Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

DOYUMU VE YAAM DOYUMU LKS: OTOMOTV SEKTRNDE BR UYGULAMA

Yard. Do. Dr. Akn KESER*

ABSTRACT In organizations, not only the satisfaction in working life but outer working life or whole satisfaction from life has an effect on the motivation of an individual and ambition for work. From this view the subject of satisfaction obtained from the working life and life satisfaction constitutes one of the most interesting subjects of the working psychology literature. Many approaches have been suggested for the relation between satisfaction obtained from the working life and life satisfaction: According to some, working life affects the life satisfaction positively or negatively. According to others general life satisfaction affects the satisfaction obtained from the working life. Other than these two approaches mentioned before, absence of relationship between these two concepts is defended, too. When discussing either the satisfaction in the working life affects the general life satisfaction or vise versa, the only certainty on this matter is the existence of the strong relationship between working life and general life satisfaction. In this paper, the relations between the satisfactions obtain from the working life and general life satisfaction would be handled in a theoretical frame and it would be tested among automotive sector in Bursa.

Kocaeli niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi, alma Ekonomisi ve Endstri likiler Blm
alma ve Toplum, 2005/4

77

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

GR
, bireyin yaamnn vazgeilmez bir parasdr. Bireyin i yaamndaki mutluluu ve doyumu, sadece i yaam alan ile snrl kalmayp, i dndaki yaam alanna da tamas, i doyumu ile genel yaam doyumu etkileimini ortaya koymaktadr. Bu nedenledir ki; i doyumu ile yaam doyumu etkileimine aratrmaclar youn ilgi gstermektedirler. doyumu ile yaam doyumu arasndaki iliki zerinde pek ok yaklam ortaya atlmtr. yaamndan alnan doyumun, yaam doyumunu etkileyen nemli bir deiken olduu bilinmektedir. Benzer ekilde yaam doyumunun, bireyin alma yaam alann etkiledii bilinmektedir. Bireyin ie devamszl, tatminsizlii, performansndaki d gibi pek ok konunun alma yaamndaki doyum eksikliine baland aktr. Modern rgtlerde, i doyumunun bamsz deiken olarak ele alnd ve bu ynde insan kaynaklar politikalar gelitirildii de grlmektedir. Bu dorultuda, bireyin yaam kalitesi ve alma yaam kalitesi artrlarak yaam ve i doyumunun ykseltilmesi nem kazanmtr.

1. DOYUMU KAVRAMI
nsan, gnnn nemli bir ksmn iinde geiriyor ve bunu da en az 20-25 yl devam ettiriyorsa, onun yaamnda mutlu olabilmesi iin iinden doyum almas hem organik hem de psikolojik varl asndan arttr1. doyumu, bir alt yaam alan olarak, bireylerin yaam doyumlarn dorudan etkileyen bir kavramdr. nsan gelitirme, doyumlu klma, zenginletirme abas, tarih boyunca ncelikli olarak dikkate alnan bir etkinliktir. Bireyin i ortamnda yetenek, beceri, iliki gibi zelliklerinin gelitirilmesi; onun yaamn anlaml ve deerli bulmasnda nemli etkendir2. doyumu, alanlarn ilerinden duyduklar honutluk veya honutsuzluk ve iin zellikleri ile alanlarn beklenti ve istekleri kesitii zaman gerekleir. Dolaysyla i doyumu dzeyinin iin, kiinin en kuvvetli hissettii ihtiyalarn karlama derecesi ile orantl gelitii kabul edilmektedir. alanlarn bu dzeyleri, ihtiyalarndan en nemlilerinin, yaptklar i tarafndan, ne kadarnn doyurulduu ile deimektedir3. Davran bilimciler, alann ie kar ilgisinin arttrlarak, i doyumuna ulamas iin yeni gdleme yaklamlarnn gerektiine inanmlar ve giderek duygusallaan alanlarn ortaya karaca sorunlarn zmlenmesi iin i doyumuna daha fazla nem vermeye balamlardr. Bu
Nursel TELMAN ve Pnar NSAL, (2004) alan Memnuniyeti, Epsilon Yaynevi, stanbul, s.12 2 nsal YETM, (2001) Toplumdan Bireye Mutluluk Resimleri, Balam Yaynlar, stanbul, s.163 3 Mehmet SLAH, (2000) alma Psikolojisi, Selim Kitabevi, Ankara, s.102
1

78

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

erevede iin yeniden dzenlenmesi ve tasarm, ilerin ilgin biime dntrlerek alanlarn doyumlarnn arttrlmas dnlmtr 4. doyumu, bireyin ii ve iyeri hakkndaki genel duygu, dnce kalplar hakknda fikir verebilecek nemli bir deikendir. Dier bir ifade ile i doyumu, bireyin iyerine ynelik beklentilerini ve iine ynelik tutumunu ifade etmektedir5 yani, bireyin iini ya da ile ilgili yaantsn, memnuniyet verici veya olumlu bir duygu ile sonulanan bir durum olarak alglamasdr. Ayn zamanda i doyumu, alanlarn bedensel ve zihinsel salklar yannda, bireysel fizyolojik ve ruhsal duygularn bir belirtisidir. doyumu denince, iten elde edilen maddi karlar ile alann beraberce almasndan zevk ald i arkadalar ve rn meydana getirmenin salad bir mutluluk akla gelmektedir6. Landy, i doyumunu ie ait bireysel deerlendirme sonucu ortaya kan duygusal durum olarak tanmlamaktadr. doyumunun, ii tutkuyla yapmak gibi bireysel, kararlara katlmak gibi toplumsal etkenlere bal olduu anlalmaktadr7. doyumu konusu ele alnrken, temel olarak be alt boyuttan bahsedilir. Bu boyutlar; cret, iin nitelii, bireyin alma koullar, ynetim politikalar ve alma arkadalardr8. Bu boyutlardan cret (arasal fonksiyon) dsal bir fonksiyon olarak ele alnrken, dier faktrler isel (iin nitelii faktrleri) faktrler olarak sralanmaktadr9. Bireyin i ortamn deerli, yapt ii anlaml ve kendisini gelitirici bulmas, i doyumu asndan nemlidir. Bu durum bireyin yaamdan keyif almas ve yaamnda mutlu olmasn salamaktadr. Dolaysyla iini anlaml bulan bireylerin, iinden ve yaamdan daha fazla doyum aldklar dnlebilir. Bireyin i yaamndan beklentilerinin karlanmas, i doyumunu pozitif ynde etkileyen dier bir unsurdur. Beklentilerin karlanmamas durumunda yaam doyumu olumsuz etkilemektedir10.
smail Durak ATAAY; (1987) letmelerde nsangc Verimliliini Etkileyen Faktrler, MESS Yayn, Eitim Kitaplar Dizisi:19, s.71 5 John B. MINER, (1992) Industrial/Organizational Psychology , McGraw Hill, s.116 6 erif MEK; Tahir AKGEMC; Adnan ELK, (1998) Davran Bilimlerine Giri ve rgtlerde Davran, Nobel Yayn Datm, Ankara, s.160 7 Selami YILDIRIM; (1995) Yneticilerin Algladklar Tatmini, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Cilt: 50, No:12, Ocak-Haziran, s.442, Jerry D. Rogers, Kenneth E. Clow, Toby J. Kash, (1994) Increasing Job Satisfaction of Service Personel, Journal of Services Marketing, Vol:8 No:1, s.15 8 Fred LUTHANS, (1992) Organizational Behaviour, 6th Ed. McGraw Hill, s.126 9 Michael ROSE, (2003) Good Deal, Bad Deal? Job Satisfaction in Occupations, Work, Employment and Society, Vol:17 (3) , s.506 10 K.A.LOSCOCCO; A.R.ROSCHELLE; (1991) Influences on the Quality of Work and Nonwork Life: Two Decades in Review, Journal of Vocational Behavior, Vol: 39, s.182
4

