Ankaradan Rzgar Gibi Medvedev Geti

Dr. Ali ASKER*

Vize kalkt diye kimse havaalanna komasn
Rusya stanbul Bakonsolosu 05 Mays 2010

Sovyetler Birliinin dalmasndan sonra Rusya ve Trkiye arasnda youn bir rekabet olumutur. Bu rekabetin en ok grld alanlar, Kafkaslar ve Orta Asyadr. Sz konusu corafya tarihi, ekonomik ve jeopolitik olarak Trkiye ve Rusya asndan ne kadar nemliyse rekabetin yaanmas da bir o kadar doaldr. 1990larda iki lke arasndaki kar atmalar zaman zaman tansiyonu ykseltti. Buna ramen yaanan rekabet sreci bir lde kontrollyd ve tahmin edildiinden daha lml geti. Yeni dnemde Trkiye-Rusya ilikileri 25 Mays 1992 tarihli Trkiye Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu Arasndaki likilerin Esaslar Hakknda Antlama ile balad.1 Bu anlamann temelini, Avrupa ve Asya ktalarnn birletii ve Trkiye ile Rusyann komu olarak yer aldklar blgede bar ve istikrara katkda bulunma niyeti oluturmaktadr. stikrarl bir Trkiye-Rusya ilikilerinin geliim srecini yakalamak hi de kolay olmad. Trk-Rus ilikilerini deerlendiren uzmanlar 1990l yllarn bouna harcandna inanmaktalar. SSCBnin yklmasnn ardndan yeni Rusyann ilan ettii siyasi rota srekli Dou ile ilikilerine zarar verme pahasna genellikle Batya ynelik idi.2 Bu anlamda B.Yeltsinin Devlet Bakanl dnemi, Rusyann d politikas asndan en ksr ve en vizyonsuz dnemdir. 1990l yllarn sonlarna doru iki lke arasndaki ticari ilikiler hzla geliirken Rusya ve Trkiyenin blgeye ynelik rekabet politikalar da gittike deimeye balad. Birok alanda ve konuda yeni ibirlii olanaklar ortaya kt. 16 Kasm 2001 tarihinde dnemin dileri bakanlar . vanov ile . Cem tarafndan New Yorkta imzalanan Avrasyada birlii Eylem Plan, ilikilere yeni bir boyut kazandrd. Bu anlama ile ilk kez ibirlii alanlar ayrntl bir ekilde tanmland. Trkiyede AKP dnemi Rusya ile ilikilerin daha younlat bir dnemdir. 12-15 ubat 2009 tarihleri arasnda Cumhurbakan A.Gln Rusya Ziyareti Trk-Rus likilerinde yeni dnemin balamas eklinde deerlendirildi. Bu ziyaret srasnda Trkiye Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu Arasndaki likilerin Yeni Bir Aamaya Doru lerlemesi ve Dostluun ve ok Boyutlu Ortakln Daha da Derinletirilmesine likin

* 1 2

21. Yzyl Trkiye Enstits Rusya-Avrasya Aratrmalar Merkezi Bakan 19 Temmuz 1994 tarihinde yrrle girdi. Aleksandr Reutov, Dmanlktan stratejik ortakla; Rusya ve Trkiyeyi ortak hedefler yaklatrd, http://www.haberrus.com. 13 Mays 2010.

Haziran 10 Say: 18

21. YZYIL

[49]

