You are on page 1of 40

avhvma&;pmpOf ¡ 2 ¢

jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm
Burma: Prospects for a Democratic Future

OD;atmifcif
vGwfvyfaomtm&StoHrSpDpOfxkwfv$ifhcJhonhf
avvd_if;xJupmtkyfpif toHv$ifhaqmif;yg;

Voice of Burma pmapmif


http://www.faxtoon.com/vob.htm
rS jyefvnful;,lazmfjyonf

owif;ESihfjyef=um;a&;aumfrwD jrefrmEdik if 'H rD u


dk &ufwpftiftm;pk
jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm

1? jrefrmh,Ofaus;r_eJ@ EdkifiHa&;"avh
2? 'Drdkua&pDacwfuay;wJhoifcef;pm
3? Armppftpd;k &eJ@ tar&duefEikd if jH cm;a&;vrf;pOf
4? a'oqkdif&mvkHjcHKa&;eJ@ jrefrmEkdifiH
5? jrefrmhjynfwGif;ppfeJ@ wkdif;&if;om;ykefuefr_
6? ppfwyf&J@tcef;u¾
7? jrefrmhp;D yGm;a&;wk;d wufr_ tvm;tvm
8? jrefrmhpD;yGm;a&;eJ@ rll;,pfaq;vkyfief;
9? rl;,pfaq;xkwfvkyfr_jy\em
10? urBmhty,fcH Armppftpdk;&
11? jrefrmEdik if rH mS &if;ES;D jr‡KyfEw
HS hJ Ekid if jH cm;ukr%
` rD sm;
12? ynma&;eJ@ tpd;k &&J@u¾
13? use;f rma&;tajctae
14? jrefrmhEikd if aH &;emvefxzk@d tvm;tvm
jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm
Prospects for a Democratic Future

(1)
jrefrmh,Ofaus;r_eJ@ EdkifiHa&;"avh
'Drdkua&pDjyKjyifa&;vkyf+yD; vGwfvyfr_eJ@w&m;Oya'pdk;rkd;r_udk t"du OD;pm;ay;wm[m
rsufarSmufacwfurBm&JΠordkif;a&pD;a=umif;jzpfygw,f? 'gayrJh Armppftpdk;&uawmh
acwfaemufjyefqJG+yD; tm%m&Sif"avh&Sifoefatmif vkH;yrf;aewJhtwGuf jrefrmjynfrSm
'Drudk a&pDukd jyKpkysK;d axmifv@dk &ygrh vm;vd@k Edik if jH cm;ynm&Siaf wGpOf;pm;aewm tawmf=um
aeyg+yD? 'Dynm&SifawGa&;om;jyKpkxm;wJh pmwrf;tcs›Kdudkpkaygif;+yD; tar&dueftajcpkduf
urBmh+idrf;csrf;a&;azmifa';&Sif;u 1998 rSm pmtkyfxkwfa0ygw,f?
“jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvmrsm;” vdk@ trnfay;xm;+yD; pmrsufESm 300 ausmf
&Sdygw,f? xkwfa0xm;wm 6 ESpf&Sd+yDjzpfayr,fh jrefrmjynfrSm 'Drdkua&pD&zdk@ tvm;tvm
r&Sdao;wmrdk@ 'Dpmtkyfudk tydkif; 14 ydkif;cJG+yD; tywfpOfwifjyoGm;ygr,f?
,ckwifjyr,fh jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 1 rSm ygarmuQ Joseph
Silverstein a&;om;jyKpkwJh jrefrmhEkdifiHa&;"avhpmwrf;udk tusOf;csKH;wifjyvkdygw,f?
jrefrmjynf[m taemufEkdifiHr[kwfwJhtwGuf taemufwkdif;rSmokH;wJh vl@tcGifhta&;
t,ltqudk jrefrmEkdifiHrSmusifhokH;vkd@rjzpfbl;vdk@ Armppftpkd;&u ajymavh&Sdygw,f? ppf
tpdk;&[m ¶kd;&mtpOftvmeJ@tnD tkyfcsKyfaewmrdk@ EkdifiHjcm;uvmwJh 'Drdkua&pDeJ@ vl@
tcGit hf a&;oabmudk vufcpH &mrvkb d ;l vd@k qifajcay;ygw,f? 'g[m ppftm%m&Sif pepf
ukd wkid ;f jynfuvufcv H mapzd@k &nf¶, G +f yD; jrefrmh,Ofaus;r_e@J Edik if aH &;"avhukd tvJo
G ;Hk pm;
vkyfaewmomjzpfa=umif; &Sif;jyxm;wJhpmwrf;ygyJ?
Armrif;vufxufrSm bk&ifpepfusifhokH;ayr,fh ae&ma'oudkvkduf+yD; EkdifiHa&;
"avhtrsKd;rsKd; jrefrmjynfrSm &SdcJhygw,fwJh? ArmvlrsKd;eJ@ wkdif;&if;om;awG&JΠEkdifiHa&;"avh
[m tajccHtm;jzifh uGJjym;jcm;em;=uygw,f? wjynfvkH;tusKH;0ifwJh wckwnf;aom
EdkifiHa&;"avhqkdwm jrefrmjynfrSm wcgrS &SdcJhzl;wm r[kwfygbl;? 'Dvdk trsKd;rsKd;tzkHzkH &Sd
aewJEh idk if aH &;"avh[m rajymif;rvJ ykaH ownf&adS ewmvnf; r[kwyf gb;l ? taemufwidk ;f eJ@
xdawG@+yD; udkvdkeDb0usa&mufoGm;wJhtcgrSm EdkifiHa&;t,ltqopfawG 0ifvmwmrdk@
a&S;a[mif;EkdifiHa&;"avh ajymif;vJoGm;ygw,f? udkvdkeDacwfeJ@ vGwfvyfa&;acwfrSm
vpfb&,f'Drdkua&pDoabmw&m;udk jrefrmjynfom;awG vufcHvm=uygw,f? jrefrm
jynfoljynfom;awG 'Duae@azmfjyaewJh t,ltqtawG;tac:[m acwfopfjrefrmh
orkdif;u arG;xkwfvdkufwJh EdkifiHa&;"avhudk a&mifjyef[yfaeygw,fwJh? 'ga=umifhrdk@om
tm%m&Sifpepfqef@usifwJh EdkifiHa&;acgif;aqmifudk jynfolvlxku axmufcHaewm
jzpfygw,f?
vGwfvyfa&;acwf OD;Ektpdk;&vufxufrSm taxGaxGa¶G;aumufyJGokH;ck usif;yEkdif
wJhtwGuf tajccHvGwfvyfr_eJ@ pme,fZif;vGwfvyfr_&JŒwefzkd;udk jrefrmjynfom;awG
oabmayguf=uygw,f? 'DacwfrSm vpfb&,f'Drkdua&pDoabmw&m;ukdtajccHwJh vl@
tzJG@tpnf;wnfaqmufzdk@}udK;pm;ayr,fh yDyDjyifjyiftaumiftxnfray:rD ppfwyfu
tm%modrf;wmygyJ? Adkvfae0if;tm%m&Sifpepf[m Armbk&ifpepfeJ@wlayr,fh ppf
tiftm;eJ@ A[kdcsKyfukdifr_ukdokH;wJhae&mrSm ukdvdkeDykHpHtwdkif;ygyJ? qdk&S,fvpf0g'uawmh
ta&›SOa&myuvmwmyg? rqvppftpkd;&[m olwDxGifwJhEkdifiHa&;t,ltqudk jynfol
vl x k u vuf c H v matmif twif ; tusyf v k y f y gw,f ? Ed k i f i H o m;wm0ef q d k w m[m
ppftpdk;&ajymor#udk emcHzdk@omjzpfaeygw,f? EkdifiHom;rSm bmtcGifhta&;rSr&Sdygbl;?
'gayrJh rqvppftpdk;&u ¶dkufoGif;aewJh EkdifiHa&;t,ltqudk jynfoljynfom;u vuf
rcHvkd@om 1988 rSm jynfol@'Drkdua&pDta&;awmfykH}uD; ay:xGufvmwmr[kwfygvm;vkd@
qkdygw,f?
e0w ppftpdk;&wufvmawmhvnf; wdkif;oljynfom;udk ykHoGif;+yD;csKyfudkifzdk@
}udK;pm;jyefygw,f? 'gayrJh ppftpdk;&&JŒt,ltqudk jynfolvlxktrsm;pku vufrcHygbl;?
w&m;Oya't&tkyfcsKyfwJh t&yfom;'Drkdua&pDtpdk;& wnfaxmifa&;eJ@ vl@tcGifhta&;
av;pm;a&;udOk ;D wnfwhJ NLD trsK;d om;'Dru kd a&pDtzG@J csKyf 1990 a¶G;aumufyrJG mS tjywf
towf tEkdif&oGm;wm[m jynfolvlxk&JŒEkdifiHa&;tjrifudk txift&Sm;jyvkdufwmyg?
'gayrJh ppftpdk;&[m jynfol@qENudkrav;pm;bJ ppfacgif;aqmifydkif;&JŒtrdef@udk jynfol
vlxku emcHvmatmif twif;tusyfvkyfygawmhw,f? ppfwyf&JŒvkdtifqENudk wkdif;jynf
u vufcHvmzdk@twGuf acgif;acgufa¶G;xm;olawGudkpk¶kH;+yD; 1992 rSm trsKd;om;nDvmcH
pwifusif;yygw,f?
owif;rD'D,mwckvkH;ukdcsKyfudkif+yD; ppfwyf&JŒt,ltqudk wjynfvkH; vufcHvm
atmif ¶dkufoGif;aeayr,fh wkdif;oljynfom;uawmh a':atmifqef;pk=unf xkwfazmf
ajymqdkaewJh EkdifiHa&;t,ltqudkom vufcH,kH=unf=uygw,f? 'Drdkua&pD &&Sdatmif
}udK;yrf;&mrSm jynfojl ynfom;awG[m Edik if jH cm;t,ltqeJ@usix hf ;Hk ukd avhvm¶ko H mrubJ
rdrdaexdkif&mvl@abmifudkzefwD;vdkufwJh tawG;tac:t,ltqudkvnf; avhvmokH;oyf
=uw,fvdk@ a':atmifqef;pk=unfajymwmudkvnf; q&m}uD;a'gufwm Silverstein u
udk;um;xm;ygw,f?
Ak'b
< momrSmtvGew f efz;kd xm;wJh vGwv
f yfre_ @J taemufwikd ;f acwfynmu&&Sw d hJ
vpfb&,f'Drdkua&pDoabmw&m;udktajccHwJh EdkifiHa&;pepfudkwnfaqmufzdk@ a':pkeJ@
jynfolvlxku &nf¶G,fygw,f? tpdk;&ajymif;oGm;wmudkom wdkif;oljynfom;u jrifvdk
wmr[kwfbJ EkdifiHa&;t,ltqudkyg ajymif;ypfcsifwmjzpfw,fvdk@ a':pkuqkdygw,f?
vGwfvyfwJh'Drkdua&pDvl@abmifudk +idrf;csrf;pGmwnfaqmufEdkifzdk@twGuf ppfacgif;aqmifeJ@
vlxak cgi;f aqmifawG wef;wl&nfwal qG;aEG;=uzd@k a':pku yef=um;xm;ygw,f? aqG;aEG;yGrJ mS
oabmrwlwmawG/ jiif;ckHwmawG &SdEdkifayr,fh wdkif;jynftwGuf taumif;qkH;enf;vrf;
udk&SmazGwmjzpfvkd@ rsufESmysufwmeJ@ Ekdifwm¶_H;wmrsKd; r&SdEkdifbl;vdk@ a':pku ,kH=unfyg
w,f? 'gayr,fh vGwv f yfr&_ rdS S wef;wl&nfwl aqG;aEG;Edik rf mS ygy?J vkjH cHKa&;udt k a=umif;jy+yD;
ppftpdk;&u ae&mwum}uD;pdk;ae&if wef;wl&nfwlaqG;aEG;yGJ rjzpfEkdifygbl;? wkdif;jynfrSm
wkid ;f oljynfom;[m yxrta&;t}uD;qk;H jzpf+yD; Edik if aH wmftpd;k &[m 'kw, d ta&;t}uD;
qkH;omjzpfw,f/ tpdk;&tzJG@0ifuawmh ta&;r}uD;qkH;yJvdk@ w¶kwfynm&Sif}uD; Mencius
ajymwmudk 1994 rSm a':pku udk;um;ajymqkdbl;ygw,fwJh? a':pkeJ@ NLD tzJG@csKyf[m
wkdif;oljynfom;udk yxrOD;pm;ay;wmrdk@ olwdk@udk jynfolvlxku axmufcHaewmyg?
1988 aemufydkif;rSm Arma&m/ wkdif;&if;om;vlrsKd;pkyg tzdESdyfcH=u&wmrdk@ Arm
t&yfom;eJ@ wkdif;&if;om;awGt=um; em;vnfr_ydk&Sdvmw,fvdk@ q&m}uD; Silverstein
u ,lqygw,f?Arma&mwkdif;&if;om;yg ,kH=unfwJhacgif;aqmifqdkvdk@ a':atmifqef;
pk=unf wOD;wnf; &Syd gw,fw?hJ 'ga=umifh a':pke@J jynfov l x l pk ak ygi;f +yD; wkid ;f oljynfom;awG
vdkvm;wJh EdkifiHa&;pepfudk wnfaqmufwm[m obm0tusqkH;ygyJwJh? trdef@ay;+yD;
tay:ucsay;wJEh idk if aH &;pepfuakd wmh jrefrmjynfojl ynfom;awGu b,fawmhrS vufcrH mS
r[kwfbl;vdk@ ygarmuQ Silverstein u okH;oyfxm;ygw,f? a&›Stywftykdif; 2 rSm
'Drdkua&pDacwfuay;wJhoifcef;pmta=umif; wifjyygr,f?
ÚÚÚ
(2)
'Drkdua&pDacwfu ay;wJhoifcef;pm
ygvDref'Drkdua&pDusifhokH;wJh zqyvacwfu&,lEdkifwJh EdkifiHa&;oifcef;pmawGudk avhvm
okH;oyfxm;wJh ar&Du,fv[ef&JŒpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 2 rSm
tusOf;csKH;wifjyygr,f? vGwfvyfa&;&prSm jynfolvlxka¶G;aumufwifajr‡mufwJh
t&yfom;tpd;k &tkycf sKyfpOfu jrefrmjynfrmS 'Dru dk a&pDtvm;tvmaumif;w,fv@kd ajym
=uygw,f? 'gayr,hf 'Drkdua&pDtpdk;&oufwrf;u q,fESpfausmfom&Sd+yD;/ ppftpdk;&
oufwrf;u tESpf 40 ausmfvmwJhtcgrSmawmh jrefrmjynfrSm bmjzpfvkd@ 'Drdkua&pD
qdwfokOf;oGm;&wmvJ/ Armh,Ofaus;r_"avhu tm%m&Sifpepfudk vufcHvkd@ qdwfokOf;
oGm;wmvm;/ 'grSr[kwfvnf; ppfacgif;aqmifawGukd,fusKd;&Smvdk@ 'Drdkua&pD qdwfokOf;ae
wmvm;ponfjzifh pOf;pm;p&mawGwoD}uD; ay:xGufvmygw,fwJh?
wdkif;oljynfom;udk tcsKyftjcmtm%mykdiftjzpf todtrSwfjyKwJh 1947 tajccH
Oya'[m 14 ESpfom &SifoefEkdifygw,f? 'DtajccHOya'rSm z,f'&,fqdkwJhpum;vkH; rygay
r,fh jynfe,fawG[m txdu k tf avsmuf vkyyf idk cf iG &hf =dS uygw,f? jrefrmh'rD u dk a&pDordik ;f rSm
1947/ 1951/ 1956/ 1960 ponfjzifh taxGaxGa¶G;aumufyGJ}uD; 4 }udrf usif;yEdkifcJhyg
w,f? yxr&SpfESpfrSm zqyvtzGJ@csKyfu vuf0g;}uD;tkyfEkdifcJhayr,fh 1956 a¶G;aumufyGJ
up+yD; twkduftcHwyfaygif;pk ay:xGufvmygw,f? jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsKd;om;
nD!Gwfa&;wyfaygif;pkvkd@ trnfay;xm;ayr,fh “yrnw tzGJ@” vkd@yJ vlodrsm;ygw,f?
yrnw tzGJ@udk axmufcHtm;ay;olwkd;yGm;vmwmeJ@ 1960 a¶G;aumufyJGrSm OD;Ek&JŒ
jynfaxmifpkygwD tEkdif&wm[m ,SOf+ydKifr_udktm;ay;wJh ygvDref'Drdkua&pDpepftwGuf
tvGef aumif;rGefwJhtvm;tvmjzpfw,fvdk@ qkdygw,f?
'gayr,hf tay:,HtjrifeJ@ twGif;o¶kyf[m wjcm;pDjzpfaeygw,f? 1947 tajccH
Oya'udak &;qJw G hJ trsK;d om;acgi;f aqmifawG[m t*Fvyd u f kd armif;xkwzf @kd om OD;pm;ay;=u
+yD; vpfb&,f'Drdkua&pDwnfaqmufa&;ukd OD;pm;ay;wmr[kwfygbl;wJh? 1947 Oya'rSm
'Drdkua&pDqdkwJhpum;ukd rawG@Edkifygbl;? e,fcs›Jqef@usifa&;eJ@ qdk&S,fvpfvl@abmif
wnfaqmufa&;udkom jrefrmtrsKd;om;0g'DawGu tm¶kHpkduf=u+yD; udkvdkeDe,fcs›J usifhokH;
cJhwJh t&if;&Sif'Drkdua&pDukd axmufcHtm;ay;wmrsKd; rvkyfcJhygbl;? ukdvdkeDe,fcs›J vufcsuf
a=umifh qif;&Jcsrf;omuGm[r_ }uD;rm;ae+yD; pD;yGm;a&;rnDrr#jzpfaewmudk r#r#ww jzpf
oGm;atmif tpdk;&ukd vkyfykdifcGifhay;xm;ygw,f? 1947 tajccHOya'udktwnfjyKpOfu
jrefrmjynf[m vuf0JEdkifiHjzpfw,fvkd@ OD;EkuajymcJhwmukd=unfh+yD; vGwfvyfwJhjrefrmEkdifiH
udk acgi;f aqmifoal wG[m vpfb&,f'rD u dk a&pDoabmxm;udk jr‡iw hf ifcsio f al wGr[kwb f ;l
vdk@ ar&Du,fv[efu okH;oyfygw,f?
yk*~vduvGwfvyfr_/ uGJjym;jcm;em;r_eJ@ ,SOf+ydKifr_udk t"duxm;wJh vpfb&,f
'Drudk a&pDoabmw&m;udk jrefrmtrsK;d om;acgi;f aqmifawGu OD;pm;ray;awmhbJ pnf;vk;H
r_eJ@ nD!Gwfr_udkom OD;pm;ay;vGef;wJhtwGuf tpdk;&eJ@ ygwDtzGJ@tpnf;awGrSm uJGvJGwJh
oabmxm;udk acgif;razmfEdkifatmif vkyfxm;ygw,f? toGifrwl/ &nf¶G,fcsufrwlwJh
tzGJ@tpnf;awGudk ,m,Dpkaygif;+yD; vGwfvyfa&;&atmifvkyfEkdifcJhayr,fh vGwfvyfa&;
&+yD;wJhtcgrSm uJGvJGwJhoabmxm;udk aphpyfn‡dE_dif;+yD; xdef;xm;EkdifwJhenf;vrf; zqyv
tzJG@rSm r&SdcJhygbl;? 'ga=umifhvnf; jynfwGif;ppfjzpf&wmygyJ?
jynfwiG ;f ppfoufq;kd &Snaf v uJv G w GJ thJ ,ltqudk vufrcHEikd af v jzpfvmygw,f?
tpdk;&ukda0zef&if yk'fr 5 eJ@ axmifuswJhtcsdeftcgygyJ? 'Dvdkvkyfwm[m uJGvGJwJh
t,ltqeJ@ ,SOf+ydKifr_udkvufcHEkdifwJhtusifh"avh ay:xGef;a&;udk t[ef@twm; jzpfap
ygw,f? zqyvacwf 'Drdkua&pDpepfudk taumif;bufujrifovdk tqkd;bufu jrifwm
vnf; &Sdygw,f? t&yfom;tpdk;&/ a¶G;aumufyGJpepfeJ@ t&yfom;tzJG@tpnf;udk *k%f,l
olawG&Sdovdk 'Drdkua&pDa=umifh EdkifiHa&;rwnfr+idrfjzpf&a=umif; axmufjyolawGvnf;
&Sdygw,f? 'gayr,fh zqyvtpdk;&u trsKd;rsKd;zdESdyfaewJh=um;u EkdifiHa&;rSm twdkuftcH
vkyfwJh"avhudk jyKpkysKd;axmifEdkifcJhygw,f?
'ga=umifh jy\emu ygvDref'Drkdua&pDpepfr[kwfbJ tkyfcsKyfEkdifpGrf;r&Sdwm jzpf
w,fvdk@ ar&Du,fv[efuqkdygw,f? qufoG,fa&;/ o,f,lykd@aqmifa&;eJ@ tkyfcsKyfa&;
tm;enf;csdefrSm vufeufukdifawmfvSefa&;eJ@ &ifqdkif&wJhtwGuf tkyfcsKyfEkdifpGrf;r&SdwJh
jy\emudk &ifqikd w f mygw?hJ vGwv f yfa&;&+yD;r=umrD wyfrawmf[m ®yuGyJ supf ;D cge;D jzpfchJ
wma=umifh ppftpdk;& }uD;pkd;vdrfhr,fvdk@ b,folurS rxifcJhygbl;? tJ'Dtcsdefu tm%m&
t&yfom;tpdk;&bufrSm tiftm;pk}uD;okH;pk&Sdygw,f? zqyvtzGJ@csKyf/ tkyfcsKyfa&; AsL¶dk
ua&pD,Eœ&m;eJ@ wyfrawmfqdkwJh tiftm;pkokH;pkygyJ? vufeufukdifykefuefr_udk &ifqdkif&
wJhtcgrSm ppfqif&me,fajrudk ppfwyfu tkyfcsKyf&ygw,f? 'DvdkeJ@ ppfwyf&JŒtkyfcsKyfa&;
}uD;xGm;vm+yD; zqyvtzGJ@eJ@ AsL¶dkua&pD,Eœ&m;ukd v$rf;rdk;oGm;ygw,f? 'gayr,hf
zqyvacwfu EkdifiHa&;tusyftwnf;udk tckxd&ifqdkifae&ygw,fwJh?
vufawG@ruswhJ z,f'&,fjy\em/ tpd;k &JŒpGr;f &nfjy\emeJ@ oabmxm;uJv G rGJ _
rSefor# vufrcHEdkifwJhjy\em pwJh tusyftwnf;okH;ckudk zqyvacwfrS 'Duae@txd
&if q k d i f a e&qJ j zpf y gw,f w J h ? wjynf v k H ; uk d xd x d a &muf a &muf t k y f c sKyf E k d i f z d k @ ud p P u
b¾ma&;eJ@yx0Dtaetxm;t& tvGefcufcJygw,f? t*FvdyfudkvdkeDacwfrSmvnf;
wjynfvkH;ukd rtkyfcsKyfEdkifvdk@ jynfe,f jynfr cJGcJh&wmyg? wkdif;&if;om;awmfvSefa&; ay:
aygufvmwJhvGwfvyfa&;acwfrSm aqG;aEG;n‡dE_dif;+yD;ajz&Sif;EkdifwmrsKd; r&SdoavmufygyJ?
tckusifhokH;aewJh typftcwf&yfpJa&;oabmwlcsuf[m ,m,Domjzpfwmrdk@ wdkif;&if;
om;ta&;udk ajz&Sif;EkdifrSmr[kwfygbl;?
wkdif;&if;om;tkyfpkawGaexdkif&m e,fajrtcsif;csif; pD;yGm;a&;/ tkyfcsKyfa&;/ tzGJ@
tpnf;a&;eJ@ ,Ofaus;r_a&;&mawGrSm qufoG,fr_ckdifrmrSomv#if z,f'&,fpepfudk
wnfaqmufEkdifygvdrfhr,f? jynfe,fawGt=um; 'Dvdk qufoG,fr_rcdkifrmbJ vlrsKd;eJ@yx0D
taetxm;udkvkduf+yD; tajccHOya'a&;qJGcJhwJh qdkAD,ufpepfrSm wdkif;&if;om;jy\emudk
rajz&Sif;Ekdifwm awG@&ygw,fwJh? 'kwd,jy\emuawmh tpdk;&&JΠpGrf;aqmifEdkifr_ twkdif;
twmygyJ? ppfwyftm;udk;eJ@ tm%m,lxm;wJh ppftpkd;&[m jrefrmjynfudk wkd;wufwJh
acwfrDaps;uGufEdkifiHtjzpf toGifajymif;EdkifpGrf;r&Sdygbl;?
jrefrmjynfrSm&ifqdkifae&wJh wwd,jy\em[m uGJvGJwJhoabmxm;udk vufrcH
EdkifwJh"avh jzpfygw,fwJh? vGwfvyfa&;&vmwm tESpf 50 ausmfvm+yDjzpfayr,fh uGJvGJwJh
oabmxm;/ jcm;em;wJt h awG;tac:eJ@ tjyeftvSef tacstwifaqG;aEG;r_ukd vufcEH idk w f hJ
tzG@J tpnf;qdw k m jrefrmjynfrmS r&Scd zhJ ;l bl;vd@k qdyk gw,f? 'ga=umifh uGv
J w
JG o
hJ abmxm;eJ@
yÉdyuQudk vufcHxdef;odrf;EkdifwJhenf;vrf;udk acgif;aqmifydkif;u rwDxGifEkdifor# umv
ywfvkH; jrefrmh'Drkdua&pDta&;[m tvm;tvmraumif;a=umif; ar&Du,fv[efu
okH;oyfxm;ygw,f?
ÚÚÚ