79

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

2. YAAM DOYUMU
Yaamn bir anlam ve dorultusu olduu kanaatini paylaan bireylerin, optimal dzeyde yaam doyumu olan bireyler olduklar ska dile getirilmektedir. ok basit ve net bir ekilde tanmlanan yaam doyumu, gerekte bu denli kolay anlalr bir kavram olarak gzkmemektedir. Bu nedenledir ki, yaznda yaam doyumuna ilikin ok farkl tanmlara rastlanabilmektedir. Yaamn akp giden bir sre olmas ve bireylerin farkl beklenti, ihtiya ve nceliklerinin olmas da tanmlama kstln aklar niteliktedir. Yaam doyumu, bireyin i yaam dndaki duygusal tepkisidir. Yani hayata kar genel tutumudur11. Bir baka tanmda yaam doyumu, genel olarak kiinin kendi yaamndan duyduu memnuniyeti ifade etmektedir12. Genel olarak yaam doyumu, kiinin, i, bo zaman ve dier i d zaman olarak tanmlanan yaama gsterdii duygusal tepki olarak tanmlanabilir13. Dier bir yaklama gre, yaam doyumu, bireyin yaamnda yer alan olgulara dayanarak, znel iyi olma (znel gnen) ve yaam kalitesi hakknda ulat yarglar temsil eder14. Yaam doyumu kavramnn kiiden kiiye farkl alglanma dzeyine bal olarak, kavramn tanmlanmasnda ve kapsamnn belirlenmesinde belirsizlik sz konusudur. Bu nedenledir ki; yaznda ok farkl yaklamlara rastlanlmaktadr. Bireylerin yaam doyumunu etkileyen unsurlar u ekilde sralanmaktadr15; Gnlk yaamdan mutluluk duymak; Yaam anlaml bulmak, Amalara ulama konusunda uyum, Pozitif bireysel kimlik, Fiziksel olarak bireyin kendisini iyi hissetmesi, Ekonomik gvenlik ve Sosyal ilikiler. Yaam doyumu kavramn i yaamndan bamsz ele almak mmkn olmayacaktr. nk yaam doyumunda etkili olan faktrlerin banda bireyin genel yaamnda olduka nemli yer tutan i yaam gelmektedir. Bu balamda i
Mahmut ZDEVECOLU; (2003) Tatmini ve Yaam Tatmini Arasndaki likinin Belirlenmesine Ynelik Bir Aratrma, 11.Ulusal Ynetim ve Organizasyon Kongresi, 22-24 Mays 2003, Afyon, s.697 12 TELMAN ve NSAL; a.g.e., s.18 13 Hong SUNG-MOOK, Effy GIANNAKOPOULOS; (1994) The Relationship Of Satisfaction With Life To Personality Characteristics, Journal of Psychology Interdisciplinary & Applied, Sep 94, Vol. 128 Issue 5,s.547 14 Ahmet Alpay DKMEN; (1995) Doyumu ve Yaam Doyumu likisi, Ankara niversitesi SBF Dergisi, Cilt:50, No:3-4, Haziran-Aralk 15 A. Cutillo SCHMITTER; Life Satisfaction in Centenarians Residing in Long-Term Care, http://www.mmhc.com/articles/NHM9912/cutillo.html , 21.02.2003
11

80

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

yaamndan elde edilen doyum ile yaam doyumu arasnda bir etkileim olduu yerlemi bir kandr.

3. DOYUMU YAAM DOYUMU ETKLEM

Yaam doyumu kavram, bireyin alma yaam ve alma d yaamdaki doyumu ifade etmektedir. Bireyin i yaamnda geirdii zaman dilimi dikkate alndnda i doyumu ile yaam doyumu arasndaki ilikinin varl artc olmayacaktr. Pek ok insann yaamnda iin, merkezi bir neme 16 sahip olmas i doyumu ile yaam doyumu arasndaki ilikinin varln glendiren nemli unsurdur. Bu iliki ilk kez Braysfield, Wells ve Strate tarafndan aratrlmtr17. Yaklak olarak 30 yllk bir sreyi kapsayan srete pek ok aratrma, i doyumunun, bireyin genel yaamna, yaamndaki tutum ve davranlara ve nihayet yaam doyumuna ynelik bir etkisinin olduuna iaret etmektedir18. Aratrma sonularnda, iten alnan tatminin ya da iten kazanlan tecrbelerin, bireyin alma d yaamn, dier bir ifade ile yaamn btnn olumlu etkiledii sonucu kmaktadr. Bireyin i d baarlarnn da, iteki baarlar zerine etkisinin de byk olduu dnlmektedir. Bu bakmdan Quchi ve Price, Japon ynetiminin baarsn alanlarn zel yaamna verilen neme balamaktadr19. Dier yandan, alma yaamndaki doyumsuzluk, mutsuzluk, hayal krkl ve isteksizlik halleri, bireyin genel yaamna etki ederken; bireyin yaamdan da doyum almamaya balamasna neden olabilmektedir. Bu durum bireyin evresini, ailesini ve arkadalk ilikilerini de olumsuz etkileyerek, fiziksel ve ruhsal saln bozabilmektedir20. Sonuta, kiinin mutluluu tm yaam alanlarn ieren bir olaydr. Buna gre, alanlar genel olarak doyuma ulam, ya da yaamn btn iinde

