re!ento D eA%re!ent 8 tu$e, tu$i, ntu$i eAtranjero D stanger 8 lu'anda, lun'ando $aja D belt 8 $anda, pond* $alle%i D de%eased 8 tondol kua!e $a!a D $a!e 8 bango $a!ilia D $a!il+ 8 kanda $antas!a, espirit D p#antas! spirit 8 kinkindik $avor D $avor 8 so$eka, nso$eka, !asikila $erro%arril D train 8 guio kila, nku!bre kuna+iere $iesta D part+ D $estival 8 sikiringo!a, kisobiakia, kisingokia ngola, bangal*n $iesta 6baile7 D dan%e part+ 8 ku!a ki* ngola $iesta 6!usi%a o !si%a7 D !usi% $estival 8 !u!bo!a $ir!a D signature or sign 8 patibe!ba $le%#a D arro' 8 $endind), +ilo $loja D loose 8 tui ka!asinda $ogn E $ogon D stove 8 kuta, nkuto, !unantu+a, !u+aka, !aka $orni%ar D $orni%ate 8 ti!b), $i$ita o+ongo $rijoles D beans 8 guandi, nkita lu!be

$rijoles %olorados D red beans 8 guandu !a+onda lele $rijoles negros D bla%k beans 8 !adenso, !andenso $ruta D $ruit 8 !a%#a$io $ruta bo!ba D papa+a 8 !a%#a$io kisondo $uego D $la!e 8 le!o, bukula $uer3a D strengt# 8 ngunsa, golo, ngolo $u!ar D to s!oke 8 basuke snga, !unu suk) nsunga, $atibe!ba $unda!ento D $unda!ental %auldron, root %auldron 8 songue, !unalanga, pungn banso, +a+a 'anga, bango sasinguila $uneraria D $uneral 8 +)!ba, $u* nso galleta D %ra%ker 8 pojitana gallina D #en 8 nsusu, sunsuketo, susukek), 'anabalo, 'ana!bolo gallo D rooster 8 susn kokoro, suns kek, susun'ere gan%#o D #ook 8 sa!io ganso D goose 8 '*nkala garabato D bran%# sti%k 8 !o!bala gato D %at 8 ki!bungo, %#i'abe, $u!ankano, $undiankane, g<ai, nguai, tualengo gata de !agia D !agi% %at 8 bu!ba gordo D $at !an 8 bua!ato gra%ias D t#anks D t#ank +ou 8 ndondele, ntandele, tondele, ntandala !oana, nki!andi, sundi, donso, ndonso, !anbote,'uanka, n'uanka grande D large 8 ntuku* grupo D group 8 krikoria guanajo E pavo D turke+ 8 nso'a'o, ason'*, aso'* guardar D put a'a+ 8 nbaka guerra D 'ar E battle 8 !ulonga, gondo!aka+ira guitarra D guitar 8 la!bril) !atoko, sansi!atoko #abla E #ablar D speak 6to7 8 bobadinga, boba, !boba, ndinga, taba, ntaba #a%er D to do 8 kuila #a%#a 6!a%#ete7 D #a%#ette 6!a%#ete7 8 !bele, bele, krengo #arina D %orn !eal 8 diba, ndiba #e!bra D $e!ale 6girl7 8 nkendo, nkenta, nketa #er!ana D sister 8 !pangui +akala #er!ano D brot#er 8 aburo, $u!bie, n$u!bie, nia!be, pakisia!e, nko!bo, nkondo #er!osa D beauti$ul 8 bolo+a #ernia D #ernia 8 !unngua #ierbas D #erbs E plants 8 bikanda #ierro D !etal E steel 8 song), nsong) #ija D daug#ter 8 !oana, guandin #ijo D son 8 !una$uto, !unanu, !unana #ilo D string 8 babuso #in%#ado D s'ollen 8 !abi!bi #oja D lea$ 8 di$u), kuku, nkanda #o!bre D !an 8 bakala, a!baro, burubano, !abu!boa, +akara, +akala, +aroka, gualada, !abe!ba #or!iga D ant 8 kinio!i, !iasina!, !iansi!an n$itete, $ika+a, $uila #ospital D #ospital 8 kuanso, ku!anso #o+ D toda+ 8 lelu, kuangu, guaki #o+o D #ole 8 kuko #ueso D bone 8 !atari pe!ba, !