Knjiga Gamulin Patofiziologija

2.
izmijenjeno i dopunjeno izdanje Ponavljanje za ispit
Zagreb, 14. sijenja 2002.
Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%
Stranica 2 od 82
PREDGOVOR
)a !veo"u rado!t* udo!tojio !a+ !e i"a, dovr-iti ovu !,ri"tu i na,on njeno. "rijevre+eno.* +o/e+o rei i 01eta i danja2 ,ona&no i la i "ot"uno* ali !e nada+ da nee 1iti i ,ona&no i danje* jer !e nano!t i vre+ena u vrije+e +ijenja* "a ta,o i "ato3i iolo.ija% Pato3i iolo.ija je .rana +edicine* "olu ,lini&,a* "olu ne,lini&,a ,oja ju "ove uje% 4e "ato3i iolo.ije nije +o.ue ra u+ijevanje 1rojnih "roce!a ,oji !e do.a5aju u or.ani +u% )e na+ ,oli,o je i!tina* ali +e5u !tudenti+a je u +oje vrije+e ,olala 0.la!ina2 da vijee 3a,ulteta ra +i-lja o u,idanju ovo. ,ole.ija% Mi!li+ da to nije do1ro* jer 1i !e to .radivo +oralo 0 a,a&iti2* tj% "ri"ojiti ne,o+ dru.o+ ,ole.iju* a to 1i vjerojatno 1ila interna +edicina ,oja je iona,o dovoljno te-,a da 1i ju jo- "oveavali !a !adr/aje+ "ato3i iolo.ije% Po!toji jo- jedan "ro1le+% Pro3e!ori ,oji dana! dr/e "redavanja ui+e ,ole.ija interna +edicina ni!u ,o+"etentni da dr/e te+e i "ato3i iolo.ije* jer !u oni i vr!ni ,lini&ari* ali tre1ali 1i !voje nanje natno una"rijediti i "odru&ja nano!ti da 1i 1ili do!tojni "redava&i dijela "ato3i iolo.ije% A,o !e to u,idanje i "rovede* nat u da !a+ i+ao &a!t !lu-anja "ato3i iolo.ije "o !taro+ o1ra!cu i od "ro3e!ora Pe erovia* jer na+ !vi+a on +o/e 1iti u oran "ri+jer i!,u!no. "redava&a ,oji ne ao!taje a vre+eno+ i od ,oje. +o/ete do1iti !ve "odat,e ,oji va! ani+aju% A,o ih ,oji+ !lu&aje+ ne na* vrlo e va! rado u"utiti na i vor u ,oje+ +o/ete nai tra/ene od.ovore% Pri i rad1i ovih !,ri"ta !a+ !e vodio ti+e da "o,u-a+ i!"raviti ne,e .rje-,e ,oje !e nala e u !,ri"ta+a ,oje ,olaju o,olo% Pre+da ne+a+ !tru&no. recen enta +i!li+ da je ovo jedno vrijedno djelo ,oje e !e i!"latiti 1udui+ nara-taji+a !tudenata% 6adio !a+ .a "ot"uno ne"ro3itno i "redao !tudenti+a da 1i +o.li "onoviti i 1olje !hvatiti "itanja i "ato3i iolo.ije% S,ri"ta ni!u dovoljna a u&enje 7eventualno ne,a "itanja8* ali do!ta +o.u "o+oi "ri "onavljanju .radiva% 9ao i !,ri"ta i "atolo.ije i ova e !,ri"ta tre1ati 1iti a1ranjena* ali to tre1ate !hvatiti* jer "ro1le+ nije ljutnja "ro3e!ora* ne.o je !tav !veu&ili-ta da ne!tru&ne o!o1e ni!u ,o+"etentne a "i!anje na!tavnih -tiva i !to.a !e !vi +aterijali ,oji !u i dani van nadle/nih avoda !+atraju ile.alni+% 9riti,e a "i!anje !,ri"te ne "rihvaa+* a ni od.ovorno!t% :e ,ad !a+ "o+i!lio da !a+ i ja o!o1a ,oja !a+o daje ,riti,e* a ne nudi i rje-enja i a-la je ova !,ri"ta% A,o i+ate ,riti,u* dajte je "i!anje+ nove !,ri"te ili "o1olj-anje+ !ada-nje 7uvije, od +ene +o/ete do1iti di.italni "ri+jera,8% Pre"oru&a+ i odla!,e na !lu-anje i!"ita ,od "ro3e!ora Pe erovia* jer !a+o na taj na&in !e +o/ete u"o nati dovoljno !a i!"ito+ i ra a1rati ,oli,o je ui!tinu i!"it jedno!tavan a,o na odre5eni na&in od.ovarate* jer "ro3e!or "rven!tveno te/i ra u+ijevanju .radiva* a "o!e1no "re,o "ri+jera% Ia,o ,olaju ra ne .la!ine* one 3un,cioniraju !a+o do, ne "o!lu-ate 1ar dva "uta i!"it* a dalje ete !hvatiti da "ro3e!or nije "revi-e ahtijevan* ne.o +i na ,rivi na&in nau&i+o% I to.a ra lo.a* i da ne 1i u&ili ne,e !tvari u alud* 1udite na "redavanji+a i "o!lu-ajte ,oji i!"it% ;eli+ va+ "uno !ree "ri "ola.anju ovo. doi!ta va/no. i!"ita* autor
Stranica ( od 82
SA<6;AJ=
PREDGOVOR.....................................................................................................................................................................................3 1. BOLEST OPI IMBENICI, RAZVOJ I ISHOD ..................................................................................................................6 2. POREMEAJ FUN CIJE HOMEOSTATS IH MEHANIZAMA.........................................................................................6 3. NAELA PROCJENE FUN CIJS IH SUSTAVA...................................................................................................................! ". REA TIVNOST I ONSTITUCIJA, ADAPTACIJA...............................................................................................................! #. NASLJE$E, O OLI% I PATOLO% I PROCES........................................................................................................................! 6. ETIOLO% I IMBENICI I PATOGENETS I MEHANIZMI................................................................................................& !. POREMEAJI DNA.......................................................................................................................................................................& &. POREMEAJI POPRAV A DNA...............................................................................................................................................& '. POREMEAJI BROJA ROMOSOMA.....................................................................................................................................& 1(. POREMEAJI GRA$E ROMOSOMA..................................................................................................................................' 11. POREMEAJI GENS E E SPRESIJE...................................................................................................................................' 12. POREMEAJI TRANS RIPCIJE I TRANSLACIJE.............................................................................................................' 13. NASLJEDNE ENZIMOPATIJE, POREMEAJI TRANSPORTNIH, STRU TURNIH I RECEPTORS IH BJELANEVINA......................................................................................................................................................................1( 1". POREMEAJI FUN CIJE STANINE MEMBRANE I POJEDINIH ORGANELA......................................................1( 1#. REA CIJA NA OZLJEDU I PATOGENEZA SMRTI STANICE.......................................................................................1( 16. POREMEAJI ENERGETS OG METABOLIZMA............................................................................................................11 1!. HIPO SIJE I CIJANOZE.........................................................................................................................................................11 1&. POSLJEDICE HIPO SIJE, OMPENZACIJS I MEHANIZMI......................................................................................11 1'. DISENZIMATS E HIPOENERGOZE...................................................................................................................................11 2(. SUPSTRATNE HIPOENERGOZE...........................................................................................................................................12 21. POREMEAJI METABOLIZMA UGLJI OHIDRATA......................................................................................................12 22. HIPERGLI EMIJE, PATOFIZIOLOGIJA %EERNE BOLESTI.....................................................................................13 23. HIPOGLI EMIJE......................................................................................................................................................................13 2". POREMEAJI METABOLIZMA LIPIDA.............................................................................................................................1" 2#. ATEROS LEROZA)ETIOPATOGENEZA I POSLJEDICE...............................................................................................1" 26. PATOFIZIOLOGIJA POTHRANJENOSTI I PRETILOSTI...............................................................................................1# 2!. POREMEAJI METABOLIZMA BJELANEVINA...........................................................................................................16 2&. RAZVOJ I POSLJEDICE MANJ A BJELANEVINA.......................................................................................................16 2'. POREMEAJ PROMETA SPECIFINIH METABOLI IH TVARI..............................................................................16 3(. HIPOVITAMINOZE..................................................................................................................................................................1! 31. POREMEAJI VOLUMENA I OSMOLARNOSTI IZVANSTANINE TE UINE......................................................1& 32. POREMEAJI PROMETA TE UINE ROZ APILARNU MEMBRANU.................................................................1' 33. MEHANIZMI NASTAN A EDEMA PRI POREMEAJIMA POJEDINIH ORGANS IH STRU TURA.................2( 3". POREMEAJI PROMETA ALIJA.......................................................................................................................................2( 3#. POREMEAJI PROMETA ALCIJA I FOSFORA.............................................................................................................21 36. PATOFIZIOLOGIJA POREMEAJA ACIDO)BAZNE RAVNOTE*E............................................................................22 3!. RESPIRACIJS A ACIDOZA I AL ALOZA........................................................................................................................23 3&. METABOLI A ACIDOZA I AL ALOZA..........................................................................................................................23 3'. POREMEAJI REGULACIJE ENDO RINOG SUSTAVA................................................................................................2" "(. ENDO RINOPATIJE ZBOG POREMEAJA LUENJA HORMONA I POREMEAJA CILJNOG T IVA..........2" "1. POREMEAJI FUN CIJE HIPOFIZE..................................................................................................................................2" "2. POREMEAJ FUN CIJE %TITNJAE.................................................................................................................................2# "3. POREMEAJI FUN CIJE ORE NADBUBRE*NE *LIJEZDE.....................................................................................2# "". POREMEAJI FUN CIJE PARATIREOIDNIH *LIJEZDA.............................................................................................26 "#. PATOFIZIOLO% A ULOGA BIOGENIH AMINA, PLAZMA ININS OG SUSTAVA I OMPLEMENTA............26 "6. PATOFIZIOLO% I ZNAAJ PROSTAGLANDINA I LEU OTRIENA .........................................................................2' "!. IMBENICI RASTA I CITO INI...........................................................................................................................................2' "&. PATOFIZIOLO% I ZNAAJ SLOBODNIH ISI OVIH RADI ALA I DU%INOG MONO SIDA........................3( "'. POREMEAJI NEUROVEGETATIVNE REGULACIJE....................................................................................................3( #(. UZROCI NASTAN A OSJETA BOLI....................................................................................................................................31 #1. VRSTE BOLI...............................................................................................................................................................................32 #2. POREMEAJI TERMOREGULACIJE..................................................................................................................................32 #3. HIPOTERMIJA..........................................................................................................................................................................32 #". VRSTE I PATOGENEZA VRUICA......................................................................................................................................32 ##. IMUNOLO% A PREOSJETLJIVOST....................................................................................................................................33 #6. AUTOIMUNOST........................................................................................................................................................................3" #!. PRIRO$ENA I STEENA IMUNONEDOSTATNOST........................................................................................................3# #&. PATOFIZIOLOGIJA A UTNE UPALE.................................................................................................................................36 #'. EMIJS I POSREDNICI A UTNE UPALE........................................................................................................................3! 6(. RONINA UPALA..................................................................................................................................................................3&
Stranica $ od 82
61. VRSTE I PATOGENEZA %O A..............................................................................................................................................3' 62. PATOFIZIOLO% I TIJE %O A..........................................................................................................................................."( 63. POREMEAJ POJEDINIH ORGANS IH SUSTAVA U %O U........................................................................................."1 6". STUPNJEVI I ETIOPATOGENEZA POREMEAJA SVIJESTI......................................................................................."2 6#. OME I VRSTE OME............................................................................................................................................................"2 66. SIN OPA....................................................................................................................................................................................."3 6!. ARCINOGENEZA) EMIJS A, FIZI ALNA I BIOLO% A..........................................................................................."3 6&. ON OGENI I ANTION OGENI............................................................................................................................................."3 6'. PATOGENEZA ZLOUDNE PREOBRAZBE......................................................................................................................."" !(. MEHANI E OZLJEDE I REA CIJA ORGANIZMA NA OZLJEDU............................................................................"" !1. PATOFIZIOLOGIJA OPSE*NOG NAGNJEENJA T IVA I E SPLOZIVNIH TRAUMA........................................"# !2. TOPLOTNE OZLJEDE I OZLJEDE ELE TRINOM STRUJOM..................................................................................."6 !3. PATOFIZIOLO% I UINCI ULTRA RAT IH VALOVA I OPTI OG ZRAENJA..............................................."! !". PATOFIZIOLOGIJA UINCI IONIZACIJS OG ZRAENJA........................................................................................."& !#. A UTNA I RONINA RADIJACIJS A BOLEST............................................................................................................"' !6. SENOBIOTICI I ORGANIZAM ..........................................................................................................................................."' !!. INFE CIJA HEMATOLO% E I METABOLI E PROMJENE AO REA CIJA ORGANIZMA ........................#( !&. FO ALOZE................................................................................................................................................................................#1 !'. MI ROBIJALNI ENDO ARDITIS........................................................................................................................................#1 &(. POREMEAJI GRA$E I FUN CIONIRANJA OLAGENA............................................................................................#2 &1. METABOLI I POREMEAJI O%TANOG SUSTAVA..................................................................................................#2 &2. ANEMIJE ETIOPATOGENEZA I POSLJEDICE..............................................................................................................#3 &3. POREMEAJI U STVARANJU I SAZRIJEVANJU ERITROCITA..................................................................................#3 &". POREMEAJI SINTEZE I GRA$E HEMOGLOBINA.......................................................................................................#" &#. HEMOLITI E I POSTHEMORAGIJS E ANEMIJE.......................................................................................................#" &6. POREMEAJI BROJA I FUN CIJE LEU OCITA............................................................................................................## &!. S LONOST RVARENJU.......................................................................................................................................................## &&. POREMEAJI BROJA I FUN CIJE TROMBOCITA........................................................................................................#6 &'. POREMEAJI PLAZMATS IH IMBENI A ZGRU%AVANJA.....................................................................................#6 '(. S LONOST ZGRU%AVANJU TROMBOZA I TROMBOEMBOLIJA...........................................................................#6 '1. POREMEAJI PUNJENJA SRCA I FUN CIJE SRANIH ZALISA A.........................................................................#! '2. POREMEAJI STVARANJA I %IRENJA IMPULSA U SRCU...........................................................................................#& '3. ISHEMI A O%TEENJA MIO ARDA I POSLJEDICE..................................................................................................#' '". OPTEREENJE SRCA, DINAMI A I POSLJEDICE HIPERTROFIJE..........................................................................61 '#. PATOGENEZA INSUFICIJENCIJE SRCA, OMPENZACIJAS I MEHANIZMI........................................................62 '6. RAZVOJ I POSLJEDICA DE OMPENZACIJE SRCA.......................................................................................................63 '!. PATOFIZIOLOGIJA ARTERIJS E HIPERTENZIJE........................................................................................................63 '&. PATOFIZIOLOGIJA ARTERIJS E HIPOTENZIJE..........................................................................................................6" ''. PATOGENEZA RESPIRACIJS E INSUFICIJENCIJE......................................................................................................6# 1((. POREMEAJI VENTILACIJE ALVEOLA.........................................................................................................................66 1(1. POREMEAJI VENTILCIJS O)PERFUZIJS OG ODNOSA........................................................................................6! 1(2. POREMEAJI DIFUZIJE PLINOVA U PLUIMA...........................................................................................................6& 1(3. POREMEAJI PROMETA TE UINE I CIR ULACIJE U PLUIMA.......................................................................6' 1(". PATOFIZIOLOGIJA A UTNE BUBRE*NE INSUFICIJENCIJE..................................................................................!( 1(#. PATOFIZIOLOGIJA RONINE BUBRE*NE INSUFICIJENCIJE..............................................................................!1 1(6. POREMEAJI FUN CIJE GLOMERULA I TUBULA.....................................................................................................!1 1(!. POREMEAJI FUN CIJE *DRIJELA I JEDNJA A.......................................................................................................!3 1(&. POREMEAJI FUN CIJE *ELUCA, UL USNA BOLEST............................................................................................!3 1('. POREMEAJI FUN CIJE TAN OG CRIJEVA, MALAPSORPCIJS I SINDROM..................................................!" 11(. POREMEAJI FUN CIJE GU%TERAE...........................................................................................................................!# 111. PROLJEV I ONSTIPACIJA.................................................................................................................................................!# 112. PATOFIZIOLOGIJA ILEUSA...............................................................................................................................................!6 113. POREMEAJI METABOLI IH FUN CIJA JETRE.....................................................................................................!6 11". PATOGENEZA *UTICE.........................................................................................................................................................!6 11#. VIRUSNI HEPATITIS.............................................................................................................................................................!! 116. POREMEAJI LUENJA *UI I ENTEROHEPATI E CIR ULACIJE *UNIH SOLI......................................!& 11!. UTJECAJ POREMEAJA JETRENE FUN CIJE NA DRUGE ORGANS E SUSTAVE...........................................!& SASTOJCI RVI U NORMALI OD ODRASLIH.....................................................................................................................!' ISPITNA PITANJA...........................................................................................................................................................................&(
Stranica > od 82
1. BOLEST OPI IMBENICI, RAZVOJ I ISHOD

Bolest je u irem smislu poremeaj zdravlja, a u uem smislu nozoloki entitet s odreenom etiologijom i patogenezom.
Tijek b !e"#i$
4ole!t +o/e 1iti +,-./+ i ,01/23/+% Po!toje i "rijela na !tanja i +e5u a,utne i ,roni&ne 1ole!ti i to !u 4-5+,-./+ i* i ni+no* 4-5,01/23/+ 1ole!t% A,o je ne,a 1ole!t i+a vrlo 1r i ra voj na iva+o je 670+,-./18% 9roni&ne 1ole!ti +o.u na!tati i a,utnih 1ole!ti* ali 1ole!t +o/e a"o&eti ,ao ,roni&na% 9roni&ne !e 1ole!ti o1i&no ra vijaju du.o i traju do/ivotno% @ odre5eno+ vre+enu !e +o/e do.oditi i "o.or-anje !i+"to+a ,roni&ne 1ole!ti* "a ,a/e+o da je na!tu"ila +,-.29+:2;+ ,roni&ne 1ole!ti% Po!toje i ra ni !tu"njevi inten iteta 1ole!ti u ,oje+ 1ole!t +o/e 1iti* a to !u= #% S-6,<2/23,2 4.+=2;* 1ole!t nije a+jetljiva* 1ole!t !e +o/e ot,riti ne,i+ 1io,e+ij!,i+ "retra.a+a* i to o1i&no !lu&ajno% )a iva+o je jo- i 2/+6+07/./18 ili <+.7/./18 1ole!ti% 2% B<+>+ 51<74.* 1ole!t i+a 1la.e !i+"to+e i ne o.rani&ava 1ole!ni,u redovite /ivotne a,tivno!ti% 6je-ava !e a+1ulantno% (% J+4/+ 51<74.* 1ole!t u ,ojoj !u ja!no i ra/eni !i+"to+i% 4ole!ni, je djelo+ice ve an a "o!telju% $% T7?,+ 51<74.* 1ole!t ,oja 1ole!ni,a ve/e a "o!telju i !i+"to+i !u i ra/eni u te-,o+ o1li,u% @ ,rajnje+ !tu"nju je u.ro/en 1ole!ni,ov /ivot% >% T7082/+</+ 51<74.* o1i&no !tadij ,oji+ avr-avaju +ali.ne 1ole!ti% 9od 1ole!ni,a !e javlja ,ahe,!ija i 1ole!ni, je +ori1undan#% Po!toje i ra ne 3a e 1ole!ti= #% Po&etna ili latentna 3a a 1ole!ti% Ovo+ 3a o+ u "ravilu "o&inju !ve 1ole!ti* a njeno trajanje* ,ao i trajanje o!talih 3a a 1ole!ti* je individualno% 9ad je 1ole!t in3e,tivna* ovaj !tadij je 2/,-5+:2;+% 2% U@1=/+ ili 601=018+</+ A+9+ 1ole!ti% Fa a u ,ojoj !e "ojavljuju o"i !i+"to+i* tj% "ri+jeuje !e da ! "acijento+ nije !ve u redu% Si+"to+i !u n"r%= .lavo1olja* +ala,!alo!t* vruica* A (% F+9+ 290+B7/7 51<74.2% Fa a u ,ojoj !e 1ole!t i ra/ava !"eci3i&ni+ !i+"to+i+a i u ovoj 3a i je "relo+ni trenuta, hoe li 1ole!t ii "re+a exitus laetalis% $% F+9+ 07>0742;7 51<74.2% Fa a u ,ojoj !e !i+"to+i "ovla&e 1r/e ili !"orije% Po.or-anje !i+"to+a na iva+o exacerbatia* a "o.or-anje 1ole!ti recrudescentia% >% F+9+ 1610+@,+ ili reconvalescentia% O"orava, +o/e 1iti = a% restitutio seu sanatio ad integrum* tj% "ot"un ! "ovrato+ !tru,ture i 3un,cije 1% =;7<1823+/* tj% o"orava, ! ao!tat,o+ residua morbi%
%. POREMEAJ &'N(CIJE HOMEOSTATS(IH MEHANIZAMA

Homeostaza2 znai odravanje stalnosti prilika u unutarnjem okoliu (fra. milieu int rieur!, a ukljuuje nadziranje i ukljuivanje svi" pro#esa koji odravaju tu stalnost. SD)ZO6 I)TDG6ATO6 SIG)AL POG6JDE9D ZA<A)A :6IJD<)OST DFD9TO6 6DG@LI6A)A :6IJD<)OST
# 2
+ori1undan= moribundus* lat% B 0onaj ,oji je na !a+rti* u+irui2 ho+eo!ta a= * .r&% B i!ti* jedna, C * .r&% B a!toj* au!tavljanje* u!"orenje
Stranica ? od 82
Or.ani a+ "o!jeduje dva +ehani +a odr/avanja ho+eo!ta e% Mehani a+ 6192.2@/7 61@0+./7 4607>7 73i iolo.ija odno!a e!tro.eniGLHI "ato3i iolo.ija to"lin!,o. udara8 i +ehani a+ /7>+.2@/7 61@0+./7 4607>7 73i iolo.ija JO2* ter+ore.ulacija8% Od njih dva je dale,o vi-e a!tu"ljen +ehani a+ ne.ativne "ovratne !"re.e* a +ehani a+ "o itivne "ovratne !"re.e !e nala i o1i&no ,ao i u eta,%
). NAELA PROCJENE &'N(CIJS(IH S'STAVA

Fun,cij!,i !u!tavi +o.u 1iti 4-A2:2;7/./2 i 2/4-A2:2;7/./2* a in!u3icijentni +o.u 1iti ,1867/920+/2 i =7,1867/920+/2% Za !u!tav ,oji +o/e o1avljati !ve !voje ulo.e u 3i iolo-,i+ o,viri+a ,a/e+o da je !u3icijentan% 9ada dola i do "ore+eaja i "ato3i iolo-,ih "roce!a "ri odre5eni+ nor+alni+ o"tereenji+a !u!tava* tj% do a!toja ener.ije i!"red !u!tava* jer je "roto, !+anjen ,a/e+o da je !u!tav "o!tao in!u3icijentan% In!u3icijentni !u!tavi +o.u 1iti ,o+"en irani* ,a,vi !u !vi in!u3icijentni !u!tavi u "ravilu u "o&et,u "ore+eaja* i de,o+"en irani% 9o+"en irani+ !u!tavi+a na iva+o one ,oje je or.ani a+ ,o+"en irao* tj% 0ra!teretio2 "re,o ne,ih dru.ih* ta,o da ne+a na,ova in!u3icijencije% 9ada 1ole!t na"reduje do te +jere da or.ani a+ ne +o/e vi-e ,o+"en irati !tanje* javljaju !e na,ovi in!u3icijencije i "ri +ini+alno+ o"tereenju !u!tava i ,a/e+o da je !u!tav de,o+"en iran% )aj1olji "ri+jer a "rocjenu 3un,cioniranja !u!tava je ,ardiova!,ularni !u!tav%
*. REA(TIVNOST I (ONSTIT'CIJA, ADAPTACIJA

$eaktivnost je sposo%nost jedinke da reagira na podraaj. Za rea,tivno!t +o/e+o rei da je rea.iranje jedin,e na "odra/aj* a na nju u.lavno+ utje&u tri &i+1eni,a= -C0+/;7/14.* 246+@+/14. i @02;787 7trenutno* +eteorolo-,oI ne ,li+a8* do, n"r% a do1 i !"ol !e ne "ri"i!uje utjecaj* ,ao niti a .en!,o na!lje5e* jer !e u i+a da je odre5eno vrije+e i o!o1u to nor+alno* a .ledaju !e !a+o dravi "ojedinciI 1ole!t !e i u i+a% &onstitu#ija je sveo%u"vatnost funk#ijski" i morfoloki" oso%ina organizma koje su odreene njegovom konstitu#ijom i graom na temelju nasljedni" i steeni" svojstava. Po!toje tri .lavna ,on!titucij!,a ti"a= 9on!titucij!,i ti"= Stati!ti&,a !,lono!t !ljedei+ 1ole!ti+a= #% <76.1418/2 "ro1avne !+etnje 7ul,u!i* A8* a% hi"oten ija* e,!udacij!,i ti" T4J* shizophrenia* introvertirano!t 2% +.<7.4,2 "roli3eracij!,i ti" T4J* 3i1ro na dijate a 7o1ilno 3i1ro no cijeljenje8 (% 62,/23,2 hi"erten ija* i!he+i&na !r&ana 1ole!t* /u&ni ,a+enci* rijet,o T4J* e,!trovertirane o!o1e* +ani&noGde"re!ivni "ore+eaji 'dapta#ija je prolagoavanje organizma i njegovi" funk#ija izvanjskim im%eni#ima. Po!toje ra ne ra ine ada"tacije% Ada"taciju +o/e+o "rou&avati ,ao= #% "rila.o5avanja vr!te i !,u"ine 2% ,ulturne "rila.od1e (% individualne "rila.od1e 7"rila.od1e "ojedinca8
+. NASLJE,E, O(OLI- I PATOLO-(I PROCES

Me5udjelovanje+ na!ljednih 7unutarnjih8 i vanj!,ih &i+1eni,a na!taje 1ole!t* n"r%= "ore+eaj ,oa.ulacije C o ljeda B i!,rvarenje "riro5ena i+unonedo!tatno!t C in3e,t B in3e,cija (ispozi#ija je sklonost organizma za razvoj pojedini" %olesti. @ .enetici "o!toje !tudije na 1li anci+a u ,oji+a !e do!ta "reci no +o/e odrediti ,oli,i utjecaj na ne,i 3enoti" i+a na!lje5e* a ,oli,i o,oli-% Pro+atraju !e 1li anci "arovi i a,o je incidencija ne,o. 3enoti"a vea ,od +ono i.otnih 1li anaca* ne.o di i.otnih onda je od vee va/no!ti .en!,a ,o+"onenta* a a,o je incidencija "odjedna,a* onda je od vee va/no!ti o,oli-* jer a taj 3enoti" o&ito nije va/no .en!,o na!lje5e% O1ja-njenje a to je jedno!tavno% Pret"o!tav,a je da +ono i.otni 1li anci i+aju jedna,o i .en!,o na!lje5e i o,oli-* a di i.otni !e .en!,i ra li,uju* ali i+aju jedna, o,oli- 7"ret"o!tav,a je da "rovedu djetinj!tvo ajedno8% Stranica F od 82
.. ETIOLO-(I IMBENICI I PATOGENETS(I MEHANIZMI

(io patofiziologije koji se %avi uzro#ima nastajanja patoloki" pro#esa se zove etiologija. Dtiolo-,i &i+1enici +o.u 1iti endo.eni ili e. o.eni% Or.ani a+ i nje.ovi !u!tavi !e "ona-aju "re+a ArndtGSchul ovo+ a,onu= #% !la1i "odra/aji "oveavaju 3i iolo-,u a,tivno!t 2% !rednji "odra/aji jovi-e "oveavaju 3i iolo-,u a,tivno!t (% ja,i "odra/aji inhi1iraju 3i iolo-,u a,tivno!t $% vrlo ja,i "odra/aji "arali iraju 3i iolo-,u a,tivno!t Samo funkcija spaava funkciju i promie strukturu . Mehani a+ ra voja "atolo-,o. "roce!a je !lo/en i on o1i&no na!taje ni o+ lan&ano "ove anih rea,cija% Patolo-,i "roce! ovi!i o rea,tivno!ti i !te&eni+ i na!ljedni+ 3a,tori+a%
/. POREMEAJI DNA
#% O-teenja <)A a% !"ontana 7 1o. titranja &e!tica dola i do !udaranja i ti+e do o-teenja8 1% ,e+ij!,a 7djelovanje+ ,!eno1ioti,a* n"r% ,arcino.ena8 c% ele,tro+a.net!,i+ ra&enje+ 76TGG ra,e* G ra,e8 2% Pore+eaji "o"rav,a <)A 7u !lu&aju ,rivo. "o"rav,a ili "ot"uno. i o!tan,a "o"rava,a8 (% Pro+jene u!troja <)A 7"re.radnja* to&,a!te +utacije* dina+i&,e +utacije8 $% Pore+eaji ,oli&ine <)A 7"oli"loidija* aneu"loidija8 >% Pore+eaji !inte e 7n"r% en i+o"atije <)AG"oli+era e8
0. POREMEAJI POPRAV(A DNA

Po"ravljanje <)A !e +o/e na"raviti na ne,oli,o na&ina= #% Po"rava, i!ijecanje+ 1a a ili nu,leotida a% "re"o navanje o-teenja 1% odvijanje !u"erheli,!a <)A c% i!ijecanje o-teenja d% !inte a "o"rav,a e% "ove ivanje i avijanje 2% Po!tre"li,acij!,i "o"rava, re,o+1inacijo+ 7i +jena !e!trin!,ih ,ro+atida8 (% Po"rava, ,rivo !"arenih 1a a Po"rava, <)A je one+o.uen ,ada je jedan od ovih +ehani a+a 1o. en i+!,o. nedo!tat,a one+o.uen% Tada !e ra vijaju ra ne 1ole!ti* n"r% Xerodermia pigmentosum 7"ro+jene na ,o/i ,arcino+8%
1. POREMEAJI BROJA (ROMOSOMA

Po!toje dvije o na,e 1roja "ojedinih ,ro+o!o+a= 7-6<12=2;+ i +/7-6<12=2;+% 9ad "o!toji "ore+eaj da "o!toji cijeli ,o+"let ili vi-e ,o+"leta ,ro+o!o+a vi-e* "ore+eaj je eu"loidija* ali nije nor+alan i na iva !e "oli"loidijo+% Poliploidija je prekomjeran %roj kompleta kromosoma u jezgri stani#e. Poli"loidija +o/e 1iti tri"loidna 7(n8* tetra"loidna 7$n8 i o!tale* ali !u rje5e% A,o je "ore+eaj 1roja ne,o. "ojedino. ,ro+o!o+a* i+a+o aneu"loidiju% 9ad "o!toji ,ro+o!o+ vi-,a* "ore+eaj na iva+o tri!o+ijo+* a a,o je +anj,a* +ono!o+ijo+% )aj&e-e !u= #% Tri!o+ija 2#* <oKnov !indro+ 7e"i,antu!* +ala u!ta* veli, je i,* retardacija* +on.ol!,a "je.a 7hi"ertriho a !a,ru+a8* linija &etiri "r!taA8 2% Tri!o+ija #8* DdKard!ov !indro+ (% Tri!o+ija #(* Patauov !indro+ $% Turnerov !indro+* $$CLC'* !"ol= .enti"!,i +u-,arac(* 3enoti"!,i /ena$ >% 9line3elterov !indro+* $$CLLM* !"ol= .enoti"!,i /ena* 3enoti"!,i +u-,arac
( $
>7/1.264,2 !e !"ol odre5uje "re+a B+001@18 .;7<7?:- 70!e,! rncu28* a ono "red!tavlja dru.i L !"olni ,ro+o!o+ A7/1.264,2 !e !"ol odre5uje "re+a vanj!,i+ ,ara,teri!ti,a+a ,oje deter+inira M ,ro+o!o+ 1o. T<F 7te!ti! deter+% 3a,tora8
Stranica 8 od 82
12. POREMEAJI GRA,E (ROMOSOMA

Pore+eaji na!taju u!lijed= #% <elecije* delecija 71ri!anje8 ,rat,o. ,ra,a 4> 0cri du chat2* 3ra% B "la& "o"ut +a&je. 2% Tran!lo,acije* tran!lo,acija G22 i N 0Philadel"hia ,ro+o!o+2 ,roni&na +ijeloi&na leu,e+ija (% Inver ije i du"li,acije 7i o,retanje ili u+no/avanje dijela ,ra,a ,ro+o!o+a8 $% )a!tan,a i o,ro+o!o+a ili "r!tena!tih ,ro+o!o+a 7"odjela ,ro+atida hori ontalno* u+je!to verti,alno i ti+e do1ivanje i o,ro+o!o+a ili .u1ljenje dijela ,ro+atide i avijanje u "r!ten8 >% I +jene !e!trin!,ih ,ro+atida
11. POREMEAJI GENS(E E(SPRESIJE

6a li&ito di3erencirane !tanice u e+1riolo-,o+ ra voju !u !tanice ! jedna,i+ .en!,i+ +aterijalo+* ali ! ra li&ito+ .en!,o+ e,!"re!ijo+% Sva,a !tanica i+a !a+o dio .eno+a ,oji je trenutno a,tivan% Po!toji dio ,oji je 1io "rije a,tivan* ,oji e 1iti ,a!nije* a "o!toji i dio ,oji !e nee ni,ada a,tivirati jer !"ada u u/e !voj!tvo ne,e dru.e vr!te !tanica% A,tivni .en!,i !adr/aj !e i ra/ava "re,o !inte e "roteina 7en i+a8 ,oji u!+jeravaju a,tivno!ti !tanice% <a 1i i ra io !voj !adr/aj .en +ora 1iti "o,renut 16701/18> i te, ,ad !e to do.odi do .ena dola i "oli+era a i a"o&inje "re"i!ivanje .en!,o. !adr/aja 7tran!,ri"cija8 na +6)A ,oja taj !adr/aj "reno!i na r6)A* tj% ri1o!o+e i ta+o a"o&inje ! tran!lacijo+* tj% !inte o+ "roteina ,oji e i+ati ne,a,vu !"eci3i&nu ulo.u% Pore+eaj +o/e na!tu"iti u 1ilo ,oje+ dijelu !inte e "roteina* od tran!,ri"cije* tj% !tvaranja +6)A do tran!lacije% Mo/e doi do "ro+jene u!troj!tva <)A* "ore+eaja rece"tora* "ore+eaja vje!ni&,ih +ole,ula 7cito,ini* hor+oni8*A Sve to dovodi do !tvaranja 1jelan&evina ,oje !u "atolo-,e ili ,oje !e ina&e ne !tvaraju u odre5enoj !tanici* "a !e na,u"ljaju ili o+etaju njenu 3un,ciju% Sve to dovodi do "ore+etnje 3un,cioniranja !tanice i nerijet,o do njene !+rti% )a taj na&in !e a,tiviraju i on,o.eni* "a !tanica +ali.no alterira% @ roci +o.u 1iti ra ni% <o "ore+eaja +o/e doi 1o. ,onta,ta ! ,!eno1iotici+a ,oji i ravno re+ete .en!,u e,!"re!iju* a dola i i 1o. radno. o"tereenja ili !"ontano 1o. .en!,e re,o+1inacije%
1%. POREMEAJI TRANS(RIPCIJE I TRANSLACIJE