Bu konu hakknda ayrntl bilgi iin baknz: Robert DUBIN, (1956) Industrial Workers Worlds: The Centrel Interests of Industrial Workers, Journal of Social Issues, No:3, s.131-142 17 Thomas CHACKO; (1983), Job and Life Satisfactions: A Casual Analysis of Their Relationships, Academy of Management Journal, Vol:26, No:1, s.163 18 Joseph C. RODE, (2004) Job Satisfaction and Life Satisfaction Revisited: A Longitudinal Test of an Integrated Model, Human Relations, No: 57 (9), s. 1206, Robert RICE, Michael FRONE ve Dean MCFARLIN; (1992) Work-Nonwork Conflict and the Percieved Quality of Life, Journal of Organizational Behavior, Vol:13.,s.155 19 Nermin UYGU, Yasemin ARBAK, Ethem DUYGULU ve Nurcan IRAKLAR, (1998) ve Yaam Doyumu Arasndaki likinin Temel Varsaym Altnda ncelenmesi, DE BF Dergisi, Cilt:13, Say:2, s.193 20 Canan ETNKANAT; (2000) rgtlerde Gdlenme ve Doyumu, An Yaynclk, Ankara, s.48
16

81

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

doyuma ulamam olacaktr. Bylelikle, iten salanan doyumu, yaam alanlarnn tmn ieren, yaam doyumundan ayrmak mmkn deildir21.

4. UYGULAMA
4.1. Aratrmann Amac

Bu almada i doyumu ile yaam doyumu ilikinin varl Bursa ilinde Otomotiv sektrnde gerekletirilen aratrma ile saptanmaya allmaktadr. Bu amala Bursa ilinde faaliyet gsteren 11 otomotiv firmasnda anket gerekletirilerek bulunmaya allmtr.
4.2. rneklem

Aratrmann rnekleme metodunda Olasla dayal olmayan, kolay rnekleme yntemi seilmitir22. Olasla dayal olmayan rnekleme yntemi, aratrmacya kendi yargsna gvenerek oluturaca bir dizi alternatif rnekleme teknikleri sunmaktadr. Kolay rnekleme modeli ile denek bulma konusunda arzu edilen geni kitleye ulama imkn salanm olmaktadr. Hedef ktle, Bursa ilinde imalat sanayindeki iletmelerde alan mavi ve beyaz yakal igcnden olumaktadr. Bu balamda Bursa Sanayi ve Ticaret Odasnn verilerine dayanarak 2001 ylnda en byk 250 firma listesine giren firmalar23 dikkate alnm ve bir rneklem kstlamasna gidilmitir. Bu kstlamada Otomotiv Sektr ele alnmtr. Otomotiv sektrnn tercih edilmesinde Bursa ilinde bu sektrn olduka nemli bir yere sahip olmas gsterilebilir. lk 250 firma sralamasnda yer alan otomotiv sektrndeki firmalar ele alnrken, en az 150 alan olan firmalar rnekleme dhil edilmitir. Bu erevede toplam 23 firma saptanmtr. Yaplan grmeler sonrasnda 11 firmada anket gerekletirilmitir. Datlan 660 formdan 562 form geri toplanarak %85lik bir geri dn gereklemitir. rneklemin demografik dalm Tablo-2de sunulmutur.
4.3. lme Aralar

Doyumu ile yaam doyumu arasndaki ilikinin inceledii almada 2 lekten yararlanlmtr.
Hseyin IZGAR, (Editr) (2003), Endstri ve rgt Psikolojisi, Eitim Kitabevi Yaynlar, No:19, Konya inde; Hseyin IZGAR; Doyumu , s.141 22 Remzi ALTUNIIK, Recai COKUN, Engin YILDIRIM ve Serkan BAYRAKTAROLU; (2001) Sosyal Bilimlerde Aratrma Yntemleri, Sakarya Kitabevi, Adapazar, s.7273 23 2001 yl Bursa'nn 250 Byk Firmas, Bursa Sanayi ve Ticaret Odas http://www.btso.org.tr/btso250firma/firma250.htm , 10.04.2003
21

82

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

Doyumunun lm: Doyumunu lmek amacyla Brayfield ve Rothein24 gelitirdikleri lek bu almada kullanlmtr. Bu lek toplam 5 sorudan olumaktadr. Denekler 5 soruya tamamen katlyorumdan (5) kesinlikle katlmyoruma (1) doru 5 basamakl lekle deerlendirmilerdir. lek daha nce Trkeye uyarlanm olmas nedeniyle, deiiklik yaplmadan kullanlmtr 25. Yaam Doyumunun lm: Yaam Doyumunu tespit etmek amacyla Deiner, Emmons, Larsen, Griffinnin26 gelitirdii Yaam Doyumu lei (Life Satisfaction With Life Scale) kullanlmtr. Bu lek de i doyumu leinde olduu gibi toplam 5 sorudan olumaktadr. Denekler 5 soruya tamamen katlyorumdan (5) kesinlikle katlmyoruma (1) doru 5 basamakl lekle deerlendirmilerdir. lein Trkeye uyarlamas Kker27 tarafndan yaplmtr28.
4.4. Uygulama

Aratrmann uygulanaca 23 iletme ile temas kurulduktan sonra, insan kaynaklar yetkilileri ile aratrmann ierii ve amac hakknda grlp, aratrmaya katlmay kabul eden 11 firmadan gerekli onaylar alnmtr. /Yaam Doyumu soru formunun uygulanmasnda iki yntem izlenmitir. Birinci yntemde, soru formlar bizzat aratrmac tarafndan alanlara uygulanmtr. Bu yntem, uygulamaya katlan iletmelerin ancak %30u tarafndan kabul edilmesi nedeniyle kstl kalmtr. Dier yntem ise, anket formunun, iletmelerin insan kaynaklar blmndeki yetkili kiilerce, alanlara uygulanmas eklinde gereklemitir. Tm anketlerin uygulanmas, yaklak iki aylk bir zaman diliminde tamamlanmtr. Datlan 660 soru formundan ancak 562 formun geri dn olmutur.