$ansi, +esi, bi+esi, be+esi #uesos D bones 8 kongo!a, kangua!e, !uso!bo #uevo D egg 8 lele, !anki!a nsuso #u!anidad D people 8 bantu #u!o D s!oke 8 disi iglesia D %#ur%# 8 !unanso nkisi 6kisi7, kunans, a!as !pubola ignorar D ignore 8 diala!enso in%ienso D in%ense 8 polo, !polo nsa!bi 6nsa!bia7 indio D indian 8 !inganga badigaso, +a!boaki in$ierno D in$erno 8 lurian bansa karie!pe!be, +enda ku!bansa, ku!bab!a ini%ia%in E ini%ia%ion D initiation 8 bund*n nkisi 6kisi7, bund*nkisi nganga, ki!ba, ki!bo, !bele ng*ngano ini%iado D initiate 8 !pangui sa!a, kirano, !ale!be goganti inteligen%ia D intelligen%e 8 ntu irse D to leave 8 !bakuako, !ikuenda jabn E jabon D soap 8 saba, nsaba jarro D jar 8 disanga je$e D %#ie$ 6person in %#arge7 8 !bansa, ngubula, $u!o, n$u!o, !pangala jengibre D ginger root 8 ta, nta j%ara E ji%ara D %o%o s#ell %up 8 'at*, nputo gu*nkala, $utu kuankala

ji%otea D turtle 8 nku$o, gur, $uko, $urio, $ul, sarakuseko ji!aguas D t'ins 8 basi!ba kalulu !asa ji!agua D t'in 8 !pansa jorobado D %rooked 8 guateka!* joven D +oung 8 !atoko, baleke, !uleke jubo D jui%e 8 anka, uka, ioka junto6s7 D toget#er 8 a!bianta jura!ento D s'earing 6in %ere!on+7 8 ki!bo, ki!ba justi%ia D justi%e 8 dundalonga, dundalonda, $ua!bata, n$ua!bata poli%ia D poli%e 8 gando juti* E jutia D possu! 6$ound in %uba not ?"7 8 ngun%#e, ku!b), sisi, n$uku, %#onde, n%#onde, ku!b), $u!b) la %ardid del %obre D o%#un, %ongo 8 !a!a %#ola, !a!a %#olan, %#ola la virgen de las !er%edes D obatala, %ongo 8 tie!bla tierra la virgen de regla D +e!a+a, %ongo 8 baluande, balunga, kalunga, !adre agua labor D labor D 'ork 8 kebula ladrar D to bark 8 !u$e lagartija D li3ard 8 diansila, diansi+a, ndionsila l*gri!as E lagri!as D tears 8 !asos laguna D lagoon 8 !ungane !onsa, tuale lango largo D long 8 !bori+andi lavar D 'as# 8 saku!ali, skula la3aro E san la3aro D la3arus 8 !