Transkripcija je prepisivanje genskog sadraja, koda, s ()' na m$)' radi prenoenja genskog materijala na ri%osome i sinteze proteina. Translacija je prevoenje genskog sadraja, kodona, s m$)' u ri%osomu i sparivanje istog s antikodonom na t$)'. (olazi do stvaranja peptidne veze izmeu ve stvorenog lan#a proteina i aminokiseline koja se nalazi na t$)'. <o "ore+eaja tran!lacije i tran!,ri"cije dola i ,ada dola i do "ore+eaja !inte e ra nih vr!ta 6)A% Pore+eaj !inte e na!taje o1i&no 1o. nedo!tat,a ili "ore+eaja 3un,cije odre5enih en i+a a !inte u !va,e "ojedine vr!te 6)A% 6)A !tvaraju en i+i "oli+era e i to "oli+era aGI r6)A* "oli+era aGII +6)A* a "oli+era aGIII t6)A% )"r% otrov i .ljive elene "u"av,e inhi1ira a,tivno!t en i+a "oli+era aGII i ti+e !e ,o&i !inte a +6)A% Pri+jer je i de3e,t u !inteti iranoj +6)A ,oja nije !ta1ilna ,ao nor+alna* "a joj je "oluvrije+e +anje i na !va,u +6)A !e !tvori +anje "roteina ne.o na nor+alnu 7v% tala!e+ije8% Sinte a 1jelan&evina !e i vodi u ne,oli,o 3a a a to !u= #% 2/2:2;+:2;+ 42/.797* uvije, ! a+ino,i!elino+ +etionin 2% 6016+>+:2;+ 42/.797* traje individualno du.o a !va,i ra li&iti "rotein (% .7082/+:2;+ 42/.797* ,ad do ri1o!o+a do5e tri"let 1a a +6)A ,oji odre5uje STOP* "rotein !e o!lo1odi Sinte a 1jelan&evina +o/e 1iti inhi1irana ! +anj,o+ ener.ije u o1li,u ATPGa ili a+ino,i!elina ,oje !u neo"hodne a !inte u 1jelan&evina ili djelovanje+ ne,o. inhi1itorno. +ehani +a% ,ada !e 1r ina !inte e 1jelan&evina !+anjuje* dola i do !+anjenja a.re.ata ri1o!o+a i "ojavljuje !e vei 1roj ne"ro.ra+iranih ri1o!o+a%
>
o"eronB !u!tav ,oji re.ulira a,tivno!t .ena% )ala i !e unutar .en!,o. +aterijala <)A%
Stranica N od 82
1). NASLJEDNE ENZIMOPATIJE, POREMEAJI TRANSPORTNIH, STR'(T'RNIH I RECEPTORS(IH BJELANEVINA

)a!ljedne en i+o"atije !e javljaju ,od "ore+eaja .ena ,oji no!e .en!,u in3or+aciju a !tru,turu "roteina 7en i+a8% 9od ta,vih de3e,ata dola i do na,u"ljanja !u"!trata* !+anjene ,oli&ine ili nedo!tat,a "rodu,ta% Or.ani a+ ta,va !tanja "o,u-ava rije-iti 0 ao1ila/enje+2 ta,vih en i+a* ali je to o1i&no 1e u!"je-no* "a !u ti "ore+eaji vidljivi% 4ole!ti !u= ci!ti&na 3i1ro a* +utacija a JFT6 7ci!ti&noG3i1ro ni tran!+e+1ran!,i re.ulator8I osteogenesis imperfecta 7et dentinogenesis8* "ore+eaj u !inte i ,ola.enih vla,anaI Mar3anov !indro+*A
1*. POREMEAJI &'N(CIJE STANINE MEMBRANE I POJEDINIH ORGANELA

Fun,cije 4.+/23/7 87850+/7 !u= "rijeno!* "re"o navanje 7rece"tori8* "rijeno! o1avije!ti 7i+"ul!8* "o,retljivo!t* di3erencijacija i !ta"anje !tanica% 9a,o !u 3un,cije !tani&ne +e+1rane !lo/ene* i "ore+eaji !u 1rojni* a +i navodi+o ne,e= #% "riro5eni= na!ljedna .u-avo!t 7"ore+eaj tran!"orta J8* ci!ti&na 3i1ro a 7"ore+eaj tran!"orta Jl G8* na!ljedna !3erocito a 2% !te&eni a% 7/=1>7/2= OOGradi,ali i o!tali radi,ali li"idna "ero,!idacijaI "er3oracija +e+1rane "o!red!tvo+ ,o+"le+enta* 3a.ocitiranje ,ri!tala urata .iht 1% 7>91>7/2= u ro,ovani to,!ini+a* lije,ovi+a a +e+1ran!,e rece"tore Fun,cija 82.1C1/=02;+ je "roi vodnja ener.ije a !tanicu u o1li,u ATPGa* i &e.a a,lju&uje+o da "ore+eaji dovode do ni!,e ,oli&ine ATPGa u !tanici i ti+e hi"oener.o e% Pore+eaji +o.u 1iti= #% "riro5eni= "o.rje-,e na +t<)A en i+o"atije 2% !te&eni= radi,ali+a L2914182 !u !tani&ne or.anele ,oje !e odvajaju od Gol.ijevo. a"arata ,ao "ri+arni li o!o+i i !"ajaju !e ! 3a.o!o+i+a* tj% 3a.ocitirani+ dijelovi+a i van!tani&ne te,uine u !e,undarne li o!o+e% Ti+e !e +ije-aju ra .radni en i+i i "ri+arno. li o!o+a !a !adr/aje+ 3a.o!o+a i a"o&inje !tani&na ra .radnja% )a ,raju !e "o/eljne +ole,ule a"!or1iraju ,ro +e+1ranu !e,undarno. li o!o+a* a o!tata, ili o!tane u !tanici ,ao 0ot"ad2 ,oje. !e !tanica ne +o/e rije-iti i !vjedo&i o njenoj !taro!ti ili 1ude i 1a&en u inter!ticij% Pore+eaje+ 3un,cije li o!o+a dola i do !+anjene endocito e i ti+e do !+anjene u&in,ovito!ti ne,ih !tanica* a "o.otovo onih ,oje !u !"ecijali irani 3a.ociti 7+i,ro3a i* tj% neutro3ili i +a,ro3a i* tj% hi!tiociti8% S+anjeno+ ,oli&ino+ en i+a u "ri+arni+* "a tada i u !e,undarni+ li o!o+i+a dola i do na,u"ljanja ne"ro1avljenih tvari u o1li,u +jehuria u !tanici= te auri +o e* !idero3a i* "jenu-ave !taniceA J79>0+ je centralni dio !tanice i ona je .lavni di,tator njene 3un,cije% Fun,ciju odre5uje nala.anje+ !inte e !"eci3i&nih "roteina* ,oji !udjeluju ,ao "rovoditelji di,tata% 9ad dola i do !+anjene "rodu,cije nalo.a* tj% +6)A* dola i do !+anjene "roi vodnje "roteina* a tada i vrlo &e!to do 1r e !+rti !tanice%
1+. REA(CIJA NA OZLJED' I PATOGENEZA SMRTI STANICE

Po!toje dva !tadija o ljede !tanice= rever i1ilni* !tadij i ,oje. !e +o.ue vratiti natra. i irever i1ilni !tadij* !tadij i ,oje. ne+a "ovrat,a% )aj&e-a o-teenja !tanice na!taju 1o. nedo!tat,a ,i!i,a* tj% u hi"o,!iji% Prvi "roce! ,oji "re!taje ,od hi"o,!ije je o,!idativna 3o!3orilacija* jer ona najvi-e tro-i ,i!i,% Pi+ ona "re!tane dola i do na,u"ljanja )A<HC u !tanici i au!tavljanja "roce!a .lu,oli e i !tvaranja ener.ije jer ne+a !lo1odno. )A<Ga% Stanica "ro1le+ rje-ava "rela!,o+ na anaero1ni "ut* tj% tro-i dio .lu,o e na !tvaranje la,tata u &ije+ "roce!u dola i do o!lo1a5anja )A<Ga% Ti+e !e 1ar djelo+i&no ,o+"en ira nedo!tata, ,i!i,a* "a !e "roi vodnja ATPGa ne au!tavi "ot"uno* ne.o !a+o !+anji% Ta,vo !tanje ne +o/e trajati du.o* jer dola i do "reveli,o. na,u"ljanja la,tata* ,oje dovodi do acido e% Strada i !inte a "roteina* i to "rvo "roteina a 0i vo 2* tj% onih ,oji !e !tvaraju u hra"avo+ D6* a ,a!nije i onih a unutarnju u"ora1u% Prvi +ehani +i ,oji !tradaju na,on to.a !u +ehani +i odr/avanja ho+eo!ta e u !tanici ,oji ahtijevaju relativno veli,u ,oli&inu ener.ije* "rven!tveno )aG9 "u+"a% )edo!tat,o+ ATPGa "re!taje odr/avanje ho+eo!ta e i dola i do i jedna&avanja .radijenta iona ! o1je !trane +e+1rane% @ +e5uvre+enu !e a"o&nu !tvarati i "u,otine na !vi+ +e+1rana+a u !tanici 7o!lo1a5anje hidroliti&,ih en i+a8 i !tanica dola i u irever i1ilni !tadij% )a!tu"a ,arioli a i !+rt !tanice% Stranica #' od 82
1.. POREMEAJI ENERGETS(OG METABOLIZMA

Pore+eaji ener.et!,o. +eta1oli +a !e +o.u "odijeliti na tri ti"a= #% C261,42;4,7 C2617/70>197* u ro,ovane nedo!tatno+ do!tavo+ ,i!i,a .dje je "otre1an a% hi"o,!e+ij!,e hi"o,!ije 1% he+ato"at!,e hi"o,!ije c% cir,ulacij!,e hi"o,!ije d% "ore+eaji di3u ije ,i!i,a u t,ivi+a e% "retjerana a,tivno!t t,iva ! o1 iro+ na do"re+u ,i!i,a 2. =247/9284,7 C2617/70>197 a% u!lijed !ni/ene a,tivno!ti en i+a .lu,oli e 7nedo!tata, +i-ine 3o!3orila e ?G3o!3o3ru,to,ina e8 1% u!lijed +itohondrij!,ih en i+o"atija 7n"r% inhi1icija cito,ro+ JGo,!ida e8 (% 4-64.0+./7 C2617/70>197* nedo!tata, u.lji,ohidrata
1/. HIPO(SIJE I CIJANOZE

C261,4782;4,7 C261,42;7 O2 u ,rvi 1o. "O2 u ra,u* "lune 1ole!ti* "o!tojanje 0!hunta2 C78+.16+.4,7 C261,42;7 ane+ije* he+o.lo1ino"atije :20,-<+:2;4,7 C261,42;7 .enerali irani -o,* de,o+"en acija !rca* !ta a* i!he+ija 610787D+;2 =2A-92;7 ,242,+ - .,2@28+ 7.radijent "O2* di3u ij!,a "ovr-ina* duljina i ,valiteta di3u ij!,o. "uta i vrije+e odvijanja di3u ije8 >% 607.;70+/+ +,.2@/14. .,2@+ 4 1592018 /+ =16078- ,242,+* .r&evi* status febrilis* hi"ertireo a*A #% 2% (% $% Jijano e !e dijele na= #% :7/.0+</7 :2;+/197* n"r% u !lu&aju he+o.lo1ino"atija* "o!tojanja !hunta !i+"to+= je i, "lav 2% 6702A70/7 :2;+/197* n"r% u !lu&aju u!"oreno. "roto,a ot"u!t O2 "ri M:* o"!tru,ciji* hladnoi !i+"to+= "lavilo o,rajina 7n"r% "lave u!nice8
10. POSLJEDICE HIPO(SIJE, (OMPENZACIJS(I MEHANIZMI

Pri hi"o,!iji !e do.a5aju "ro+jene "ri !lijedee+ redo!lijedu= #% o,!idativne 3o!3orilacije u +itohondriji+a 2%
ATP NADH I +eta1oli a+= aero1ni anaero1ni 7.lu,o a "iruvat la,tat8 ADP NAD
(% la,ti&na acido a 7"H inhi1icija .lu,oneo.ene e i la,tata u jetri8 u +i-ii+a i jetri $% ciro a i hi"oener.o a #% 2% (% $% >% 9o+"e acij!,i +ehani +i !u= ventilacija !inte a eritro"oetina !inte a 2%(G<PG M: centrali acija ,rvoto,a 7!i+"ati,u!8
11. DISENZIMATS(E HIPOENERGOZE

#% u!lijed !ni/ene a,tivno!ti en i+a .lu,oli e a% nedo!tata, +i-ine 3o!3orila e u!"orena .li,o.enoli a* "a dola i do na,u"ljanja .li,o.ena* tj% do .li,o.eno e .r&evi u i!he+iji i na"oru 1% nedo!tata, +i-ine ?G3o!3o3ru,to,ina e u!"orena .li,oli a i dola i do hi"oener.o e .r&evi u i!he+iji i na"oru c% nedo!tata, "iruvatG,ina e n"r% eritrociti he+oli a 1o. nedo!tat,a ATPGa a )aG9 "u+"u Stranica ## od 82
2% u!lijed +itohondrij!,ih en i+o"atija a% inhi1icija cito,ro+ JGo,!ida e !"rije&ena o,!idacija u +itohondriji+a* n"r% 1o. trovanja cijanido+ 1% "oja&ana a,tivno!t ter+o.enina ,oji utje&u na i!,ori!tivo!t o,!idativne 3o!3orilacije* jer oni odre5uju o+jer i +e5u o,!idativne 3o!3orilacije i ter+o.ene e !lo1odni+ i!"u-tanje+ "rotona ,ro +e+1ranu +itohondrija% Ti+e dola i do A<PGa i ATPGa i ti+e do hi"oener.o e% c% +anja, ,o3a,tora* vita+ina 4 !,u"ine i +a.ne ija 1lo,ada ne,ih en i+a
%2. S'PSTRATNE HIPOENERGOZE

9ada "o!toji +anja, jedno. !u"!trata a "roi vodnju ener.ije or.ani a+ "o,u-ava nado,naditi +anja, ,o+"en acij!,i+ "utovi+a "re,o dru.ih !u"!trata* ali to ni,ada ne +o/e u "ot"uno!ti a+ijeniti taj !u"!trat* ne.o +o/e !a+o nado,naditi +anja, a jedno vrije+e% Su"!tratne hi"oener.o e !e naj&e-e do.a5aju ,od .ladovanja ili +alnutricije* ali i!to ta,o i 1o. ne,ih "ore+eaja u a"!or"ciji i "ro+etu !u"!trata 7in ulin* +aldi.e!tija8% @ !u"!tratne hi"oener.o e !e u1raja i hi"o3o!3ate+ijo+ u ro,ovana !+anjena "roi vodnja ATPGa8% Dner.ija !e "roi vodi i li"ida i a+ino,i!elina ,etoacido a* ra .radnja +io3i1rila* hi"oener.o a +o .a% 9ad !e ener.ija "roi vodi i al,ohola= etanol
NADH "iruvat la,tat la,ti&na acido a% NAD
%1. POREMEAJI METABOLIZMA 'GLJI(OHIDRATA

@.lji,ohidrati !u .lavni i vor ener.ije a +o a,* eritrocite* +re/nicu i a+etni e"itel% @.lji,ohidrati !e u "ravilu "revode u .lu,o u i ta,o !e i i!,ori-tavaju% <a 1i or.ani a+ nor+alno 3un,cionirao* or.ani a+ odr/ava ,oncentraciju .lu,o e u ,rvi* tj% "onudu .lu,o e u ,rvi !talno+ u o,viri+a (%NG?%# ++olL G#% Glavni or.an ,oji je adu/en a odr/avanje te ,oncentracije .lu,o e je .u-tera&a ,oja G!tanica+a u Lan.erhan!ovi+ oto&ii+a lu&i in ulin% In ulin o+o.uuje ula .lu,o e u !tanice% O!i+ nje.a na +eta1oli a+ u.lji,ohidrata utje&u i ,atehola+ini 7adrenalin* noradrenalin* do"a+in8* .lu,a.on 7lu&e .a G !tanice .u-tera&e8* .lu,o,orti,oidi 7,orti ol8* !o+atotro"in% Pore+eaj re.ulacije= #% hi"er.li,e+ije a% in ulin!,i +anja, 1% in ulin!,a neo!jetljivo!t 2% hi"o.li,e+ije a% i a vane I. neade,vatno+ "ri+jeno+ i vanj!,o. in ulina ili hi"o.li,e+i&nih lije,ova II. hi"o.li,e+ije i a vane al,oholo+ III. "o!ta"!or"cij!,e rea,tivne hi"o.li,e+ije IV. i a vane leucino+ 1% !"ontane I. ula a, .lu,o e u ,rvoto, II. i!,ori-tavanje .lu,o e (% "ore+eaji +eta1oli +a .li,o.ena 7en i+o"atija na,u"ljanje u jetri i +i-ii+a .li,o.eno a8
Stranica #2 od 82
%%. HIPERGLI(EMIJE, PATO&IZIOLOGIJA -EERNE BOLESTI

#% in ulin!,i +anja, a% lu&enje I. .enet!,i &i+1enici II. viru!ne in3e,cije III. autoi+uni "roce!i IV. ,ao !e,undarna "o!ljedica a,utno. "an,reatiti!a ili he+o,ro+ato e8 1% nenor+alni "rodu,ti 2% in ulin!,a neo!jetljivo!t a% cir,ulirajui anta.oni!ti in ulin!,ih rece"tora I. hor+on ra!ta II. .lu,o,orti,oidi III. ,ate,ola+ini IV. .lu,a.on V. in ulin!,a "rotutijela VI. "rotutijela a in ulin!,e rece"tore VII. "ovi-ena ,oncentracija !lo1odnih +a!nih ,i!elina 1% o-teenja ciljnih t,iva I. o-teenja in ulin!,ih rece"tora 7na!ljedna* !te&ena* ,valitativna* ,vantitativna8 II. "o!trece"tor!,a o-teenja Eeerna 1ole!t !e +o/e "odijeliti na= #% ?7D70/+ 51<74. 1@24/+ 1 2/9-<2/- ili .26)I* javlja !e u ranijoj /ivotnoj do1i i rje-ava !e redoviti+ ,ontrola+a i o1ve na je !u"!titucij!,a tera"ija in ulino+* jer !e on ne lu&i 2% ?7D70/+ 51<74. /71@24/+ 1 2/9-<2/- ili .26)II* javlja !e u ,a!nijoj /ivotnoj do1i i tera"ija in ulino+ ne daje ne,e re ultate* jer "acijenti lu&e in ulin* ali je !+anjena ,oli&ina rece"tora* "a !e "ro1le+ rje-ava dijeta+a% @ -eernoj 1ole!ti je .lavni !i+"to+ hi"er.li,e+ija* ,oja !e u "o&et,u "ore+eaja javlja !a+o na,on u i+anja hrane 1o.ate ra3inirani+ u.lji,ohidrati+a* a ,a!nije i nata-te% @ hi"er.li,e+iji "acijent +o/e ra viti ,o+u 1o. "ore+eaja +eta1oli +a +o .a% 9ad ,oli&ina .lu,o e u ,rvi "rije5e .ranicu rea"!or"cije 1u1re.a* .lu,o u +o/e+o nai i u +o,rai .lu,o urija% 9ad !e nala i .lu,o a u +o,rai* ona navla&i vodu u 1u1re/ne ,analie i na!taje o!+ot!,a diure a% 9od -eerne 1ole!ti !e javlja jedan "arado,!* ,rv je "re1o.ata .lu,o o+* a !tanice .laduju jer ne+a in ulina ili rece"tora ,oji 1i o+o.uili "rola .lu,o e ,ro !tani&nu +e+1ranu% Meta1oli a+ "o,u-ava !tanje ,o+"en irati "re,o +eta1oli +a a+ino,i!elina i li"ida* "a !e "oja&ano tro-e li"idi i a+ino,i!eline ,etoacido a% Acido a "odra/ava re!"iracij!,i centar "a 1ole!ni, du1o,o di-e 79u!!+aulovo di!anje8% Stanice +ijenjaju 9 C ione a ione HC 7,o+"en acija acido e8 i na!taje hi"er,alije+ija% Z1o. "oveane diure e* "oja&ano !e lu&i ,alij i dola i do !+anjeno. u,u"no. ,alija u or.ani +u% Stvaranje ,eton!,ih tijela 7"rven!tveno 1o. +o .a* jer !e +o a, ne +o/e hraniti niti jedni+ dru.i+ i voro+ ener.ije o!i+ .lu,o e i ,eton!,ih tijela8* "ovraanje 7jo- vi-e re+eti ele,trolite8* acido a vode u dija1ete!nu ,o+u% Stanice neovi!ne o in ulinu .o+ilaju .lu,o u i o-teuju !e 7eritrociti* o&na lea* /iv&ano t,ivo8 jer 1u1re "eri3erna neuro"atija* ,atara,ta%
%). HIPOGLI(EMIJE
Hi"o.li,e+ija je !tanje ! +anjo+ ,oncentracijo+ .lu,o e od one nor+alne% Hi"o.li,e+ije +o/e+o "odijeliti na= #% i a vane a% neade,vatno+ "ri+jeno+ i vanj!,o. in ulina ili hi"o.li,e+i&nih lije,ova 1% hi"o.li,e+ije i a vane al,oholo+ 7u/ivanje al,ohola C vi-e!atno .ladovanje8 c% "o!ta"!or"cij!,e rea,tivne hi"o.li,e+ije 7na,on veli,e ,oli&ine u.lji,ohidrata u hrani dola i do ,a!nije. "reveli,o. lu&enja in ulina* "a !e .lu,o a ne vrati i hi"er.li,e+ije u nor+ali* ne.o "o1je.ne u hi"o.li,e+iju8 d% i a vane leucino+ 7o1i&no ,od djece* jer leucin +o/e "oticati lu&enje in ulina8
Stranica #( od 82
2% !"ontane a% ula a, .lu,o e u ,rvoto, I. +anja, ,ontrare.ulacij!,ih hor+ona II. uro5eni +anja, en i+a "otre1nih a .lu,o.enoli u ili .lu,oneo.ene u III. +anja, !u"!trata a .lu,oneo.ene u IV. !te&ene jetrene 1ole!ti 1% i!,ori-tavanje .lu,o e I. or.an!,i hi"erin ulini a+ II. "rili,o+ veli,ih* naj&e-e +e oder+alnih tu+ora III. hi"o.li,e+ije u ,ahe,!iji
%*. POREMEAJI METABOLIZMA LIPIDA

Li"idi !e a"!or1iraju u tan,o+ crijevu ,ao !itne +icele 7o1ra5ene !a /u&i8 i ,ao hilo+i,roni odla e do jetre .dje ih ona dalje "reradi u li"o"roteine% Li"idi u ,rvi ni,ada ni!u !lo1odni jer !u hidro3o1ni i doveli 1i do emboliae oleae% Oni !u ve ani ! "roteini+a ,rvne "la +e u ,o+"le,!e ,oji !e na ivaju li"o"roteini% Po!toji ne,oli,o vr!ta li"o"roteina i to !u :L<L 7verQ loK den!itQ li"o"rotein!8* L<L 7loK den!itQ li"o"rotein!8* I<L 7inter+ediate den!itQ li"o"rotein!8 i H<L 7hi.h den!itQ li"o"rotein!8% Li"idi !e "ohranjuju u +a!no+ t,ivu i ,ori!te u !,oro !vi+ !tanica+a or.ani +a 7n"r% ne u +o .uA8% Pore+eaje +o/e+o "odijeliti na= #% "ore+eaje a"!or"cije 7u!lijed "ore+eaja "o,retljivo!ti ili !+anjene "ro,rvljeno!ti crijeva* nedo!tat,a li"a a ili nedo!tat,a /u&nih !oli8 2% hi"erli"o"roteine+ije 7!inte a* ra .radnja* na!ljedne li"o"roteino"atije8 (% "ore+eaje odla.anja 7li"ido e u!lijed a,tivno!ti li o!o+!,ih en i+a* "retilo!t* atero!,lero a8
%+. ATEROS(LEROZA3ETIOPATOGENEZA I POSLJEDICE

atherosclerosis = ateromatosis + sclerosis? Po!toji i ter+in arteriosclerosis ,oji je ta,o5er u u"ora1i* ali !e +i ,ori!ti+o atero!,lero o+* jer je arterio!,lero a i vedenica "re+a +je!tu na!tan,a* a atero!,lero a "re+a o1je,tu ,oji na!taje 7atero+8% Atherosclerosis je kronina progresivna %olest arterija koja se odlikuje odlaganjem neki" produkata meta%olizma u stjenku arterija i deforma#ijama stjenke koje to odlaganje prouzrokuje. Za"o&inje u ranoj +lado!ti* a o&ituje !e te, u ,a!noj /ivotnoj do1i i naj&e-i je u ro, !+rti% To je 1ole!t ,oja je najra-irenija* jer ne+a ni jedno. &ovje,a ,oji nije njo+ ahvaen% <ana! !e atero!,lero a ne +o/e i lije&iti* ia,o !u 1rojni ti+ovi i!tra/iva&a na toj te+i% Po,a alo !e* nai+e* da odre5ena "o"ulacija i+a veu !,lono!t atero!,lero i ne.o dru.a% Fa,tori ri i,a* tj% "ara+etri ,oji "o.oduju ra vit,u atero!,lero e* ia,o ni!u jedna,o vrijedni* !u= #% hypercholesterolaemia et hyperlypidaemia* -to je do,a ano% Po!toji i ra li,ovanje "o vr!ta+a +a!ti i o+jeru i +e5u ra nih vr!ta% )"r% a ra voj atero!,lero e a-titno djeluje H<LFG3ra,cija* a n"r% L<L8G3ra,cija djeluje "atolo-,i% Eto je vea ,oncentracija L<LG3ra,cije u odno!u na H<LG3ra,ciju to je +o.uno!t do1ivanja i!he+ij!,ih 1ole!ti vea% 2% hypertensia* "ovi-en arterij!,i tla, (% 6-?7/;7* tj% u/ivanje ni,otina $% diabetes melitus* -eerna 1ole!t% Zani+ljivo je da nju "rati i u1r ana atero!,lero a% Gotovo #''R a+"utacija ide 0na ra&un2 dija1ete!a% >% 607,18;70/+ .;7<74/+ .7B2/+* ali nije !ve jedno ,oji je ti" te te/ine% O!o1e ,oje i+aju uro5enu "ovi-enu tjele!ni te/inu* tj% ,oji+a je +a!no t,ivo jednoli,o ra!"ore5eno "o tijelu !e ne u1rajaju u ovu !,u"inu* jer je to a njih nor+alno% 6i i&ne !u !,u"ine ,oje i+aju veli,e ,oli&ine +a!no. t,iva u "redjelu a1do+ena i u .lutealnoj re.iji% ?% 48+/;7/+ .;7<74/+ +,.2@/14. 7dovodi do !+anjenja H<L 3ra,cije8
? F
sclerosis* lat% B o&vr!nue H<L* en.% B Hi.h <en!itQ Li"o"rotein! 7li"o"roteini veli,e .u!toe8 8 L<L* en.% B LoK <en!itQ Li"o"rotein! 7li"o"roteini +ale .u!toe8* "one,ad !e na ivaju Gli"o"roteini
Stranica #$ od 82
O1i&no !e do.a5a da !u odre5eni 3a,tori ri i,a udru/eni* n"r% a,o ne,a o!o1a i+a tri od &etiri 3a,tora ri i,a o!a+ "uta &e-e e do1iti i!he+ij!,u 1ole!t 7naro&ito !rca8 ne.o o!o1a ,oja ne+a ni jedan 3a,tor% Po!toje 1rojne teorije na!tan,a "roce!a atero!,lero e% Ovdje e+o o1raditi !a+o "rvu% T7102;+ 1=>1@10+ /+ 1?.7D7/;7 7/=1.7<+% Po,a alo !e da !e atero!,lero a ra vija 1a- na +je!ti+a .rananja arterija% O-teenje+ endotela je otvoren "ut ula!,a li"ida* ,oji ula e u inti+u arterije i na,u"ljaju !e i!"od 1a alne +e+1rane% To i .leda ,ao /u,a!ta ade1ljanja inti+e% To na,u"ljanje djeluje ,e+ota,ti&no na +onocite i ,rvi i .lat,e +i-ine !tanice +edije* ,oji 3a.ocitiraju ,a"ljice li"ida% Ti+e "o!taju 6;7/-?+@7 4.+/2:7% 9a"ljice li"ida djeluju ,e+ota,ti&no jer !adr/e i radi,ale ,i!i,a% Poveano na,u"ljanje "od inti+o+ nju i 1o&uje u lu+en /ile* i !tvara !e atheromaN% Ovi!no o !ud1ini atero+a e !e ra viti i atero!,lero a% Tla, u atero+u !talno ra!te i dovodi do ru"ture atero+a% 9a-a* ,oja je tro+1o.ena* i la i u ,rvoto,* a ru"turirani atero+ i+a ra!"u,line* -9-07% Pi+ je !tjen,a neravna !tvara !e "odra/aj a tro+1ocite* a to+e "o.oduje i "ro+jena <+82/+0/1> ,0@1.1,+ u .-05-<7/./2% @nutar ru"ture !e +o/e do.oditi ,rvarenje* a na ra!"u,nuu vrlo &e!to tro+1% Mo/e doi i do !tvaranja ve iva od+ah i!"od endotela i !tvara !e ve ivna ,a"a atero+u% @ atero+ !e +o/e i odlo/iti va"no% Stvaranje+ ve iva i ,alci3i,acijo+ dola i do atro3ije +edije 1o. tla,a% Jijela "ri&a i+a !+i!la jer !tvaranje atero+a dovodi do !u/enja lu+ena ,rvne /ile i na!taje relativna i!he+ija% 9ada !u/enje "re5e F>R ,rvne /ile !tvara !e jedna,i u&ina, ,ao da je /ila "ot"uno a&e"ljena* tj% a"!olutna i!he+ija% Mo/e doi i do ra!"u,nua /ile 1o. atro3ije tuni,e +edije 7n"r% cere1rova!,ularni in ult8%
%.. PATO&IZIOLOGIJA POTHRANJENOSTI I PRETILOSTI

Pretilo!t je !tanje ,ada je or.ani a+ te/i a 2'R od idealne te/ine% O1i&no na!taje "oveani+ uno!o+ hrane i !+anjeni+ tro-enje+ u ranoj /ivotnoj do1i% <o, !e u or.ani +u lu&i !o+atotro"in dola i do !tvaranja +a!no. t,iva dio1o !tanica* a ,a!nije !e "oveava !a+o hi"ertro3ijo+ +a!nih !tanica% Zna&i* +a!no t,ivo !te&eno a vrije+e djetinj!tva !e ne +o/e i .u1iti* jer !tanice uvije, o!taju* a jedino !e +o.u "othranjivanje+ 7dijete8 !+anjiti volu+no i atro3irati% Z1o. te &injenice je "uno la,-e !,inuti ,a!nije !te&eno +a!no t,ivo od ono.a !te&eno. do avr-et,a ra!ta% <o "retilo!ti +o/e doi i 1o. "ore+eaja centra a !ito!t 7n"r% tu+or8% Ti"i&an o1li, "retilo!ti !e javlja ,od 1ole!ni,a ! Ju!hin.ovi+ !indro+o+ 7centri"etalna "retilo!t* 01u33alo hu+"28% Pretile o!o1e ra vijaju neo!jetljivo!t na in ulin* "a !e javlja ,o+"en acij!,a hi"erin uline+ija -eerna 1ole!t% Pretile o!o1e i+aju di!hor+ono e 7oli.o+enoreje* a+enoreje* anovulacij!,e ci,lu!e* hir uti a+8% 9od "retilih o!o1a !e javlja i Pic,Kic,ov !indro+* tj% "ojava hi"oventilacije% Pothranjeno!t je !tanje or.ani +a ! !+anjeni+ uno!o+ or.ani +u vrijednih tvari ,oje !e +oraju uno!iti i vana* jer ih or.ani a+ ne +o/e !inteti irati% Pothranjeno!t +o/e 1iti= #% 6028+0/+= a% +,-./+ 7na.lo "re!tajanje u i+anja hrane8 .li,o.enoli a* li"oli a* "roteoli a 1% ,01/23/+ 7de3icit ,alorija +ara a+ li"oli a* acido a* "roteini ,Ka!hior,or ede+i8 dovodi do .li,o.enoli e* li"oli e* "roteoli e* 1a alno. +eta1oli +a hi"oter+ija* in ulin* .lu,o,orti,oidi 7.lu,oneo.ene a* i!,ori-tavanje .lu,o e* i!,ori-tavanje li"ida8* !o+atotro"in 7-tednja .lu,o e i "roteina8* .lu,a.on 7.lu,oneo.ene a8 ra .radnja li"ida i a+ino,i!elina* ,etoacido a* !,lono!t in3e,cija+a* ede+i* atro3ija crijevnih re!ica 2% 47,-/=+0/+= a"!or"cija 7ul,u!na 1ole!t* "roljev8* .u1ljenje 7haemorrhagia* o"e,lina8* "otra/nja 7trudnoa* hi"ertireo a8* dija1ete! A,o "othranjeno!t traje dulje vre+ena vodi u ,ahe,!iju%
atheroma* lat% * .r&% B ,a-a
Stranica #> od 82
%/. POREMEAJI METABOLIZMA BJELANEVINA