Timothy A JUDGE, Shinichiro WATANABE; (1994) Individual Differences In the Nature of the Relationship Between Job and Life Satisfaction, Journal of Occupational & Organizational Psychology, Vol:67, Issue:2, Jun., s.102 25 Anket sorular Nuri BLGN, Sosyal Psikolojide Yntem ve Pratik almalar, Sistem Yaynclk, Ekim 1995, s.160dan alnmtr. 26 Emmons DEINER; Griffin LARSEN;(1985) The Satisfaction with Life Scale, Journal of Personality Assessment, Vol:49. 27 S.KKER, (1991) Normal ve Sorunlu Ergenlerde Yaam Doyumu Dzeyinin Karlatrlmas, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara 28 Sheyla NAL; Rfat KARLIDA; Saim YOLOLU; (2001) Hekimlerde Tkenmilik ve Doyumu Dzeylerinin Yaam Doyumu Dzeyleri le likisi, Klinik Psikiyatri Dergisi, Say:4 , s.114
24

83

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

4.5 Veri Analizi

/Yaam Doyumu likisini lmek amacyla be yz altm iki kiiden toplanan verilerin istatistik analizi, SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 11.0 istatistik program kullanlarak gerekletirilmitir. Verilere, ilk etapta gvenilirlik analizi uygulanmtr. Gvenilirlik analizi (Alpha Deerleri) ile sorularn isel tutarllklar llmtr. Daha sonra, baml deikenler ile demografik deikenleri ilikilendirmek iin Varyans Analizi gerekletirilmitir. Son olarak da korelasyon analizi ve regresyon analizi uygulanarak, deikenler arasndaki iliki belirlenmeye allmtr.

5.BULGULAR
5.1.Gvenilirlik Analizi

Bu blmde aratrmamzda kullanlan leklerin gvenilirlik dzeylerinin saptanmas amalanmtr. Bu balamda i doyumu ve yaam doyumu leklerinin gvenilirlikleri saptanmtr. Yaplan analizde Doyumu leinin Cronbach Alpha deeri 0,7558 kmtr. Ayn ekilde yaplan analizde Yaam Doyumu leinin Cronbach Alpha deeri 0,78 kmtr. Tablo 1: Doyumu ve Yaam Doyumu leklerinin Gvenilirlik Dzeyleri
lekler Doyumu Yaam Doyumu N 555 555 Soru Says 5 5 Alpha ,75 ,78

5.2. Demografik Bulgular

Tablo 2de grld gibi toplam saynn % 48i (269) mavi yakal, %52si (293) beyaz yakaldr. rneklemin %19u (107) kadn, %81i (455) erkek alanlardan olumutur. Kadn alanlarn orannn dk olmasnda, seilen sektrn (otomotiv) olmas bu sektrde ar alma koullarnn bulunmas ile aklanabilir. Deneklerin ya grubu dalmna bakldnda, %12si (72) 1624 ya grubunda, %57si (322) 2534 ya grubunda ve % 25i (145) 3544 ya grubunda yer almaktadr. Bu tablo incelendiinde nemli bir orann (%96) 45 yan altnda olduu ve nemli bir ksmnn ilkretim ve lise mezunu olduu grlmektedir. alanlarn %60 (336) Lise ve lkretim, %40 (221) da Yksek okul ve Faklte mezunu kiilerden olumutur.

84

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

Tablo 2: gcnn Demografik zellikleri

gcnn Nitelii Mavi yakal Beyaz yakal Toplam Cinsiyet Kadn Erkek Toplam Ya 1624 2534 3544 4554 Toplam Eitim Dzeyi lkretim Lise n Lisans Lisans Yksek Lisans Toplam alma Sresi 2 yldan az 25 yl 610 yl 1115 yl 1620 yl 20 yldan fazla Toplam Medeni Durum Bekr Evli Dul/Boanm Toplam lk Evet Hayr Toplam Say 269 293 562 Say 107 455 562 Say 72 322 145 23 562 Say 63 273 33 161 27 557 Say 85 155 161 89 44 27 561 Say 148 403 10 561 Say 154 407 561 % 48 52 100 % 19 81 100 % 12,8 57,3 25,8 4,1 100 % 11 49 6 28 6 100 % 15 28 29 16 8 5 100 % 26 71 2 100 % 28 72 100 85

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

rneklemin alma srelerine gre dalm incelendiinde, tabloda da grld zere alanlarn nemli bir oran (%71) 10 yldan daha ksa sreden beri i hayatnn iindedir. Dier bir ifade ile sadece %29u 10 yldan daha fazla sredir almaktadr. rneklemin, %26s (148) bekr, %71i (403) evli alanlardan olumaktadr. Medeni durumunun tespit edilmesine ynelik soruya verilen cevaplar incelendiinde deneklerin ounluunun evli olduu grlmektedir(%71). rneklemin %72si (407) bu ie sahip olmadan daha nce bir baka ite altn belirtirken, %28si de (154) ilk ileri olduunu belirtmitir.
5.3.Genel Bulgular

Aratrmada yer verilen i doyumu leinin tm sorularna verilen cevaplar t testine tabi tutulmu, i doyumunu ifade eden tek bir tek bir deiken oluturulmutur. Bu ilem sonrasnda genel i doyumu ortalamas 3,8 olarak bulunmutur. Tablo 3: Doyumu Sonular
Doyumu Sorular imi severek yaparm Mutluluu iimdeyken buluyorum Mevcut iimden ok memnunum imi tatsz buluyorum yerinde zaman gemek bilmiyor Doyumu (Genel) Say 557 555 560 553 555 562 Ortalama 4,1274 2,960 3,9071 4,0687 4,1513 3,8458 Standart Sapma ,95957 1,09572 1,01788 ,99034 ,93593 ,71468

doyumu sonularnn, eitli deikenlere gre farkllk arz edip etmedii aadaki tablolarda ele alnmtr. Tablo 4: Doyumu Sonularnn Cinsiyet Deikenine Gre Dalm
Doyumu/Cinsiyet Say Ortalama Kadn 107 3,9056 Erkek 455 3,8316 Toplam 562 3,8458 * (F= 0,924855, p= 0,336618)

doyumu sonularnn, cinsiyet deikenine gre bir farkllk gsterip gstermedii incelenmitir. Buna gre, i doyumu ile cinsiyet arasnda anlaml bir farkllk bulunmamaktadr. (p>0.05) lkemizde gerekletirilen bir aratrmada ise, bayanlarn i doyumu seviyeleri erkeklere oranla daha yksek dzeyde olduu grlmektedir29.
29