Dr. Ali Asker

Ortak Deklarasyon3 imzaland. Austos 2009da Putinin Trkiye ziyareti srasnda da 20den fazla anlama imzaland. 12-13 Ocak tarihlerinde Rusya Babakan V. Putinin davetlisi olarak Moskovaya gitmesi Trk ve Rus medyasndan nemli bir ziyaret olarak deerlendirildi. Bu bahar havas iinde gerekleen son ziyaret olan V.Medvedevin Mays aynda yapt iki gnlk ziyaret de birok anlamann imzalanmasyla sonuland. Basn/Yayn Organlarnda Tarihi Anlamalar Abartmas Medvedevin ziyareti Trk medyasnda adeta bir bayram havas estirdi. Basnda yaplan yorumlar, atlan balklar neredeyse birbirinin kopyasyd. Rusya ile Tarihi Alm Dnemi: Vizeler Kaldrld, Nkleer Santral Anlamas Tamam! Ankara uluslararas alanda tarih gnlerinden birini yaad. Rusya ile diplomatik ilikilerin kurulmasnn 90. yldnmnde Devlet Bakan Dmitri Medvedev'i arlayan Trkiye, yeni bir dnemi balatt. Medvedev'in drt uakla geldii Ankara'da 17 stratejik anlamaya imza atld.4 Basn/yayn organlarnda tarihi ve stratejik anlamalar olarak belgelerin ieriine baktmz zaman estirilen bayram havasnn gereksiz olduu sylenebilir: mzalanan belgeler ana balklaryla unlardr: - Nkleer g santralinin tesisine ve iletimine dair ibirlii anlamas'' - Vize muafiyeti ngren anlama - Tarm ve Kyileri Bakanl ile Rusya Federasyonu Federal Veterinerlik ve Bitki Karantina Servisi arasnda tahl ve rnlerinin kalite ve gvenilirliinin salanmas konusunda memorandum.
3 4
:L?JBOPK=Y 8BHI=N=SFY L MNLA?FDBKFF H KL?LJQ WP=MQ LPKLTBKFG JBDAQ 9LOOFGOHLG <BABN=SFBG F ;QNBSHLG 9BOMQ>IFHLG F A=IVKBGTBJ Q@IQ>IBKFF ANQD>U F JKL@LMI=KL?L@L M=NPKCNOP?= [ bd RB?N=IY caag @LA=[ '11.\ 333])/&+*(,]/2 1&41 %-$0 caag ac cbcffe]0'1+*

Sleyman Kurt Erdal en, Vizeler kaldrld, nkleer santral anlamas tamam: Rusya ile tarih alm, Zaman, 13 Mays 2010.

[50]

21. YZYIL

Haziran 10 Say: 18

Ankaradan Rzgar Gibi Medvedev Geti

- Trkiye'den kanatl et ve ilem grmemi kanatl et rnlerinin gnderme artlar konusunda Tarm ve Ky leri Bakanl ile Rusya Federasyonu Federal Veterinerlik ve Bitki Karantina Servisi arasnda mutabakat zabt. - 2010-2011 yllar iin turizm alannda ibirlii program. - Karadeniz Blgesindeki ham petroln Samsun-Ceyhan Ham Petrol Boru hattnn ncelii temel alnarak gvenli tanmasna ynelik ibirliine ilikin enerji bakanlklar arasnda mutabakat zapt. - ki lke arasnda st Dzey birlii Konseyinin kurulmasna ilikin ortak aklama.5 - ileri Bakanlklar arasnda ibirlii anlamas, - Hava ulatrma ve deniz tamacl, uyuturucu, psikotrop ve ara kimyasal maddelerin kaaklyla mcadelede ibirlii hususunda mutabakat zapt"6 - Yksekretim alannda ibirlii konusunda mutabakat zapt". Trk-Rus ilikilerini deerlendiren uzmanlar 1990l yllarn bouna harcandna inanmaktalar. SSCBnin yklmasnn ardndan yeni Rusyann ilan ettii siyasi rota srekli Dou ile ilikilerine zarar verme pahasna genellikle Batya ynelik idi.

Grld gibi Tarihi anlamalar diyerek sunulan belgelerin ekseriyeti mutabakat zaptlardr. Putinin Austos 2009 ve R.T. Erdoann ubat 2010 tarihli ziyaretleri srasnda imzalanm belgelerden de ayn vgyle bahsedildii, fakat bu anlamalarn ekseriyetinin kat zerinde kald gz nne alnrsa basn-yayn organlarnn konuya yaklamnn fazla abartl olduu ortaya kar. Tanm Karmak Kavram: Stratejik Ortaklk