<u-i,ova ravnote/a je odno! i +e5u +/+51<298+ i ,+.+51<298+ 1jelan&evina* a +o/e 1iti "o itivna 7,ada "revladava ana1oli a+8 i ne.ativna 7,ada "revladava ,ata1oli a+8% 9od relih ljudi je du-i,ova +ijena uravnote/ena i uno! i i lu&ivanje du-i,a !u "odjedna,i% 9ad to nije !lu&aj* ne +ora na&iti da je na!tu"ila "atolo.ija* ne.o or.ani a+ +o/e 1iti u ne,oj 3a i ,ad +u jedan od dva "roce!a 3i iolo-,i "revladava 7u "ravilu ana1oli a+* n"r% trudnoa* o"orava, od te/ih 1ole!ti* ra!tA8% <u-i, !e uno!i ! a+ino,i!elina+a* a i lu&uje "re,o )H(* ,oji !e deto,!icira u jetri i !tvaranje+ ,ar1a+ida 1u1re i+a% A+ino,i!eline !e u or.ani +u +o.u ,ori!titi i a .lu,oneo.ene u* !inte u dru.ih du-i,ovih !"ojeva ,ao -to !u "urin!,e i "iri+idin!,e 1a e* ,ori!te !e i a i ravno do1ivanje ener.ije* a +o.u !e i "retvarati u +a!ne ,i!eline% So+atotro"in i in ulin djeluju ana1oli&,i na +eta1oli a+ 1jelan&evina* do, T( i .lu,o,orti,oidi djeluju ,ata1oli&,i% Pre+a to+e dija1ete!* Ju!hin.ov !indro+ i hi"ertireo a natno utje&u na +eta1oli a+ 1jelan&evina%
%0. RAZVOJ I POSLJEDICE MANJ(A BJELANEVINA

Manja, 1jelan&evina !e +o/e ra viti 1o. !ljedeih ra lo.a= #% !inte a a% uno! a+ino,i!elina I. ,oli&ina a+ino,i!elina u hrani II. "ro1avni ili a"!or"tivni "ore+eaji 7atro3ija crijeva* lu&enje "rotea a u!lijed ne,ih 1ole!ti .u-tera&e* a naj&e-e 1o. o"!tru,cije +aldi.e!tija III. i+o1ili acija 70!a+o 3un,cija !"a-ava 3un,ciju i "ro+i&e !tru,turu28 IV. i!,ori-tavanje 7jetra hi"oal1u+ine+ija* ,oa.ulo"atije8 1% .u1ita, I. i or.ana 7o"e,line* haemorrhagia* a!cite!* ne3rot!,i !indro+8 II. ,ata1oli a+ 7in3e,cij!,e o ljede* tu+ori* di!hor+ono e8 atro3ija +i-ia* o!teo"oro a* hi"oal1u+ine+ija 7ede+i8* hi"oi+uno.lo1u+ine+ija* lu&enje "ro1avnih en i+a "ore+eaji "ro1ave
%1. POREMEAJ PROMETA SPECI&INIH METABOLI(IH TVARI

S"eci3i&ne +eta1oli&,e tvari !u !"eci3i&ne tvari "o .ra5i ,oje or.ani a+ ne +o/e !a+ !inteti irani* uno!e !e u +ali+ ,oli&ina+a* a nor+alan /ivot 1e njih je ne+o.u 7vita+ini* +inerali* e!encijalne a+ino,i!eline8% @ roci= #% uno! a% !+anjena ,oli&ina u une!enoj hrani 1% "ore+eaji "ro1avno. !u!tava 7atro3ija* re!e,cija* HJl* lu&enje en i+a* lu&enje /u&i* "roljev* nedo!tata, no!a&a8 c% "ore+eaj tran!"orta 7hi"oal1u+ine+ija* ,oli&ina "rijeno!ni,a* n"r% tran!3erina a Fe2C8 2% "ore+eaji i!,ori-tenja* n"r% "otro-nja 7hi"ertireo a8 (% .u1ita, 7hae+orrha.ia* "roljev* 1u1re i+a8 )edo!tat,o+ !"eci3i&nih tvari na!taju i !"eci3i&ni "ore+eaji i to u !ljedei+ 3a a+a= #% ne.ativna ravnote/a !"eci3i&ne tvari 2% o!iro+a-enje t,iva !"eci3i&no+ tvari (% 1io,e+ij!,i "ore+eaji 1o. nedo!tat,a !"eci3i&ne tvari 7Fe!idero"eni&na ane+ija8 $% o-teenje or.ani +a
Stranica #? od 82
)2. HIPOVITAMINOZE
4udui da vita+ina i+a ra li&itih* "o!toje i ra li&iti "ore+eaji ,oje i a ivaju hi"ovita+ino e% :ita+ine +o/e+o "odijeliti na dvije veli,e !,u"ine "re+a to"ljivo!ti u vodi= #% @2.+82/2 .162@2 - @1=2= a% B1* .2+82/* u!ljed +alnutricije ili alhoholi +a u 1o.eti+ e+lja+a% <ola i do "ore+eaja ener.et!,o. +eta1oli +a jer je tia+in ,o3a,tor a en i+e ,oji "roi v"od ener.iju u +itohondriji+a% )ajvi-e !tradavaju t,iva ,oja i!,lju&ivo ,ori!te u.lji,ohidrate ,ao i vor ener.ije* a to !u neuroni% <ola i do "eri3erne va odilatacije i ti+e M:% To o"tereuje !re i dola i do hi"ertro3ije i na,on dulje vre+ena do atajenja% Javlja !e i Sernic,eova ence3alo"atija* 9or!a,o33ljeva "!iho a i "eri3erna neuro"atija% Ta,o5er !e javlja i orto!tat!,a hi"oten ija !a !in,o"a+a% 9od al,oholi&ara nije "ro1le+ al,ohol* ne.o al,oholi&ari ne u i+aju do!tatno hranu* jer ih al,ohol a!iuje* "a "adaju u hi"ovita+ino u% 1% B2* 0251A<+@2/* or.ani a+ od nje.a tvori FA<* tj% "rijeno!ni&,i ,o+"le,! a "rotone ,oji ,a!nije idu u o,!idativnu 3o!3orilaciju% Zna&i dola i do o,!idoGredu,tivnih "ore+eaja u t,ivi+a% Pro+jene !e 1r o .u1e na,on uno!a ri1o3lavina% c% B2* /2+:2/1( 7ni,otin!,a ,i!elina i ni,otina+id8* u ro,uje "ela.ru* !i+etri&ne "ro+jene 1oje ,o/e i lo/ene !uncu% Javljaju !e i o!tali "ore+eaji 42/=018 3D der+atiti!* dijareja* de+encija d% B12* /eludac lu&i unutra-nji 3a,tor ,oji !e !"aja ! vita+ino+ i -titi .a od "rili,a u "rvo+ dijelu "ro1avno. tra,ta 7HJl8* jer 1i 1e nje.a 1io ra .ra5en i neu"ora1ljiv% )a,on "rola!,a ,ro jejunu+* od vita+ina !e odvaja unutra-nji 3a,tor i dola i do nje.ove a"!or"cije u ileu+u% Zalihe vita+ina !u do!ta veli,e* "a do hi"ovita+ino e dola i te, a #'G#2 .odina 7enterohe"ati&na cir,ulacija8* ali ,od "ore+eaja enterohe"ati&ne cir,ulacije a >G? .odina% :ita+in 4#2 je va/an 3a,tor u dio1i !tanice* ta,o da !e 1e nje.a javljaju "ore+eaji% Glavni "ore+eaj ,oji !e o&ituje je +e.alo1la!ti&na ane+ija* jer !e "rete&aG!tanice eritrocita ne +o.u dijeliti i o!taju veli,e% Ta,ve !tanice i+aju &a, i veu ,oli&inu he+o.lo1ina% ali !u +alo1rojne% Pore+eaj !e vidi i na "oli+or3onu,leari+a ,oji !u hi"er!e.+entirani% e% C* +4,1052/4,+ ,247<2/+* !udjeluje ,ao ,o3a,tor a i .radnju ,ola.ena u en i+i+a "rolilG hidro,!ila a i li ilGhidro,!ila a% @ hi"ovita+ino i dola i do !,or1uti* 1ole!ti de3e,ata ve iva !"ontana ,rvarenja% 2% /7.162@2 - @1=2 7to"ivi u ulji+a8 a% A* na!taje ra .radnjo+ G,arotena* najva/niji je "ore+eaj nictalopia ili nono !lje"ilo 7&e!to u ne,i+ a3ri&,i+ e+lja+a8% )a!taje i Xerophtalmia ili 0!uho o,o2 1o. hi"er,erato e corneae% Hi"er,erato a cijele ,o/e* atvaranje dla&nih ,anala i !tvaranje "a"ula% Pro+jena !lu nica i !u"erin3e,cije% Hi"ervita+ino a u ro,uje !uhu ,o/u* 3i!ure* !vr1e/* i!"adanje ,o!e* u"ale u u!ti+a* "oveanje intra,ranijalno. tla,a* jetre i li+3nih &vorova ciro a jetre i 3i1ro a% <ana! !e hi"ovita+ino a* ,oja je vrlo &e!ta u .ladni+ a3ri&,i+ e+lja+a "o,u-ava rije-iti .en!,i+ in/enjerin.o+ .dje !e u hranu 71ilj,e8 ,oji+a !e ta+o-nje !tanovni-tvo inten ivno hrani u1acuje .en a !inte u G,arotena i ti+e "o,u-ava "re+o!titi taj +eta1oli&,i +anja,% 1% * vita+in vrlo va/an a !tvaranje 3a,tora .ru-avanja ,rvi u jetri i to 3a,tora II* :II* IL i L% Stvaraju .a 1a,terije u crijevi+a% :rlo je ve an a a"!or"ciju +a!ti* ta,o da +ala"!or"cija +a!ti ide ! +ala"!or"cijo+ vita+ina 9 ,rvarenje% c% D3* "ore+eaji o1i&no u dje&ijoj do1i= !+anjen uno!* !+anjeno i la.anje !un&evoj !vjetlo!ti i o!tali "ore+eaji% Prije !u !e djeca i no!ila na !un&evu !vjetlo!t* jer or.ani a+ u "o+o !un&evih ra,a +o/e i "re,ur!ora vita+ina !inteti irati !a+ vita+in% <ana! to nije "otre1no* jer !e on do!ta uno!i ! hrano+% Hi"ovita+ino a u ro,uje rahiti!* a ,od odra!lih o!teo+alaciju% Hi"ervita+ino a=a"!or"cija Ja i crijeva i ,o!tiju hi"er,alce+ija* hi"er,alciurija 7"oliurija i /e58* ati"i&ne ,alci3i,acije 71u1re.* !rce* "lua8%
#'
niacin B i+e i +i-ljeno u SA<Gu da 1i !e "ri,rilo i+e ni,otina 7e3e,t na "u&an!tvo8I 1lo,iranje a,lju&,a= 0ni,otin B dravlje2
Stranica #F od 82
)1. POREMEAJI VOL'MENA I OSMOLARNOSTI IZVANSTANINE TE('INE

Manja, ili vi-a, vode u 1ilo ,oje+ vodeno+ 1a enu !e ravno+jerno I7#e4"#i9ij ra!"odjeljuje na cijeli !u!tav% Za ra li,u od 1)6 ,alija ,oji !e !,oro !av 7N8R8 nala i unutar (4:#8 #584 !tanica* natrij !e nala i i van njih i .lavna je )26 tvar a odr/avanje o!+olarno!ti i van!tani&nih te,uina% Preveli, .u1ita, natrija dovodi do !+anjenja volu+ena i van!tani&nih te,uina% I7#489e!:!. O!+olarno!t je !voj!tvo ne,ih +26 oto"ljenih tvari da "re+a !e1i "rivla&e ota"alo 7H2O8* a i ravno ovi!i o 1roju di!ociranih jedinica* a ne o njihovoj +a!i% A,o i +e5u 1a ena ni!,e o!+olarno!ti i 1a ena vi!o,e o!+olarno!ti "o!tavi+o "olu"ro"u!nu +e+1ranu 7!tani&na +e+1rana* /ilna !tjen,a* +e+1rana ,oja je "ro"u!na !a+o a ota"alo8* do.a5a !e "roce! ,oji !e na iva o!+o a% A te&e na na&in da ota"alo i ni!,oo!+olarne !trane ula i u vi!o,oo!+olarnu i ti+e !e te/i i jedna&avanju o!+olarno!ti ! o1je !trane% Ti+e !e "oveava u,u"na ,oli&ina tvari na !trani ,oja je 1ila vo!o,oo!+olarna i a,o je to !tanica ona 1u1ri* a a,o je inter!ticij* !tanica !e !+e/ura% )a "ro+jene volu+ena i van!tani&ne te,uine 7"rven!tveno ,rvi8 or.ani a+ rea.ira +ehanoce"tori+a ,oji !u= u vena+a a% de!ni ventri,ul 1% lijevi atrij u arterija+a a% aortalni lu,* ,arotidno ra&vi-te 1% ju,!ta.lo+erularni !,lo" c% intra,ranijalno d% u jetri Or.ani a+ re.ulira +eta1oli a+ natrija ta,o -to u hi"ovole+iji lu&i A<H i renin% A<H utje&e na "oveanje rea"!or"cije vode u tu1uli+a* a renin "o,ree +ehani a+ renin an.ioten inaldo!teron* ,oji dola i u 1u1re. i "oja&ava rea"!or"ciju natrija u a+jenu a ,alij% Pore+eaji !u= 1. C261@1<782;+ a% i van1u1re/ni .u1ici natrija I. i "ro1avno. !u!tava= "ovraanje* "roljevi II. ,o/o+= "oja&ano nojenje III. "rili,o+ dijali e= he+odijali o+* "eritonealno+ dijali o+ 1% 1u1re/ni .u1ici natrija I. u neo-teen 1u1re. #% o!+ot!,a diure a= .lu,o a* ,ar1a+id* +anitol 2% nedo!tata, +ineralo,orti,oida 7aldo!teronAddi!onova 1ole!t8 (% "ri+jena diureti,a $% +eta1oli&,a al,alo a II. u 1u1re/na o-teenja >% "oliuri&na 3a a a,utne 1u1re/ne in!u3icijencije ?% ,roni&na 1u1re/na in!u3icijencija F% tu1ulo"atije
(45 # k /6
Stranica #8 od 82
2. C2670@1<782;+ a% "ovean uno! natrija I. in3u ije oto"ina natrijevih !oli 7)aJl* )aHJO(8 II. "rili,o+ dijali e 7he+odijali a* "eritonealna dijali a8 1% !+anjeno 1u1re/no lu&enje natrija I. !+anjenje .lo+erularne 3iltracije #% oli.urij!,a 3a a a,utno. 1u1re/no. atajenja 2% ,roni&no 1u1re/no atajivanje II. "retjerana rea"!or"cija natrija (% "ri+arni aldo!teroni a+ $% hi"er,ortici a+ >% ,on.e!tivno atajivanje !rca* de,o+"en irana jetrena ciro a* ne3rot!,i !indro+ Tre1a !"o+enuti da !+o do !ada .ovorili o "ore+eaji+a ,ada vladaju i oo!+olarne "rili,e u or.ani +u* a one ne +oraju ta,ve 1iti* ne.o +o.u 1iti= #% hi"oo!+olarne* u!lijed= a% !indro+a ne"ri+jereno. lu&enja A<H 1% nedo!tat,a .lu,o,orti,oida c% hi"otireo a ! +i,!ede+o+ d% du.otrajna 1ol e% ne,i lije,ovi 7diuretici* inhi1itori !inte e PG* "!ihotro"ni* cito!tatici i o!tali8 2% hi"ero!+olarne a% i van1u1re/ni .u1ici vode I. hla"ljenje+ "re,o ,o/e II. hla"ljenje+ "re,o "lua 1% 1u1re/ni .u1ici vode I. hi"o3i ni dija1ete! in!i"idu! II. 1u1re/ni dija1ete! in!i"idu! c% !+anjen uno! vode hi"odi"!ija @dru/eni "ore+eaji= #% hi"ernatrije+ija !a !+anjeni+ !adr/aje+ natrija 2% hi"ernatrije+ija !a "oveani+ !adr/aje+ natrija (% hi"onatrije+ija ! hi"ovole+ijo+ $% hi"onatrije+ija ! hi"ervole+ijo+
)%. POREMEAJI PROMETA TE('INE (ROZ (APILARN' MEMBRAN'

Pore+eaj "ro+eta te,uine ,ro !tani&nu +e+1ranu na&i 0curenje2 te,uine i ,a"ilara u inter!ticij i na,u"ljanje 1e +o.uno!ti do!tatno. "ovrat,a% Pore+eaj !e na iva oedema% 9ada je to curenje u tjele!ne -u"ljine ,a/e+o da je +4:2.74 7hidro"eritoneu+* hidro"eri,ard* hidrotora,!A8% Dde+* dru.i+ rije&i+a* na!taje ,ad do5e do "ore+eaja o+jera hidro!tat!,i tla, 7tjera te,uinu i /ila van8 i ,oloidnoG o!+ot!,o. tla,a 7navla&i vodu u /ile8 Po!toji= #% C781=2/+84,2 .26 7=78+* ede+ ,oji na!taje 1o. "ovi-enja ,a"ilarno. tla,a na ven!,o+ ,raju ,a"ilare ,oje dovodi do ne+o.uno!ti "ovrat,a te,uine u ,a"ilaru% O1i&no na!taje 1o. 1ilo ,oje. a!toja ven!,e ,rvi 7no.e8* a i 1o. !r&ane de,o+"en acije 7tla, u v cavi8 2% 1/,1=2/+84,2 .26 7=78+* ede+ ,oji na!taje 1o. !+anjenja ,oli&ine "roteina "la +e% )a!taje ili 1o. "reveli,o. .u1ljenja 7ne3rot!,i !indro+* o"e,line8 ili 1o. "re+alo. !tvaranja "roteina "la +e u jetri 7hi"oal1u+ine+ija8 (% <28A1=2/+84,2 .26 7=78+* ede+ ,oji na!taje 1o. o"!tru,cije li+3nih /ila% O1i&no !e javlja na o,rajina+aele3antija a ru,e 7doj,aT8 i no.e $% +/>218-0+</2 .26 7=78+* ede+ ,oji na!taje 1o. "oveanja 3ene!tri 7"ora8 na ,a"ilara+a% Poveanje dovodi do 0curenja2 i "roteina* "a to nije vi-e tran!udat ,ao ,od o!talih ti"ova ne.o e,!udat 7u"alaT8% Stranica #N od 82
)). MEHANIZMI NASTAN(A EDEMA PRI POREMEAJIMA POJEDINIH ORGANS(IH STR'(T'RA

Po!toje tri or.ana u or.ani +u &ija di!3un,cija +o/e dove!ti do na!tan,a ede+a* "a e+o i "ore+eaje na taj na&in ra +otriti= #% !rce* 403+/2 7=78 ede+ ,oji na!taje 1o. de,o+"en acije !rca% <e,o+"en acijo+ !rca dola i do "ovi-enja tla,a i!"red !rca* tj% u -u"lji+ vena+a% Dde+ !rca !e o&ituje "rven!tveno ,ao ede+ no.u* naro&ito "ri orto!ta i% 9ad je !rce de,o+"en irano* u "ravilu !u +u de,o+"en irane o1je "olovice* "a !e javlja i "luni ede+* ,oji !e naro&ito o&ituje* "ri le/ee+ "olo/aju* jer tad ,rv i donjih e,!tre+iteta ,rene "re+a .ore i na"ravi ede+ "lua ,oji ina&e nije evidentan tije,o+ orto!ta e% Pre+a to+e !e +o.u i "odijeliti de,o+"en acije !rca na de,o+"en acije ! jedni+ ja!tu,o+* dva ili tri* jer "acijenti ,a!nije vi-e ne +o.u nor+alno le/ati.u-enje* di!"neja% 2% jetra* ;7.07/2 7=78 ede+ ,oji !e javlja ,od di!3un,cije jetre* naro&ito ,od al,oholi&ara i u ciro i jetre% Mo/e !e javiti i 1o. +alnutricije% @.lavno+* +ehani a+ na!tan,a je jedna,% Glavne o!+ot!,iGa,tivne &e!tice ,oje adr/avaju te,uinu u ,rvni+ /ila+a !u al1u+ini* "a navedena !tanja dovode do hi"oal1u+ine+ije i ti+e i la i te,uina i ,rvnih /ila u inter!ticij i javlja !e hi"ovole+ija% O1i&no !e o&ituje ! nala o+ a!cite!a u "eritoneu+u% (% 1u1re i* 5-507B/2 7=78 7,ara,teri!ti&no +je!to !u "erior1italni jutarnji ede+i8 a% ne3riti&,i* u !tanji+a u"ale 1u1re.a dola i do di!3un,cije* "a !e !+anjuje .lo+erularna 3iltracija* a "oveava rea"!or"cija )a i vode hidro!tat!,o. tla,aede+ 1% ne3roti&,i* "ro"u!no!t .lo+erula 7ne3rot!,i !indro+8 .dje dola i do "roteinurije hi"oal1u+ine+ija ,oloidnoGo!+ot!,o. tla,a ede+i
)*. POREMEAJI PROMETA (ALIJA

9alij !e* a,o -to !+o ve re,li* N8R nala i unutar !tanice i or.ani a+ je vrlo o!jetljiv na "ro+jene* iona,o +alih* vrijedno!ti ,alija u ,rvnoj "la +i% Po!toje !lijedei "ore+eaji= #% C261,+<2;782;+ 7U(%>++olLG#8 hi"er"olari aciju +u!,ulature* ,ljenut* !na.a ,ontra,cije* 3re,vencija SP## 3i1rilacija* e,!tra!i!tole* !+anjeno ,onc% +o,rae* +eta1oli&,a al,alo a 7hi"ovole+ija natrij a vodi,8* !,lono!t hi"er.li,e+iji 7in ulina8 a% 1o. "rera!"odjele ,alija u tjele!ni+ te,uina+a u al,alo i 7davanje+ in ulina ili a.oni!ta Gadrener.i&nih rece"tora* into,!i,acije !oli+a 4a* te u "eriodi&nu "orodi&nu ,ljenut8 1% 1o. !+anjeno. !adr/aja ,alija u or.ani +u I. uno! II. .u1ita, +o,rao+ 7ina&e N'R8 i !tolico+ 7ina&e #'R8 #% .a!trointe!tinalni+ tra,to+ a% du.otrajno "ovraanje 1% na o.a!tri&no u!i!avanje c% du.otrajni "roljevi d% uretero!i.+oido!to+ija 2% 1u1re i+a a% "ri+arni aldo!teroni a+ 1% Ju!hin.ov !indro+ c% !e,undarni aldo!teroni a+ 7hi"errenine+ije* ciro a* hi"ovole+ija*A8 d% "ri+jena diureti,a e% tu1ulointer!ticij!,e 1u1re/ne 1ole!ti 71u1r% tu1ularna acido a* Fanc% !in%8 3% ,roni&no atajivanje 7"oliuri&na 3a a8 .% a,utno 1u1re/no atajenje 7"oliurij!,a 3a a8
##
SPB !inu!ni &vor
Stranica 2' od 82
2% C2670,+<2;782;+ 7V>%'++olLG#8 trajna de"olari acija 7one+o.uuje "rovo5enje i+"ul!a i rela,!aciju8 +i-ina ,ljenut a% 1o. "rera!"odjele ,alija u tjele!ni+ te,uina+a 7Jru!h !indro+* hi"oin uline+ija* acido a HCG9C8 1% 1o. "oveano. !adr/aja ,alija u or.ani +u I. "ovean uno! ,alija #% hrana 1o.ata ,alije+ 2% "re"arati ,alijevih !oli 7,alijev ,lorid* ,ri!talni "enicilin8 II. !+anjeno i lu&ivanje ,alija (% 1u1re/ne 1ole!ti 7,roni&no i a,utno 1u1re/no atajenje8 $% 1ole!ti nad1u1re/ne /lije de a% Addi!onova 1ole!t 1% ,on.enitalna hi"o"la ija nad1u1re/ne /lije de c% !ele,tivan nedo!tata, aldo!terona d% hi"orenine+ij!,i hi"oaldo!teroni a+ >% "ri+jena diureti,a ,oji 0-tede2 ,alij 7!"ironola,ton* a+ilorid* tria+teren8
)+. POREMEAJI PROMETA (ALCIJA I &OS&ORA

9alcij !e nala i NNR u tvrdi+ t,ivi+a* #R u intercelularno+ "ro!toru 7>'R ve an a al1u+ine* #'R ! anioni+a* $'R !lo1odno.* 1iolo-,i a,tivno.% Pore+eaje ,alcija dijeli+o "re+a ,oncentraciji ,alcija u ,rvnoj "la +i= #% C261,+<:2;782;+ 7U#%>++olLG#8 tetanija 7"oveana /iv&ana "odra/ljivo!t8* +lohavo!t !rca* hi"o+inerali acija ,o!tiju a% "ri+arni "ore+eaj ho+eo!tat!,o. !u!tava PTH I. "ore+eaj 3un,cije "aratireoidnih /lije da II. ne"ri+jeren od.ovor ciljnih t,iva na PTH 1% hi"o,alcije+ija u odr/an ho+eo!tat!,i !u!tav PTH I. u,u"na a"!or"cija u crijevi+a II. rea"!or"cija u 1u1re/ni+ tu1uli+a III. "ore+eaj +inerali acije ,o!tiju IV. nedo!tata, vita+ina < ili nje.ovih +eta1olita 2% C2670,+<:2;782;+ 7V2%F++olLG#8 de"re!ija J)SGa 7one+o.uena de"olari acija 1o. atvaranja )aG,analia ,alcije+8* !"a a+ .lat,e +u!,ulature* !na.a ,ontra,cije !rca* 3i1rilacija* hi"er+inerali acija* anore,!ija* ,on!ti"acija 7!"a a+8* ul,u!i 7hi"er,lorhidrija8* odla.anje u +e,a t,iva a% "oja&ana crijevna a"!or"cija ,alcija I. hi"ervita+ino a II. !ar,oido a III. hi"er"aratireo a IV. hi"o3o!3ate+ija V. "ore+eaji 3un,cije -titnja&e 1% "oja&ana +o1ili acija ,o-tanih +inerala ! hi"era"!or"cijo+ ,alcija i crijeva ili 1e nje I. hi"er"aratireo e II. tu+or!,a hi"er,alcije+ija III. hi"ertireo a IV. i+o1ili acija
Stranica 2# od 82
Fo!3ati !e "rete/ito nala e unutar +inerali iranih t,iva* a +anji dio je u !tanica+a% I van !tanica* tj% u i van!tani&noj te,uini je !la1o a!tu"ljen i i+a .a o,o #%' ++olLG#% Pore+eaji 3o!3ata !u= #% hi"o3o!3ate+ija 7U'%>++olLG#8 a,utno ne+a !i+"to+a* ,roni&no= +u&nina* "ovraanje* !+etnje !tvaranja ATPGa* hi"o+inerali acijaA a% "oveano 1u1re/no i lu&ivanje 3o!3ata 7al,oholi a+* hu+oralna hi"erhi"er,alcije+ija u loudnih tu+ora* dija1eti&,a ,etoacido a* hi"ovita+ino a <*A8 1% !+anjena a"!or"cija 3o!3ata u crijevi+a 7"reveli,a u"ora1a antacida* hi"ovita+ino a <* +ala"!or"cija* .ladovanja* al,oholi a+8 c% "o+a, 3o!3ata u !tanice 7nado+je!ta, na,on "rehrane !iro+a-ne 3o!3ati+a* re!"% al,alo a o"orava, od acido a ili hi"oter+ije* in3u ija .lu,o e* davanje in ulina* 1la!ti&na leu,e+ij!,a ,ri a8 2% hi"o3o!3ate+ija 7U2%F++olLG#8 "oja&ano odla.anje +inerala u ,o!ti i +e,a t,iva* +o.ua tetanijaA a% o"tereenje 3o!3ati+a I. uno! 3o!3ata "arenteralno ili "eroralno II. "o+a, 3o!3ata i !tanica 1% !+anjeno 1u1re/no i lu&ivanje 3o!3ata I. atajenje 1u1re.a II. hi"o"aratireo a III. "!eudohi"o"aratireo a
).. PATO&IZIOLOGIJA POREMEAJA ACIDO3BAZNE RAVNOTE;E

)or+alan "H ,rvi je F%(>GF%$>% Pore+eaje +o/e+o "odijeliti= #% u uredne ho+eo!tat!,e +ehani +e na= a% +:2=19- 7"HUF%(>8 I. ,eto e 7dija1ete! +elitu!* .ladovanje* al,oholi a+8 II. la,tacide+ija 7hi"o,!ija* +etanol* ne,i lije,ovi8 III. uno! HC IV. .u1ita, 1a a 7"roljevi8 1% +<,+<19- 7"HVF%$>8 I. .u1ita, HC 7"ovraanje8 II. uno! 1a a 7antacidi8 2% u "ore+eaje ho+eo!tat!,ih +ehani a+a na= a% +:2=19- 7"HUF%(>8 I. "ore+eaj 1u1re/ne 3un,cije 7.lo+erularna 3iltracija* Addi!onova hi"o3un,cija nad1u1re/ne /lije de aldo!terona)a C HJO(G II. "ore+eaj "lune 3un,cije 7hi"oventilacija8 III. "ri atajenju 1u1re.a 7nehla"ljive ,i!eline !ul3atna* 3o!3atna* +o,rana8 1% +<,+<19- 7"HVF%$>8 I. "ore+eaj "lune 3un,cije 7hi"erventilacija8 II. "ore+eaj 1u1re/ne 3un,cije 7aldo!teron rea"!or"cija )aCHJO(G
1ole!t*
)ajva/nija dva or.ana a re.ulaciju acido1a ne ravnote/e i odr/avanje ho+eo!ta e !u "lua i 1u1re i% Mole,ule ,oje "o+/u odr/avanju ho+eo!ta e "HGa* a na ivaju !e "u3eri%
Stranica 22 od 82
)/. RESPIRACIJS(A ACIDOZA I AL(ALOZA

Pore+eaje+ di!anja or.ani +u !e re+eti ho+eo!ta a i na!taje= #% re!"iracij!,a acido a 7HC i 1i,ar1onati u ,rvi8 a% de"re!ija centra a di!anje 1% a1noralno!ti "r!no. ,o-a c% di3u ne 1ole!ti "lua ,oje u ro,uju ade1ljanje alveo,a"ilarne +e+1rane d% veli,e redu,cije alveolarne di3u ij!,e "ovr-ine ,oje !u ,ara,teri irane "ore+eaje+ ventilacije i "er3u ije 2% re!"iracij!,a al,alo a a% a,utna re!"iracoj!,a al,alo a 1% ,roni&na re!"iracij!,a al,alo a 9ao i +eta1oli&,a* i re!"iracij!,a acido a i al,alo a +o.u 1iti ,1867/920+/7 i =7,1867/920+/7% N>R ,o+"en acije "HGa ot"ada na !tani&ne "u3er!,e !u!tave 7"roteini8% :a/an je 1iar1onatni "u3er ,oji ne +o/e "ot"uno ,o+"en irati !tanje* ali .a u1la/ava% JO 2 !e unutar eritrocita !"oji ! H2O i na!taje H2JO(* ,oja od+ah di!ocira na HC i na 1i,ar1onatni ion* tj% HJO(G% :odi,ov ion 1iva "u3eriran unutar !tanice he+o.lo1ino+* a 1i,ar1onat i la i i u1la/uje acido u ,rvi% 9od ,roni&nih !tanja nije do1ro na.lo i!"ravljati acido u ili al,alo u davanje+ ili odu i+anje+ ,i!i,a* jer "acijent +o/e la,o u"a!ti u dru.i "ore+eaj 7i al,alo e u acido u i o1rnuto8%
)0. METABOLI(A ACIDOZA I AL(ALOZA

Acido a i al,alo a +o.u na!tati i +eta1oli&,i+ "ute+* tada !e ovu +eta1oli&,e i dijeli+o ih na= #% acido a a% hi"er,lore+ij!,a acido a 7lu&enje HC ili .u1ljenje aniona adr/avanje JlG 1o. ravnote/e8 I. 1u1re/ni "ore+eaji 7inter!ticij!,i ne3riti! ! a ote+ijo+* hidrone3ro a* 6TA8 II. .a!trointe!tinalni u roci 7"roljev* ureteroGentero!to+ija8 III. !oli ,oje a,i!eljuju 7)H$Jl* A8 1% acido a ! "oveani+ anion!,i+ "rocje"o+ 7!tvaranje ili lu&enje aniona nehla"ljivih ,i!elina8 I. atajenje 1u1re.a II. al,oholna ,etoacido a III. dija1ete!na ,etoacido a IV. LGla,tacide+ija V. uno! lije,ova ili to,!ina c% ,o+1inirana acido a 7<Gla,tacide+ija8 2% al,alo a a% al,alo e ovi!ne o !oli I. ,on!tri,cij!,a al,alo a II. 1u1re/ne al,alo e 7diuretici* !la1o a"!or1ilni anioni* "o!thi"er,a"nij!,a al,alo a8 III. .a!trointe!tinalne al,alo e 7"ovraanje i i!"iranje /eluca* .u1ita, ,lorida !tolico+"roljevi8 IV. e. o.ene al,alo e 7n"r% uno! )aHJO(8 1% al,alo e neovi!ne o !oli I. 1u1re/ne al,alo eGnor+oten ivne II. hi"erten ivne* 1o. "oveano. lu&enja +ineralo,orti,oida
Stranica 2( od 82
)1. POREMEAJI REG'LACIJE ENDO(RINOG S'STAVA

6e.ulacija endo,rino. !u!tava !e odvija "re,o +ehani a+a "o itivne i ne.ativne "ovratne !"re.e% Ona !e +o/e o!tvarivati ! tvari+a ,oje !e re.uliraju* a +o/e i ne,a dru.a /lije da 1iti "rvoj nadre5ena* "a o njenoj a,tivno!ti ovi!i a,tivno!t ciljne /lije de 7n"r% hi"o3i a8%
*2. ENDO(RINOPATIJE ZBOG POREMEAJA L'ENJA HORMONA I POREMEAJA CILJNOG T(IVA

Dndo,rini !u!tav je !u!tav ,oji lu&enje+ 1io,e+ij!,i a,tivnih +ole,ula utje&e na +eta1oli +e ne,ih dru.ih !tanica% Pore+eaji +o.u 1iti= 1. 610787D+; <-37/;+ C1081/+ a% "oja&ano lu&enje hor+ona 7u /lije di ili e,to"i&no8 1% !+anjeno lu&enje hor+ona 2. 610787D+;2 - :2<;/18 .,2@a% "ore+eaji rece"tora I. +e+1ran!,ih rece"tora II. cito"la +at!,ih rece"tora (% 610787D+;2 87.+51<298+ C1081/+ 7!+anjeno od!tranjivanje u jetri i 1u1re i+a8 )e,e /lije de !u nadre5ene dru.i+a* "a "ore+eaj +o/e 1iti= #% 6028+0+/ 7n"r% aldo!teron* * T$* ,orti ol* in ulin8 2% 47,-/=+0+/ 7n"r% AJTH.lu,o,orti,oidi C andro.eni8 (% .70:2;+0+/ 7i ni+no u ne,i+ !lu&ajevi+a* n"r% J6FAJTH.lu,o,orti,oidi C andro.eni8
*1. POREMEAJI &'N(CIJE HIPO&IZE