ZDEVECOLU, a.g.e., s.701

86

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

Tablo 5: Doyumu Sonularnn Deneklerin Ya Grubuna Gre Dalm

Doyumu/ Ya Say Ortalama 1624 72 3,9326 2534 322 3,8159 3544 168 3,8660 Toplam 562 3,8458 * (F= 0,882, p= 0,415)

Aratrmamzda, i doyumu ile ya deikeni arasnda anlaml bir fark grlmemitir. (p>0.05) Oysa Glenn vd. ile Carell ve Elbert, ve Clerks tarafndan gerekletirilen aratrmalarda ya arttka i doyumunun da ykseldii sonucu elde edilmitir30. Tablo 6: Doyumu Sonularnn Eitim Dzeyine Gre Dalm Say Ortalama 336 3,9346 221 3,703 557 3,8429 * (F= 14, 183, p= 0,00) doyumu ile eitim dzeyi arasnda anlaml bir fark bulunmutur. (p<0.05) Bu sonuca gre, eitim dzeyi yksek olan igcnn, eitim dzeyi dk olan gruba oranla daha dk i doyumuna sahip olduklar grlmektedir. Eitim dzeyi dk olan igcnn, mevcut iini koruma gayreti iinde olmas (i gvencesi) ve ok fazla ilerleme (kariyer) beklentisinin olmamas bu durumu aklayabilecei dnlebilir. Tablo 7: Doyumu Sonularnn Deneklerin alma Srelerine Gre Dalm
Doyumu/alma Sresi Kii Ortalama 2 yldan az 85 3,8064 25 yl 155 3,8038 610 yl 161 3,8767 1115 yl 89 3,8679 16 yldan fazla 71 3,8704 Toplam 561 3,8437 * (F= 0,31373, p= 0,86884)
30

Eitim Dzeyi Lise ve Alt niversite Toplam

Keith DAVIS, (1982) letmede nsan Davran, (ev. Tomris Somay), stanbul letme Fakltesi Yayn, s.100 87

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

doyumunun alanlarn kdemi ile ilikisi aranm ve i doyumu ile alma sresi (kdem) arasnda anlaml bir fark bulunamamtr. (p>0.05) Oysa lkemizde gerekletirilen bir baka almada alma sresinin 5 yl ve daha az olanlarn doyum dzeyi daha fazla alanlara gre daha dk bulunmutur31. Tablo 8: Doyumu Sonularnn alanlarn Aldklar crete Gre Dalm
Doyumu/cret 500 milyonun altnda 500 milyon750 milyon 751 milyon1 milyar 1 milyar zeri Toplam Kii 156 157 99 101 Ortalama 3,8618 3,9356 3,8323 3,6608

513 3,8391 * (F= 3,059968, p= 0,027901)

doyumu ile cret deikeni arasnda anlaml bir farkllk bulunmutur. (p<0.05) Yksek gelir dzeyine sahip grubun, i doyumu dzeyi dk kmtr. Bu veri, bireyin i doyumunun sadece cret deikenine bal olmadn gsteren nemli bir sonutur. Orta dzey gelire sahip olan grubun, i doyumunun yksek olduu tespit edilmitir. doyumu orta dzey olan grubun, ounlukla mavi yakal lise mezunu iiler olduu grlmektedir. Bu durum gz nne alndnda, i gvencesine sahip olmalarnn, i doyumlarnn yksek olmasna neden olduu dnlebilir. Ankete katlan deneklerin yaam doyumu ile ilgili be soru t testine tabi tutulmu ve genel yaam doyumunu ifade eden bir deiken oluturulmutur. Yaam doyumuna ilikin daha sonraki analizlerde tek bana yaam doyumu deikeni kullanlmtr. Bu ilem sonrasnda (t testi) deneklerin yaam doyumu ortalamas 2,77 kmtr. Bu rakamn i doyumu ortalamasnn olduka altnda olmas dikkat ekicidir.

Rfat KARLIDA, Sheyla NAL ve Saim YOLOLU, (2000) Hekimlerde Doyumu ve Tkenmilik Dzeyi, Trk Psikiyatri Dergisi, s.54
31

88

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

Tablo 9: Yaam Doyumu Sonular

Yaam Doyumu Sorular S25 Hayatmdan memnunum S26 Hayatmda sahip olmak istediim hereye sahibim S27 Yaam koullarm pek ok ynleriyle ideallerimi karlyor S28 Tekrar yaasaydm hi bir eyi deitirmezdim S29 Yaam koullarm mkemmeldir Yaam Doyumu (Genel) Say 557 556 556 560 554 554 Ortalama 3,8097 2,4946 2,7680 2,4893 2,3303 2,777 Standart Sapma 1,00701 1,15391 1,11587 1,17817 1,06102 ,8103

Yaam doyumu sonularnn eitli deikenlere gre farkllk gsterip gstermedikleri aadaki tablolarda irdelenmitir. Tablo 10: Yaam Doyumu Sonularnn Cinsiyet Deikenine Gre Dalm
Yaam Doyumu/Cinsiyet Kadn Erkek Toplam Say Ortalama

107 2,9693 455 2,7326 562 2,7776 * (F= 7,477465, p= 0,006445)

Yaam doyumu ile cinsiyet arasnda anlaml fark bulunmaktadr. (p<0.05) Tabloda ortalamalar incelendiinde, kadnlarn yaam doyumunun, erkeklere oranla daha yksek olduu grlmektedir. lkemizde gerekletirilen iki aratrmada da benzer sonu saptanm, kadnlarn yaam doyumu erkeklere gre yksek saptanmtr32. Tablo 11: Yaam Doyumu Sonularnn Deneklerin Eitim Dzeyine Gre Dalm
Yaam Doyumu/Eitim Dzeyi Lise ve Alt niversite Toplam Say 336 221 557 * (F= 8,38284, p= 0,00394) Ortalama 2,8573 2,6550 2,777

