Professional Documents
Culture Documents
jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm
Burma: Prospects for a Democratic Future
OD;atmifcif
vGwfvyfaomtm&StoHrSpDpOfxkwfv$ifhcJhonhf
avvd_if;xJupmtkyfpif toHv$ifhaqmif;yg;
1? jrefrmh,Ofaus;r_eJ@ EdkifiHa&;"avh
2? 'Drdkua&pDacwfuay;wJhoifcef;pm
3? Armppftpd;k &eJ@ tar&duefEikd if jH cm;a&;vrf;pOf
4? a'oqkdif&mvkHjcHKa&;eJ@ jrefrmEkdifiH
5? jrefrmhjynfwGif;ppfeJ@ wkdif;&if;om;ykefuefr_
6? ppfwyf&J@tcef;u¾
7? jrefrmhp;D yGm;a&;wk;d wufr_ tvm;tvm
8? jrefrmhpD;yGm;a&;eJ@ rll;,pfaq;vkyfief;
9? rl;,pfaq;xkwfvkyfr_jy\em
10? urBmhty,fcH Armppftpdk;&
11? jrefrmEdik if rH mS &if;ES;D jr‡KyfEw
HS hJ Ekid if jH cm;ukr%
` rD sm;
12? ynma&;eJ@ tpd;k &&J@u¾
13? use;f rma&;tajctae
14? jrefrmhEikd if aH &;emvefxzk@d tvm;tvm
jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm
Prospects for a Democratic Future
(1)
jrefrmh,Ofaus;r_eJ@ EdkifiHa&;"avh
'Drdkua&pDjyKjyifa&;vkyf+yD; vGwfvyfr_eJ@w&m;Oya'pdk;rkd;r_udk t"du OD;pm;ay;wm[m
rsufarSmufacwfurBm&JŒ ordkif;a&pD;a=umif;jzpfygw,f? 'gayrJh Armppftpdk;&uawmh
acwfaemufjyefqJG+yD; tm%m&Sif"avh&Sifoefatmif vkH;yrf;aewJhtwGuf jrefrmjynfrSm
'Drudk a&pDukd jyKpkysK;d axmifv@dk &ygrh vm;vd@k Edik if jH cm;ynm&Siaf wGpOf;pm;aewm tawmf=um
aeyg+yD? 'Dynm&SifawGa&;om;jyKpkxm;wJh pmwrf;tcs›Kdudkpkaygif;+yD; tar&dueftajcpkduf
urBmh+idrf;csrf;a&;azmifa';&Sif;u 1998 rSm pmtkyfxkwfa0ygw,f?
“jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvmrsm;” vdk@ trnfay;xm;+yD; pmrsufESm 300 ausmf
&Sdygw,f? xkwfa0xm;wm 6 ESpf&Sd+yDjzpfayr,fh jrefrmjynfrSm 'Drdkua&pD&zdk@ tvm;tvm
r&Sdao;wmrdk@ 'Dpmtkyfudk tydkif; 14 ydkif;cJG+yD; tywfpOfwifjyoGm;ygr,f?
,ckwifjyr,fh jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 1 rSm ygarmuQ Joseph
Silverstein a&;om;jyKpkwJh jrefrmhEkdifiHa&;"avhpmwrf;udk tusOf;csKH;wifjyvkdygw,f?
jrefrmjynf[m taemufEkdifiHr[kwfwJhtwGuf taemufwkdif;rSmokH;wJh vl@tcGifhta&;
t,ltqudk jrefrmEkdifiHrSmusifhokH;vkd@rjzpfbl;vdk@ Armppftpkd;&u ajymavh&Sdygw,f? ppf
tpdk;&[m ¶kd;&mtpOftvmeJ@tnD tkyfcsKyfaewmrdk@ EkdifiHjcm;uvmwJh 'Drdkua&pDeJ@ vl@
tcGit hf a&;oabmudk vufcpH &mrvkb d ;l vd@k qifajcay;ygw,f? 'g[m ppftm%m&Sif pepf
ukd wkid ;f jynfuvufcv H mapzd@k &nf¶, G +f yD; jrefrmh,Ofaus;r_e@J Edik if aH &;"avhukd tvJo
G ;Hk pm;
vkyfaewmomjzpfa=umif; &Sif;jyxm;wJhpmwrf;ygyJ?
Armrif;vufxufrSm bk&ifpepfusifhokH;ayr,fh ae&ma'oudkvkduf+yD; EkdifiHa&;
"avhtrsKd;rsKd; jrefrmjynfrSm &SdcJhygw,fwJh? ArmvlrsKd;eJ@ wkdif;&if;om;awG&JŒ EkdifiHa&;"avh
[m tajccHtm;jzifh uGJjym;jcm;em;=uygw,f? wjynfvkH;tusKH;0ifwJh wckwnf;aom
EdkifiHa&;"avhqkdwm jrefrmjynfrSm wcgrS &SdcJhzl;wm r[kwfygbl;? 'Dvdk trsKd;rsKd;tzkHzkH &Sd
aewJEh idk if aH &;"avh[m rajymif;rvJ ykaH ownf&adS ewmvnf; r[kwyf gb;l ? taemufwidk ;f eJ@
xdawG@+yD; udkvdkeDb0usa&mufoGm;wJhtcgrSm EdkifiHa&;t,ltqopfawG 0ifvmwmrdk@
a&S;a[mif;EkdifiHa&;"avh ajymif;vJoGm;ygw,f? udkvdkeDacwfeJ@ vGwfvyfa&;acwfrSm
vpfb&,f'Drdkua&pDoabmw&m;udk jrefrmjynfom;awG vufcHvm=uygw,f? jrefrm
jynfoljynfom;awG 'Duae@azmfjyaewJh t,ltqtawG;tac:[m acwfopfjrefrmh
orkdif;u arG;xkwfvdkufwJh EdkifiHa&;"avhudk a&mifjyef[yfaeygw,fwJh? 'ga=umifhrdk@om
tm%m&Sifpepfqef@usifwJh EdkifiHa&;acgif;aqmifudk jynfolvlxku axmufcHaewm
jzpfygw,f?
vGwfvyfa&;acwf OD;Ektpdk;&vufxufrSm taxGaxGa¶G;aumufyJGokH;ck usif;yEkdif
wJhtwGuf tajccHvGwfvyfr_eJ@ pme,fZif;vGwfvyfr_&JŒwefzkd;udk jrefrmjynfom;awG
oabmayguf=uygw,f? 'DacwfrSm vpfb&,f'Drkdua&pDoabmw&m;ukdtajccHwJh vl@
tzJG@tpnf;wnfaqmufzdk@}udK;pm;ayr,fh yDyDjyifjyiftaumiftxnfray:rD ppfwyfu
tm%modrf;wmygyJ? Adkvfae0if;tm%m&Sifpepf[m Armbk&ifpepfeJ@wlayr,fh ppf
tiftm;eJ@ A[kdcsKyfukdifr_ukdokH;wJhae&mrSm ukdvdkeDykHpHtwdkif;ygyJ? qdk&S,fvpf0g'uawmh
ta&›SOa&myuvmwmyg? rqvppftpkd;&[m olwDxGifwJhEkdifiHa&;t,ltqudk jynfol
vl x k u vuf c H v matmif twif ; tusyf v k y f y gw,f ? Ed k i f i H o m;wm0ef q d k w m[m
ppftpdk;&ajymor#udk emcHzdk@omjzpfaeygw,f? EkdifiHom;rSm bmtcGifhta&;rSr&Sdygbl;?
'gayrJh rqvppftpdk;&u ¶dkufoGif;aewJh EkdifiHa&;t,ltqudk jynfoljynfom;u vuf
rcHvkd@om 1988 rSm jynfol@'Drkdua&pDta&;awmfykH}uD; ay:xGufvmwmr[kwfygvm;vkd@
qkdygw,f?
e0w ppftpdk;&wufvmawmhvnf; wdkif;oljynfom;udk ykHoGif;+yD;csKyfudkifzdk@
}udK;pm;jyefygw,f? 'gayrJh ppftpdk;&&JŒt,ltqudk jynfolvlxktrsm;pku vufrcHygbl;?
w&m;Oya't&tkyfcsKyfwJh t&yfom;'Drkdua&pDtpdk;& wnfaxmifa&;eJ@ vl@tcGifhta&;
av;pm;a&;udOk ;D wnfwhJ NLD trsK;d om;'Dru kd a&pDtzG@J csKyf 1990 a¶G;aumufyrJG mS tjywf
towf tEkdif&oGm;wm[m jynfolvlxk&JŒEkdifiHa&;tjrifudk txift&Sm;jyvkdufwmyg?
'gayrJh ppftpdk;&[m jynfol@qENudkrav;pm;bJ ppfacgif;aqmifydkif;&JŒtrdef@udk jynfol
vlxku emcHvmatmif twif;tusyfvkyfygawmhw,f? ppfwyf&JŒvkdtifqENudk wkdif;jynf
u vufcHvmzdk@twGuf acgif;acgufa¶G;xm;olawGudkpk¶kH;+yD; 1992 rSm trsKd;om;nDvmcH
pwifusif;yygw,f?
owif;rD'D,mwckvkH;ukdcsKyfudkif+yD; ppfwyf&JŒt,ltqudk wjynfvkH; vufcHvm
atmif ¶dkufoGif;aeayr,fh wkdif;oljynfom;uawmh a':atmifqef;pk=unf xkwfazmf
ajymqdkaewJh EkdifiHa&;t,ltqudkom vufcH,kH=unf=uygw,f? 'Drdkua&pD &&Sdatmif
}udK;yrf;&mrSm jynfojl ynfom;awG[m Edik if jH cm;t,ltqeJ@usix hf ;Hk ukd avhvm¶ko H mrubJ
rdrdaexdkif&mvl@abmifudkzefwD;vdkufwJh tawG;tac:t,ltqudkvnf; avhvmokH;oyf
=uw,fvdk@ a':atmifqef;pk=unfajymwmudkvnf; q&m}uD;a'gufwm Silverstein u
udk;um;xm;ygw,f?
Ak'b
< momrSmtvGew f efz;kd xm;wJh vGwv
f yfre_ @J taemufwikd ;f acwfynmu&&Sw d hJ
vpfb&,f'Drdkua&pDoabmw&m;udktajccHwJh EdkifiHa&;pepfudkwnfaqmufzdk@ a':pkeJ@
jynfolvlxku &nf¶G,fygw,f? tpdk;&ajymif;oGm;wmudkom wdkif;oljynfom;u jrifvdk
wmr[kwfbJ EkdifiHa&;t,ltqudkyg ajymif;ypfcsifwmjzpfw,fvdk@ a':pkuqkdygw,f?
vGwfvyfwJh'Drkdua&pDvl@abmifudk +idrf;csrf;pGmwnfaqmufEdkifzdk@twGuf ppfacgif;aqmifeJ@
vlxak cgi;f aqmifawG wef;wl&nfwal qG;aEG;=uzd@k a':pku yef=um;xm;ygw,f? aqG;aEG;yGrJ mS
oabmrwlwmawG/ jiif;ckHwmawG &SdEdkifayr,fh wdkif;jynftwGuf taumif;qkH;enf;vrf;
udk&SmazGwmjzpfvkd@ rsufESmysufwmeJ@ Ekdifwm¶_H;wmrsKd; r&SdEkdifbl;vdk@ a':pku ,kH=unfyg
w,f? 'gayr,fh vGwv f yfr&_ rdS S wef;wl&nfwl aqG;aEG;Edik rf mS ygy?J vkjH cHKa&;udt k a=umif;jy+yD;
ppftpdk;&u ae&mwum}uD;pdk;ae&if wef;wl&nfwlaqG;aEG;yGJ rjzpfEkdifygbl;? wkdif;jynfrSm
wkid ;f oljynfom;[m yxrta&;t}uD;qk;H jzpf+yD; Edik if aH wmftpd;k &[m 'kw, d ta&;t}uD;
qkH;omjzpfw,f/ tpdk;&tzJG@0ifuawmh ta&;r}uD;qkH;yJvdk@ w¶kwfynm&Sif}uD; Mencius
ajymwmudk 1994 rSm a':pku udk;um;ajymqkdbl;ygw,fwJh? a':pkeJ@ NLD tzJG@csKyf[m
wkdif;oljynfom;udk yxrOD;pm;ay;wmrdk@ olwdk@udk jynfolvlxku axmufcHaewmyg?
1988 aemufydkif;rSm Arma&m/ wkdif;&if;om;vlrsKd;pkyg tzdESdyfcH=u&wmrdk@ Arm
t&yfom;eJ@ wkdif;&if;om;awGt=um; em;vnfr_ydk&Sdvmw,fvdk@ q&m}uD; Silverstein
u ,lqygw,f?Arma&mwkdif;&if;om;yg ,kH=unfwJhacgif;aqmifqdkvdk@ a':atmifqef;
pk=unf wOD;wnf; &Syd gw,fw?hJ 'ga=umifh a':pke@J jynfov l x l pk ak ygi;f +yD; wkid ;f oljynfom;awG
vdkvm;wJh EdkifiHa&;pepfudk wnfaqmufwm[m obm0tusqkH;ygyJwJh? trdef@ay;+yD;
tay:ucsay;wJEh idk if aH &;pepfuakd wmh jrefrmjynfojl ynfom;awGu b,fawmhrS vufcrH mS
r[kwfbl;vdk@ ygarmuQ Silverstein u okH;oyfxm;ygw,f? a&›Stywftykdif; 2 rSm
'Drdkua&pDacwfuay;wJhoifcef;pmta=umif; wifjyygr,f?
ÚÚÚ
(2)
'Drkdua&pDacwfu ay;wJhoifcef;pm
ygvDref'Drkdua&pDusifhokH;wJh zqyvacwfu&,lEdkifwJh EdkifiHa&;oifcef;pmawGudk avhvm
okH;oyfxm;wJh ar&Du,fv[ef&JŒpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 2 rSm
tusOf;csKH;wifjyygr,f? vGwfvyfa&;&prSm jynfolvlxka¶G;aumufwifajr‡mufwJh
t&yfom;tpd;k &tkycf sKyfpOfu jrefrmjynfrmS 'Dru dk a&pDtvm;tvmaumif;w,fv@kd ajym
=uygw,f? 'gayr,hf 'Drkdua&pDtpdk;&oufwrf;u q,fESpfausmfom&Sd+yD;/ ppftpdk;&
oufwrf;u tESpf 40 ausmfvmwJhtcgrSmawmh jrefrmjynfrSm bmjzpfvkd@ 'Drdkua&pD
qdwfokOf;oGm;&wmvJ/ Armh,Ofaus;r_"avhu tm%m&Sifpepfudk vufcHvkd@ qdwfokOf;
oGm;wmvm;/ 'grSr[kwfvnf; ppfacgif;aqmifawGukd,fusKd;&Smvdk@ 'Drdkua&pD qdwfokOf;ae
wmvm;ponfjzifh pOf;pm;p&mawGwoD}uD; ay:xGufvmygw,fwJh?
wdkif;oljynfom;udk tcsKyftjcmtm%mykdiftjzpf todtrSwfjyKwJh 1947 tajccH
Oya'[m 14 ESpfom &SifoefEkdifygw,f? 'DtajccHOya'rSm z,f'&,fqdkwJhpum;vkH; rygay
r,fh jynfe,fawG[m txdu k tf avsmuf vkyyf idk cf iG &hf =dS uygw,f? jrefrmh'rD u dk a&pDordik ;f rSm
1947/ 1951/ 1956/ 1960 ponfjzifh taxGaxGa¶G;aumufyGJ}uD; 4 }udrf usif;yEdkifcJhyg
w,f? yxr&SpfESpfrSm zqyvtzGJ@csKyfu vuf0g;}uD;tkyfEkdifcJhayr,fh 1956 a¶G;aumufyGJ
up+yD; twkduftcHwyfaygif;pk ay:xGufvmygw,f? jynfaxmifpkjrefrmEdkifiHtrsKd;om;
nD!Gwfa&;wyfaygif;pkvkd@ trnfay;xm;ayr,fh “yrnw tzGJ@” vkd@yJ vlodrsm;ygw,f?
yrnw tzGJ@udk axmufcHtm;ay;olwkd;yGm;vmwmeJ@ 1960 a¶G;aumufyJGrSm OD;Ek&JŒ
jynfaxmifpkygwD tEkdif&wm[m ,SOf+ydKifr_udktm;ay;wJh ygvDref'Drdkua&pDpepftwGuf
tvGef aumif;rGefwJhtvm;tvmjzpfw,fvdk@ qkdygw,f?
'gayr,hf tay:,HtjrifeJ@ twGif;o¶kyf[m wjcm;pDjzpfaeygw,f? 1947 tajccH
Oya'udak &;qJw G hJ trsK;d om;acgi;f aqmifawG[m t*Fvyd u f kd armif;xkwzf @kd om OD;pm;ay;=u
+yD; vpfb&,f'Drdkua&pDwnfaqmufa&;ukd OD;pm;ay;wmr[kwfygbl;wJh? 1947 Oya'rSm
'Drdkua&pDqdkwJhpum;ukd rawG@Edkifygbl;? e,fcs›Jqef@usifa&;eJ@ qdk&S,fvpfvl@abmif
wnfaqmufa&;udkom jrefrmtrsKd;om;0g'DawGu tm¶kHpkduf=u+yD; udkvdkeDe,fcs›J usifhokH;
cJhwJh t&if;&Sif'Drkdua&pDukd axmufcHtm;ay;wmrsKd; rvkyfcJhygbl;? ukdvdkeDe,fcs›J vufcsuf
a=umifh qif;&Jcsrf;omuGm[r_ }uD;rm;ae+yD; pD;yGm;a&;rnDrr#jzpfaewmudk r#r#ww jzpf
oGm;atmif tpdk;&ukd vkyfykdifcGifhay;xm;ygw,f? 1947 tajccHOya'udktwnfjyKpOfu
jrefrmjynf[m vuf0JEdkifiHjzpfw,fvkd@ OD;EkuajymcJhwmukd=unfh+yD; vGwfvyfwJhjrefrmEkdifiH
udk acgi;f aqmifoal wG[m vpfb&,f'rD u dk a&pDoabmxm;udk jr‡iw hf ifcsio f al wGr[kwb f ;l
vdk@ ar&Du,fv[efu okH;oyfygw,f?
yk*~vduvGwfvyfr_/ uGJjym;jcm;em;r_eJ@ ,SOf+ydKifr_udk t"duxm;wJh vpfb&,f
'Drudk a&pDoabmw&m;udk jrefrmtrsK;d om;acgi;f aqmifawGu OD;pm;ray;awmhbJ pnf;vk;H
r_eJ@ nD!Gwfr_udkom OD;pm;ay;vGef;wJhtwGuf tpdk;&eJ@ ygwDtzGJ@tpnf;awGrSm uJGvJGwJh
oabmxm;udk acgif;razmfEdkifatmif vkyfxm;ygw,f? toGifrwl/ &nf¶G,fcsufrwlwJh
tzGJ@tpnf;awGudk ,m,Dpkaygif;+yD; vGwfvyfa&;&atmifvkyfEkdifcJhayr,fh vGwfvyfa&;
&+yD;wJhtcgrSm uJGvJGwJhoabmxm;udk aphpyfn‡dE_dif;+yD; xdef;xm;EkdifwJhenf;vrf; zqyv
tzJG@rSm r&SdcJhygbl;? 'ga=umifhvnf; jynfwGif;ppfjzpf&wmygyJ?
jynfwiG ;f ppfoufq;kd &Snaf v uJv G w GJ thJ ,ltqudk vufrcHEikd af v jzpfvmygw,f?
tpdk;&ukda0zef&if yk'fr 5 eJ@ axmifuswJhtcsdeftcgygyJ? 'Dvdkvkyfwm[m uJGvGJwJh
t,ltqeJ@ ,SOf+ydKifr_udkvufcHEkdifwJhtusifh"avh ay:xGef;a&;udk t[ef@twm; jzpfap
ygw,f? zqyvacwf 'Drdkua&pDpepfudk taumif;bufujrifovdk tqkd;bufu jrifwm
vnf; &Sdygw,f? t&yfom;tpdk;&/ a¶G;aumufyGJpepfeJ@ t&yfom;tzJG@tpnf;udk *k%f,l
olawG&Sdovdk 'Drdkua&pDa=umifh EdkifiHa&;rwnfr+idrfjzpf&a=umif; axmufjyolawGvnf;
&Sdygw,f? 'gayr,fh zqyvtpdk;&u trsKd;rsKd;zdESdyfaewJh=um;u EkdifiHa&;rSm twdkuftcH
vkyfwJh"avhudk jyKpkysKd;axmifEdkifcJhygw,f?