Hi"o3i a !e na iva 0,raljico+2 /lije da i ona je najvi-e a!lu/na a odr/avanje nor+alno. lu&enja hor+ona na ciljni+ /lije da+a% Podijeljena je na dva "ot"uno ra li&ita dijela= adenohi"o3i u i neurohi"o3i u% Adenohi"o3i a lu&i "et hor+ona= #% !o+atotro"in* hor+on ra!ta 2% TSH (% AJTH $% LH i FSH >% P6L* "rola,tin Adenohi"o3i a +o/e i+ati "ore+eaj !+anjeno. lu&enja jedno. hor+ona 781/1.016/2 C26162.-2.+029+88* ili !vih hor+ona 76+/C26162.-2.+029+88% Pore+eaji 3un,cije adenohi"o3i e dijeli+o u= #% nedovoljno lu&enje hor+ona "rednje. re/nja hi"o3i e 7hi"o"ituitari a+8 a% u dje&ijoj do1i= I. !o+atotro"in nano!o+ija* tj% ni a, ra!t 7"atulja!t8 II. o!tali hor+oni nano!o+ija* nedovoljan ra voj !e,undarnih !"olnih o1ilje/ja 1% ,od odra!lih= I. !o+atotro"in ne+a ne,ih 1itnijih !i+"to+a II. LH i FSH !e,undarni hi"o.onadi a+* a,o je lu&enje !o+atotro"ina nor+alno "roduljeni ra!t du.ih ,o!tiju i eunuhoidni i .led III. AJTH !e,undarna hi"o3un,cija nad1u1re/ne /lije de 7,orti ol* ali ne i aldo!teron8 IV. TSH !e,undarna hi"otireo a V. P6L ne+a la,tacije na,on "oroda 2% "reveli,o lu&enje hor+ona "rednje. re/nja hi"o3i e 7hi"er"ituitari a+8 a% P6L .ala,toreja* re+eti lu&enje LH6H i+"otencija* a+enorejaA 1% !o+atotro"in a,ro+e.alija c% AJTH Ju!hin.ova 1ole!t Stranica 2$ od 82
Hor+oni ,oje lu&i !tra/ni re/anj hi"o3i e !u= va o"re!in 7A<H8 i o,!itocin% Pore+eaje +o/e+o "odijeliti na= #% !+anjeno lu&enje A<H die1ete! in!i"idu!* "ore+eaj u ,oje+ je nedo!tatna rea"!or"cija vode i tu1ula "oliurija 2% "oveano lu&enje A<H "reveli,o adr/avanje vode hi"oo!+olalno!t te,uina
*%. POREMEAJ &'N(CIJE -TITNJAE

Etitnja&a je /lije da ,oja lu&i tiro,!in i trijodtironin% Etitnja&a je /lije da ,oja utje&e na +eta1oli a+ !vih !tanica u or.ani +u i njeno lu&enje u 3i iol-,i+ uvjeti+a di,tira -titnja&a ! TSH% Pore+eaji +o.u 1iti= #% hi"ertireo a* "otro-nje i uno!a ener.ije* "otro-nja !vih aliha ener.ija* tla, diver.ira* e. o3tal+u! a% !tvaranje TSH u hi"o3i i 1% nenor+alan "odra/aj -titne /lije de 7n"r% +or1u! Grave!8 c% ra voj autono+nih &vorova u -titnoj /lije di d% tireoiditi! e% lije,ovi* e,to"i&no t,ivo -titnja&e 2% hi"otireo a a% ra li&ita ra ina na!tan,a= I. "ri+arna 7Ha!hi+otov tireoiditi!8 II. !e,undarna 7hi"o3i na8 III. tercijarna 7hi"otala+i&,a8 1% ra li&ita /ivotna do1= I. odra!li +i,!ede+ 7!+anjena ra .radnja +u,o"oli!aharida tje!ta!ti ede+8 II. djeca ,reteni a+* du-evna i tjele!na ao!talo!t (% jedno!tavna 7neto,!i&na* 1eni.na8 .u-a* ra vija !e 1o. "oveane o!jetljivo!ti tireocita na 1a alno lu&enje TSH* "a oni hi"ertro3iraju* "o,u-avajui 0!u!tii2 TSH%
*). POREMEAJI &'N(CIJE (ORE NADB'BRE;NE ;LIJEZDE

Svi hor+oni ,ore nad1u1re/ne /lije de !"adaju u !,u"inu !teroidnih hor+ona* a na!taju !inte o+ i ,ole!terola% Po!toje tri !loja ,ore* ,oji lu&e !va,i !voje hor+one= #% ona .lo+erulo!a +ineralo,orti,oidi 7aldo!teron8 2% ona 3a!ci,ulata .lu,o,orti,oidi 7,orti ol8 (% ona reti,ulari! andro.eni 6ad "ojedinih !lojeva je ra li&ito di,tiran% Lu&enje i one 3a!ci,ulate i reti,ulari! je "rven!tveno di,tirano lu&enje+ AJTH i hi"o3i e* a lu&enje aldo!terona i one .lo+erulo!e !e u"ravlja o!ovino+ renin an.ioten in aldo!teron% Pore+eaji ,oji na!tu"aju +o.u ii ! hi"er3un,cijo+ ili ! hi"o3un,cijo+% Hi"er3un,cija .landulae !u"rarenali! o1i&no ide ! hi"er!e,recijo+ i !va tri !loja ,ore* ia,o ne +ora* do, !e ,od hi"o3un,cije to do.a5a u "ravilu% Mo.u !e ra viti !lijedei "ore+eaji= #% hi"er3un,cija a% C-4C2/>1@ 42/=018* ,orti ol* ali AJTH 7 1o. "ovratne !"re.e* ,o/a nije "i.+entirana8 I. 1o. "ri+arne le ije u nad1u1re/noj /lije di 1% C-4C2/>1@+ 51<74. ,o/a je "i.+entirana 1o. lu&enja GLPH I. i hi"o3i e* "oja&ano lu&enje AJTH ,orti ol C andro.eni II. e,to"i&no lu&enje AJTH ili !li&nih "e"tida ,orti ol C andro.eni C aldo!teron c% 6028+0/2 +<=14.701/29+8* Jonnov !indro+* aldo!teron 7o1i&no 1o. adeno+a* rijeda, je ,arcino+8 hi"o,alije+ija* +eta1oli&,a al,alo a* 1la.a ili u+jerena hi"erten ija% d% 47,-/=+0/2 +<=14.701/29+8* i van1u1re/ni u ro, i a,tivacija o!ovine renin an.ioten in aldo!teron* na!taje i 1o. !+anjeno. ,oloidnoGo!+ot!,o. tla,a "la +e ili 1o. de,o+"en acije !rca e% 607,18;70/1 <-37/;7 +/=01>7/+ adreno.enitalni !indro+ Stranica 2> od 82
I. ,on.enitalan= +anja, en i+a a !tvaranje ,orti ola AJTH andro.eni II. !te&en= tu+ori 7,arcino+8* A 2% hi"o3un,cija a% 6028+0/+* A==241/1@+ 51<74. 7"rije je 1io .lavni u ro, tu1er,ulo a* a dana! idio"at!,a atro3ija8* ,orti ol* aldo!teron* andro.eni neade,vatan od.ovor na !tre!* .u1ita, natrija* javlja !e hi"er"i.+entacija 1o. veli,o. lu&enja AJTH% 1% 47,-/=+0/+* na!taje 1o. ili AJTH atro3ija ona 3a!ci,ulate i reti,ulari! ,otri ol* andro.eni* a ,a!nije i aldo!teron% Hi"onatrije+ija na!taje 1o. odno!a ,orti olA<H* ne+a hi"er"i.+entacije% Mo/e na!tati i 1o. !i!te+no. davanja ,orti,o!teroida ,oji 1lo,iraju AJTH* "a nad1u1re/na /lije da atro3ira% Tera"iju !e ne !+ije ni,ada na.lo "re,inuti* jer or.ani a+ i+a 1la.u hi"o3un,ciju nad1u1re/ne /lije de 7"a i !tre!T8% Si+"to+i ,orti ola !u=01u33alo hu+"2* 0+oon 3ace2* centri"etalna "retilo!t* lividne !trije "o!vuda na tijelu* jer ,o/a la,-e "uca* na licu "oja&an /ilni crte/%% Od !vih hor+ona !a+o ,orti ol re.ulira ne.ativno+ "ovratno+ !"re.o+ lu&enje AJTH* "a a,o .a ne+a AJTH%
**. POREMEAJI &'N(CIJE PARATIREOIDNIH ;LIJEZDA

Paratireoidne /lije de lu&e "arat hor+on 7PTH8 ,oji re.ulira ra inu ,alcija u or.ani +u u ,alcitonin ,oji je hor+on !a !u"rotni+ djelovanje+% Povi-eno lu&enje PTH dovodi do "oveanja ,oncentracije ,alcija u ,rvi% Taj je ,alcij "rven!tveno i ,o!tiju% )edo!tata, PTH dovodi do ni!,e ,oncentracije ,alcija u ,rvi% Pore+eaji !u= #% hi"er"aratireo a a% "ri+arna 7naj&e-e adeno+8 I. "ato3i iolo-,o djelovanje hihi"er,alcije+ije II. djelovanja ,roni&ne hi"er,alcije+ije na 1u1re.e* "oliurija III. djelovanje ,roni&ne hi"er"aratireo e na ,o!ti 7!ve do osteitis fibrosa c!stica8 1% !e,undarna* 1o. 1ilo ,oje. Ja u ,rvi* naj&e-e hi"ovita+ino a <(% c% tercijarna* na!taje na,on ,roni&ne hi"o,alcije+ije autono+no lu&enje veli,ih ,oli&ina PTH d% e,to"i&no lu&enje PTH u tu+ori+a 2% hi"o"aratireo a a% "ri+arna* o1i&no na,on od!tranjenja "rili,o+ o"eracija na -titnja&i* jer je idio"at!,i o1li, vrlo rijeda, Ja u ,rvi 1% !e,undarna* ,od hi"er,alcije+ija Ja u ,rvi
*+. PATO&IZIOLO-(A 'LOGA BIOGENIH AMINA, PLAZMA(ININS(OG S'STAVA I (OMPLEMENTA Biogeni amini
4io.eni a+ini na!taju de,ar1o,!ilacijo+ od.ovarajuih a+ino,i!elina% Oni !u 1iolo-,i vrlo a,tivne +ole,ule ,oje i+aju vrlo va/nu ulo.u u re.uliranju 1rojnih "roce!a% O!i+ ,atehola+ina* &iji je .lavni "red!tavni, adrenalin* va/ni !u i hi!ta+in i !erotonin% H24.+82/ je 1io.eni a+in ,oji na!taje od a+ino,i!eline hi!tidina% )ajvi-e !e nala i u t,ivni+ +a!tociti+a* a i+a .a i u ,rvi u 1a o3ili+a% On !e uvije, nala i "ohranjen u .ranula+a* jer je van njih ,rat,a vije,a% Ina,tiviraju .a en i+i hi!ta+ina a i hi!ta+inG+etiltran!3era a% A,tivno!t +i je !na/no i ra/ena naro&ito u rea,cija+a ana3ila,!ij!,o. ti"a ! I.D i to ,ad !e anti.eni ve/u a I.D* on "roi vede rea,ciju na ,ojoj !e nala i 71a o3il ili +a!tocit8 u o1li,u de.ranulacije% I!ti u&ina, +o.u na"raviti i ana3ilato,!ini J$a* J(a i J>a ,oji !u ina&e dijelovi ,o+"le+enta% <e.ranulaciju +o.u u ro,ovati i jo- ne,e tvari i neutro3ila* ali .lo1alno i !va,o o-teenje !tanica 7u1od o!a* !tr-ljena* +ija*A8% Fun,cija +u je da dilatira "eri3erne ,rvne /ile* uveli,e "oveava "ro"u!no!t ,a"ilarnih !tjen,i% S701.1/2/ je 1io.eni a+in ,oji na!taje i +aino,i!eline tri"to3ana% )ajvi-e .a !inteti iraju entero,ro+a3ilne !tanice tan,o.a crijeva i ot"u-taju .a u "ortalnu ,rv% )a,on "rola a ,ro jetru ula i u tro+1ocite i u nji+a !e "ohranjuje% 9ad !e tro+1ocit de.ranulira* vrlo 1r o 1iva ra lo/en Stranica 2? od 82
+onoGa+inoo,!ida o+ 7MAO8 ili vraen u tro+1ocit% )ala i !e i u J)SGu u !erotoniner.i&ni+ neuroni+a% Eiri "eri3ernu cir,ulaciju* do, centralnu ,ontrahira% Ina&e "oja&ava ate&eno !tanje%
Plazmakininski sustav
Pla +a,inin!,i !u!tav !udjeluje u o1ra+1eni+ rea,cija+a or.ani +a "ri &e+u nje.ova "ato.enet!,a a,tivno!t i dola i do i ra/aja% Sredi-nju 3un,ciju au i+a Ha.e+anov 3a,tor 73a,tor .ru-avanja LII* ina&e !e nala i u "la +i8 ,oji !e a,tivira o-teenje+ endotela% Od dalje +o/e a,tivirati= #% "la +a,inine= "re,ali,rein ,ali,rein= ,inino.en,inin 2% !lijed ,o+"le+enta (% unutarnji "ut ,oa.ulacije $% "la +ino.en "la +in 7ho+eo!tat!,i 3a,tor ,oa.ulacije8 Z.ru-avanje ,rvi !e odi.rava na dva ra li&ita "uta .ru-avanja% I jedan i dru.i +o.u .ru-ati ,rv% Sa!toje !e od ,a!,adnih rea,cija ,oje na ,raju dovode do !a+o. .ru-avanja* "a !e u!tvari ra li,uju !a+o do "ola "uta* a dalje !e "re,la"aju% <ijeli+o ih na unutra-nji "ut .ru-avanja ,rvi i vanj!,i "ut .ru-avanja ,rvi% Fun,cioniraju na !lijedei na&in= -/-.0+?/;2 6-. 9>0-?+@+/;+ ,0@2 @+/;4,2 6-. 9>0-?+@+/;+ ,0@2 LII LIIa C LII3 7ve !tvoreni ,ali,rein ju u1r ava8 o ljeda t,iva t,ivni 3a,tor 7tro+1o"la!tin* III8 LIIa= "re,ali,rein ,ali,rein LIIa= LI LIa III= :II :IIa LIa= IL ILa :III :IIIa 7ve !tvoreni IIa ju u1r ava8 III C :IIa C Ja2C= L La :IIIa C Ja2C= L La IIa= : :a La C :a C Ja2C= II IIa IIa C Ja2C= LIII LIIIa IIa C Ja2C= I Ia LIIIa= Ia A2502/ O9/+,+ A+,.10+ 3a,tor I 3a,tor II 3a,tor III 3a,tor I: 3a,tor : 3a,tor :II 3a,tor :III C vS3 vS3 3a,tor IL 3a,tor L 3a,tor LI 3a,tor LII 3a,tor LIII T02@2;+</2 /+92@ A+,.10+ 3i1rino.en "rotro+1in t,ivni tro+1o"la!tinI t,ivni 3a,tor Ja2C "roa,celerinI AcG.lo1ulin ,o+"le,! antihe+o3ilij!,i 3a,tor C vS3 7von Sille1randov 3a,tor8 von Sille1randov 3a,tor Jhri!t+a!ov 3a,tor Stuartov 3a,tor "rethidnih "la +at!,o. tro+1o"la!tina 7PTA8 Ha.e+anov 3a,tor 7HF8 3a,tor !ta1ili iranja 3i1rina 7FSF8 "la +at!,i "re,ali,rein 7Fletcherov 3a,tor8 ,inino.en veli,e +ole,ularne +a!e 7HMSG,inino.enI Fit .eraldov* Sillia+!ov ili Flaujeacov 3a,tor8 Stranica 2F od 82 A,.2@20+/2 2<2 60182;7/;7/2 A+,.10 3i1rin tro+1in "ro+ijenjen "roa,celerin 73a,tor :a8 3a,tor :IIa "ro+ijenjen antihe+o3ilij!,i 3a,tor 73a,tor :IIIa8 3a,tor ILa 3a,tor L 3a,tor LIa 3a,tor LIIa 3a,tor LIIIa 73i1rinoli.a a8 "la +at!,i ,ali,rein
Stranica 28 od 82
Kininski sustav
9ali,rein je .eneri&,i na iv a "roteoli ne en i+e ,oji od !u"!trata ,inino.ena o!lo1a5aju ,inine% Po!toje ,ali,rein "la +e i /lje dani ,ali,rein% 9ali,rein "la +e i+a tri va/ne 3un,cije= #% od vi!o,o+ole,ularnih ,inino.ena o!lo1a5a 1radi,inin 2% ajedno ! vi!o,o+ole,ularni+ ,inino.eno+ a,tivira Ha.e+anov 3a,tor* ujedno i naj1itnije djelovanje jer !e u!"o!tavlja +ehani a+ "ovratne !"re.e i ti+e u1r ava rea,cija (% djeluje ,e+ota,!ij!,i na neutro3ilne leu,ocite )ajva/niji u&inci ,inina !u !ni/enje ,rvno. tla,a 1o. =2<+.+:2;7 +0.7021<+* "oveana "ro"u!no!t ,a"ilara i 7=78* ,ontra,cija ne,ih i van/ilnih .lat,ih +i-ia i 61=0+B+; 07:76.10+ 9+ 51<%
Komplement
9o+"le+ent je na iv a !,u" od o,o 2' ra li&itih 1jelan&evina "la +e ,oje !e !inteti iraju u jetri u he"atociti+a* a rijet,o ih +o.u "roi voditi i +a,ro3a i% )e,e !e "odjedinice ,o+"le+enta !vr!tavaju u 601.72/7 +,-./7 A+97= J2* J(* J$* J>* JN* &i+1eni, 4* J#I)H i J$4P% Fun,cija ,o+"le+enta je "o,retanje* "oja&avanje i !a+u "roved1u u"alne rea,cije 7n"r% naru-avanje !tani&nih +e+1rana +i,roor.ani a+a8% Podjedinice J( i J> !e na ivaju +/+A2<+.1,42/28+% J> "odjedinica i+a !na/no ,e+ota,!ij!,o djelovanje na u"alne !tanice% Po,reu .a ,o+"le,!i anti.enG"rotutijelo%
*.. PATO&IZIOLO-(I ZNAAJ PROSTAGLANDINA I LE'(OTRIENA

Pro!ta.landini i leu,otrieni !e na ivaju ajedni&,i i 72,14+/12=28+* "re+a 1roju JGato+a u +ole,uli arahidon!,e ,i!eline 72' JGato+a* $ ne a!iene ve e8 i ,oje !e !inteti iraju% Arahidon!,a ,i!elina !e !inteti ira i 3o!3oli"ida !tani&ne +e+1rane 3o!3oli"a o+GA 2% Arahidon!,a ,i!elina +o/e ,renuti u dva ra li&ita "uta% Mo/e !e en i+o+ COE 7ci,loo,!i.ena a8 !,renuti u "roi vodnju "ro!ta.landina* "ro!taci,lina i tro+1o,!ana A2I a +o/e !e ! #)<2611,42>7/+918 !,renuti u "roi vodnju leu,otriena% I jedna i dru.a !trana !u vrlo va/ne u "roved1i u"alne rea,cije* jer n"r% LTJ $* LT<$* LTD$ utje&u na !,vr&avanje endotelnih !tanica i ti+e !e "oveavaju "ore i +e5u njih i dola i do "oja&ano. 0curenja2 !adr/aja /ila u inter!ticij% LT4$* je ja, ,e+ota,!ij!,i !"oj% Pro!ta.landin D2 !inteti iran u ter+ore.ulacij!,o+ centru djeluje na nje.a i "oveava tjele!nu te+"eraturu% Pro!ta.landini "oveavaju ede+ u u"alno+ "odru&ju i a ivajui va odilataciju* a u1rajaju !e i u al.o.ene tvari% Far+a,olo-,i "ri"rava,= acetil!alicilna ,i!elina djeluje irever i1ilno inhi1irajui en i+ JOL i ti+e a,o&uju !inteti iranje "ro!ta.landina% <ola i do anal.et!,o.Ganti"iret!,o. djelovanja% <avanje ,orti,o!teroida 1lo,ira !tvaranje arahidon!,e ,i!eline* "a dola i do inhi1icije !tvaranja !vih njenih derivata% )aj&e-e !e taj u&ina, ,ori!ti a !+irivanje u"ala 1e "o nato. u ro,a 7!i+"to+at!,a tera"ija8* a naro&ito a !+irivanje aler.ij!,ih rea,cija u !,lo"u 1ronhalne a!t+e i ne,ih autoi+unih 1ole!ti%
*/. IMBENICI RASTA I CITO(INI

Jito,ini !e u1rajaju u &i+1eni,e ra!ta jer nad iru ra!t* "roli3eraciju i !a rijevanje !tanica% A,tivni !u "ri vrlo ni!,i+ ,oncentracija+a% I+aju !li&na djelovanja ,ao i hor+oni* ali !e ra li,uju jer= #% naj&e-e djeluju lo,alno* a ne !u!tavno ,ao hor+oni 2% hor+one "roi vode !"ecijali irane !tanice 7/lije de8* a cito,ine +o.u "roi voditi ra ne !tanice* a djeluju na ra noli,a t,iva i !tanice <jelovanje cito,ina +o/e 1iti +-.1,02/1 7djeluju na vr!tu !tanica i ,ojih !e lu&e8* 6+0+,02/1 7djeluju na ra li&ite vr!te !tanica8 i ;-,4.+,02/1 7o!taju na +e+1rani i djeluju na !tanice ! ,oji+a do5u u dodir8% <ijeli+o ih na= #% cito,ine ! Gheli,!o+ 7u vojnico+8 2% cito,ine ! G"lo&o+ 7na1rano+ "lo&o+8 (% ,o+1inirane* tj% cito,ine ! Gheli,!o+ i G"lo&o+ )aj"o +atiji cito,ini !u= ILG#* ILG$* ILG?* T)FG* eritro"oetin* itd%
Stranica 2N od 82
*0. PATO&IZIOLO-(I ZNAAJ SLOBODNIH (ISI(OVIH RADI(ALA I D'-INOG MONO(SIDA

<u-i&ni +ono,!id* )O* je vrlo rea,tivna +ole,ula* jer i+a jedan ne!"areni ele,tron i 1o. to.a vrlo ,rat,o traje% )aj"o natije +u je djelovanje na ,rvne /ile jer !e "ri+jetilo da ,od davanja acetil,olina dola i do lu&enja )O ,oji djeluje na .lat,e +i-ie ,rvnih /ila* tj% u ro,uje njihovu rela,!aciju* a ,rvnoj /ili dilataciju% )O djeluje na na&in da u !tanici "oti&e en i+ .vanilGci,la u ,oji !tvara cGMP u !tanici% cGMP u !tanici djeluje ,ao dru.i .la!ni, i !+anjuje ,oli&inu Ja2CGiona u njoj% Ti+e !e i a iva va odilatacija% A,o na"ravi taj u&ina, na tro+1ociti+a i a ove njihovu !+anjenu !"o!o1no!t adherencije 7"rijanjanje8 i a.re.acije 7na,u"ljanje8% O-teenje ,rvnih /ila 7atero!,lero aT8 i a iva !+anjenu "roi vodnju )O i ti+e u+je!to da acetil,olin djeluje "roi vodnjo+ )O va odilatatorno* djeluje va o,on!tri,torno jer na .lat,e +i-ie djeluje i ravno% Slo1odni radi,ali !u +ole,ule ili dijelovi +ole,ule ,oji i+aju ne!"areni ele,tron u "o1u5eno+ !tanju% I+aju !"o!o1no!t i a ivanja lan&anih rea,cija% 4udui da !u vrlo rea,tivni* a ni+alo !ele,tivni djeluju na ra ne +ole,ule na na&in da od njih tvore nove radi,ale i ti+e "ro"a.iraju lan&anu rea,ciju% Sa+o jedna +ole,ula radi,ala +o/e na"raviti relativno veli,u -tetu* ta,o da or.ani a+ vrlo revno i or.ani +a od!tranjuje radi,ale% Or.ani a+ u ne,i+ !lu&ajevi+a i "roi vodi radi,ale* jer je to jedan od na&ina da !e uni-te ne,e !tanice ,oje or.ani a+ "re"o na ,ao !trane ili "atolo-,e% 9ada dola i do veli,o. !ra a i +e5u u"alnih !tanica i +i,ro1a dola i o!i+ uni-tenja +i,ro1a i do uni-tenja dravih !tanica or.ani +a ,oje !e na5u u 1li ini% )aj"o natiji !u radi,ali OHO i O2O% Po nati !u i radi,ali ,oji ne djeluju na ljud!,i or.ani a+ ne.o na o on!,i o+ota&* a ovu !e 3reoni% Jedna +ole,ula 3reona uni-ti o,o $' +ole,ula o onaT
*1. POREMEAJI NE'ROVEGETATIVNE REG'LACIJE

)eurove.etativna !e re.ulacija u!"o!tavlja "re,o autono+no. ve.etativno. !u!tava ,oji +o/e+o "odijeliti na !i+"ati,u! i "ara!i+"ati,u!% 9oli,o je njihova a,tivno!t va/na vidi+o te, ,ad do5e do "ore+eaja njihove 3un,cije% Autono+ni /iv&ani !u!tav 7A)S* ve.etativni8 re.ulira 1rojne "roce!e u !,oro !vi+ or.an!,i+ !u!tavi+a% Autono+ni /iv&ani !u!tav re.ulira rad or.ani +a "re,o /iv&anih vla,ana ,oja na !vo+e ,raju lu&e neurotran!+itere ,oji i lu&eni na ciljni+ !tanica+a i+aju odre5eni u&ina,% Po!toje dva neurona u A)SGu i to !u centralni neuron 7ili "rvi8 i "eri3erni neuron 7ili dru.i8% Prvi neuron A)SGa !e nala i u J)SGu* tj% u +o .u ili le5noj +o/dini* a dru.i u .an.liju i van J)SGa% <a 1i !e "renio i+"ul! ! jedno. na dru.i neuron "otre1no je i vr-iti "re,a"&anje* a to !e radi u .an.liji+a% Si+"ati&,i !e .an.liji nala e u le5nu +o/dinu i ta+o &ine truncus s!mpaticus% 9od "ara!i+"ati,u!a to nije !lu&aj* ne.o !e nje.ovi .an.liji nala e u "ravilu vrlo 1li u !tanica na ,oje "ara!i+"ati,u! djeluje* "a "o!toje .an.liji u ne"o!rednoj 1li ini or.ana i oni ,oji !e nala e u !a+i+ or.ani+a 7plexus submucosus Auerbachii* plexus mientericus "aistneriA8% Mehani a+ na!tan,a "ore+eaja A)SGa +o/e+o "odijeliti na= #% "ore+eaje na!tale u J)SGu 2% "ore+eaje !ina"!i a% "ore+eaji !inte e i o!lo1a5anja neurotran!+itera 1% "re1r o ili "re!"oro o!lo1a5anje neurotran!+itera c% "reveli, ili "re+ali 1roj rece"tora d% 3un,cij!,u ne!"o!o1no!t rece"tora (% di3u na "eri3erna o-teenja A)SGa 9od "ore+eaja na!talih u J)SGu je najva/niji "ore+eaj re.ulacije tjele!ne te+"erature* ,oji na!taje u hi"otala+u!u% Tad !e javlja ili hi"erter+ija ili hi"oter+ija% @ !lu&aju o-teenja !tra/nje. hi"otala+u!a dola i do "oi,iloter+ije% Poi,iloter+ija je "ore+eaj or.ani +a ,ada tjele!na te+"eratura varira a vi-e od 2WJ 7 a ne,e je or.ani +e 3i iolo-,i* n"r% ri1e* vodo e+ci* .+a ovi* ,u,ci8% Ina&e je &ovje, ho+eoter+ni or.ani a+ i nje.ova tjele!na te+"eratura ne ovi!i o te+"eraturi o,oline% <o "ore+eaja +o/e doi i o ljedo+ vratne ,ralje-nice* jer !e "re,nu "utevi a nad or ,on!tri,cije ,rvnih /ila* a ne+a ni +otori&,o. "reno-enja "odra/aja a* n"r% drhtanje ,oje "odi/e te+"eraturu% )aj&e-i "ore+eaj o!lo1a5anja neurotran!+itora je 51.-<29+8% To je 1ole!t u ro,ovana 1a,terijo+ #lostridium botulinum* ,oja djeluje !voji+ to,!ini+a !ta1ili irajui +e+1rane !tanica i ti+e !e "rije&i o!lo1a5anje neurotran!+itera* tj% de.ranulaciju% S vrlo +ali+ ,oli&ina+a to,!ina na!taje ,ljenut* "rvo +anjih +i-ia 7+i-ii o,a8* a onda i veih 7o-it a!toj di!anja8% Stranica (' od 82
)eurotran!+iteri 7u ovo+ !lu&aju ,ate,ola+ini8 +o.u 1r/e ne!tajati i o,oline rece"tora "oveano+ a,tivno-u en i+a MAO 7+onoa+inoo,!ida a8 ,oji ih 1r/e ina,tivira% Hor+oni -titnja&e "oveavaju ,oli&inu Gadrener.i&nih rece"tora u !rcu 7ali ne i u "lui+a8* "a dola i do "oveane "odra/ljivo!ti !r&ano. +i-ia% 9ada !e u lije&enju daju adrener.i&ni anta.oni!ti 7n"r% G1lo,atori8 dola i do "oveanja 1roja rece"tora* "a ,ad 1i do-lo do na.lo. "re,ida tera"ije* o!lo1a5anje+ !vih rece"tora 1i do-lo do ja,e i ne au!tavljive tahi,ardije i are!ta% <i3u na o-teenja A)SGa na!taju u !,lo"u "eri3erne neuro"atije ili t v% a,utne "andi!autono+ije% Mo.u !e javiti i u !,lo"u Sernic,eove ence3alo"atije ,oja !e javlja ,ao "o"ratna 1ole!t al,oholi +a 1o. +alnutricije* hi"ovita+ino e 4# 7tia+in8% Pore+eaji neurore.ulacije !e o&ituju* ,ao -to !+o ve re,li "or+eaji+a ra nih or.an!,ih !u!tava= #% "ore+eaji ,ardiova!,ularno. !u!tava* 1udui da A)S u!,la5uje rad !rca ! "rei3erni+ ot"oro+ ,od "ore+eaja dola i do "ore+eaja ,rvno. tla,a i rada !rca 7idio"at!,e tahi,ardije* !teno,ardija*A8% 2% "ore+eaji"ro1avno. !u!tava* 1udui da A)S re.ulira "eriodi&ni+ ,ontra,cija+a odre5enih dijelova +i-ija !tjen,e "ro1avno. !u!tava "ravilan "ro+eta tvari ,ro nje.a* dola i do dilatacija* a +o/e doi i do "araliti&,o. ileu!a% (% "ore+eaji +o,renja* naj&e-i !u "ore+eaji in,ontinencija i retencija 7 adr/avanje +o,rae8% $% "ore+eaji !"olnih 3un,cija* naj&e-e dola i do .u1it,a li1ida* i+"otencije ili "ore+eaja eja,ulacije >% "ore+eaji nojenja* "oja&ano ili !+anjeno 7ili nedo!tata,8 naojenje i ti+e ote/ano odr/avanje ho+eoter+ije ?% "ore+eaji vida* na!taje +idrija a ili +io a ,oje one+o.uavaju nor+alan vid%
+2. 'ZROCI NASTAN(A OSJETA BOLI

Bol je neugodan osjetni i osjeajni doivljaj povezan sa stvarnim ili poten#ijalnim oteenjem tkiva. 4ol ;7=/+,1 o!jeaju "ri"adnici !vih ra!a* ali na nju rea.iraju 0+9<232.1% Ja&e rea.iraju na jedna,o o!jeenu 1ol !tanovnici* n"r% ju/ne Duro"e* od !tanovni,a !jeverne% 6ece"tori a 1ol !e ovu /1:2:76.102% )ocice"tore u ,o/i +o/e+o "odijeliti na= #% 87C+/1:76.107* ,oji od.ovaraju na ja,e "odra/aje* a o!jeti+o ih ,ao ja,u do1ro lo,ali iranu u1odnu 1ol i "reno!e ih +ijelini irana vla,na* "reci nije vla,na ti"a A% 2% 61<281=+</7 /1:2:76.107* ,oji od.ovaraju na ja,e +ehani&ne i "o!e1ice tla&ne* to"lin!,e i ,e+ij!,e "odra/aje% 4ol ,oja !e o!jea je tu"a i nelo,ali irana% Preno!e ju ne+ijelini irana vla,na ili vla,na ti"a J% Po!toje i ra ne ,e+ij!,e tvari ,oje +o.u i a vati 1ol% To !u 1io.eni a+ini 7hi!ta+in* !erotonin8 i vrlo va/an a 1ol "e"tid 50+=2,2/2/% Pro!ta.landini !a+i ne u ro,uju 1ol* ali rece"tore a 1ol &ine o!jetljiviji+a* "a ti+e "oveavaju 1ol% Povi-enje+ ,oncentracij ne,ih iona u 1li ini nocice"tora* a najva/niji a to !u 9 C i HC 7o-teenje t,iva ili hi"o,!ija8% Po!toje ra ne tvari ,oje +o.u "ro+ijeniti o!jetljivo!t rece"tora a 1ol% Poveana ,oli&ina "ro!ta.landina "oveava njihovu o!jetljivo!t* ,ao i !i+"ati,u!a* "a i +anji "odra/aji !e +o.u o!jetiti ,a ja,a 1ol% Po!toji i tvarGP ,oju lu&e !a+a vla,na ,oja "rovode 1ol i ,oja ,od ja&ih "odra/aja 1oli 1ude lu&ena i u o,olici rece"tora* "a i a iva "oveano lu&enje +edijatora u"ale i ti+e i 1ol% Po!toje ne,e tvari ,oje !+anjuju o!jetljivo!t a 1ol= .licin* GA4A 7Ga+ino1utiri&,a ,i!elina* Ga+ino+a!la&na ,i!elina8* ence3alini i endor3ini% Po!ljednji !e na ivaju i endoanal.etici* jer i+aju anal.et!,o djelovanje i "re,o njih or.ani a+ !+anjuje "reja,e 1olne "odra/aje% Po!toji +etoda ,oji+a !e anal.e ija "o!ti/e 1e "ri+jene i vanj!,ih anal.eti,a% Tu !e ,ori!te endor3ini i ence3alini* a njihovo !e lu&enje "oti&e u1odi+a u ,o/u tan,i+ i.la+a* a +etoda !e ove a,u"un,tura% Po!toji i /7-016+.4,+ 51<* a "odra u+jeva 1olni o!jet ,oji na!taje 1o. o-teenja /ivano. !u!tava i 1e "odra/aja nocice"tora 7neural.ija tri.e+inu!aT8% Po!toje tri !,u"ine= #% =7+A707/:2;+:2;4,+ 51<* 1ol ,oja na!taje u !lu&aju "re!jecanja nocice"tivnih "uteva* a o&ituje !e !"ontani+ i 1ijanje+ o!jeta 1oli u "ro,!i+alno+ dijelu od "re!je,a 2% 6702A70/+ /7-016+.4,+ 51<* naj&e-e o ljeda /ivca* a +o/e 1iti i e3a"to+* tj% "re!,a,anje+ i+"ul!a ! vla,na na vla,no* "a ta,o i ! +otori&,ih e3erentnih vla,ana na nocice"tivna (% 51< ,1;- 61=0B+@+ 4286+.23,+ +,.2@/14.* o1i&no na di!talni+ dijelovi+a udova* i+a dvije 3a e* 3a u hi"ere+ije 7/area 1ol8 i 3a u ,ad ahvaeni dio atro3ira% Stranica (# od 82
+1. VRSTE BOLI