(3)
Armppftpdk;&eJ@ tar&duefEdkifiHjcm;a&;vrf;pOf
Armppftpdk;&eJ@ywfoufwJh tar&duefEdkifiHjcm;a&;vrf;pOfudk tar&dueftrsKd;om;
ppfwuUodkvfygarmuQ Marvin C. Ott a&;om;xm;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drkdua&pD tvm;
tvm tydkif; 3 rSm wifjyvdkufygw,f?Adkvfae0if;vufxuf txD;usef rqvvrf;pOf
usifhokH;pOfu jrefrmjynfudk tar&duef pdwfr0ifpm;ovkd urBmuvnf; arhxm;cJhygw,f?
1988 rSm qENjyolt&yfom;awGudk ppfwyfuypfowfvdk@ a':atmifqef;pk=unf EdkifiHa&;
0ifvkyfawmhrS jrefrmjynfudk tm¶kHpkdufvm=uygw,f? vl@tcGifhta&;tcsKd;zsufcH&qkH;EkdifiH
tjzpf xif&Sm;vmygw,f? 'gayrJh 1988 aemufydkif; ckdudk;&mrJhjzpfvmwJh Armppftpdk;&u
w¶kwfudkajy;uyfwJhtcgrSmawmh jrefrmjynf[m r[mAsL[mt& ta&;ygvmwJhtwGuf
jrefrmha&;&m tar&duefEkdifiHjcm;a&;vrf;pOfudk jyefvnfokH;oyfoifhw,fvdk@ Marvin Ott
u okH;oyfygw,f?
obm0o,HZmwºuG,f0+yD; t*Fvdyfpmwwf vlwef;pm;awG&SdwJh jrefrmjynfudk
wkd;wufzGH@+zdK;zdk@ tvm;tvmtaumif;qkH;vdk@ wcsdefu owfrSwfcJh=uygw,f? yxrqkH;
0ef}uD;csKyfjzpfol OD;Ek[m [kdcsDrif;/ qlumEdk/ csLtifvkdif; pwJh a'ocHacgif;aqmifawGeJ@
&ifabmifwef;+yD; bufrvdu k vf y_ &f mS ;r_udk wnfaxmifco
hJ jl zpfygw,f? 'gayr,fh Akv
d af e0if;
ppftm%modr;f +yD;wJah emufyikd ;f rSm txD;usev f rf;pOfusio
hf ;Hk wJth wGuf Ekid if jH cm;eJ@ tquf
toG,f enf;yg;vmygw,f? ppfat;wkdufyJGjyif;xefwJhumvjzpf+yD; ta&›Sawmiftm&SrSm
uGefjrLepfykefuefr_ jzpfyGm;aecsdefygyJ? 'DtcsdefrSm tmqD,Hac: ta&›Sawmiftm&SEdkifiHrsm;
tzGJ@ wnfaxmifawmhvnf; ArmrygwJhtwGuf rsufarSmufacwf urBmha&pD;a=umif;eJ@
=umava0;av jzpfvm&ygw,f?
'DtcsdefrSm tif'kdcsKdif;em;a&&SnfppfyGJ}uD; +yD;qkH;oGm;+yD;r=umrD ppfat;acwfvnf;
ukefqkH;oGm;wma=umifh ta&›Sawmiftm&SEdkifiHawG pD;yGm;a&;udk txl;tm¶kHpkdufvm=u
ygw,f? w¶kwfjynfuvnf; pD;yGm;a&;/ ppfa&;rSm t&Sdeft[kefeJ@xdk;wufaewmrdk@ w¶kwf
udk uyfaewJhArmppftpdk;&ukd txl;tm¶kHpkdufvm=uygw,f? Auy uGefjrLepfudk axmufcH
wJh w¶kwt f pd;k & oabmxm;ajymif;oGm;wm[m Armppftpd;k & uHaumif;w,fv@kd ajymEdik f
ygw,f? pD;yGm;a&;c|wfjcHKusvmwJh rqvtpdk;&[m 'Drdkua&pDta&;awmfykHumv 1988
=o*kwfv 6 &ufae@rSm w¶kwf-jrefrm e,fjcm;ukefoG,fa&;oabmwlcsufudk vufrSwf
a&;xdk;cJhygw,f? tJ'Dtcsdefup+yD; jrefrmjynf[m aps;aygwJh w¶kwfukefypPnf;a&mif;cs&m
ae&m jzpfvmygw,f?
zqyveJ@ rqvacwfrSm Armtpdk;&[m w¶kwftEœ&m,fudk a=umuf¶GH@pdk;&drfcJh
ayr,fh e0w/etzacwfrmS awmh w¶kwu f kd t}uD;tus,f rScD t kd m;xm;aewm[m tvGef
xl;jcm;wJhudpPjzpfygw,f? 1991 'DZifbmvrSm Marvin Ott &efukefa&mufpOfu 'DudpPeJ@
ywfouf+yD; Adkvfcif!Gef@&JŒ axmufvSrf;a&;t&m&Sdtcs›Kdudkar;=unfhwJhtcg olwdk@uvnf;
w¶kwfudk txl;tm¶kHpkdufaeayr,fh tcsif;csif;tjiif;yGm;wmrsKd; r&SdoavmufbJvdk@ ajz
a=umif; od&ygw,f? rqvacwfrSm tmqD,HtzGJ@xJrygbJ ab;xdkifbkdifusaecJhwJh Arm
jynfukd a'ocHawGtm¶kHpkdufvmwJhta=umif;&if;wcku w¶kwfudkrSDcdkvGef;vdk@ jzpfygw,f
wJh? w¶kwftEœ&m,fudk ydk+yD;pdk;&drf=uykH&ygw,f?
tmqD,HtzGJ@uawmh Armppftpdk;&udk tzGJ@0iftjzpfvufcH+yD; ulnDr,fqdk&if
jrefrmjynfrmS w¶kw=f oZmv$r;f rd;k r_ usqif;oGm;vdrrhf ,fv@kd ,lqygw,f? 'gayrJh tmqD,H
tzGJ@xJ ty,fcHArmtpdk;&ygvmwJhtwGuf tzGJ@udkxdcdkufepfemwmrsKd;vnf; &Sdygw,fwJh?
pdwfwloabmwlawGyg0ifwJhtzGJ@tpnf;rSm toGifrwlolvnf;yg0ifvmwJhtwGuf t&if
vkd o[Zmwjzpfzdk@ rvG,fawmhygbl;wJh? Armppftpdk;&[m tmqD,HtzJG@udk tum
tuG,f,l+yD; xif&mvkyfEdkifwmrdk@ wzGJ@vkH; emrnfysufEkdifygw,f? Armppftpdk;&[m
w¶kwf&JŒukd,fpm;vS,ftjzpfaqmif¶Gufwmrdk@ ArmudkvufcHwm[m tmqD,HtzJG@udk
tusKd;,kwfapEkdifygw,fwJh?
uGef*&ufv$wfawmfrSm Oya'jyÏmef;+yD; Armppftpdk;&udk '%fcwfta&;,laewJh
tar&duefuvnf; jrefrmjynfqdkif&moabmxm;udk jyefvnfqef;ppfoifhw,fvdk@
Marvin Ott u ,lqygw,f? tar&duefEi dk if jH cm;a&;vrf;pOfrmS r=umc% yÉdyuQjzpfwwf
wJh OD;wnfcsufESpfrsKd;&Sdygw,fwJh? yxrOD;wnfcsufu vl@tcGifhta&;/ 'Drdkua&pDa&; pwJh
rl0g'a&;&mykdif;udk OD;pm;ay;ygw,f? 'kwd,OD;wnfcsufuawmh tar&duef&JΠvufawG@
tusKd;pD;yGm;udkom OD;pm;ay;ygw,f? Armppftpdk;&eJ@ w¶kwfuGefjrLepftpdk;&[m vl@tcGifh
ta&;csKd;zsuf&mrSm wl=uayr,fh tar&dueftpdk;&[m Armppftpdk;&eJ@qufqH&mrSm rl0g'
a&;&mudk a&›w S ef;wif+yD; w¶kwef @J qufq&H mrSmawmh vufawG@tusK;d pD;yGm;udk OD;pm;ay;wJh
vrf;pOfudk usifhokH;ygw,f? 'ga=umifh Armppftpdk;&ukd '%fcwfta&;,l+yD; w¶kwfudkawmh
ukefoG,fa&;tcGifhxl;awG ay;cJhwmjzpfygw,f?
Armjynf e J @ quf q H & mrS m rl 0 g'a&;&mvrf ; pOf u d k tar&d u ef OD ; pm;ay;&wJ h
ta=umif;&if; 3 ckudkvnf; &Sif;jyxm;ygw,f? yxrta=umif;u txD;usefjzpfwJh
Armjynfudk ppfat;acwfrSm tar&duefu vspfvsL¶_wJhtpOftvm&SdcJhvkd@ygyJ? 'kwd,
ta=umif;u 1988 'Drdkua&pDta&;eJ@ 1990 a¶G;aumufyJGeJ@ a':atmifqef;pk=unf
OD;aqmifwJh EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ukd axmufcHwJhtwGuf rl0g'a&;&mudk tar&duefu a&›Swef;
wifxm;wmygyJ? wwd,ta=umif;uawmh rl0g'udkOD;pm;ay;+yD; Armtpdk;&eJ@qufqHvkd@
tar&dueftusK;d pD;yGm;udk rxdcu kd Ef ikd w
f myJjzpfygw,f? w¶kw/f ajrmufu&dk ;D ,m;/ usL;bm;
pwJh EkdifiHawGeJ@qufqH&mrSm tar&dueftpdk;&taeeJ@ iJhuGufp&mawG&Sdaeayr,fh Arm
ppftpdk;&eJ@qufqH&mrSmawmh iJhn‡mp&mr&SdwJhtwGuf rl0g'ay:tajccHwJh EkdifiHjcm;a&;
vrf;pOfukd vGwfvGwfvyfvyf usifhokH;EkdifwmygyJ?
'gayr,fh 'Dae&mrSm w¶kwftcef;u¾}uD;rm;vmwmudkvnf; tar&duefu
owdxm;oifhw,fvdk@ Marvin Ott u jrifygw,f? tiftm;}uD;EkdifiHjzpfvmwJh w¶kwf[m
ta&›Sawmiftm&Sudk tEœ&m,fay;EdkifwJhtaetxm;ukd a&mufaeyg+yD? w¶kwfeJ@ywfouf
+yD; jrefrmjynfqdkif&m tar&duefoabmxm;udk jyefvnfqef;ppfoifhw,fvdk@ qdkygw,f?
txD;usefb0rSm tESpf 30 avmufaevmwJh Armppftpdk;&ukd ty,fcHjzpfatmif vkyfae
vdk@ ta=umif;xl;rSmr[kwfygbl;wJh?
tar&duefu tuef@towfeJ@qufqHr,fqdk&if rsKd;qufopfacgif;aqmifawG/
'kwd,ppfacgif;aqmifawGeJ@ t&m&Sdi,fawG[m tjyifavmueJ@xdawG@vm+yD; vuf&Sd
ppftpdk;&&JŒtrSm;ukd jrifvmEkdifygw,fwJh? 'Dvdktuef@towfeJ@qufqH&if vl@tcGifhta&;
csK;d zsurf u
_ kd t&ifvydk J a0zefEidk yf gw,fw?hJ 'ga=umifh ajymif;vJvmwJt h ajctaeudv k udk +f yD;
tar&duef&JΠjrefrmjynfqkdif&moabmxm; ajymif;vJoifhw,fvdk@ Marvin Ott u
okH;oyfxm;ygw,f?
ÚÚÚ
(4)
a'oqkid &f mvkjH cHKa&;eJ@ jrefrmEkid if H
a'oqkdif&mvkHjcHKa&;rSm jrefrmEkdifiHyg0ifEkdifr,fhtcef;u¾eJ@ywfouf+yD; okH;oyfxm;wJh
pmwrf;udk jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm tydkif; 4 rSm wifjyvkdufygw,f? pmwrf;jyKpkol
uawmh Australia Edik if H Victoria jynfe,fu Deakin wuUov kd u
f xdu J.Mohan Malik
qkdolyJjzpfygw,f? umuG,fa&;eJ@ vkHjcHKa&;udpPrSm pmwrf;trsm;tjym; jyKpkxm;olygyJ?
jrefrmjynf[m obm0o,HZmwºuG,f0+yD; tdENd,/ w¶kwfeJ@ ta&›Sawmifa'ot=um;
rSm wnf&Sdwmrdk@ a'oa&;&mrSm t"dutcef;u yg0ifEkdifr,fh tvm;tvm&Sdygw,f?
'gayr,fh Armppftpdk;&tokH;ruswJhtwGuf w¶kwfvufatmufcHb0udk a&muf&Sdvm&yg
w,fwJh? 'ga=umifh jrefrmjynf[m tokH;cscHb0uae vGwfvyfwJhZmwfaumiftjzpf
yg0ifEdkifrvm; qdkwmudk Mohan Malik u okH;oyfxm;wmygyJ?
w¶kwf/ tdENd,eJ@ ta&›Sawmiftm&SqufqHa&;rSm Armppftpdk;& b,fvkdtcef;u
yg0ifw,fqdkwmudk okH;oyfxm;wmjzpfygw,f? jrefrmjynfudk tdrfeD;csif;EkdifiHawGu
tEœ&m,fray;ayr,hf wdkif;&if;om;ykefuefxºuGr_eJ@ 'Drkdua&pDv_yf&Sm;r_&Sdaewmrdk@ Armh
wyfrawmf&JŒwm0ef[m jynfwGif;EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_udk ESdrfeif;zdk@jzpfaeygawmhw,f? ppf
tm%m&Sifpepfwnf+rJa&;twGuf 1988 'Drkdua&pDta&;awmfykHudkacsr_ef;vdkufwJh Arm
ppftpdk;&[m urBmhty,fcHb0a&mufoGm;+yD; rsufjzLqdkufvmwJhtwGuf w¶kwfudk rSDcdk
tm;xm;vm&ygw,f? tdENd,eJ@w¶kwft=um;rSm vGwfvyfwJh =um;cHEdkifiHtjzpf wnf&Sd
cJw
h jhJ refrmjynf w¶kw=f oZmcHjzpfvmwmudk tdE, dN u pd;k &dryf gw,f? tdE,
dN taemufbuf
u ygupPwefeJ@ tdENd,ta&›Sbufu jrefrmeJ@b*Fvm;a'h&SfrSm w¶kwf=oZm}uD;rm;vmwm
[m tdENd,tpdk;&twGuf &wufrat;p&mjzpfaeygw,f?
uarBm'D;,m;u crmeDueG jf rLepfukd w¶kwu f tok;H csovdk Armppftpd;k &ukd tok;H
csr,fq&kd if a'oqdik &f mvkjH cHKa&; ,k,
d iG ;f vmEkid w
f ,fv@kd awmif awG;a=umufoal wG &Sv d myg
w,f? wcs›Kduvnf; Armjynfudk wdbufjynfvkd jzpfoGm;atmif w¶kwfu vkyfaewmvdk@
awG;awmae=uygw,f? w¶kwf[m pD;yGm;a&;eJ@ r[mAsL[ma&;a=umifh Armppftpdk;&eJ@
vufwGJaewmyg? jrefrmjynfeJ@ a&mif;0,fazmufum;¶kHomrubJ jrefrmjynfuwqifh
b*Fvm;yifv,fauG@txd oGm;vmEdkifr,fqdk&if w¶kwfukefoG,fa&;twGuf trsm;}uD;
tusKd;&SdEdkifygw,f? jrefrmhyifv,fjyif[m w¶kwf&JŒr[mAsL[mrSm ta&;}uD;wJhtcef;u
yg0ifaeygw,f? w¶kwf&JŒ EdkifiHjcm;ukefoG,fa&;rSm 85 &mckdifE_ef;udk yifv,fa&a=umif;u
o,f,lykd@aqmifwmrdk@ 'Dvrf;a=umif;vkHjcHKzdk@ ta&;}uD;ygw,f?
'Dae&mrSm w¶kwfa&wyf vGwfvyfpGmoGm;vmv_yf&Sm;Ekdifzdk@udpP[m ta&;}uD;vm
ygw,f? tdE, dN ork'&N mrSmoGm;vmwJh w¶kwo f abFmawG[m Armhurf;¶k;d wef;rSm tem;,l
Edkifygw,f? jrefrmhqdyfurf;udk wkduf¶kdufcsKyfukdifzdk@ w¶kwftpdk;&u pdwfrul;ygbl;? tdENd,
ork'N&mrSm vGwfvyfpGmoGm;vmaepOf jrefrmhqdyfurf;awGudktokH;jyKEkdif&if +yD;wmygyJ?
=um;cHEkdifiHav;awGudk tdENd,eJ@ w¶kwfvkd EdkifiH}uD;awGu av;pm;csdefrSm +idrf;csrf;ae+yD;
=um;cHEdkifiHudkodrf;ydkufvdkufwmeJ@ ppfjzpfawmhwmyJvkd@ qkdygw,f? =um;cHEdkifiH wdbufudk
w¶kwfodrf;+yD; ESpftenf;i,ftwGif; tdENd,eJ@w¶kwf ppfjzpfawmhwmygyJ? jrefrmjynf[m
w¶kwf=oZmcHjzpfvm&if wdbufvkdrsm;Zmwfodrf;oGm;rvm;vkd@ tdENd,tpdk;&eJ@ r[m
AsL[mavhvmolawGu pOf;pm;aeygw,f? w¶kwf-Arm pD;yGm;a&;vkyfwmudk tdENd,u
rylbJ ppfa&;r[mrdwfvkyfaewmudkom pdk;&drfwmjzpfygw,f? jrefrmjynfudkckwkH;vkyf+yD;
tdENd,ork'N&mrSm w¶kwfa&wyfusufpm;vmrSmudk tdENd,tpdk;&u rvkdvm;ygbl;?
tiftm;}uD;EkdifiHjzpfvmwJh w¶kwf&JŒ=oZmcH tr_onfb0rSmaervm; 'grSr[kwf
vnf; w¶kwf=oZmcHrjzpfatmif wefjyefxdef;odrf;xm;rvm;qdkwJh enf;vrf;ESpfrsKd;xJu
wenf;udkom Armu a¶G;p&m&Sdygw,fwJh? w¶kwf=oZmtm%m rus,fjyef@zdk@udkom
tm&SEidk if aH wGu vdv k m;=uygw,f? tdE, dN tpd;k &qk&d if 'DO;D wnfcsut
f & tar&duef/ *syef
eJ@ ta&›aS wmiftm&Sukd qufqaH ewmygy?J a&&Sn=f unfrh ,fq&dk if jrefrmjynfrmS 'Dru dk a&pD
xGef;um;rS tdENd,&JŒvkHjcHKa&; pdwfcs&rSmjzpfayr,fh vwfwavmtusKd;pD;yGm;udk=unfh+yD;
Armppftpdk;&eJ@ qufqHae&wmjzpfygw,f? jrefrmjynf[m tdENd,-w¶kwfyÉdyuQudk rD;
ar$;ay;EdkifwJh taetxm;udka&mufae+yDvkd@ tdENd,bufu ,lqygw,f?
tmqD,H (ac: ) ta&›Sawmiftm&SEkdifiHrsm;tzJG@uawmh tdENd,-w¶kwf r[m
AsL[m+ydKifqdkifr_rSmryg0ifbJ a'oqdkif&mvkHjcHKa&;twGuf rD;pif=unfhuzdk@om &nf¶G,fyg
w,fwJh? yx0Dtaetxm;t&qkd&if ArmeJ@ AD,uferf[m w¶kwf=oZmcHjzpfzdk@ tvm;
tvm trsm;jzpfaewJt h wGuf jrefrmudk tmqD,u H b,fawmhr0S idk ;f y,frmS r[kwyf gb;l wJ?h
tdrfeD;csif;udk rqufqHvkd@ rjzpfwma=umifh tmqD,H[m Armppftpdk;&ukd '%fcwf ta&;
,lrSmr[kwfygbl;? 'ga=umifhvnf; Armppftpdk;&ukd tzJG@0iftjzpf vufcHcJhwmjzpfygw,f?
urBmhty,fcH Armppftpkd;& a'oa&;&mrSmyg0ifvmatmif pDpOfvkdufwmygyJ? 'gayrJh Arm
ppftpdk;&uawmh 'Dvdkvl&moGif;cH&wmudk tcGifhaumif;,l+yD; ppftm%m&Sifpepf tajcckdif
a&;ukdom vkH;yef;aewm awG@&ygw,fwJh?
tm&Sa'ovkHjcHKa&;twGuf jrefrmjynf[m bufrvdkufbJ =um;ae+yD; wkd;wuf
zGH@+zdK;wJh 'Drkdua&pDEkdifiHjzpfvmbdk@ vdktyfygw,f? 'gayrJh avmavmq,frSmawmh w¶kwfudk
tm;udk;vGef;wJhjrefrmEdkifiH[m a'oa&;&mrSm vGwfvyfpGm yg0ifv_yf&Sm;Ekdif rSmr[kwfbl;
vkd@ qdkygw,f? w¶kwftm;udk;vkd@ Armppftpdk;&oufqkd;&Snfaeayr,fh 'Dvrf;pOf[m
wkdif;jynftwGuf raumif;ygbl;? ArmAdkvfcsKyfawG[m vGwfvyfpGmrv_yf&Sm;EkdifbJ w¶kwf
rsufESm =unfhae&ygw,f? jrefrmhjynfwGif;a&;rSmrpGufzufzdk@eJ@ jrefrmhtcsKyftjcmtm%m
udk av;pm;zkd@twGuf w¶kwf}uD;udk ykHrSef &Sdckd;ae&ygw,fwJh? jrefrmEkdifiHudk tmqD,HtzGJ@
rajymeJ@ tar&duefawmif u,fEidk rf mS r[kwb f ;l vd@k puFmylacgi;f aqmif vDurG ,
f k rSwcf sucf s
xm;wmudkvnf; azmfjyxm;wmawG@&ygw,f?
w¶kwftpdk;&&JŒr[mAsL[muawmh vmr,fhtESpf 50 twGif; tm&Sypdzdwfa'o
rSm +ydKifbufuif;wJh r[mtiftm;}uD;EkdifiH jzpfvmzdk@ygyJ? 'ga=umifh ppfat;acwfuvdk
tiftm;}uD;EdkifiHawG +ydKifqkdifvmygvdrfhr,f? tdENd,eJ@*syef[m tmqD,HtzJG@eJ@yl;aygif;+yD;
w¶kwf}uD;pdk;r_udk[ef@wm;zdk@ }udK;yrf;ygvdrfhr,f? w¶kwfuvnf; tr_onfEkdifiHawGjzpfwJh
ygupPwefeJ@ jrefrmudktokH;cs+yD; =oZmtm%mus,fjyef@vmatmif vkH;yef;ygvdrfhr,f?
w¶kwftr_onfb0u Armtpdk;& ¶kef;xGufoGm;rSmudk w¶kwf}uD;u vkdvm;rSm r[kwfyg
bl;? Armppftm%m&Sief @J w¶kwu f eG jf rLepf[m tjrifcsi;f wl=uwmrk@d jrefrmjynf 'Dru dk a&pD
&wmudk w¶kwfu vkdvm;rSmr[kwfygbl;wJh? 'ga=umifh w¶kwfudkrSDcdkwJh Armppftpdk;&[m
a'oqdkif&mvkHjcHKa&;rSm vGwfvyfpGmyg0ifv_yf&Sm;Edkifzdk @ tvm;tvmr&Sda=umif; Mohan
Malik uokH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
ÚÚÚ