'ga=umifh jy\emu ygvDref'Drkdua&pDpepfr[kwfbJ tkyfcsKyfEkdifpGrf;r&Sdwm jzpf
w,fvdk@ ar&Du,fv[efuqkdygw,f? qufoG,fa&;/ o,f,lykd@aqmifa&;eJ@ tkyfcsKyfa&;
tm;enf;csdefrSm vufeufukdifawmfvSefa&;eJ@ &ifqdkif&wJhtwGuf tkyfcsKyfEkdifpGrf;r&SdwJh
jy\emudk &ifqikd w f mygw?hJ vGwv f yfa&;&+yD;r=umrD wyfrawmf[m ®yuGyJ supf ;D cge;D jzpfchJ
wma=umifh ppftpdk;& }uD;pkd;vdrfhr,fvdk@ b,folurS rxifcJhygbl;? tJ'Dtcsdefu tm%m&
t&yfom;tpdk;&bufrSm tiftm;pk}uD;okH;pk&Sdygw,f? zqyvtzGJ@csKyf/ tkyfcsKyfa&; AsL¶dk
ua&pD,Eœ&m;eJ@ wyfrawmfqdkwJh tiftm;pkokH;pkygyJ? vufeufukdifykefuefr_udk &ifqdkif&
wJhtcgrSm ppfqif&me,fajrudk ppfwyfu tkyfcsKyf&ygw,f? 'DvdkeJ@ ppfwyf&JŒtkyfcsKyfa&;
}uD;xGm;vm+yD; zqyvtzGJ@eJ@ AsL¶dkua&pD,Eœ&m;ukd v$rf;rdk;oGm;ygw,f? 'gayr,hf
zqyvacwfu EkdifiHa&;tusyftwnf;udk tckxd&ifqdkifae&ygw,fwJh?
vufawG@ruswhJ z,f'&,fjy\em/ tpd;k &JŒpGr;f &nfjy\emeJ@ oabmxm;uJv G rGJ _
rSefor# vufrcHEdkifwJhjy\em pwJh tusyftwnf;okH;ckudk zqyvacwfrS 'Duae@txd
&if q k d i f a e&qJ j zpf y gw,f w J h ? wjynf v k H ; uk d xd x d a &muf a &muf t k y f c sKyf E k d i f z d k @ ud p P u
b¾ma&;eJ@yx0Dtaetxm;t& tvGefcufcJygw,f? t*FvdyfudkvdkeDacwfrSmvnf;
wjynfvkH;ukd rtkyfcsKyfEdkifvdk@ jynfe,f jynfr cJGcJh&wmyg? wkdif;&if;om;awmfvSefa&; ay:
aygufvmwJhvGwfvyfa&;acwfrSm aqG;aEG;n‡dE_dif;+yD;ajz&Sif;EkdifwmrsKd; r&SdoavmufygyJ?
tckusifhokH;aewJh typftcwf&yfpJa&;oabmwlcsuf[m ,m,Domjzpfwmrdk@ wdkif;&if;
om;ta&;udk ajz&Sif;EkdifrSmr[kwfygbl;?
wkdif;&if;om;tkyfpkawGaexdkif&m e,fajrtcsif;csif; pD;yGm;a&;/ tkyfcsKyfa&;/ tzGJ@
tpnf;a&;eJ@ ,Ofaus;r_a&;&mawGrSm qufoG,fr_ckdifrmrSomv#if z,f'&,fpepfudk
wnfaqmufEkdifygvdrfhr,f? jynfe,fawGt=um; 'Dvdk qufoG,fr_rcdkifrmbJ vlrsKd;eJ@yx0D
taetxm;udkvkduf+yD; tajccHOya'a&;qJGcJhwJh qdkAD,ufpepfrSm wdkif;&if;om;jy\emudk
rajz&Sif;Ekdifwm awG@&ygw,fwJh? 'kwd,jy\emuawmh tpdk;&&JŒ pGrf;aqmifEdkifr_ twkdif;
twmygyJ? ppfwyftm;udk;eJ@ tm%m,lxm;wJh ppftpkd;&[m jrefrmjynfudk wkd;wufwJh
acwfrDaps;uGufEdkifiHtjzpf toGifajymif;EdkifpGrf;r&Sdygbl;?
jrefrmjynfrSm&ifqdkifae&wJh wwd,jy\em[m uGJvGJwJhoabmxm;udk vufrcH
EdkifwJh"avh jzpfygw,fwJh? vGwfvyfa&;&vmwm tESpf 50 ausmfvm+yDjzpfayr,fh uGJvGJwJh
oabmxm;/ jcm;em;wJt h awG;tac:eJ@ tjyeftvSef tacstwifaqG;aEG;r_ukd vufcEH idk w f hJ
tzG@J tpnf;qdw k m jrefrmjynfrmS r&Scd zhJ ;l bl;vd@k qdyk gw,f? 'ga=umifh uGv
J w
JG o
hJ abmxm;eJ@
yÉdyuQudk vufcHxdef;odrf;EkdifwJhenf;vrf;udk acgif;aqmifydkif;u rwDxGifEkdifor# umv
ywfvkH; jrefrmh'Drkdua&pDta&;[m tvm;tvmraumif;a=umif; ar&Du,fv[efu
okH;oyfxm;ygw,f?
ÚÚÚ
(3)
Armppftpdk;&eJ@ tar&duefEdkifiHjcm;a&;vrf;pOf
Armppftpdk;&eJ@ywfoufwJh tar&duefEdkifiHjcm;a&;vrf;pOfudk tar&dueftrsKd;om;
ppfwuUodkvfygarmuQ Marvin C. Ott a&;om;xm;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drkdua&pD tvm;
tvm tydkif; 3 rSm wifjyvdkufygw,f?Adkvfae0if;vufxuf txD;usef rqvvrf;pOf
usifhokH;pOfu jrefrmjynfudk tar&duef pdwfr0ifpm;ovkd urBmuvnf; arhxm;cJhygw,f?
1988 rSm qENjyolt&yfom;awGudk ppfwyfuypfowfvdk@ a':atmifqef;pk=unf EdkifiHa&;
0ifvkyfawmhrS jrefrmjynfudk tm¶kHpkdufvm=uygw,f? vl@tcGifhta&;tcsKd;zsufcH&qkH;EkdifiH
tjzpf xif&Sm;vmygw,f? 'gayrJh 1988 aemufydkif; ckdudk;&mrJhjzpfvmwJh Armppftpdk;&u
w¶kwfudkajy;uyfwJhtcgrSmawmh jrefrmjynf[m r[mAsL[mt& ta&;ygvmwJhtwGuf
jrefrmha&;&m tar&duefEkdifiHjcm;a&;vrf;pOfudk jyefvnfokH;oyfoifhw,fvdk@ Marvin Ott
u okH;oyfygw,f?
obm0o,HZmwºuG,f0+yD; t*Fvdyfpmwwf vlwef;pm;awG&SdwJh jrefrmjynfudk
wkd;wufzGH@+zdK;zdk@ tvm;tvmtaumif;qkH;vdk@ wcsdefu owfrSwfcJh=uygw,f? yxrqkH;
0ef}uD;csKyfjzpfol OD;Ek[m [kdcsDrif;/ qlumEdk/ csLtifvkdif; pwJh a'ocHacgif;aqmifawGeJ@
&ifabmifwef;+yD; bufrvdu k vf y_ &f mS ;r_udk wnfaxmifco
hJ jl zpfygw,f? 'gayr,fh Akv
d af e0if;
ppftm%modr;f +yD;wJah emufyikd ;f rSm txD;usev f rf;pOfusio
hf ;Hk wJth wGuf Ekid if jH cm;eJ@ tquf
toG,f enf;yg;vmygw,f? ppfat;wkdufyJGjyif;xefwJhumvjzpf+yD; ta&›Sawmiftm&SrSm
uGefjrLepfykefuefr_ jzpfyGm;aecsdefygyJ? 'DtcsdefrSm tmqD,Hac: ta&›Sawmiftm&SEdkifiHrsm;
tzGJ@ wnfaxmifawmhvnf; ArmrygwJhtwGuf rsufarSmufacwf urBmha&pD;a=umif;eJ@
=umava0;av jzpfvm&ygw,f?
'DtcsdefrSm tif'kdcsKdif;em;a&&SnfppfyGJ}uD; +yD;qkH;oGm;+yD;r=umrD ppfat;acwfvnf;
ukefqkH;oGm;wma=umifh ta&›Sawmiftm&SEdkifiHawG pD;yGm;a&;udk txl;tm¶kHpkdufvm=u
ygw,f? w¶kwfjynfuvnf; pD;yGm;a&;/ ppfa&;rSm t&Sdeft[kefeJ@xdk;wufaewmrdk@ w¶kwf
udk uyfaewJhArmppftpdk;&ukd txl;tm¶kHpkdufvm=uygw,f? Auy uGefjrLepfudk axmufcH
wJh w¶kwt f pd;k & oabmxm;ajymif;oGm;wm[m Armppftpd;k & uHaumif;w,fv@kd ajymEdik f
ygw,f? pD;yGm;a&;c|wfjcHKusvmwJh rqvtpdk;&[m 'Drdkua&pDta&;awmfykHumv 1988
=o*kwfv 6 &ufae@rSm w¶kwf-jrefrm e,fjcm;ukefoG,fa&;oabmwlcsufudk vufrSwf
a&;xdk;cJhygw,f? tJ'Dtcsdefup+yD; jrefrmjynf[m aps;aygwJh w¶kwfukefypPnf;a&mif;cs&m
ae&m jzpfvmygw,f?
zqyveJ@ rqvacwfrSm Armtpdk;&[m w¶kwftEœ&m,fudk a=umuf¶GH@pdk;&drfcJh
ayr,fh e0w/etzacwfrmS awmh w¶kwu f kd t}uD;tus,f rScD t kd m;xm;aewm[m tvGef
xl;jcm;wJhudpPjzpfygw,f? 1991 'DZifbmvrSm Marvin Ott &efukefa&mufpOfu 'DudpPeJ@
ywfouf+yD; Adkvfcif!Gef@&JŒ axmufvSrf;a&;t&m&Sdtcs›Kdudkar;=unfhwJhtcg olwdk@uvnf;
w¶kwfudk txl;tm¶kHpkdufaeayr,fh tcsif;csif;tjiif;yGm;wmrsKd; r&SdoavmufbJvdk@ ajz
a=umif; od&ygw,f? rqvacwfrSm tmqD,HtzGJ@xJrygbJ ab;xdkifbkdifusaecJhwJh Arm
jynfukd a'ocHawGtm¶kHpkdufvmwJhta=umif;&if;wcku w¶kwfudkrSDcdkvGef;vdk@ jzpfygw,f
wJh? w¶kwftEœ&m,fudk ydk+yD;pdk;&drf=uykH&ygw,f?
tmqD,HtzGJ@uawmh Armppftpdk;&udk tzGJ@0iftjzpfvufcH+yD; ulnDr,fqdk&if
jrefrmjynfrmS w¶kw=f oZmv$r;f rd;k r_ usqif;oGm;vdrrhf ,fv@kd ,lqygw,f? 'gayrJh tmqD,H
tzGJ@xJ ty,fcHArmtpdk;&ygvmwJhtwGuf tzGJ@udkxdcdkufepfemwmrsKd;vnf; &Sdygw,fwJh?
pdwfwloabmwlawGyg0ifwJhtzGJ@tpnf;rSm toGifrwlolvnf;yg0ifvmwJhtwGuf t&if
vkd o[Zmwjzpfzdk@ rvG,fawmhygbl;wJh? Armppftpdk;&[m tmqD,HtzJG@udk tum
tuG,f,l+yD; xif&mvkyfEdkifwmrdk@ wzGJ@vkH; emrnfysufEkdifygw,f? Armppftpdk;&[m
w¶kwf&JŒukd,fpm;vS,ftjzpfaqmif¶Gufwmrdk@ ArmudkvufcHwm[m tmqD,HtzJG@udk
tusKd;,kwfapEkdifygw,fwJh?
uGef*&ufv$wfawmfrSm Oya'jyÏmef;+yD; Armppftpdk;&udk '%fcwfta&;,laewJh
tar&duefuvnf; jrefrmjynfqdkif&moabmxm;udk jyefvnfqef;ppfoifhw,fvdk@
Marvin Ott u ,lqygw,f? tar&duefEi dk if jH cm;a&;vrf;pOfrmS r=umc% yÉdyuQjzpfwwf
wJh OD;wnfcsufESpfrsKd;&Sdygw,fwJh? yxrOD;wnfcsufu vl@tcGifhta&;/ 'Drdkua&pDa&; pwJh
rl0g'a&;&mykdif;udk OD;pm;ay;ygw,f? 'kwd,OD;wnfcsufuawmh tar&duef&JŒ vufawG@
tusKd;pD;yGm;udkom OD;pm;ay;ygw,f? Armppftpdk;&eJ@ w¶kwfuGefjrLepftpdk;&[m vl@tcGifh
ta&;csKd;zsuf&mrSm wl=uayr,fh tar&dueftpdk;&[m Armppftpdk;&eJ@qufqH&mrSm rl0g'
a&;&mudk a&›w S ef;wif+yD; w¶kwef @J qufq&H mrSmawmh vufawG@tusK;d pD;yGm;udk OD;pm;ay;wJh
vrf;pOfudk usifhokH;ygw,f? 'ga=umifh Armppftpdk;&ukd '%fcwfta&;,l+yD; w¶kwfudkawmh
ukefoG,fa&;tcGifhxl;awG ay;cJhwmjzpfygw,f?
Armjynf e J @ quf q H & mrS m rl 0 g'a&;&mvrf ; pOf u d k tar&d u ef OD ; pm;ay;&wJ h
ta=umif;&if; 3 ckudkvnf; &Sif;jyxm;ygw,f? yxrta=umif;u txD;usefjzpfwJh
Armjynfudk ppfat;acwfrSm tar&duefu vspfvsL¶_wJhtpOftvm&SdcJhvkd@ygyJ? 'kwd,
ta=umif;u 1988 'Drdkua&pDta&;eJ@ 1990 a¶G;aumufyJGeJ@ a':atmifqef;pk=unf
OD;aqmifwJh EdkifiHa&;v_yf&Sm;r_ukd axmufcHwJhtwGuf rl0g'a&;&mudk tar&duefu a&›Swef;
wifxm;wmygyJ? wwd,ta=umif;uawmh rl0g'udkOD;pm;ay;+yD; Armtpdk;&eJ@qufqHvkd@
tar&dueftusK;d pD;yGm;udk rxdcu kd Ef ikd w
f myJjzpfygw,f? w¶kw/f ajrmufu&dk ;D ,m;/ usL;bm;
pwJh EkdifiHawGeJ@qufqH&mrSm tar&dueftpdk;&taeeJ@ iJhuGufp&mawG&Sdaeayr,fh Arm
ppftpdk;&eJ@qufqH&mrSmawmh iJhn‡mp&mr&SdwJhtwGuf rl0g'ay:tajccHwJh EkdifiHjcm;a&;
vrf;pOfukd vGwfvGwfvyfvyf usifhokH;EkdifwmygyJ?
'gayr,fh 'Dae&mrSm w¶kwftcef;u¾}uD;rm;vmwmudkvnf; tar&duefu
owdxm;oifhw,fvdk@ Marvin Ott u jrifygw,f? tiftm;}uD;EkdifiHjzpfvmwJh w¶kwf[m
ta&›Sawmiftm&Sudk tEœ&m,fay;EdkifwJhtaetxm;ukd a&mufaeyg+yD? w¶kwfeJ@ywfouf
+yD; jrefrmjynfqdkif&m tar&duefoabmxm;udk jyefvnfqef;ppfoifhw,fvdk@ qdkygw,f?
txD;usefb0rSm tESpf 30 avmufaevmwJh Armppftpdk;&ukd ty,fcHjzpfatmif vkyfae
vdk@ ta=umif;xl;rSmr[kwfygbl;wJh?
tar&duefu tuef@towfeJ@qufqHr,fqdk&if rsKd;qufopfacgif;aqmifawG/
'kwd,ppfacgif;aqmifawGeJ@ t&m&Sdi,fawG[m tjyifavmueJ@xdawG@vm+yD; vuf&Sd
ppftpdk;&&JŒtrSm;ukd jrifvmEkdifygw,fwJh? 'Dvdktuef@towfeJ@qufqH&if vl@tcGifhta&;
csK;d zsurf u
_ kd t&ifvydk J a0zefEidk yf gw,fw?hJ 'ga=umifh ajymif;vJvmwJt h ajctaeudv k udk +f yD;
tar&duef&JŒ jrefrmjynfqkdif&moabmxm; ajymif;vJoifhw,fvdk@ Marvin Ott u
okH;oyfxm;ygw,f?
ÚÚÚ
(4)
a'oqkid &f mvkjH cHKa&;eJ@ jrefrmEkid if H
a'oqkdif&mvkHjcHKa&;rSm jrefrmEkdifiHyg0ifEkdifr,fhtcef;u¾eJ@ywfouf+yD; okH;oyfxm;wJh
pmwrf;udk jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm tydkif; 4 rSm wifjyvkdufygw,f? pmwrf;jyKpkol
uawmh Australia Edik if H Victoria jynfe,fu Deakin wuUov kd u
f xdu J.Mohan Malik
qkdolyJjzpfygw,f? umuG,fa&;eJ@ vkHjcHKa&;udpPrSm pmwrf;trsm;tjym; jyKpkxm;olygyJ?
jrefrmjynf[m obm0o,HZmwºuG,f0+yD; tdENd,/ w¶kwfeJ@ ta&›Sawmifa'ot=um;
rSm wnf&Sdwmrdk@ a'oa&;&mrSm t"dutcef;u yg0ifEkdifr,fh tvm;tvm&Sdygw,f?
'gayr,fh Armppftpdk;&tokH;ruswJhtwGuf w¶kwfvufatmufcHb0udk a&muf&Sdvm&yg
w,fwJh? 'ga=umifh jrefrmjynf[m tokH;cscHb0uae vGwfvyfwJhZmwfaumiftjzpf
yg0ifEdkifrvm; qdkwmudk Mohan Malik u okH;oyfxm;wmygyJ?
w¶kwf/ tdENd,eJ@ ta&›Sawmiftm&SqufqHa&;rSm Armppftpdk;& b,fvkdtcef;u
yg0ifw,fqdkwmudk okH;oyfxm;wmjzpfygw,f? jrefrmjynfudk tdrfeD;csif;EkdifiHawGu
tEœ&m,fray;ayr,hf wdkif;&if;om;ykefuefxºuGr_eJ@ 'Drkdua&pDv_yf&Sm;r_&Sdaewmrdk@ Armh
wyfrawmf&JŒwm0ef[m jynfwGif;EkdifiHa&;v_yf&Sm;r_udk ESdrfeif;zdk@jzpfaeygawmhw,f? ppf
tm%m&Sifpepfwnf+rJa&;twGuf 1988 'Drkdua&pDta&;awmfykHudkacsr_ef;vdkufwJh Arm
ppftpdk;&[m urBmhty,fcHb0a&mufoGm;+yD; rsufjzLqdkufvmwJhtwGuf w¶kwfudk rSDcdk
tm;xm;vm&ygw,f? tdENd,eJ@w¶kwft=um;rSm vGwfvyfwJh =um;cHEdkifiHtjzpf wnf&Sd
cJw
h jhJ refrmjynf w¶kw=f oZmcHjzpfvmwmudk tdE, dN u pd;k &dryf gw,f? tdE,
dN taemufbuf
u ygupPwefeJ@ tdENd,ta&›Sbufu jrefrmeJ@b*Fvm;a'h&SfrSm w¶kwf=oZm}uD;rm;vmwm
[m tdENd,tpdk;&twGuf &wufrat;p&mjzpfaeygw,f?
uarBm'D;,m;u crmeDueG jf rLepfukd w¶kwu f tok;H csovdk Armppftpd;k &ukd tok;H
csr,fq&kd if a'oqdik &f mvkjH cHKa&; ,k,
d iG ;f vmEkid w
f ,fv@kd awmif awG;a=umufoal wG &Sv d myg
w,f? wcs›Kduvnf; Armjynfudk wdbufjynfvkd jzpfoGm;atmif w¶kwfu vkyfaewmvdk@
awG;awmae=uygw,f? w¶kwf[m pD;yGm;a&;eJ@ r[mAsL[ma&;a=umifh Armppftpdk;&eJ@
vufwGJaewmyg? jrefrmjynfeJ@ a&mif;0,fazmufum;¶kHomrubJ jrefrmjynfuwqifh
b*Fvm;yifv,fauG@txd oGm;vmEdkifr,fqdk&if w¶kwfukefoG,fa&;twGuf trsm;}uD;
tusKd;&SdEdkifygw,f? jrefrmhyifv,fjyif[m w¶kwf&JŒr[mAsL[mrSm ta&;}uD;wJhtcef;u
yg0ifaeygw,f? w¶kwf&JŒ EdkifiHjcm;ukefoG,fa&;rSm 85 &mckdifE_ef;udk yifv,fa&a=umif;u
o,f,lykd@aqmifwmrdk@ 'Dvrf;a=umif;vkHjcHKzdk@ ta&;}uD;ygw,f?