4ol +o/e+o "odijeliti "re+a ,@+<2.7.2 ili <1,+<29+:2;2% 9valiteta 1oli +o/e 1iti "ul irajua 1ol* +u,la 1ol* 1ol 1oc,anja* A Pre+a lo,ali aciji 1ol +o/e+o "odijeliti na= #% @24:70+</- 51<* 1ol ,oja na!taje u vi!ceralni+ or.ani+a* !la1o je lo,ali irana* neu.odna* &e!to "raena na,ovi+a "odra/aja !i+"ati,u!a% Preno!i !e nocice"tivni+ vla,ni+a ,oja !e nala e i +e5u vla,ana A)SGa% 2% 6+02;7.+</- 51<* 1ol ,oju "roi vode !ero ne ovojnice 7"leura* "eritoneu+* "eri,ard8% 4ol je o-tra* /area% Ovojnice !u vrlo o!jetljive na o ljedu i i!te anje i vrlo do1ro !u inervirane* "a je i inten itet 1oli veli,% (% 1=0+B7/- 51<* 1ol ,oja !e o!jea na dijelu tijela ,oji to"o.ra3!,i ne od.ovara or.anu u ,oje+ na!taje% <o to.a dola i 1o. "o+icanja or.ana tije,o+ e+1rionalno. ra vit,a* a vla,na !e i dalje "re,a"&aju na i!to+ +je!tu% )aj1olji je "ri+jer a to 1ol ,oja !e javlja i!he+ijo+ !rca* a -iri !e u lijevo ra+e* ru,u i &a, u lateralne "r!te lijeve ru,e% Mo/e !e -iriti i u lijevu !tranu vrata i &a, u donju &elju!t 7di3erencijalna dija.no a= neural.ija tri.e+inu!a8% Pri+jer a to je 1ol ,oja !e javlja ,od a"endiciti!a ,ada crvulja, le/i u nor+alno+ "olo/aju% @ "o&et,u !e 1ol javi o,o "u",a 7odra/ena 1ol8% 9a!nije !e 1ol javi u donje+ de!no+ tr1u-no+ ,vadrantu* jer vrh u"aljeno. crvulj,a dodiruje "arijetalni "eritoneu+ i nadra/uje nje.ove nocice"tore%
+%. POREMEAJI TERMOREG'LACIJE

Jentar a ter+ore.ulaciju !e nala i u hi"otala+u!u i on je ,oordinator odr/avanja ho+eoter+ije u or.ani +u% On re.ulaciju i vr-ava "re,o nojenja* tonu!a ,rvnih /ila* a,tivno!ti +eta1oli +a% <o "ore+eaja +o/e doi u 1ilo ,oje+ dijelu re.ulacije* a "ore+eaji !u "ovi-ena i !ni/ena tjele!na te+"eratura% Ho+eoter+ija !e odr/ava 1o. to.a jer je o"ti+alna a 3un,cioniranje en i+!,ih !u!tava u or.ani +u% I "ovi-enje te+"erature* a i njeno !ni/enje i a iva ne"ri+jerenu a,tivno!t en i+a i ti+e do ra vijanja "atolo-,ih "roce!a%
+). HIPOTERMIJA
Hi"oter+ija je !ni/enje tjele!ne te+"erature i!"od nor+alne 7U(?WJ8% <o, je hi"oter+ija i nad ($WJ hi"otala+u! je +o/e u!"je-no "ovratiti* ali ,ad je ni/a* "otre1no je i vanj!,o a.rijavanje% Mo/e na!tati= #% 1o. ne .ode* naj&e-a ,od novoro5en&adi* ali i ,od odra!lih 7al,oholi a+* 1rodolo+* A8 2% ,ao "o!ljedica "atolo-,ih 1ivanja u or.ani +u* naj&e-e 1o. endo,rino"atija 7hi"otireoiditi!8* "ore+eaja J)SGa 7tu+ori8 i o ljede medullae spinalis i nad T#% (% u+jetni+ "ute+* u !vrhu o"erativinih ahvata a% "ovr-in!,i+ hla5enje+* i la.anje+ or.ani +a !ni/enoj te+"eraturi 7led* hladna voda8 1% du1in!,i+ hla5enje+ 7hla5enje i vantjele!ni+ hla5enje+ ,rvi8
+*. VRSTE I PATOGENEZA VR'ICA

:ruice !u "ore+eaji ! "ovi-eno+ tjele!no+ te+"eraturo+ 1o. "ode-eno!ti ter+ore.ulacij!,o. +ehani +a na vi-u ra inu 7"ro!ta.landin D28% Dtio"ato.enet!,i +o.u 1iti= #% -6+</7 2/A7,.2@/7* na!tale lu&enje+ ILG# u u"alnoj rea,ciji 2% -6+</7 /72/A7,.2@/7* "o,retanje 3a.ocitiranje+ i+unoG,o+"le,!a i o!lo1a5anje+ endo"iro.ena (% 6+0+/716<+4.23/7* ,oje !e javljaju 1o. lu&enja endo"iro.ena od !trane tu+or!,ih !tanica $% 074106.2@/7* ,od veli,o. ra!"ada t,iva dola i do "oticanja lu&enja endo"iro.ena >% =2407>-<+:2;4,7* "ore+eaje+ ter+ore.ulacij!,o. !redi-ta ?% 2;+.01>7/7* vruice u ro,ovane lije&enje+ Po!toje ra ni ,lini&,i ti"ovi vruica= #% A75024 :1/.2/-+* !talno vi!o,a te+"eratura* "ro+jene +anje od #WJ 2% A75024 0782..7/4* "ro+jene vee od #WJ* ali ne+a a3e1rilno. ra do1lja (% A75024 2/.7082..7/4* "ro+jene vee od #WJ* "o!toji a3e1rilno ra do1lje $% A75024 4-5A7502<24* te+"eratura tijela o,o (F%>WJ 7'%>WJ8 Stranica (2 od 82
++. IM'NOLO-(A PREOSJETLJIVOST

Preosjetljivost je patoloki pro#es koji proistie iz imunoloki spe#ifine interak#ije izmeu antigena (egzogeni" ili endogeni"! i "umoralni" protutijela ili senzi%ilizirani" limfo#ita. Antigen je molekula koja je sposo%na izazvati spe#ifini imuni odgovor. Hi"er!en i1ilno!t je nenor+alno veli,a rea,cija or.ani +a* ne"ri+jerena* na +/.2>7/7% Ha"ten je ne"rotein!,a &e!tica +anja od anti.ena ,oja !e u or.ani +u o1i&no nala i ve ana a "rotein ,oji +u !lu/i ,ao "rijeno!ni,% Sa+ nije anti.en* ali ve an a ne,u dru.u +ole,ulu +o/e 1iti% Hi"er!en i1ilno!t +o/e+o "odijeliti na &etiri veli,e .ru"e= anti.en ! I.D na +a!tociti+a ili ana3ila,!ij!,i -o, T26 I* ana3ila,!ij!,e rea,cije 1a o3ili+a ato"ij!,e 1ole!ti 7aler.ije8 "o!ttran!3u ij!,e rea,cije he+oli na 1ole!t 3etu!a T26 II* citoto,!i&ne rea,cije I.G ili I.M ! anti.eno+ na autoi+une 7n"r% "e+3i.oid* "reo!jetljivo!ti ovi!ne o "ovr-ini !tanice Good"a!tureov !indro+8 "rotutijeli+a od1acivanje "re!a5enih !tanica i or.ana !eru+!,a 1ole!t a,utni .lo+erulone3riti! 7AG)8 he"atiti!G4 T26 III* rea,cije "reo!jetljivo!ti I.G ili I.M ! anti.eno+ u lupus eritematosus s!stemicus u ro,ovane i+uno,o+"le,!i+a tjele!ni+ te,uina+a Ha!hi+otov tireoiditi! od1acivanje "re!a5enih !tanica i or.ana dodirna "reo!jetljivo!t !"eci3i&ne u"ale 7T4J8 T26 IV* ,a!na "reo!jetljivo!t anti.en ! li+3ocito+GT od1acivanje "re!a5enih !tanica i or.ana autoi+une 1ole!ti 4udui da !u hi"er!en i1ilne rea,cije va/ne u !to+atolo.iji 1olje e+o ra +otriti !ve ti"ove%
Anafilaksijske reakcije, Tip I hipersenzibilnosti

6ea,cije ti"a I !u rea,cije u ,oji+a !e anti.eni 7aler.eni8 ,o+1iniraju !a !"eci3i&ni+ I.D "rotutijeli+a ,oja !u ve ana a +e+1ran!,e rece"tore na t,ivni+ +a!tociti+a i 1a o3ili+a ,oji !u u ,rvi% :e anje+ anti.ena na "rotutijelo i a iva vrlo 1r o i!"u-tanje va oa,tivnih u"alnih +edijatora* od ,ojih !e ne,i od+ah i 1acuju* a ne,i !e u to+ trenut,u !inteti iraju i li"ida +e+1rane% 9ro ne,oli,o !ati* 1a o3ili i +a!tociti "o&nu i 1acivati i cito,ine ,oji "o!"je-uju u"alnu rea,ciju%% Medijatori u ro,uju va odilataciju* "oveanu ,a"ilarnu "er+ea1ilno!t* hi"er!e,reciju /lije da 7lo,alnih8* !"a a+ .lat,ih +i-ia i in3iltraciju u"aljeno. t,iva ! eo ino3ili+a i dru.i+ u"alni+ !tanica+a% Pore+eaji ,oji na!taju 1o. ovo. ti"a "ore+eaja !u ato"ij!,e 1ole!ti 7aler.ij!,i rhiniti!* aler.ij!,i ,onju,tiviti!* ato"ij!,i der+atiti! 7!tari na iv je neuroder+atiti!8* aler.ij!,a a!t+a* ne,i o1lici urti,arije* rea,cija na hranu i 424.784,+ +/+A2<+,42;4,+ 07+,:2;+% Za !to+atolo.a je najva/nija i najo 1iljnije !tanje uo"e ana3ila,!ij!,a rea,cija% Ana3ila,!ija !e do.odi ,ad anti.en 7"rotein* "oli!aharid ili ha"ten na no!a&u8 do!"ije u cir,ulaciju% Mehani a+ na!tan,a ana3ila,!ij!,e rea,cije je jedna, +ehani +u na!tan,a dru.ih rea,cija ovo.a ti"a* !a+o -to dola i do o"!e/nije. ot"u-tanja +edijatora i or.ani +u i ru,u 0i!,li ne2 ,ontrola u"alne rea,cije i u+je!to lo,ali irane u"ale do1ije+o vrlo te-,u 7#''R letalna a,o ne+a intervencije8 rea,ciju "reo!jetljivo!ti ti"a I% <a 1i !e ra vila 1ilo ,oja od navedenih rea,cija "rvo +ora doi do !en i1ili acije ,ad or.ani a+ do5e u "rvi ,onta,t ! anti.eno+% Tad !e o1i&no do.odi do!ta 1la.a aler.ij!,a rea,cija 7+o/e i i o!tati8% 6ea,ciju je va/no "re"o nati* jer ta,va o!o1a je "od vi!o,i+ ri i,o+ ra vijanja ana3ila,!ij!,o. -o,a% 9od ana3ila,!ij!,e rea,cije je najva/nija "ri+jena adrenalina 7e"ine3rin8 i to vei+ dijelo+ intraven!,i 7-to 1li/e !rcu* naro&ito u te/i+ !lu&ajevi+a jer !u ,rvne /ile "ra ne i te-,o ih je "ronai* ali ni,ad intra,ardijalno jer "o!toji Stranica (( od 82
o"a!no!t od "ro1ijanja ,oronarnih arterija .dje je !+rtno!t #''R8* a ,a!nije ili i!tovre+eno +o/e i intra+u!,ularno% Eo, !e vrlo 1r o ra vije* a ina&e !e rea,cija vrlo &e!to ra vija na lije,ove 7"enicilin* ane!tetici8% )a!tane 1o. hi"ovole+ije% S+rt o1i&no ne na!tane 1o. hi"ovole+ije* jer "rije to.a do5e do .u-enja 1o. Xuin,eovo. ede+a 7oedema angioneuriticum $uin%e8% )ajva/niji dio ovo. ede+a !"eci3i&no. "re+a "olo/aju je +ali.na lo,ali acija i to u .ornje+ larin,!u% To "rvo ote/a* a vrlo 1r o one+o.ui "roto, ra,a i u to+ !lu&aju je indicirana hitna traheoto+ija* tj% u+jetno otvaranje traheje na vratu u vi!ini hr!,avica larin,!a%
Citotoksine reakcije ovisne o protutijelima, tip II

Ti" II hi"er!en i1ilno!ti je citoto,!i&na rea,cija ,oja na!taje ,ad "rotutijelo rea.ira ! anti.eni+ ,o+"onenta+a !tanica* t,ivnih ele+enata ili ! anti.eni+a ili ha"teni+a ,oji !u ve ani na !tanici ili t,ivu% 6ea,cije anti.enG"rotutijelo +o.u a,tivirati odre5ene citoto,!i&ne !tanice 7)9 !taniceGnatural ,iller! ili +a,ro3a i8 da "roi vedu "rotutijeloGovi!nu !tani&no "o!redovanu citoto,!i&no!t% Proce! o1i&no "odra u+ijeva u,lju&ivanje ,o+"le+enta% Mo/e 1iti a,tivirana "odjedinica J(* a +o/e 1iti a,tiviran i cijeli ,o+"le+ent u ,oje+ !lu&aju dola i do veli,ih o-teenja !tanica i li e t,iva% 4ole!ti ,oje na!taju ovi+ "ute+ !u he+oliti&,a ane+ija* "rotutijeli+a i a vana tro+1ocito"eni&na "ur"ura* leu,o"enija* "e+3i.u!* "e+3i.oid* Good"a!tureov !indro+ i "ernicio na ane+ija%
eakcije uzrokovane imunokompleksima, tip III

Ti" III rea,cije !u rea,cije ,oje na!taju odla.anje+ to"ljivih i+unih ,o+"le,!a u /ila+a ili t,ivu% I+uno,o+"le,!i a,tiviraju ,o+"le+ent i ti+e !e a,tivira lanac rea,cija .dje dola i do +i.racije "oli+or3onu,leara% Oni o!lo1a5aju "roteoliti&,e en i+e i 3a,tore ,oji "oveavaju "er+ea1ilno!t u t,ivu &i+e na!taje a,utna u"ala% )a "o&et,u "o!toje t,iva ,oja !u !,lonija odla.anju* ali ,a!nije* ,od du.o. trajanja rea,cije dola i do odla.anja i+uno,o+"le,!a !vu.dje u tijelu i na!taje !i!te+!,a rea,cija% 4ole!ti !u= SLD 7!i!te+!,i lu"u!8* reu+atoidni artriti!* "oliartriti!* AG) 7a,utni .lo+erulone3riti!* "o!t!tre"to,o,ni8* ,roni&ni +e+1rano"roli3erativni .lo+erulone3riti!* A
Kasna preosjetljivost, tip I!

Ti" I: je !tani&na* !tanica+a "o!redovana* od.o5ena 7,a!na8 ili tu1er,ulin!,o. ti"a "reo!jetljivo!t u ro,ovana !en i1ili irani+ li+3ociti+aGT "o!lije ,onta,ta !a !"eci3i&ni+ anti.eni+a% Jir,ulirajui anti.eni ni!u u,lju&eni u rea,ciju i u ovo+ !lu&aju ni!u va/ni a ra vijanje rea,cije% 9a!ni ti" "reo!jetljivo!ti !e +o/e "renijeti !a !en i1ilirane o!o1e na ne!e i1ili iranu "eri3erni+ li+3ociti+a* ali ne i !eru+o+% Sen i1ili irani li+3ociti ,ad !u a,tivirani ,onta,to+ !"eci3i&ni+ anti.eno+ +o.u u ro,ovati u"alu i o ljedu dire,tni+ to,!i&ni+ djelovanje+ ili i!"u-tanje+ li+3o,ina% @ t,ivnoj ,ulturi e a,tivirani li+3ocitGT uni-titi !tanice na ,oji+a je anti.en dire,tni+ ,onta,to+% I!"u-tanje+ cito,ina a,tiviraju !e i dru.e u"alne !tanice%
+.. A'TOIM'NOST
Autoimunost je poremeaj u kojem imuni sustav proizvodi protutijela na endogene antigene s posljedinom ozljedom tkiva. 0)ae ono to se u nama zateklo u vrijeme fetalnog razvitka. 2 )e,i autori u1rajaju autoi+uno!t u "reo!jetljivo!t ti"a III 7The Merc, Manual* #NNN8* a u!to navedeni autori i+aju ne-to dru.a&iju "odjelu ,oju ovdje nee+o !"o+enuti% Ia,o !e i!"re"liu* +ehani +e na!tajanja autoi+unih 1ole!ti +o/e+o "odijeliti na= #% ao1ila/enje autotolerantnih "o+oni&,ih li+3ocitaGT% 4udui da !e li+3ocitiG4 a,tiviraju te, ,ad !e a,tiviraju li+3ocitiGT* a u!to !u i li+3ocitiGT .lavne od.ovorne !tanice a autotoleranciju% 9ad !e ,ontrola "re+o!ti ne,i+ &i+1eni,o+ 7,!eno1ioti,* 1a,terija* viru!8 2% "ro+jena autoanti.ena (% atajenje i+unore.ulacije 9ad !e autoi+uni "roce!i a,tiviraju +o.u u ro,ovati veli,e "ore+eaje% Stranica ($ od 82
Autoi+una rea,cija !e nor+alno ,ontrolira odre5eno+ vr!to+ !u"re!or!,ih TGli+3ocita% 4ilo ,oji od .ore navedenih "roce!a +o/e odve!ti ili 1iti "ove an ! .u1it,o+ ili de3e,to+ !u"re!or!,ih TGli+3ocita% Puno +ehani a+a jo- tra/i o1ja-njenje% )"r% neanti.eni dodaci 7n"r% 1a,terij!,i endoto,!in8 ne+aju anti.ene a,tivno!ti* ali ato uveli,e "oveavaju anti.eno!t dru.ih tvari% Ova !e !"o naja ,ori!ti da 1i !e ,od e,!"eri+entalnih /ivotinja i a vala autoi+uno!t 7n"r% Freundov ,o+"letni adjuvant* e+ul ija anti.ena u +ineralno+ ulju ! to"lino+ u1ijeni+ +ico1acterija+a8 9od na!tan,a autoi+unih rea,cija va/nu ulo.u i.ra i .en!,a "odlo.a% 6od1in!,i "ove ani "acijenti "o,a uju vi!o,u incidenciju i!to. ti"a auto"rotutijela% Incidencija autoi+une 1ole!ti je vea ,od jednojaj&anih* ne.o ,od dvojaj&anih 1li anaca% ;ene i+aju veu incidenciju od +u-,araca% Od vi!o,o vjerojatnih autoi+unih 1ole!ti !u= Ha-i+otov tireoiditi!* SLD* Good"a!tureov !indro+* "e+3i.u!* "orbus &raves* "!asthenia gravis* in ulin!,a neo!jetljivo!t* autoi+una he+oliti&,a ane+ija* autoi+una tro+1ocito"eni&na "ur"ura% Od vjerojatnih autoi+unih 1ole!ti !u= reu+atoidni artriti!* !,leroder+ija* "oli+io iti!* "ernicio na ane+ija* idio"at!,a Addi!onova 1ole!t* ne"lodno!t 7ne,i o1lici8* .lo+erulone3riti!* 1ulo ni "e+3i.oid* SjY.renov !indro+* diabetes mellitus 7ne,i o1lici8% Mo.ue je da !u i ove 1ole!ti autoi+une= ,roni&ni a,tivni he"atiti!* "ri+arna 1ilijarna ciro a* ra ne 1ole!ti endo,rinih /lije da* vitili.o* va!,uliti!* ,ardioto+ni !indro+ "o!lije in3ar,ta +io,arda* urti,arija* ato"ij!,i der+atiti!* a!t+a 7ne,i o1lici8* veina dru.ih u"alnih* .ranulo+ato nih* de.enerativnih i atro3i&nih "ore+eaja 7jer ne "o!toji dru.o ra u+no o1ja-njenje8%
+/. PRIRO,ENA I STEENA IM'NONEDOSTATNOST

I+unonedo!tatno!t +o/e 1iti "ri+arna ili !e,undarna% Pri+arna i+unonedo!tatno!t !e +o/e "odijeliti na &etiri .lavne .ru"e 7The Merc, Manual* #NNN8= #% nedo!tata, li+3ocitaG4 7LGve ana a.a+a.lo1u+ine+ija* nedo!tata, I.A* I.G* i+unonedo!tatno!t ! ti+o+o+* hi"o.a+a.lo1u+ine+ija ,od djece8 2% nedo!tata, li+3ocitaGT 7nedo!tata, TGli+3ocita= ,roni&na +u,o,utana ,andidija a* nedo!tata, )9G !tanica* idio"at!,a J<$ li+3ocito"enijaI nedo!tata, T i 4Gli+3ocita= nedo!tata, adeno in dea+ina e* reti,ularna di!.ene a* ne,i o1lici "atulja!to. ra!ta* A8 (% "ore+eaji 3a.ocito e 7de3e,ti "o,retanja !tanica* de3e,ti +i,ro1icidne a,tivno!ti8 $% "ore+eaji ,o+"le+enta 7de3e,ti ,o+"onenti ,o+"le+enta* de3e,ti ,ontrolnih "roteina8 Se,undarna i+unonedo!tatno!t je ona ,oja !e javlja ,od o!o1a ,oje !u "rije to.a 1ile drave% Stanje je &e!to rever i1ilno i dola i do o"orav,a ,ad !e u,loni ra lo. na!tan,a% Se,undarne !u i+unonedo!tatno!ti do!ta &e-e od "ri+arnih i javljaju !e ,od +no.ih ho!"itali iranih o!o1a% S,oro !va,a i+alo o 1iljnija 1ole!t ,oja traje dulje dola i u !u,o1 ! i+uni+ !u!tavo+ do odre5eno. !tu"nja% 9la!i3i,acija !e nala i u ta1lici% 607=2461/20+;-D2 A+,.10 467:2A23/2 A+,.10 3i iolo-,a i+unonedo!tatno!t do !a rijevanja i+uno. novoro5en&ad !u!tava ,ro+o!o+!,e a1nor+alno!ti ure+ija diabetes mellitus +alnutricija na!ljedne i +eta1oli&,e 1ole!ti nedo!tata, vita+ina i +inerala entero"atije ve ane a .u1ljenje "roteina ne3rot!,i !indro+ +iotoni&,a di!tro3ija ane+ija !r"a!tih !tanica radijacija i+uno!u"re!ivi i+uno!u"re!ivne tvari ,orti,o!teroidi antili+3ocitni ili antiti+ocitni .lo1ulin antiGTG!tani&na +ono,lon!,a "rotutijela
Stranica (> od 82
607=2461/20+;-D2 A+,.10
in3e,tivne 1ole!ti
in3iltrativne i he+atolo-,e 1ole!ti
o"eracija i trau+e
dru.i 3a,tori
467:2A23/2 A+,.10 ,on.enitalna ru1ela viru!ni e. ante+i 7varicela* o!"ice* A8 HI: in3e,cija JM: in3e,cija in3e,tivna +ononu,leo a a,utna 1a,terij!,a 1ole!t ne,e +i,o1a,terij!,e ili .ljivi&ne 1ole!ti hi!tiocito a !ar,oido a Hod.,inova 1ole!t i li+3o+ leu,e+ija +ijelo+ a.ranulocito a i a"la!ti&na ane+ija 7,lora+3eni,ol T8 o"e,line !"lene,to+ija ane!te ija SLD ,roni&ni a,tivni he"atiti! al,oholna ciro a !tarenje anti,onvul ivna tera"ija 0Gra3tGv!%Gho!t2 1ole!t
+0. PATO&IZIOLOGIJA A('TNE 'PALE

Akutna upala je izravni rani odgovor organizma na ozljedu. *lavne karakteristike upale su+ rubor (#rvenilo!, tumor (nateknue!, calor (toplina!, dolor (%ol! i functio laisa (izostanak fun#ije!. Ova u"ala !e odvija !a "ri&uva+a dvaju .lavnih u&e!ni,a u u"ali antitijela i leu,ocita* ,oji !e nor+alno nala e u ,rvnoj !truji% Tri !u .lavna !tadija a,utne u"ale= #% "ro+jene na ,rvni+ /ila+a ,oje "oti&u "oja&an "roto, ,rvi 2% !tru,turne "ro+jene ,oje do"u-taju "roteini+a "la +e i leu,ociti+a da na"u!te cir,ulaciju (% e+i.racija leu,ocita i +i,rocir,ulacije i njihovo na,u"ljanje na +je!tu o ljede ,zlaenje upalni" stani#a i plazme u intersti#ij iz mikro#irkula#ije se naziva eksudacija, a sama istekla tekuina eksudat. Edem predstavlja nakupljanje tekuine u tkivu ili seroznim prostorima, koja moe %iti i eksudat i transudat. Pus ili purulentni eksudat je upalni eksudat %ogat leuko#itima (najvie neutrofilima! i odumrlim paren"imnim stani#ama. -rolaenje leuko#ita kroz endotel se naziva diapedesis. Prva crta o1rane od u"alno. a.en!a ili no,!e !u t,ivni +a,ro3a i% Oni 3a.ocitiraju u ro&ni,e* a,o or.ani a+ ne "re"o naje a.en!e ,ao !voje +a,ro3a i ih ra .rade i i la/u njihove anti.ene na !vojoj +e+1rani* da 1i !e li+3ociti +o.li "ri"re+iti a o1ranu% <o, !e ne !tvore ,lonovi li+3ocita djeluju ne!"eci3i&ni +ehani +i o1rane% @ +e5uvre+enu +a,ro3a i i o!tale nadola ee !tanice ot"u-taju +edijatore u"ale* "a ti+e u ro,uju jo- ja&u +ani3e!taciju "rije navedenih !i+"to+a ili ,ara,teri!ti,a u"ale% )a,on +ani3e!tacije u"ale* dola e i !tanice i ,rvi* a to !u "rven!tveno neutro3ili* ,oji "o+a/u u 3a.ocitiranju u"alno. a.en!a* a te, na,on to.a !e a,tiviraju li+3ociti* i a"o&inje !"eci3i&na o1rana or.ani +a% Stranica (? od 82
9ao -to !+o ve !"o+enuli* da 1i u"alne !tanice !ti.le do +je!ta u"ale one "rvo +oraju "roi dia"ede o+ ,ro !tjen,u ,rvne /ile% Slijedei !tadij je +i.racija !tanica "re+a +je!tu u"alno. a.en!a* a to !e odvija ,e+ota,!ijo+% Sve u"alne !tanice rea.iraju na ,e+ota,!iju* ali ne jedna,o+ 1r ino+% 9e+ota,!ija je* u ovo+ !lu&aju* "rivla&enje u"alnih !tanica od !trane u"alno. a.en!a 1o. oda-iljanja odre5enih 7o1i&no a.re!ivnih8 +ole,ula u o,olinu% @"alne !tanice !e .i1aju "re+a veoj ,oncentraciji ,e+ota,ti,a* i na ,raju do5u do !a+o. i vora* a to je u ovo+ !lu&aju u"alni a.en! 71a,terija*A8% 9e+ota,tici +o.u 1iti 7>91>7/2 i 7/=1>7/2% )aj&e-e e. o.ene ,e+ota,ti&,e !u"!tancije !u 5+,.702;4,2 601=-,.2% )e,i od njih !u "e"tidi ! )G 3or+ilG+etionino+ ,ao ter+inalno+ a+ino,i!elino+% <ru.i !u "o "rirodi li"idi% Dndo.eni ,e+ota,tici !u= #% ne,i &lanovi !u!tava ,o+"le+enta* naro&ito J>a 2% "rodu,ti +eta1oli&,o. "uta li"o,!i.ena e* u.lavno+ leu,otrien 4$ 7LT4$8 (% cito,ini* "o!e1ice "ri"adnici ,e+o,ine o1itelji 7n"r% ILG88 O!i+ -to u1ijaju u"alne a.en!e 3a.ocito o+* u"alne !tanice i+aju !"o!o1no!t ot"u-tanja to,!i&nih +eta1olita u e,!tracelularni "ro!tor i na taj na&in u1ijati ili ina,tivirati tvari ,oje u ro,uju no,!u% Taj o1li, uni-tavanja je "rihvatljiv a,o !u u ro&nici 1rojni* ali je ,ontra"rodu,tivan a,o je u ro&ni,a +alo* jer ,od ta,vo. ot"u-tanja to,!i&nih +eta1olita dola i do ne!"eci3i&no. u1ijanja i o-teivanja !ve.a u ,ru.u* "a i ljud!,ih !tanica% Ta,av na&in o1rane uvije, djelo+i&no i !a+ u ro,uje o ljedu t,iva* a naj1olje !e +ani3e!tira ,od autoi+unih u"ala* ,ada niti ne+a u"alnih a.en!a* "a dola i !a+o do o"!e/nih o-teenja i odu+iranja dravo. t,iva% A,utna u"ala +o/e avr-iti na ra ne na&ine= #% restitutio ad integrum* "ot"uno au!tavljanje u"ale* ot,lanjanje njenih u ro,a i "ovrata, i volu+ena i 3un,cije t,iva% Zavr-no cijeljenje +a,!i+alno+ ,valiteto+* tj% ,ao da u"ale nije 1ilo% 2% A10820+/;78 +64:74+* ,od in3e,cija "io.eni+ or.ani +i+a 7n"r% 'treptococcus spp 8 (% 1B2<;/1 :2;7<;7/;7* tj% volu+na a+jena +anjevrijedni+ ve ivo+% Gu1ita, 3un,cije% $% ,01/23/+ -6+<+* u !lu&aju ne+o.uno!ti !vladavanja u"alno. a.en!a
+1. (EMIJS(I POSREDNICI A('TNE 'PALE

P1=02;7.<1 V04.+ M7=2;+.102 hi!ta+in Medijatori "ohranjeni u !e,retorni+ !erotonin +jehurii+a li o!o+!,i en i+i "ro!ta.landini )ovo!inteti irani +edijatori S.+/2:7 ,1;7 <-37 +a!tociti* 1a o3ili* tro+1ociti tro+1ociti neutro3ili* +a,ro3a i
DM4D< Photo!ho"%I+a.e%> Z!
A,tivacija 3a,toraGLII 7Ha.e+anovo. 3a,tora8 A,tivacija ,o+"le+enta
!vi leu,ociti* tro+1ociti* endotel leu,otrieni !vi leu,ociti TAF#2 !vi leu,ociti* endotel OGradi,ali !vi leu,ociti )O !vi leu,ociti cito,ini li+3ociti* +a,ro3a i* endotel ,inin!,i !u!tav 71radi,inin8
,oa.ulacij!,oG3i1rinoliti&,i !u!tav
J(a J>a J(1 J>1GN
ana3ila,tici ,o+"le,! a na"adanje +e+1rana
#2
TAF B tro+1ocitni a,tivirajui 3a,tor
Stranica (F od 82
Sad ,ada !+o u,rat,o "oja!nili !tadije u"ale* da 1i "ot"uno !hvatili u"alu +ora+o ra ja!niti i ,e+ij!,i a,tivne tvari ,oje u njoj !udjeluju i u ro,uju !i+"to+e i na!tana, u"ale% Te ,e+ij!,i a,tivne tvari !e na ivaju +edijatori+a ili "o!rednici+a u"ale* a "odrijetlo i+aju u "la +i i u u"alni+ !tanica+a% O!novne ,ara,teri!ti,e najva/nijih +edijatora= #% +edijatori "otje&u i "la +e ili i !tanica% a% +edijatori i "la +e !u u "la +i "ri!utni u o1li,u "re,ur!ora ,oji* da 1i djelovali* +oraju 1iti a,tivirani 7o1i&no "roteoliti&,i+ en i+i+a8% 1% +edijatori i !tanica !u nor+alno "ohranjeni u .ranula+a* ,oje je "otre1no !a+o i 1aciti i !tanice i oni od+ah djeluju 7n"r% hi!ta+in u +a!tociti+a8 ili ih je "otre1no !inteti irati de novo 7n"r% "ro!ta.landini* cito,ini8% 2% veina +edijatora djeluju na na&in da !e ve/u a !"eci3i&ne rece"tore na ciljni+ !tanica+a i ti+e "rou ro&e !na/nu rea,ciju "ota,nutih !tanica% <ru.i +edijatori i+aju dire,tnu en i+!,u a,tivno!t 7n"r% li o!o+!,e "rotea e8 ili u ro,uju o,!idacij!,u o ljedu 7n"r% OGradi,ali8% (% +edijatori +o.u "ota,nuti dru.e !tanice na lu&enje !e,undarnih +edijatora% Se,undarni +edijatori +o.u 1iti identi&ni ! "ri+arni+* +o.u 1iti !li&ni i u ro,ovati !li&nu rea,ciju* a +o.u 1iti i "ot"uno !u"rotno. u&in,a od "ri+arnih +edijatora 7o1i&no +ehani +i ,ontrole tije,a u"ale8% $% +edijatori +o.u utjecati na jedan ti" !tanica ili na vi-e njih* "a ta,o +o.u i a ivati na ra ni+ +je!ti+a !a!vi+ ra li&ite u&in,e* ovi!no o vr!ti t,iva i !tanica% >% !vi +edijatori !u ,rat,o. trajanja i van !tanice* &i+e !e* ta,o5er* ,ontrolira tije, u"ale 7n"r% ,inina a ra .ra5uje 1radi,inin8 ?% +edijatori !u "otencijalno vrlo o"a!ne tvari i +o.u u ro,ovati o ljedu Pojedine +edijatore !+o o"i!ali u "rethodni+ "o.lavlji+a%
.2. (RONINA 'PALA