(5)
jrefrmhjynfwGif;ppfeJ@ wkdif;&if;om;ykefuefr_
jrefrmhjynfwiG ;f ppfe@J wkid ;f &if;om;ykeu
f efrt
_ a=umif; puFmylwuUov dk f rEk\aA'uxdu
Ananda Rajah a&;om;xm;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 5 rSm
wifjyvkdufygw,f? wkdif;&if;om;vufeufukdifv_yf&Sm;r_ ESpfaygif;rsm;pGmjzpfyGm;aewJh
jrefrmjynfukd Oya'oabmt& Ekid if aH wmfv@dk omac:&w,f vufawG@rmS awmh Ekid if aH wmf&ŒJ
toGifvuQ%m yDyDjyifjyifr&SdwJhtwGuf csnfheJ@aomEkdifiHawmfvdk@yJ ac:&ygvdrfhr,fwJh?
vGwfvyfa&;&+yD;r=umrD uGefjrLepfygwDeJ@ u&iftrsKd;om;tpnf;t¶kH; a&›Sqifh
aemufqifh vufeufudkifawmfvSefa&;qifEJ$=u+yD; 1962 rSm Adkvfae0if; ppftm%m&Sif
pepfwnfaxmifwJhtcg vufeufudkifawmfvSefwJh wkdif;&if;om;OD;a& wkd;yGm;vmygw,f?
1988 'Drkdua&pDta&;awmfykHudk ppfwyfuacsr_ef;wJhtcg Armwkdif;&if;om; ausmif;om;
vli,fawGyg vufeufukdifawmfvSefa&;rSm yg0ifvm=uygw,f? csif;ausmif;om;uvnf;
csi;f trsK;d om;wyfO;D udwk nfaxmif+yD; vufeufuikd v f mwJt h wGuf 1990 rSm vufeufuikd f
awmfvSefa&;tzGJ@aygif; 25 zGJ@ &Sdae+yDvdk@ Ananda Rajah u rSwfwrf;wifxm;ygw,f?
'gayr,fh Auy uGefjrLepfygwD®yuJGoGm;wmudk tcGifhaumif;,l+yD; Armppftpdk;&[m
udk;uef@tkyfpk/ 0 tkyfpkeJ@ typftcwf&yfpJ&mu tjcm;vufeufukdiftzJG@awGeJ@yg typf
tcwf &yfpJEkdifcJhygw,f? wcsdefwnf;rSmyJ ppfwyfudkwkd;cs›JzJG@pnf;+yD; tm;opfavmif;EdkifwJh
twGuf jynfwGif;ppfrSm ppftpdk;&u tay:pD;&oGm;ygw,fwJh?
wkid ;f &if;om;vufeufuikd v f y_ &f mS ;r_ukd avhvm&mrSm 0da&m"dqef@usirf /_ o[Zmw
rjzpfr_/ a&›SaemufrqDavsmfr_/ usKd;a=umif;rnD!Gwfr_/ a&›SaemufrnDwJhtrSefw&m; orRKwd
0da&m"d pwmudk awG@&w,fvkd@ qdkygw,f? Oyrmqkd&if rdrdwdk@[m vlrsKd;wrsKd;wnf;ygvdk@
aºuG;a=umfaewJh wkdif;&if;om;tkyfpkxJrSm tcsif;csif;pnf;vkH;nD!Gwfatmif rvkyfEkdifr_/
&Srf;w¶kwfvdk ujym;awGu wkdif;&if;om;acgif;aqmifjzpfaer_/ vufeufudkifv_yf&Sm;r_udk
r=umc% trnfajymif;r_/ *dk%f;*%tuGJt+yJeJ@ cGJxGufr_/ &efola[mif;eJ@ r[mrdwfzGJ@r_
pwmawGa=umifh bkH&efol Armppftpdk;&udk wkduf&mrSm a&&SnfcHwJhnD!Gwfa&;wyfOD;udk
wkid ;f &if;om;awG rwnfaqmufEidk w f mvd@k Ananda Rajah u ,lqygw,f? Armppftpkd;&
&JŒvkyf&yfxJrSmvnf; usKd;a=umif;rqDavsmfwmawG trsm;}uD;&Sdygw,f? 'Dvdk usKd;a=umif;
rqDavsmfwmawG qef@usifbuf0da&m"dawGudk taotcsm cGJjcrf;pdwfjzmokH;oyfwmrsKd;
rvkyf=uao;ygbl;wJh? 'ga=umifh wkdif;&if;om;vufeufudkifawmfvSefa&;rSm yg0ifolawG
udk,fwkdif 'Djy\emawGudk b,fvkdjrifovJqkdwmudk odzdk@vdkygw,fwJh?
vGwv f yfa&;acwf &Sr;f jynforkid ;f rSm wkid ;f &if;om;vufeufuikd af wmfveS af &;/ Auy
uGefjrLepfv_yf&Sm;r_/ KMT w¶kwfjzL v_yf&Sm;r_/ rl;,pfaq;xkwfvkyfr_ pwmawG a&maxG;
yg0ifaeygw,f? w¶kwfjynfwGif;ppfrSm ppf¶_H;wJh KMT w¶kwfjzLwyf&if;tcs›Kd &Srf;jynfxJ
0ifa&mufpcef;cswmudk wkdufxkwfzdk@twGuf ppfwyfapv$wf&mu &Srf;jynfrSm ppftkyfcsKyf
a&; usio hf ;Hk +yD; zdEydS n
f O‡ ;f yef;awmhwmygy?J 'ga=umifh &Sr;f jynfrmS vufeufuikd af wmfveS af &;
tzGJ@aygif; 10 zGJ@avmufay:xGufvmygw,f? bkH&efolArmppftpdk;&udk xdxdrdrdwdkufckduf
Edkifzkd@ &Srf;nD!Gwfa&;wyfOD;udk wnfaxmifzdk@ }udK;pm;cJhayr,fh ratmifjrifwmursm;aeyg
w,f?
&Srf;jynfrSm tusKd;pD;yGm;trsKd;rsKd; tkyfpktrsKd;rsKd;&Sdygw,f? EkdifiHa&;pdwfr0ifpm;wJh
w¶kwfvkyfief;&SifawGu vufeufypPnf;eJ@ bdef;a&mif;0,fr_udk vkyfudkif=uygw,f? &Srf;
acgi;f aqmiftcsK› [ d m =oZmtm%m}uD;rm;atmifom t+ydKiftqdik }f udK;yrf;=u+yD; ,kw&dW w dS hJ
EkdifiHa&;rl0g' rcsrSwfEkdifbJ jzpfaeygw,fwJh? 'DvdktajctaerSm Armppftpdk;&u &Srf;tzGJ@
awGeJ@yl;aygif;aqmif¶Gufvkduf oyfv#KdvdkufeJ@ 0ifa&mufar$aESmufaewma=umifh &Srf;
awmfvSefa&;rSm nD!Gwfa&;r&Ekdifwmvdk@ awmfvSefa&;acgif;aqmifwOD;jzpfol acsmifZH
a&mifa0 (ac: ) Eugene Thaike u ajymygw,fwJh? Eugene Thaike [m yxrqkH;aom
jrefrmEkdifiHorw apma¶$odkuf&JŒom;jzpf+yD; r=umrDubJ uae'gEkdifiHrSm uG,fvGefoGm;yg
w,f? &Srf;vufeufudkifawmfvSefa&;rSm acwfrrDwJh rqDavsmfawmhwJh EkdifiHa&;tawG;
tac: &Sdaevdk@ acwfynmwwf Eugene Thaike u jyKjyifzdk@ }udK;pm;cJhwmygwJh?
ppftm%m&Siq f ef@usiaf &;eJ@ zuf'&,fEidk if aH wmfwnfaxmifa&;twGuf a&›w S ef;u
OD;aqmifaeol[m KNU u&iftrsKd;om;tpnf;t¶kH;jzpfygw,fwJh? rme,fyavmrSm
1976 u trsKd;om;'Drdku&ufwpfwyfOD; wnfaxmifuwnf;u wkdif;&if;om;vufeuf
udik af wmfveS af &;udk u&ifu OD;aqmifvmcJw h myg? 1988 ta&;awmfy®Hk yuGv J @kd ausmif;om;
vli,fawG vufeufukdifawmhvnf; u&ifuyJ trsm;qkH;ulnDcJhygw,f? tJ'Dup+yD;
wdkif;&if;om;vufeufudkifawmfvSefa&;rSm Armwkdif;&if;om;yg yg0ifvm+yD; wkdif;&if;om;
!Gef@aygif;awGudk KNU e,fajrrSm wnfaxmifygw,f?
zuf'&,fEkdifiH wnfaxmifzdk@ 1992 *sLvkdifvrSm rme,fyavmoabmwlcsufudk
a=unmEkid w f thJ xd wkid ;f &if;om;ta&;rSm u&if[m tcsut f csmjzpfvmwmrd@k u&ifXme
csKyfukd ®zcGi;f a&;[m Armppftpd;k &&JŒ t"duOD;wnfcsuf jzpfvmygawmhw,f? wkid ;f &if;om;
vufeufudkiftzGJ@awG u&ifeJ@oGm;aygif;rSmpdk;vdk@ typftcwf&yfpJa&;udk Armppftpdk;&u
uref;uwef; vkyv f u dk &f wmyg? typftcwf&yfpw J t
hJ zG@J awG[m rl0g'ykid ;f rSm rme,fyavm
oabmwlcsufudkaxmufcH+yD; vufawG@rSmawmh raumif;qdk;0g;eJ@ vufwJGwJhoabmygyJ?
u&ifuawmh tajymwrsKd; tvkyfwrsKd; rvkyfcsifwJhtwGuf ArmppftkyfpkeJ@ oabmwl
csuf r&Ekdifao;wm jzpfykH&ygw,fwJh?
typftcwf&yfpaJ &;oabmwlcsut f & vufeufuikd w f idk ;f &if;om;tzG@J awGu Arm
ppftpdk;&udk todtrSwfjyK&+yD; ppftpdk;&uvnf; wkdif;&if;om;tzGJ@awGudk vufeufudkif
cGifh/ pD;yGm;a&;vkyfcGifheJ@ rl;,pfaq;xkwfvkyfcGifh ay;xm;&ygw,f? Armppftpdk;&&JΠtm%m
puf[m wkid ;f &if;om;vufeufuidk ef ,fajrrSm rxda&mufawmhwt hJ wGuf typftcwf&yfpJ
a&; oabmwlcsuf[m zuf'&,fykHpHudk vufawG@usifhokH;vkdufovdk jzpfaeygw,fwJh?
apmapmuajymwJh qef@usifbufjzpfr_/ o[Zmwrjzpfr_/ a&›SaemufrqDavsmfr_/
usK;d a=umif;rnD!w G rf _ pwmawG &Sad e&wJt
h a=umif;&if;uawmh jrefrmjynf[m "avhrsK;d pkH
&SdwJh a&S;a[mif;vl@abmif jzpfaevkd@ygyJwJh? Armppftpdk;&/ bdef;arSmifckdcGefqmeJ@ tjcm;
wkdif;&if;om;tkyfpkawG typftcwf&yfpJEkdif=uwm[m tawG;tac:csif;wlwJh 'DykwfxJu
'DyJawG jzpfaevdk@ygyJwJh? rdrdtkyfpk0ifr[kwfol }uD;pdk;wmudk rcH&&if+yD;a&mqkd+yD; oabmwl
csuf&,lcJhwmyg? u&ifhtawG;tac:uawmh taemufwdkif;qefwJhtwGuf rl0g'ukdom
pkdufvkdufrwfwwf vufudkifxm;vmwma=umifh tckvdktajctaeudk a&muf&Sdaewm
jzpfa=umif; Ananda Rajah u okH;oyfxm;ygw,f?
ÚÚÚ
(6)
ppfwyf&J@tcef;u¾
Armhwyfrawmf&JŒtcef;u¾eJ@ywfouf+yD; okawoD Andrew Selth 1997 ua&;wJh
pmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 6 rSm wifjyvkdufygw,f? vlxkua&m
'Drdkua&pDEkdifiHawGuyg axmufcHtm;ay;aewJh a':atmifqef;pk=unf OD;aqmifwJh jrefrmh
'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_eJ@ etzppftpdk;& EdkifiHjcm;axmufcHr_&zdk@+ydKifqdkif&mrSm ESpfbufpvkH;
txkduftavsmuf atmifjrifaew,fvdk@ qkdygw,f? taemufwkdif;'Drkdua&pDEkdifiHawG
'%fcwfta&;,lwmudk cHae&wJh Armppftpdk;&udk w¶kwfeJ@ tjcm;tm&SEdkifiHawGu
tultnDay;aeygw,f? 'gayr,fh EkdifiHjcm;u b,fvkdyJulul jrefrmhtem*wfudk jrefrmh
jynfwGif;tajctaeuom qkH;jzwfygvdrfhr,fwJh?
ppfwyfaxmufcHwJhtzGJ@tpnf;uom jrefrmjynfrSm tm%m&Edkifwmrdk@ ppfwyf&JŒ
Ekid if aH &;oabmxm;rSeu f efz@kd tvGet
f a&;}uD;ygw,f? 1990 rSm jynfov l x
l k a¶G;aumuf
wifajr‡mufcw hJ hJ Edik if aH &;tzG@J tpnf; tckxufxt d m%mr&ao;wm ppfwyfu raxmufcH
vdk@ygbJ? wyfwGif;rSm tuJGt+yJjzpfvdk@ ('grSr[kwfvnf;) ppfqifa&;rSm tustqkH;rsm;vkd@
ppfwyftm;enf;oGm;&ifawmh EdkifiHa&;tajctae ajymif;vJoGm;Ekdifygw,fwJh? 'gayr,fh
e0w/etzvufxufrSm rqvacwfuxuf tqaygif;rsm;pGm ppftiftm; wkd;yGm;vm
ygw,f?
1988 up+yD; ppfwyfwdk;cs›JykHukd tao;pdwfa&;xm;ygw,f? tiftm; wodef;
&Spfaomif;ausmf&SdwJhppfwyfudk 7 ESpftwGif; ESpfqwkd;vmatmifvkyfEkdifwm awG@&ygw,f
wJh? b¾maiGrvkHavmufvkd@ ajcvsifav#mufae&wJh ArmhwyfrawmfrSm ajcjrefwyfeJ@
ajcvsiw f yfq+kd yD; =unf;wyfEpS rf sK;d om&Syd gw,f? wenf;qd&k ifjzifh pufypPn;f udtk m;rud;k bJ
vltiftm;ukdtm;ukd;wJh ppfwyfygyJ? e0w/etzvufxufa&mufrS w¶kwftultnD
ppfvufeufypPnf;opf 0,f,lwmyg? 'ga=umifh ESpftenf;i,ftwGif; vltiftm;a&m
vufeuftiftm;yg ESpq f wk;d vmw,fqw kd m[m vufawG@r[kwb f J pm¶Guaf y:rSm wk;d vm
wmvnf; jzpfEikd yf gw,fw?hJ tiftm;w0ufom&Sw d w
hJ yf&if;awGukd etzacwfrmS t+rJwrf;
awG@Edkifygw,f? wkdif;jynftkyfcsKyfa&;rSm ppfwyfyg0ifavav 0g&ifhppfAdkvf wyfxJrSm enf;
avavygyJ? EdkifiHa&;eJ@ vkHjcHKa&;udk ppfwyfuquf+yD; csKyfudkifoGm;r,fqdk&if wyfxJrSm
t&m&SdrvkHavmufwJhjy\em ydk+yD;}uD;rm;vmEkdifygw,fwJh? avhusifha&;rvkHavmufr_/
pdwf"mwfusqif;r_/ ppfoabmw&m;acwfaemufusr_/ acgif;aqmifr_nHhzsif;r_ pwJh
jy\emawGudk 'Duae@ &ifqdkifae&ygw,f? 'D=um;xJ ppfwyfwkd;cs›Jawmh t&ifu&SdwJh
jy\em[m ydkqdk;vmygw,f?
vufeufypPnf; ta[mif;tjrif;udkokH;wJh rqvacwfwyfrawmf[m acwfrD
vufeufo;Hk wJh tdref ;D csi;f Ekid if aH wGukd r,SOEf ikd yf gb;l ? tykyd pPn;f r&vk@d &yfxm;&wJh ppfypPn;f
ursm;ygw,f? 'ga=umifh 1988 aemufydkif; ppfwyfwkd;cs›Jwm[m tdrfeD;csif;awGeJ@&ifabmif
wef;Ekdifatmif }udK;pm;wmvkd@vnf; ajymEkdifygw,fwJh? 'gayr,fh acwfrDvufeuf &Sdao;
wm r[kwfygbl;? tckokH;aewJhvufeufypPnf;[m 1970 eJ@ 1980 jynfhvGefu twwf
ynmeJ@ xkwfvkyfxm;wJh ppfypPnf;yJjzpfygw,f? 'ga=umifh vufeuftqifhtwef;[m
rqvacwfxuf omayr,f h Bangladesh ukd rD¶kHom&Sdygw,f? tdENd,/ w¶kwf/ xdkif;eJ@
puFmylukd r,SOfEkdifao;ygbl;?
ppfwyfuw kd ;kd csw
J› idk ;f ppfqifrp_ rG ;f &nf xufjrufvmwmr[kwyf gb;l ? wk;d yGm;vmwJh
vltiftm;/ vufeuftiftm;udk rSefuefpGmtokH;jyKEkdifwJh r[mAsL[m&Sdzdk@vdkygw,f?
'DynmrSm ArmppfAkdvfawG ru|rf;usifygbl;? 'ga=umifh vltiftm;eJ@ vufeuftiftm;
o[Zmwjzpfzdk@ tawmf=umvdrfhOD;r,fvdk@ qdkygw,f? twwfynmeJ@ pufr_vkyfief;u¾
acwfaemufusaewJh jrefrmjynfrSm pufud&d,mypPnf; jyifqifEkdifpGrf;r&Sdao;wmrdk@
EkdifiHjcm;udk tm;udk;ae&OD;rSm jzpfygw,fwJh?
tiftm;}uD;EkdifiHawGu Armppftpdk;&udkðzwfcs+yD; 'Drdkua&pDt&yfom;tpdk;&udk
wifajr‡mufvdrhfr,fvdk@ ppfacgif;aqmifydkif;u awG;a=umufaewm[mvnf; ppfwyfwkd;cs›J&
wJh ta=umif;&if;wckjzpfykH&w,fvdk@ Andrew Selth u qkdygw,f? b*Fvm;a'h&Sf/ tdENd,/
w¶kwf/ avm/ xkdif; p wJh EdkdifiH 5 EkdifiH[m jrefrmjynfeJ@ e,fedrdwfcsif; qufpyfaeygw,f?
jrefrmhaumif;uif[m us,f0ef;+yD; jrefrmhurf;¶kd;wef;[m &Snfvsm;vSygw,f? 'gayr,fh
jrefrmtpdk;&tqufquf[m wkdif;jynfudkumuG,fEkdifwJhtiftm; wcgrS &SdcJhzl;wmr[kwf
vdk@ tpdk;&wkdif; ppftiftm;wkd;cs›JrSmygyJwJh?
'gayrJh tckacwfrSm ppftiftm;wdk;cs›JwJh&nf¶G,fcsufuawmh jynfwGif;rSm}uD;pdk;+yD;
EkdifiHa&;tm%mudk vuf0g;}uD;tkyfxm;Ekdifzdk@jzpfygw,f? ppftiftm;okH;+yD; wkdif;jynfudk
t+rJwrf;cGpD;zdk@}udK;yrf;wmudk [ef@wm;aeol[m a':atmifqef;pk=unfeJ@ 'Drdkua&pDtkyfpk
yJ jzpfw,fqdkwmudkvnf; ppfacgif;aqmifawGu em;vnfxm;=uygw,f? 'ga=umifhrdk@
tajccHOya'a&;qGJ&mrSm ppfwyftvdkusvkyfr,fhtpdk;&rsKd; ay:aygufvmatmif }uHpnf
aewmygyJ?
wyfxrJ mS tuJt G +yJjzpfvm&if ppftm%m&Sipf epf tajc,kid v f mEkid yf gw,f? 1948
rSm wyfwGif;ykefuefr_awGjzpfyGm;cJhvdk@ wyfrawmf[m ®yuGJysufpD;cgeD; jzpfcJh&ygw,f?
'ga=umifh 1962 rSm Adkvfae0if; tm%modrf;pOfup+yD; wyfxJrSm tuGJt+yJrjzpfatmif
txl;*¶kpkdufcJhygw,f? 'Dae&mrSm axmufvSrf;a&;udk t}uD;tus,fokH;+yD; t&yfom;
v_yf&Sm;r_udka&m ppfAdkvfppfom;v_yf&Sm;r_udkyg apmifh=unfhygw,f? ppftpdk;&udkopPm&Sdol
tcGifhxl;cHpm;&+yD; uvefuqefvkyfol tjypfay;cH&wJhenf;pepfjzpfygw,f? aemufvdkuf
aemufom;rpkEkdifatmif ppfAdkvfawGudk b,fae&mrSmrS =um=umrxm;ygbl;? wae&mrSm
tae=umvm&if wpifaxmifoGm;rSm pdk;&drfvdk@ygyJ?
'gayr,hf ppfwyftcef;u¾eJ@ywfouf+yD; rauseyfr_awG&Sdaewm Adkvfae0if;
vufxufuwnf;uyg? 'Drdkua&pDjyKjyifajymif;vJr_/ w¶kwf=oZmv$rf;rkd;r_/ aemufwef;u
tcGix hf ;l cHt&m&Sed @J a&›w
S ef;ut&m&Sd oabmxm;uGv J rJG /_ uyfzm;ppfAv
kd ef @J 0efxrf;ppfAv
kd f
uGJvJGr_ pwmawGa=umifh wyfwGif;wif;rmr_awG&Sdayr,fh t}uD;tus,fuGJ+yJwmrsKd; jzpfzkd@
awmh tvm;tvmr&Sdbl;vdk@ Andrew Selth u okH;oyfygw,f? ta=umif;uawmh 'Drkd
ua&pDtpdk;&wufvm&if ppfwyfvuf0g;}uD;tkyfr_ &yfwef@oGm;Ekdif+yD; vufpm;acscH&vdrfh
r,fvdk@ tcGifhxl;cHppfAdkvfawGu ,kH=unfvkd@ygyJ?
'kuaQ &mufrmS ukd ppfAv kd u
f awG;a=umufavav tm%mudv k ufrv$wcf siaf vav
jzpfaeygw,f? 'ga=umifh 'Drkdua&pDtoGiful;ajymif;a&;rSm ppfAdkvfawGyg0ifaqG;aEG;vm
&ifawmh pd;k &drpf w
d af wG enf;oGm;Ekid af yr,fh ppfacgi;f aqmifyikd ;f uawmh tm%mvuf0g;}uD;
tkyfzdk@om pdwf0ifpm;ykH&a=umif; Andrew Selth okH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
ÚÚÚ