'Dae&mrSm w¶kwfa&wyf vGwfvyfpGmoGm;vmv_yf&Sm;Ekdifzdk@udpP[m ta&;}uD;vm
ygw,f? tdE, dN ork'&N mrSmoGm;vmwJh w¶kwo f abFmawG[m Armhurf;¶k;d wef;rSm tem;,l
Edkifygw,f? jrefrmhqdyfurf;udk wkduf¶kdufcsKyfukdifzdk@ w¶kwftpdk;&u pdwfrul;ygbl;? tdENd,
ork'N&mrSm vGwfvyfpGmoGm;vmaepOf jrefrmhqdyfurf;awGudktokH;jyKEkdif&if +yD;wmygyJ?
=um;cHEkdifiHav;awGudk tdENd,eJ@ w¶kwfvkd EdkifiH}uD;awGu av;pm;csdefrSm +idrf;csrf;ae+yD;
=um;cHEdkifiHudkodrf;ydkufvdkufwmeJ@ ppfjzpfawmhwmyJvkd@ qkdygw,f? =um;cHEdkifiH wdbufudk
w¶kwfodrf;+yD; ESpftenf;i,ftwGif; tdENd,eJ@w¶kwf ppfjzpfawmhwmygyJ? jrefrmjynf[m
w¶kwf=oZmcHjzpfvm&if wdbufvkdrsm;Zmwfodrf;oGm;rvm;vkd@ tdENd,tpdk;&eJ@ r[m
AsL[mavhvmolawGu pOf;pm;aeygw,f? w¶kwf-Arm pD;yGm;a&;vkyfwmudk tdENd,u
rylbJ ppfa&;r[mrdwfvkyfaewmudkom pdk;&drfwmjzpfygw,f? jrefrmjynfudkckwkH;vkyf+yD;
tdENd,ork'N&mrSm w¶kwfa&wyfusufpm;vmrSmudk tdENd,tpdk;&u rvkdvm;ygbl;?
tiftm;}uD;EkdifiHjzpfvmwJh w¶kwf&JŒ=oZmcH tr_onfb0rSmaervm; 'grSr[kwf
vnf; w¶kwf=oZmcHrjzpfatmif wefjyefxdef;odrf;xm;rvm;qdkwJh enf;vrf;ESpfrsKd;xJu
wenf;udkom Armu a¶G;p&m&Sdygw,fwJh? w¶kwf=oZmtm%m rus,fjyef@zdk@udkom
tm&SEidk if aH wGu vdv k m;=uygw,f? tdE, dN tpd;k &qk&d if 'DO;D wnfcsut
f & tar&duef/ *syef
eJ@ ta&›aS wmiftm&Sukd qufqaH ewmygy?J a&&Sn=f unfrh ,fq&dk if jrefrmjynfrmS 'Dru dk a&pD
xGef;um;rS tdENd,&JŒvkHjcHKa&; pdwfcs&rSmjzpfayr,fh vwfwavmtusKd;pD;yGm;udk=unfh+yD;
Armppftpdk;&eJ@ qufqHae&wmjzpfygw,f? jrefrmjynf[m tdENd,-w¶kwfyÉdyuQudk rD;
ar$;ay;EdkifwJh taetxm;udka&mufae+yDvkd@ tdENd,bufu ,lqygw,f?
tmqD,H (ac: ) ta&›Sawmiftm&SEkdifiHrsm;tzJG@uawmh tdENd,-w¶kwf r[m
AsL[m+ydKifqdkifr_rSmryg0ifbJ a'oqdkif&mvkHjcHKa&;twGuf rD;pif=unfhuzdk@om &nf¶G,fyg
w,fwJh? yx0Dtaetxm;t&qkd&if ArmeJ@ AD,uferf[m w¶kwf=oZmcHjzpfzdk@ tvm;
tvm trsm;jzpfaewJt h wGuf jrefrmudk tmqD,u H b,fawmhr0S idk ;f y,frmS r[kwyf gb;l wJ?h
tdrfeD;csif;udk rqufqHvkd@ rjzpfwma=umifh tmqD,H[m Armppftpdk;&ukd '%fcwf ta&;
,lrSmr[kwfygbl;? 'ga=umifhvnf; Armppftpdk;&ukd tzJG@0iftjzpf vufcHcJhwmjzpfygw,f?
urBmhty,fcH Armppftpkd;& a'oa&;&mrSmyg0ifvmatmif pDpOfvkdufwmygyJ? 'gayrJh Arm
ppftpdk;&uawmh 'Dvdkvl&moGif;cH&wmudk tcGifhaumif;,l+yD; ppftm%m&Sifpepf tajcckdif
a&;ukdom vkH;yef;aewm awG@&ygw,fwJh?
tm&Sa'ovkHjcHKa&;twGuf jrefrmjynf[m bufrvdkufbJ =um;ae+yD; wkd;wuf
zGH@+zdK;wJh 'Drkdua&pDEkdifiHjzpfvmbdk@ vdktyfygw,f? 'gayrJh avmavmq,frSmawmh w¶kwfudk
tm;udk;vGef;wJhjrefrmEdkifiH[m a'oa&;&mrSm vGwfvyfpGm yg0ifv_yf&Sm;Ekdif rSmr[kwfbl;
vkd@ qdkygw,f? w¶kwftm;udk;vkd@ Armppftpdk;&oufqkd;&Snfaeayr,fh 'Dvrf;pOf[m
wkdif;jynftwGuf raumif;ygbl;? ArmAdkvfcsKyfawG[m vGwfvyfpGmrv_yf&Sm;EkdifbJ w¶kwf
rsufESm =unfhae&ygw,f? jrefrmhjynfwGif;a&;rSmrpGufzufzdk@eJ@ jrefrmhtcsKyftjcmtm%m
udk av;pm;zkd@twGuf w¶kwf}uD;udk ykHrSef &Sdckd;ae&ygw,fwJh? jrefrmEkdifiHudk tmqD,HtzGJ@
rajymeJ@ tar&duefawmif u,fEidk rf mS r[kwb f ;l vd@k puFmylacgi;f aqmif vDurG ,
f k rSwcf sucf s
xm;wmudkvnf; azmfjyxm;wmawG@&ygw,f?
w¶kwftpdk;&&JŒr[mAsL[muawmh vmr,fhtESpf 50 twGif; tm&Sypdzdwfa'o
rSm +ydKifbufuif;wJh r[mtiftm;}uD;EkdifiH jzpfvmzdk@ygyJ? 'ga=umifh ppfat;acwfuvdk
tiftm;}uD;EdkifiHawG +ydKifqkdifvmygvdrfhr,f? tdENd,eJ@*syef[m tmqD,HtzJG@eJ@yl;aygif;+yD;
w¶kwf}uD;pdk;r_udk[ef@wm;zdk@ }udK;yrf;ygvdrfhr,f? w¶kwfuvnf; tr_onfEkdifiHawGjzpfwJh
ygupPwefeJ@ jrefrmudktokH;cs+yD; =oZmtm%mus,fjyef@vmatmif vkH;yef;ygvdrfhr,f?
w¶kwftr_onfb0u Armtpdk;& ¶kef;xGufoGm;rSmudk w¶kwf}uD;u vkdvm;rSm r[kwfyg
bl;? Armppftm%m&Sief @J w¶kwu f eG jf rLepf[m tjrifcsi;f wl=uwmrk@d jrefrmjynf 'Dru dk a&pD
&wmudk w¶kwfu vkdvm;rSmr[kwfygbl;wJh? 'ga=umifh w¶kwfudkrSDcdkwJh Armppftpdk;&[m
a'oqdkif&mvkHjcHKa&;rSm vGwfvyfpGmyg0ifv_yf&Sm;Edkifzdk @ tvm;tvmr&Sda=umif; Mohan
Malik uokH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
ÚÚÚ
(5)
jrefrmhjynfwGif;ppfeJ@ wkdif;&if;om;ykefuefr_
jrefrmhjynfwiG ;f ppfe@J wkid ;f &if;om;ykeu
f efrt
_ a=umif; puFmylwuUov dk f rEk\aA'uxdu
Ananda Rajah a&;om;xm;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 5 rSm
wifjyvkdufygw,f? wkdif;&if;om;vufeufukdifv_yf&Sm;r_ ESpfaygif;rsm;pGmjzpfyGm;aewJh
jrefrmjynfukd Oya'oabmt& Ekid if aH wmfv@dk omac:&w,f vufawG@rmS awmh Ekid if aH wmf&ŒJ
toGifvuQ%m yDyDjyifjyifr&SdwJhtwGuf csnfheJ@aomEkdifiHawmfvdk@yJ ac:&ygvdrfhr,fwJh?
vGwfvyfa&;&+yD;r=umrD uGefjrLepfygwDeJ@ u&iftrsKd;om;tpnf;t¶kH; a&›Sqifh
aemufqifh vufeufudkifawmfvSefa&;qifEJ$=u+yD; 1962 rSm Adkvfae0if; ppftm%m&Sif
pepfwnfaxmifwJhtcg vufeufudkifawmfvSefwJh wkdif;&if;om;OD;a& wkd;yGm;vmygw,f?
1988 'Drkdua&pDta&;awmfykHudk ppfwyfuacsr_ef;wJhtcg Armwkdif;&if;om; ausmif;om;
vli,fawGyg vufeufukdifawmfvSefa&;rSm yg0ifvm=uygw,f? csif;ausmif;om;uvnf;
csi;f trsK;d om;wyfO;D udwk nfaxmif+yD; vufeufuikd v f mwJt h wGuf 1990 rSm vufeufuikd f
awmfvSefa&;tzGJ@aygif; 25 zGJ@ &Sdae+yDvdk@ Ananda Rajah u rSwfwrf;wifxm;ygw,f?
'gayr,fh Auy uGefjrLepfygwD®yuJGoGm;wmudk tcGifhaumif;,l+yD; Armppftpdk;&[m
udk;uef@tkyfpk/ 0 tkyfpkeJ@ typftcwf&yfpJ&mu tjcm;vufeufukdiftzJG@awGeJ@yg typf
tcwf &yfpJEkdifcJhygw,f? wcsdefwnf;rSmyJ ppfwyfudkwkd;cs›JzJG@pnf;+yD; tm;opfavmif;EdkifwJh
twGuf jynfwGif;ppfrSm ppftpdk;&u tay:pD;&oGm;ygw,fwJh?
wkid ;f &if;om;vufeufuikd v f y_ &f mS ;r_ukd avhvm&mrSm 0da&m"dqef@usirf /_ o[Zmw
rjzpfr_/ a&›SaemufrqDavsmfr_/ usKd;a=umif;rnD!Gwfr_/ a&›SaemufrnDwJhtrSefw&m; orRKwd
0da&m"d pwmudk awG@&w,fvkd@ qdkygw,f? Oyrmqkd&if rdrdwdk@[m vlrsKd;wrsKd;wnf;ygvdk@
aºuG;a=umfaewJh wkdif;&if;om;tkyfpkxJrSm tcsif;csif;pnf;vkH;nD!Gwfatmif rvkyfEkdifr_/
&Srf;w¶kwfvdk ujym;awGu wkdif;&if;om;acgif;aqmifjzpfaer_/ vufeufudkifv_yf&Sm;r_udk
r=umc% trnfajymif;r_/ *dk%f;*%tuGJt+yJeJ@ cGJxGufr_/ &efola[mif;eJ@ r[mrdwfzGJ@r_
pwmawGa=umifh bkH&efol Armppftpdk;&udk wkduf&mrSm a&&SnfcHwJhnD!Gwfa&;wyfOD;udk
wkid ;f &if;om;awG rwnfaqmufEidk w f mvd@k Ananda Rajah u ,lqygw,f? Armppftpkd;&
&JŒvkyf&yfxJrSmvnf; usKd;a=umif;rqDavsmfwmawG trsm;}uD;&Sdygw,f? 'Dvdk usKd;a=umif;
rqDavsmfwmawG qef@usifbuf0da&m"dawGudk taotcsm cGJjcrf;pdwfjzmokH;oyfwmrsKd;
rvkyf=uao;ygbl;wJh? 'ga=umifh wkdif;&if;om;vufeufudkifawmfvSefa&;rSm yg0ifolawG
udk,fwkdif 'Djy\emawGudk b,fvkdjrifovJqkdwmudk odzdk@vdkygw,fwJh?
vGwv f yfa&;acwf &Sr;f jynforkid ;f rSm wkid ;f &if;om;vufeufuikd af wmfveS af &;/ Auy
uGefjrLepfv_yf&Sm;r_/ KMT w¶kwfjzL v_yf&Sm;r_/ rl;,pfaq;xkwfvkyfr_ pwmawG a&maxG;
yg0ifaeygw,f? w¶kwfjynfwGif;ppfrSm ppf¶_H;wJh KMT w¶kwfjzLwyf&if;tcs›Kd &Srf;jynfxJ
0ifa&mufpcef;cswmudk wkdufxkwfzdk@twGuf ppfwyfapv$wf&mu &Srf;jynfrSm ppftkyfcsKyf
a&; usio hf ;Hk +yD; zdEydS n
f O‡ ;f yef;awmhwmygy?J 'ga=umifh &Sr;f jynfrmS vufeufuikd af wmfveS af &;
tzGJ@aygif; 10 zGJ@avmufay:xGufvmygw,f? bkH&efolArmppftpdk;&udk xdxdrdrdwdkufckduf
Edkifzkd@ &Srf;nD!Gwfa&;wyfOD;udk wnfaxmifzdk@ }udK;pm;cJhayr,fh ratmifjrifwmursm;aeyg
w,f?
&Srf;jynfrSm tusKd;pD;yGm;trsKd;rsKd; tkyfpktrsKd;rsKd;&Sdygw,f? EkdifiHa&;pdwfr0ifpm;wJh
w¶kwfvkyfief;&SifawGu vufeufypPnf;eJ@ bdef;a&mif;0,fr_udk vkyfudkif=uygw,f? &Srf;
acgi;f aqmiftcsK› [ d m =oZmtm%m}uD;rm;atmifom t+ydKiftqdik }f udK;yrf;=u+yD; ,kw&dW w dS hJ
EkdifiHa&;rl0g' rcsrSwfEkdifbJ jzpfaeygw,fwJh? 'DvdktajctaerSm Armppftpdk;&u &Srf;tzGJ@
awGeJ@yl;aygif;aqmif¶Gufvkduf oyfv#KdvdkufeJ@ 0ifa&mufar$aESmufaewma=umifh &Srf;
awmfvSefa&;rSm nD!Gwfa&;r&Ekdifwmvdk@ awmfvSefa&;acgif;aqmifwOD;jzpfol acsmifZH
a&mifa0 (ac: ) Eugene Thaike u ajymygw,fwJh? Eugene Thaike [m yxrqkH;aom
jrefrmEkdifiHorw apma¶$odkuf&JŒom;jzpf+yD; r=umrDubJ uae'gEkdifiHrSm uG,fvGefoGm;yg
w,f? &Srf;vufeufudkifawmfvSefa&;rSm acwfrrDwJh rqDavsmfawmhwJh EkdifiHa&;tawG;
tac: &Sdaevdk@ acwfynmwwf Eugene Thaike u jyKjyifzdk@ }udK;pm;cJhwmygwJh?
ppftm%m&Siq f ef@usiaf &;eJ@ zuf'&,fEidk if aH wmfwnfaxmifa&;twGuf a&›w S ef;u
OD;aqmifaeol[m KNU u&iftrsKd;om;tpnf;t¶kH;jzpfygw,fwJh? rme,fyavmrSm
1976 u trsKd;om;'Drdku&ufwpfwyfOD; wnfaxmifuwnf;u wkdif;&if;om;vufeuf
udik af wmfveS af &;udk u&ifu OD;aqmifvmcJw h myg? 1988 ta&;awmfy®Hk yuGv J @kd ausmif;om;
vli,fawG vufeufukdifawmhvnf; u&ifuyJ trsm;qkH;ulnDcJhygw,f? tJ'Dup+yD;
wdkif;&if;om;vufeufudkifawmfvSefa&;rSm Armwkdif;&if;om;yg yg0ifvm+yD; wkdif;&if;om;
!Gef@aygif;awGudk KNU e,fajrrSm wnfaxmifygw,f?
zuf'&,fEkdifiH wnfaxmifzdk@ 1992 *sLvkdifvrSm rme,fyavmoabmwlcsufudk
a=unmEkid w f thJ xd wkid ;f &if;om;ta&;rSm u&if[m tcsut f csmjzpfvmwmrd@k u&ifXme
csKyfukd ®zcGi;f a&;[m Armppftpd;k &&JŒ t"duOD;wnfcsuf jzpfvmygawmhw,f? wkid ;f &if;om;
vufeufudkiftzGJ@awG u&ifeJ@oGm;aygif;rSmpdk;vdk@ typftcwf&yfpJa&;udk Armppftpdk;&u
uref;uwef; vkyv f u dk &f wmyg? typftcwf&yfpw J t
hJ zG@J awG[m rl0g'ykid ;f rSm rme,fyavm
oabmwlcsufudkaxmufcH+yD; vufawG@rSmawmh raumif;qdk;0g;eJ@ vufwJGwJhoabmygyJ?
u&ifuawmh tajymwrsKd; tvkyfwrsKd; rvkyfcsifwJhtwGuf ArmppftkyfpkeJ@ oabmwl
csuf r&Ekdifao;wm jzpfykH&ygw,fwJh?
typftcwf&yfpaJ &;oabmwlcsut f & vufeufuikd w f idk ;f &if;om;tzG@J awGu Arm
ppftpdk;&udk todtrSwfjyK&+yD; ppftpdk;&uvnf; wkdif;&if;om;tzGJ@awGudk vufeufudkif
cGifh/ pD;yGm;a&;vkyfcGifheJ@ rl;,pfaq;xkwfvkyfcGifh ay;xm;&ygw,f? Armppftpdk;&&JŒ tm%m
puf[m wkid ;f &if;om;vufeufuidk ef ,fajrrSm rxda&mufawmhwt hJ wGuf typftcwf&yfpJ
a&; oabmwlcsuf[m zuf'&,fykHpHudk vufawG@usifhokH;vkdufovdk jzpfaeygw,fwJh?
apmapmuajymwJh qef@usifbufjzpfr_/ o[Zmwrjzpfr_/ a&›SaemufrqDavsmfr_/
usK;d a=umif;rnD!w G rf _ pwmawG &Sad e&wJt
h a=umif;&if;uawmh jrefrmjynf[m "avhrsK;d pkH
&SdwJh a&S;a[mif;vl@abmif jzpfaevkd@ygyJwJh? Armppftpdk;&/ bdef;arSmifckdcGefqmeJ@ tjcm;
wkdif;&if;om;tkyfpkawG typftcwf&yfpJEkdif=uwm[m tawG;tac:csif;wlwJh 'DykwfxJu
'DyJawG jzpfaevdk@ygyJwJh? rdrdtkyfpk0ifr[kwfol }uD;pdk;wmudk rcH&&if+yD;a&mqkd+yD; oabmwl
csuf&,lcJhwmyg? u&ifhtawG;tac:uawmh taemufwdkif;qefwJhtwGuf rl0g'ukdom
pkdufvkdufrwfwwf vufudkifxm;vmwma=umifh tckvdktajctaeudk a&muf&Sdaewm
jzpfa=umif; Ananda Rajah u okH;oyfxm;ygw,f?