+edijatori
OZLJD<A
+edijatori
A9@T)A @PALA
3or+iranje a"!ce!a cijeljenje= re.eneracija !tvaranje o/ilj,a
96O)IP)A @PALA
Kronina upala je upala produenog trajanja (tjednima ili mjese#ima! u kojoj upala, destruk#ija tkiva i pokuaji njegovog popravka teku simultano. *lavne stani#e iako ne naj%rojnije koje o%likuju kroninu upalu su makrofa i. Ia,o !e ,roni&na u"ala +o/e ra viti ,ao na!tava, na a,utnu* ona !e &e!to ra vija i !a+o!talno od "o&et,a ,ao tihi* &e!to a!i+"to+at!,i "roce! ,oji !e ne +o/e !a+ au!taviti i u ,oje+ na!taju o-teenja ,oja !u u.lavno+ na!tala djelovanje+ !"eci3i&nih u"alnih !tanica* jer ,ad !e ra vije ,roni&na u"ala i+a+o do,a da u to+ !lu&aju ne!"eci3i&ni +ehani +i a,utne u"ale ni!u 1ili do!tatni da od!trane !a+ a.en! ,oji je u"alu "o,renuo% 9roni&na u"ala !e javlja u !lijedei+ uvjeti+a= #% .0+;/+ 2/A7,:2;+ 1952<;/28 82,0110>+/29828+* ,ao -to !u "!cobacterium tuberculosis* Treponema pallidum i ne,e "ato.ene .ljive% Ovi !u +i,roor.ani +i ni!,oto,!i&ni i u ro,uju na!tana, hi"er!en i1ilno!ti% @"alni od.ovor "o"ri+a !"eci3i&nu 3or+u na vanu >0+/-<18+.19/+ -6+<+ 7!"eci3i&na u"ala8% 2% 601=-<;7/+ 29<1B7/14. 61.7/:2;+</1 ?.7./28 +>7/428+ 7e. o.eni+ ili endo.eni+8% Pri+jer +o/e 1iti na!tana, !ili,o e ,on!tantni+ udi!anje+ &e!tica !ilicija* ,oje iritiraju u"alne +ehani +e% Mo/e !e !"o+enuti i atero!,lero a* ,ao "roce! ,oji od.ovara ,roni&noj u"ali u ,ojoj ,ao -tetni a.en!i djeluju &e!tice li"ida%
Stranica (8 od 82
(% +-.128-/14.% Pod odre5eni+ uvjeti+a !e i+une !tanice +o.u !en i1ili irati na ljud!,e anti.ene i ti+e a"o&ne autoi+una rea,cija% @ toj rea,ciji i+une !tanice ne "re"o naju ne,e !tanice ,ao tjele!ne* na"adaju ih i !u!tavno uni-tavaju u ro,ujui &e!to i te-,a o-teenja% Pri+jer a to je lupus eritematosus% Autoi+una rea,cija traje do, .od "o!toji ,onta,t i +e5u anti.ena 7na/alo!t vla!tito.* autoanti.ena8 i i+uno. !u!tava ,oji je .re-,o+ adu/en a nje.ovo od!tranjenje% To je u "ravilu do ,raja /ivota* a 1ole!t !e ! vre+eno+ u "ravilu !a+o "oja&ava% Za ra li,u od a,utne u"ale ,oja je o,ara,teri irana ! va!,ularni+ "ro+jena+a* ede+o+ i veli,o+ in3iltracijo+ neutro3ila* ,roni&nu u"alu o1ilje/avaju= #% 2/A2<.0+:2;+ 81/1/-,<7+0+ 7+a,ro3a.a* li+3ocita i "la +a !tanica8* ,ao od.ovor na ,on!tantnu u"alu 2% =74.0-,:2;+ .,2@+* inducirana u"alni+ !tanica+a 7)9* A8 (% 61,-?+;2 :2;7<;7/;+ @792@18* tj% a+jene ne!talo. t,iva ve ivo+* -to je do1ro ,vantitativno* ali ne i ,valitativno* jer !e trajno .u1i 3un,cija% <ola i i do +/>21>7/797* tj% "roli3eracije +alih ,rvnih /ila i A250197%
"ranulomatozna upala
!ranulomato na upala je karakteristini tip kronine upalne reak#ije u kojoj su glavne stani#e aktivirani makrofazi u o%liku %rojni" epiteloidni" stani#a. !ranulom je arino podruje granulomatozne upale. -odrazumijeva mikroskopsku agrega#iju makrofaga koji su transformirani u epiteloidne stani#e okruene s omotaem od mononuklearni" leuko#ita, prvenstveno limfo#ita i ponekad plazma stani#a. Po!toje dvije o!novne vr!te .ranulo+a= #% >0+/-<182 .26+ 4.0+/1> .2;7<+* inducirani relativno inertni+ !trani+ tijeli+a 7"lua*A8 2% 28-/2 >0+/-<182* inducirani neto"ljivi+ &e!tica+a !"o!o1ni+ a i a ivanje !tani&noG"o!redovano. i+uno. od.ovora Po!ljednji !"o+enuti* i+uni .ranulo+i* !u u ro,ovani rea,cijo+ !tani&noG"o!redovano. i+uno. od.ovora* ,oji je* ,ao -to je "o nato "o!redovan li+3ociti+aGT% Ovaj ti" li+3ocita ne u ro,uje nu/no .ranulo+ato ni ti" u"ale* ali a,o je u"alni a.en! !la1o to"ljiv ili u o1li,u !itnih &e!tica uvije, na!taje ovaj ti" u"ale% Prototi" i+uno. .ranulo+a je .ranulo+ ,oji na!taje "ri!utno-u "!cobacterium tuberculosis u t,ivu% 4ole!t ,oja na!taje !e na iva tu1er,ulo a* a .ranulo+ ,ara,teri!ti&an a nju* tu1er,ul% On !e od dru.ih .ranulo+a ra li,uje "rven!tveno "o "o!jedovanju ,a eo ne ne,ro e u !redi-tu%
.1. VRSTE I PATOGENEZA -O(A

"ok je generalizirano ili generaliza#iji sklono oteenje mikro#irkula#ije s posljedinom is"emijskom "ipoksijom i meta%olikom a#idozom #irkula#ijske periferije. #irkulacijska periferija su sve krvne ile iji je promjer izmeu ./ i 01/ m. Po!toji= #% C261@1<782;4,2 ?1,* -o, ,od a,utno. veli,o. .u1ljenja ,rvi i te,uine% )a!taje u!lijed trau+e 7"o!je,otina* o"e,lina*A8 ili ne,o. "atolo-,o. "roce!a ,oji dovodi do .u1it,a te,uine 7dehidracija* "er3oracija ul,u!a*A8% 2% ,+0=21>7/2 ?1,* na!taje u!lijed atajivanja 3un,cije !rca% (% @+91C261.1/-4/2* 7/=1.1,42/4,2 ili 476.23,2 ?1,* -o, ,oje. i a ivaju !e"!a#( 7o1i&no .ra+G ne.ativnih +i,roor.ani a+a8 ili ana3ila,!ij!,a rea,cija% O1i&no !e !i+"to+i javljaju ,ao "o!ljedica djelovanja endoto,!ina ,oje "roi vode ti +i,roor.ani +i% To !u o1i&no= (scherichia colli* )lebsiella pneumoniae* li"o"oli!ahardni endoto,!ini djeluju ,ao endoto,!ini i iritiraju !tanice ! ,oji+a do5u u doticaj 7"o.otovo endotel ,rvnih /ila8% Proteus mirabilis i Pseudomonas aeruginosa* ni!u "ato.eni ,od o!o1a ! nor+alni+ i+uni+ !u!tavo+* ali ,od i+uno,o+"ro+itiranih 1ole!ni,a +o.u i a vati .ra+Gne.ativnu !e"!u%
#(
!e"!a B ula a, +i,roor.ani a+a u ,rv ! javljanje+ ,ara,teri!ti&nih !i+"to+a 71a,terije+ija ne daje !i+"to+e8
Stranica (N od 82
.%. PATO&IZIOLO-(I TIJE( -O(A

Eo, uvije, a"o&inje ,ao "ovratno "ore+eeno !tanje* ali 1r/e ili !"orije* naro&ito a,o !e ne lije&i* dovodi do ne"ovratno. ili irever i1ilno. !tanja% @ "o no+ !tadiju -o,a dola i do atvoreno. a&arano. ,ru.a 70vr ino ,olo28 ,ad or.ani a+ u+je!to da na!tavlja ,o+"en irati -o, centrali acijo+ ,rvoto,a i "oveani+ va otonu!o+ djeluje !u"rotno i te,uina i /ila !e "oja&ano .u1i odla i u inter!ticij% Slijedea ta1lica orno "redo&uje "ato.ene u rever i1ilno. i irever i1ilno. !tadija -o,a% 07@709252</2 4.+=2; ?1,+ 207@709252</2 4.+=2; ?1,+ ,rvni tla, 7h!potensia8 acidosis +inutni volu+en !rca +lije&na ,i!elina u ,rvi 7lactacidaemia8 volu+en ,rvi 7h!povolemia8 tro+1ociti 7tromboc!topenia8 3re,vencija !rca 7tachicardia8 "rotro+1in 7h!poprotrombinaemia8 3re,vencija di!anja 7tachipnea8 3i1rino.en 7h!pofibrinogenaemia8 lu&enje adrenalina 3a,tor :III centrali acija ,rvoto,a haemorrhagia Pato.ene a* ,oli,o je !li&na i"a, !e i ra li,uje u "ojedini+ o1lici+a -o,a* "a e+o 1o. to.a 1olje o1ja!niti "ato.ene u "ojedinih o1li,a -o,a% Po!toje ,o+"en irani i de,o+"en irani !tadij -o,a% @ ,o+"en irano+ !tadiju va/no je djelovanje !i+"ati,u!a ,oji je .lavni adu/en a centrali aciju ,rvoto,a% @!to !e lu&e "oja&ano adrenalin* aldo!teron* A<H* AJTH i .lu,a.on% @ de,o+"en irano+ !tadiju na!taju irever i1ilne "ro+jene na +i,rocir,ulaciji% Stvaraju !e arterij!,oGven!,e ana!to+o e da 1i !e -to vi-e centrali irao ,rvoto,% )a!taje hi"oener.o a "eri3ernih t,iva ! irever i1ilni+ "ro+jena+a% )a ,raju dola i 1ole!ni, u"ada u a&aran ,ru. jer dola i do "o"u-tanja "re,a"ilarnih !3in,tera i !va ,rv ,oja !e .r&evito dr/ala centra o!i+ -to ode na "eri3eriju* ode i van /ilja* "a na.lo "adne tla, i na!tu"i !+rt%
#ipovolemijski $ok
$%povolemia je smanjenje aktualnog volumena krvi. Javlja !e ,od veli,o. .u1it,a te,uine* o1i&no u!lijed ,rvarenja* "a !e u to+ !lu&aju na iva C7810+>2;4,2 ?1,% 9od hi"ovole+ije !e !+anjivanje+ volu+ena ,rvi dovodi do !+anjenja !r&ano. udarno. volu+ena* a ti+e i do !+anjenja !r&ano. +inutno. volu+ena% Jedno vrije+e or.ani +u !toje na ra!"ola.anju ra ni ,o+"en atorni +ehani +i* da 1i !e cir,ulacija odr/ala na do!tatnoj ra ini a rad 0centrale2 7!rca i +o .a8% Prvi "roce! ,oji !e do.a5a ,ao od.ovor na hi"ovole+iju je centrali acija ,rvoto,a* tj% ra!"odjela ,rvoto,a na or.ane i dijelove or.ana ,oji+a je ,rv naj"otre1nija jer !u "odra/eni rece"tori u J)S ,oji re.uliraju tonu! "re,a"ilarnih !3in,tera% )aj1olji "ri+jer centrali acije ,rvoto,a daje 1u1re. ,od ,oje.a !e /rtvuje ,ora da 1i !e !"a!ila medulla* i na "re!je,u 1u1re.a 1ole!ni,a u+rlih u toj 3a i 1i!+o vidjeli da je do-lo do "ot"une i!he+ije u "odru&ju ,ore 7na to+ +je!tu je 1u1re. !,oro 1ijel8% @ +e5uvre+enu !rce "o,u-ava odr/ati ,rvni tla, na do!tatnoj ra ini% 4udui da je= 82/-./2 @1<-87/ B 501; 1.,-:+;+ - 82/-.2 73re,vencija8 -=+0/2 @1<-87/ !rce ne+a i 1ora ne.o "ovi!iti 3re,venciju rada 7"o itivan ,ronotro"ni u&ina,8* tj% javlja !e tachicardia#$% Tahi,ardija u ro,uje i .+C26/7-#>* jer je "ovean "roto, ,rvi ,ro "lua% <ola i i "a!ivno. !+anjenja centralno. ven!,o. tla,a i ven!,o. "riljeva* a ,ao "o!ljedica to.a !e javlja i !+anjen arterij!,i tla,* naro&ito "eri3erni% Svi navedeni "roce!i !lu/e a o!i.uravanje dovoljne "ro,rvljeno!ti !trate-,ih dijelova tijela% Glavni "o,a atelj !tu"nja -o,a je !tvaranje +o,rae% Eto vi-e -o, "o"u-ta* dola i do vee "ro,rvljeno!ti .lo+erula i do "onovno. !tvaranja +o,rae% To je vrlo va/an ,lini&,i "o,a atelj% Ova vr!ta -o,a na!taje 1o.= #% .u1ljenja te,uine !a "ovr-ine tijela 7n"r% o"e,line* ,e+ij!,e o ljede*A8 2% na,u"ljanja te,uine u tjele!ni+ -u"ljina+a 7n"r% a"!ce!8 (% na,u"ljanja te,uine u .a!trointe!tinalno+ !u!tavu ili .u1ljenje "re,o nje.a
#$ #>
tachicardia* lat% B u1r ana 3re,vencija ,ucanja !rca tachipnea* lat% B u1r ano di!anje
Stranica $' od 82
Kar%iogena ili centralna insuficijencija

)a!taje u!lijed 1rojnih 1ole!ti* a .lavna je i!he+ij!,a 1ole!t !rca 7"o.otovo infarctus miocardii8% In3ar,t +io,arda dovodi do !+anjene ,ontra,cij!,e !"o!o1no!ti +io,arda* jer dio ,oji je ne,roti irao je trajno i .u1ljen i i!,lju&en i odr/avanja ,ontra,cij!,e !"o!o1no!ti +io,arda% @ to+ !lu&aju* !+anjene ,ontra,cij!,e !"o!o1no!ti !rca* dola i do hi"ovole+ije 0i a2 !rca#?% Svi or.ani ,oji !u "ri,lju&eni na veli,i o"to, 1iti e ahvaeni hi"o,!e+ijo+% @ to+ !lu&aju !u centralni ven!,i tla, i ven!,i "riljev vrlo vi!o,i* jer !rce nije u !tanju na vrije+e i dovoljno 1r o 0i!"u+"ati2 dote,lu ,rv% Zadr/avanje ,rvi i a !rca* a naro&ito u "lui+a dovodi do "lune hi"erten ije* ,on.e!tije i ede+a "lua* -to dovodi do ,ara,teri!ti&no. !i+"to+a d!spneae#F% <ru.i !i+"to+* ,oji je vrlo o&it* !e javlja u!lijed "re"lavljeno!ti ven!,o+ ,rvi u o1li,u "o"lavljenja o,rajina i !vih vidljivih !lu nica* c!anosis% S+anjeni udarni volu+en* u!lijed !+anjene ,ontra,cij!,e !"o!o1no!ti +io,arda* dovodi do !+anjeno+ +inutno. volu+ena* "a ,ao i ,od hi"ovole+ij!,o. -o,a dola i do tahi,ardije%
!azohipotonusni $ok
Pore+eaji u +i,rocir,ulaciji !e o1i&no javljaju u!lijed endoto,!in!,o. -o,a% Dndoto,!in!,i -o, !e ra vija ,od "atolo-,ih !e"ti&,ih !tanja% Pore+eaji ,oji !e javljaju !u= #% 61@7D+/+ 67087+52</14. 6702A70/2C ,0@/2C B2<+ * na,on !i+"ati&,e va o,on!tri,cje ,oja traje vrlo ,rat,o dola i do va odilatacije% @ to+ !lu&aju o.ro+na ,oli&ina ,rvi !ta.nira u va!,ularnoj "eri3eriji jer je tonu! /ila ne"ri+jeren 7/ile !u dilatirane8% <ola i do hi"o,!ije i hi"o,!e+ije% Po!ljedica ovo.a je jo- te/a o"!,r1a t,iva ,rvlju i ,i!i,o+% I!to !e do.a5a i ,od cru!hG!indro+a% 2% DIC#8 ) =24782/20+/+ 2/.0+@+4,-<+0/+ ,1+>-<16+.2;+ 7"otro-na* ,on u+"cij!,a ,oa.ulo"atija8% <IJ +o/e na!tati u!lijed ra nih "ore+eaja* ali i u -o,u% )a!taje "oveana 3i1rinoliti&,a a,tivno!t* ,oja dovodi do cije"anja 3i1rina u +anje &e!tice* 3i1rin!,e +ono+ere% 6a!cije"ani 3i1rin* tj% nje.ovi +ono+eri !e ot"lavljuju ! ,rvno+ !trujo+ i a&e"ljuju +ale ,rvne /ile% To i a iva di!e+iniranu ,oa.ulo"atiju* i dola i do !tvaranja +i,rotro+1o a% <IJ !e o&ituje !itni+ ,rvarenji+a 7to&,a!ta* dia"edeti&,a8 u "eri3erni+ dijelovi+a tijela 7vr-a, no!a* vrhovi "r!tiju*A8% @!lijed ta,vih !itnih rea,cija !e "otro-i ,oa.ulacij!,i !u!tav na !tvaranje +i,rotro+1a* a to u ro,uje jo- ja&u 3i1rinoli u i vee ,rvarenje% <ola i do +ini+alne +o.uno!ti .ru-avanja ,rvi% Za ra li,u od to.a* u "eri3ernoj cir,ulaciji* 1o. +i,rotro+1a* dola i do ne,ro e i hi"o,!ije%
.). POREMEAJ POJEDINIH ORGANS(IH S'STAVA ' -O('

Te+eljno o1ilje/je -o,a je vi-e!u!tavno atajenje or.ani +a% O&itovanje -o,a na "ojedini+ or.ani+a odra/ava ajedni&,u "ato.ene u -o,a% Z1o. u!"orenja ,rvi* o!o1ito u +i,rocir,ulaciji* 1o. "ovi-enja he+ato,rita* a.re.acije eritrocita i a,tivacije ,oa.ulacij!,o. !u!tava 7,ao u !e"ti&,o+ -o,u8* te na,u"ljanje+ tro+1ocita na +je!ti+a o-teeno. endotela ,a"ilara* a,tivira !e ,oa.ulacij!,i !u!tav -to !e o&ituje ! <IJ% Ta,vo .ru-avanje dovodi do "ot"uno. ra vijanja "otro-ne ,oa.ulo"atije* jer u ,rvi* na,on ta,ve "otro-nje* vi-e ne+a dovoljan 1roj 3a,tora .ru-avanja* "a dola i do !"ontanih ,rvarenja u t,iva% Sto.a e !e* ovi!no o !tadiju -o,a* u "atoanato+!,oj !lici nai !vi o1lici ,rvarenja i ,oa.ulacije% @ 1u1re.u na!taje "rerenalno a,utno atajenje* ,oje a,o traje odre5eno du.o vrije+e "rela i u ,roni&no i ,ona&no 1u1re/no atajenje* a ovaj "ut ne 1o. "rerenalnih ra lo.a* ve 1o. irever i1ilnih "ro+jena na 1u1re i+a 7naro&ito u ,ori centrali acija ,rvoto,a8% <i!3un,cija J)SGa !e o&ituje "ore+eaje+ !vije!ti i to od a!trto!ti do ,o+e% Pore+eaji !vije!ti na!taju vrlo rano i "ri +alo+ !ni/enju ,rvno. tla,a 7i!he+ija ,ore centrali acija ,rvoto,a8* jer 1e ,rvi "rva o!tane ,ora* a ona je najvi-e a!lu/na a nor+alno 3un,cioniranje !vije!ti8% )a,on do!ta ,rae. ra do1lja od ono. ,od 1u1re.a 7neuroni !u @0<1 o!jetljivi na hi"o,!iju8 dola i do trajno. "ore+eaja* jer dola i do redu,cije* tj% odu+iranja ,oli&ine neurona "rven!tveno u ,ori 7decere1racija8% 9od u!"o!tavljanja nor+alno. ,rvoto,a 7in3u ijo+ ili auto,o+"en acijo+ u1acivanje veli,ih ,oli&ina te,uine ,oja* i!tina i a iva ra rje5enje ,rvi* ali !"a-ava /ivot jer !e u ,rvoto, u,lju&uju !vi or.an!,i !u!tavi ,oji +o.u "onovno
#? #F
0i a2 !rca B aorta d!spnea* lat% B aduha* ote/ano di!anje* .u-enje #8 <IJ* en.% B <i!!e+inated Intrava!cular Joa.ulatio"athQ
Stranica $# od 82
"ode!iti ,rv na nor+alne vrijedno!ti8 dola i do "ovrata !vije!ti 7u,oli,o je do-lo do rever i1ilnih "ro+jena8* ali !e .otovo uvije, !u!ree ,rat,otrajni .u1ita, +e+orije 7+o a, ne+a dovoljno ener.ije jer je u hi"oener.o i* "a ne +o/e "ohraniti "erci"irane do.a5aje8% <e,o+"en irani !e -o, u "lui+a +ani3e!tira ! ja,o+ va o,on!tri,cijo+ ,ao od.ovoro+ na hi"o,!e+iju i o-teenje+ endotela* -to u ro,uje ne,ardio.eni ede+ "luaGA6<S#N% @ "atohi!tolo-,oj !e !lici !u!ree+o ! ede+o+* atele,ta o+* 1rojni+ +i,rotro+1i+a u +i,rocir,ulaciji* ,rvarenji+a* a !ve !e ajedno na iva "lui+a -o,a% @ !lu nica+a /eluca i crijeva !e ve ,od ,o+"en irano. !tanja ra vija hi"oener.o a% Sto.a !e vrlo 1r o ra vijaju ul,u!ne "ro+jene ! ,rvarenji+a% @nutar/ilna .ru-avanja +o.u dove!ti do ne,roti iranja cijele !tjen,e crijeva% Jetra .u1i najvei dio "roto,a jer "ri centrali aciji ,rvoto,a dola i do "ra/njenja !"lanhni&no. 1a ena 7"ortalni 1a en i ,oje. !e do1ije o,o litra ,rvi8* a ina&e !e "rven!tveno hrani i v portae% Z1o. to.a "rvo ot,a uju i ne,roti iraju centralni dijelovi lo1ulu!a* a ,a!nije i o!tali dijelovi%
.*. ST'PNJEVI I ETIOPATOGENEZA POREMEAJA SVIJESTI

@ "ato3i iolo.iji !u na+ va/ni ,vantitativne vrijedno!ti "ore+eaja !vije!ti* "a !e ,vantitativno !vije!t dijeli na= #% 9+4.0.14.* u!"oreni "o,reti* o!o1a na+ i .leda u+orno* !+anjen ,onta,t 2% 418/1<7/:2;-* o!o1a a,o ne+a "odra/aja i o,oline vrlo 1r o a!"i i doi+a !e vrlo "o!"ano% Mo.ue ju je "ro1uditi% (% 4.-610* o!o1a o!tavlja doja+ du1o,o. !na i ,oje. .a je +o.ue "ro1uditi ! i ra ito ja,i+ "odra/aji+a* ali !e 1r o vrati natra. $% 607,18-* o!o1a ,oju nije +o.ue "ot"uno "ro1uditi* ne.o !e +o.u te, na trenuta, i a vati "olu!vje!ne rea,cije >% ,18-* o!o1u nije +o.ue "ro1uditi ni,a,vo+ ra ino+ "odra/aja 9rat,otrajna ne!vije!t 1o. trenuta&ne hi"o,!ije +o .a !e na iva 42/,16+% @ "rethodno+ i danju je do-lo do a1une* "a "otvr5eno je da o1li, ,oji !e na iva ,1<+64 u !tvari !e odno!i na !in,o"u* a "ro3e!ora !+o na i!"itu ,rivo !hvatili da je to trei o1li, .u1it,a !vije!ti% Stu"anj "ore+eaja !vije!ti !e u ,linici odre5uje "re+a Gla!.oK!,oj lje!tvici% O!nova a "rocjenu je i!tra/ivanje re3le,!a* "a !e ocjenjuju tri !,u"ine re3le,!a= o&i 7+a,!i+alno $ 1oda8* .ovor 7+a,!i+alno > 1odova8* +otori,a 7+a,!i+alno ? 1odova8%
.+. (OME I VRSTE (OME

Koma je trajnije stanje svijesti u kojem je pa#ijent potpuno %ez kontakta, a mogu %iti zadrani samo primitivni refleksi iz%jegavanja (npr. u%oda!, a kod du%oke kome mogu i oni izostati. @ ro,e ,o+e +o/e+o "odijeliti na dvije veli,e !,u"ine= #% "atolo-,i "roce!i +o .a i +o/danih ovojnica a% di3u ni "roce!i 7ence3aliti!i* +enin.iti!i* SAH2'8 1% lo,ali irani "roce!i 7"ore+eaji ,rvoto,a* e,!"an ivni "roce!i* o ljede8 2% +eta1oli&,oGto,!i&ni u roci a% hi"oener.o a +o .a i +anja, +eta1oli&,ih ,o3a,tora 1% "ore+eaji ra nih 3un,cij!,ih !u!tava 7!rce* "lua* jetra* 1u1re i* endo,rini !u!tav8 c% "ore+eaji !a!tava i van!tani&nih te,uina d% otrovi e% "ore+eaji ter+ore.ulacije 3% o!tali &i+1enici
#N 2'
A6<S* en.%B Acute 6e!"iratorQ <i!tre!! SQndro+e SAH B !u1arahnoidalno ,rvarenje 7naj&e-e na!taje udarce+ u te+"oralnu re.iju ra diranje+ a meningeae mediae8
Stranica $2 od 82
... SIN(OPA
#% 2% (% $% Sinkopa je iznenadan, kratkotrajan i reverzi%ilan gu%itak svijesti z%og "ipoksije mozga. @ roci !in,o"a !e nala e u ra ni+ !u!tavi+a= !rce* naj&e-e 1o. arit+ija cir,ulacij!,i "ore+eaji 7n"r% "reo!jetljivo!t !inu!a ,aroti,u!a ili va ova.u!na !in,o"a8 1o. "ro+jene !a!tava ,rvi* naj&e-e u!lijed hi"erventilacije o!tali u roci 7naj&e-e !u u!lijed "ore+eaja ra ine .lu,o e hi"o.li,e+ije8
./. (ARCINOGENEZA3(EMIJS(A, &IZI(ALNA I BIOLO-(A

Karcinogene a je pro#es stvaranja iz zdravog tkiva maligno alterirano tkivo. Po!toje tri ti"a ,arcino.ene e "re+a &i+1enici+a ,oji ju u ro,uju= #% ,e+ij!,a* u ro,ovana ula!,o+ ,arcino.ene tvari i njeni+ ,onta,to+ ! .en!,i+ +aterijalo+ &i+e !e i a iva +utacija% <a 1i ,arcino.enici djelovali "otre1no je da 1udu a,tivirani* ia,o "o!toje ne,i ,oji !u !a+i "o !e1i ,arcino.eni 7"ri+arni8% :a/na je i +eta1oli&,a ina,tivacija i od!tranjivanje 7jetra* 1u1re i* "lua8% Po!toje= a% endo.ene ,arcino.ene tvari 7radi,ali ,i!i,a ,oji na!taju "ri nor+alni+ "roce!i+a ili u&in,o+ ,!eno1ioti,a8 1% e. o.ene ,arcino.ene tvari 7"ro3e!ionalne 1ole!ti* a.a5enje* "u-enje* "e&enje na otvorenoj vatriA8 2% 3i i&,a* u ro,ovana= a% ioni acij!,i+ ra&enje+ 7i 1ijaju ele,trone i +ole,ula vode* "a na!taju ra ni radi,ali8 ,od ,ojih !u najo!jetljivija t,iva +ijeloi&no i li+3ati&no leu,e+ije i li+3o+i 1% ultravioletne ra,e 7!un&eva !vjetlo!t* o on!,e ru"e8 ti+in!,i di+eri u <)A +utacija (% 1iolo-,a* u ro,ovana 1iolo-,i+ +aterijalo+* tj% /ivi+ 1ii+a 7viru!i8 ,oji !voji+ !lo/eni+ djelovanje+ +o/e i a vati +utaciju <)A i ti+e a"o&eti ,arcino.ene u
.0. ON(OGENI I ANTION(OGENI

&nkogeni su geni koji su povezani sa zloudnom preo%raz%om. On,o.eni !u vrlo !li&ni !tani&ni+ .eni+a ,oji !e na ivaju 601.11/,1>7/28+* a oni ,oji !e nala e u loudno "ro+ijenjeni+ !tanica+a !e na ivaju !tani&ni+ 1/,1>7/28+% Fun,ciju "rotoon,o.ena nad iru antion,o.eni ili .eni !u"re!ije tu+ora% 9ada !e oni une!u u "ro+ijenjenu !tanicu* ona .u1i na&aj,e +ali.no!ti% )a .en!,oj ra ini na!tana, "reo1ra 1e je uvjetovan "ore+eaje+ odno!a i +e5u "rotoon,o.ena i antion,o.ena% Pore+eaj +o/e u ro,ovati ne"ri+jerena a,tivno!t "rotoon,o.ena ili !+anjena a,tivno!t antion,o.ena% 4udui da i jedan i dru.i .en i+aju dva alela ,od "rotoon,o.ena je dovoljno da jedan alel "rije5e u on,o.en i on !a+ +o/e !inteti irati dovoljno a "reo1ra 1u* a ,od antion,o.ena je "otre1no da alteriraju o1a* jer a,o jedan i!"adne i 3un,cije* dru.i +o/e dovoljno lu&iti a !u"re!iju tu+ora% Z1o. to.a !e antion,o.eni na ivaju 0rece!ivni aleli ra,a2% 9ad ne,o i+a u .en!,o+ na!lje5u jedan nor+alan alel antion,o.ena +anje* ,a/e+o da on i+a .en!,u "redi!"o iciju a ra vijanje odre5ene 1ole!ti% On,o.eni !e +o.u a,tivirati u !tanici i "rotoon,o.ena ili uno-enje+ viru!no. on,o.ena% On,o.eni !u .eni ,oji !u u!,o ve ani a ,ontrolu dio1e !tanice% Stani&ni "rotoon,o.eni "rela e u on,o.ene +utacijo+ 7tran!lo,acija* u+no/avanje* to&,a!ta +utacija8% 9ao -to "rotoon,o.en +o/e 1iti a,tiviran +utacijo+* ta,o !e i antion,o.en +o/e a,tivirati +utacijo+ 7delecija dijela ,ro+o!o+a* +utacija !a+o. .ena8%
Stranica $( od 82
.1. PATOGENEZA ZLO'DNE PREOBRAZBE

9ao -to !+o ve naveli 1itnu ulo.u u "ato.ene i loudne "reo1ra 1e i.ra a,tivacija on,o.ena ili nea,tivacija ili nedo!tatna a,tivacija antion,o.ena% I"a, je "otre1na 0,riti&na +a!a2 "ro+ijena ,oja dovodi !tanicu do +ali.ne alteracije% 4itnu ulo.u u to+e i+a i "o!tojanje etiolo-,ih &i+1eni,a ,oji "o.oduju na!tan,u "ojedinih +ali.nih "roce!a% <ana! !e !+atra i do,a ano je da !u ne,e !u1,ulturne .ru"e "ojedinaca !,lonije odre5eni+ +ali.ni+ o1oljenji+a* a da +e5u nji+a nije .en!,a "ove ano!t% Mo/e+o a,lju&iti da a,o na!tana, "ojedino. +ali.no. "roce!a 7hereditarno neve ano.8 u "acijentu nije i ravno u ro,ovan odre5eni+ a.en!i+a* da !u oni u1r ali i "ot"o+o.li nje.ov na!tana,% Zna&i ,ad !ve 1roji+o* a,lju&a, je !lijedei= +ali.ne "reo1ra 1e na!taju ili na!ljedno+ !,lono-u* ili 1o. &i+1eni,a o,oli-a* ili* -to je naj&e-e !lu&aj* !uradnjo+ tih dvaju etio"ato.enet,ih &i+1eni,a% <a 1i jedna !tanica "o!tala +ali.na i o&itovala !e ,ao +ali.na u "ot"uno!ti* ona !e +ora otr.nuti .en!,oj ,ontroli dio1e* tj% Po&eti !e ne,ontrolirano dijeliti% )a,on to.a ona +ora nai +o.uno!t da* "rije ili ,a!nije* "ro1ije "re"re,e 71a alna +e+1rana* endotel* %%%8 ,oje ju !"rje&avaju da u5e u ,rvoto, ili li+3oto,% 9ad u5e u o"to,* +ora i+ati !"o!o1no!t o!tati ne"re"o nata od o1ra+1enih !tanica 7n"r% a.re.acijo+ tro+1ocita o,o !e1e8 i ne.dje !e u or.ani +u* tj% na udaljeno+ +je!tu a.laviti i i a vati na!tana, +eta!tat!,o. "roce!a% I "o!ljednjih ne,oli,o re&enica +o/e+o ra a1rati 3a e na!tan,a tu+or!,o. "roce!a* "a !e ra li&iti tu+ori i "ro.no e ra li&itih tu+ora i 1a iraju na "rocjena+a 1r ine i "ro-ireno!ti tu+ora ,oje !u ovi!ne o vr!ti i lo,ali aciji tu+ora% )a te+elju to.a je i 1a iran T)M 2# !u!tav ,oji je u!tanovljen !a+o 1o. ,lini&,e "otre1e da !e tu+ori ,lini&,i ,la!i3iciraju%
/2. MEHANI(E OZLJEDE I REA(CIJA ORGANIZMA NA OZLJED'