Son dnemler Trk d politikasnda en fazla kullanlan ve uygulanan kavramlardan birisi Stratejik Ortaklk kavramdr. Aslnda sadece Trkiyede deil dnyadaki deiik lkeler arasndaki ikili ilikilerin deerlendirilmesinde bu kavramn ska dile getirildiini grmekteyiz. ok deiik dzeyli ve deiik karakterli ilikileri tanmlamak iin kullanlrken kavramn ieriinde bir bozulma ve amatan bir sapma gzlemlenmektedir. Trkiye ve Rusya arasndaki ilikileri tanmlamak iin kullanlan stratejik ortaklk kavramnn da ayn akbeti yaadn grmekteyiz. Rusyann Ankara Bykelisi V. vanovski 2009daki bir rportajnda Trkiye ile 2010dan itibaren stratejik ibirliine gidebiliriz demitir. V. Putinin Austos 2009 Trkiye ziyareti srasnda 20den fazla protokoln imzalanmas da stratejik ortaklk olarak tanmlanmtr. Ancak imzalanan protokollerin uygulama alan bulmamas srecin yeniden gzden geirilmesine neden oldu. V. Putinin Babakan R.T.Erdoan Moskovaya davet etmesiyle sz konusu protokoller yeniden ele alnd. Bu grmeden ksa sre sonra Erdoandan Mays aynda Yksek Dzeyli Stratejik birlii Anlamas imzalyoruz ve vizeleri inallah kaldryoruz aklamas gelmitir.7 Bu yzden olsa gerek Medvedev ziyareti ncesi yorum yapan uzmanlar bu ziyaret srasnda Stratejik Ortaklk dzeyinde bir anlamann yaplaca tahmininde bulundular. Oysa iki lke arasnda st Dzeyli birlii Konseyi Kurulmasna likin Ortak
5 6 7 Rusya ile nkleer anlama imzaland, Star,12 Mays 2010. Musa Tapnar, Rusya ve Trkiye toplam 17 anlama imzalad, haberrus.com, 12 Mays 2010. Bahadr Selim Dilek, Medvedev'in Trkiye Ziyareti ncesinde Trk-Rus likilerine Farkl Bir Bak21. Yzyl, Mays 2010, Say:17, s. 7-8.

Haziran 10 Say: 18

21. YZYIL

[51]