ÚÚÚ
(6)
ppfwyf&J@tcef;u¾
Armhwyfrawmf&JŒtcef;u¾eJ@ywfouf+yD; okawoD Andrew Selth 1997 ua&;wJh
pmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 6 rSm wifjyvkdufygw,f? vlxkua&m
'Drdkua&pDEkdifiHawGuyg axmufcHtm;ay;aewJh a':atmifqef;pk=unf OD;aqmifwJh jrefrmh
'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_eJ@ etzppftpdk;& EdkifiHjcm;axmufcHr_&zdk@+ydKifqdkif&mrSm ESpfbufpvkH;
txkduftavsmuf atmifjrifaew,fvdk@ qkdygw,f? taemufwkdif;'Drkdua&pDEkdifiHawG
'%fcwfta&;,lwmudk cHae&wJh Armppftpdk;&udk w¶kwfeJ@ tjcm;tm&SEdkifiHawGu
tultnDay;aeygw,f? 'gayr,fh EkdifiHjcm;u b,fvkdyJulul jrefrmhtem*wfudk jrefrmh
jynfwGif;tajctaeuom qkH;jzwfygvdrfhr,fwJh?
ppfwyfaxmufcHwJhtzGJ@tpnf;uom jrefrmjynfrSm tm%m&Edkifwmrdk@ ppfwyf&JŒ
Ekid if aH &;oabmxm;rSeu f efz@kd tvGet
f a&;}uD;ygw,f? 1990 rSm jynfov l x
l k a¶G;aumuf
wifajr‡mufcw hJ hJ Edik if aH &;tzG@J tpnf; tckxufxt d m%mr&ao;wm ppfwyfu raxmufcH
vdk@ygbJ? wyfwGif;rSm tuJGt+yJjzpfvdk@ ('grSr[kwfvnf;) ppfqifa&;rSm tustqkH;rsm;vkd@
ppfwyftm;enf;oGm;&ifawmh EdkifiHa&;tajctae ajymif;vJoGm;Ekdifygw,fwJh? 'gayr,fh
e0w/etzvufxufrSm rqvacwfuxuf tqaygif;rsm;pGm ppftiftm; wkd;yGm;vm
ygw,f?
1988 up+yD; ppfwyfwdk;cs›JykHukd tao;pdwfa&;xm;ygw,f? tiftm; wodef;
&Spfaomif;ausmf&SdwJhppfwyfudk 7 ESpftwGif; ESpfqwkd;vmatmifvkyfEkdifwm awG@&ygw,f
wJh? b¾maiGrvkHavmufvkd@ ajcvsifav#mufae&wJh ArmhwyfrawmfrSm ajcjrefwyfeJ@
ajcvsiw f yfq+kd yD; =unf;wyfEpS rf sK;d om&Syd gw,f? wenf;qd&k ifjzifh pufypPn;f udtk m;rud;k bJ
vltiftm;ukdtm;ukd;wJh ppfwyfygyJ? e0w/etzvufxufa&mufrS w¶kwftultnD
ppfvufeufypPnf;opf 0,f,lwmyg? 'ga=umifh ESpftenf;i,ftwGif; vltiftm;a&m
vufeuftiftm;yg ESpq f wk;d vmw,fqw kd m[m vufawG@r[kwb f J pm¶Guaf y:rSm wk;d vm
wmvnf; jzpfEikd yf gw,fw?hJ tiftm;w0ufom&Sw d w
hJ yf&if;awGukd etzacwfrmS t+rJwrf;
awG@Edkifygw,f? wkdif;jynftkyfcsKyfa&;rSm ppfwyfyg0ifavav 0g&ifhppfAdkvf wyfxJrSm enf;
avavygyJ? EdkifiHa&;eJ@ vkHjcHKa&;udk ppfwyfuquf+yD; csKyfudkifoGm;r,fqdk&if wyfxJrSm
t&m&SdrvkHavmufwJhjy\em ydk+yD;}uD;rm;vmEkdifygw,fwJh? avhusifha&;rvkHavmufr_/
pdwf"mwfusqif;r_/ ppfoabmw&m;acwfaemufusr_/ acgif;aqmifr_nHhzsif;r_ pwJh
jy\emawGudk 'Duae@ &ifqdkifae&ygw,f? 'D=um;xJ ppfwyfwkd;cs›Jawmh t&ifu&SdwJh
jy\em[m ydkqdk;vmygw,f?
vufeufypPnf; ta[mif;tjrif;udkokH;wJh rqvacwfwyfrawmf[m acwfrD
vufeufo;Hk wJh tdref ;D csi;f Ekid if aH wGukd r,SOEf ikd yf gb;l ? tykyd pPn;f r&vk@d &yfxm;&wJh ppfypPn;f
ursm;ygw,f? 'ga=umifh 1988 aemufydkif; ppfwyfwkd;cs›Jwm[m tdrfeD;csif;awGeJ@&ifabmif
wef;Ekdifatmif }udK;pm;wmvkd@vnf; ajymEkdifygw,fwJh? 'gayr,fh acwfrDvufeuf &Sdao;
wm r[kwfygbl;? tckokH;aewJhvufeufypPnf;[m 1970 eJ@ 1980 jynfhvGefu twwf
ynmeJ@ xkwfvkyfxm;wJh ppfypPnf;yJjzpfygw,f? 'ga=umifh vufeuftqifhtwef;[m
rqvacwfxuf omayr,f h Bangladesh ukd rD¶kHom&Sdygw,f? tdENd,/ w¶kwf/ xdkif;eJ@
puFmylukd r,SOfEkdifao;ygbl;?
ppfwyfuw kd ;kd csw
J› idk ;f ppfqifrp_ rG ;f &nf xufjrufvmwmr[kwyf gb;l ? wk;d yGm;vmwJh
vltiftm;/ vufeuftiftm;udk rSefuefpGmtokH;jyKEkdifwJh r[mAsL[m&Sdzdk@vdkygw,f?
'DynmrSm ArmppfAkdvfawG ru|rf;usifygbl;? 'ga=umifh vltiftm;eJ@ vufeuftiftm;
o[Zmwjzpfzdk@ tawmf=umvdrfhOD;r,fvdk@ qdkygw,f? twwfynmeJ@ pufr_vkyfief;u¾
acwfaemufusaewJh jrefrmjynfrSm pufud&d,mypPnf; jyifqifEkdifpGrf;r&Sdao;wmrdk@
EkdifiHjcm;udk tm;udk;ae&OD;rSm jzpfygw,fwJh?
tiftm;}uD;EkdifiHawGu Armppftpdk;&udkðzwfcs+yD; 'Drdkua&pDt&yfom;tpdk;&udk
wifajr‡mufvdrhfr,fvdk@ ppfacgif;aqmifydkif;u awG;a=umufaewm[mvnf; ppfwyfwkd;cs›J&
wJh ta=umif;&if;wckjzpfykH&w,fvdk@ Andrew Selth u qkdygw,f? b*Fvm;a'h&Sf/ tdENd,/
w¶kwf/ avm/ xkdif; p wJh EdkdifiH 5 EkdifiH[m jrefrmjynfeJ@ e,fedrdwfcsif; qufpyfaeygw,f?
jrefrmhaumif;uif[m us,f0ef;+yD; jrefrmhurf;¶kd;wef;[m &Snfvsm;vSygw,f? 'gayr,fh
jrefrmtpdk;&tqufquf[m wkdif;jynfudkumuG,fEkdifwJhtiftm; wcgrS &SdcJhzl;wmr[kwf
vdk@ tpdk;&wkdif; ppftiftm;wkd;cs›JrSmygyJwJh?
'gayrJh tckacwfrSm ppftiftm;wdk;cs›JwJh&nf¶G,fcsufuawmh jynfwGif;rSm}uD;pdk;+yD;
EkdifiHa&;tm%mudk vuf0g;}uD;tkyfxm;Ekdifzdk@jzpfygw,f? ppftiftm;okH;+yD; wkdif;jynfudk
t+rJwrf;cGpD;zdk@}udK;yrf;wmudk [ef@wm;aeol[m a':atmifqef;pk=unfeJ@ 'Drdkua&pDtkyfpk
yJ jzpfw,fqdkwmudkvnf; ppfacgif;aqmifawGu em;vnfxm;=uygw,f? 'ga=umifhrdk@
tajccHOya'a&;qGJ&mrSm ppfwyftvdkusvkyfr,fhtpdk;&rsKd; ay:aygufvmatmif }uHpnf
aewmygyJ?
wyfxrJ mS tuJt G +yJjzpfvm&if ppftm%m&Sipf epf tajc,kid v f mEkid yf gw,f? 1948
rSm wyfwGif;ykefuefr_awGjzpfyGm;cJhvdk@ wyfrawmf[m ®yuGJysufpD;cgeD; jzpfcJh&ygw,f?
'ga=umifh 1962 rSm Adkvfae0if; tm%modrf;pOfup+yD; wyfxJrSm tuGJt+yJrjzpfatmif
txl;*¶kpkdufcJhygw,f? 'Dae&mrSm axmufvSrf;a&;udk t}uD;tus,fokH;+yD; t&yfom;
v_yf&Sm;r_udka&m ppfAdkvfppfom;v_yf&Sm;r_udkyg apmifh=unfhygw,f? ppftpdk;&udkopPm&Sdol
tcGifhxl;cHpm;&+yD; uvefuqefvkyfol tjypfay;cH&wJhenf;pepfjzpfygw,f? aemufvdkuf
aemufom;rpkEkdifatmif ppfAdkvfawGudk b,fae&mrSmrS =um=umrxm;ygbl;? wae&mrSm
tae=umvm&if wpifaxmifoGm;rSm pdk;&drfvdk@ygyJ?
'gayr,hf ppfwyftcef;u¾eJ@ywfouf+yD; rauseyfr_awG&Sdaewm Adkvfae0if;
vufxufuwnf;uyg? 'Drdkua&pDjyKjyifajymif;vJr_/ w¶kwf=oZmv$rf;rkd;r_/ aemufwef;u
tcGix hf ;l cHt&m&Sed @J a&›w
S ef;ut&m&Sd oabmxm;uGv J rJG /_ uyfzm;ppfAv
kd ef @J 0efxrf;ppfAv
kd f
uGJvJGr_ pwmawGa=umifh wyfwGif;wif;rmr_awG&Sdayr,fh t}uD;tus,fuGJ+yJwmrsKd; jzpfzkd@
awmh tvm;tvmr&Sdbl;vdk@ Andrew Selth u okH;oyfygw,f? ta=umif;uawmh 'Drkd
ua&pDtpdk;&wufvm&if ppfwyfvuf0g;}uD;tkyfr_ &yfwef@oGm;Ekdif+yD; vufpm;acscH&vdrfh
r,fvdk@ tcGifhxl;cHppfAdkvfawGu ,kH=unfvkd@ygyJ?
'kuaQ &mufrmS ukd ppfAv kd u
f awG;a=umufavav tm%mudv k ufrv$wcf siaf vav
jzpfaeygw,f? 'ga=umifh 'Drkdua&pDtoGiful;ajymif;a&;rSm ppfAdkvfawGyg0ifaqG;aEG;vm
&ifawmh pd;k &drpf w
d af wG enf;oGm;Ekid af yr,fh ppfacgi;f aqmifyikd ;f uawmh tm%mvuf0g;}uD;
tkyfzdk@om pdwf0ifpm;ykH&a=umif; Andrew Selth okH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
ÚÚÚ
(7)
jrefrmhp;D yGm;a&;wk;d wufr_ tvm;tvm
pD;yGm;a&;wkd;wufr_wckvkH; EkdifiHa&;ay:rSmrlwnfaewJhwkdif;jynf[m jrefrmjynfyJvkd@ tpcsD
+yD; a&;xm;wJhpmwrf;udk jreffrmh'Drkdua&pDtvm;tvmtydkif; 7 rSm wifjyvdkufygw,f?
pmwrf;&Sifu tar&duefjynfaxmifpk rufqmcsL;qufjynfe,f Tufts wuUokdvfu
abm*aA'ygarmuQ David Dapice jzpfygw,f? vGwv f yfwjhJ refrmEdik if u
H kd pwifO;D aqmifwhJ
'Drdkua&pD t&yfom;tpdk;&vufxufrSm 10 ESpfavmuf pD;yGm;a&;wkd;wufzGH@+zdK;cJhayr,fh
AkdvfcsKyfae0if;acgif;aqmifwJh rqvppftpdk;&acwfrSm tdrfeD;csif;EkdifiHawGu ausmfwuf
oGm;wmudk cHvkduf&ygw,fwJh?
tckacwfrSm tuef@towfeJ@usifhokH;wJh aps;uGufpepf[m rqv vrf;pOfxuf
omw,fv@kd ajymEkid af yr,fh pD;yGm;a&; &Sio f efw;dk wufatmif rpGr;f aqmifEidk yf gb;l ? tdref ;D csi;f
awGvw dk ;dk wufz@HG +zdK;vmatmif vkyEf idk w
f phJ rG ;f &nf ppftpd;k &rSmr&Syd gb;l ? obm0o,HZmw
ºuG,f0wJh tmz&duEkdifiHawGvdk c%wðzwf wdk;wufvmEdkifayr,fh wjynfvkH; emvefx
vmEkdifrSm r[kwfygbl;wJh? 'Djy\emawG[m aemufwufvmr,fh 'Drkdua&pD t&yfom;
tpdk;&udk quf+yD;'kuQay;aeOD;rSmygyJ? 'gayr,fh 'Drdkua&pDt&yfom;tpdk;&[m EdkifiHjcm;
tultnD trsm;tjym;&rSmrdk@ pD;yGm;a&;jy\emudk jyKjyifxdef;odrf;zdk@ ykd+yD;vG,fulvdrfh
r,fvdk@ qkdygw,f?
qif;&JwJhwkdif;jynfawGrSm pD;yGm;a&;pm&if;Z,m; rvkHravmuf rjynfhrpkHjzpf&wm
udk jzpf¶kd;jzpfpOfvkd oabmxm;=uayr,fh 'DxJrSm jrefrmjynfu tqkd;qkH;ygyJwJh? tjrwf
trsm;qkH;&wJhykd@ukef[m rl;,pfaq;0g;jzpfygw,f? ESpfpOf a':vmoef;ig;&m rl;,pfaq;u
&w,fvdk@ 1997 tpD&ifcHpmawGt& od&ygw,f? yk*~vdua&mif;0,fr_yrm% udkawmh
rSwfwrf;r&Sdvkd@ rodEkdifygbl;? tpdk;&vkyfief;rSmvnf; rSwfwrf;jynfhpkHwmr[kwfvkd@ EdkifiHvkH;
qkdif&mxkwfvkyfr_ GDP wkd;vmw,fqdkwm[m t&ifESpfawGu pm&if;rvkyf&ao;wmudk
xnfhvdkufvdk@ wdk;yGm;vmwmvnf;jzpfEkdifygw,f? 'ga=umifh pD;yGm;a&;pm&if;Z,m;[m
tjzpfrSefudk tenf;tusOf;om a&mifjyef[yfEkdifygw,fwJh?
vGecf w hJ t
hJ ESpo f ;Hk av;q,ftwGi;f pD;yGm;a&;wd;k wufEe_ ;f jrifrh m;wJh tm&SEikd if aH wGukd
=unfh&if usifhokH;wJh pD;yGm;a&;vrf;pOfcsif; qifwlwmawG@&ygw,f? vl@t&nftaoG;a&m
¶kyf0wˆKypPnf;tajctaeyg wkd;wufvmatmifOD;wnf+yD; tajccHr[mAsL[mcsygw,f?
qdkAD,ufjynfaxmifpkr®yuGJcifu ¶kyf0wˆKypPnf;rSmom&if;ESD;jr‡KyfESHcJhwma=umifh c%yef;
wkd;wufvmayr,fh a&&SnfrSm vl@wkd;wufr_udk t[ef@twm;jzpfapygw,f? ukefypPnf;
t&nftaoG; aumif;rGefa&;eJ@ twwfynmudk u|rf;usifqDavsmfpGm tokH;jyKEkdifa&;
twGuf aps;uGuftiftm;pk &Sdzdk@vdkygw,f?
'gayr,hf b,fvrf;pOfyo J ;Hk ok;H aus;vufz@HG +zdK;a&;/ usK;d a=umif;qDavsmw f hJ vrf;pOf
usifhokH;a&;eJ@ ukefacsmwifydk@Ekdifa&; pwJh tcsuf 3 csufryg&if r+yD;bl;vdk@qdkygw,f? puFmyl
vdk +rdK@EdkifiHav;awGuvGJ+yD; wkd;wufzHG@+zdK;wJhEkdifiHwkdif; aus;vufa'orSm &if;ESD;jr‡KyfESH=uyg
w,f? ajr,mykid q f ikd cf iG /hf rdrpd udk yf sK;d wmudk oifah wmfwahJ ps;eJ@a&mif;ydik cf iG /hf aiGacs;Ekid cf iG hf pwm
awG vdktyfygw,f? aus;vufusef;rma&;/ ynma&;eJ@ vrf;yef;qufoG,fa&; aumif;
atmif vkyfay;&ygvdrfhr,f?
wdik ;f jynfrmS &Sw d hJ Ekid if jH cm;aiGtajctaeudk a&mifjyef[yfwhJ aiGzvS,Ef e_ ;f xm;Ekid zf @kd
EkdifiHwkdif;}udK;pm;=uygw,f? aiGa=u;azmif;yGºuGE_ef;udk enf;Ekdifor#enf;atmif xdef;=uyg
w,f? aiGpkaiGacs;pepfudk}uD;xGm;apr,fh b¾ma&;vrf;pOfudk taumiftxnfazmf=u
ygw,f? aemuf ta&;}uD;wJhtcsufuawmh ukefacsmxkwfvkyfEkdifa&;ygyJ? obm0 o,H
Zmw b,favmuf&&dS dS ukeaf csmxkwv f yk Ef idk rf S pD;yGm;a&;wk;d wufz@HG +zdK;Ekid yf gw,f? Ekid if jH cm;udk
ukefacsmwifydk@wm[m tvkyform;eJ@vkyfief;t&nftaoG; wkd;wufapwmrdk@ yk*~vdu
vkyfief;&Sifudk tpdk;&u rcsKyfcs,fzdk@vkdygw,fwJh?
e0w/etzvufxufrSm tenf;i,fwkd;wufr_&Sdvmw,fvdk@ ajym=uayr,fh
1995 ckESpfu vlwOD;csif;&JŒ wu,fwrf;xkwfvkyfr_[m 1985 u E_ef;xm;eJ@ twlwl
jzpfaeygw,f? taxGaxGukefaps;E_ef;}uD;jrifhr_/ tpdk;&tokH;p&dwfvdkaiGjyr_ pwmawG
a=umifh pD;yGm;a&;jy\emawG[m 21 &mpktxd quf&Sdaer,fvdk@ qkdygw,f? aºuG;wifwJh
v,form; rsm;jym;vm+yD; trawmfaiG pepfwusxkwfacs;EkdifwJhtajctae r&Sdbl;vdk@
qdkygw,f? 'D=um;xJ ajrqDv$meJ@ opfawmjyKef;wD;r_a=umifh ay:aygufvm&wJhobm0
tEœ&m,fudkvnf; &ifqdkifae&ygw,f?
obm0tEœ&m,fukd &Hzef&cH g&ifqidk &f ayr,fh ppftpd;k &tEœ&m,fuakd wmh t+rJwrf;
&ifqdkifae&ygw,f? bma=u;nma=u; ponfjzifh qufa=u;rsKd;pkHay;&r_eJ@ twif;t"rR
tcdkif;cH&r_ pwmawGa=umifh qif;&Jom; oD;pm;v,form;awG[m b0&yfwnfEdkifatmif
renf; }udK;pm;ae&ygw,f? qefeJ@ tjcm;v,f,mxGufukefwifydk@r_udk ppftpdk;&u
csKyfcs,fuef@owf+yD; vuf0g;}uD;tkyfaeqJygyJ? 'Dpepfa=umifh csrf;omwJhv,f,mvkyfief;
&Siw f pkom }uD;yGm;vmwmawG@&ygw,fw?hJ ,kw&dW w dS ahJ ps;E_e;f / trawmfa=u;/ &if;ES;D jr‡KyfErHS /_
aumif;rGefwJhtajccHtaqmufttkH pwmawG&SdrSomv#if jrefrmhpdkufysKd;v,f,m &Sifoef
wdk;wufvmEkdifygvdrfhr,fwJh?