Mehani&,e o ljede +o/e+o "odijeliti "re+a na!tan,u na= #% vulnus punctum* u1odna rana 7o-tri+ "red+eto+ ,oji je u a, i &e!to du1o,o ula i u t,ivo8 2% vulnus penetrans* "ro1odna rana 7jedna,a "rethodno navedenoj* ali "o!toje dva otvora ,oja !u !"ojena "ro1odni+ ,analo+8 (% vulnus sclopetarium* "ro!trijelna rana 7rana od vatreno. oru/ja u ro,ovana "rola o+ "roje,tila* naj&e-e +et,a ,ro t,ivo8% 6ana je na "ovr-ini tijela +ala* ali ovi!no o ener.iji ,oju no!i unutar t,iva o!lo1a5a veli,u ili +alu ener.iju i ti+e vi-e ili +anje ra ara t,ivo% a% @241,17/70>7.4,+* u ro,ovana "roje,tili+a ,oji i+aju vrlo veli,u 1r inu i dana! !u ta,vi "roje,tili a,on!,i a1ranjeni* jer rade o.ro+ne -tete u t,ivu% Prola!,o+ ,ro t,ivo !e ra vija toli,a ener.ija da dio t,iva &e!to i!"ari% Pri+jer a to je !naj"er!,a "u-,a ili "o!e1ni "roje,tili ,oji na,nadno u t,ivu o!lo1a5aju ener.iju 7<u+Gdu+ +eci8% 1% /24,17/70>7.4,+* u ro,ovana "roje,tili+a ,oji i+aju !rednju ili ni!,u 1r inu i njihovo je ,ori-tenje a,ono+ o.rani&eno* ali !e &e!to ,ori!te u ratu i i van nje.a% )aj1olji "ri+jer a to je "roje,til i "i-tolja% $% vulnus scissum* "o!je,lina 7rana u ro,ovana "ovla&enje+ o-tro. 1rida "o "ovr-ini t,iva* +o/e u ro,ovati du1lje ili "lie le ije* ali je uvije, na "ovr-ini najvea8 >% vulnus secatum* ra!je,lina 7rana u ro,ovana udarce+ 1rido+ o-trice* ta,o5er +o/e u ro,ovati "lie ili du1lje le ije* ali je najvea na "ovr-ini* a ovi!no o o-trini +o/e u ro,ovati od veli,ih na.nje&enja t,iva i +ale du1ine o ljede do +alih na.nje&enja t,iva i veli,e o ljede8% ?% vulnus morsum* ujed 7rana u ro,ovana "enetracijo+ u1a ne,e /ivotinje ,ro ,o/u8% F% vulnus conquassatum* na.nje&enje 7o ljeda ! &e!ti+ unutarnji+ ,rvarenji+a ia,o nije do-lo do ra diranja "ovr-ine ,o/e8% 8% vulnum lacerocontusum* ra derotina 7rana ,oja nije u ro,ovana o-tri+ "red+eto+* ne.o je do1ivena udarce+8 9od ovo. ti"a o ljede "o!toji o"!e/no na.nje&enje t,iva 7,ontu ije8 ! ra deravanje+ "ovr-ine ,o/e 7laceracija8%
2#
T)M TBveli&ina tu+ora* )Bnala tu+ora u li+3ni+ or.ani+a 7&vorovi8* MB1roj +eta!ta a
Stranica $$ od 82
/1. PATO&IZIOLOGIJA OPSE;NOG NAGNJEENJA T(IVA I E(SPLOZIVNIH TRA'MA

Ovdje je najva/niji "ore+eaj !indro+ o"!e/no. na.nje&enja t,iva cru!h !indro+% O6+4,+ +-.10+F 9od u&enja ovo. !indro+a je dola ilo do ne!u.la!ja i +e5u ,atedre i !tudenata* jer !e !tudenti "o ivaju na ud/1eni,* a "ro3e!or na "ri+jenjivo nanje% Pro3e!or je ovaj "ut u "ravu i ui!tinu 1i tre1alo ovaj "ore+eaj nau&iti "re+a nje.ovo+ +odelu* jer !e i a nje.a ,rije o!o1a ! veli,i+ ,lini&,i+ i!,u!tvo+* a tre1a u eti u o1 ir da je ,nji.a na"i!ana #N82% .odine i te, +alo 0i!3ri irana2 7veino+ ,orice8% :raa+o !e o"i!u "ore+eaja% @i!tinu* u &e+u je ra li,a i +e5u "ro3e!orovo. "o.leda na ovaj !indro+ i ,nji.e% @ "ri!tu"u% 9nji.a je na"i!ana i daje na+ od.ovor -to e !e do.oditi ! &ovje,o+ ,oje. rije-i+o na.nje&enja i "u!ti+o 1e i,a,ve intervencije do letalno. avr-et,a% Pro3e!orova teorija i+a re ona* jer !e une!reene o!o1e uvije, +edicin!,i 1rinjavaju i na!tu"aju "ot"uno neo&e,ivane rea,cije% @ cru!hG!indro+ !e u1raja i "odve ivanje e,!tre+iteta ili 1ilo ,a,va "ot"una hi"o,!ija dulja od dva !ata% Zato u to+ vre+enu tre1a ili e,!tre+itet a+"utirati ili rije-iti "ro1le+ u to+ vre+enu 7"o"u!titi "ove * re,on!truirati /ilu8% Tre1a !hvatiti da je neo"hodno i vr-iti hitnu a+"utaciju e,!tre+iteta a,o je 1io 1e ,rvi dulje vrije+e od navedeno.* i ne tre1a o,lijevati* jer e na+ !e to tad &initi "ot"uno neindicirani+% Po!toji ne,oli,o 3a a ra vit,a cru!hG!indro+a ,od +edicin!,i !,r1ljeno. "acijenta% Za"o&ni+o ! cru!hG3a o+ .dje "acijent i+a "odve an e,!tre+itet ili je i!ti na.nje&en u ru-evini ili !li&no+% )a,on i vla&enja je e,!citiran* !retan i "od djelovanje+ !i+"ati,u!o+ 7eu3orija8 -to djelo+i&no u!"ori ra voj 1ole!ti% <alje "o&inje 3a a he+o,oncentracije i hi"ovole+ij!,o. -o,a% )a nje.a +edicin!,o o!o1lje rea.ira davanje+ in3u ija i ona !e !anira* a tad na!tu"aju "ro1le+i% @ cru!hG3a i je do-lo do odu+iranja +ilijuna !tanica 7veino+ +i-ine8 i i njih !e o!lo1a5a veli,a ,oli&ina ,alija u inter!ticij% @ ,alij !e o!lo1a5a i +io.lo1ulin% @ !tadiju -o,a je !+anjen "roto, ,rvi ,ro 1u1re.e* ne+a 3iltracije i ne+a "ore+eaja% Me5uti+* ,ad "odi.ne+o volu+en ,rvi davanje+ in3u ije "onovno !e u!"o!tavi "roto, ,ro 1u1re.e i dola i do ,ri!tali acije i talo/enja +io.lo1ina u tu1ule 1u1re.a% Oni !e a&e"ljuju i odu+iru* a ! nji+a i 1u1re i% Proce! je 1r i irever i1ilan% Jijelo vrije+e na+ "rijeti i o.ro+na ,oncentracija ,alija ,oji na"ravi nered u !vi+ !tanica+a ,oje !u ve ane a a,cij!,i "otencijal% To !e naj"rije i najva/nije o!jeti na !rcu ,oje u"adne u tahiarit+iju* na!tu"i a!toj ,rvoto,a i !+rt% Svi navedeni "ore+eaji !e i 1je.avaju a+"utacijo+% Pre+a ,nji i 1ole!ni, u+re u 3a i he+o,oncentracije od hi"ovole+ij!,o. -o,a%
&ksplozivne ozlje%e
D,!"lo ija na tri na&ina radi o ljedu i to= #% to"lin!,i+ udaro+ u ne"o!rednoj 1li ini e,!"lo ije ,oji u ro,uje o"e,otine 2% ,rhotina!ti+ "roje,tili+a ,oji na!taju u !a+oj e,!"lo iji* a djeluju u ,ru.u do!e.a "roje,tila i u ro,uju "ro!trijelne rane (% vu&ni+ udaro+I najdalji utjecaj e,!"lo ije* !a -irenje+ +u ener.ija !la1i O ljede ,oje na!taju vu&ni+ udaro+ !e najvi-e o&ituju na -u"lji+ or.ani+a i!"unjeni+ te,uino+ ili ra,o+ 7!rce* ,rvne /ile* /eludac* crijeva* %%%8% Po!toje dvije ra li&ite 3ronte vala ,oje !e i +jenjuju i to !u "odtla&na i nadtla&na 3ronta% Eto je vea ra li,a i +e5u njih* tj% a+"lituda vala* to je i vea o ljeda% Ovi!i i ,oji+ !e +edije+ "reno!i val "rije ula!,a u or.ani a+ 7 ra,* voda* ,ruta tvar8% I +jenjivanje tla,ova !e do.odi i u or.ani +u i tad &e!to dola i do "rijelo+a i do "r!,anja -u"ljih or.ana jer ni!u u !tanju "odnijeti toli,o tla&no o"tereenje% )"r% vrlo je va/no da vojnici na 1rodovi+a i+aju .u+ene d/onove na &i +a+a jer oni done,le a+orti iraju* tj% u1la/e val% Zvu&ni valovi na 1rodu* n"r% ,od udarca tor"eda* o1i&no u or.ani a+ ula e ,ro !to"alo i u ro,uju +ulti"le lo+ove ,o!tiju no.e !ve do djelice 7ovi!no o inten itetu vala8%
Stranica $> od 82
/%. TOPLOTNE OZLJEDE I OZLJEDE ELE(TRINOM STR'JOM

Povi-ena te+"eratura 7$>WJ navi-e8 i a iva "ro+jene na ,o/i* u "ot,o/ju i du1lje% O"!e/nija lo,alna o-teenja +o.u i a vati i o"e "ore+eaje% Te/ina na!talih lo,alnih "ro+jena ovi!i o vi!ini te+"erature i trajanju nje ina djelovanja% Za na!tana, bullae je "otre1no dvo!tru,o i la.anje te+"eraturi ,oja u ro,uje erite+% 9od na!tan,a o"e,lina je vrlo va/na i de1ljina ,o/e 7najde1lja na le5i+a* a najtanja na dlanovi+a8% Ta,o5er je vrlo va/an i ra!"ored 3oli,ula dla,e i /lije da nojnica i ,ojih ,ree "onovna e"iteli acija% O"e,line dijeli+o "re+a !lojevi+a ,o/e ,oji !u ahvaeni o"e,lino+= #% !tu"anj= o-teenje e"ider+i!a* na ,o/i je erite+* a cijeljenje je "otre1no do !eda+ dana i ne o!taju o/iljci 7nije o-teen stratum basale epidermii8 2% !tu"anj= o-teenje e"ider+i!a i der+i!aI vrlo 1olno a% "ovr-in!,i ti"I o-teeni !u e"ider+i! i der+i! u ra ni+ de1ljina+a* a ovi!no o to+e je i ,o/a nejednoli,o crvena i ru/i&a!ta* vla/na* ! 1ula+a i 1olnaI ahvaen je !a+o "ovr-ni !loj der+i!a* "a cijeljenje traje do o,o #' #$ danaI na +je!ti+a o"e,line o!taju "i.+entacij!,e "ro+jene ,oje !e ! vre+eno+ u "ravilu .u1e% 1% du1o,i ti"I o-teen je i du1o,i !loj der+i!a* a "ovr-ina je crven,a!toG!+e5e 1ojeI cijeljenje traje o,o $' dana i o!tavlja o/ilj,a!te "ro+jeneI a,o !e in3icira "rije5e u (% !tu"anj% (% !tu"anj= o-teene cijelo. e"ider+i!a* der+i!a* a i dijela "ot,o/nih !tru,turaI +o/e !e ati !ve do ,o!tiI 1oja o"e,line je 1lijedo!iva do ta+no!+e5a* !uha i 1e o!jeta -to je va/an !i+"to+ a ra li,ovanje od 2% !tu"nja 7do1ar na, je a,o o"e,lina 1oli* jer a,o ne 1oli uni-teni !u i "ot,o/ni /ivci8 Procjena o"e,line !e "rovodi najranije $8 !ati od na!tan,a* a !a !i.urno!ti !e "otvr5uje jedino ,irur-,i+ !,idanje+ i .orenih !lojeva ,o/e do ,rvaree. !loja% Eto !u vee "ovr-ine* o"e,otine !u o"a!nije a cijeli or.ani a+* jer dola i do ne,ontrolirano. .u1it,a "roteina ,rvne "la +e i o!o1a "ada u hi"oal1u+ine+iju !a !vi+ "o!ljedica+a 7-o,T8%
'zlje%e uzrokovane elektrinom strujom

O ljede u ro,ovane ele,tri&no+ !trujo+ !u o ljede ,oje na!taju* ne !a+o na "ovr-ini 7ia,o +o.u8* ne.o i du/ cijelo. ,anala "roto,a i u ro,uju i 3i iolo-,e "ore+eaje or.ana &ija je 3un,cija u!,o ve ana na a,cij!,i "otencijal 7/ivci* +i-ii S6JD8% )a "ovr-ini .dje !truja ula i na!taje ti"i&na o"e,lina% :eli&ina o ljede ele,tri&no+ !trujo+ ovi!i !a+o o e3e,tivnoj ja,o!ti !truje ! ,ojo+ or.ani a+ do5e u doticaj* ali 1udui da je ta de3inicija i+a.inarna i a"!tra,tna +o/e+o rei da ovi!i o= #% vr!ti ele,tri&ne !truje 7i +jeni&na nano!i vee o ljede ne.o i!to!+jerna8 2% na"onu !truje* tj% ra lici "otencijala i +e5u ula ne i i la ne to&,e (% no+inalnoj ja,o!ti !truje $% ele,tri&no+ ot"oru 7n"r% ru,e &inovni,a ili !tudenta 7tan,i e"ider+i!* vla/ne i to"le ru,e8 +ali ot"or !trujiI ru,e radni,a 7de1eli e"ider+i!* !uhe i hladne ru,e8 veli,i ot"or !truji8 >% "utu !truje ,ro tijelo i "ri"ravno!ti na ele,tri&ni udar ?% vrije+e i lo/eno!ti "rola!,u !truje @dar ele,tri&ne !truje nije o"a!an !a+o "o to+u -to u ro,uje o"e,line i +o/e i a vati te-,a o-teenja t,iva* ne.o on* ,ao -to je ve re&eno* ja,o inter3erira !a !u!tavi+a ,oji 3un,cioniraju na a,cij!,o+ "otencijalu% Z1o. te ote/avajue o,olno!ti* udari ele,tri&no+ !trujo+ !u &e!to !+rtono!ni 1o. i!"ada 3un,cije* "rven!tveno* !rca%
Stranica $? od 82
/). PATO&IZIOLO-(I 'INCI 'LTRA(RAT(IH VALOVA I OPTI(OG ZRAENJA (ltraljubiaste zrake

@ltralju1i&a!ti valovi !u ele,tro+a.netno ra&enje ,oje !e "re+a ener.iji i 3re,venciji nala i ti, i nad* a "re+a valnoj duljini ti, i!"od 7U$''n+8 vidljivo. !"e,tra* tj% i nad* 7i!"od8 lju1i&a!te 1oje% S"ada ajedno ! in3racrveni+ ra&enje+ 7to"lin!,o ra&enje8 i vidljivi+ !"e,tro+ u o"ti&,a ra&enja% Ono i+a va/an u&ina, na /ivot na e+lji i /iva 1ia "rati !ve od !a+o. na!tan,a% <ana! !e javljaju "ro1le+i jer 1o. "o!tojanja o on!,ih ru"a u at+o!3eri dola i do natno vee. "roto,a tih ra,a na "ovr-inu e+lje% @ltravioletno ra&enje u ro,uje o-teenje veli,ih or.an!,ih +ole,ula i to "rotein!,ih i <)A +ole,ula% 9onta,to+ ultralju1i&a!tih ra,a ! <)A na!taju ti+in!,i di+eri ,oje or.ani a+ vrlo 1r o dete,tira* i re uje i re"arira* tj% a+jenjuje i!"ravni+ dijelovi+a <)A% Taj +ehani a+ je 0!,oro2 ne"o.rje-iv* a rije& 0!,oro2 o1ja-njava 1o. &e.a je ta,vo ra&enje o"a!no% @ltravioletne ra,e !la1o "rola e ,ro tvari* tj% a"!or1iraju !e !,oro na !a+oj "ovr-ini% Z1o. to. !voj!tva je "o nato da uo"e ne "rola e ,ro natrijevo !ta,lo 7naj&e-e !e ,ori!ti* "o naje+o .a ,ao 0o1i&no2 !ta,lo8% )a udaru !u "rven!tveno ona t,iva ,oja !u i lo/ena ra&enju i to ,o/a 7"o.otovo e,!"onirani dijelovi* n"r% lice* -a,e %%%8 i o,o 7tj% ro/nica i lea8% Z1o. to.a je "otre1no "a iti "ri i 1oru !un&anih nao&ala od +odernih +aterijala da i+aju antiG@: a-titu* jer je o,o i!"od !un&anih nao&ala jo- o!jetljivije 7-iro,o je otvoreno i jenica je ra-irena8% @:G ra&enje i+a i "o itivni utjecaj na dravlje 7!inte a < ( od "re,ur!ora ,oji !u o1ilniI !tvaranje "i.+enta u ,o/i ,oji na! -titi od i!to. ra&enja8% I la.anje ru1lja !un&evi+ ra,a+a 7@:G ra,a+a8 i+a 1a,tericidni u&ina, i "rije je 1ilo vrlo va/no u "revenciji in3e,cija* naro&ito u 1olnica+a i ,od ljudi ! lo-iji+ e,ono+!,i+ !tatu!o+%
!i%ljivi spektar
:idljivi !"e,tar je onaj dio ele,tro+a.net!,o. ra&enja ,oji na+ je vidljiv ,ao !vjetlo!t i "rote/e !e od o,o $''n+ do o,o F'' n+ valne duljine% Eto ne,o ra&enje i+a +anju valnu duljinu vi-e !e ra!i"a i 1o. to.a na+ je ne1o "lavo 7$''n+* ra!ute ra,e8* a !unce ,ao i vor tih ra,a /uto do naran&a!to 7F''n+* ra,e ,oje !e ni!u ra!ule8% :idljive ra,e i a ivaju o ljedu +ehani +o+ 3oto!en i1ili acije% Za taj +ehani a+ !u na+ "otre1ne dvije !tvari i to 3oto!en i1ilna tvar i !a+e ra,e% Pri ,onta,tu* 3oto!en i1ilna tvar "rela i u "o1u5eno* tj% a,tivno !tanje% Pri to+ !tanju u ro,uje na!tana, ne,ih tvari ,oje !u lo,alno to,!i&ne 73ototo,!i&ne tvari8 i ,oje u ro,uju t,ivnu o ljedu% Foto!en i1ilne tvari !u o1i&no e. o.ene* a naj&e-e !u to ne,e ,e+i,alije* lije,ovi ili "rirodne tvari 1iljno.a "odrijetla% <er+atolo i "re"oru&aju !u dr/avanje od u"ora1e +ultivita+in!,ih "ri"rava,a i u"ora1e ,o +eti,e "rije i la.anja tijela !un&evoj !vjetlo!ti% A,o !e ve +ora ,ori!titi* "re"oru&ljivo je ,ori!titi ,o +eti,u od "o natih "roi vo5a&a% Po nato je da ,valitetni ,o +eti&,i "ri"ravci a !unce ne+aju +iri! 7a,o i da onda 1la.i8* jer je "ri+jeeno da je rijet,o !a+a 3ar+a,olo-,i a,tivna tvar ta ,oja je 3oto!en i1ilna* ne.o !u to "rven!tveno ra ni adjuvan!i 7+iri!i* 1oje* o,u!i %%%8%
Infracrvene zrake
In3racrveno ra&enje* "re+a a,onu crno. tijela* oda-ilju !ve tvari &ija je te+"eratura vea od a"!olutne nule 7G2F(WJ ili '98% 6e ultat je ,ineti&,e a,tivno!ti &e!tica 7titranje8 ,oju na iva+o to"lina% Eto je vea te+"eratura tijela* vee je i ra&enje% Inten ivno ra&enje dire,tno u ro,uje o-teenja t,ivnih !tru,tura u o1li,u o"e,otina% )ajo"a!nije je ,ad ovo ra&enje nije u ,o+1inaciji ! vidljivi+ !vjetlo+* jer onda or.ani a+ ne a,tivira +ehani +e o1rane od o"ti&,o. ra&enja 7+io a* !,u"ljeni ,a"ci* %%%8% Pe!to ovo ra&enje u ro,uje "ro3e!ionale 1ole!ti 7"uha&i !ta,la* radnici u &eli&ana+a* %%%8* ali !e +o.u "revenirati ili 1are+ !+anjiti u"ora1o+ a-titnih nao&ala% )aj&e-a je 1ole!t ,atara,ta 1o. to"lin!,o. o-teenja lee ,oja dijelo+ ,oa.ulira 1o. "re.rijavanja%
Stranica $F od 82
(ltrakratki valovi
@ltra,rat,i valovi "rola e ,ro or.ani a+% )jihova -tetna a,tivno!t !e te+elji na "odat,u da ,ad "rola e ,ro ne,u tvar u njoj u ro,uju "ro+jenu "olariteta ono+ 1r ino+ ,ojo+ ta tvar do"u-ta* "a !e tvari a.rijavaju i na1ijaju% 4udui da or.ani a+ "o!jeduje ra na t,iva* t,iva ,oja i+aju ra noli,u diele,tri&nu a,tivno!t* !va,o t,ivo rea.ira !e1i !"eci3i&no i o-teenja na!taju ,ad !e jave ra li,e u t,ivi+a 1o. ra li&ito. a.rijavanja i "olari iranja +ole,ula% <o, to ra&enje ne "rela i #'S[,. ultra,rat,i valovi ni!u -tetni* ali ! vei+ inten iteti+a ra!tu i -tete% @ltra,rat,i valovi +o.u u ro,ovati i "ro+jene na +a,ro+ole,ula+a 7n"r% <)A8% )e,i autori i+ "ridaju i na&aj u +ali.no+ alteriranju* tj% ,arcino.ene i%
/*. PATO&IZIOLOGIJA 'INCI IONIZACIJS(OG ZRAENJA

Sva,o ra&enje i+a !voju ,or"u!,ularnu i valnu ,o+"onentu% Hoe li ne,o ra&enje od.ovarati vi-e a,oni+a 3i i,e ,ao &e!tica ili ,ao val 7ele,tro+a.net!,i8 ovi!i o dvije !tvari i to o nje.ovoj +a!i i o 1r ini ,ojo+ !e ,ree% Eto je vea 1r ina i +anja +a!a ne,e tvari ona vi-e i!"oljava !voju valnu "rirodu* a a,o je o1rnuto* vi-e je i!"oljena ,or"u!,ularna "riroda tvari% Sa+o teoret!,i "o!toje tvari ,oje i+aju !a+o jednu od dvije navedene ,o+"onente% <u.o !e +i!lilo da je vidljiva !vjetlo!t !a+o ele,tro+a.net!,i val* a onda je do,a do-ao ! ne1a% Za vrije+e jedne "o+r&ine !unca "ro+atratelji !u o!tali a"re"a-teni* nai+e i crno+ ,ru.u !u vidjeli vije du% Pre+a dotada-nje+ !hvaanju je 1ilo +o.ue "ojavu o1ja!niti jedino ta,o da je vije da i +e5u Mje!eca i Ze+lje* -to je 1ilo ne+o.ue% Od.ovor je dan ! "rije navedeno+ teorijo+% Ta !e vije da* nai+e* nala i i a Sunca* ali 3otoni 7!vetlo!ne ra,e8 ,oje dola e u na-e+ "ravcu i+aju +a!u* "a !e ni!u .i1ali "ravocrtno* ne.o !u !,renuli ! "utanje "rivu&eni +a!o+ Sunca i na-li !e na 0,rivo+2 +je!tu% Ioni acij!,a ra&enja !e dijele "re+a ,o+"onenti ,oja "revladava 7val ili &e!tica8 na= 1. ele,tro+a.net!,a ioni irajua ra&enja a% G ra,e* ni!,i LDT* vi!o,a 3re,vencija* veli,a "rodorno!t% Ova,vo ra&enje "rola i ,ro t,ivo i vrlo rijet,o i!"olji !voju ener.iju* ali ,ad je i!"olji ona je vrlo veli,a i na!taje ja,o o-teenje% 1% LG ra,e ili 6Ynt.en!,e ra,e* ni!,i LDT c% ,o +i&,e ra,e* +a,!i+alno ni a, LDT 7uo"e nije do,a iv8 2. ,or"u!,ularna ioni irajua ra&enja a% G ra,e* ra&enje je .ra+a He 7helija8* vi!o, LDT% Zra&enje je !la1o "rodorno i ato vrlo -tetno* jer uvije, !vu !voju ener.iju o!lo1odi "ri !a+o+ ,onta,tu ! "ovr-ino+% 1% G ra,e* ra&enje eG 7ele,troni+a8* ni!,i LDT 7vi-i od G ra,a8% Prodilje du1lje od G ra,a "a !voju ener.iju i!"olji na cijelo+ "rodorno+ "utu% Potre1na je ja&a a-tita% c% "roton!,a ra&enja* vi!o,i LDT d% neutron!,a ra&enja* vi!o,i LDT O LDT* tj% linearno+ "rijeno!u ener.ije ovi!it e i 1iolo-,a o-teenja% Stvar je u to+e -to ne,o ra&enje u ro,uje o ljedu te, ,ad o!lo1odi ener.iju* a nju o!lo1odi "ri !udaru ! &e!tica+a% Eto !u &e!tice ra&enja vee* ra,e vi-e udaraju u "re"re,e i ti+e "rije o!lo1a5aju !voju ener.iju* a ujedno !u i !la1o "rodorne% Eto !u &e!tice +anje* i+aju vi-e -an!e "rovui !e ,ro +e5uato+!,e "ro!tore i !a&uvati ener.iju* "a !u i "rodornije% 4udui da je naj1rojnija +ole,ula u or.ani +u voda* na nju ra&enje najvi-e i djeluje* a to je !tvaranje+ ion!,ih "arova od ,ojih je +anji 1roj !ta1ilan* a vei ne!ta1ilan u o1li,u a,tiviranih iona ili radi,ala ,oji utje&u na dru.e +ole,ule i tjeraju ih na ne"rirodne ,e+ij!,e rea,cije% )ajvea je "atolo.ija radi,ala -to o1i&no rea.iranje+ ! dru.i+ +ole,ula+a !tvaraju nove radi,ale* a oni nove i ta,o na!tane lan&ana rea,cija% Lan&ane rea,cije "o+a/u radi,ali+a da ia,o !a+i ,e+ij!,i ne natni "o,retanje+ ta,vih rea,cija "o!taju ite,a,o 1iolo-,i va/ni "ato.eni% Z1o. ne+o.uno!ti uvida u to ,oli,u je -tetu "rou ro,ovalo ,oje ra&enje 7naro&ito "rodornija8 ,ori!ti+o !tati!ti&,u ,ontrolu i la.anju ra&enje+ ,oja !e na iva do i+etrija ,oja i ra&unava a !va,o. "ojedinca 7"o!e1ito "ro3e!ionalca8 i lo/eno. ra&enju do"u-tenu -tetu ,oja ta,o na!taje% @ "ra,!i !e &e!to ,ori!te i do i+etri%
Stranica $8 od 82
/+. A('TNA I (RONINA RADIJACIJS(A BOLEST

6a li,a i +e5u a,utne i ,roni&ne radijacij!,e 1ole!ti je u to+e je li o!o1a 1ila i lo/ena jedno,ratno veli,oj do i ra&enja 7a,utna8 ili du.otrajno +anji+ do a+a 7,roni&na8% Si+"to+i !u a,utne radijacij!,e 1ole!ti +u&nina* "ovraanje* "roljev ,oji !u ti+ vei -to je 1ilo vee ra&enje% )a,on to.a na!tu"a latencija i 1ole!t !e "onovno vraa 1o. atro3ije ,o-tane !r/i% A,o ne do5e do tran!"lantacije ,o-tane !r/i o!o1a u+ire od "o!ljedica nedo!tat,a !vih ,rvnih !tanica 7"ancito"enija8% A,o u a,utno u ra&enje "o!toji i o"e,otina !i+"to+i !u natno te/i* ,ao i "ro.no a% A,utna radijacij!,a 1ole!t +o/e "rijei i u ,roni&nu% 9roni&na 1ole!t +o/e na!tati 1o.= 1. "rela!,a a,utne radijacij!,e 1ole!ti u ,roni&nu 2. "ro3e!ionalne i lo/eno!ti +ali+ do a+a 3. in,or"oracije radioa,tivnih tvari ! du.i+ vre+eno+ "olura!"ada Si+"to+i ,oji na!taju u !,lo"u ovo. o1li,a 1ole!ti !u rever i1ilni i dijele !e na !u1je,tivne i o1je,tivne% Ovi!no o ,oli&ini o ra&enja javljaju !e 1ole!ti ,ao -to je "ovi-en intra,ranijalni tla,* a +o/e !e javiti i +enin.oence3aliti!% O!o1e !u !,lonije ,roni&ni+ !e"!a+a i o!tali+ in3e,cija+a% S,lonije !u i ra ni+ tu+ori+a% @ !lu&aju in,or"oracije radioa,tivnih tvari ,oje !e ula/u u tvrda t,iva na!taje ja,i o!teoal.i&ni !indro+ ! ne!avladivi+ 1olovi+a* "o.otovo u udovi+a%
/.. (SENOBIOTICI I ORGANIZAM

Ksenobiotici su tvari koje unosimo u organizam, a prema svom sastavu ili koliini su mu strani. O1ja-njenje de3inicije je jedno!tavno% A,o !e ne,a vr!ta "ola.ano i la/e !ve veoj ,oli&ini ne,o. ,!eno1ioti,a* o1i&no !e u!"je-no "rila.odi ili i u+re% Sve !u tvari o,o na! ne,ad 1ile ,!eno1iotici* ali !e or.ani a+ evolucijo+ na njih "rila.odio ili je ra vio +ehani a+ ,a,o da ih !e rije-i% 9!eno1iotici !u na&i !ve tvari ,oji+a !e ,oncentracija dra!ti&no "ro+ijeni u ,rat,o vrije+e i ti+e one+o.ue or.ani +u da !e "rila.odi% Po!toji teorija "o ,ojoj 1i jedna +ole,ula ,!eno1ioti,a 1ila dovoljna da u ro,uje 1ole!t ,ad 1i !e na-la na "ravo+ +je!tu u "ravo vrije+e% I"a, !e !+atra da je "otre1na odre5ena ,oli&ina +ole,ula na odre5eno+ "ro!toru da 1i 1ile 1iolo-,i i ,e+ij!,i a+jetljive% Z1o. to.a !e a !va,u tvar ! ,ojo+ &ovje, dola i u doticaj ra&una letalna do a 7L< >'* tj% do a ,!eno1ioti,a ,oja u1ija >'R e,!"eri+entalnih /ivotinja8* a i e3e,tivna do a 7D< >'* tj% do a ,oja ,od >'R /ivotinja u ro,uje vidljive na,ove otrovanja8% Odre5uju !e i M<9 7+a,!i+alno do"u-tena ,ocentracija8 i +a,!i+alno "rihvatljivo dnevno uno-enje* A<I 7en.% +a\i+al dailQ inta,e8% :rlo je va/na i 1r ina ,ojo+ !e or.ani a+ +o/e rije-iti ,!eno1ioti,a% Po!toje 1rojni +ehani +i ina,tivacije na !vi+ ra ina+a 7!tani&na* t,ivna* ra ina cijelo. or.ani +a8% S+atra !e da !e tvari a,tiviraju u dvije 3a e i to u "rvoj A+92 ;7=/14.+@/2C ,782;4,2C 6018;7/+ 7n"r% o,!idacija* redu,cija ili hidroli a8 i u =0->1; A+92 42/.797* u ,ojoj !e a "ro+ijenjene ,!eno1ioti,e ve/u dru.e tvari ,oje e "o+oi njihovo od!tranjivanje* ali i "o,u-ati !+anjiti njihovu eventualnu -tetno!t8% )e,e tvari ula e u or.ani a+ ,ao -tetne* a ne,e dru.e ula e u or.ani a+ ina,tivne* ali 1o. !li&no!ti ! ne,i+ tvari+a i or.ani +a* tjele!ni en i+i ih "retvaraju u otrovne tvari 7 521+,.2@+:2;+8% Pri+jer a to je anti3ri * tj% tvar ,oja !e u auto+o1ili+a u"otre1ljava a !ni/avanje ledi-ta% On je "o ,e+ij!,o+ !a!tavu etanG diol i al,oholna dehidro.ena a .a a+jenjuje ! etanolo+ i od nje.a radi to,!i&ni acetaldehid% I!to !e do.a5a i "ri uno-enju +etilno. al,ohola ,oji i!ti en i+ "retvara u 3or+aldehid% Jedina +o.ua tera"ija je tera"ija veli,i+ ,oli&ina+a etanola ,oji a"o!jeda rece"tore na al,oholnoj dehidro.ena i i u!"orava na!tana, -tetnih tvari i daje or.ani +u vrije+e a i lu&ivanje% Po nata je i teorija Paracel iu!a ,oji je u!tvrdio da je !va,a tvar i lije, i otrov* a 1itna je !a+o do a% 9!eno1iotici na or.ani a+ djeluju -iro,o+ le"e o+ na&ina= 187.+/;78 7/70>2;4,7 60129@1=/;7* 0787D7/;78 602;7/14+ ,242,+* >7/1.1,423/1?D-* 187.+/;78 42/.797 5;7<+/37@2/+ * 2/C252:2;18 7/928+* 0787D7/;78 07:76.104,7 A-/,:2;7* 0787D7/;78 87850+/4,7 6016-4/14.2* 4.@+0+/;78 4<151=/2C 0+=2,+<+ i jo- ra ni+ na&ini+a%
Stranica $N od 82
//. IN&E(CIJA HEMATOLO-(E I METABOLI(E PROMJENE (AO REA(CIJA ORGANIZMA