Dr. Ali Asker

Aklamann imzalanmasyla yetinildi. D.Medvedev ise Trkiye ile Rusya Federasyonunun szde deil, gerek birer stratejik partner olduunu syledi. mzalanm anlamalar ve protokoller gerek konusu gerek de ierii asndan stratejik ortaklk kavramnn altn doldurmak iin yeterli deildir. Nitekim stratejik ortaklk dzeyindeki bir ibirliinin neredeyse btn alanlarda rten ilikileri kapsamas gerekir. Stratejik ortakla rnek olarak ABD ile srailin, ABD ile ngilterenin, Yunanistan ile Kbrs Rum kesiminin ilikilerini rnek gsterebiliriz.8 Aslnda tartlmas gereken konu ziyaret srasnda imzalanm belgelerin lkelerin stratejik karlarna uygun gelip gelmemesi konusudur. Bu kriteri kullanarak imzalanm belgeleri incelemek ok teknik bir deerlendirme olacaktr. ancak iki lke arasndaki ilikilerde kilometre talar saylan baz konularn stratejik karlar asndan deerlendirilmesi bu srecin muhasebesi asndan ok isabetli olacaktr. ok deiik dzeyli ve deiik karakterli 100 Milyar Dolarlk Ticaret Hacmi Hayal mi? ilikileri tanmlamak iin kullanlrken kavramn Ekonomik kriz nedeniyle iki lke arasndaki ticaret hacminin %40 geriledii bir ortamda cesurca bir hedef belirieriinde bir bozulma ve lendi: D ticaret hacminin be yl iinde 100 milyar Dolara amatan bir sapma karlmas! 100 milyar Dolarlk bir hedefin gereki olup olgzlemlenmektedir. mad tartlmamaktadr. Oysa Trkiye aleyhine devaml Trkiye ve Rusya ihracat a veren bir durum tartlmaya deerdir. Nasl olsa bir defa sz azdan kt mantyla her iki taraf da bu raarasndaki ilikileri kam yakalamann mmkn olacana inanmak gayreti iintanmlamak iin deler. Medvedev 100 milyar Dolarlk hedefe ulamann imkullanlan stratejik dilik zor olduunu, ama genel olarak ulalmaz bir hedef olortaklk kavramnn da madn vurgulam; Eer bu seviyeyi yakalarsak tm Avayn akbeti yaadn rupa iin bir rnek olur demitir.9 Bu hedefin gerekleme ihtimali zerinde yorum yapmak isabetli olacaktr. Bunu yagrmekteyiz. parken iki nemli hususu dikkate almak gerekir: 1) 2009 ylnda iki lke arasndaki d ticarette 2008 ylna oranla %40lk bir gerileme yaanmtr. 38 milyar Dolarlk10 ticaret hacmi 2009 ylnda yaklak 22 milyar Dolara dmtr. 2) 3 milyar ihracat, 19 milyar ithalat olmas kaydyla Trkiye aleyhine 16 milyar Dolarlk bir d ticaret a sz konusudur. Trkiye statistik Kurumu (TK) verilerine gre, 2010 yl Ocak-Mart dneminde Trkiye ayda 1 milyar 553.4 milyon dolar ihracat yapt Rusyadan 7 milyar 595.6 milyon Dolarlk ithalat gerekletirmitir. Trkiyenin d ticaret ann yzde 37,7 oranndaki blm Rusya ticaretinden olumutur.11 Bu rakamlar dikkate aldmzda yzde 40 gerileyerek 22 milyar Dolara dm d ticaret hacmini be yl iinde 100 milyar Dolara ykseltmek d ticaret hacminin her ylda bir nceki yla oranla iki kat artrlmas demektir. 100 milyar Dolarlk hedefe ulalsa bile, d ticaretteki ihracat-ithalat makasnn Trkiye aleyhine daha geni alacan sylemek doru olacaktr.
Sinan Ogan, Dimitri Medvedev'in Trkiye Ziyareti ve Trk-Rus likilerinin Perspektifleri, 21. Yzyl, Mays 2010, Say:17, s.17-18. 9 7FEFP MNBEFABKP= 9< ? :FNFX F ;QNSFX[ http://www.vesti.ru/doc.html?id=358693&cid=549 10 Moskovaya gre bu rakam 33,8 milyar dolardr. 11 Rusya'nn 10 sra gerisindeyiz, http://www.cnnturk.com/2010/ekonomi/genel/05/12/rusyanin.10.sira.gerisindeyiz/575930.0/index.html, Rekor d ticaret a Rusya ve in`den, http://www.tumgazeteler.com/?a=2814676 8

[52]

21. YZYIL

Haziran 10 Say: 18

Ankaradan Rzgar Gibi Medvedev Geti

Biz Size Tavuk Siz Bize Enerji Trkiye'nin Rusyaya ihracatn artrmann en nemli yolu bu lkeye yaplacak gda rnleri ihracatdr. Rusyadaki brokratik engeller, gmrk uygulamalar ve dier nedenler ya meyve ve sebze ihracatn zorlatrmaktadr. Bu yln banda basnda yer alan haberlere gre Rusya Bitki Karantina Federal Servisi ile grmeleri tamamlayan Trk yetkililer, 500 bin tonluk beyaz et kotasnn onayn alm, Rusyann tavuk etinde nmzdeki dnemde kotalar tamamyla kaldrmas konusunda da anlamaya varmlardr.12 Medvedevin ziyareti srasnda iki lkenin tarm bakanlarnn yapt aklamalara gre ise bu yl iin beyaz et kotas 57 bin ton iken gelecek yl iin 150 bin tona karlmtr. ki lkenin bakanlar hukuki adan ithalatta engel olmadn, bundan sonraki srecin zel sektrn inisiyatifine bal olduunu vurgulamlardr. Bakanlk yetkililerinin verdii bilgiye gre ise tavuk eti ithalatnda Rusya yzde 18,7 gmrk vergisi uygulanmakta, Trkiye'de maliyetlerin yksek olmas nedeniyle zel sektr balant yapmakta zorlanmaktadr. Bu nedenle zel sektr Rusya'nn gmrk vergisini drmesini veya Trkiye'nin tavuk eti ihracatnda devlet desteinin artrlmasn istemektedir. 13 hracatmzn nemli rnleri saylan tarmda byle bir durum sz konusuyken ithalatmzn ana rn olan doalgaz ve petrol konusunda Rusyaya bamllmz gittike artmaktadr. Bugn Rusyadan yaplan ithalatn byk blmn doal gaz oluturuyor. Trkiye Rusyadan doalgaz ihtiyacnn yaklak yzde 65ini karlamakta, petrol ve trevlerine ilikin ihtiyacnn
12 Rusya ylda 500 bin ton beyaz et alacak, http://www.zaman.com.tr/haber.do?haberno=943216&title=rusya-yilda500-bin-ton-beyaz-et-alacak, 22 Ocak 2010. 13 Rusya, tavuk kotasn ykseltti, http://www.ekotrent.com/haber/20100511/Rusya-tavuk-kotasini-yukseltti.php