ppftpkd;&toHk;p&dwf[m &&SdwJh0ifaiGxuf t+rJwrf;rsm;jym;aevkd@ vkdaiGudk puUL
pufu ¶kdufxkwfaewJhtwGuf t+rJwrf; aiGa=u;azmif;yGae+yD; ukefaps;E_ef;}uD;jrifhae&
ygw,f? ppftpkd;&&JŒpnf;rsOf;pnf;urf; ra&&mraocsmr_/ ppftpdk;& Ekdifvdkrif;xufvkyfr_/
cef@reS ;f vd@k r&r_ pwmawG&adS ewma=umifh etz&JŒ aps;uGupf ;D yGm;a&;pepf[m aumif;a&mif;
aumif;0,f pD;yGm;a&;r[kwfawmhbJ ppfwGif;umvpD;yGm;a&;jzpfaew,fvdk@ ygarmuQ
David Dapice u okH;oyfygw,f?
vdyfcJwnf;vnf;jzpfaewJh wkdif;jynftajctaeudk jyKjyifajymif;vJzdk@ ppftpdk;&
pdwfryghwygjzpfae&if pD;yGm;a&;emvefxzdk@ tvm;tvmr&Sdygbl;? jynfol@axmufcHr_r&
wJh ppftpdk;&tkyfcsKyfaeor# w¶kwfudktm;udk;ae&ygvdrfhr,f? 'ga=umifh jrefrmhpD;yGm;a&;
[m w¶kwf0g;+rdKoGm;wmudk cH&zG,f&Sdygw,fwJh? jrefrmjynf[m wae@us&if wdAufjynf
vkd w¶kwfvufatmufcH jynfe,fb0 a&mufoGm;vdrfhr,fvdk@ pdk;&drfolawmif &Sdaeygw,f?
e,fpyfae wdkif;&if;om;tzdk@ w¶kwfeJ@qufqH&wm[m Armppftpdk;&eJ@qufqH&wmxuf
ydk+yD;tqifajywJhom"u&Sdygw,f?
aphpyfaqG;aEG;a&;/ yl;aygi;f aqmif¶u
G af &;eJ@ jyKjyifajymif;vJa&; pwmawG qdwo f Ok ;f
aewJhwkdif;jynfrSm jynfwGif;ppf jyefjzpfEdkifygw,fwJh? zdESdyfr_tEdkifusifhr_ uif;&Sif;atmif
jyKjyifajymif;vJr_awGvkyf+yD; jynfyuvnf;ulnDr,fqdk&if jrefrmhpD;yGm;a&; emvefxzdk@
tvm;tvm&Sad =umif; David Dapice uokH;oyfxm;wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ
(8)
jrefrmhp;D yGm;a&;eJ@ rl;l ,pfaq;vkyif ef;
,ckwifjyr,fh jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tykdif; 8 rSm jrefrmhpD;yGm;a&;eJ@ rl;,pfaq;
vkyfief;ta=umif;udk wifjyygr,f? pmwrf;jyKpkoluawmh jrefrmjynfta=umif; pmtkyf
pmwrf; trsm;tjym;a&;om;xm;wJh owif;pmq&m Bertil Lintner ygyJ? rqv ppf
tpdk;&acwfrSm &Srf;jynfxGufbdef;pdrf;udk xkdif;-jrefrme,fpyftxdo,f,l+yD; w¶kwf
vlqdk;*dk%f;eJ@ a'ocHvufeufudkifawGu bdef;jzLjzpfatmif csuf,lygw,f? aemufawmhrS
xkid ;f Ekid if u
H wqifh Ekid if jH cm;udw k ify@kd ygw,f? 'Dbed ;f arSmifcv
dk yk if ef;udk aiGy&kd mS wJAh rmppfAv
kd ef @J
xkdif;t&m&Sdtcs›Kdu ulnDygw,f? bdef;arSmifcdkvkyfief;u &wJhaiGrJudk xdkif;/ a[mifaumifeJ@
puFmylub%fwdkufawGrSmtyfESHxm;+yD; w&m;0ifpD;yGm;a&;vkyfief;awGrSm &if;ESD;jr‡KyfESH=u
ygw,f? 'DacwfrSm csefusDzl; (ac: ) cGefqmvdk@ trnfwGifwJh &Srf;-w¶kwf[m txif&Sm;qkH;
ygyJ?
'gayr,fh 1988 rSm 'Drdkua&pDta&;awmfykHjzpfyGm;+yD; 1989 rSm Auy +ydKuGJoGm;
wm[m rl;,pfaq;vkyfief;tajctaeudk t}uD;tus,f ajymif;vJoGm;apygw,fwJh? 88
'Drdkua&pDta&;awmfykHudk ppfwyfuacsr_ef;vkdufwJhtcgrSm ausmif;om;vli,f waomif;
eD;yg; wkdif;&if;om;vufeufudkifawG&Sd&m xkdif;-jrefrme,fpyfudk xGufajy;ckdv_H=uygw,f?
e,fpyfae u&if/ u&ifeD/ rGefeJ@ ytdk0fhvufeufudkifawG[m rl;,pfaq;xkwfvkyfol r[kwf
ygbl;? olwdk@xuftiftm;aumif;oluawmh Auy uGefjrLepfygwDygyJ? 1968 u 1978
txd q,fESpfq,frdk; w¶kwftpdk;&axmufyHhr_ukd&&SdcJhwJh AuyrSm vufeufcJ,rf; trsm;
tjym;&SdwJhtwGuf awmckdvmwJhausmif;om;vli,fawGudk vufeufwyfqifay;EkdifwJh
taetxm;rSm &Sdygw,f?
Armppftpdk;&pGyfpGJovkd 'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_eJ@ AuyuGefjrLepf tquftoG,f
&Sw
d mr[kwaf yr,hf awmcdw k ahJ usmif;om;vli,ftzd@k uawmh vufeuf&&if ,lr,fo h abm
&Sdygw,f? e,fpyfae wdkif;&if;om;vufeufukdifawG tm;enf;oGm;atmif b,fvkd vkyf&
rvJvdk@ Armppftpdk;& t=uHxkwfaecsdef 1989 {+yDvrSm AuywyfwGif;ykefuefr_ jzpfyGm;
awmhwmygyJ? Auy vufatmufucGJxGufoGm;wJh wkdif;&if;om;vufeufudkiftiftm;pk/
xkdif;-jrefrme,fpyfu wkdif;&if;om;vufeufukdiftzGJ@eJ@ ausmif;om;vli,fawG yl;aygif;
oGm;rSmudk Armppftpdk;& pdk;&drfa=umufvef@aecsdefygyJ? AuycGJxGuf tkyfpkeJ@aqG;aEG;zdk@
xkdif;e,fpyfaewdkif;&if;om;tzGJ@u ukd,fpm;vS,fapv$wfayr,fh Armppftpdk;&u vufOD;
oGm;+yD; typftcwf&yfpJEdkifcJhwmygyJ? bdef;arSmifcdk ukd;uef@w¶kwfavmfppf[ef&JŒ =um;0if
aqmif¶Gufr_a=umifh Armppftpdk;& typftcwf&yfpJa&; vkyfEkdifcJhwmjzpfygw,f?
Armppftpdk;&u rwkdufbl;/ tjcm;vufeufudkiftkyfpkawGeJ@ ryl;aygif;bl;qkd&if
ukd,fha'orSmudk,f}udKufovdk pD;yGm;a&;vkyfcGifh&Sdw,fqdkwJh oabmwlcsufygyJ? e,fpyf
a'o zGH@+zdK;wkd;wufa&;pDrHudef;udk taumiftxnfazmfoGm;r,fvdk@ Armppftpdk;&bufu
uwday;ygw,f?
udk;uef@tzGJ@/ ‘0’ tzGJ@eJ@ typftcwf&yfpJ+yD;wJhaemuf tjcm;vufeufudkif tkyfpk
av;awGeJ@yg typftcwf&yfpJEkdifcJhwma=umifh vufeufudkifawmfvSefa&;qifEJ$aewJhtzGJ@
qdkvdk@ autJef,l u&iftrsKd;om;tpnf;t¶kH;eJ@ ru'w ausmif;om;wyfOD;avmufyJ
&Sdygawmhw,f? jynfolvlxktrsm;pkuqef@usifaewJh Armppftpdk;&udk wkdif;&if;om;
vufeufudkifawGu axmufcHvkdufwm[m jynfwGif;jynfyrSm uHqdk;rdk;arSmifuszdk@ zefwD;
vku d of vdk jzpfomG ;ygw,fw?hJ tJ't D csed u f p+yD; &Sr;f jynfajrmufyikd ;f / ta&Sy› idk ;f eJ@ awmifyikd ;f
rSm rl;,pfaq;xkwfvkyf&mXmeawG r_dvkdaygufvmygawmhw,f? Armppftpdk;&eJ@ typf
tcwf&yfpJxm;wJh vufeufudkif okH;aomif;ausmf&Sdae+yD; ‘0’ wyfzGJ@vkd[mrsKd;qkd&if
vufeuftiftm; vltiftm; t&ifuxuf awmifhwif;vmw,fvkd@ qdkygw,f?
typftcwf&yfpJ+yD; r=umrDrSm rl;,pfaq;wifydk@wJhvrf;a=umif;opf ay:xGufvm
ygw,f? ,leefjynfe,fuwqifh w¶kwfjynfawmifydkif; yifv,fqdyfurf;udkwifydk@wJh
vrf;a=umif;opfygyJ? rl;,pfaq;vkyfwJh w¶kwfvlqdk;*dk%f;udk ppfwyfeJ@ESdrfeif;&wJhtjzpfudk
a&mufomG ;ygw,f? csi;f / ucsi/f &ckid jf ynfe,fawGuwqifh tdE, dN txd rl;,pfaq; a&muf
oGm;wJhtwGuf tdENd,e,fpyfjynfe,fawGrSm aq;pGJolOD;a& wkd;yGm;vmygw,f? usKdif;wkHeJ@
avme,fpyf rl;,pfaq;vkyif ef;udk w¶kww f yfeD Auya[mif; vifrif;&Sef (ac: ) qdik ;f vif;eJ@
w¶kwfwOD;u acgif;aqmifygw,f? 'Dw¶kwfudk =unfjrifhqdkwJhtrnfeJ@ Armppftpdk;&u
ajr‡mufpm;xm;ygw,f? avm/ uarBm'D;,m;eJ@ AD,uferftxd Armhrl;,pfaq;wifydk@+yD;
vufeufypPnf;0,f,lygw,f? autJrfwDw¶kwfjzLa[mif;awG bdef;cswkef;uawmh trd
EdkifiHxkdif0rfudk rydk@rdatmif owdxm;cJhayr,fh tckawmh ae&mra¶G; rl;,pfaq; wifydk@
aeyg+yD?
rl;,pfaq;vkyif ef;eJ@twlay:xGuv f mwJh tedÏm¶kaH wGuawmh AIDS a&m*g/ vlq;dk
*kd%f;aomif;usef;r_/ vufeufa&mif;0,fr_ pwmawGygyJ? rl;,pfaq;vkyfief;u&wJh aiGrJudk
w&m;0ifo;Hk cGijhf yKwma=umifh bde;f arSmifcydk ikd w f hJ pD;yGm;a&;vkyif ef;awG jrefrmjynfrmS txif
t&Sm; ay:xGufvmygw,f? vifrif;&Sef/ zef=um&Sif/ aygif;,lcsef/ avmfppf[ef/ cGefqm/
rwlaemf pwJh bdef;arSmifcdkawGeJ@ ArmAdkvfcsKyfawG[m vnfyif;zuf+yD; qufqHvm=uyg
w,f? ud;k uef@w¶kwf avmfppf[efro d m;pk[m tcsr;f omqk;H jzpfvmygw,f? b%fvyk if ef;/
[dkw,fvkyfief;/ aqmufvkyfa&;ukefypPnf;xkwfvkyfa&;/ o,f,lykd@aqmifa&; ponfjzifh
vkyif ef;}uD;tm;vk;H vdv k rkd mS bde;f arSmifcukd vuf0g;}uD;tkyx f m;ygw,f? rl;,pfaq;u&wJh
aiGrJudk vGwfvyfpGm&if;ESD;EdkifwJh jrefrmhpD;yGm;a&;rSm bdef;arSmifcdk v$rf;rkd;vdrfhr,fvdk@
tar&duefEdkifiHjcm;a&;Xme 1996 rl;,pfaq;tpD&ifcHpmrSSm azmfjyxm;ygw,f?
Armppftpd;k &wnfaxmifxm;wJh jrefrmhp;D yGm;a&;OD;ykid u f rk %
` u
D kd umuG,af &;Xme/
vuf&Sdppfr_xrf;eJ@ t+idrf;pm;ppfr_xrf;awGu pkaygif;ydkifqkdif=uygw,f? 'ga=umifh ppfr_xrf;
a[mif;eJ@bed ;f arSmifcdk vufw+GJ yD; Edik if jH cm;ukr%
` aD wGe@J zufpyfvyk =f uygw,f? wenf;qd&k if
awmh ppfrx _ rf;topfta[mif;eJ@twl tcGix hf ;l cHpm;Ekid af tmif bde;f arSmifcu kd t&if;pku d f
+yD; pD;yGm;a&;vkyf=uwJh oabmygyJ? twdkuftcHtzGJ@tpnf;awGeJ@ EdkifiHa&;aphpyfaqG;aEG;zdk@
pdwrf ul;bJ ppftm%m&Sipf epf oufq;dk &Snzf @kd om tm¶kpH u kd af er,fq&kd if Armppftyk pf [
k m
rl;,pfaq;arSmifcv kd yk if ef;udk qufvuftm;ud;k ae&OD;rSmjzpfw,fv@dk owif;pmq&m Bertil
Lintner okH;oyfxm;wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ
(9)
rl;,pfaq;xkwfvkyfr_jy\em
vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_eJ@ rl;,pfaq;a=umifh jrefrmjynfudk vlodrsm;ygw,f? bdef;jzL
xkwfvkyf&mrSm vGefcJhwJhESpftenf;i,favmufu jrefrmjynf[m yxrae&m,lcJhayr,fh
tckawmh 'kwd,jzpf+yD; Afghanistan u yxrjzpfaeygw,f? ,ck jrefrmh'Drdkua&pD
tvm;tvm tykid ;f 9 rSm tar&duefEikd if jH cm;a&;Xme xdyw f ef;t&m&Sd Robert S.Gelbard
a&;om;jyKpkwJh rl;,pfaq;pmwrf;udk wifjyvkdufygw,f? 'Daqmif;yg;ukd vGefcJhwJh 6 ESpfu
a&;cJah yr,fh jrefrmhr;l ,pfaq;pD;yGm;a&;qdik &f m tar&duefoabmxm;[m rajymif;vJao;
ygbl;? jrefrmjynfrSm w&m;Oya'r&Sdwma=umifh vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_eJ@ rl;,pfaq;
jy\emjzpfyGm;ae&wmvdk@ qdkygw,f?
wm0efrJh/ Oya'rJhvkyfaewJh Armppftpdk;&[m EkdifiHa&;/ pD;yGm;a&;/ vlr_a&; jy\em
awGudk rajz&Sif;EkdifwJhtwGuf jrefrmhrl;,pfaq;jy\em[m EkdifiHjcm;wkdif;jynfawGudkyg
tEœ&m,fay;vmygw,fwJh? vGefcJhwJh tESpf 20 ausmfup+yD; tar&duefudk Armhbdef;jzL
a&mufvmwJhtwGuf rl;,pfaq;jy\emudkajz&Sif;zdk@ tar&dueftpdk;&u pdwf0ifpm;vm
wmygyJ? rqvppftpdk;&acwfu rl;,pfaq;wkdufzsufa&;tpDtpOfudk tar&dueftpdk;&
ulncD yhJ gw,f? 88 'Dru kd a&pDta&;awmfyu Hk kd ppfwyfuacsre_ ;f vku
d af wmhrb
S J tar&duefu
tultnDukd &yfqkdif;vdkufygw,f?
e0w/etzppftpdk;&acwfrSm rl;,pfaq;xkwfvkyfr_t&Sdeft[kefeJ@ wdk;yGm;vm
ygw,f? typftcwf&yfpJwJh wkdif;&if;om;vufeufudkiftkyfpkawGudk rl;,pfaq; xkwfvkyf
cGifh ay;xm;wmudk=unfhr,fqdk&if Armppftpdk;&[m rdrdvkHjcHKa&;eJ@ pD;yGm;a&;ukd t"du
OD;pm;ay;wm xif&mS ;ygw,f? ud;k uef@w¶kwef @J 0 w¶kw&f ŒJ rl;,pfaq;vkyif ef; ae@csi;f ncsi;f
}uD;xGm;vmygw,f? bde;f arSmifckd cGeq f mwOD;wnf; ppftpd;k &ukd qufvufqef@usicf ahJ yr,fh
1996 ESpfqef;rSm cGefqmeJ@ Armppftpdk;& em;vnfr_&,lEkdifwma=umifh cGefqmvnf;
w&m;0ifpD;yGm;a&;vkyfief;udk vkyfykdifcGifh&oGm;ygw,f? cGefqm tvif;0ifoGm;ayr,fh
rl;,pfaq;txGufE_ef; usoGm;wmr[kwfygbl;?
rl;,pfaq;xkwv f yk o
f l rsm;jym;vmwma=umifh Edik if jH cm;wify@kd wyhJ rm%vnf; rsm;
vmygw,f? t&ifvdk xkdif;EkdifiHuwqifh wifydk@wmr[kwfawmhbJ w¶kwf/ avm/ tdENd,eJ@
jynfwGif;qdyfurf;awGuwqifh EkdifiHjcm;udk rl;,pfaq;wifydk@ygw,f? Auy}uD;pdk;pOfu
bdef;jzLvkyfief;eJ@ &HykHaiG&Smayr,fh &nf¶G,fcsufuawmh Armppftpdk;&udk jzKwfcszdk@jzpfyg
w,f? tckacwfrSmawmh tm%mwnf+rJa&;eJ@ b0&yfwnfa&;twGuf rl;,pfaq; xkwf
vkyfae=uwmygyJ? Auyacwfu bdef;jzLwm0efcHawGjzpfwJh zkef=um;&SifeJ@ acsmif;nDvdkif;
vdk yk*~dKvfawG ta&;ygvmygw,f?
bde;f arSmifcv
kd yk if ef;rSm cGeq f mvked mrnf}uD;ol[m ud;k uef@w¶kwf avmfppf[efygy?J
rqvacwfrSm udk;uef@umuG,fa&;wyfzGJ@0ifb0u ArmAdkvfcsKyfawGtm;udk;&wJh bdef;
bk&if}uD;jzpfvmol[m avmfppf[efygyJ? Auy cGJxGuftkyfpkawGeJ@ Armppftpdk;& typf
tcwf &yfpEJ idk af tmif =um;0ifaqmif¶u G af y;wJh ud;k uef@w¶kwf avmfppf[efukd ArmAdv k cf sKyf
awGu aus;Zl;&Sifvkd@ ,lq=uygw,f? 'ga=umifh avmfppf[efrdom;pk[m jrefrmjynfrSm
tcsrf;omqkH;jzpfaeyg+yD? tjynfjynfqkdif&mb¾ma&;tzGJ@tpnf;awGrSm aiGacs;cGifhr&wJh
Armppftpdk;&[m cGefqmeJ@avmfppf[efudk tm;udk;vm&ygw,f? 'DvdkeJ@ ArmAdkvfcsKyfeJ@
bde;f arSmifcakd wG[m a0pm;r#pm;jzpfuek =f uygw,f? bde;f jzLudk tar&duefe@J Oa&myudw k ify@kd
+yD; pdwºf uGaq;ukad wmh xkid ;f / rav;&Sm;/ xdik 0f rfe@J w¶kwjf ynfukd wify@kd ygw,fw?hJ 'ga=umifh
jrefrmhrl;,pfaq;jy\em[m a'oqkdif&mjy\emjzpfvmygw,f?
rl;,pfaq;xkwfvkyfolawG jrefrmhpD;yGm;a&;rSm t"dutcef;u¾u yg0ifvmwm
a=umifh rl;,pfaq;vkyfief;[mvnf; jrefrmhpD;yGm;a&;&JŒtpdwftydkif;wck jzpfvmygw,f?
rl;,pfaq;u&wJhaiGrJudk tjcm;pD;yGm;a&;vkyfief;awGrSm &if;ESD;jr‡KyfESHaewm[m wkdif;jynf
pD;yGm;a&;wckvkH;ukd uarmufur jzpfapygw,f? aumif;a&mif;aumif;0,f pD;yGm;a&;vkyf
vmwJh vkyif ef;&Siaf wG[m tcGix hf ;l cHbed ;f arSmifc&kd ŒJ w&m;0ifp;D yGm;a&;vkyif ef;udk ,SO+f ydKifEidk f
rSm r[kwyf gb;l ? rl;,pfaq;u&wJah iGru J kd &if;ES;D jr‡KyfE+HS yD; w&m;0ifwnfaxmifwhJ pD;yGm;a&;
vkyfief;awG rsm;vmavav aumif;a&mif;aumif;0,fvkyfzdk@ cufcJvmavavyJ jzpfaeyg
w,f?