(7)
jrefrmhp;D yGm;a&;wk;d wufr_ tvm;tvm
pD;yGm;a&;wkd;wufr_wckvkH; EkdifiHa&;ay:rSmrlwnfaewJhwkdif;jynf[m jrefrmjynfyJvkd@ tpcsD
+yD; a&;xm;wJhpmwrf;udk jreffrmh'Drkdua&pDtvm;tvmtydkif; 7 rSm wifjyvdkufygw,f?
pmwrf;&Sifu tar&duefjynfaxmifpk rufqmcsL;qufjynfe,f Tufts wuUokdvfu
abm*aA'ygarmuQ David Dapice jzpfygw,f? vGwv f yfwjhJ refrmEdik if u
H kd pwifO;D aqmifwhJ
'Drdkua&pD t&yfom;tpdk;&vufxufrSm 10 ESpfavmuf pD;yGm;a&;wkd;wufzGH@+zdK;cJhayr,fh
AkdvfcsKyfae0if;acgif;aqmifwJh rqvppftpdk;&acwfrSm tdrfeD;csif;EkdifiHawGu ausmfwuf
oGm;wmudk cHvkduf&ygw,fwJh?
tckacwfrSm tuef@towfeJ@usifhokH;wJh aps;uGufpepf[m rqv vrf;pOfxuf
omw,fv@kd ajymEkid af yr,fh pD;yGm;a&; &Sio f efw;dk wufatmif rpGr;f aqmifEidk yf gb;l ? tdref ;D csi;f
awGvw dk ;dk wufz@HG +zdK;vmatmif vkyEf idk w
f phJ rG ;f &nf ppftpd;k &rSmr&Syd gb;l ? obm0o,HZmw
ºuG,f0wJh tmz&duEkdifiHawGvdk c%wðzwf wdk;wufvmEdkifayr,fh wjynfvkH; emvefx
vmEkdifrSm r[kwfygbl;wJh? 'Djy\emawG[m aemufwufvmr,fh 'Drkdua&pD t&yfom;
tpdk;&udk quf+yD;'kuQay;aeOD;rSmygyJ? 'gayr,fh 'Drdkua&pDt&yfom;tpdk;&[m EdkifiHjcm;
tultnD trsm;tjym;&rSmrdk@ pD;yGm;a&;jy\emudk jyKjyifxdef;odrf;zdk@ ykd+yD;vG,fulvdrfh
r,fvdk@ qkdygw,f?
qif;&JwJhwkdif;jynfawGrSm pD;yGm;a&;pm&if;Z,m; rvkHravmuf rjynfhrpkHjzpf&wm
udk jzpf¶kd;jzpfpOfvkd oabmxm;=uayr,fh 'DxJrSm jrefrmjynfu tqkd;qkH;ygyJwJh? tjrwf
trsm;qkH;&wJhykd@ukef[m rl;,pfaq;0g;jzpfygw,f? ESpfpOf a':vmoef;ig;&m rl;,pfaq;u
&w,fvdk@ 1997 tpD&ifcHpmawGt& od&ygw,f? yk*~vdua&mif;0,fr_yrm% udkawmh
rSwfwrf;r&Sdvkd@ rodEkdifygbl;? tpdk;&vkyfief;rSmvnf; rSwfwrf;jynfhpkHwmr[kwfvkd@ EdkifiHvkH;
qkdif&mxkwfvkyfr_ GDP wkd;vmw,fqdkwm[m t&ifESpfawGu pm&if;rvkyf&ao;wmudk
xnfhvdkufvdk@ wdk;yGm;vmwmvnf;jzpfEkdifygw,f? 'ga=umifh pD;yGm;a&;pm&if;Z,m;[m
tjzpfrSefudk tenf;tusOf;om a&mifjyef[yfEkdifygw,fwJh?
vGecf w hJ t
hJ ESpo f ;Hk av;q,ftwGi;f pD;yGm;a&;wd;k wufEe_ ;f jrifrh m;wJh tm&SEikd if aH wGukd
=unfh&if usifhokH;wJh pD;yGm;a&;vrf;pOfcsif; qifwlwmawG@&ygw,f? vl@t&nftaoG;a&m
¶kyf0wˆKypPnf;tajctaeyg wkd;wufvmatmifOD;wnf+yD; tajccHr[mAsL[mcsygw,f?
qdkAD,ufjynfaxmifpkr®yuGJcifu ¶kyf0wˆKypPnf;rSmom&if;ESD;jr‡KyfESHcJhwma=umifh c%yef;
wkd;wufvmayr,fh a&&SnfrSm vl@wkd;wufr_udk t[ef@twm;jzpfapygw,f? ukefypPnf;
t&nftaoG; aumif;rGefa&;eJ@ twwfynmudk u|rf;usifqDavsmfpGm tokH;jyKEkdifa&;
twGuf aps;uGuftiftm;pk &Sdzdk@vdkygw,f?
'gayr,hf b,fvrf;pOfyo J ;Hk ok;H aus;vufz@HG +zdK;a&;/ usK;d a=umif;qDavsmw f hJ vrf;pOf
usifhokH;a&;eJ@ ukefacsmwifydk@Ekdifa&; pwJh tcsuf 3 csufryg&if r+yD;bl;vdk@qdkygw,f? puFmyl
vdk +rdK@EdkifiHav;awGuvGJ+yD; wkd;wufzHG@+zdK;wJhEkdifiHwkdif; aus;vufa'orSm &if;ESD;jr‡KyfESH=uyg
w,f? ajr,mykid q f ikd cf iG /hf rdrpd udk yf sK;d wmudk oifah wmfwahJ ps;eJ@a&mif;ydik cf iG /hf aiGacs;Ekid cf iG hf pwm
awG vdktyfygw,f? aus;vufusef;rma&;/ ynma&;eJ@ vrf;yef;qufoG,fa&; aumif;
atmif vkyfay;&ygvdrfhr,f?
wdik ;f jynfrmS &Sw d hJ Ekid if jH cm;aiGtajctaeudk a&mifjyef[yfwhJ aiGzvS,Ef e_ ;f xm;Ekid zf @kd
EkdifiHwkdif;}udK;pm;=uygw,f? aiGa=u;azmif;yGºuGE_ef;udk enf;Ekdifor#enf;atmif xdef;=uyg
w,f? aiGpkaiGacs;pepfudk}uD;xGm;apr,fh b¾ma&;vrf;pOfudk taumiftxnfazmf=u
ygw,f? aemuf ta&;}uD;wJhtcsufuawmh ukefacsmxkwfvkyfEkdifa&;ygyJ? obm0 o,H
Zmw b,favmuf&&dS dS ukeaf csmxkwv f yk Ef idk rf S pD;yGm;a&;wk;d wufz@HG +zdK;Ekid yf gw,f? Ekid if jH cm;udk
ukefacsmwifydk@wm[m tvkyform;eJ@vkyfief;t&nftaoG; wkd;wufapwmrdk@ yk*~vdu
vkyfief;&Sifudk tpdk;&u rcsKyfcs,fzdk@vkdygw,fwJh?
e0w/etzvufxufrSm tenf;i,fwkd;wufr_&Sdvmw,fvdk@ ajym=uayr,fh
1995 ckESpfu vlwOD;csif;&JΠwu,fwrf;xkwfvkyfr_[m 1985 u E_ef;xm;eJ@ twlwl
jzpfaeygw,f? taxGaxGukefaps;E_ef;}uD;jrifhr_/ tpdk;&tokH;p&dwfvdkaiGjyr_ pwmawG
a=umifh pD;yGm;a&;jy\emawG[m 21 &mpktxd quf&Sdaer,fvdk@ qkdygw,f? aºuG;wifwJh
v,form; rsm;jym;vm+yD; trawmfaiG pepfwusxkwfacs;EkdifwJhtajctae r&Sdbl;vdk@
qdkygw,f? 'D=um;xJ ajrqDv$meJ@ opfawmjyKef;wD;r_a=umifh ay:aygufvm&wJhobm0
tEœ&m,fudkvnf; &ifqdkifae&ygw,f?
obm0tEœ&m,fukd &Hzef&cH g&ifqidk &f ayr,fh ppftpd;k &tEœ&m,fuakd wmh t+rJwrf;
&ifqdkifae&ygw,f? bma=u;nma=u; ponfjzifh qufa=u;rsKd;pkHay;&r_eJ@ twif;t"rR
tcdkif;cH&r_ pwmawGa=umifh qif;&Jom; oD;pm;v,form;awG[m b0&yfwnfEdkifatmif
renf; }udK;pm;ae&ygw,f? qefeJ@ tjcm;v,f,mxGufukefwifydk@r_udk ppftpdk;&u
csKyfcs,fuef@owf+yD; vuf0g;}uD;tkyfaeqJygyJ? 'Dpepfa=umifh csrf;omwJhv,f,mvkyfief;
&Siw f pkom }uD;yGm;vmwmawG@&ygw,fw?hJ ,kw&dW w dS ahJ ps;E_e;f / trawmfa=u;/ &if;ES;D jr‡KyfErHS /_
aumif;rGefwJhtajccHtaqmufttkH pwmawG&SdrSomv#if jrefrmhpdkufysKd;v,f,m &Sifoef
wdk;wufvmEkdifygvdrfhr,fwJh?
ppftpkd;&toHk;p&dwf[m &&SdwJh0ifaiGxuf t+rJwrf;rsm;jym;aevkd@ vkdaiGudk puUL
pufu ¶kdufxkwfaewJhtwGuf t+rJwrf; aiGa=u;azmif;yGae+yD; ukefaps;E_ef;}uD;jrifhae&
ygw,f? ppftpkd;&&JŒpnf;rsOf;pnf;urf; ra&&mraocsmr_/ ppftpdk;& Ekdifvdkrif;xufvkyfr_/
cef@reS ;f vd@k r&r_ pwmawG&adS ewma=umifh etz&JΠaps;uGupf ;D yGm;a&;pepf[m aumif;a&mif;
aumif;0,f pD;yGm;a&;r[kwfawmhbJ ppfwGif;umvpD;yGm;a&;jzpfaew,fvdk@ ygarmuQ
David Dapice u okH;oyfygw,f?
vdyfcJwnf;vnf;jzpfaewJh wkdif;jynftajctaeudk jyKjyifajymif;vJzdk@ ppftpdk;&
pdwfryghwygjzpfae&if pD;yGm;a&;emvefxzdk@ tvm;tvmr&Sdygbl;? jynfol@axmufcHr_r&
wJh ppftpdk;&tkyfcsKyfaeor# w¶kwfudktm;udk;ae&ygvdrfhr,f? 'ga=umifh jrefrmhpD;yGm;a&;
[m w¶kwf0g;+rdKoGm;wmudk cH&zG,f&Sdygw,fwJh? jrefrmjynf[m wae@us&if wdAufjynf
vkd w¶kwfvufatmufcH jynfe,fb0 a&mufoGm;vdrfhr,fvdk@ pdk;&drfolawmif &Sdaeygw,f?
e,fpyfae wdkif;&if;om;tzdk@ w¶kwfeJ@qufqH&wm[m Armppftpdk;&eJ@qufqH&wmxuf
ydk+yD;tqifajywJhom"u&Sdygw,f?
aphpyfaqG;aEG;a&;/ yl;aygi;f aqmif¶u
G af &;eJ@ jyKjyifajymif;vJa&; pwmawG qdwo f Ok ;f
aewJhwkdif;jynfrSm jynfwGif;ppf jyefjzpfEdkifygw,fwJh? zdESdyfr_tEdkifusifhr_ uif;&Sif;atmif
jyKjyifajymif;vJr_awGvkyf+yD; jynfyuvnf;ulnDr,fqdk&if jrefrmhpD;yGm;a&; emvefxzdk@
tvm;tvm&Sad =umif; David Dapice uokH;oyfxm;wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ
(8)
jrefrmhp;D yGm;a&;eJ@ rl;l ,pfaq;vkyif ef;
,ckwifjyr,fh jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tykdif; 8 rSm jrefrmhpD;yGm;a&;eJ@ rl;,pfaq;
vkyfief;ta=umif;udk wifjyygr,f? pmwrf;jyKpkoluawmh jrefrmjynfta=umif; pmtkyf
pmwrf; trsm;tjym;a&;om;xm;wJh owif;pmq&m Bertil Lintner ygyJ? rqv ppf
tpdk;&acwfrSm &Srf;jynfxGufbdef;pdrf;udk xkdif;-jrefrme,fpyftxdo,f,l+yD; w¶kwf
vlqdk;*dk%f;eJ@ a'ocHvufeufudkifawGu bdef;jzLjzpfatmif csuf,lygw,f? aemufawmhrS
xkid ;f Ekid if u
H wqifh Ekid if jH cm;udw k ify@kd ygw,f? 'Dbed ;f arSmifcv
dk yk if ef;udk aiGy&kd mS wJAh rmppfAv
kd ef @J
xkdif;t&m&Sdtcs›Kdu ulnDygw,f? bdef;arSmifcdkvkyfief;u &wJhaiGrJudk xdkif;/ a[mifaumifeJ@
puFmylub%fwdkufawGrSmtyfESHxm;+yD; w&m;0ifpD;yGm;a&;vkyfief;awGrSm &if;ESD;jr‡KyfESH=u
ygw,f? 'DacwfrSm csefusDzl; (ac: ) cGefqmvdk@ trnfwGifwJh &Srf;-w¶kwf[m txif&Sm;qkH;
ygyJ?
'gayr,fh 1988 rSm 'Drdkua&pDta&;awmfykHjzpfyGm;+yD; 1989 rSm Auy +ydKuGJoGm;
wm[m rl;,pfaq;vkyfief;tajctaeudk t}uD;tus,f ajymif;vJoGm;apygw,fwJh? 88
'Drdkua&pDta&;awmfykHudk ppfwyfuacsr_ef;vkdufwJhtcgrSm ausmif;om;vli,f waomif;
eD;yg; wkdif;&if;om;vufeufudkifawG&Sd&m xkdif;-jrefrme,fpyfudk xGufajy;ckdv_H=uygw,f?
e,fpyfae u&if/ u&ifeD/ rGefeJ@ ytdk0fhvufeufudkifawG[m rl;,pfaq;xkwfvkyfol r[kwf
ygbl;? olwdk@xuftiftm;aumif;oluawmh Auy uGefjrLepfygwDygyJ? 1968 u 1978
txd q,fESpfq,frdk; w¶kwftpdk;&axmufyHhr_ukd&&SdcJhwJh AuyrSm vufeufcJ,rf; trsm;
tjym;&SdwJhtwGuf awmckdvmwJhausmif;om;vli,fawGudk vufeufwyfqifay;EkdifwJh
taetxm;rSm &Sdygw,f?
Armppftpdk;&pGyfpGJovkd 'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_eJ@ AuyuGefjrLepf tquftoG,f
&Sw
d mr[kwaf yr,hf awmcdw k ahJ usmif;om;vli,ftzd@k uawmh vufeuf&&if ,lr,fo h abm
&Sdygw,f? e,fpyfae wdkif;&if;om;vufeufukdifawG tm;enf;oGm;atmif b,fvkd vkyf&
rvJvdk@ Armppftpdk;& t=uHxkwfaecsdef 1989 {+yDvrSm AuywyfwGif;ykefuefr_ jzpfyGm;
awmhwmygyJ? Auy vufatmufucGJxGufoGm;wJh wkdif;&if;om;vufeufudkiftiftm;pk/
xkdif;-jrefrme,fpyfu wkdif;&if;om;vufeufukdiftzGJ@eJ@ ausmif;om;vli,fawG yl;aygif;
oGm;rSmudk Armppftpdk;& pdk;&drfa=umufvef@aecsdefygyJ? AuycGJxGuf tkyfpkeJ@aqG;aEG;zdk@
xkdif;e,fpyfaewdkif;&if;om;tzGJ@u ukd,fpm;vS,fapv$wfayr,fh Armppftpdk;&u vufOD;
oGm;+yD; typftcwf&yfpJEdkifcJhwmygyJ? bdef;arSmifcdk ukd;uef@w¶kwfavmfppf[ef&JŒ =um;0if
aqmif¶Gufr_a=umifh Armppftpdk;& typftcwf&yfpJa&; vkyfEkdifcJhwmjzpfygw,f?
Armppftpdk;&u rwkdufbl;/ tjcm;vufeufudkiftkyfpkawGeJ@ ryl;aygif;bl;qkd&if
ukd,fha'orSmudk,f}udKufovdk pD;yGm;a&;vkyfcGifh&Sdw,fqdkwJh oabmwlcsufygyJ? e,fpyf
a'o zGH@+zdK;wkd;wufa&;pDrHudef;udk taumiftxnfazmfoGm;r,fvdk@ Armppftpdk;&bufu
uwday;ygw,f?
udk;uef@tzGJ@/ ‘0’ tzGJ@eJ@ typftcwf&yfpJ+yD;wJhaemuf tjcm;vufeufudkif tkyfpk
av;awGeJ@yg typftcwf&yfpJEkdifcJhwma=umifh vufeufudkifawmfvSefa&;qifEJ$aewJhtzGJ@
qdkvdk@ autJef,l u&iftrsKd;om;tpnf;t¶kH;eJ@ ru'w ausmif;om;wyfOD;avmufyJ
&Sdygawmhw,f? jynfolvlxktrsm;pkuqef@usifaewJh Armppftpdk;&udk wkdif;&if;om;
vufeufudkifawGu axmufcHvkdufwm[m jynfwGif;jynfyrSm uHqdk;rdk;arSmifuszdk@ zefwD;
vku d of vdk jzpfomG ;ygw,fw?hJ tJ't D csed u f p+yD; &Sr;f jynfajrmufyikd ;f / ta&Sy› idk ;f eJ@ awmifyikd ;f
rSm rl;,pfaq;xkwfvkyf&mXmeawG r_dvkdaygufvmygawmhw,f? Armppftpdk;&eJ@ typf
tcwf&yfpJxm;wJh vufeufudkif okH;aomif;ausmf&Sdae+yD; ‘0’ wyfzGJ@vkd[mrsKd;qkd&if
vufeuftiftm; vltiftm; t&ifuxuf awmifhwif;vmw,fvkd@ qdkygw,f?
typftcwf&yfpJ+yD; r=umrDrSm rl;,pfaq;wifydk@wJhvrf;a=umif;opf ay:xGufvm
ygw,f? ,leefjynfe,fuwqifh w¶kwfjynfawmifydkif; yifv,fqdyfurf;udkwifydk@wJh
vrf;a=umif;opfygyJ? rl;,pfaq;vkyfwJh w¶kwfvlqdk;*dk%f;udk ppfwyfeJ@ESdrfeif;&wJhtjzpfudk
a&mufomG ;ygw,f? csi;f / ucsi/f &ckid jf ynfe,fawGuwqifh tdE, dN txd rl;,pfaq; a&muf
oGm;wJhtwGuf tdENd,e,fpyfjynfe,fawGrSm aq;pGJolOD;a& wkd;yGm;vmygw,f? usKdif;wkHeJ@
avme,fpyf rl;,pfaq;vkyif ef;udk w¶kww f yfeD Auya[mif; vifrif;&Sef (ac: ) qdik ;f vif;eJ@
w¶kwfwOD;u acgif;aqmifygw,f? 'Dw¶kwfudk =unfjrifhqdkwJhtrnfeJ@ Armppftpdk;&u
ajr‡mufpm;xm;ygw,f? avm/ uarBm'D;,m;eJ@ AD,uferftxd Armhrl;,pfaq;wifydk@+yD;
vufeufypPnf;0,f,lygw,f? autJrfwDw¶kwfjzLa[mif;awG bdef;cswkef;uawmh trd
EdkifiHxkdif0rfudk rydk@rdatmif owdxm;cJhayr,fh tckawmh ae&mra¶G; rl;,pfaq; wifydk@
aeyg+yD?
rl;,pfaq;vkyif ef;eJ@twlay:xGuv f mwJh tedÏm¶kaH wGuawmh AIDS a&m*g/ vlq;dk
*kd%f;aomif;usef;r_/ vufeufa&mif;0,fr_ pwmawGygyJ? rl;,pfaq;vkyfief;u&wJh aiGrJudk
w&m;0ifo;Hk cGijhf yKwma=umifh bde;f arSmifcydk ikd w f hJ pD;yGm;a&;vkyif ef;awG jrefrmjynfrmS txif
t&Sm; ay:xGufvmygw,f? vifrif;&Sef/ zef=um&Sif/ aygif;,lcsef/ avmfppf[ef/ cGefqm/
rwlaemf pwJh bdef;arSmifcdkawGeJ@ ArmAdkvfcsKyfawG[m vnfyif;zuf+yD; qufqHvm=uyg
w,f? ud;k uef@w¶kwf avmfppf[efro d m;pk[m tcsr;f omqk;H jzpfvmygw,f? b%fvyk if ef;/
[dkw,fvkyfief;/ aqmufvkyfa&;ukefypPnf;xkwfvkyfa&;/ o,f,lykd@aqmifa&; ponfjzifh
vkyif ef;}uD;tm;vk;H vdv k rkd mS bde;f arSmifcukd vuf0g;}uD;tkyx f m;ygw,f? rl;,pfaq;u&wJh
aiGrJudk vGwfvyfpGm&if;ESD;EdkifwJh jrefrmhpD;yGm;a&;rSm bdef;arSmifcdk v$rf;rkd;vdrfhr,fvdk@
tar&duefEdkifiHjcm;a&;Xme 1996 rl;,pfaq;tpD&ifcHpmrSSm azmfjyxm;ygw,f?
Armppftpd;k &wnfaxmifxm;wJh jrefrmhp;D yGm;a&;OD;ykid u f rk %
` u
D kd umuG,af &;Xme/
vuf&Sdppfr_xrf;eJ@ t+idrf;pm;ppfr_xrf;awGu pkaygif;ydkifqkdif=uygw,f? 'ga=umifh ppfr_xrf;
a[mif;eJ@bed ;f arSmifcdk vufw+GJ yD; Edik if jH cm;ukr%
` aD wGe@J zufpyfvyk =f uygw,f? wenf;qd&k if
awmh ppfrx _ rf;topfta[mif;eJ@twl tcGix hf ;l cHpm;Ekid af tmif bde;f arSmifcu kd t&if;pku d f
+yD; pD;yGm;a&;vkyf=uwJh oabmygyJ? twdkuftcHtzGJ@tpnf;awGeJ@ EdkifiHa&;aphpyfaqG;aEG;zdk@
pdwrf ul;bJ ppftm%m&Sipf epf oufq;dk &Snzf @kd om tm¶kpH u kd af er,fq&kd if Armppftyk pf [
k m
rl;,pfaq;arSmifcv kd yk if ef;udk qufvuftm;ud;k ae&OD;rSmjzpfw,fv@dk owif;pmq&m Bertil
Lintner okH;oyfxm;wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ

(9)
rl;,pfaq;xkwfvkyfr_jy\em
vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_eJ@ rl;,pfaq;a=umifh jrefrmjynfudk vlodrsm;ygw,f? bdef;jzL
xkwfvkyf&mrSm vGefcJhwJhESpftenf;i,favmufu jrefrmjynf[m yxrae&m,lcJhayr,fh
tckawmh 'kwd,jzpf+yD; Afghanistan u yxrjzpfaeygw,f? ,ck jrefrmh'Drdkua&pD
tvm;tvm tykid ;f 9 rSm tar&duefEikd if jH cm;a&;Xme xdyw f ef;t&m&Sd Robert S.Gelbard
a&;om;jyKpkwJh rl;,pfaq;pmwrf;udk wifjyvkdufygw,f? 'Daqmif;yg;ukd vGefcJhwJh 6 ESpfu
a&;cJah yr,fh jrefrmhr;l ,pfaq;pD;yGm;a&;qdik &f m tar&duefoabmxm;[m rajymif;vJao;
ygbl;? jrefrmjynfrSm w&m;Oya'r&Sdwma=umifh vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_eJ@ rl;,pfaq;
jy\emjzpfyGm;ae&wmvdk@ qdkygw,f?
wm0efrJh/ Oya'rJhvkyfaewJh Armppftpdk;&[m EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&; jy\em
awGudk rajz&Sif;EkdifwJhtwGuf jrefrmhrl;,pfaq;jy\em[m EkdifiHjcm;wkdif;jynfawGudkyg
tEœ&m,fay;vmygw,fwJh? vGefcJhwJh tESpf 20 ausmfup+yD; tar&duefudk Armhbdef;jzL
a&mufvmwJhtwGuf rl;,pfaq;jy\emudkajz&Sif;zdk@ tar&dueftpdk;&u pdwf0ifpm;vm
wmygyJ? rqvppftpdk;&acwfu rl;,pfaq;wkdufzsufa&;tpDtpOfudk tar&dueftpdk;&
ulncD yhJ gw,f? 88 'Dru kd a&pDta&;awmfyu Hk kd ppfwyfuacsre_ ;f vku
d af wmhrb
S J tar&duefu
tultnDukd &yfqkdif;vdkufygw,f?
e0w/etzppftpdk;&acwfrSm rl;,pfaq;xkwfvkyfr_t&Sdeft[kefeJ@ wdk;yGm;vm
ygw,f? typftcwf&yfpJwJh wkdif;&if;om;vufeufudkiftkyfpkawGudk rl;,pfaq; xkwfvkyf
cGifh ay;xm;wmudk=unfhr,fqdk&if Armppftpdk;&[m rdrdvkHjcHKa&;eJ@ pD;yGm;a&;ukd t"du
OD;pm;ay;wm xif&mS ;ygw,f? ud;k uef@w¶kwef @J 0 w¶kw&f ŒJ rl;,pfaq;vkyif ef; ae@csi;f ncsi;f
}uD;xGm;vmygw,f? bde;f arSmifckd cGeq f mwOD;wnf; ppftpd;k &ukd qufvufqef@usicf ahJ yr,fh
1996 ESpfqef;rSm cGefqmeJ@ Armppftpdk;& em;vnfr_&,lEkdifwma=umifh cGefqmvnf;
w&m;0ifpD;yGm;a&;vkyfief;udk vkyfykdifcGifh&oGm;ygw,f? cGefqm tvif;0ifoGm;ayr,fh
rl;,pfaq;txGufE_ef; usoGm;wmr[kwfygbl;?
rl;,pfaq;xkwv f yk o
f l rsm;jym;vmwma=umifh Edik if jH cm;wify@kd wyhJ rm%vnf; rsm;
vmygw,f? t&ifvdk xkdif;EkdifiHuwqifh wifydk@wmr[kwfawmhbJ w¶kwf/ avm/ tdENd,eJ@
jynfwGif;qdyfurf;awGuwqifh EkdifiHjcm;udk rl;,pfaq;wifydk@ygw,f? Auy}uD;pdk;pOfu
bdef;jzLvkyfief;eJ@ &HykHaiG&Smayr,fh &nf¶G,fcsufuawmh Armppftpdk;&udk jzKwfcszdk@jzpfyg
w,f? tckacwfrSmawmh tm%mwnf+rJa&;eJ@ b0&yfwnfa&;twGuf rl;,pfaq; xkwf
vkyfae=uwmygyJ? Auyacwfu bdef;jzLwm0efcHawGjzpfwJh zkef=um;&SifeJ@ acsmif;nDvdkif;
vdk yk*~dKvfawG ta&;ygvmygw,f?
bde;f arSmifcv
kd yk if ef;rSm cGeq f mvked mrnf}uD;ol[m ud;k uef@w¶kwf avmfppf[efygy?J
rqvacwfrSm udk;uef@umuG,fa&;wyfzGJ@0ifb0u ArmAdkvfcsKyfawGtm;udk;&wJh bdef;
bk&if}uD;jzpfvmol[m avmfppf[efygyJ? Auy cGJxGuftkyfpkawGeJ@ Armppftpdk;& typf
tcwf &yfpEJ idk af tmif =um;0ifaqmif¶u G af y;wJh ud;k uef@w¶kwf avmfppf[efukd ArmAdv k cf sKyf
awGu aus;Zl;&Sifvkd@ ,lq=uygw,f? 'ga=umifh avmfppf[efrdom;pk[m jrefrmjynfrSm
tcsrf;omqkH;jzpfaeyg+yD? tjynfjynfqkdif&mb¾ma&;tzGJ@tpnf;awGrSm aiGacs;cGifhr&wJh
Armppftpdk;&[m cGefqmeJ@avmfppf[efudk tm;udk;vm&ygw,f? 'DvdkeJ@ ArmAdkvfcsKyfeJ@
bde;f arSmifcakd wG[m a0pm;r#pm;jzpfuek =f uygw,f? bde;f jzLudk tar&duefe@J Oa&myudw k ify@kd
+yD; pdwºf uGaq;ukad wmh xkid ;f / rav;&Sm;/ xdik 0f rfe@J w¶kwjf ynfukd wify@kd ygw,fw?hJ 'ga=umifh
jrefrmhrl;,pfaq;jy\em[m a'oqkdif&mjy\emjzpfvmygw,f?
rl;,pfaq;xkwfvkyfolawG jrefrmhpD;yGm;a&;rSm t"dutcef;u¾u yg0ifvmwm
a=umifh rl;,pfaq;vkyfief;[mvnf; jrefrmhpD;yGm;a&;&JŒtpdwftydkif;wck jzpfvmygw,f?
rl;,pfaq;u&wJhaiGrJudk tjcm;pD;yGm;a&;vkyfief;awGrSm &if;ESD;jr‡KyfESHaewm[m wkdif;jynf
pD;yGm;a&;wckvkH;ukd uarmufur jzpfapygw,f? aumif;a&mif;aumif;0,f pD;yGm;a&;vkyf
vmwJh vkyif ef;&Siaf wG[m tcGix hf ;l cHbed ;f arSmifc&kd ŒJ w&m;0ifp;D yGm;a&;vkyif ef;udk ,SO+f ydKifEidk f
rSm r[kwyf gb;l ? rl;,pfaq;u&wJah iGru J kd &if;ES;D jr‡KyfE+HS yD; w&m;0ifwnfaxmifwhJ pD;yGm;a&;
vkyfief;awG rsm;vmavav aumif;a&mif;aumif;0,fvkyfzdk@ cufcJvmavavyJ jzpfaeyg
w,f?
Armppftpdk;&udk,fwkdif rl;,pfaq;vkyfief;rSm wkduf¶dkufyg0ifvkyfukdifaew,fqdkwJh
oufaotaxmuftxm; rawG@&ayr,fh atmufydkif;uppfAdkvfeJ@ &Jt&m&SdawGuawmh
rl;,pfaq;vkyfief;u vmbfvmbawG&aewm xif&Sm;ygw,f? rl;,pfaq;xkwfvkyfr_eJ@
o,f,yl @kd aqmifru _ kd cGijhf yKxm;+yD; qufa=u;,lwphJ pfAv kd xf rJ mS wyf&if;rSL;tqift
h xd yg0if
aeygw,f? 'DvkdppfAdkvfawGudk ppftpdk;&u ta&;r,lygbl;? tvGeftrif; pD;yGm;a&;
aomif;usef;vmwJhtcgrSm e,fajymif;wmrsKd;avmufyJ vkyfwwfygw,f?
rl;,pfaq;xkwfvkyfr_eJ@ vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_[m qufpyfaewJhjy\em jzpfwJh
twGuf vl@tcGit hf a&;eJ@ 'Dru
dk a&pDta&;ukx
d cd u
dk af pr,fh rl;,pfaq;ESrd ef if;a&; tpDtpOf
rsKd;udk tar&dueftpdk;&u vufrcHygbl;? 'ga=umifhvnf; rl;,pfaq;wkdufzsufa&; tul
tnDay;wJhudpPrSm uGef*&ufv$wfawmfu pnf;urf;enf;vrf;awG wif;usyfxm;wmjzpfyg
w,f? rl;,pfaq;xkwfvkyfr_udk Armppftpdk;&u ESdyfuGyfwmrwwfvkd@ tdrfeD;csif;EkdifiH
awG[m rl;,pfaq;jy\emudk olwkd@bmomukdifwG,f&ygvdrfhr,fwJh? ukvor*~udkcsnf;
tm;udk;aevkd@ jy\emajyvnfrSmr[kwfygbl;? Oyrm w¶kwfuGefjrLepftpdk;&[m Arm
ppftpdk;&ukd ulnDaxmufyHhaeoljzpf+yD; Armhrl;,pfaq;'%fcH&olawGxJrSm w¶kwfjynf
vnf; yg0ifaewmrdk@ Armppftpdk;&ukd ajymykdifcGifh&Sdygw,f?
Armppftpdk;&uawmh rl;,pfaq;xkwfwJhwdkif;&if;om;vufeufudkifawGudk xdxd
a&mufa&mufta&;,lrSmr[kwfygbl;? wkdif;jynfpD;yGm;a&;aumif;rGefvm+yD; w&m;Oya'
usio hf ;Hk vk@d wdik ;f &if;om;awG om,m0ajymvmwJt h cgusro S m tajctae ajymif;vJomG ;
Ekdifygw,fwJh? 'Dvkdjzpfvmatmif t&yfom;EkdifiHa&;tzGJ@tpnf;awGeJ@ awG@qkHaqG;aEG;zdk@
Armppftpdk;&ukd tar&duefuwkdufwGef;aewmjzpfygw,f? trsKd;om;jyefvnfoifhjrwf
a&; rvkyfEkdif&if rl;,pfaq;jy\emudkvnf; ajz&Sif;EkdifrSmr[kwfvkd@ 'Djy\em[m
jynfwGif;jynfyudk quf+yD;'kuQay;aeOD;rSmjzpfa=umif; Robert S.Gelbard u okH;oyfxm;
wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ

(10)
urBmhty,fcH Armppftpdk;&
1988 'Drkdua&pDta&;awmfykHukd®zcGif;vdkufwJh Armppftpdk;&[m urBmhty,fcHjzpfoGm;wJh
twGuf w¶kwfuGefjrLepftpdk;&udk tm;ukd;vm&ygw,f? w¶kwfudkrSDckdtm;xm;vGef;vkd@
jzpfay:vmwJjh y\emawGe@J ywfouf+yD; tar&duefq;D edwv f w
$ af wmf Edik if jH cm;qufqaH &;
aumfrwDu ta&›Stm&Sa&;&mokawoD Frank Jannuzi jyKpkxm;wJhpmwrf;udk jrefrmh
'Drkdua&pDtvm;tvm tydkif; 10 rSm wifjyvkdufygw,f? t&ifuawmh w¶kwfuGefjrLepf
tpdk;&[m Auy-ArmuGefjrLepfygwDukd ulnDaxmufyHhcJhwmrkd@ tudk}uD;-w¶kwfeJ@
nDav;-AuyqufqaH &; jzpfcyhJ gw,f? tckawmh Auyudk tm;ray;awmhbJ Armppftpd;k &
udkom ulnDaxmufyHhaewmrdk@ w¶kwfjrefrmqufqHa&;[m tudk}uD;-w¶kwfeJ@ nDav;-
etz qufqHa&;jzpfvmw,fvdk@ qdkygw,f?
vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_/ wkdif;&if;om;udkzdESdyfr_eJ@ rl;,pfaq;xkwfvkyfr_a=umifh
emrnfysuaf ewJAh rmppftpd;k &eJ@ w&if;wES;D aygi;f oif;&if rdru d ykd gxcd u kd Ef idk af =umif; w¶kwf
tpdk;& em;vnfygw,fwJh? 'gayrJh etzudk nDav;vdkoabmxm;+yD; qufqHvkd@ &&Sdvm
r,fh tusKd;tjrwfudk=unfh+yD; etza=umifh a0zef¶_wfcscH&wmawGudkonf;cHzkd@ w¶kwfu
qkH;jzwfvkdufykH&ygw,fwJh?
Frank Jannuzi uk, d w
f idk f 1994 eJ@ 1996 rSm w¶kwjf ynfuo kd mG ;a&muf+yD; w¶kw-f
jrefrmqufqaH &;udpu P kd w¶kwt f &mxrf;tcsK› ed @J awG@qaHk qG;aEG;wJt h cgrmS ArmAkv d cf sKyfawG
udk w¶kwaf cgi;f aqmifyikd ;f u t=uH^m%fay;aea=umif; od&w,fv@kd qkyd gw,f? Armppftpd;k
& rSm w&m;0iftyk cf sKyfEidk pf rG ;f &Sw d ,fqw kd mudk tjynfjynfqidk &f mu vufcv H mapzd@k twGuf
twdu k t f cH Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ukd rodEidk rf jrifEidk af tmif zk;H zdxm;zk@d w¶kwaf cgi;f aqmifyidk ;f u
ArmAdkvfcsKyfawGudk t=uHay;w,fvdk@ qkdygw,f? etztpdk;&&JΠEkdifiHa&;tpDtpOfudk
w¶kwfu oabmrwlp&mr&Sdayr,fh ppftkyfcsKyfa&;trdef@ay;ykHpHudkcsnf;rokH;bJ twkduf
tcHawGeJ@ aphpyfaqG;aEG;n‡dE_dif;+yD; ajz&Sif;zkd@vnf; ArmAdkvfcsKyfawGudk w¶kwftpdk;&u
wdkufwGef;a=umif; od&ygw,fwJh?
Auy uGefjrLepfudk ESpftawmf=um w¶kwfuaxmufyHhcJhwmudk ArmAdkvfcsKyfawG
atmifhoufoufcHae&ykH&ygw,f? &efukefrSm AkH;aygufuJGwmeJ@ qENjywmudk Auy vuf
csuv f @kd axmufvrS ;f a&;u pGypf aGJ vh&ydS gw,f? Auyacgi;f aqmifawG w¶kwjf ynfrmS cdv k aH_ e
wmudkvnf; tpdk;&owif;pmu &Hzef&Hcg azmfjyavh&Sdygw,f? 'gayrJh 'Dvdk ra,mif&m
qDvl;wmrsKd;udk vspfvsL¶_+yD; w±kwftpdk;&[m nDav;etztay: =oZmanmif;atmif
vkyEf idk cf yhJ gw,f? vuf&dS w¶kw-f ArmqufqaH &;udk tkwjf rpfcsco hJ al wGuawmh Adv k of ef;a¶$
eJ@ Akdvfcif!Gef@ygyJwJh? olwdk@acgif;aqmifwJh ppfrpf&SiftzGJ@ 1989 atmufwkdbmrSm yDuif;ukd
oGm;+yD; tultnDawmif;csdefup+yD; Armppftpdk;&[m w¶kwf=oZmcHjzpfvmw,fvdk@
qdkw,f? tJ'Dwkef;u Adkvfoef;a¶$[m w¶kwfacgif;aqmifydkif;udk awG@cGifhr&cJhygbl;? tJ'D
tcsdefup+yD; tpOftvm =um;aea&;vrf;pOfvnf; ysufpD;ygawmhw,f?
Armppftpd;k &u vufeufypPn;f tajrmuftjrm; w¶kwq f uD 0,fcsiw f ,f? w¶kwf
uvnf; vufeufomrubJ ukefypPnf;taygpm;awGudk jrefrmhaps;uGufrSma&mif;+yD;
tjcm;tcGifhta&;udkvdkcsifwJhtwGuf Armppftpdk;&ukdulnDzdk@ qkH;jzwfvdkufwmygyJ?
ty,fcHb0rSm ab;xkdifbdkifusaewJh Armppftpdk;&udk w¶kwfuaiGxkwfacs;+yD; w¶kwf
ypPnf;udk 0,fckdif;wJh tpDtpOfjzpfygw,f? ArmAdkvfcsKyfawGudk*k%fjyKwJhtaeeJ@ w¶kwf
0ef}uD;csKyf “vDzef;” 1994 rSm &efukefoGm;vnfygw,f? w¶kwf-ArmvufwGJzdk@ vrf;cif;
vdkufwJhc&D;pOfygyJ? vDzef;vmvnf+yD; wESpfavmuf=umawmh Adkvfoef;a&$[m tpdk;&
{nfhonftjzpf w¶kwfjynfudk oGm;cGifh&oGm;ygw,f?
wdkif;oljynfom;&J@qef@usifr_udk&ifqkdifae&wJh Armppftpdk;&[m ppfwyfudk wkd;cs›J
zJG@pnf;ygw,f? ppfom;OD;a&wkd;yGm;vmovkd vufeuftiftm;vnf; wkd;yGm;vmzdk@vdkyg
w,f? 'Dae&mrSm w¶kwftpdk;&u tm;oGefcGefpdkuf ulnDygawmhw,f? 1991 u 1995
txd vufeufypPnf; a':vmoef;waxmifzdk;0,f,lEdkifatmif w¶kwftpdk;&u a':vm
oef; 750 xkwfacs;ygw,f? 'gayr,fh w¶kwfqDu&wJh oHcsyfumum;/ wifhum;eJ@ *suf
av,mOfudk awm}udKawmif=um;u ajymufusm;olykefudkwkduf&mrSm rokH;Edkifygbl;? etz
tpdk;&rSm &efolenf;oGm;wm[m w¶kwfqDuvufeuf&vkd@r[kwfbJ wdkif;&if;om;tzGJ@
awGt=um; oyfv#Kd+yD; typftcwf&yfpJEdkifvkd@om jzpfygw,fwJh?
'gayrJh w¶kwfqDu&xm;wJhypPnf;awGa=umifh ppfwyf&JŒ axmufyHhjznfhwif;a&;
vk y f i ef ; rS m trsm;}uD ; wd k ; wuf v mygw,f ? ajcvsif a v#muf w J h A rmh w yf r awmf [ m
Logistics ac: axmufyjhH znfw h if;a&;bufrmS tm;enf;ygw,f? ajcmufaoG@&moDrmS ppfqif
+yD; rdk;wGif;rSm wyfpcef;rSmem;avh&Sdwmrdk@ olykefe,fajrudk t+rJwrf;odrf;ydkufzdk@ }udK;pm;
wmrsKd; r&SdoavmufygbJ? e0w/etzvufxufa&mufvmrS axmufyhHjznfhwif;r_eJ@
wyfajymif;a¶$@r_vG,fulatmif vrf;azmufwHwm;aqmufvmwJhtwGuf &moDra¶G;
ppfqifEkdifwJhtajctae a&mufvmygw,f? KNU trmcHpcef;awGjzpfwJh rme,fyavmeJ@
aumfrl&mudk wkdufckdufEkdifzdk@twGuf ppftif*sifeD,mwyfu 2 ESpfavmuf vrf;yef;
quf o G , f a &;aumif ; atmif jyif q if c J h y gw,f ? 'D v k d j yif q if a ewk e f ; DKBA u&if
Ak'<bmomtcs›Kdu KNU udkykefuef+yD; tpdk;&wyfudk vrf;jyay;wJhtwGuf u&iftrmcH
pcef;awG usoGm;wmyg?
w¶kwftultnDeJ@ tiftm;wkd;cs›JwJhtwGuf Armwyfrawmf[m t&ifuxuf
ydk+yD; tm;aumif;vmygw,f? oHcsyfumum;eJ@ wifhum;awG 0,fxm;wm[m e,fpyf
wku d yf rJG mS ok;H zd@k r[kwb
f J wkid ;f oljynfom;awG uef@uu G qf ENjyvm&if tvG,w f ul ESrd ef if;
zd@k yJ jzpfygw,fw?hJ 'gayrJh w¶kwq f uD aiGacs;+yD; w¶kwyf pPn;f awG0,f,xl m;vk@d taºuG;wif
vmwmudk Armppftpdk;& jyefqyfEdkifzdk@ rvG,fygbl;? ppfwyfudkaxmufyHhavav ynma&;/
usef;rma&;/ o,f,lydk@aqmifa&; pwJh tajccHtaqmufttkHawG aumif;rGefatmifvkyfzdk@
b¾maiG avsmhenf;avav jzpfvmygw,f?
acwfrDppfwyfxm;wm aiGukefa=u;us tukeftusrsm;ygw,f? =unf;/ a&/ av
yl;wJGppfa&;avhusifhcef;[m p&dwf}uD;av;wJhvkyfief;jzpfygw,f? ppfa&;avhusifhcef; rvkyf
Ekdif&if 0,fxm;wJhvufeufypPnf;udk xdxda&mufa&muf okH;EdkifrSmr[kwfygbl;? ppfwyf
acwfrDvmavav ¶kH;xdkifwJh u|rf;usifolt&m&SdawG rsm;vmavavrdk@ e,fuwyfrSL;awG
eJ@ tqifrajy jzpfvmEdkifwJhtwGuf wyfrawmfpnf;vkH;nD!Gwfa&;udk xdcdkufvmEkdifyg
w,f? vuf&SdtajctaerSmawmh wyfrawmf[m wdkif;oljynfom;ukdrav;pm;wJh w¶kwf
tm;udk; ppfAkdvfwpk&JΠvufukdifwkwfomjzpfaea=umif; tar&duefqD;edwfv$wfawmf
tm&Sa&;&mokawoD Frank Jannuzi okH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
(11)
jrefrmEdik if rH mS &if;ES;D jr‡KyfEw
HS hJ Ekid if jH cm;ukr%
` rD sm;
jrefrmEdkifiHrSm wkduf¶kduf&if;ESD;jr‡KyfESHwJh EkdifiHjcm;ukr`%DawGta=umif; tar&duef
jynfaxmifpk Yale wuUokdvfygarmuQ Mark Mason a&;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pD
tvm;tvm tydik ;f 11 rSm wifjyvku d yf gw,f? Edik if jH cm;rSm&if;ES;D jr‡KyfEw
HS hJ Multinationals
ac: EkdifiHpHkukr`%Dta=umif;udk ygarmuQ Mason u txl;okawoevkyfygw,f? jrefrm
jynfrSm yxrqkH;&if;ESD;jr‡KyfESHwJh taemufwkdif;om;[m ay:wl*Djzpfygw,f? 16 &mpkup+yD;
jrefrmjynfrSm ay:wl*Dukr`%DawG &SdcJhygw,f? 'gayrJh t*FvdyfudkvkdeDb0 a&mufawmhrS
jrefrmjynfrSm EkdifiHjcm;ukr`%Dtrsm;tjym; &if;ESD;jr‡KyfESHvm=uwmyg? vGwfvyfa&;&awmh
vnf; EkdifiHjcm;ukr`%DawG[m jrefrmhpD;yGm;a&;rSm ta&;}uD;wJhtcef;u¾u qufvuf
yg0ifcJhygao;w,f?
1962 rSm Adkvfae0if;acgif;aqmif+yD; ppftm%modrf;vdkufawmhrSyJ EkdifiHjcm; &if;ESD;
jr‡KyfESHr_udk vufrcHoavmuf jzpfoGm;ygw,f? urf;vGefa&eH&SmazGa&;eJ@ vufeufcJ,rf;
xkwv f yk rf u
_ vG+J yD; Ekid if jH cm;wku
d ¶f u
kd &f if;ES;D jr‡KyfErHS u
_ kd tESpt
f pdwaf vmuf ydwyf ifcyhJ gw,f?
e0w/etz ppftpdk;&wufvmwJhtcgrSm EdkifiHjcm;wdkuf¶kdufjr‡KyfESHr_udkvufcHwJhOya'udk
1988 rSm jyÏmef;+yD; 1989 up+yD; EkdifiHjcm;t&if;tESD;awGudk vufcHvmcJhygw,f? 1996
txdvufcHcJhwJh EkdifiHjcm;&if;ESD;r_ a':vmoef;aygif; okH;axmifausmfzdk; Armppftpdk;&u
twnfjyKayr,fh vufawG@taumiftxnfazmfEkdifwmu a':vm oef;waxmifausmfzdk;
om &Sdygw,fwJh? twnfjyKxm;wJh &if;ESD;jr‡KyfESHr_xJrSm a&eHeJ@ obm0"mwfaiG@u trsm;
qkH;jzpf+yD; c&D;oGm;eJ@ owWKwGif;vkyfief;u aemufuvkdufaeygw,f?
jrefrmhukr`%DtufOya't& rSwfykHwifxm;wJhvkyfief;awGrSm &if;ESD;jr‡KyfESHxm;wJh
EkdifiHjcm;ukr`%Dvnf; &Sdygao;w,f? rl;,pfaq;u&wJhaiGeJ@ &if;ESD;xm;wmawGvnf; &Sd
ygw,f? 'D=um;xJ tpdk;&pm&if;Z,m;u b,fawmhrS jynfhpkHwmr[kwfwJhtwGuf jrefrm
jynfu EkdifiHjcm;&if;ESD;jr‡KyfESHr_ukd cef@rSef;&wm tvGefcufcJw,fvdk@ qdkygw,f? uGefjrLepf
AD,uferfu Edik if jH cm;&if;ED;S r_yrm%[m jrefrmjynfxufrsm;ygw,f? jrefrmjynf&ŒJ Ekid if jH cm;
&if;ESD;r_[m uarBm'D;,m;wdk@ avmEkdifiHwkd@eJ@ ydefromvdefromjzpfaew,fvdk@ qdkygw,f?
avmEkdifiHvlOD;a&[m jrefrmhvlOD;a&&JΠq,fykHwykHomjzpfayr,fh EkdifiHjcm;&if;ESD;r_rSmawmh
twlwl jzpfaeygw,f?
jrefrmjynfrSm EkdifiHjcm;ukr`%DawG vma&muf&if;ESD;&wJh t"duta=umif;&if;udk
vnf; azmfjyxm;ygw,f? obm0"mwfaiG@/ u|ef;opf/ "mwfowWK/ ig;vkyfief;/ pkduf ysKd;a&;
pwmawGrSm tjrwf&Edkifwm[m yxrta=umif;&if;ygyJwJh? c&D;oGm;vkyfief;rSm &if;ESD;
wmuawmh jrefrmha&S;a[mif;,Ofaus;r_eJ@ obm0tvSa=umifhjzpfygw,f? aemufwcsuf
uawmh tvkyform;c tvGefenf;vdk@ygyJ? EdkifiHykdifrodrf;zdk@eJ@ yxrokH;ESpfrSm tcGefawmf
raumufcHzkd@ uwday;xm;wmvnf; ta=umif;wckygyJ? pD;yGm;a&;wkd;wufaewJhEkdifiHawG
ywfvnf0kdif;aewJh jrefrmjynf[m wae@us&if tdrfeD;csif;EkdifiHawGudk trDvkdufEkdifvdrfhr,f
vdk@ ar#mfvifhwm[mvnf; EkdifiHjcm;u &if;ESD;jr‡KyfESHwJh ta=umif;wckygyJ?
'gayr,fh jrefrmjynfrSmr&if;ESD;csifwJh ta=umif;&if;awGvnf; trsm;}uD;&Sdygw,f?
tqdk;qkH;u w&m;0iftpdk;&r&Sdvkd@ EdkifiHa&;rwnf+idrfwJhjy\emjzpfygw,f? ppftpdk;&&JŒ
vl@tcGit hf a&;csK;d zsurf u
_ kd ukvor*~e@J tjynfjynfqidk &f mu a0zef¶w _ cf saewm[mvnf;
EkdifiHjcm;ukr`%Dudk wGef@qkwfapygw,f? aemufwcsufuawmh jrefrmjynfrSm pD;yGm;a&;
rvkyfzdk@ 'Drkdua&pDbufawmfom;awGu EkdifiHjcm;ukr`%DawGudk wkdufwGef;aewmygyJ?
jrefrmjynfrSm &if;ESD;jr‡KyfESHwJhukr`%DawGudk oydwfarSmufr_/ 'Drkdua&pDvkdvm;wJh ukr`%D
tpk&, S ,f m&Siaf wGu zdtm;ay;r_/ ukr% ` u D kd emrnfysuaf tmifvyk rf _ ponfjzifh jrefrmEkid if H
eJ@ rqufqHzkd@ enf;rsKd;pkHeJ@v_yf&Sm;=uygw,f?
EdkifiHa&;wkd;wufr_qdwfokOf;aewJhjrefrmEkdifiHudk tuef@towfeJ@om qufqHzdk@
taemufwidk ;f tpd;k &awGu qk;H jzwf=uygw,f? tckq&kd if jrefrmeJ@uek rf oG,zf @kd tar&duef
tpd;k &u qk;H jzwfxm;ygw,f? 'gawGukd jrefrmjynfrmS &if;ES;D jr‡KyfEcHS siw f hJ Ekid if jH cm;ukr%
` aD wG
owdxm;vm=u&ygw,f? aiGzvS,fE_ef; 2 rsKd;&Sdaewm[m EkdifiHjcm;ukr`%Dtzdk@ pdwfysuf
p&mygyJ? usyfaiGudkzvS,fvdk@r&wJh EkdifiHjcm;ukr`%DawG[m olwdk@&wJhusyfaiGeJ@ ukef ypPnf;
0,f,l+yD; EdkifiHjcm;udkwifydk@ae&wm[m aiGukefvlyef;jzpfaeygw,f? EdkifiHykdifvkyfief;awG
usef&Sdaeao;wm[mvnf; EdkifiHjcm;ukr`%DawG pdwfysuf&wJhta=umif;wckygyJ? EdkifiHjcm;
ukr`%DawG[m vkyf&nfudkif&nfnHhzsif;wJh tpdk;&vkyfief;udk rvJ$ra&Smifomvkd@ qufoG,f
vkyfudkif&ygw,f? tavtvGifhrsm;wJhtpdk;&vkyfief;[m wdkif;jynfxkwfvkyfr_&JΠig;ykHwykH
jzpfaewmrdk@ tpdk;&vkyfief; vkyf&nfudkif&nfnHhzsif;avav pD;yGm;a&;wkd;wufzdk@ aESmifhaES;
avav jzpfaewmuvnf; jrefrmjynfrSm&if;ESD;jr‡KyfESHzkd@ pdwfr0ifpm;=uwJh ta=umif;&if;
w&yf jzpfygw,fwJh?
ArmhAsL¶dkua&pDp¶kdufudkvnf; EkdifiHjcm;ukr`%DawG pdwfysuf=uygw,f? tpdk;&
t&mxrf;awG[m tm%mjycsifpdwf pGufzufcsifpdwfrsm;wmrdk@ ae&mwum olwdk@qDu
cGifhjyKcsuf&zdk@ vdkygw,f? 'D=um;xJ bmrajymnmrajymeJ@ pnf;rsOf;pnf;urf;eJ@ vkyfxkH;
vkyfenf;udk xifovdkajymif;ypfwmrsKd;vnf; &Sdygw,f? pnf;rsOf;Oya'xuf vlyk*~dKvfu
ydk ta&;}uD;aewmrd@k ae&mwum vmbfx;dk ae&wmudv k nf; Ekid if jH cm;ukr% ` aD wG pdwyf suf
=uygw,f? ukeaf ps;E_e;f t+rJwrf;xk;d wufae+yD; usyaf iGwefz;kd usqif;aewma=umifh pD;yGm;
a&; rwnf+idrfygbl;? 'DvkdtajctaerSm Armppftpdk;&udk 0kdif;0ef;ta&;,lzkd@ tjynfjynf
qkdif&mrSmwkdufwGef;=uwma=umifh jrefrmjynfrSm &if;ESD;jr‡KyfESHzdk@udpPudk tvG,fwul rqkH;
jzwf&J=uwmyg? &if;ESD;xm;+yD;rS wGufajcrudkufvdk@ emrnfysufrSmpdk;vdk@ xGufcGgoGm;=uwJh
taemufwkdif;ukr`%DawGvnf; renf;awmhygbl;?
'gayr,fh w¶kwf/ tdENd,/ *syefeJ@ ta&›Sawmiftm&Stpdk;&awGuawmh Armppf
tpd;k &udk tjyKoabmeJ@qufq+H yD; olw@kd urk %
` aD wGukd jrefrmjynfrmS &if;ES;D jr‡KyfEzHS @kd tm;ay;
tm;ajr‡muf vkyf=uygw,f? 'ga=umifh puFmyl/ xkdif;eJ@ rav;&Sm;ukr`%DawG jrefrmjynfrSm
ajc¶_yfvmwm awG@&ygw,f? Oya'pnf;rsOf;udkt"durxm;bJ vlyk*~dKvfcsif;qufqHa&;udk
om t"duxm;wJh tm&S"avha=umifh tm&Sukr`%DawG jrefrmjynfrSm tvkyfjzpfaeykH&
ygw,f? jrefrmhp;D yGm;a&;ukd tm&Su}uD;pd;k vmwJth wGuf tar&duefe@J Oa&myEkid if aH wG[m
Armppftpdk;&tay: =oZm&SdEdkifygawmhrvm;qdkwm pOf;pm;p&mjzpfvma=umif; ygarmuQ
Mark Mason okH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
ÚÚÚ