Haziran 10 Say: 18

21. YZYIL

[53]

Dr. Ali Asker

yzde 30-40 civarn da Rusyadan almaktadr. Trkiye ekonomisinde temel girdi haline gelen doal gazda ba tedariki konumundaki Rusya, Trkiyeye kar ticarette orantsz bir g elde etmi bulunuyor. Trkiyenin doal gaza bamll arttka, iki lke arasndaki ticaret Trkiye aleyhine gelimeye devam ediyor.14 Bu yetmezmi gibi, nkleer enerji anlamasnn imzalanmas bu bamll daha artracaktr. Baz uzmanlara gre nkleer enerjinin toplam enerji kapasitesi iindeki pay ok kk olduu iin Trkiyenin enerji gvenlii asndan olumsuz bir gelime saylamaz. Bilakis ileri vadede nkleer enerji teknolojisinin gelitirilmesi asndan stratejik bir frsat olarak grlebilir. Gerekten Rusya stratejik ortak olarak grd Trkiyeye byle bir avantaj salamay dnm mdr? Nkleer anlamann ieriine baktmz zaman bu sorunun olumsuz yantyla karlamaktayz. Tarihi Nkleer Anlamas Ne Diyor? Anlama gerei Rusya Trkiye'de ilk nkleer g santralinin inaatn gerekletirecek. Fakat bu tesisi tamamen Rusya'nn mal olacak. Trkiye ile yaplan anlamada bu zaman dek Rusyann yurtdnda ina Trkiye ekonomisinde ettii nkleer santrallerle ilgili dzenlemelerin dna klmaktadr. Daha nce nkleer santralin iletime sunulmasntemel girdi haline gelen dan sonra Rusya nkleer santral kurduu lkeden ekiliyordoal gazda ba du.15 Elektrik Mhendisleri Odas(EMO), Trkiyede kurutedariki konumundaki lacak nkleer santralin yatrm maliyetlerinin dier nkleer Rusya, Trkiyeye kar santral yatrmlarna gre daha yksek olduunu belirterek, yatrm maliyetinin yksek tutulmasnn, elektrik sat fiyatticarette orantsz bir g nn da yksek belirlenmesine yol aacana dikkat ekmekelde etmi bulunuyor. tedir. Ortalama fiyat zerinden Trkiye, 15 ylda satn alacaTrkiyenin doal gaza 415 milyar kilovat saatlik elektrik karlnda 51 milyar bamll arttka, iki Dolar deyecektir. AKP Hkmetinin nkleer teknoloji merkezi yaratacaklar iddiasyla balattklar ihale sreci lke arasndaki ticaret Rusyann Trkiyenin yapaca yer tahsisi zerinden nkleTrkiye aleyhine er santral sahibi olmasna dnmektedir. mzalanan devletgelimeye devam ediyor. leraras anlamaya gre nkleer santralin sahibi yzde 100 hisseyle Rusyann reaktr ina eden irketi Atomstroyexport olacak. Hatta irket, daha sonra yzde 49a kadar hisse sat yapmay planlamaktadr. Bu kapsamda Trk irketlerinin ilgili olduu, ancak Avrupadaki irketlerle de grld dahi aklanmtr. Bu anlama sonucunda vatandalar nkleer santral nedeniyle ciddi bir riskle kar karya braklrken, ekonomik anlamda dabir faydadan sz etmenin mmkn olmad grlmektedir. 16 Vize ld, Yaasn Vize! Vize muafiyetini ngren anlamann detaylar yledir: ..Hususi, hizmet ve umuma mahsus pasaport hamili Trk vatandalar ile hizmet ve umuma mahsus pasaport hamili Rus vatandalar birbirlerinin lkelerinde 30 gnden fazla kalmayacak ekilde vizesiz olarak seyahat ya14 Rekor d ticaret a Rusya ve inden, http://www.tumgazeteler.com/?a=2814676 15 Trkiye'de kurulacak nkleer santralin sahibi Rusya olacak, 13.05.2010. http://turkish.ruvr.ru/2010/05/13/7761498.html 16 Trkiyede yaplacak nkleer santralin 15 yllk faturas 51 milyar dolar olacak. http://www.haberortak.com/Haber/Enerji/13052010/Turkiyede-yapilacak-nukleer-santralin-15-yillik-faturasi-51milyar-dolar-olacak.php, 13.05.2010.