Armppftpdk;&udk,fwkdif rl;,pfaq;vkyfief;rSm wkduf¶dkufyg0ifvkyfukdifaew,fqdkwJh
oufaotaxmuftxm; rawG@&ayr,fh atmufydkif;uppfAdkvfeJ@ &Jt&m&SdawGuawmh
rl;,pfaq;vkyfief;u vmbfvmbawG&aewm xif&Sm;ygw,f? rl;,pfaq;xkwfvkyfr_eJ@
o,f,yl @kd aqmifru _ kd cGijhf yKxm;+yD; qufa=u;,lwphJ pfAv kd xf rJ mS wyf&if;rSL;tqift
h xd yg0if
aeygw,f? 'DvkdppfAdkvfawGudk ppftpdk;&u ta&;r,lygbl;? tvGeftrif; pD;yGm;a&;
aomif;usef;vmwJhtcgrSm e,fajymif;wmrsKd;avmufyJ vkyfwwfygw,f?
rl;,pfaq;xkwfvkyfr_eJ@ vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_[m qufpyfaewJhjy\em jzpfwJh
twGuf vl@tcGit hf a&;eJ@ 'Dru
dk a&pDta&;ukx
d cd u
dk af pr,fh rl;,pfaq;ESrd ef if;a&; tpDtpOf
rsKd;udk tar&dueftpdk;&u vufrcHygbl;? 'ga=umifhvnf; rl;,pfaq;wkdufzsufa&; tul
tnDay;wJhudpPrSm uGef*&ufv$wfawmfu pnf;urf;enf;vrf;awG wif;usyfxm;wmjzpfyg
w,f? rl;,pfaq;xkwfvkyfr_udk Armppftpdk;&u ESdyfuGyfwmrwwfvkd@ tdrfeD;csif;EkdifiH
awG[m rl;,pfaq;jy\emudk olwkd@bmomukdifwG,f&ygvdrfhr,fwJh? ukvor*~udkcsnf;
tm;udk;aevkd@ jy\emajyvnfrSmr[kwfygbl;? Oyrm w¶kwfuGefjrLepftpdk;&[m Arm
ppftpdk;&ukd ulnDaxmufyHhaeoljzpf+yD; Armhrl;,pfaq;'%fcH&olawGxJrSm w¶kwfjynf
vnf; yg0ifaewmrdk@ Armppftpdk;&ukd ajymykdifcGifh&Sdygw,f?
Armppftpdk;&uawmh rl;,pfaq;xkwfwJhwdkif;&if;om;vufeufudkifawGudk xdxd
a&mufa&mufta&;,lrSmr[kwfygbl;? wkdif;jynfpD;yGm;a&;aumif;rGefvm+yD; w&m;Oya'
usio hf ;Hk vk@d wdik ;f &if;om;awG om,m0ajymvmwJt h cgusro S m tajctae ajymif;vJomG ;
Ekdifygw,fwJh? 'Dvkdjzpfvmatmif t&yfom;EkdifiHa&;tzGJ@tpnf;awGeJ@ awG@qkHaqG;aEG;zdk@
Armppftpdk;&ukd tar&duefuwkdufwGef;aewmjzpfygw,f? trsKd;om;jyefvnfoifhjrwf
a&; rvkyfEkdif&if rl;,pfaq;jy\emudkvnf; ajz&Sif;EkdifrSmr[kwfvkd@ 'Djy\em[m
jynfwGif;jynfyudk quf+yD;'kuQay;aeOD;rSmjzpfa=umif; Robert S.Gelbard u okH;oyfxm;
wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ
(10)
urBmhty,fcH Armppftpdk;&
1988 'Drkdua&pDta&;awmfykHukd®zcGif;vdkufwJh Armppftpdk;&[m urBmhty,fcHjzpfoGm;wJh
twGuf w¶kwfuGefjrLepftpdk;&udk tm;ukd;vm&ygw,f? w¶kwfudkrSDckdtm;xm;vGef;vkd@
jzpfay:vmwJjh y\emawGe@J ywfouf+yD; tar&duefq;D edwv f w
$ af wmf Edik if jH cm;qufqaH &;
aumfrwDu ta&›Stm&Sa&;&mokawoD Frank Jannuzi jyKpkxm;wJhpmwrf;udk jrefrmh
'Drkdua&pDtvm;tvm tydkif; 10 rSm wifjyvkdufygw,f? t&ifuawmh w¶kwfuGefjrLepf
tpdk;&[m Auy-ArmuGefjrLepfygwDukd ulnDaxmufyHhcJhwmrkd@ tudk}uD;-w¶kwfeJ@
nDav;-AuyqufqaH &; jzpfcyhJ gw,f? tckawmh Auyudk tm;ray;awmhbJ Armppftpd;k &
udkom ulnDaxmufyHhaewmrdk@ w¶kwfjrefrmqufqHa&;[m tudk}uD;-w¶kwfeJ@ nDav;-
etz qufqHa&;jzpfvmw,fvdk@ qdkygw,f?
vl@tcGifhta&;csKd;zsufr_/ wkdif;&if;om;udkzdESdyfr_eJ@ rl;,pfaq;xkwfvkyfr_a=umifh
emrnfysuaf ewJAh rmppftpd;k &eJ@ w&if;wES;D aygi;f oif;&if rdru d ykd gxcd u kd Ef idk af =umif; w¶kwf
tpdk;& em;vnfygw,fwJh? 'gayrJh etzudk nDav;vdkoabmxm;+yD; qufqHvkd@ &&Sdvm
r,fh tusKd;tjrwfudk=unfh+yD; etza=umifh a0zef¶_wfcscH&wmawGudkonf;cHzkd@ w¶kwfu
qkH;jzwfvkdufykH&ygw,fwJh?
Frank Jannuzi uk, d w
f idk f 1994 eJ@ 1996 rSm w¶kwjf ynfuo kd mG ;a&muf+yD; w¶kw-f
jrefrmqufqaH &;udpu P kd w¶kwt f &mxrf;tcsK› ed @J awG@qaHk qG;aEG;wJt h cgrmS ArmAkv d cf sKyfawG
udk w¶kwaf cgi;f aqmifyikd ;f u t=uH^m%fay;aea=umif; od&w,fv@kd qkyd gw,f? Armppftpd;k
& rSm w&m;0iftyk cf sKyfEidk pf rG ;f &Sw d ,fqw kd mudk tjynfjynfqidk &f mu vufcv H mapzd@k twGuf
twdu k t f cH Ekid if aH &;v_y&f mS ;r_ukd rodEidk rf jrifEidk af tmif zk;H zdxm;zk@d w¶kwaf cgi;f aqmifyidk ;f u
ArmAdkvfcsKyfawGudk t=uHay;w,fvdk@ qkdygw,f? etztpdk;&&JŒ EkdifiHa&;tpDtpOfudk
w¶kwfu oabmrwlp&mr&Sdayr,fh ppftkyfcsKyfa&;trdef@ay;ykHpHudkcsnf;rokH;bJ twkduf
tcHawGeJ@ aphpyfaqG;aEG;n‡dE_dif;+yD; ajz&Sif;zkd@vnf; ArmAdkvfcsKyfawGudk w¶kwftpdk;&u
wdkufwGef;a=umif; od&ygw,fwJh?
Auy uGefjrLepfudk ESpftawmf=um w¶kwfuaxmufyHhcJhwmudk ArmAdkvfcsKyfawG
atmifhoufoufcHae&ykH&ygw,f? &efukefrSm AkH;aygufuJGwmeJ@ qENjywmudk Auy vuf
csuv f @kd axmufvrS ;f a&;u pGypf aGJ vh&ydS gw,f? Auyacgi;f aqmifawG w¶kwjf ynfrmS cdv k aH_ e
wmudkvnf; tpdk;&owif;pmu &Hzef&Hcg azmfjyavh&Sdygw,f? 'gayrJh 'Dvdk ra,mif&m
qDvl;wmrsKd;udk vspfvsL¶_+yD; w±kwftpdk;&[m nDav;etztay: =oZmanmif;atmif
vkyEf idk cf yhJ gw,f? vuf&dS w¶kw-f ArmqufqaH &;udk tkwjf rpfcsco hJ al wGuawmh Adv k of ef;a¶$
eJ@ Akdvfcif!Gef@ygyJwJh? olwdk@acgif;aqmifwJh ppfrpf&SiftzGJ@ 1989 atmufwkdbmrSm yDuif;ukd
oGm;+yD; tultnDawmif;csdefup+yD; Armppftpdk;&[m w¶kwf=oZmcHjzpfvmw,fvdk@
qdkw,f? tJ'Dwkef;u Adkvfoef;a¶$[m w¶kwfacgif;aqmifydkif;udk awG@cGifhr&cJhygbl;? tJ'D
tcsdefup+yD; tpOftvm =um;aea&;vrf;pOfvnf; ysufpD;ygawmhw,f?
Armppftpd;k &u vufeufypPn;f tajrmuftjrm; w¶kwq f uD 0,fcsiw f ,f? w¶kwf
uvnf; vufeufomrubJ ukefypPnf;taygpm;awGudk jrefrmhaps;uGufrSma&mif;+yD;
tjcm;tcGifhta&;udkvdkcsifwJhtwGuf Armppftpdk;&ukdulnDzdk@ qkH;jzwfvdkufwmygyJ?
ty,fcHb0rSm ab;xkdifbdkifusaewJh Armppftpdk;&udk w¶kwfuaiGxkwfacs;+yD; w¶kwf
ypPnf;udk 0,fckdif;wJh tpDtpOfjzpfygw,f? ArmAdkvfcsKyfawGudk*k%fjyKwJhtaeeJ@ w¶kwf
0ef}uD;csKyf “vDzef;” 1994 rSm &efukefoGm;vnfygw,f? w¶kwf-ArmvufwGJzdk@ vrf;cif;
vdkufwJhc&D;pOfygyJ? vDzef;vmvnf+yD; wESpfavmuf=umawmh Adkvfoef;a&$[m tpdk;&
{nfhonftjzpf w¶kwfjynfudk oGm;cGifh&oGm;ygw,f?
wdkif;oljynfom;&J@qef@usifr_udk&ifqkdifae&wJh Armppftpdk;&[m ppfwyfudk wkd;cs›J
zJG@pnf;ygw,f? ppfom;OD;a&wkd;yGm;vmovkd vufeuftiftm;vnf; wkd;yGm;vmzdk@vdkyg
w,f? 'Dae&mrSm w¶kwftpdk;&u tm;oGefcGefpdkuf ulnDygawmhw,f? 1991 u 1995
txd vufeufypPnf; a':vmoef;waxmifzdk;0,f,lEdkifatmif w¶kwftpdk;&u a':vm
oef; 750 xkwfacs;ygw,f? 'gayr,fh w¶kwfqDu&wJh oHcsyfumum;/ wifhum;eJ@ *suf
av,mOfudk awm}udKawmif=um;u ajymufusm;olykefudkwkduf&mrSm rokH;Edkifygbl;? etz
tpdk;&rSm &efolenf;oGm;wm[m w¶kwfqDuvufeuf&vkd@r[kwfbJ wdkif;&if;om;tzGJ@
awGt=um; oyfv#Kd+yD; typftcwf&yfpJEdkifvkd@om jzpfygw,fwJh?
'gayrJh w¶kwfqDu&xm;wJhypPnf;awGa=umifh ppfwyf&JŒ axmufyHhjznfhwif;a&;
vk y f i ef ; rS m trsm;}uD ; wd k ; wuf v mygw,f ? ajcvsif a v#muf w J h A rmh w yf r awmf [ m
Logistics ac: axmufyjhH znfw h if;a&;bufrmS tm;enf;ygw,f? ajcmufaoG@&moDrmS ppfqif
+yD; rdk;wGif;rSm wyfpcef;rSmem;avh&Sdwmrdk@ olykefe,fajrudk t+rJwrf;odrf;ydkufzdk@ }udK;pm;
wmrsKd; r&SdoavmufygbJ? e0w/etzvufxufa&mufvmrS axmufyhHjznfhwif;r_eJ@
wyfajymif;a¶$@r_vG,fulatmif vrf;azmufwHwm;aqmufvmwJhtwGuf &moDra¶G;
ppfqifEkdifwJhtajctae a&mufvmygw,f? KNU trmcHpcef;awGjzpfwJh rme,fyavmeJ@
aumfrl&mudk wkdufckdufEkdifzdk@twGuf ppftif*sifeD,mwyfu 2 ESpfavmuf vrf;yef;
quf o G , f a &;aumif ; atmif jyif q if c J h y gw,f ? 'D v k d j yif q if a ewk e f ; DKBA u&if
Ak'<bmomtcs›Kdu KNU udkykefuef+yD; tpdk;&wyfudk vrf;jyay;wJhtwGuf u&iftrmcH
pcef;awG usoGm;wmyg?
w¶kwftultnDeJ@ tiftm;wkd;cs›JwJhtwGuf Armwyfrawmf[m t&ifuxuf
ydk+yD; tm;aumif;vmygw,f? oHcsyfumum;eJ@ wifhum;awG 0,fxm;wm[m e,fpyf
wku d yf rJG mS ok;H zd@k r[kwb
f J wkid ;f oljynfom;awG uef@uu G qf ENjyvm&if tvG,w f ul ESrd ef if;
zd@k yJ jzpfygw,fw?hJ 'gayrJh w¶kwq f uD aiGacs;+yD; w¶kwyf pPn;f awG0,f,xl m;vk@d taºuG;wif
vmwmudk Armppftpdk;& jyefqyfEdkifzdk@ rvG,fygbl;? ppfwyfudkaxmufyHhavav ynma&;/
usef;rma&;/ o,f,lydk@aqmifa&; pwJh tajccHtaqmufttkHawG aumif;rGefatmifvkyfzdk@
b¾maiG avsmhenf;avav jzpfvmygw,f?
acwfrDppfwyfxm;wm aiGukefa=u;us tukeftusrsm;ygw,f? =unf;/ a&/ av
yl;wJGppfa&;avhusifhcef;[m p&dwf}uD;av;wJhvkyfief;jzpfygw,f? ppfa&;avhusifhcef; rvkyf
Ekdif&if 0,fxm;wJhvufeufypPnf;udk xdxda&mufa&muf okH;EdkifrSmr[kwfygbl;? ppfwyf
acwfrDvmavav ¶kH;xdkifwJh u|rf;usifolt&m&SdawG rsm;vmavavrdk@ e,fuwyfrSL;awG
eJ@ tqifrajy jzpfvmEdkifwJhtwGuf wyfrawmfpnf;vkH;nD!Gwfa&;udk xdcdkufvmEkdifyg
w,f? vuf&SdtajctaerSmawmh wyfrawmf[m wdkif;oljynfom;ukdrav;pm;wJh w¶kwf
tm;udk; ppfAkdvfwpk&JŒ vufukdifwkwfomjzpfaea=umif; tar&duefqD;edwfv$wfawmf
tm&Sa&;&mokawoD Frank Jannuzi okH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
(11)
jrefrmEdik if rH mS &if;ES;D jr‡KyfEw
HS hJ Ekid if jH cm;ukr%
` rD sm;
jrefrmEdkifiHrSm wkduf¶kduf&if;ESD;jr‡KyfESHwJh EkdifiHjcm;ukr`%DawGta=umif; tar&duef
jynfaxmifpk Yale wuUokdvfygarmuQ Mark Mason a&;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pD
tvm;tvm tydik ;f 11 rSm wifjyvku d yf gw,f? Edik if jH cm;rSm&if;ES;D jr‡KyfEw
HS hJ Multinationals
ac: EkdifiHpHkukr`%Dta=umif;udk ygarmuQ Mason u txl;okawoevkyfygw,f? jrefrm
jynfrSm yxrqkH;&if;ESD;jr‡KyfESHwJh taemufwkdif;om;[m ay:wl*Djzpfygw,f? 16 &mpkup+yD;
jrefrmjynfrSm ay:wl*Dukr`%DawG &SdcJhygw,f? 'gayrJh t*FvdyfudkvkdeDb0 a&mufawmhrS
jrefrmjynfrSm EkdifiHjcm;ukr`%Dtrsm;tjym; &if;ESD;jr‡KyfESHvm=uwmyg? vGwfvyfa&;&awmh
vnf; EkdifiHjcm;ukr`%DawG[m jrefrmhpD;yGm;a&;rSm ta&;}uD;wJhtcef;u¾u qufvuf
yg0ifcJhygao;w,f?
1962 rSm Adkvfae0if;acgif;aqmif+yD; ppftm%modrf;vdkufawmhrSyJ EkdifiHjcm; &if;ESD;
jr‡KyfESHr_udk vufrcHoavmuf jzpfoGm;ygw,f? urf;vGefa&eH&SmazGa&;eJ@ vufeufcJ,rf;
xkwv f yk rf u
_ vG+J yD; Ekid if jH cm;wku
d ¶f u
kd &f if;ES;D jr‡KyfErHS u
_ kd tESpt
f pdwaf vmuf ydwyf ifcyhJ gw,f?
e0w/etz ppftpdk;&wufvmwJhtcgrSm EdkifiHjcm;wdkuf¶kdufjr‡KyfESHr_udkvufcHwJhOya'udk
1988 rSm jyÏmef;+yD; 1989 up+yD; EkdifiHjcm;t&if;tESD;awGudk vufcHvmcJhygw,f? 1996
txdvufcHcJhwJh EkdifiHjcm;&if;ESD;r_ a':vmoef;aygif; okH;axmifausmfzdk; Armppftpdk;&u
twnfjyKayr,fh vufawG@taumiftxnfazmfEkdifwmu a':vm oef;waxmifausmfzdk;
om &Sdygw,fwJh? twnfjyKxm;wJh &if;ESD;jr‡KyfESHr_xJrSm a&eHeJ@ obm0"mwfaiG@u trsm;
qkH;jzpf+yD; c&D;oGm;eJ@ owWKwGif;vkyfief;u aemufuvkdufaeygw,f?
jrefrmhukr`%DtufOya't& rSwfykHwifxm;wJhvkyfief;awGrSm &if;ESD;jr‡KyfESHxm;wJh
EkdifiHjcm;ukr`%Dvnf; &Sdygao;w,f? rl;,pfaq;u&wJhaiGeJ@ &if;ESD;xm;wmawGvnf; &Sd
ygw,f? 'D=um;xJ tpdk;&pm&if;Z,m;u b,fawmhrS jynfhpkHwmr[kwfwJhtwGuf jrefrm
jynfu EkdifiHjcm;&if;ESD;jr‡KyfESHr_ukd cef@rSef;&wm tvGefcufcJw,fvdk@ qdkygw,f? uGefjrLepf
AD,uferfu Edik if jH cm;&if;ED;S r_yrm%[m jrefrmjynfxufrsm;ygw,f? jrefrmjynf&ŒJ Ekid if jH cm;
&if;ESD;r_[m uarBm'D;,m;wdk@ avmEkdifiHwkd@eJ@ ydefromvdefromjzpfaew,fvdk@ qdkygw,f?
avmEkdifiHvlOD;a&[m jrefrmhvlOD;a&&JŒ q,fykHwykHomjzpfayr,fh EkdifiHjcm;&if;ESD;r_rSmawmh
twlwl jzpfaeygw,f?
jrefrmjynfrSm EkdifiHjcm;ukr`%DawG vma&muf&if;ESD;&wJh t"duta=umif;&if;udk
vnf; azmfjyxm;ygw,f? obm0"mwfaiG@/ u|ef;opf/ "mwfowWK/ ig;vkyfief;/ pkduf ysKd;a&;
pwmawGrSm tjrwf&Edkifwm[m yxrta=umif;&if;ygyJwJh? c&D;oGm;vkyfief;rSm &if;ESD;
wmuawmh jrefrmha&S;a[mif;,Ofaus;r_eJ@ obm0tvSa=umifhjzpfygw,f? aemufwcsuf
uawmh tvkyform;c tvGefenf;vdk@ygyJ? EdkifiHykdifrodrf;zdk@eJ@ yxrokH;ESpfrSm tcGefawmf
raumufcHzkd@ uwday;xm;wmvnf; ta=umif;wckygyJ? pD;yGm;a&;wkd;wufaewJhEkdifiHawG
ywfvnf0kdif;aewJh jrefrmjynf[m wae@us&if tdrfeD;csif;EkdifiHawGudk trDvkdufEkdifvdrfhr,f
vdk@ ar#mfvifhwm[mvnf; EkdifiHjcm;u &if;ESD;jr‡KyfESHwJh ta=umif;wckygyJ?
