Rastavljanje izraza na

proste faktore

Prirodne brojeve delimo na proste i

sloene
Prosti prirodni brojevi su: 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19,...

Prosti brojevi su deljivi samo sa sobom i sa jedinicom

 Sloeni brojevi su: 4, 6, 8, 9, 10, 12, 14, 15, 16, 18,...

Sloeni prirodni brojevi se mogu napisati u obliku

proizvoda dva ili vie prostih brojeva, tj. moemo ih

rastaviti na proste faktore

4=22, 6=23, 8=222, 9=33, 10=25

faktori sloenog broja su njegovi delioci

I celi algebarski izrazi (polinomi) mogu

biti prosti i sloeni
Rastaviti polinom na proste faktore znai napisati ga u obliku
proizvoda dva ili vie prostih faktora

Rastavljanje polinoma na faktore ima vanu primenu kod

algebarskih razlomaka

Postupak rastavljanja zavisi od oblika i sloenosti polinoma

Metode rastavljanja
Izvlaenje zajednikog faktora
Grupisanje lanova
Primena izvedenih formula:
- razlika kvadrata
- zbir i razlika kubova
- kvadrat zbira i razlike
- kub zbira i razlike

izvlaenje zajednikog faktora

a(b+c)=ab+ac distributivni zakon
vredi i obrnuto: ab+ac=a(b+c)
Primer 1. 6ab+4a2c

6ab+4a2c = 2a(3b+2ac)

grupisanje lanova
ax+bx+ay+by=x(a+b)+y(a+b)=(a+b)(x+y)
Primer 2. 14ab+10a2+15ac+21bc
14ab+10a2+15ac+21bc=
=7b(2a+3c)+5a(2a+3c)=
=(2a+3c)(7b+5a)

 Kvadratne trinome moemo rastavljati na proste faktore

metodom grupisanja

Primer 3. 2x2+5x-3
2x2+6x-x-3=
=2x(x+3)-(x+3)=
=(x+3)(2x-1)
Napomena: u ovom sluaju treba nai dva broja koji
pomnoeni daju proizvod slobodnog lana i
koeficijenta kvadratnog lana (-3)2=-6 , a sabrani
daju koeficijent linearnog lana 5, a to su 6 i -1

razlika kvadrata: (x-y)(x+y)= x2-y2

obrnuto : x2-y2=(x-y)(x+y)
Primer 4. 9-4b2
9-4b2=32-(2b)2=

=(3-2b)(3+2b)

 Ponekad kvadratne trinome moemo rastavljati na

proste faktore i dopunom do kvadrata

Primer 5. x2-4x-12
x2-4x+4-4-12=
=(x-2)2-16=(x-2)2-42=
=(x-2-4)(x-2+4)=(x-6)(x+2)

razlika kubova: (x-y)(x2+xy+y2) =x3-y3

obrnuto:

x3-y3=(x-y)(x2+xy+y2)

Primer 6. 27-8a3
27-8a3=33-(2a)3=

=(3-2a)(9+6a+4a2)

zbir kubova: (x+y)(x2-xy+y2)= x3+y3

obrnuto:

x3+y3=(x+y)(x2-xy+y2)

Primer 7. 2a3+16b3
2a3+16b3=2(a3+8b3)=
=2(a+2b)(a2-2ab+4b2)

kvadrat zbira: (x+y)2= x2+2xy+y2

obrnuto: x2+2xy+y2=(x+y)2=(x+y)(x+y)
Primer 8. 16+8b+b2
16+8b+b2=42+24b+b2=

=(4+b)2

kvadrat razlike: (x-y)2= x2-2xy+y2

obrnuto:

x2-2xy+y2=(x-y)2=(x-y)(x-y)