[54]

21. YZYIL

Haziran 10 Say: 18

Ankaradan Rzgar Gibi Medvedev Geti

pabileceklerdir. Vize muafiyeti 180 gn ierisinde 90 gn amayacak ekilde geerli olacaktr. .. Anlan Anlama her iki lkede gerekli yasal sre tamamlandktan sonra yrrle girecektir.17 Geen yl Trk tarafna gre 2 milyon 600 bin, Rusya istatistiklerine gre ise 1 milyon 900 bin Rus vatanda Trkiye'yi ziyaret etmitir. Turistik amala Moskova'ya gelen Trk saysnn ise 30-40 bin civarnda bulunduu sanlyor. Halen yrrlkteki uygulamaya gre Rusya vatandalar snr kaplarndan 20 dolar demekle kolayca Trkiyeye giri yapabilmekteler. Bunun dnda turist amal gelen Rus vatandalarnn vize creti mteri ekmek amacyla turist getiren ajanslar tarafndan zaten denilmekteydi. Trk vatandalar ise Rusyaya girebilmeleri iin kolay olmayan bir vize ilemi yaptrmak zorundalar.18 Ruslar asndan yeni anlama gerei iki aylk srenin 30 gne indirilmesi bir dezavantaj olarak grlebilir. Trkler asndan, vize kaldrlsa bile Rusyada bir aylk ikamet sresi iin ngrlen yasal prosedrn deitirilecei sylenemez. Halen Rusya'ya giri yapan btn yabanc lke vatandalarnn 3 gn iinde Federal Gmen Dairesi'ne kayt yaptrmas zorunluluu vardr. Bu uygulama Rusya ile vize muafiyeti olan lkelerin vatandalar asndan da byk zorluklar karmaktadr. Brokratik engeller gn iinde kayt yaptrmay zorlatrd iin giri yapanlarn byk ksm yasal olmayan yollara bavurmakta veya kayt yaptrmadan ikamet etmekler. Bugn Vize Kalkt! manetinin atlmas iin ok erkendir. Vizelerin kaldrlmas anlamasnn uygulanmasndan nce iki lke arasnda Geri Kabul Anlamas'nn imzalanmas art ngrlmtr. Geri Kabul Anlamasnn ne zaman imzalanaca konusunda ise ne bir anlama ne de bir takvim var. Rusyaya seyahat etmek isteyen Trk vatandalar turizm ajanslar araclyla 100-120 Dolar deyerek vize almaktalar.