$u!be, n$u!be le%#e D !ilk 8 !agonde, !an$anina, suka, nsuka le%#u3a D o'l 8 !ini*n puango, $ngo !a$uka, !uni an$uanga lejos D $ar 8 tanga nkanda len D lion 8 nso!bo, sa!bo, nso!bo, kosi, %#, kiandongondo, nso!bo levantar D to li$t 8 s*ngula lev*ntate E levantate D stand up 8 sika!a li%en%ia D per!ission 8 gue+a+e, gonda dari+a+a li!n E li!on D li!e 6le!on7 8 koronko, ki*ngana li!pie3a D %leaning 6puri$+ing7 8 sala, nsala li!pio D %lean 8 nsaku lo%o D %ra3+ 8 $irali, $uali, $uati lo!a D #ill 8 sulu!ongo loro D gre+ a$ri%an parrot 6sa%red bird7 8 nkusu lu%ero D e uated to #ol+ g#ost 8 tetenboa, ki!ango, %#a!alongo luna D !oon 8 !posi, ngonda, ngondia, gonda, lungonda, ngunda, lengonda, t*ngo dilans lunes D !onda+ 8 nsala lu3 D lig#t 6also brig#tness7 8 tu+a, !unia llover D to rain 8 !bula, n$ulanguisa lluvia D rain 8 lango llanto D %r+ 8 !asanga, sa!ba, sa!bia+a+a llenar D $ill 8 ku!br) llorando D %r+ing 8 dal*n kua!e, dal*n kua!i !a%#ete D !a%#ete 8 !bele, !beli, beleko, !beleko, lu!bendo !adera D 'ood 8 nt, !iti !adre D !ot#er 8 +a+a, +e+), kuandi, 'andi, ngu* !adrina D god!ot#er 8 +a+a, su!bo, nsu!bo, ngudi, tikantik* !agia D !agi% 8 ki!pa !aj* E !aja D serpent 8 !bo!a, noka, bo!bo!a, bu!be!a, ki!ba!ba !al D bad 6!ali%ious7 8 +il*, ari, gua!e, ngua!e, ko!bo si!ba !alo D bad 8 ngongo, +ela, !ale!be !andar D send 8 tu!a !ano D #and 8 inkuako, blank, nguika, bata, nke'a, !be!ba, lu!bo, be!bo, !be!bo !ante%a D lard 8 $eria, !asi, !ense !aana E !anana D to!orro' 8 bari, !bari, !asi!ene !ar D o%ean 6sea7 8 kulunga, bulunga !arido D #usband 8 !asuako, nkana, nga!i, !atoko, bakal !artes D tuesda+ 8 nkando !artillo D #a!!er 8 dungo, ndungo, bungo !atar D kill 6also sa%ri$i%e7 8 bond*, vonda !a+o!be D !+ster+ o$ t#e spirits 8 !a+o!be !a+or D elder 6in %#arge7 8 tata ngango, tata ngango, tata nkisi, tata nkisa, !pa!bia nkisa !edi%ina D !edi%ine 8 bilongo !entira D lie 8 ba!b !entiroso D liar 8 ba!bunguei

!esa D table 8 brandiku !iel D #one+ 8 nda!bo kinkolo, 'e!ba, di!bo !irar D to look 8 sinde, nsinde, !uene, tala, ntala, bika !ire D look 8 kili !isterio D !+ster+ 8 le!bo, nku !ontaa E !ontana D !ountain 8 kunale!ba, !ongo !onte D 'oods 8 anabutu, $inda, n$inda, kunan$inda, !usitu !orir D to die 8 lu$ua, ku$u* !os%a D $l+ 8 boansi, bons) !os uito D !os uito 8 lulendo, kango!a !u%#o D plent+ 8 bob), ingui !uerte D deat# 8 !alala !uerto D dead 8 n$u!bi, n$u!be, !$u!be, nganga, nkula, bakula, bankita !ujer D 'o!an 8 kasi'a, di!ba, nkento !undo D 'orld 8 be!ba, panguila, npanguila !undo 6tierra7 D 'orld 6eart#7 8 ntoto !si%a E !usi%a D !usi% 8 gunga$uto, !in'i, pung na%er 6na%i7 D born 8 sapunto, saputa nadar D s'i! 8 guabinda nalgas D butt 6%#eeks7 8 $e!be, bungonani, !atako, n$e!be naranja D orange 8 balala, !ua!ba, !alata, !be$o nari3 D nose 8 beno nsu!o, !asuru, !asur nego%io D business 8 !be!bo negro D bla%k 8 !i$uita, kulu, +ando!be, +andobo, !u$uita