'gayr,fh jrefrmjynfrSmr&if;ESD;csifwJh ta=umif;&if;awGvnf; trsm;}uD;&Sdygw,f?
tqdk;qkH;u w&m;0iftpdk;&r&Sdvkd@ EdkifiHa&;rwnf+idrfwJhjy\emjzpfygw,f? ppftpdk;&&JŒ
vl@tcGit hf a&;csK;d zsurf u
_ kd ukvor*~e@J tjynfjynfqidk &f mu a0zef¶w _ cf saewm[mvnf;
EkdifiHjcm;ukr`%Dudk wGef@qkwfapygw,f? aemufwcsufuawmh jrefrmjynfrSm pD;yGm;a&;
rvkyfzdk@ 'Drkdua&pDbufawmfom;awGu EkdifiHjcm;ukr`%DawGudk wkdufwGef;aewmygyJ?
jrefrmjynfrSm &if;ESD;jr‡KyfESHwJhukr`%DawGudk oydwfarSmufr_/ 'Drkdua&pDvkdvm;wJh ukr`%D
tpk&, S ,f m&Siaf wGu zdtm;ay;r_/ ukr% ` u D kd emrnfysuaf tmifvyk rf _ ponfjzifh jrefrmEkid if H
eJ@ rqufqHzkd@ enf;rsKd;pkHeJ@v_yf&Sm;=uygw,f?
EdkifiHa&;wkd;wufr_qdwfokOf;aewJhjrefrmEkdifiHudk tuef@towfeJ@om qufqHzdk@
taemufwidk ;f tpd;k &awGu qk;H jzwf=uygw,f? tckq&kd if jrefrmeJ@uek rf oG,zf @kd tar&duef
tpd;k &u qk;H jzwfxm;ygw,f? 'gawGukd jrefrmjynfrmS &if;ES;D jr‡KyfEcHS siw f hJ Ekid if jH cm;ukr%
` aD wG
owdxm;vm=u&ygw,f? aiGzvS,fE_ef; 2 rsKd;&Sdaewm[m EkdifiHjcm;ukr`%Dtzdk@ pdwfysuf
p&mygyJ? usyfaiGudkzvS,fvdk@r&wJh EkdifiHjcm;ukr`%DawG[m olwdk@&wJhusyfaiGeJ@ ukef ypPnf;
0,f,l+yD; EdkifiHjcm;udkwifydk@ae&wm[m aiGukefvlyef;jzpfaeygw,f? EdkifiHykdifvkyfief;awG
usef&Sdaeao;wm[mvnf; EdkifiHjcm;ukr`%DawG pdwfysuf&wJhta=umif;wckygyJ? EdkifiHjcm;
ukr`%DawG[m vkyf&nfudkif&nfnHhzsif;wJh tpdk;&vkyfief;udk rvJ$ra&Smifomvkd@ qufoG,f
vkyfudkif&ygw,f? tavtvGifhrsm;wJhtpdk;&vkyfief;[m wdkif;jynfxkwfvkyfr_&JŒ ig;ykHwykH
jzpfaewmrdk@ tpdk;&vkyfief; vkyf&nfudkif&nfnHhzsif;avav pD;yGm;a&;wkd;wufzdk@ aESmifhaES;
avav jzpfaewmuvnf; jrefrmjynfrSm&if;ESD;jr‡KyfESHzkd@ pdwfr0ifpm;=uwJh ta=umif;&if;
w&yf jzpfygw,fwJh?
ArmhAsL¶dkua&pDp¶kdufudkvnf; EkdifiHjcm;ukr`%DawG pdwfysuf=uygw,f? tpdk;&
t&mxrf;awG[m tm%mjycsifpdwf pGufzufcsifpdwfrsm;wmrdk@ ae&mwum olwdk@qDu
cGifhjyKcsuf&zdk@ vdkygw,f? 'D=um;xJ bmrajymnmrajymeJ@ pnf;rsOf;pnf;urf;eJ@ vkyfxkH;
vkyfenf;udk xifovdkajymif;ypfwmrsKd;vnf; &Sdygw,f? pnf;rsOf;Oya'xuf vlyk*~dKvfu
ydk ta&;}uD;aewmrd@k ae&mwum vmbfx;dk ae&wmudv k nf; Ekid if jH cm;ukr% ` aD wG pdwyf suf
=uygw,f? ukeaf ps;E_e;f t+rJwrf;xk;d wufae+yD; usyaf iGwefz;kd usqif;aewma=umifh pD;yGm;
a&; rwnf+idrfygbl;? 'DvkdtajctaerSm Armppftpdk;&udk 0kdif;0ef;ta&;,lzkd@ tjynfjynf
qkdif&mrSmwkdufwGef;=uwma=umifh jrefrmjynfrSm &if;ESD;jr‡KyfESHzdk@udpPudk tvG,fwul rqkH;
jzwf&J=uwmyg? &if;ESD;xm;+yD;rS wGufajcrudkufvdk@ emrnfysufrSmpdk;vdk@ xGufcGgoGm;=uwJh
taemufwkdif;ukr`%DawGvnf; renf;awmhygbl;?
'gayr,fh w¶kwf/ tdENd,/ *syefeJ@ ta&›Sawmiftm&Stpdk;&awGuawmh Armppf
tpd;k &udk tjyKoabmeJ@qufq+H yD; olw@kd urk %
` aD wGukd jrefrmjynfrmS &if;ES;D jr‡KyfEzHS @kd tm;ay;
tm;ajr‡muf vkyf=uygw,f? 'ga=umifh puFmyl/ xkdif;eJ@ rav;&Sm;ukr`%DawG jrefrmjynfrSm
ajc¶_yfvmwm awG@&ygw,f? Oya'pnf;rsOf;udkt"durxm;bJ vlyk*~dKvfcsif;qufqHa&;udk
om t"duxm;wJh tm&S"avha=umifh tm&Sukr`%DawG jrefrmjynfrSm tvkyfjzpfaeykH&
ygw,f? jrefrmhp;D yGm;a&;ukd tm&Su}uD;pd;k vmwJth wGuf tar&duefe@J Oa&myEkid if aH wG[m
Armppftpdk;&tay: =oZm&SdEdkifygawmhrvm;qdkwm pOf;pm;p&mjzpfvma=umif; ygarmuQ
Mark Mason okH;oyfxm;wmudk wifjyvkdufygw,f?
ÚÚÚ
(12)
ynma&;eJ@ tpd;k &&J@u¾
tar&duefjynfaxmifpk 0g&Sifwef®r›awmftajcpdkuf tm&Sazmifa';&Sif;t&mxrf; John J.
Brandon a&;wJh jrefrmhynma&;pmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm tydkif; 12 rSm
wifjyvkdufygw,f? vGefcJhwJhtESpf 40 twGif; tmqD,H (ac: ) ta&›Sawmiftm&SEdkifiHawG
zGH@+zdK;wkd;wufvm=uygw,f? pD;yGm;a&;wkd;wufwmeJ@twl ynma&;/ usef;rma&;rSm &if;ESD;
jr‡KyfESH=uwJhtwGuf vlr_tqifhtwef; jrifhvmygw,f? 'gayr,fh 'DtxJrSmjrefrmjynf ryg
ygbl;? rqvppftpdk;&&JŒ txD;usefpD;yGm;a&;vrf;pOfa=umifh jrefrmhb0 c|wfjcHKusoGm;
ygw,f?
rqvppftpdk;&udkqef@usifwJh 88 'Drdkua&pDv_yf&Sm;r_udk ppfwyfuESdrfeif;+yD; e0w
ppftpdk;&zJG@vdkufwJhtcgrSm ppfwyfwkd;cs›Ja&;udk OD;pm;ay;wJhtwGuf ynma&;/ usef;rma&;
tygt0if vlr_a&;bufrSm tokH;p&dwfenf;oGm;ygw,f? ynma&;eJ@ usef;rma&;bufrSm
,dk,Gif;ysufpD;vmykHukd a':atmifqef;pk=unfu t+rJwrf; axmufjyygw,f? 'gudk wkH@jyef
wJhtaeeJ@ Adkvfcif!Gef@u ynma&;twGuf tar&duefa':vmoef;&Spf&meD;yg; okH;a=umif;/
txufwef;q&mq&mrawGudk 1996 u ajymjyygw,f? tpdk;& owfrSwfwJhtwkdif;
wa':vm 6 usyfE_ef;eJ@wGufjyawmh oef;&Spf&mjzpfaeayr,fh umvaygufaps;eJ@wGuf&if
awmh oef; 50 awmif &SdrSmr[kwfygbl;wJh?
usef;rma&;eJ@ynma&;rSm aiGukefrcHcsifwJh ppftpdk;& wufaeor#awmh jrefrmh
pD;yGm;a&;[m tdrfeD;csif;EkdifiHawGudk rDatmifvkdufEkdifrSmr[kwfygbl;? t&nftcsif;&Sd+yD;
w&m;r#wpGmtkyfcsKyfr,fh tr_xrf;aumif;vnf; jrefrmjynfrSm ay:xGufvmrSmr[kwfyg
bl;? usef;rmoefpGrf;+yD; ynmwwfwJhEkdifiHom;uom wkdif;jynfpD;yGm;a&;udk wkd;wufzGH@+zdK;
atmif vkyfEkdifpGrf;&Sdw,fvkd@ qkdygw,f?
wu,fawmh 1962 rSm Adkvfae0if;tm%modrf;csdefup+yD; jrefrmhynma&;
tqifhtwef; usqif;vmwm tckacwftxdygyJ? rauseyfwJhausmif;om;awG qENjy
uef@uu G w
f idk ;f t=urf;zufErdS ef if;+yD; ausmif;awGuykd w
d yf pfwmrd@k pmoifcsed &f ŒJ 20 &mcdik Ef e_ ;f
[m ausmif;ydwfcsdefjzpfaeygw,f? 1988 rSm q,fwef;atmifol[m 6 ESpf=umawmhrS
1994 rSm wuUodkvf a&mufygw,f? ppftpdk;&[m tcsdefra¶G; &uftuef@towfr&Sd
ausmif;ydwfypfzdk@ 0efrav;ygbl;?
ynma&;udk ppftpd;k & OD;pm;ray;ayr,fh ordik ;f ud=k unf&h if jrefrmjynf[m pmwwf
ol OD;a& rsm;wJEh ikd if jH zpfaewm awG@&ygw,f? rqvacwfu tok;H vk;H oifwef;awGvyk cf v hJ @kd
ukvor*~ UNESCO qkawmif &bl;ygw,f? vlOD;a& 80 &mcdkifE_ef;[m pmwwfol jzpf
ygw,f? 'gayr,fh Ekid if jH cm;uacs;xm;wJah ':vmaiGukd twk;d qyfz@kd awmif rwwfEikd af wmhwhJ
twGuf tqif;&JqkH;EkdifiHpm&if;rSm jrefrmudkygxnfhoGif;zdk@ rqvtpdk;&u ukvor*~rSm
av#mufxm;ygw,f? tqif;&JqkH;vdk@owfrSwfcH&&if EkdifiHjcm;acs;aiGudk twdk;ay;p&m rvdk
awmhb;l av? 'gayr,fh jy\emu pmwwfoOl ;D a&[m vlO;D a&&JŒ 20 &mcdik Ef e_ ;f atmufrmS
&SdrS tqif;&JqkH;tqifhudk &Ekdifygw,f? 'DtcgrSm pmwwfol 80 &mckdifE_ef;&Sdwmudk 18
&mcdkifE_ef;om&Sdygw,fvdk@ rqvtpdk;& ajAmifvdrfwmudk ukvor*~u,kHwJhtwGuf
jrefrmjynfudk tqif;&JqkH;EkdifiHtjzpf owfrSwfvkdufygw,f?
vuf&Sdynma&;pepfudkzefwD;ol[m rqvppftpdk;&yg? rlvwef; 5 ESpf/ tv,f
wef; 4 ESpf/ txufwef; 2 ESpf pkpkaygif; 11 ESpf tajccHynmoif,lzdk@ jyÏmef;ygw,f? 'D
txJu 3 &mcdkifE_ef;avmufyJ aumvdyfeJ@wuUodkvfudka&mufygw,f? ausmif;aqmuf+yD;
q&mawGcef@wmudk r=umc%ajymaeayr,fh vufawG@rSmawmh ausmif;ae&r,fht¶G,f
uav;oli,f 40 &mckdifE_ef;[m rlvwef;ausmif; rwufEkdifygbl;? ausmif;p&dwftjyif
bma=u;nma=u; ay;&wmrsm;vGef;vdk@ rlvwef;ynmoifzdk@ rwwfEdkifwJhrdbawG trsm;
}uD; &Sad eygw,f? 'gayr,fh [efjyaumif;zd@k twGuf ukvor*~uav;tcGit hf a&; pmcsKyfukd
ppftpdk;&u 1991 rSm vufrSwfxkd;ygw,f? 'DpmcsKyft& uav;awG tajccHynmoif,l
&mrSm rdbu aiGukefcHp&mrvkdygbl;?
wdkif;jynfpD;yGm;a&; ,kd,Gif;ysufpD;wJh'%fudk ynma&;avmuwckvkH; vSdrfhcHae&yg
w,f? usL&Siaf y;+yD; aiGy&kd mS r_/ pmar;yGaJ r;cGe;f a&mif;pm;r_/ ¶_;H olukd tatmifay;r_ ponfjzifh
aiGay;&if bmrqdjk zpfEidk w f yhJ nma&;[m t&nftaoG; raumif;Ekid yf gb;l ? jynfe,fynma&;
pepf[m wkdif;&if;om;awGudkcsKyfukdifzdk@ &nf¶G,fygw,f? w¶kwf-ukvm;tEG,f0if FRC
EkdifiHjcm;om;rSwfykHwifudkifaqmifolawGuawmh tESdrfcH&qkH;vlwef;pm;jzpfygw,f?
ppf t pd k ; &tquf q uf [ m ynma&;vG w f v yf r _ e J @ ynma&;tcG i f h t vrf ; ud k
uef@owfcsKyfcs,x f m;ygw,f? tv,fwef;ynmavmufomoifz;l wJh ppfacgi;f aqmifawG
[m ynmwwfukd tjrifuwfwmrd@k ausmif;om;/q&mudk csKyfcs,w f mygw?hJ rdrd ,k=H unf
csufudk xkwfazmfajymqdkolawGudk 1988 u axmifcsD+yD; ypfowfcJhygw,f? ppftpdk;&&JŒ
ynma&;vrf;pOfuawmh ausmif;om;awG vlrpkEkdifatmif vlpkcGJxm;a&;/ ausmif;om;
vkyfwmudk q&muwm0ef,la&;/ ausmif;om;/q&m EkdifiHa&;rSmryga&; pwJhtcsuf 3
csufomjzpfygw,f?
tajccHynma&;tqifhtwef; jrifhvmatmifrvkyfbJ pD;yGm;a&;rSm acwfrD enf;
ynm rokH;Ekdifygbl;? EdkifiHom;&JŒ tajccHynmtqifh jrifhrm;vmatmif ppfwyftokH;p&dwf
av#mh+yD; ynma&;eJ@usef;rma&;ukd OD;pm;ay;&ygvdrfhr,f? tajccHynm wkd;wufvmvdk@
pD;yGm;a&;wkd;wufvmwm[m jrefrmhtdrfeD;csif;EdkifiHawGyg? EdkifiHom;pGrf;&nfwdk;wufa&;
twGuf r&if;ES;D wJph pftpd;k &[m wkid ;f jynfp;D yGm;a&;wd;k wufatmif rvkyEf idk yf gb;l ? csr;f om
wJh tdref ;D csi;f Ekid if aH wG ppfom;OD;a&av#mch saecsed rf mS qif;&JwjhJ refrmu ppfom;OD;a& wk;d csaJ› e
wm wkdif;jynftwGuf tusKd;r&Sdygbl;?
Adkvfae0if; ppftpdk;& 1962 rSm tm%mrodrf;rDu jrefrmeJ@xdkif;EkdifiH[m olrom
ukd,fromyg? 'gayr,fh ynma&;rSm&if;ESD;jr‡KyfESHvmwJh xkdif;EkdifiHrSm uav;oli,ftm;vkH;
roifrae&rlvwef;ynmudk oif,lEkdifcJhygw,f? tckawmh 9 wef;txd roifrae&ynm
oif=um;&ygw,f? 'ga=umifh xkdif;EkdifiHom;wOD;&JŒ ESpfpOf0ifaiG[m jrefrmEkdifiHom;xuf
q,fq omaeyg+yD? tif'kdeD;&Sm;uvnf; jrefrmjynfxufomygw,f? uav;oli,f 90
&mckid Ef e_ ;f ausmf rlvwef;ynmoifEidk +f yDr@kd roifrae&ynmudk 9 wef;txd wd;k jr‡iv hf u
dk yf g+yD?
pD;yGm;a&;wd;k wufre_ @J ynma&;/ use;f rma&;wk;d wufr_ qufpyfaewmudk ppftpd;k &
rjrifEkdifor#umvywfvkH; jrefrmEkdifiHom;awGrSm tem*wf&SdrSmr[kwfbJ qif;&JrJGawae
OD;rSmjzpfa=umif; John Brandon okH;oyfxm;wmudk wifjyvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ
(13)
usef;rma&;tajctae
jrefrmhusef;rma&;tajctaeta=umif; World Vision ac: NGO woD;yk*~v u,fq,f
a&;tzGJ@u jrefrmjynfwm0efcH David A.Chandler a&;wJhpmwrf;udk jrefrmh'Drdkua&pD
tvm;tvm tydik ;f 13 rSm wifjyvku d yf gw,f? jrefrmjynfrmS vlO;D a& 60 &mckid Ef e_ ;f uom
usef;rma&;0efxrf;eJ@xdawG@Ekdif+yD; a&aumif;a&oef@udk tokH;jyKEkdifygw,fwJh? uav;
oli,f 16 &mcdkifE_ef;[m tm[m&"mwf tvGeftrif;cs›KdwJhae+yD; 43 &mckdifE_ef;uawmh
tenf;tusO;f csK› w
d ahJ ea=umif;/ iSuzf sm;a&m*g/ wDbt D qkwaf &m*g/ aoG;vGew f yk af uG;a&m*g/
AIDS a&m*g pwJh a&m*gjzpfyGm;r_E_ef;[m wkd;yGm;aea=umif;/ 1997 ukvor*~tpD&ifcHpm
rSm awG@&ygw,fw?hJ xrif;eyfreS Ef idk zf @kd twGuf tjyif;txef¶ek ;f uefvy_ &f mS ;ae&wJh rdom;pk
awG[m usef;rma&;p&dwfrwwfEkdifygbl;? 'ga=umifh ukvor*~tzGJ@tpnf;eJ@ NGO woD;
yk*~vtzGJ@awG&JŒtultnD[m ta&;}uD;ygw,f?
tm[m&"mwfjynfh0oleJ@,SOfvkduf&if tm[m&"mwfcs›KdwJhol[m aozkd@ tvm;
tvm ydkrsm;ygw,f? 'ga=umifh 'DudpPudk *¶krpdkufvdk@ rjzpfygbl;? pyg;awmifvkd ykHaewJh
jrefrmjynfrSm b,folrSriwfEkdifbl;vdk@ ,lqcJh=uayr,fh tckawmh uav;oli,f 16
&mckdifE_ef;[m tvGeftrif; tm[m&"mwfcs›dKwJhaea=umif; od&ygw,f? World Vision
tzGJ@u u,fq,fa&;vkyfief;vkyfaewJh ®r›e,ftcs›KdrSm pkHprf;ar;jref;wJhtcgrSm rdom;pk
trsm;pk[m &dumQ rvHak vmufv@dk xrif;&nfaomuf+yD; nbufrmS a&aEG;=urf; aomuf=u
&ygw,fwJh? rsm;aomtm;jzifhuawmh om;ig;udk wcgw&Hompm;Ekdif=uygw,f? rdom;pk
awG[m touf&SifoefEkdifzdk@ tpGrf;ukef}udK;pm;ae&ygw,f?
vlOD;a& 60 &mckdifE_ef;[m tpdk;&usef;rma&;XmerSm aq;ukocGifh&Sdw,fqdkayr,fh
aq;0g;&Sm;yg;r_/ usef;rma&;0efxrf;rvkHavmufr_/ q&m0efaq;cef;zGifhr_ pwmawGa=umifh
vufawG@rSm wkdif;oljynfom;[m yk*~vduaq;¶kHaq;cef;eJ@ wkdif;&if;aq;q&mawGudkyJ
tm;udk;ae&ygw,f? iSufzsm;a&m*g/ wDbDtqkwfa&m*g/ aoG;vGefwkyfauG;a&m*geJ@ AIDS
a&m*ga=umifh aoqkH;olOD;a& wae@wjcm; wkd;yGm;aeygw,f? AIDS ac: udk,fcHpGrf;tm;
usqif;r_a=umifh aoqkH;olOD;a&vnf; wdk;yGm;aeygw,f? World Vision woD;yk*~v
u,fq,fa&;tzGJ@u ulnDaewJh+rdK@e,f 4 ckrSmqkd&if AIDS a&m*geJ@aoqkH;ol wae@
wa,mufavmuf&Sdw,fvdk@ qkdygw,f? HIV a&m*gydk;pJGuyfwJhyk*~dKvf[m 6 vu 3 ESpf
twGi;f AIDS a&m*gvuQ%mjywmudk aumhaomifrmS ppfaq;awG@&&dS w,fv@dk qkyd g w,f?