Primer 9. 4a2-4a+1
4a2-4a+1=(2a)2-22a1+12=
=(2a-1)2

kub zbira: (x+y)3 =x3+3x2y+3xy2+y3

obrnuto:

x3+3x2y+3xy2+y3=(x+y)3

Primer 10. 1+15a+75a2+125a3

1+15a+75a2+125a3=
=13+3125a+31(5a)2+(5a)3=
=(1+5a)3

kub razlike: (x-y)3=x3-3x2y+3xy2-y3

obrnuto:

x3-3x2y+3xy2-y3=(x-y)3

Primer 11. 8x3-12x2+6x-1

8x3-12x2+6x-1=
=(2x)3-3(2x)21+32x 12-13=
=(2x-1)3

Zadaci po grupama

I GRUPA
Rastaviti date polinome na proste faktore
1. 4x2y+8xy2=
2. a2x+b2x-a2y-b2y=
3. 16-a2=
4. b2+10b+25=
5. x3+6x2+12x+8=
6. x2+4x-21=

 II GRUPA
Rastaviti date polinome na proste faktore
1. 6x2y+12xy2=
2. ab2-3b2+3a-9=
3. 25-a2=
4. x2-14x+49=
5. x3-6x2+12x-8=
6. x2-3x-10=

 III GRUPA
Rastaviti date polinome na proste faktore
1. 3a2b-6ab2=
2. xa+y2a-xb-y2b=
3. 9a2-b2=
4. x2-10x+25=
5. a3+6a2b+312ab2+8b3=
6. a2-11a+24=

 IV GRUPA
Rastaviti date polinome na proste faktore
1. 3ab-6ac=
2. x2a+y2a+x2b+y2b=
3. 4a2-b2=
4. b2-6b+9=
5. x3-3x2+3x-1=
6. y2+6y+5=

V GRUPA
Rastaviti date polinome na proste faktore
1. 3ab-6ac+9ad=
2. ax-bx+by-ay=
3. (a-b)2-c2=
4. x2-2x+1=
5. x3-9x2y+27xy2-27y3=
6. b2-8b+15=

VI GRUPA
Rastaviti date polinome na proste faktore
1. 2a2b-4a2c+6a2d=
2. ax+bx-by-ay=
3. (a-2)2-c2=
4. 4x2-4x+1=
5. 8+12x+6x2+x3=
6. x2-5x-14=

Reenja
GRUPA I
1. 4x2y+8xy2=4xy(x+2y)
2. a2x+b2x-a2y-b2y=(a2+b2)(x-y)
3. 16-a2=(4-a)(4+a)
4. b2+10b+25=(b+5)2
5. x3+6x2+12x+8=(x+2)3
6. x2+4x-21=(x+7)(x-3)

 GRUPA II
1. 6x2y+12xy2=6xy(x+2y)
2. ab2-3b2+3a-9=(a-3)(b2+3)
3. 25-a2=(5-a)(5+a)
4. x2-14x+49=(x-7)2
5. x3-6x2+12x-8=(x-2)3
6. x2-3x-10=(x-5)(x+2)

 GRUPA III
1. 3a2b-6ab2=3ab(a-2b)
2. xa+y2a-xb-y2b=(x+y2)(a-b)
3. 9a2-b2=(3a-b)(3a+b)
4. x2-10x+25=(x-5)2
5. a3+6a2b+312ab2+8b3= (a+2b)3
6. a2-11a+24=(a-3)(a-8)

 GRUPA IV
1. 3ab-6ac=3a(b-2c)
2. x2a+y2a+x2b+y2b=(x2+y2)(a+b)
3. 4a2-b2=(2a-b)(2a+b)
4. b2-6b+9=(b-3)2
5. x3-3x2+3x-1=(x-1)3
6. y2+6y+5=(y+1)(y+5)

 GRUPA V
1. 3ab-6ac+9ad=3a(b-2c+3d)
2. ax-bx+by-ay=(a-b)(x-y)
3. (a-b)2-c2=(a-b-c)(a-b+c)
4. x2-2x+1=(x-1)2
5. x3-9x2y+27xy2-27y3=(x-3y)3
6. b2-8b+15=(b-3)(b-5)

 GRUPA VI
1. 2a2b-4a2c+6a2d=2a2(b-2c+3d)
2. ax+bx-by-ay=(a+b)(x-y)
3. (a-2)2-c2=(a-2-c)(a-2+c)
4. 4x2-4x+1=(2x-1)2
5. 8+12x+6x2+x3=(2+x)3
6. x2-5x-14=(x-7)(x+2)