ninguno D none 8 !une pun nia E nina D girl 8 !oana nen), !oana bakala nio E nino D bo+ 8 balgue, !oana luke, basikanda, !oana, !uana, buta no D no 8 nani, ko no%#e D nig#t 8 kalungo, buna $ukua, bunan$uka no!bre D na!e 8 lusina nosotros D 'e 8 e tutu nubes D %louds 8 +alan'* !unansula nudo D knot 8 nkango, gango, ngango nueve D nine 8 $u*, !endako nuevo D ne' 8 lulendo pen$ialo n!eros E nu!eros D nu!bers 8 unoDone 8 +esi, dosDt'o 8 +ole, tresDt#ree 8 itatu, %uatroD$our 8 i+a, %in%oD$ive 8 i$u!o, seisDsiA 8 isaba!i, sieteDseven 8 isubuare, o%#oDeig#t 8 inona, nueveDnine 8 $u*, die3Dten 8 ku!i obispo D bis#op 8 $u!o, n$u!o o%#o D eig#t 8 inona, !endete odos D ears 8 !ato oigo D #ear 8 !o 'a or D to #ear 8 sikiri !ato, kuendan, kuto, nkuto, 'iri ojos D e+es 8 !uini, !esu, !ensu oreja D ear 8 !ato, tuto, n'enga orinar D urinate 8 lango banga os%uro D dark 8 to!be, !$ue!bo, !pi!pa padre D $at#er 8 tata pagar D pa+ 8 $uteno pas E pais D %ountr+ 8 ns p*jaro E pajaro D bird 8 nu, sunsun, sunso palabra D 'ord 8 dinga palabras D 'ords 8 !ato pala%io D pala%e 8 !unanso, !unans palero D priest o$ t#e dead 6%ongo priest7 8 tata nganga, padre nganga, tata nkisi pal!a D pal! 8 lala, !a!ba palo D sti%k 8 saku saku, nkunia, kunie palo!a D pigeon 8 !pe!be, sunso nsa!bia, +e!be pan D bread 8 bolo, !bolo pnataln E pantalon D pants 8 !bati, lele !akate pantera D pant#er 8 +a!akara, ko!bo bongala pauelo E panuelo D #andker%#ie$ 8 lilenso, dilanso, dileso, direso, benso, !benso papel D paper 8 katik*n kanda para D $or 8 duala, nduala pared D 'all 8 l!ba parir D to give birt# 8 kabo angasi parto D birt# 8 !pasi

pato D du%k 8 nsusulango, badango, barango, u$adango pavo D turke+ 8 suso asogue pe%#o D %#est 8 turu, nturu, tulu, ntulu pegar D to #it 8 tati peleando D $ig#ting 8 !onongo+a, sa!bul*n, sa!bil*n pelo D #air 8 inse$e, nse$u, !abuisa, se$u, se$, nsuesi, suke, nsuke pellejo D skin 8 kanda pena D s#a!e 8 n$a, !agate, !akate pensando D t#inking 8 bonsando perdn E perdon D sorr+ 8 sa!bia ntuke, +ai, ntuke per!iso D per!ission 8 kuenda banguata, kuendan banguata perro D dog 8 !boa, !ba, +i!bis, !bulo, ji!bi* pes%ue3o D ne%k 8 %#inga, n%#inga pes%ado D $is# 8 sonsi, sons) pie D $oot 8 lu!be, !u!alo, alu!alo, nta!be, ta!be, nta!be, !alo, !ioko, dikuenda piedra D ro%k 8 !atari piedra i!