Muhasebe Nkleer santralle ilgili daha nce dava alm, ihale hukuka aykrlklar nedeniyle ihaleyi iptal edilmitir. imdi ise yarg karar, ihale ve rekabet sreci bertaraf edilerek devletleraras anlama yoluna bavurulmutur. Bu ise nkleer enerji anlamasnn hangi karlara hizmet ettii tartmasn gndeme getirmitir. Rusya nkleer anlama sayesinde ilk kez yurt dnda bir nkleer santrale sahip olacak. Bunun dnda 2017 ylndan 2070 ylna dek Trkiyeye serbest piyasa fiyatlaryla satmaya devam edecek. 2032 ylna dek ise piyasadeki elektrik fiyatlar dse bile Trkiye bu santrelden 12.5 sente elektrik almak zorunda kalacak.

17 te 30 gn sreli vizelerin kaldrlmas ile ilgili anlamann detaylar, http://www.haberrus.com/gundem/2815-Iste30-gun-sureli-vizelerin-kaldirilmasi-ile-ilgili-anlasmanin-detaylari.html 18 Trkiye Ile Rusya Arasnda Vizesiz Dnem Balyor, http://www.haberiniz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=12584&Itemid=172

Haziran 10 Say: 18

21. YZYIL

[55]

Dr. Ali Asker

Vizelerin kalkmas sz konusu deildir. Zira Geri kabul anlamas gibi teknik detaylarn ne zaman tamamlanaca belirsizdir. Vizenin, Trkiyenin nkleer santral ile ilgili parlamento onay gibi admlarna paralel olarak kalkabilecei belirtilmektedir.19 Veresiye vize ve pein nkleer anlamalar srecin Trkiye asndan yararl olmadn, bunun orantsz bir taviz olduunu ortaya koymaktadr. - Vize sorununun zlmemesi, gmrk rejiminde iyiletirmelerin salanmamasnn en fazla zarar Trkiye zerinde hissedilmektedir. Bugne dek Trkiyenin nemli ihracat kalemlerini oluturan mallarn Rusya pazarna karlmas iin kalc nlemler alnmamtr. Daha ok genel, soyut, ykmllklerden yoksun mutabakat zaptlarndan oluan belgelerin imzalanmasna ncelik verilmitir.

Bugn Vize Kalkt! manetinin atlmas iin ok erkendir. Vizelerin kaldrlmas anlamasnn uygulanmasndan nce iki lke arasnda Geri Kabul Anlamas'nn imzalanmas art ngrlmtr. Geri Kabul Anlamasnn ne zaman imzalanaca konusunda ise ne bir anlama ne de bir takvim var.

- Rusyada ikamet ve oturma izinleri alma prosedrleri Trk vatandalar asndan kelimenin gerek anlamyla bir iledir. Rusyada alan Trk vatandalar, alma izinleri ve vize konusunda Rusya asndan "sorunlu lke" statsnde ileme tabi tutulmaktadr. lkede byk yatrmlar olan Trk irketlerinde alanlarn alma izinleri bile 6 aydan nce karlamamaktadr. Ticari vize ilemlerinin uzun srmesi, turistik vizenin de zor verilmesi vize konusundaki dier problemler arasnda yer almaktadr. Gmrk kurallarnn ska deimesi ve standart bir yol kullanlmamas firmalarn, yksek lojistik fiyatlar ile kar karya kalmalarna sebep olmaktadr.20 Bu sorunlarn giderilmesi ynnde her hangi somut adm atlmamtr.

Rusya Trkiye iin nemli devlettir. ki lke arasndaki siyasi, ekonomik ve kltrel ilikilerin ileri dzeye tanmas yeni ibirlii olanaklarn da beraberinde getirecektir. Fakat bunu yaparken dikkate alnmas gereken en nemli kriter karlarn karlkllk ilkesine dayandrlmasdr. Aksi durum taraflardan birinin fayda salamas, dierinin ise zarara uramas sonucunu douracaktr. 21. YZYIL

19 Deniz Zeyrek, Rusya vizeyi nkleer santral hatrna kaldrm, Radikal. 17.05.2010. 20 Rusya'nn 10 sra gerisindeyiz, http://www.cnnturk.com/2010/ekonomi/genel/05/12/rusyanin.10.sira.gerisindeyiz/575930.0/index.html

[56]

21. YZYIL

Haziran 10 Say: 18