HIV a&m*gy;kd [m vlwef;pm;toD;oD;rSm ysE H› @HS aewmrd@k HIV/AIDS a&m*gq;kd jy\em[m
jrefrmEkdifiHvkH;qkdif&m trsKd;om;jy\em}uD; jzpfvmygawmhw,f?
uav;ynma&;eJ@ usef;rma&;udk rdbuwm0ef,lwm jrefrmh¶kd;&m"avhyg? 'gay
r,fh vifr,m;ESpfa,mufpvkH; tvkyfvkyfwJhrdom;pkrSm uav;xdef;zdk@ jy\em&Sdygw,f?
tpdk;& vlr_zlvkHa&;XmeuzGifhxm;wJh ae@uav;xdef;ausmif;awG[m xdef;ausmif;&r,fh
uav;OD;a&&JŒ 2 &mcdkifE_ef;avmufom vufcHEkdifwmrdk@ yk*~vdu-uav;xdef;ausmif;/
&yfuGufuav;xdef;ausmif; ponfjzifh udk,fhenf;udk,fh[efeJ@ wDxGifxm;wJhtpDtpOfawG
ay:aygufvmwm awG@&ygw,f?
jrefrmjynftygt0if wkd;wufzHG@+zdK;pEdkifiHawGudk=unfh&if ®r›aeuav;oli,fawG&JŒ
ynma&;/ use;f rma&;[m aus;vufu uav;oli,fawGxuf trsm;}uD;omaewm awG@
&ygw,f? jrefrmjynfu wkdif;eJ@jynfe,fawGudk E_dif;,SOf=unfhr,fqdk&if wdkif;awGu uav;
oli,f usef;rma&;eJ@ ynma&;tajctae[m jynfe,fawGxufomaewm awG@&ygw,f
wJ?h wkid ;f &if;om;awGaexdik &f mjynfe,f[m wdik ;f xuf tqifeh rd ahf eygw,f? 'Dvjdk zpfaewm
udk umuG,faq;xkd;wJhpm&if;u oufaojyaeygw,f? 1994 rSm uav;umuG,faq;
xkd;ay;&mrSm wkdif; 7 wkdif;eJ@ rGefjynfe,frSm uav; 90 &mcdkifE_ef;udk umuG,faq; xdk;
ay;EkdifcJhayr,fh usefjynfe,f 6 e,frSmawmh uav; 23 &mckdifE_ef;ukdom umuG,faq;
xkd;ay;EkdifcJhygw,f?
e,fpyfa'orSm ydkqdk;ygw,f? wkdufyJGjzpfyGm;r_eJ@ oGm;vm&cufcJr_a=umifh e,fpyf
a'o[m tpdk;&usef;rma&;pepfudk vufvSrf;rrDygbl;? ®r›u uav;[m awmu uav;
xuf omw,fqdkayr,fh 'DtxJrSm ®r›pGef®r›zsm;/ &yfuGufopf/ ®r›opfu uav;awG rygyg
bl;? &yfuGufopf/ +rdK@opfurdom;pkawG[m taza&m taryg tvkyfvkyfEkdifygrS xrif;
pm;&wJhtwGuf touf}uD;wJhuav;u ausmif;xGuf+yD; i,fwJhuav;udk xdef;ausmif;&
ygw,f? wzufwvrf;u 0ifaiG&SmwJhuav;awGvnf; ausmif;raeEkdifawmhwmrkd@ vrf;
ay:u uav;OD;a& wkd;yGm;aew,f qdkEkdifygw,f?
tvkyfvkyfolrdbwOD; uG,fvGef+yDqdk&if usef&pfoluav;[m &&mtvkyfeJ@
toufquf=u&ygw,f? uav;oli,f &ifqdkifae&wJhjy\emudk rajz&Sif;Ekdifao;ygbl;?
tvkyfvkyfol/ vrf;ay:a&mufaeol/ ppf'%fcH&ol/ AIDS a&m*gcHpm;ae&ol/ jynfhwefqm
jzpfaeol/ ukd,ft*F gcs›KdwJhol/ a¶$@ajymif;cH&olpwJh 'kuQonfuav;awG jrefrmjynfrSm
trsm;}uD;&Sdygw,f? 'DudpPudktajzr&SmrD yxrpkHprf;ppfaq;+yD; okH;oyftuJjzwf&ygvdrfh
r,fwJh? jy\emtwdkif;twmudkodvmwJhtcgrS txda&mufqkH; taumif;qkH;enf;eJ@
ajz&Sif;Ekdifygvdrfhr,f? ppftpdk;&[m ukvor*~uav;tcGifhta&;pmcsKyfudk vufrSwfxkd;
xm;oljzpfvkd@ pmcsKyfygwm0efudk xrf;aqmifzdk@vdkygw,f?
jrefrmjynfom;trsm;pk[m qif;&Jygw,f? ukvor*~uav;oli,f&HykHaiGtzJG@eJ@
World Vision tzG@J w@kd 1995 rSmaumuf,x l m;wJph m&if;Z,m;t& vlO;D a& 99 &mcdik Ef e_ ;f &JŒ
wOD;csif;ESpfpOf0ifaiG[m tar&duefa':vm 200 ausmf (odk@r[kwf) usyfaiG okH;aomif;yJ
&Syd gw,f? t}uD;tus,cf sr;f omol OD;a&uawmh ig;aomif;avmufy&J rdS ,fv@kd cef@reS ;f xm;
ygw,f? tdrfaxmifpkwpk[m riwfzdk@twGuf renf;¶kef;uef&ovdkjzpfaeygw,f? jynfol
vlxktrsm;pk[m vuf&Sdb0 qufvuf&SifoefEdkifa&;twGuf tpGrf;ukef}udK;yrf;ae&vkd@
tem*wfudk pOf;pm;csdefr&awmhygbl;?
jrefrmhuse;f rma&;jy\emudk tajz&Sm&mrSm tpOftvmvky¶f ;kd vkypf Ofenf;awGukd
okH;vkd@r&bl;vdk@ qdkygw,f? tpdk;&usef;rma&;Xmeuvnf; ajz&Sif;ay;EkdifrSm r[kwfygbl;?
'Dae&mrSm ukvor*~tzGJ@tpnf;eJ@ NGO woD;yk*~vtzGJ@tpnf;awG[m ta&;}uD;wJh
tcef;u¾u yg0ifvmygw,f? 'ga=umifh ukvor*~tzGJ@tpnf;/ jynfwGif;jynfyu
NGO woD;yk*~vtzGJ@eJ@ tm%m&tpdk;&wkd@ yl;aygif;v_yf&Sm;rS jy\emudk udkifwG,fEkdif
rSmjzpfa=umif; David Chandler a&;om;xm;wmudk wifjyvdkuf&ygw,f?
ÚÚÚ
(14)
jrefrmhEdkifiHa&;emvefxzkd@ tvm;tvm
jrefrmjynfrmS Ekid if aH &;emvefxEkid zf @dk twGuf Edik if jH cm;om;eJ@ Ekid if jH cm;a&mufjrefrmawG yg0if
vkyfukdifEkdifwJh tcef;u¾eJ@ywfouf+yD; David Steinberg a&;xm;wJhpmwrf;udk jrefrmh
'Drkdua&pDtvm;tvm tykdif; 14 ed*kH;ydkif;rSm wifjyvkdufygw,f? David Steinberg [m
tar&duefEikd if H Georgetown wuUov dk f tm&Savhvma&;Xme !¸e=f um;a&;rSL;jzpf+yD; jrefrmh
a&;&mpmtkyfpmwrf ;tawmfrsm;rsm; a&;om;cJholjzpfygw,f? ola&;wJh rsufarSmufacwf
jrefrmjynfpmtkyfudk avv_dif;xJupmtkyfpifrSm wifjycJh+yD;jzpfygw,f? jynfwGif;jynfy
tEœ&m,fudk pdk;&drfxdwfvef@aewJh Armppftpdk;& tjrifrSef&+yD; wkdif;oljynfom;tusKd;udk
o'<gw&m;tjynfheJ@ aqmif¶GufvmEkdifzdk@twGuf EdkifiHjcm;uulnDEkdifw,fvdk@qdkygw,f?
jrefrmhjy\emudk jrefrmEkdifiHom;u ajz&Sif;&rSmjzpfayr,fh EdkifiHjcm;om;eJ@ EdkifiHjcm;a&muf
jrefrmuvnf; wwyfwtm; yg0ifEkdifw,fvkd@ Steinberg uqkdygw,f?
avhvmqef;ppf+yD;a0zefo;Hk oyfwmrsK;d jrefrmjynfrmS vkycf iG rhf &Sw d t
hJ wGuf Ekid if jH cm;
&JŒtcef;u¾u ta&;}uD;vmwmygwJh? wjynfvkH;&ifqkdifae&wJhjy\emudk tjrifhqkH;
acgi;f aqmifyikd ;f qD wifjywJt
h pOftvm qdwo f Ok ;f cJw
h m rqvacwf uwnf;uyg? 'ga=umifh
Ekid if jH cm;avhvmolawG od&adS ewJh jy\emeJ@ tedÏm¶kaH wGukd ppfacgi;f aqmifyikd ;f u rodwm
rsm;ygw,fwJh? ukd,f0g'jzef@xm;wmeJ@ vufawG@jzpf&yfuGmjcm;wmudk odjrifEkdifwJh ynm
^m%fr&SdwJh ppfacgif;aqmifawG[m jy\emudk ajz&Sif;EkdifpGrf;r&Sd=ubl;vkd@ Steinberg u
jrifygw,f?
rqvacwfuwnf;u owif;rSefudkrxkwfjyefbJ EkdifiHa&;tjrwfxkwfEkdifatmif
vdrfnm0g'jzef@vmwmrdk@ jzpf&yfrSefeJ@ jy\emudkaxmufjyzkd@udpP[m EkdifiHjcm;om;&JŒ
wm0efvkd jzpfvmygw,f? 'Drdkua&pDEkdifiHrSmawmh tpdk;&tjypftemtqmudk owif;
‘rD'D,m’ uaxmufjywJhtwGuf tpdk;&[m xifovdkrvkyf&Jygbl;? vGwfvyfwJh woD;
yk*~vowif;Xmer&SdwJh jrefrmjynfrSm tpdk;&&JŒ ykef;v#Kd;uG,fv#Kd;vkyfr_/ pm&if;vdrfr_eJ@
t*wdvkdufpm;r_udk azmfxkwfzkd@udpP[m EkdifiHjcm;om;&JŒwm0ef jzpfvmygw,f? 'ga=umifh
EkdifiHjcm;om;eJ@ EdkifiHjcm;a&mufjrefrm&JŒwm0efwck[m owif;tcsuftvuf jzef@csda&;
jzpfvmygw,fwJh? ppftpdk;&[m ol=um;apcsifwJhowif;udkom xkwfjyefa=unm+yD;
vdrfnm0g'jzef@ygw,f? 'Dvdkvkyfzefrsm;vmwJhtcgrSm udk,fvdrfxm;wmudk ukd,fu jyef,kH
vmygawmhw,f? 'ga=umifhrkd@ a0zefwmudk wkdif;jynfysufatmifvkyfwmygvdk@ ppftpdk;&
oHukef[pfaewmyg? EdkifiHjcm;om;[m a0zef¶kHwifrubJ jyKjyifa&;vkyfzkd@vnf; ppftpdk;&
udk wkdufwGef;Ekdifygw,f? aumif;rGefwJhtkyfcsKyfa&;pepfwnfaqmufzdk@eJ@ vl@tcGifhta&;
&Sio f efvmatmif jyKjyifajymif;vJz@kd ppftpd;k &udk ulnaD xmufyahH ewJEh ikd if aH wGu wku d w f eG ;f
Ekdifygw,f?
'kuaQ &mufaewJh twku d tf cHEidk if aH &;orm;/ ausmif;om;/ ysu H stvkyo f rm;eJ@ 'kuQ
onfawGukd ulnaD pmifah &Smufz@kd vnf; Edik if jH cm;om;rSm wm0ef&ydS gw,fw?hJ 'Dvv dk rl sK;d awGukd
tdref ;D csi;f Ekid if u
H tEœ&m,fv@dk jrifavh&w dS ma=umifh 'Dae&mrSm woD;yk*v ~ NGO u,fq,f
a&;tzG@J [m ta&;}uD;wJt h cef;u yg0ifvm&ygw,f? twdtvif;a0zefou l kd twku d t
f cH
tm;ay;oltjzpf ppftpdk;&u,lq+yD; wdk;wdk;wdwfwdwfa0zeft}uHay;wmudkawmh *¶k
rpdkufygbl;? tdrfeD;csif; tmqD,HEkdifiHawG Armppftpdk;&ukd trsKd;rsKd;t}uHay;ayr,fh t&m
ra&mufwm rsm;ygw,f? EkdifiHjcm;ukr`%D vma&muf&if;ESD;jr‡KyfESHwm[m wkdif;jynftwGuf
tusKd;&Sdw,fvdk@ ppftpdk;&u qdkayr,fh a'otcs›KdeJ@ vlwpkom tusKd;cHpm;ae&wm
xif&mS ;ygw,f? pnf;vk;H nD!w G w f hJ wckwnf;aomtzG@J tpnf;[m ppfwyfomjzpf&r,fv@dk
,lqwJh ppftpd;k &[m twdu k t f cHtzG@J tpnf;eJ@ wkid ;f &if;om;tkypf ak wG tuJu G t JG +yJ+yJjzpf
aeatmif enf;rsKd;pkHokH;+yD; oyfv#Kdzkd@}udK;pm;ygw,f?
vGwv f yfwJ w
h oD;yk*v ~ t&yfom;tzG@J tpnf; civil society qkw d mrsK;d jrefrmjynf
rSm r&Sdygbl;? ppftpdk;&vufatmufcH =uH›zGH@toif;udk t&yfom;tzGJ@tpnf;tjzpf tod
trSwjf yKxm;ygw,f? 'ga=umifh ppftpd;k &'%frcHEikd af wmhwt hJ cg 1988 uvkd jynfo@l tºHk uG
r_ jzpfyGm;+yD; ajymif;vJwmrsKd;vnf; jzpfEkdifzG,f&Sdygw,fwJh? 'grSr[kwfvnf; ppfwyfxJrSm
tjrifrSef&+yD; wyfrawmfudktzwfq,fzkd@ tkyfcsKyfa&;ykdif;u xGufoGm;&ifvnf; tajymif;
tvJ jzpfEdkifygw,f?
w¶kwfaxmufcHr_ tjynfht0&aewmrdk@ ppftpdk;&[m wif;rmEkdifwmvkd@vnf;
qdkygw,f? 1996 rSm tm&Stajcpkduf w¶kwfppfoHrSL;wOD;udk ar;=unfhwJhtcgrSm Arm
ppftpdk;&ukd w¶kwfu t+rJwrf;axmufcHtm;ay;aer,fhykHpHrsKd; ajymoGm;w,fvdk@ David
Steinberg u qkdygw,f? 'ga=umifh EkdifiHa&;emvefxzdk@rajymeJ@ tajymif;tvJav; jzpfzdk@
awmif ppfwyfryg&ifr+yD;ygbl;? t&yfom;udk ESdyfpufolqkd+yD; ppfwyfudk *¶krpkduf&if
vufawG@b0udk vspfvsL¶_&ma&mufygw,fwJh?
'gayrJh w&m;0ifwEhJ idk if aH &;tzG@J tpnf;uom jrefrmhEidk if aH &;udk tqk;H tjzwfay;Ekid f
vdrfhr,fvdk@ qdkygw,f? EkdifiHa&;w&m;0ifr_rSm vkdtyfwJh tcsuf 4 csufudk azmfjyxm;yg
w,f? yxrtcsuu f acgi;f aqmifyikd ;f eJ@ Ekid if oH m;awGrmS wlnwD phJ o
H wfrw S cf suef @J tawG;
tac:&Sdzdk@jzpfw,f? 'kwd,tcsufu ckdifrmwJhpnf;urf;enf;vrf;twkdif; tm%m&,lwm
jzpfygw,f? wwd,u tm%mudk rSefrSefuefuef xdxda&mufa&muftokH;jyKEkdifzdk@jzpf+yD;
pwkwˆuawmh wkdif;oljynfom;&JŒoabmwlcsufudk &,lwmyJjzpfygw,f? 'Dtcsuf 4 csuf
eJ@nD&if w&m;0ifw,fvdk@ qdkEkdifygw,f?
jrefrmha&›aS &;[m ar#mv f ifch surf &Sad o;ygb;l ? ae&mwumrSm ppftpd;k & }uD;pd;k aewJh
tqifhu rwufao;ygbl;? 'gayrJh EkdifiHjcm;u '%fcwfta&;,lvkd@ ppftpdk;& ajymif;vJrSm
r[kwfbl;vkd@ David Steinberg u ,lqygw,f? taemufwkdif;pD;yGm;a&;eJ@qufpyfaewJh
awmiftmz&duud'k %fcwfta&;,lwmudk tdref ;D csi;f Ekid if aH wGuaxmufcaH yr,fh Arm ppf
tpd;k &udk '%fcwfta&;,lwmudak wmh tdref ;D csi;f Ekid if aH wGu raxmufcyH gb;l ? tar&duef
&JŒ '%fcwfta&;,lr_[m xda&mufrSmr[kwfbl;vdk@ ,lqygw,f? w¶kwfeJ@*syefuom
Armppftpdk;&tay: =oZmanmif;Ekdifygw,fwJh?
wkdif;oljynfom; om,m0ajyma&;eJ@ w&m;r#wa&;udkOD;pm;ay;wJh tpdk;& pepf
ay:xGe;f vmzd@k twGuf }udK;yrf;aeolawGukd a0zeft}uHay;wm[m Ekid if jH cm;om;eJ@ Ekid if jH cm;
a&mufjrefrmawG&ŒJ wm0ef0wW&m;jzpfw,fv@dk David Steinberg u ok;H oyfa=umif; wifjy
&if; “jrefrmh'Drdkua&pDtvm;tvm” pmtkyfudk 'DwifyJ ed*kH;csKyfvkduf&ygw,f?
ÚÚÚ
Burma: Prospects for a Democratic Future
Contents
Acknowledgements
Myanmar or Burma?
Introduction: Prospects for a Democratic Burma
Robert I. Rotberg
P.O. Box 83
Mae Sot, Tak 63110
Thailand
democraticforum@csloxinfo.com
jrefrmh'Drkdua&pDtvm;tvm
jrefrmEdkifiH'Drkdu&ufwpftiftm;pk
owif;ESihfjyef=um;a&;aumfrwD