*n D !agnet 8 $u!anda ki!peso, $u!anda i!peso piedra ra+o D ro%k $or!ed b+ lig#ting 8 nkita si!pungo pi!ienta 6+ de guinea7 D dungo, ndungo, tuola piojo D $lea 8 tat pia E pina D pineapple 8 !iengue planta D plant 8 tia!a, nsia!a, kongu) pl*tano E platano D !akondo, !anko!a plu!as D $eat#ers 8 nkanda, !ukanda po%o D little 8 kukako, !une +ol) podrido D rotten 8 +aola, n$u*, $u* poli%a D poli%e 8 $iota, gando, !ukuaputo polvo D po'der 8 polo, !polo plvora D gun po'der 8 $ula, n$ula por uera E por ueria D tras# 8 tu$iro, ntu$e po3o D 'ell 8 longue, ka!atoto prenda D a!ulet 8 nganga, ganga, !a%uto, kundu, nkundu, ki!bisa, !uganga, !ungonga preso D prisoner 8 nena luande pro#ibido D pro#ibited 8 nlongo pronto D ui%kl+ 8 tui!ini prostituta D prostitute 8 nkuna n'ako, !bisi labana, kontoria prueba D proo$ 8 'alenga puente D bridge 8 !asa la!ba puer%o D pig 6s'ine7 8 !isunguru puerta D door 8 !unelando rabo D tail 8 sila, bioknsila ra3 E rai3 D root 8 bugule rana D toad 8 sir), %#ul* rata D rat 8 !binda, !atutu, kibe ratn E raton D !ouse 8 untongo, ')nputo, pu, npu, puku, !puku, jipuko, jipuku ra+o D lig#tning 8 nsasi $ula, +ilo, !ukia!a re%oger D gat#er 8 kuabilanga re%uerdos D !e!ories 8 sa!una nkenda redondo D round 8 ku+erer), ku+ere regresar D return 8 lrie reloj D %lo%k 8 ntiele, bunga$uto resguardo D a!ulet 6s!all7 8 !a%uto, !akuto, p*nga, kindo, !pungo, !pungu, nganga, ganga, kabunga, !abula, kondo retrato D p#otograp# 8 di!bo re3o D pra+er 8 !abungo, !a!bo re+ D king 8 n$u!o, $u!an%#, $u!ua!pi, !ani ri%o D ri%# 8 !bongo rin%n E rin%on D %orner 6inside #ouse7 8 kasuako rion D kidne+ 8 bang*, !bang*, banga, !banga ro E rio D river 8 lukala, kuilo, lukango, !belesi, !bilesi rojo D red 8 !buaki, !engu ro!per D tear 6break7 8 boa, diboa ropa D %lot#ing 8 lele, nguelele, n%#e, !beke, !iengue roto D broken 8 kitutu s*bado E sabado D saturda+ 8 'engue, ngu), dengu) sabana D bed s#eet 8 inseke, beko, !una, ditutu saber D to kno' 8 bika, gualuki

sabidura E sabiduria D 'isdo! 8 tu*n, ntu*n, bundanga sabio D 'ise!an 8 n$u!o sa%erdote D priest#ood 8 n$u!o bata sa%o D sa%k 6burlap7 8 ntuku, $uko sal D salt 8 sukre, !polo saliva D saliva 8 !ete salud D #ealt# 8 +ila, !ale!be, sala!aleko, nsala!aleko, nsala!ale%u!, sala!ale%u! saludo D greeting 8 !ale!be n+ale san la3aro 6arara7 D la3arus, %ongo 8 !$u!be, n$u!be san pedro D saint peter, oggun 8 3arabanda, sarabanda sangre D blood 8 !enga, ki!enga santa barbara D %#ango, %ongo 8 siete ra+os, nsasi santa teresa de jesus D (+a, !ot#er t#eresa 8 %entella, !ari'anga, !a!a 'anga santo D saint or deit+ 8 !pungo6s7, !pungu6s7 sapo D toad 8 %#ul*, n%#ulo, nkuila, ndinsila sa+a D skirt 8 lelepun se%reto D se%ret 8 abaka, sokinakue seis D siA 8 isaba!i