32

ZDEVECOLU, a.g.e., s.701, Sheyla NAL, Rfat KARLIDA ve Saim YOLOLU, (2001) Hekimlerde Tkenmilik ve Doyumu Dzeylerinin Yaam Doyumu Dzeyleri le likisi, Klinik Psikiyatri Dergisi, Say:4, s.116 89

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

Yaam doyumu ile eitim dzeyi arasnda anlaml bir fark bulunmutur. (p<0.005) Tablo incelendiinde niversite mezunlarnn yaam doyumlarnn, lise ve alt dzeye oranla daha dk olduu grlmtr. Tablo 12: Yaam Doyumu Sonularnn gcnn Niteliine Gre Dalm
Yaam Doyumu/gcnn Nitelii Mavi yakal Beyaz yakal Toplam * (F= 5,81391, p= 0,01622) Say 269 293 562 Ortalama 2,8633 2,6990 2,7776

Yaam doyumu ile igcnn nitelii arasnda anlaml bir fark bulunmutur. (p< 0.05) Bu sonuca gre mavi yakallarn yaam doyumunun beyaz yakallara oranla yksek olduu grlmektedir. Bu durum beyaz yakallarn gerek gelir dzeyleri gerekse eitim dzeylerinin yksek olmasna bal olarak daha yksek dzeyde beklentiye sahip olmalarna balanabilir. Dier yandan mavi yakal igcnn ise daha mtevaz beklentilerinin olmas, sonucu etkilemi olabilir. doyumu ile yaam doyumu arasndaki ilikiyi incelemek amac ile, bu iki deikene korelasyon ve regresyon analizi uygulanmtr. Tablo 13: Doyumu Yaam Doyumu Korelasyon Tablosu
Deikenler Yaam Doyumu Doyumu Ortalama 2,7777 3,8458 Standart Sapma ,81034 ,71468 Toplam 562 562

Tablo 14: Doyumu Yaam Doyumu Korelasyon Analizi

Yaam Doyumu Sig. *(p=2,049E17) Doyumu 0,3477087 0,000

doyumu ile yaam doyumu arasnda anlaml ve dorusal bir iliki bulunmaktadr. (p<0,05) Bu analiz sonucuna gre yaam doyumu ile i doyumu arasndaki ilikinin pozitif olduu ve bireyin i doyumunun artna bal olarak, yaam doyumunu artmaktadr.

90

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

Tablo 15: Yaam Doyumu Regresyon Analizi

oklu Korelasyon Katsays ,348 Belirleme Katsays ,121 Dzeltilmi Belirleme Katsays (Adj. R Square) ,119 Standart Sapma ,76046

doyumunun, yaam doyumunu aklama dzeyi %12 (adj R kare= 0.119) olarak tespit edilmitir. Bamsz deiken olan i doyumu ile baml deiken olan yaam doyumu arasnda dorusal bir ilikinin varln test etmek iin varyans analizi (ANOVA) yaplmtr. Tablo 16: Doyumu-Yaam Doyumu Regresyon Analizine Ait ANOVA Analizi
Karelerin Toplam (Sum of Squares) 44,538 323,846 368,384 df 1 560 561 Anlamlln Karesi 44,538 ,578 F 77,016 Sig. ,000

Regresyon Res. Toplam

Bu analizde F deerinin 0.05den kk olmas, i doyumu ile yaam doyumu arasnda dorusal bir ilikinin varln gstermektedir. Yaplan test sonucuna gre, i doyumunun yaam doyumunu etkileme katsays Beta=0.348 olarak hesaplanmtr. Bu sonu istatistiksel olarak anlamldr. (F= 77,016 P= ,000) Tablo 17: Regresyon Analizi Beta Deerleri
Model 1 Doyumu Standardize Standardize Edilmi t Edilmemi Katsay Katsay (R Kare) (R Kare) B Std. Hata Beta Deeri 1,261 ,176 7,179 ,394 ,045 ,348 8,776 Baml Deiken= Yaam Doyumu P (nem Dzeyi) ,000 ,000

Aratrmada i doyumunun, yaam doyumunu aklama dzeyi %12 (adj R kare= 0.119) olarak saptanmas dier aratrma sonular ile rtmektedir. (Rice, Near, Hunt, 1979; Near, Smith, Hunt, 1978, 1980,1984; Near, Rice, Hunt, 1986; London, Crandall, Seals, 1977) Bu aratrmalarda, i yaamndan elde edilen doyumun, yaam doyumundaki deiimlerin yaklak %5 ile 10nunu aklayabileceini saptanmtr33.
33

Janet P.NEAR; Robert W. RICE; Raymond G. HUNT; (1978) Work and Extra Work Correlates of Life and Job Satisfaction, The Academy of Management Journal, Vol:21, Issue:2, June. 91