(12)
ynma&;eJ@ tpd;k &&J@u¾
tar&duefjynfaxmifpk 0g&Sifwef®r›awmftajcpdkuf tm&Sazmifa';&Sif;t&mxrf; John J.
Brandon a&;wJh jrefrmhynma&;pmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 12 rSm
wifjyvkdufygw,f? vGefcJhwJhtESpf 40 twGif; tmqD,H (ac: ) ta&›Sawmiftm&SEdkifiHawG
zGH@+zdK;wkd;wufvm=uygw,f? pD;yGm;a&;wkd;wufwmeJ@twl ynma&;/ usef;rma&;rSm &if;ESD;
jr‡KyfESH=uwJhtwGuf vlr_tqifhtwef; jrifhvmygw,f? 'gayr,fh 'DtxJrSmjrefrmjynf ryg
ygbl;? rqvppftpdk;&&JΠtxD;usefpD;yGm;a&;vrf;pOfa=umifh jrefrmhb0 c|wfjcHKusoGm;
ygw,f?
rqvppftpdk;&udkqef@usifwJh 88 'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_udk ppfwyfuESdrfeif;+yD; e0w
ppftpdk;&zJG@vdkufwJhtcgrSm ppfwyfwkd;cs›Ja&;udk OD;pm;ay;wJhtwGuf ynma&;/ usef;rma&;
tygt0if vlr_a&;bufrSm tokH;p&dwfenf;oGm;ygw,f? ynma&;eJ@ usef;rma&;bufrSm
,dk,Gif;ysufpD;vmykHukd a':atmifqef;pk=unfu t+rJwrf; axmufjyygw,f? 'gudk wkH@jyef
wJhtaeeJ@ Adkvfcif!Gef@u ynma&;twGuf tar&duefa':vmoef;&Spf&meD;yg; okH;a=umif;/
txufwef;q&mq&mrawGudk 1996 u ajymjyygw,f? tpdk;& owfrSwfwJhtwkdif;
wa':vm 6 usyfE_ef;eJ@wGufjyawmh oef;&Spf&mjzpfaeayr,fh umvaygufaps;eJ@wGuf&if
awmh oef; 50 awmif &SdrSmr[kwfygbl;wJh?
usef;rma&;eJ@ynma&;rSm aiGukefrcHcsifwJh ppftpdk;& wufaeor#awmh jrefrmh
pD;yGm;a&;[m tdrfeD;csif;EkdifiHawGudk rDatmifvkdufEkdifrSmr[kwfygbl;? t&nftcsif;&Sd+yD;
w&m;r#wpGmtkyfcsKyfr,fh tr_xrf;aumif;vnf; jrefrmjynfrSm ay:xGufvmrSmr[kwfyg
bl;? usef;rmoefpGrf;+yD; ynmwwfwJhEkdifiHom;uom wkdif;jynfpD;yGm;a&;udk wkd;wufzGH@+zdK;
atmif vkyfEkdifpGrf;&Sdw,fvkd@ qkdygw,f?
wu,fawmh 1962 rSm Adkvfae0if;tm%modrf;csdefup+yD; jrefrmhynma&;
tqifhtwef; usqif;vmwm tckacwftxdygyJ? rauseyfwJhausmif;om;awG qENjy
uef@uu G w
f idk ;f t=urf;zufErdS ef if;+yD; ausmif;awGuykd w
d yf pfwmrd@k pmoifcsed &f ŒJ 20 &mcdik Ef e_ ;f
[m ausmif;ydwfcsdefjzpfaeygw,f? 1988 rSm q,fwef;atmifol[m 6 ESpf=umawmhrS
1994 rSm wuUodkvf a&mufygw,f? ppftpdk;&[m tcsdefra¶G; &uftuef@towfr&Sd
ausmif;ydwfypfzdk@ 0efrav;ygbl;?
ynma&;udk ppftpd;k & OD;pm;ray;ayr,fh ordik ;f ud=k unf&h if jrefrmjynf[m pmwwf
ol OD;a& rsm;wJEh ikd if jH zpfaewm awG@&ygw,f? rqvacwfu tok;H vk;H oifwef;awGvyk cf v hJ @kd
ukvor*~ UNESCO qkawmif &bl;ygw,f? vlOD;a& 80 &mcdkifE_ef;[m pmwwfol jzpf
ygw,f? 'gayr,fh Ekid if jH cm;uacs;xm;wJah ':vmaiGukd twk;d qyfz@kd awmif rwwfEikd af wmhwhJ
twGuf tqif;&JqkH;EkdifiHpm&if;rSm jrefrmudkygxnfhoGif;zdk@ rqvtpdk;&u ukvor*~rSm
av#mufxm;ygw,f? tqif;&JqkH;vdk@owfrSwfcH&&if EkdifiHjcm;acs;aiGudk twdk;ay;p&m rvdk
awmhb;l av? 'gayr,fh jy\emu pmwwfoOl ;D a&[m vlO;D a&&JΠ20 &mcdik Ef e_ ;f atmufrmS
&SdrS tqif;&JqkH;tqifhudk &Ekdifygw,f? 'DtcgrSm pmwwfol 80 &mckdifE_ef;&Sdwmudk 18
&mcdkifE_ef;om&Sdygw,fvdk@ rqvtpdk;& ajAmifvdrfwmudk ukvor*~u,kHwJhtwGuf
jrefrmjynfudk tqif;&JqkH;EkdifiHtjzpf owfrSwfvkdufygw,f?
vuf&Sdynma&;pepfudkzefwD;ol[m rqvppftpdk;&yg? rlvwef; 5 ESpf/ tv,f
wef; 4 ESpf/ txufwef; 2 ESpf pkpkaygif; 11 ESpf tajccHynmoif,lzdk@ jyÏmef;ygw,f? 'D
txJu 3 &mcdkifE_ef;avmufyJ aumvdyfeJ@wuUodkvfudka&mufygw,f? ausmif;aqmuf+yD;
q&mawGcef@wmudk r=umc%ajymaeayr,fh vufawG@rSmawmh ausmif;ae&r,fht¶G,f
uav;oli,f 40 &mckdifE_ef;[m rlvwef;ausmif; rwufEkdifygbl;? ausmif;p&dwftjyif
bma=u;nma=u; ay;&wmrsm;vGef;vdk@ rlvwef;ynmoifzdk@ rwwfEdkifwJhrdbawG trsm;
}uD; &Sad eygw,f? 'gayr,fh [efjyaumif;zd@k twGuf ukvor*~uav;tcGit hf a&; pmcsKyfukd
ppftpdk;&u 1991 rSm vufrSwfxkd;ygw,f? 'DpmcsKyft& uav;awG tajccHynmoif,l
&mrSm rdbu aiGukefcHp&mrvkdygbl;?
wdkif;jynfpD;yGm;a&; ,kd,Gif;ysufpD;wJh'%fudk ynma&;avmuwckvkH; vSdrfhcHae&yg
w,f? usL&Siaf y;+yD; aiGy&kd mS r_/ pmar;yGaJ r;cGe;f a&mif;pm;r_/ ¶_;H olukd tatmifay;r_ ponfjzifh
aiGay;&if bmrqdjk zpfEidk w f yhJ nma&;[m t&nftaoG; raumif;Ekid yf gb;l ? jynfe,fynma&;
pepf[m wkdif;&if;om;awGudkcsKyfukdifzdk@ &nf¶G,fygw,f? w¶kwf-ukvm;tEG,f0if FRC
EkdifiHjcm;om;rSwfykHwifudkifaqmifolawGuawmh tESdrfcH&qkH;vlwef;pm;jzpfygw,f?
ppf t pd k ; &tquf q uf [ m ynma&;vG w f v yf r _ e J @ ynma&;tcG i f h t vrf ; ud k
uef@owfcsKyfcs,x f m;ygw,f? tv,fwef;ynmavmufomoifz;l wJh ppfacgi;f aqmifawG
[m ynmwwfukd tjrifuwfwmrd@k ausmif;om;/q&mudk csKyfcs,w f mygw?hJ rdrd ,k=H unf
csufudk xkwfazmfajymqdkolawGudk 1988 u axmifcsD+yD; ypfowfcJhygw,f? ppftpdk;&&JŒ
ynma&;vrf;pOfuawmh ausmif;om;awG vlrpkEkdifatmif vlpkcGJxm;a&;/ ausmif;om;
vkyfwmudk q&muwm0ef,la&;/ ausmif;om;/q&m EkdifiHa&;rSmryga&; pwJhtcsuf 3
csufomjzpfygw,f?
tajccHynma&;tqifhtwef; jrifhvmatmifrvkyfbJ pD;yGm;a&;rSm acwfrD enf;
ynm rokH;Ekdifygbl;? EdkifiHom;&JΠtajccHynmtqifh jrifhrm;vmatmif ppfwyftokH;p&dwf
av#mh+yD; ynma&;eJ@usef;rma&;ukd OD;pm;ay;&ygvdrfhr,f? tajccHynm wkd;wufvmvdk@
pD;yGm;a&;wkd;wufvmwm[m jrefrmhtdrfeD;csif;EdkifiHawGyg? EdkifiHom;pGrf;&nfwdk;wufa&;
twGuf r&if;ES;D wJph pftpd;k &[m wkid ;f jynfp;D yGm;a&;wd;k wufatmif rvkyEf idk yf gb;l ? csr;f om
wJh tdref ;D csi;f Ekid if aH wG ppfom;OD;a&av#mch saecsed rf mS qif;&JwjhJ refrmu ppfom;OD;a& wk;d csaJ› e
wm wkdif;jynftwGuf tusKd;r&Sdygbl;?
Adkvfae0if; ppftpdk;& 1962 rSm tm%mrodrf;rDu jrefrmeJ@xdkif;EkdifiH[m olrom
ukd,fromyg? 'gayr,fh ynma&;rSm&if;ESD;jr‡KyfESHvmwJh xkdif;EkdifiHrSm uav;oli,ftm;vkH;
roifrae&rlvwef;ynmudk oif,lEkdifcJhygw,f? tckawmh 9 wef;txd roifrae&ynm
oif=um;&ygw,f? 'ga=umifh xkdif;EkdifiHom;wOD;&JΠESpfpOf0ifaiG[m jrefrmEkdifiHom;xuf
q,fq omaeyg+yD? tif'kdeD;&Sm;uvnf; jrefrmjynfxufomygw,f? uav;oli,f 90
&mckid Ef e_ ;f ausmf rlvwef;ynmoifEidk +f yDr@kd roifrae&ynmudk 9 wef;txd wd;k jr‡iv hf u
dk yf g+yD?
pD;yGm;a&;wd;k wufre_ @J ynma&;/ use;f rma&;wk;d wufr_ qufpyfaewmudk ppftpd;k &
rjrifEkdifor#umvywfvkH; jrefrmEkdifiHom;awGrSm tem*wf&SdrSmr[kwfbJ qif;&JrJGawae
OD;rSmjzpfa=umif; John Brandon okH;oyfxm;wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ

(13)
usef;rma&;tajctae
jrefrmhusef;rma&;tajctaeta=umif; World Vision ac: NGO woD;yk*~v u,fq,f
a&;tzGJ@u jrefrmjynfwm0efcH David A.Chandler a&;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pD
tvm;tvm tydik ;f 13 rSm wifjyvku d yf gw,f? jrefrmjynfrmS vlO;D a& 60 &mckid Ef e_ ;f uom
usef;rma&;0efxrf;eJ@xdawG@Ekdif+yD; a&aumif;a&oef@udk tokH;jyKEkdifygw,fwJh? uav;
oli,f 16 &mcdkifE_ef;[m tm[m&"mwf tvGeftrif;cs›KdwJhae+yD; 43 &mckdifE_ef;uawmh
tenf;tusO;f csK› w
d ahJ ea=umif;/ iSuzf sm;a&m*g/ wDbt D qkwaf &m*g/ aoG;vGew f yk af uG;a&m*g/
AIDS a&m*g pwJh a&m*gjzpfyGm;r_E_ef;[m wkd;yGm;aea=umif;/ 1997 ukvor*~tpD&ifcHpm
rSm awG@&ygw,fw?hJ xrif;eyfreS Ef idk zf @kd twGuf tjyif;txef¶ek ;f uefvy_ &f mS ;ae&wJh rdom;pk
awG[m usef;rma&;p&dwfrwwfEkdifygbl;? 'ga=umifh ukvor*~tzGJ@tpnf;eJ@ NGO woD;
yk*~vtzGJ@awG&JŒtultnD[m ta&;}uD;ygw,f?
tm[m&"mwfjynfh0oleJ@,SOfvkduf&if tm[m&"mwfcs›KdwJhol[m aozkd@ tvm;
tvm ydkrsm;ygw,f? 'ga=umifh 'DudpPudk *¶krpdkufvdk@ rjzpfygbl;? pyg;awmifvkd ykHaewJh
jrefrmjynfrSm b,folrSriwfEkdifbl;vdk@ ,lqcJh=uayr,fh tckawmh uav;oli,f 16
&mckdifE_ef;[m tvGeftrif; tm[m&"mwfcs›dKwJhaea=umif; od&ygw,f? World Vision
tzGJ@u u,fq,fa&;vkyfief;vkyfaewJh ®r›e,ftcs›KdrSm pkHprf;ar;jref;wJhtcgrSm rdom;pk
trsm;pk[m &dumQ rvHak vmufv@dk xrif;&nfaomuf+yD; nbufrmS a&aEG;=urf; aomuf=u
&ygw,fwJh? rsm;aomtm;jzifhuawmh om;ig;udk wcgw&Hompm;Ekdif=uygw,f? rdom;pk
awG[m touf&SifoefEkdifzdk@ tpGrf;ukef}udK;pm;ae&ygw,f?
vlOD;a& 60 &mckdifE_ef;[m tpdk;&usef;rma&;XmerSm aq;ukocGifh&Sdw,fqdkayr,fh
aq;0g;&Sm;yg;r_/ usef;rma&;0efxrf;rvkHavmufr_/ q&m0efaq;cef;zGifhr_ pwmawGa=umifh
vufawG@rSm wkdif;oljynfom;[m yk*~vduaq;¶kHaq;cef;eJ@ wkdif;&if;aq;q&mawGudkyJ
tm;udk;ae&ygw,f? iSufzsm;a&m*g/ wDbDtqkwfa&m*g/ aoG;vGefwkyfauG;a&m*geJ@ AIDS
a&m*ga=umifh aoqkH;olOD;a& wae@wjcm; wkd;yGm;aeygw,f? AIDS ac: udk,fcHpGrf;tm;
usqif;r_a=umifh aoqkH;olOD;a&vnf; wdk;yGm;aeygw,f? World Vision woD;yk*~v
u,fq,fa&;tzGJ@u ulnDaewJh+rdK@e,f 4 ckrSmqkd&if AIDS a&m*geJ@aoqkH;ol wae@
wa,mufavmuf&Sdw,fvdk@ qkdygw,f? HIV a&m*gydk;pJGuyfwJhyk*~dKvf[m 6 vu 3 ESpf
twGi;f AIDS a&m*gvuQ%mjywmudk aumhaomifrmS ppfaq;awG@&&dS w,fv@dk qkyd g w,f?
HIV a&m*gy;kd [m vlwef;pm;toD;oD;rSm ysE H› @HS aewmrd@k HIV/AIDS a&m*gq;kd jy\em[m
jrefrmEkdifiHvkH;qkdif&m trsKd;om;jy\em}uD; jzpfvmygawmhw,f?
uav;ynma&;eJ@ usef;rma&;udk rdbuwm0ef,lwm jrefrmh¶kd;&m"avhyg? 'gay
r,fh vifr,m;ESpfa,mufpvkH; tvkyfvkyfwJhrdom;pkrSm uav;xdef;zdk@ jy\em&Sdygw,f?
tpdk;& vlr_zlvkHa&;XmeuzGifhxm;wJh ae@uav;xdef;ausmif;awG[m xdef;ausmif;&r,fh
uav;OD;a&&JΠ2 &mcdkifE_ef;avmufom vufcHEkdifwmrdk@ yk*~vdu-uav;xdef;ausmif;/
&yfuGufuav;xdef;ausmif; ponfjzifh udk,fhenf;udk,fh[efeJ@ wDxGifxm;wJhtpDtpOfawG
ay:aygufvmwm awG@&ygw,f?
jrefrmjynftygt0if wkd;wufzHG@+zdK;pEdkifiHawGudk=unfh&if ®r›aeuav;oli,fawG&JŒ
ynma&;/ use;f rma&;[m aus;vufu uav;oli,fawGxuf trsm;}uD;omaewm awG@
&ygw,f? jrefrmjynfu wkdif;eJ@jynfe,fawGudk E_dif;,SOf=unfhr,fqdk&if wdkif;awGu uav;
oli,f usef;rma&;eJ@ ynma&;tajctae[m jynfe,fawGxufomaewm awG@&ygw,f
wJ?h wkid ;f &if;om;awGaexdik &f mjynfe,f[m wdik ;f xuf tqifeh rd ahf eygw,f? 'Dvjdk zpfaewm
udk umuG,faq;xkd;wJhpm&if;u oufaojyaeygw,f? 1994 rSm uav;umuG,faq;
xkd;ay;&mrSm wkdif; 7 wkdif;eJ@ rGefjynfe,frSm uav; 90 &mcdkifE_ef;udk umuG,faq; xdk;
ay;EkdifcJhayr,fh usefjynfe,f 6 e,frSmawmh uav; 23 &mckdifE_ef;ukdom umuG,faq;
xkd;ay;EkdifcJhygw,f?
e,fpyfa'orSm ydkqdk;ygw,f? wkdufyJGjzpfyGm;r_eJ@ oGm;vm&cufcJr_a=umifh e,fpyf
a'o[m tpdk;&usef;rma&;pepfudk vufvSrf;rrDygbl;? ®r›u uav;[m awmu uav;
xuf omw,fqdkayr,fh 'DtxJrSm ®r›pGef®r›zsm;/ &yfuGufopf/ ®r›opfu uav;awG rygyg
bl;? &yfuGufopf/ +rdK@opfurdom;pkawG[m taza&m taryg tvkyfvkyfEkdifygrS xrif;
pm;&wJhtwGuf touf}uD;wJhuav;u ausmif;xGuf+yD; i,fwJhuav;udk xdef;ausmif;&
ygw,f? wzufwvrf;u 0ifaiG&SmwJhuav;awGvnf; ausmif;raeEkdifawmhwmrkd@ vrf;
ay:u uav;OD;a& wkd;yGm;aew,f qdkEkdifygw,f?
tvkyfvkyfolrdbwOD; uG,fvGef+yDqdk&if usef&pfoluav;[m &&mtvkyfeJ@
toufquf=u&ygw,f? uav;oli,f &ifqdkifae&wJhjy\emudk rajz&Sif;Ekdifao;ygbl;?
tvkyfvkyfol/ vrf;ay:a&mufaeol/ ppf'%fcH&ol/ AIDS a&m*gcHpm;ae&ol/ jynfhwefqm
jzpfaeol/ ukd,ft*F gcs›KdwJhol/ a¶$@ajymif;cH&olpwJh 'kuQonfuav;awG jrefrmjynfrSm
trsm;}uD;&Sdygw,f? 'DudpPudktajzr&SmrD yxrpkHprf;ppfaq;+yD; okH;oyftuJjzwf&ygvdrfh
r,fwJh? jy\emtwdkif;twmudkodvmwJhtcgrS txda&mufqkH; taumif;qkH;enf;eJ@
ajz&Sif;Ekdifygvdrfhr,f? ppftpdk;&[m ukvor*~uav;tcGifhta&;pmcsKyfudk vufrSwfxkd;
xm;oljzpfvkd@ pmcsKyfygwm0efudk xrf;aqmifzdk@vdkygw,f?
jrefrmjynfom;trsm;pk[m qif;&Jygw,f? ukvor*~uav;oli,f&HykHaiGtzJG@eJ@
World Vision tzG@J w@kd 1995 rSmaumuf,x l m;wJph m&if;Z,m;t& vlO;D a& 99 &mcdik Ef e_ ;f &JŒ
wOD;csif;ESpfpOf0ifaiG[m tar&duefa':vm 200 ausmf (odk@r[kwf) usyfaiG okH;aomif;yJ
&Syd gw,f? t}uD;tus,cf sr;f omol OD;a&uawmh ig;aomif;avmufy&J rdS ,fv@kd cef@reS ;f xm;
ygw,f? tdrfaxmifpkwpk[m riwfzdk@twGuf renf;¶kef;uef&ovdkjzpfaeygw,f? jynfol
vlxktrsm;pk[m vuf&Sdb0 qufvuf&SifoefEdkifa&;twGuf tpGrf;ukef}udK;yrf;ae&vkd@
tem*wfudk pOf;pm;csdefr&awmhygbl;?
jrefrmhuse;f rma&;jy\emudk tajz&Sm&mrSm tpOftvmvky¶f ;kd vkypf Ofenf;awGukd
okH;vkd@r&bl;vdk@ qdkygw,f? tpdk;&usef;rma&;Xmeuvnf; ajz&Sif;ay;EkdifrSm r[kwfygbl;?
'Dae&mrSm ukvor*~tzGJ@tpnf;eJ@ NGO woD;yk*~vtzGJ@tpnf;awG[m ta&;}uD;wJh
tcef;u¾u yg0ifvmygw,f? 'ga=umifh ukvor*~tzGJ@tpnf;/ jynfwGif;jynfyu
NGO woD;yk*~vtzGJ@eJ@ tm%m&tpdk;&wkd@ yl;aygif;v_yf&Sm;rS jy\emudk udkifwG,fEkdif
rSmjzpfa=umif; David Chandler a&;om;xm;wmudk wifjyvdkuf&ygw,f?
ÚÚÚ
(14)
jrefrmhEdkifiHa&;emvefxzkd@ tvm;tvm
jrefrmjynfrmS Ekid if aH &;emvefxEkid zf @dk twGuf Edik if jH cm;om;eJ@ Ekid if jH cm;a&mufjrefrmawG yg0if
vkyfukdifEkdifwJh tcef;u¾eJ@ywfouf+yD; David Steinberg a&;xm;wJhpmwrf;udk jrefrmh
'Drkdua&pDtvm;tvm tykdif; 14 ed*kH;ydkif;rSm wifjyvkdufygw,f? David Steinberg [m
tar&duefEikd if H Georgetown wuUov dk f tm&Savhvma&;Xme !¸e=f um;a&;rSL;jzpf+yD; jrefrmh
a&;&mpmtkyfpmwrf ;tawmfrsm;rsm; a&;om;cJholjzpfygw,f? ola&;wJh rsufarSmufacwf
jrefrmjynfpmtkyfudk avv_dif;xJupmtkyfpifrSm wifjycJh+yD;jzpfygw,f? jynfwGif;jynfy
tEœ&m,fudk pdk;&drfxdwfvef@aewJh Armppftpdk;& tjrifrSef&+yD; wkdif;oljynfom;tusKd;udk
o'<gw&m;tjynfheJ@ aqmif¶GufvmEkdifzdk@twGuf EdkifiHjcm;uulnDEkdifw,fvdk@qdkygw,f?
jrefrmhjy\emudk jrefrmEkdifiHom;u ajz&Sif;&rSmjzpfayr,fh EdkifiHjcm;om;eJ@ EdkifiHjcm;a&muf
jrefrmuvnf; wwyfwtm; yg0ifEkdifw,fvkd@ Steinberg uqkdygw,f?
avhvmqef;ppf+yD;a0zefo;Hk oyfwmrsK;d jrefrmjynfrmS vkycf iG rhf &Sw d t
hJ wGuf Ekid if jH cm;
&JŒtcef;u¾u ta&;}uD;vmwmygwJh? wjynfvkH;&ifqkdifae&wJhjy\emudk tjrifhqkH;
acgi;f aqmifyikd ;f qD wifjywJt
h pOftvm qdwo f Ok ;f cJw
h m rqvacwf uwnf;uyg? 'ga=umifh
Ekid if jH cm;avhvmolawG od&adS ewJh jy\emeJ@ tedÏm¶kaH wGukd ppfacgi;f aqmifyikd ;f u rodwm
rsm;ygw,fwJh? ukd,f0g'jzef@xm;wmeJ@ vufawG@jzpf&yfuGmjcm;wmudk odjrifEkdifwJh ynm
^m%fr&SdwJh ppfacgif;aqmifawG[m jy\emudk ajz&Sif;EkdifpGrf;r&Sd=ubl;vkd@ Steinberg u
jrifygw,f?
rqvacwfuwnf;u owif;rSefudkrxkwfjyefbJ EkdifiHa&;tjrwfxkwfEkdifatmif
vdrfnm0g'jzef@vmwmrdk@ jzpf&yfrSefeJ@ jy\emudkaxmufjyzkd@udpP[m EkdifiHjcm;om;&JŒ
wm0efvkd jzpfvmygw,f? 'Drdkua&pDEkdifiHrSmawmh tpdk;&tjypftemtqmudk owif;
‘rD'D,m’ uaxmufjywJhtwGuf tpdk;&[m xifovdkrvkyf&Jygbl;? vGwfvyfwJh woD;
yk*~vowif;Xmer&SdwJh jrefrmjynfrSm tpdk;&&JΠykef;v#Kd;uG,fv#Kd;vkyfr_/ pm&if;vdrfr_eJ@
t*wdvkdufpm;r_udk azmfxkwfzkd@udpP[m EkdifiHjcm;om;&JŒwm0ef jzpfvmygw,f? 'ga=umifh
EkdifiHjcm;om;eJ@ EdkifiHjcm;a&mufjrefrm&JŒwm0efwck[m owif;tcsuftvuf jzef@csda&;
jzpfvmygw,fwJh? ppftpdk;&[m ol=um;apcsifwJhowif;udkom xkwfjyefa=unm+yD;
vdrfnm0g'jzef@ygw,f? 'Dvdkvkyfzefrsm;vmwJhtcgrSm udk,fvdrfxm;wmudk ukd,fu jyef,kH
vmygawmhw,f? 'ga=umifhrkd@ a0zefwmudk wkdif;jynfysufatmifvkyfwmygvdk@ ppftpdk;&
oHukef[pfaewmyg? EdkifiHjcm;om;[m a0zef¶kHwifrubJ jyKjyifa&;vkyfzkd@vnf; ppftpdk;&
udk wkdufwGef;Ekdifygw,f? aumif;rGefwJhtkyfcsKyfa&;pepfwnfaqmufzdk@eJ@ vl@tcGifhta&;
&Sio f efvmatmif jyKjyifajymif;vJz@kd ppftpd;k &udk ulnaD xmufyahH ewJEh ikd if aH wGu wku d w f eG ;f
Ekdifygw,f?
'kuaQ &mufaewJh twku d tf cHEidk if aH &;orm;/ ausmif;om;/ ysu H stvkyo f rm;eJ@ 'kuQ
onfawGukd ulnaD pmifah &Smufz@kd vnf; Edik if jH cm;om;rSm wm0ef&ydS gw,fw?hJ 'Dvv dk rl sK;d awGukd
tdref ;D csi;f Ekid if u
H tEœ&m,fv@dk jrifavh&w dS ma=umifh 'Dae&mrSm woD;yk*v ~ NGO u,fq,f
a&;tzG@J [m ta&;}uD;wJt h cef;u yg0ifvm&ygw,f? twdtvif;a0zefou l kd twku d t
f cH
tm;ay;oltjzpf ppftpdk;&u,lq+yD; wdk;wdk;wdwfwdwfa0zeft}uHay;wmudkawmh *¶k
rpdkufygbl;? tdrfeD;csif; tmqD,HEkdifiHawG Armppftpdk;&ukd trsKd;rsKd;t}uHay;ayr,fh t&m
ra&mufwm rsm;ygw,f? EkdifiHjcm;ukr`%D vma&muf&if;ESD;jr‡KyfESHwm[m wkdif;jynftwGuf
tusKd;&Sdw,fvdk@ ppftpdk;&u qdkayr,fh a'otcs›KdeJ@ vlwpkom tusKd;cHpm;ae&wm
xif&mS ;ygw,f? pnf;vk;H nD!w G w f hJ wckwnf;aomtzG@J tpnf;[m ppfwyfomjzpf&r,fv@dk
,lqwJh ppftpd;k &[m twdu k t f cHtzG@J tpnf;eJ@ wkid ;f &if;om;tkypf ak wG tuJu G t JG +yJ+yJjzpf
aeatmif enf;rsKd;pkHokH;+yD; oyfv#Kdzkd@}udK;pm;ygw,f?
vGwv f yfwJ w
h oD;yk*v ~ t&yfom;tzG@J tpnf; civil society qkw d mrsK;d jrefrmjynf
rSm r&Sdygbl;? ppftpdk;&vufatmufcH =uH›zGH@toif;udk t&yfom;tzGJ@tpnf;tjzpf tod
trSwjf yKxm;ygw,f? 'ga=umifh ppftpd;k &'%frcHEikd af wmhwt hJ cg 1988 uvkd jynfo@l tºHk uG
r_ jzpfyGm;+yD; ajymif;vJwmrsKd;vnf; jzpfEkdifzG,f&Sdygw,fwJh? 'grSr[kwfvnf; ppfwyfxJrSm
tjrifrSef&+yD; wyfrawmfudktzwfq,fzkd@ tkyfcsKyfa&;ykdif;u xGufoGm;&ifvnf; tajymif;
tvJ jzpfEdkifygw,f?
w¶kwfaxmufcHr_ tjynfht0&aewmrdk@ ppftpdk;&[m wif;rmEkdifwmvkd@vnf;
qdkygw,f? 1996 rSm tm&Stajcpkduf w¶kwfppfoHrSL;wOD;udk ar;=unfhwJhtcgrSm Arm
ppftpdk;&ukd w¶kwfu t+rJwrf;axmufcHtm;ay;aer,fhykHpHrsKd; ajymoGm;w,fvdk@ David
Steinberg u qkdygw,f? 'ga=umifh EkdifiHa&;emvefxzdk@rajymeJ@ tajymif;tvJav; jzpfzdk@
awmif ppfwyfryg&ifr+yD;ygbl;? t&yfom;udk ESdyfpufolqkd+yD; ppfwyfudk *¶krpkduf&if
vufawG@b0udk vspfvsL¶_&ma&mufygw,fwJh?
'gayrJh w&m;0ifwEhJ idk if aH &;tzG@J tpnf;uom jrefrmhEidk if aH &;udk tqk;H tjzwfay;Ekid f
vdrfhr,fvdk@ qdkygw,f? EkdifiHa&;w&m;0ifr_rSm vkdtyfwJh tcsuf 4 csufudk azmfjyxm;yg
w,f? yxrtcsuu f acgi;f aqmifyikd ;f eJ@ Ekid if oH m;awGrmS wlnwD phJ o
H wfrw S cf suef @J tawG;
tac:&Sdzdk@jzpfw,f? 'kwd,tcsufu ckdifrmwJhpnf;urf;enf;vrf;twkdif; tm%m&,lwm
jzpfygw,f? wwd,u tm%mudk rSefrSefuefuef xdxda&mufa&muftokH;jyKEkdifzdk@jzpf+yD;
pwkwˆuawmh wkdif;oljynfom;&JŒoabmwlcsufudk &,lwmyJjzpfygw,f? 'Dtcsuf 4 csuf
eJ@nD&if w&m;0ifw,fvdk@ qdkEkdifygw,f?
jrefrmha&›aS &;[m ar#mv f ifch surf &Sad o;ygb;l ? ae&mwumrSm ppftpd;k & }uD;pd;k aewJh
tqifhu rwufao;ygbl;? 'gayrJh EkdifiHjcm;u '%fcwfta&;,lvkd@ ppftpdk;& ajymif;vJrSm
r[kwfbl;vkd@ David Steinberg u ,lqygw,f? taemufwkdif;pD;yGm;a&;eJ@qufpyfaewJh
awmiftmz&duud'k %fcwfta&;,lwmudk tdref ;D csi;f Ekid if aH wGuaxmufcaH yr,fh Arm ppf
tpd;k &udk '%fcwfta&;,lwmudak wmh tdref ;D csi;f Ekid if aH wGu raxmufcyH gb;l ? tar&duef
&JŒ '%fcwfta&;,lr_[m xda&mufrSmr[kwfbl;vdk@ ,lqygw,f? w¶kwfeJ@*syefuom
Armppftpdk;&tay: =oZmanmif;Ekdifygw,fwJh?
wkdif;oljynfom; om,m0ajyma&;eJ@ w&m;r#wa&;udkOD;pm;ay;wJh tpdk;& pepf
ay:xGe;f vmzd@k twGuf }udK;yrf;aeolawGukd a0zeft}uHay;wm[m Ekid if jH cm;om;eJ@ Ekid if jH cm;
a&mufjrefrmawG&ŒJ wm0ef0wW&m;jzpfw,fv@dk David Steinberg u ok;H oyfa=umif; wifjy
&if; “jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm” pmtkyfudk 'DwifyJ ed*kH;csKyfvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ
Burma: Prospects for a Democratic Future
Contents

Acknowledgements
Myanmar or Burma?
Introduction: Prospects for a Democratic Burma
Robert I. Rotberg

Part One: Political Considerations


1. The Evolution and Salience of Burma's National Political Culture
Josef Silverstein
2. Political Values and Political Conflict in Burma
R. H. Taylor
3. On Time Warps and Warped Time: Lessons from Burma's "Democratic Era"
Mary P. Callahan
4. From Isolation to Relevance: Policy Considerations
Marvin C. Ott

Part Two: The Military


5. The Armed Forces and Military Rule in Burma
Andrew Selth
6. Burma's Role in Regional Security- Pawn or Pivot
J. Mohan Malik
7. Ethnicity and Civil War in Burma: Where Is the Rationality
Ananda Rajah

Part Three: Economic Consideration


8. Development Prospects for Burma: Cycles and Trends
David Dapice
9. Drugs and Economic Growth: Ethnicity and Exports
Bertil Lintner
10. Burma: The Booming Drug Trade
Robert S. Gelbard
11. The New Burma Road (Paved by Polytechnologies?)
Frank S. Jannuzi
12. Foreign Direct Investment in Burma: Trends, Determinants and Prospects
Mark Mason

Par Four: Health and Education


13. The State's Role in Education in Burma: An Overview
John J. Brandon
14. Health in Burma: An Interpretive Review
David A. Chandler

Part Five: Looking Forward


15. The Road to Political Recovery: The Salience of Politics in Economics
David I. Steinberg
jrefrmEkdifiH'Drkdu&ufwpftiftm;pk
Forum for Democracy in Burma

P.O. Box 83
Mae Sot, Tak 63110
Thailand
democraticforum@csloxinfo.com
jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm

Burma: Prospects for a Democratic Future


Robert I. Rotberg - author. Publisher

THE WORLD PEACE FOUNDATION and HARVARD INSTITUTE


FOR INTERNATIONAL DEVELOPMENT
Cambridge, Massachusetts

BROOKINGS INSTITUTION PRESS / Washington, D.C.


Publication year: 1998

jrefrmEdkifiH'Drkdu&ufwpftiftm;pk
owif;ESihfjyef=um;a&;aumfrwD

You might also like