se!brar D plant 8 n$uri, $uri, $urintoto seor D !ister 8 !pangui seora D !isses 8 penda, ngana, nkento serpiente D serpent 8 !bu!ba, nsia!a silen%io D silen%e 8 !a!be silla D %#air 6seat7 8 $u!bo, luando, kibundo soga D rope 8 !usene, ni!a, bulo, !ukolo sol D sun 8 ntangu, ntango, tango, tangu soldado D soldier 8 !aserer, !asoari, !ubonga soledad D solitude 8 !oana kaka so!brero D #at 8 kisu!bo, !usu!bo, !asu!bo sube D %li!b 8 banda suelo D $loor 8 tore, ntore sueo D drea! 8 kuanda nso+i taba%o D %igar 8 nsunga, sunga ta!bor D dru!s 8 go!a, ngo!a, ngo!a !puto, kingo!a, !ula, !asikuila tarro D bull #orn 8 !binga, bani, nbani tarro 6%argado de nganga7 D bull #orn 6%auldron se%ret7 8 !paka ta3a D %up 8 ponda, n%#* te%#o D roo$ 8 lulia tela D %lot# 8 kangu te!plo D te!ple 8 nso tener D #ave 8 si!banka tie!po D ti!e 8 !bu, tango, !alanda tierra D eart# 8 ntoto, nsi tigre D tiger 8 ngo, lugo, kinaningo tijera D s%issors 8 kesi, nsa!a tinta D d+e or ink 8 $iota, !enga $iota tirar D t#ro' 8 t*kula tiro D t#re' 8 !unduko to%ar D tou%# 8 takalunga todos D all 8 lu!bo to!a D take 8 ntuala, $a!bo to!ar D to drink 8 ta!bula tonto D du!!+ 8 so) tor!ento D stor! 8 !bula trabajar D to 'ork 8 banga, nsikila tran uilo D %al! 8 +eka tre%e D t#irteen 8 ku!i+ate tren D train 8 nku!bre tres D t#ree 8 itatu, tatu triste3a D sadness 8 kikenda trope3ar D stu!ble 8 !unantansila trueno D t#under 8 kuankila, guankila uno D one 8 +esi ua D $inger nail 8 kiala uva D grape G !a!puto va%a D %o' 8 naa, naj* vago D la3+ 8 salantu'a

valiente D valiant 8 +en +en valla D go 8 kuenda, $uase vapor D vapor 8 nkubri kalunga vaso D glass 8 %#uta, n%#uta vela D %andle 8 !uinda, !unda, !uenda velorio D 'ake 6$or t#e dead7 8 ta!bi vendado D deer 8 piti, sansa!, so!b, kab, %#* vender D sell 8 tuenda, ntuenda venga D %o!e 8 !banga, !bonga, 'uanda verdad D trut# 8 !abianga verde D green 8 !b verra%o D idiot 6bone#ead7 8 guangangulo vete D leave 8 kuenda, uenda, kuisa, diata vieja D elderl+ 'o!an 8 kienbo!ba, kiboba viejo D elderl+ !an 8 nsul*, okubo, okulu viento D 'inds 8 n$inda, $inda, n$in$i, i!penso vientre D 'o!b 8 !analusa, nunalusa vino D 'ine 8 !ala$o !abe+a, !ala$o !baso vira D turn 8 bilula virar D to turn 8 biringuer visita D vistor 8 sensa vivir D to live 8 buriri volar D to $l+ 8 kakuisa vo3 D voi%e 8 ndinga +e!a+a 6la virgen de regla7 D +e!a+a, %ongo e ual 8 baluande, balunga, kalunga, !adre agua +erba D plants 8 n$ita, !atiti, vititi +erbas D #erbs 8 !usanga 3apato D s#oe 8 !a!abo, nkandu

You might also like