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

6. SONU VE GENEL DEERLENDRME

doyumu ile yaam doyumu arasndaki ilikiyi test etmek amacyla yaplan korelasyon analizinde, anlaml bir iliki tespit edilmitir. Buna gre, doyumu ile yaam doyumu arasnda pozitif bir iliki vardr ifadesine yer verilebilir. Bu iki deiken arasnda orta dzeyde bir iliki olmas, yaam doyumu ierisinde i doyumunun nemli bir yeri olduunu gstermektedir. Genel boyutlar ile ele alndnda tm deneklerin yaam doyumu ortalamas 2,777 iken; i doyumu ortalamalar 3,845819 kmtr. Bu durum, alanlarn yaam doyumu sorularnda gerek dncelerini yansttklarn, i doyumu sorularnda ise daha ok arzu edilen cevaplar34 vermi olabileceklerini iaret etmektedir. lkemizde gerekletirilen bir baka aratrmada da benzer sonu km, deneklerin yaam doyumu dzeyi i doyumundan dk kmtr35. Aratrmada bamsz deikenlerin analizlerinde ulalan sonular aada irdelenmitir. doyumu sonular, bamsz deiken olarak nitelendirilebilecek, ya, cinsiyet, medeni durum, igcnn nitelii ve eitim dzeyi deikenleri ile deerlendirildiinde sadece eitim dzeyi deikeninde bir farkllk grlmektedir. niversite mezunlarnn i doyumlar, ilkretim ve lise mezunu gruba gre dk kmtr. Bu sonu, nitelikli igcnn tatminin daha zor salandna iaret etmektedir. Aksi takdirde, lise mezunu ve alt grubun i doyumunun dk kmas beklenecekti. Bu sonuta, seilen sektrn zellikleri de etkili olmu olabilir. Yaam doyumuna ilikin incelemede ise, cinsiyet ve igcnn nitelii deikenleri farkllk arz etmektedir. Cinsiyet deikeni ele alndnda kadn alanlarn yaam doyumunun, erkek alanlarn yaam doyumundan yksek kt grlmektedir. Dier yandan mavi yakal alanlarn da beyaz yakal alanlara oranla daha yksek yaam doyumuna sahip olduklar saptanmtr. Tm sonular ele alndnda, i doyumu ile yaam doyumu arasnda ift ynl pozitif bir ilikinin varl grlmektedir. Yaam doyumu, genel anlamda, bireyin, i, bo zaman ve dier i d zaman olarak tanmlanan yaama gsterdii duygusal tepki olarak tanmlanmaktadr. Bireyin yaam doyumunu birok deikenin etkiledii grlmektedir. Yaam doyumunu etkileyen en nemli unsurlardan birisi bireyin alma yaamdr.
doyumu konusundaki sorular cevaplayan iilerin tutumlarn belirtirken, ynetimin olumsuz yaklam sergileyebilecei endiesi ile gereki yaklamlar yanstmam olabilecekleri bir olaslk olarak dikkate alnmaldr. Bu durumda alanlar aslnda i doyumunu etkileyen unsurlara gerek dncelerinin yerine, genel olarak beklenen cevaplar verme eiliminde olabilirler. Normal artlarda yaam doyumunun i doyumundan olduka dk kmas ok fazla beklenen bir sonu deildir. 35 ZDEVECOLU, a.g.e., s. 701
34

92

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

Bireyin alma yaamnda gerekleen olumlu ya da olumsuz olaylarn, genel yaam doyumunun nemli bir belirleyicisi olduu dnlmektedir. Hatta bireyin alma yaamndaki i yapma tarznn bireyin i d yaamndaki davran ve yaam biimini etkiledii bilinmektedir. Bu konudaki genel kan kol gcne dayal alan mavi yakal igcnn youn i yaamndan sonraki zaman dilimlerini evde televizyon izleme vs pasif serbest zaman aktiviteleri ile geirdikleri ska dile getirilen bir rnektir. yaamnda geni sosyal an iinde yer alan bireylerin i dndaki genel yaamlarnda da bu evreleri ile sosyal yaamlarn devam ettikleri gzlenmekte ya da sosyalliklerini i d yaamlarna tadklar bilinmektedir. Bu durumda, bireylerin genel yaam doyumunda i yaamlarndaki olumu yapnn olumlu etkisi dikkati ekmektedir. almann anlam ile yaam doyumu arasndaki ilikinin test edildii bu alma, farkl rneklemlere ve sektrlere uygulanarak daha farkl bulgular elde edilebilir. Ayrca, bu almada, altn yakal36 igcne uygulanmak istenmi, ancak yaplan pilot almada, iletmelerimizin tanmladklar altn yakal igc zellikleri ile yaznda deinilen zellikler arasnda esasl farklar bulunmutur. Bu nedenle aratrmaya altn yakal igcnn dhil edilmesi dncesinden vazgeilmitir. Altn yakal igcnn zelliklerinin lkemiz iletmelerince daha net ortaya kmas ile bu gruba ynelik aratrmalarn yaplmas nerilmektedir. almada i doyumu ve yaam doyumu sonularna ulalm ve genel olarak i doyumu yaam doyumundan daha yksek kmtr. Bu duruma neden olarak bireylerin i doyumuna ynelik sorularda beklenilen cevaplar verme eilimi gstermeleri, bylece i doyumu orannn, yaam doyumu oranndan yksek olmasna yol at dnlebilir. Yaplan aratrma sonucuna gre, alma yaamndan elde edilen doyum ile yaam doyumu arasnda anlaml bir iliki bulunmutur. Ayrca alma yaamndaki doyum dzeyinin genel yaam doyumunu aklama oran da %12 olarak saptanmtr.

Altn Yakallar olarak adlandrlan bilgi iileri, beyaz yakal iinin kafasn, mavi yakal iinin kolunu birletiren, yksek vasfl ve ok ynl ii olarak tanmlanmaktadr. Saylar giderek artan ve her geen gn mavi ve beyaz yakal alanlarn yerini alan altn yakallarn mavi ve beyaz yakal geleneksel alanlarla karlatrldnda, daha bamsz ve daha retken olduklar grlmektedir. Bu kavram iin ayrntl bilgi iin baknz: Mustafa Yaar TINAR; 2000li Yllarda alan nsan, g, Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi, Cilt:2 Say:1, 2000, http://www.isguc.org/tinar1.htm, ve Rob BUSSELL; Continuous Improvement: Workers with Golden Collars, http://www.circuitree.com/CDA/ArticleInformation/features /BNP__Features__Item/0,2133,2196,00.html, Akn KESER; (2003) almann Anlam, nsan Yaamndaki yeri ve Yaam Doyumu zerine Bir Uygulama, Yaynlanmam Doktora Tezi, Bursa, ss.44-45
36

93

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

KAYNAKLAR:

ALTUNIIK, Remzi; COKUN, Recai; YILDIRIM, Engin ve BAYRAKTAROLU, Serkan; (2001) Sosyal Bilimlerde Aratrma Yntemleri, Sakarya Kitabevi, Adapazar ATAAY, smail Durak; (1987) letmelerde nsangc Verimliliini Etkileyen Faktrler, MESS Yayn, Eitim Kitaplar Dizisi:19. BLGN, Nuri; (1995) Sosyal Psikolojide Yntem ve Pratik almalar, Sistem Yaynclk, stanbul. BUSSELL, Rob; Continuous Improvement: Workers with Golden Collars, http://www.circuitree.com/CDA/ArticleInformation/features/BNP__Features__Item/ 0,2133,2196,00.html Bursa Sanayi ve Ticaret Odas Web Sitesi, http://www.btso.org.tr/btso250firma/firma250.htm CHACKO, Thomas I. (1983), Job and Life Satisfactions: A Casual Analysis of Their Relationships, Academy of Management Journal, Vol:26, No:1. ETNKANAT, Canan; (2000) rgtlerde Gdlenme ve Doyumu, An Yaynclk, Ankara DEINER Emmons ve LARSEN,Griffin; (1985) The Satisfaction with Life Scale, Journal of Personality Assessment, Vol:49. DAVS, Keith; (1982) letmede nsan Davran, (ev.Tomris Somay), stanbul letme Fakltesi Yayn DKMEN, Ahmet Alpay; (1995) Doyumu ve Yaam Doyumu likisi, Ankara niversitesi SBF Dergisi, Cilt:50, No:3-4, Haziran-Aralk. DOLAN, Shimon L., GOSSELIN, Eric; (2000) Job Satisfaction and Life Satisfaction: Analysis of a Reciprocal Model with Social Demographic Moderators, Journal of Economics Literature Classification.D23, J20, J28. DUBIN, Robert; (1956) Industrial Workers Worlds: The Centrel Interests of Industrial Workers, Journal of Social Issues, No: IZGAR, Hseyin; (2003), Endstri ve rgt Psikolojisi, Eitim Kitabevi Yaynlar, No:19, Konya JUDGE Timothy A., WATANABE, Shinichiro;(1994) Individual Differences In the Nature of the Relationship Between Job and Life Satisfaction, Journal of Occupational & Organizational Psychology, Vol:67, Issue:2, Jun. JUDGE Timothy A., WATANABE, Shinichiro; (1993) Another Look at the Job Satisfaction - Life Satisfaction, Journal Of Applied Psychology, Vol:78, No:6. KARLIDA, Rfat; NAL, Sheyla ve YOLOLU, Saim; (2000) Hekimlerde Doyumu ve Tkenmilik Dzeyi, Trk Psikiyatri Dergisi KESER, Akn; (2003) almann Anlam, nsan Yaamndaki yeri ve Yaam Doyumu zerine Bir Uygulama, Yaynlanmam Doktora Tezi, Bursa. LOSCOCCO, K.A., ROSCHELLE, A.R.; (1991) Influences on the Quality of Work and Nonwork Life: Two Decades in Review, Journal of Vocational Behavior, Vol: 39. LUTHANS, Fred; (1992) Organizational Behaviour, 6th Ed. McGraw Hill MINER, John B.; (1992) Industrial/Organizational Psychology , McGraw Hill

94

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

NEAR, Janet P.; RICE Robert W.; HUNT, Raymond G.; (1978) Work and Extra Work Correlates of Life and Job Satisfaction, The Academy of Management Journal, Vol:21, Issue:2, June. NEAR, Janet P.; RICE Robert W.; HUNT, Raymond G.; SMITH, Ann; (1983) Job Satisfaction and Nonwork Satisfaction As Components of Life Satisfaction, Journal of Applied Psychology, Vol:13. ZDEVECOLU, Mahmut; (2003) Tatmini ve Yaam Tatmini Arasndaki likinin Belirlenmesine Ynelik Bir Aratrma, 11.Ulusal Ynetim ve Organizasyon Kongresi, 22-24 Mays 2003, Afyon. RICE, Robert W; FRONE Michael R.; MCFARLIN, Dean B.; (1992) WorkNonwork Conflict and the Percieved Quality of Life, Journal of Organizational Behavior, Vol:13. RODE, Joseph C. ; (2004) Job Satisfaction and Life Satisfaction Revisited: A Longitudinal Test of an Integrated Model, Human Relations, No: 57 (9) ROGERS, Jerry D.; CLOW, Kenneth E.; KASH, Toby J.; (1994) Increasing Job Satisfaction of Service Personel Journal of Services Marketing, Vol:8 No:1 ROSE, Michael; (2003) Good Deal, Bad Deal? Job Satisfaction in Occupations, Work, Employment and Society, Vol:17 (3) SLAH, Mehmet; (2000) alma Psikolojisi, Selim Kitabevi, Ankara SUNG-MOOK, Hong; GIANNAKOPOULOS, Effy; (1994) The Relationship Of Satisfaction With Life To Personality Characteristics, Journal of Psychology Interdisciplinary & Applied, Vol. 128 Issue 5, Sep 94 MEK, erif; AKGEMC, Tahir; ELK, Adnan; (1998) Davran Bilimlerine Giri ve rgtlerde Davran, Nobel Yayn Datm, Ankara. SCHMITTER, A. Cutillo; Life Satisfaction in Centenarians Residing in Long-Term Care, http://www.mmhc.com/articles/NHM9912/cutillo.html , 21.02.2003 TAIT, M.; M. PADGETT; BALDWIN, T.T.; (1989) Job and Life Satisfaction: A Reevulation of the Strength of the Relationship and Gender Effects as a Function of Date Study, Journal of Applied Psychology, Vol:74. TELMAN, Nursel; NSAL, Pnar; (2004) alan Memnuniyeti, Epsilon Yaynevi, stanbul TINAR, Mustafa Yaar; 2000li Yllarda alan nsan, g, Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi, Cilt:2 Say:1, 2000, http://www.isguc.org/tinar1.htm UYGU, Nermin, ARBAK; Yasemin, DUYGULU; Ethem; IRAKLAR, Nurcan, (1998) ve Yaam Doyumu Arasndaki likinin Temel Varsaym Altnda ncelenmesi, DE BF Dergisi, Cilt:13, Say:2. NAL, Sheyla; KARLIDA, Sheyla ve YOLOLU, Saim; (2001) Hekimlerde Tkenmilik ve Doyumu Dzeylerinin Yaam Doyumu Dzeyleri le likisi, Klinik Psikiyatri Dergisi, Say:4 YETM, nsal; (2001), Toplumdan Bireye Mutluluk Resimleri, Balam Yaynlar, stanbul. YILDIRIM, Selami; (1995) Yneticilerin Algladklar Tatmini, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Cilt: 50, No:1-2, Ocak-Haziran.

95

 Doyumu ve Yaam Doyumu likisi:

96