In3e,cija je "rodor* na!eljavanje i u+no/avanje "ato.enih +i,roor.ani a+a u t,ivu%
#ematolo$ke promjene
He+atolo-,e "ro+jene u in3e,ciji !u ,lini&,i vrlo va/ne jer u veli,o+ 1roju !lu&ajeva "o,a uju o"!e. i ,ara,ter in3e,cije% Pro+jene u ,0@/1; 6<+982 !u !lijedee% <ola i do !+anjivanja ,oncentracije al1u+ina na ra&un o!talih 1jelan&evina "la +e i to "rven!tveno do njihovo. "oja&ano. "rijela a u van/ilne !tru,ture ! e,!udato+% @ i!to vrije+e !e "oveava ,oncentracija .lo1ulina 1o. !inteti iranja "roteina a,utne 3a e% Mijenja !e i 47=287/.+:2;+ 702.01:2.+% To je ne!"eci3i&na la1oratorij!,a "retra.a ,ojo+ !e odre5uje talo/enje ,rvnih !tanica 7eritrocita* jer !u dale,o naj1rojniji8% Sedi+entacija je u a,utnoj u"ali "oveana 1o. "oveanja ,oli&ine "roteina a,utne 3a e i i+uno.lo1ulina% @ ,roni&noj in3e,ciji na u1r anje o!i+ G.lo1ulina +o/e utjecati i ane+ija% E02.01:2.2% 9od duljih in3e,cija !e ,od 1ole!ni,a &e!to ra vija ane+ija i to 1o. to,!i&no. djelovanja 1a,terija na ,o-tanu !r/% S+anjeno je ula.anje /elje a u eritrocite* "a !u oni hi"o,ro+ni ili nor+o,ro+ni% 9oncentracija je /elje a u !eru+u !+anjena% L7-,1:2.2% @ in3e,ciji !u najva/niji neutro3ilni "oli+or3onu,learni leu,ociti ili /7-.01A2<2% 9od 1a,terij!,ih in3e,cija dola i do lu&enja ILG8* ,oji "oti&e +i.raciju neutro3ila i ,o-tane !r/i na +je!to u"ale% Proce! dijelo+ "oti&u* ia,o ne!ele,tivno i T)FG* a i ILG# ,oji !e,undarno u ro,uju vruicu% A,o do5e do in3e,cije "ara ito+ 7n"r% +alarija8 dola i do "oticanja +i.racije 7192/1A2<+ ,oji dola i do u"alno. a.en!a i u nje.ovor ne"o!rednoj 1li ini o!lo1a5aju liti&,e en i+e i .ranula% 9ad dola i do in3e,cije viru!i+a dola i do dra!ti&ne "ro+jene li+3ocita* do, 1roj o!talih !tanica ne 1ude natno "ro+ijenjen% 9od ne,ih in3e,cija dola i do !+anjenja !tvaranja .01851:2.+* "a na!taje tro+1ocito"enija* a +o.u !e u nor+alno !tvaranje i "otro-iti ra vijanje+ "otro-ne* ,on u+"cij!,e ili <IJ 7di!e+inirane intrava!,ularne ,oa.ulo"atije8%
)etabolike promjene
Meta1oli&,e !u "ro+jene u in3e,ciji re ultat +e5udjelovanja ra li&itih hor+ona i 1iolo-,i a,tivnih tvari% Meta1oli&,e "ro+jene +o.u na!tati i o-teivanje+ or.ana ,oji !u vrlo 1itni a +eta1oli&,u ho+eo!ta u 7jetra he"atiti!* 1u1re i "ijelone3riti!8% Pri te-,i+ in3e,cija+a je "ovean ,ata1oli a+ 1jelan&evina i na!taje na.ativna ravnote/a du-i,a% To+e do"rino!i i T)FG ,oji !e "rije na ivao ,ahe,tin* jer je ot,riven u "oveanoj ,oncentraciji ,od "acijenata u ,ahe,!iji% 9ata1oli a+ 1jelan&evina !e ra vija 1o. ne+o.uno!ti i!,ori-tavanja .lu,o e 1o. djelovanja 0antiin ulin!,ih2 hor+ona ,oji u ro,uju hi"er.li,e+iju% Ona u ro,uje .o+ilanje tri.licerida* jer "ovi-ena ,oncentracija .lu,o e ,o&i li"oli u% Stanice !u 0.ladne2 "a tro-e !voje "roteine a .lu,oneo.ene u i otuda ne.ativna du-i,ova ravnote/a% )a!taje i acido a na.o+ilavanje+ la,tata 1o. hi"o,!ije% Meta1oli&,e !e "ro+jene naj"rije "ri+ijete na "eri3eriji u "eri3ernoj +u!,ulaturi* a te, onda u centru% To +o/e ahvatiti vi-e or.ana u !,lo"u !indro+a vi-e!tru,o. atajenja or.ana i u ro,ovati na.lu !+rt%
Stranica >' od 82
/0. &O(ALOZE
:rlo je va/no na"o+enuti da je .radivo a ovo "itanje "reu eto i Acta 'tomatologica #roatica 7Fo,alo e* #N8?8% Sva,a na,u"ina 1a,terija u or.ani +u "red!tavlja ne"re,idno 3o,alno /ari-te ,oje !e +o/e u !va,o+ trenut,u otvoriti i u ,rvnu !truju "u!titi veli,u ,oli&inu 1a,terija% @ ne,i+ !lu&ajevi+a &a, +o/e i a vati !e"!u 7n"r% !e"!a u!lijed "ijelone3riti!a8% :rlo !u &e!ti 3o,u!i u !to+ato.nato+ !u!tavu* "a je vrlo va/no da lije&nici !to+atolo.ije o to+e vode ra&una i ,on!tantno eli+iniraju !ve 3o,u!e i !voje re.ije% Sva,i 3o,u! "red!tavlja u or.ani +u u.ra5eni "ato.enet!,i "rinci"* ,oji na"ada or.ani a+ i to= #% lu&enje+ to,!ina 2% i a ivanja neurore3le,torno. nereda (% "ore+eaje+ cir,ulacije $% na te+elju ,o+"i,acija u +hani +u o1rane 7!"eci3i&ne i ne!"eci3i&ne* hu+oralne i celularne8 >% "re,o !adr/aja +i,ro1a Pre+a to+u ,oji je od "ato.enet!,ih +ehani a+a 3o,u!a do+inantan* vide !e ra li&ite ,lini&,e +ani3e!tacije 3o,alo a* u !+i!lu 3o,o.ene to,!i,o e* 3o,o.enih neural.ija i neurodi!tonija* 3o,o.enih "ore+eaja cir,ulacije* 3o,o.enih aler.o a i autoa.re!ivnih i+unolo-,ih 1ole!ti i lo,alnih* a i +eta!tat!,ih* in3iciranih /ari-ta% 9a,av e 3o,u! na!tati ne ovi!i !a+o o etiolo-,i+ &i+1enici+a* ve i o do+ainu* tj% ,a,vo je !tanje o1rane or.ani +a u ne,o+ trenut,u% Me5u 3o,u!i+a +o/e+o ra li,ovati "ri+arne i !e,undarne* !olitarne i +ulti"le* !terilne i in3icirane* a "re+a "o"ratno+ "re entno+ !tatu!u ,lini&,i +ani3e!tirane i ,lini&,i ne+ani3e!tirane%
/1. MI(ROBIJALNI ENDO(ARDITIS

Mi,ro1ijalni endo,arditi! je in3e,cija endo,arda* tj% !r&anih ali!ta,a* ,ara,teri irana vruico+* "etehija+a* ane+ijo+ i o!tali+ !i+"to+i+a% To je vrlo te-,a 1ole!t ,oja u.lavno+ na!taje na o-teeni+ ali!ci+a* ia,o je do,a ano da +o/e na!tati i na inta,tni+% )aj&e-a incidencija +i,ro1ijalnih endo,arditi!a je "o!lije dentalnih ahvata% <a 1i !e i 1je.li* "otre1no je "odu eti "ro3ila,!u i to 2 . A+o\icillina jedan !at "rije ahvata* a do,a ano je da "ro3ila,!a "o!lije ahvata nije "otre1na% Pre+a The Merc, Manual 7#NNN8 "ro3ila,!a !e "rovodi u !lijedei+ !lu&ajevi+a= #% oralnoGdentalni "o!tu"ci a% e,!tra,cije u1a 1% "eriodontalni "o!tu"ci* u,lju&ujui o"eraciju* a i !a+o i!"itivanje d/e"ova !ondo+ c% dentalnoGi+"lantolo-,i "o!tu"ci d% endodont!,i "o!tu"ci ili ,irur.ija a"e,!a e% !u1.in.ivalno "o!tavljanje u+jetnih +aterijala 7ru1 3i,!no "rotet!,o. rada8 ili ortodont!,ih "ovoja 3% intrali.a+entarna lo,alna ane!te ija .% "ro3ila,ti&,o &i-enje ,a+enca ,oje je uvije, "ove ano ! ,rvarenje+ 2% dru.i "o!tu"ci a% ton ile,to+ija ili adenoide,to+ija 1% ,irur.ija ,oja u,lju&uje re!"iracij!,u +u,o u c% 1ronho!,o"ija d% !,lerotera"ija e o3a.ealnih vari,o iteta e% dilatacija !u/enja e o3a.u!a 3% ,irur.ija 1ilijarno. tra,ta .% ,irur.ija u ,oju je u,lju&ena inte!tinalna +u,o a h% ,irir.ija "ro!tate i% ci!to!,o"ija j% dilatacija uretre
Stranica ># od 82
02. POREMEAJI GRA,E I &'N(CIONIRANJA (OLAGENA

9ola.en "red!tavlja na,u"ina nita!tih +ole,ula .li,o"roteina ,oje !u &vr!to "ove ane ,ovalentni+ ve a+a% Svoj!tva !u +u &vr!toa* nera!te ljivo!t i neto"ljivo!t% 9ola.en "red!tavlja ?R u,u"ne tjele!ne +a!e i o,o treinu !vih "roteina tijela% 9ad !e u +e u o1 ir nje.ova ra!"ro!tranje+o!t* la,o je !hvatiti 1o. &e.a !u na+ "ore+eaji ve ani a ,ola.ena vla,na toli,o va/ni% Sve "ore+eaje ,ola.ena +o/e+o "odijeliti na= 1. na!ljedne "ore+eaje a% Dhler!G<ano!ov !indro+ 1% cuti! la\a c% Mar3anov !indro+ d% o!teo.ene!i! i+"er3ecta e% Men,e!ov !indro+ 2. !te&ene "ore+eaje a% u!lijed autoi+unih 1ole!ti I. Good"a!tureov !indro+ II. 4ulo ni "en3i.oid 1% u!lijed avita+ino e J !,or1ut
01. METABOLI(I POREMEAJI (O-TANOG S'STAVA

2eta%olike kotane %olesti generalizirana su patoloka stanja skeleta, najee uzrokovana poremeajima meta%olizna kal#ia i fosfata. 4ole!ti ,o!tiju !u u!,o ve ane a do"re+u* tj% ra!"olo/ivo!t ,alcija i 3o!3ata* ,ao i hor+ona ve anih a +inerali aciju% :rlo va/nu ulo.u u cijelo+ "roce!u i.ra i ,oncentracija vita+ina < ( ,oji je vrlo va/an naro&ito u vrije+e ra!ta i ra voja% )i!,e ,oli&ine vita+ina <( +o.u na!tati ,ao "o!ljedica ili "re+alo. i la.anja tijela !uncu ili i!hrana na+irnica+a !iro+a-ni+ i!ti+ vita+ino+% Prije !e "revencija avita+ino e <( "rovodila "oja&ani+ i la.anje+ djece !un&evoj !vjetlo!ti* a dana! !e to "rovodi o1o.aivanje+ hrane vita+ino+% @ dana-nje !e vrije+e vrlo rijet,o +o.u vidjeti "o!ljedice avita+ino e 1o. vrlo u!"je-ne "revencije% -oremeaji mineraliza#ije novostvorenog osteida kojeg stvaraju osteo%lasti i koji se spontano mineralizira se se nazivaju osteomalacija i rahitis. (ok je osteomala#ija poremeaj kod odrasli" koji imaju zatvorene epifizne pukotine, ra"itis je poremeaj u dje#e. 9o!ti !u +e,ane i i o1li&uju !e* "a !u "rijelo+i rijet,i% O1a !e !tanja "ot"uno "o"rave ,ada !e u,loni ra lo.* tj% u ro, "ore+eaja% 6a lo i na!tan,a o!teo+alacije i rahiti!a !u= 1. /7=14.+.+, @2.+82/+ D3 2. "ore+eena !inte a i djelovanje a,tivnih o1li,a vita+ina <( 3. hi"o3o!3ate+ija 4. hi"o3o!3ata ija 7nedo!tata, en i+a8 . acido a !. otr"vanje ". hi"o,alce+ija 1o. nedo!tat,a ,alcija Za ra li,u od navedenih "ore+eaja 7rahiti!a i o!teo+alacije8 14.7161019+ je "ore+eaj "ove an ! +no.i 1ole!ti+a% &steoporo a je smanjenje koliine kosti ispod grani#e potre%ne za ouvanje integriteta skeleta. 9od o!teo"oro e je ,o!t hi!tolo-,i nor+alna* do, ,od o!teo+alacije i rahiti!a nije% Mo/e 1iti= 1. 6028+0/+ 7!enilna ili "o!t+eno"au na* idio"at!,a ,od +ladih* a,utna juvenilna* %%%8 2. 47,-/=+0/+ 7hor+on!,a* hranid1ena* 1ole!ti ve ivno. t,iva* "roli3erativni "ore+eaj ,o-tane !r/i* %%%8
Stranica >2 od 82
0%. ANEMIJE ETIOPATOGENEZA I POSLJEDICE

Anemija je smanjena kon#entra#ija "emoglo%ina u jedini#i krvi. Prije je "o!tojala de3inicija ane+ije da je ona !+anjen 1roj eritrocita u "eri3ernoj ,rvi* ali !e uvidjelo da ta de3inicija ne od.ovara 3un,ciji* "a !e u!vojila .ore navedena* jer od.ovara 3un,ciji% Po!toje &etiri .lavne !,u"ine ane+ija i to !u= 1. ane+ije 1o. "ore+eaja u !tvaranju i !a rijevanju eritrocita 2. ane+ije 1o. "ore+eaja u !tvaranju i !inte i he+o.lo1ina 3. ane+ije 1o. "oveane ra .radnje eritrocita 4. ane+ije 1o. .u1ljenja ,rvi Mo/e+o ih i "odijeliti "re+a o"i!u eritrocita na= O5<2, +/782;7 B01; 702.01:2.+ PSV22 PSH23 +a,rocitna nor+ocitna +i,rocitna +i,rocitna hi"o,ro+na ' ' PS H2" ' ' ' U901:2 +/782;7 nedo!tata, vita+ina 4#2 ili 3olne ,i!eline ,rvarenjeI a"la ija ili hi"o"la ija ,o-tane !r/iI ra aranje eritrocita ,roni&ne in3e,cijeI 1u1re/ne 1ole!ti +anja, /elje aI tala!e+ije
0). POREMEAJI ' STVARANJ' I SAZRIJEVANJ' ERITROCITA

Po!toje dva .lavna u ro,a da !e eritrociti ne !tvaraju do!tatno* i to 1o.= 1. C2616<+92;7 ili +6<+92;7 ,1?.+/7 40B2 a% 610787D+; /+;4.+02;2C 8-<.261.7/./2C 60+4.+/2:+ ,1?.+/7 40B2 +6<+4.23/+ +/782;+I ,od "acijenata !e u "eri3ernoj ,rvi nala i relativna li+3ocito a* a "o+anj,aju eritrociti* leu,ociti i tro+1ociti* "a "ore+eaj u "eri3eriji na iva+o 6+/:2.167/2;+% Po!toji !,lono!t ,rvarenji+a 7tro+1ocito"enija8* in3e,cija+a 7a.ranulocito a8 i "acijenti !u ja,o ane+i&ni% I. /+4<;7=/7* rijet,e 7n"r% Fanconijeva ane+ija8 II. 4.737/7* naj&e-e #% "ri+arne 7idio"at!,e8* ne na i+ !e u ro,* ali !e o,rivljuje autoi+uno!t 2% !e,undarne* u ro,ovane ra li&iti+ vanj!,i+* 3i i,alni+ ili ,e+ij!,i+ &i+1enici+a ,ao -to !u ioni acij!,o ra&enje* cito!tatici* 1enten i nje.ovi derivati i ne,e dru.e tvari 7!"ojevi ar!ena i lata8% @ !lu&aju ra&enja !e "ro+jena u 1roju eritrocita vidi te, na,on tri do &etiri tjedna% 9od ne,ih ljudi i !ljedee tvari +o.u i a vati a"la!ti&nu ane+iju= ,lora+3eni,ol* 3enil1uta olidin te ne,i anti,onvul ivi% A"la!ti&nu ane+iju +o/e u ro,ovati i i+uni !u!tav 7naro&ito "ri viru!ni+ in3e,cija+a8% 1% "ore+eaj +ulti"otentnih "ra!tanica u!+jerenih "re+a eritro"oe i !ele,tivna a"la ija crvene lo e I. na!ljedne II. !te&eneI u!ljed ne,ih viru!nih 1ole!ti* "o!lije u i+anja ne,ih lije,ova* ,od 1ole!ni,a ! du.otrajno+ 1u1re/no+ in!u3icijencijo+ 7+anja, eritro"oetina* "oja&ana he+oli a 1o. vi-,a ne,ih +eta1olita8* ti+o+ 2. "ore+eaja u !inte i nu,leotida nedo!tata, vita+ina 4#2 ili 3olne ,i!eline u!"orena re"li,acija <)A u!"orena +ito a +e.alo1la!ti&na ane+ija eritrociti veli,i i "uni he+o.lo1ina i na "rvi "o.led ne 1i tre1ala 1iti ane+ija* ali !u ta,vi eritrociti ,rat,o.a vije,a 7!le ena* eritrociti !u neela!ti&ni i .lo+a ni8* "a !e javlja ane+ija% Po!toji i hi"er!e.+entacija .ranulocita 7u+je!to o1i&no tri !e.+enta je .re .ranulociti ih +o.u i+ati vi-e8%
22 2(
PS: B "ro!je&ni !tani&ni volu+en PSH B "ro!je&ni !tani&ni he+o.lo1in 2$ PS9H B "ro!je&na !tani&na ,oncentracija he+o.lo1ina
Stranica >( od 82
0*. POREMEAJI SINTEZE I GRA,E HEMOGLOBINA

He+o.lo1in !e !a!toji od &etiri jedinice he+a 7Fe C "roto"or3irin IL8 i .lo1ina 7"rotein8% Pre+a to+e "ore+eaj +o/e na!tu"iti u 1ilo ,ojoj 3a i !inte e te va/ne na+ tvari= 1. +/782;7 951> 610787D+;+ 87.+51<298+ B7<;79+ 42=70167/23/7 +/782;7I eritrociti !u hi"o,ro+ni 7+anja, he+o.lo1ina8 i +i,rocitniI naj&e-i je u ro, ,roni&no ,rvarenje 7+enorha.ia* ,rvarei ul,u!i* %%%8 ali !e ovaj ti" ane+ije javi te, ,ad je .u1ita, vei od ? +. dnevno* jer u to+ !lu&aju nije +o.ua ,o+"en acija% 6je5e* u ro, +o/e 1iti i vrlo !+anjen uno! ili "ore+eaj a"!or"cije ili "rijeno!nih +ehani a+a 7+anja, a"o3eritina i tran!3erina8 2. +/782;7 951> 610787D+;+ 42/.797 C78+ 42=7015<+4./7 +/782;7 7na,u"ljanje !idero1la!ta2> u ,o-tanoj !r/i8% )a.o+ilano /elje o u !idero1la!ti+a o-teuje nje.ove +itohondrije* "a traju ,rae% a% /+4<;7=/7 7"ore+eaj .ena na ,ro+o!o+u L nedo!tata, en i+a a !inte u he+a8 1% 4.737/7= idio"at!,e i !e,undarne 7ne,i lije,ovi ili na,on ne,ih 1ole!ti8 ). +/782;7 951> 610787D+;+ 42/.797 ><152/+ a% ,vantitativne he+o.lo1ino"atije .+<+4782;7 7nedovoljna !inte a "ojedinih lanaca .lo1ina8 1% ,valitativne he+o.lo1ino"atije* !tvaranje lanaca nenor+alne .ra5e
0+. HEMOLITI(E I POSTHEMORAGIJS(E ANEMIJE

Pre+a !+je-taju u ro,a na!tan,a* he+oliti&,e !e ane+ije dijele na= 1. ,106-4,-<+0/7 7u ro, je u eritrocitu8I naj&e-e !u to /+4<;7=/7 7nedo!taci en i+a8 ane+ije a% 610787D+;2 702.01:2./7 87850+/7I na!taju 1o. +anj,a ili "ore+eaja .ra5e +e+1ran!,ih "roteina eritrocitaI javljaju !e "ore+eaji u ,oji+a eritrociti i+aju nenor+alna 3i i&,a !voj!tva 7n"r% !3erocito a8 i javlja !e njihova he+oli a 1% 610787D+;2 87.+51<298+ 702.01:2.+I eritrociti ,ori!te "ri+itivni na&in do1ivanja ener.ije "re,o .li,oli e* a a to i+ tre1a ne,oli,o en i+aI ,ad oni nedo!taju* javlja !e hi"oener.o a i eritrocit "ro"ada he+oli a% Dner.ijo+ eritrociti odr/avaju ho+eo!ta u* a ona je vrlo 1itna a njihov inte.ritet% 2. 7,4.0+,106-4,-<+0/7 7u ro, je van eritrocita8I naj&e-e !u to 4.737/7 ane+ijeI naj&e-e !u +-.128-/7 C781<2.23,7 +/782;7* a !u+nja !e na "ro+jenu ne,ih ,o+"onenti eritrocita viru!o+* 1a,terijo+ ili ne,i+ ,e+ij!,i+ !"oje+ -to dovodi do una,r!ne !en i1ili acije i i+uni !u!tav a"o&ne na"adati eritrocite% Pri+jer a e,!tra,or"u!,ularnu he+oliti&,u ane+iju je i A7.+</+ 702.015<+4.19+ ,oja !e javlja ,od ne"odudarno!ti i +e5u 3etalno. i +aj&ino. 6h 3a,tora% Maj,a je 6h i !en i1ili ira !e na djetetov 6hC% 9ad !e javi dru.a trudnoa ! djeteto+ 6hC* +aj&in .a i+uni !u!tav na"adne* "a na!tu"i eritro1la!to a% )a,on +,-./1> ,0@+07/;+ !e javlja hi"oten ija i or.ani a+ u /elji da nado,nadi volu+en ,rvi u nju vrlo 1r o "o&ne u1acivati nove ,oli&ine "la +e% Javi !e ane+ija* jer !e eritrociti !inteti iraju !"oro* a ,rv je 0ra +uena2 "la +o+% )a,on ne,o. vre+ena !e !ituacija "o"ravi 7i a >% dana8% To je nor+ocitna* nor+o,ro+na ane+ija% 9ada je .u1ita, "reveli,* "la +a +o/e nado,naditi volu+en* ali "o jedinici ,rvi !e ne +o/e "renijeti do!tatno ,i!i,a a 1a alni +eta1oli a+ i "acijentu !e +ora dati tran!3u ija% @ "rotivno+ "acijent u+ire% 9ada !e javi ,01/23/1 ,0@+07/;7* na!taje !idero"eni&na ane+ija u!ljed +anj,a /elje a i eritrociti !u hi"o,ro+ni i +i,rocitni%
2>
!idero1la!ti B eritrocitne "ra!tanice ,oje o,o je .re i+aju na,u"ljena rnca 3eritina od ,ojih ne +o.u !inteti irati he+
Stranica >$ od 82
0.. POREMEAJI BROJA I &'N(CIJE LE'(OCITA

Svi !e leu,ociti ra vijaju i i!te !tanice* ali !e ,a!nije o-tro ra dvoje na dvije veli,e "orodice !tanica i to +ijeloi&nu i li+3ati&nu% Pra!tanice i +ijeloi&ne lo e !e nala e u ,o-tanoj !r/i i ta+o o!taju u 3un,ciji do ,raja /ivota !tvarajui a,tivne !tanice 7eritrocite* .ranulocite* +onocite* tro+1ocite8% Za ra li,u od +ijeloi&ne lo e* li+3ati&na ne+a "ra!tanice* ne.o 1uja i djelatnih !tanica i to li+3ocita T i 4% 6a li,a je i to -to ih ne+a u ,o-tanoj !r/i% A,tivne !tanice +ijeloi&ne lo e !e ne dijele na "eri3eriji% Pore+eaji 1roja <28A1:2.+ 7i+unocita8 !e dijele na= 1. "ore+eaje 1roja li+3ocita a% li+3ocito"enija 71roj li+3ocita U ##%>#'N LG#8 1% li+3ocito a 71roj li+3ocita V >#'N LG#8 2. "ore+eaje 3un,cije li+3ocita 3. i+uno"roli3eracij!,e "ore+eaje a% leu,e+ija I. ,roni&na li+3ati&na leu,e+ija II. a,utna li+3ati&na leu,e+ija 1% li+3o+ I. Hod.,inov II. nonGHod.,in c% "ojava MG,o+"onente Pore+eaji 1roja >0+/-<1:2.+ 7neutro3ila* 1a o3ila i eo ino3ila8 !e dijele na= 1. "ore+eaji 1roja .ranulocita a% .ranulocito"enija 71roj .ranulocita U (#'N LG#8 I. a.ranulocito a 71roj .ranulocita U ##'N LG#8 1% .ranulocito a 71roj .ranulocita V ##'#' LG#8 2. "ore+eaji 3un,cije .ranulocita 7n"r% "ore+eaji 3a.ocito e8 3. +ijelo"roli3eracij!,i "ore+eaji a% ,roni&na .ranulocitna leu,e+ija 1% +ijelo3i1ro a c% ,roni&na eritroleu,e+ija i idio"at!,a tro+1ocito"enija d% a,utna .ranulocitna 7+ijeloi&na8 leu,e+ija Pore+eaji 81/1:2./1 8+,01A+>/7 lo e !e +o.u !vr!tati u= 1. +onocito u 71roj +onocita V >#'F LG#8 2. hi!tiocito u 7reti,uloendotelio u8 3. li"idne te auri +o e 7li"ido e8
0/. S(LONOST (RVARENJ'

@ .ru-avanju ,rvi !udjeluju tri entiteta= 1. 1?.7D7/+ B2<+ 7!te anje+I 1o. a,tivno!ti lo,alnih /ivaca i va oa,tivnih tvari i tro+1ocita8 2. .01851:2.2 7i!"u-tanje+ va oa,tivnih tvari* a.re.acijo+ i adheriranje+* %%%8 3. A+,.102 9>0-?+@+/;+ ,0@2 7jetra8 A,o !a+o jedan od tri navedena entiteta ,oji "rovode .ru-avanje ,rvi 1ude +anj,av ili i o!tane* nee doi do ade,vatno. .ru-avanja ,rvi% Pore+eaji +o.u 1iti i olirani* ali i u ,o+1inaciji ! dru.i+a% Pore+eaji ,rvarenja !e +o.u o&itovati "ri o-teenju ,rvno. 1a ena 7"roduljeno ,rvarenje8 ili !"ontani+ ,rvarenji+a ,oja !u naj&e-a u "ro1avno+ tra,tu% Ta !e ,rvarenja ne o&ituju +a,ro!,o"!,i* ne.o na,on ne,o. vre+ena +o.u i a vati ane+iju 1o. "o+anj,anja /elje a% Mo.u !e javiti i ,rvarenja na ,o/i u o1li,u "etehija% @ u!noj !e -u"ljini +o.u javiti "roduljena ,rvarenja na naj+anji iritan! 7"arodontolo-,u !ondu* hranu* a,tivno odr/avanje hi.ijene* %%%8% :rlo je va/no u i+anje ana+ne e ,od !va,o. "acijenta* jer "acijenti &e!to naju da i+aju "ro1le+a ! ,rvarenji+a 7u i+anje anti,oa.ulan!a* acetil!alicilne ,i!eline* %%%8* a i a ivanje ,rvarenja ,od "acijenata ! "ore+eaje+ +o/e 1iti o 1iljno u.ro/avanje /ivota "acijenta ,oji !e u ne,i+ !lu&ajevi+a +o.u !"a!iti !a+o tran!3u ijo+ !vje/e ,rvi 7Ctro+1ociti C!vje/i 3a,tori .ru-avanja8% Stranica >> od 82
00. POREMEAJI BROJA I &'N(CIJE TROMBOCITA

Tro+1ociti !u tjele-ca ,oja !e ne u1rajaju u !tanice jer ne+aju je .ru% To !u "a,etii cito"la +e ,oji !e ot,idaju od +e.a,ariocita ,oji "ri"adaju +ijeloi&noj lo i i !tvaraju !e u ,o-tanoj !r/i% Tro+1ociti !e nala e u ,rvi* ali o,o treina njihovo. u,u"no. 1roja !e nala i ,ao "ri&uva u !le eni i !"re+ni !u "re+a "otre1i ui u ,rvoto,% )aj&e-i i najva/niji !u "ore+eaji ! +anj,o+ tro+1ocita 7.01851:2.167/2;78 u ro,ovani= 1. !+anjeni+ !tvaranje+ tro+1ocita a% na!ljedni 7Fanconijev !indro+* %%%8 1% !te&eni 7a"la ija ,o-tane !r/i* in3iltracija ,o-tane !r/i* etanol* lije,ovi* hor+oni* +anja, vita+ina 4#2 ili +anja, 3olne ,i!eline* %%%8 2. "oveano+ ra .radnjo+ tro+1ocita a% na!ljedni 7!en i1ili acija +aj,e tro+1ocitalni+ anti.eni+a 3etu!a* autoi+uni acija +aj,e* %%%8 1% !te&eni 7idio"at!,a tro+1ocito"eni&na "ur"ura* lije,ovi* tran!3u ije ,rvi* tro+1ocito"eni&na "ur"ura* %%%8 3. "oveani+ i dvajanje+ tro+1ocita 7hi"er!"leni a+* %%%8 Pore+eaji ! "ovi-eni+ 1roje+ tro+1ocita !e na ivaju .01851:2.19+8+ 71roj V >#'#2 LG#8% Mo.u 1iti "ri+arne i !e,undarne% Po!toje i ,valitativni "ore+eaji tro+1ocita 7.01851:2.16+.2;78 ,oji +o.u 1iti na!ljedni i !teeni i ,od ,ojih je o1i&no 1roj tro+1ocita na "eri3eriji nor+alan* ali je nenor+alna njihova 3un,cija%
01. POREMEAJI PLAZMATS(IH IMBENI(A ZGR'-AVANJA

Pla +at,i &i+1enici .ru-avanja !u tvari ,oje !u ve ane a .ru-avanje i ,oje !e u +ehani +u .ru-avanja ,rvi i +jenjuju ,a!,adno% Z1o. to.a 1lo, ,a!,ade* tj% nedo!tata, jedno. od 3a,tora* vrlo &e!to u ro,uje ne+o.uno!t .ru-avanja ,rvi% Fa,tori .ru-avanja !u ,e+ij!,i vrlo ra noli,e +ole,ule i jedino !voj!tvo ,oje ih "ove uje je da !udjeluju u .ru-avanju% :eli,i 1roj 3a,tora .ru-avanja o+o.uuje vrlo !lo/eni "roce! .ru-avanja ,rvi% Po!toje dva .lavna "uta .ru-avanja i to !u unutarnji i vanj!,i* a detaljnije !u o"i!ani "rije u !,ri"ti% Pore+eaji 3a,tora .ru-avanja ,rvi +o.u 1iti= 1. /+4<;7=/2 a% C781A2<2;+ A 7nedo!tata, 3a,tora :III 1o. de3e,ta .ena na ,ro+o!o+u L8 1% @1/ G2<<750+/=1@+ 51<74. 7de3e,t ,on"le,!a 3a,tor :III vSF8 c% C781A2<2;+ B 7nedo!tata, 3a,tora ILI Jri!t+a!ova 1ole!t8 %. 4.737/2 a% 51<74.2 ;7.07* -to je i lo.i&no jer ih jetra !,oro !ve "roi vodi 1% C261@2.+82/19+ 7u!ljed "ore+eaja a"!or"cije +a!ti ili li,vidacije crijevne 3lore ,oja "roi vodi vita+in ne+o.ue je !tvaranje 3a,tora II* :II* IL i L u jetri8 :. 6024-./14. 0+9<232.2C 2/C252.10+ =. 607@7<2, 61.01?+, A+,.10+
12. S(LONOST ZGR'-AVANJ' TROMBOZA I TROMBOEMBOLIJA

<io ho+eo!ta e ,rvi je i ravnote/a i +e5u ,oa.ulacije i anti,oa.ulacije 73i1rinoli e8% 9ad jedan od navedenih +ehani a+a "reva.ne ra vije !e 1ole!t ovi!no o +ehani +u ,oji "reva.ne tro+1o a ili !"ontano ,rvarenje% Pore+eaj ne +ora 1iti u +ehani +u ,oji je "reva.nuo* jer a,o !e !u"rotni +ehani a+ 0"o,vari2* relativno e "rvi "reva.nuti% @ ovo+ "itanju !e radi o "reva i +ehani +a .ru-avanja ,rvi* -to je u !va,o+ !lu&aju "atolo.ija* jer !e ,rv ne !+ije .ru-avati u inta,tni+ ,rvni+ !udovi+a% Tro+1o a je "ojava tro+1a u ,rvnoj /ili ,oji i+a !voj !"eci3i&ni o1li, 7.lavu* vrat i re"8 i ,oji "red!tavlja trajnu lo,alnu o"a!no!t* a i o"a!no!t a cijeli or.ani a+% @ !lu&aju da !e tro+1 o!lo1odi !tjen,e ,rvne /ile "o!taje e+1olu! i odla i ,rvno+ !trujo+ u 1olo ,oji dio or.ani +a 7naj&e-e "lua8* ta+o !e a.lavi i u ro,uje e+1oliju% D+1olije "lune arterije !u vrlo &e!t u ro, na.le !+rti% )aj&e-e tro+1o a na!taje na +je!ti+a !ta e ,rvi i to vene no.u* vene "eriuterine i "eri"ro!tatice% )a!taje i na "er3orirani+ atero+i+a 7aa% coronariae8% Tro+1o a !e javlja i "ri i o!tan,u 3i1rinoli e 7!te&eni* na!ljedni8% Stranica >? od 82
11. POREMEAJI P'NJENJA SRCA I &'N(CIJE SRANIH ZALISA(A

Srce je najva/niji or.an cir,ulacije u or.ani +u* "a "re+a to+e* !va,i "ore+eaj nje.ovo. rada i+a natan utjecaj na ,o+"letnu cir,ulaciju%
Poreme*aji punjenja srca

Punjenje !rca je do"re+a ,rvi u !rce* a tu !e u "ravilu ra&una na doto, ,rvi -u"lji+ vena+a u de!ni atrij* a i nje.a i "unjenje o!talih dijelova !rca 7ventri,uli* %%%8% Punjenje !rca je "ore+eeno u= #% 51<74.28+ 6702,+0=+ 7,on!tri,cij!,i "eri,arditi!* e3u ij!,oG,on!tri,cij!,i "eri,arditi!8I ,od ,on!tri,cij!,o. "eri,arditi!a je !rceo1avijeno tvrdo+ ovojnico+ ,oja je &e!to ,alci3icirana 70!adreno !rce28I dola i do "o!te"eno. !+anjenja dija!toli&,e 3a e !r&ano. rit+a i a!toja ,rvi i!"red !rca i +anj,a i aI "ojavljuje !e +anja "luna hi"erten ijaI "ore+eaj !e u!"je-no ,o+"en ira tahi,ardijo+Ie3u ij!,oG,on!tri,cij!,i "eri,arditi! je i!todo1na ,on!tri,cij! o1a li!ta "eri,arda u i ljev u "eri,ardijalnu -u"ljinu 7e3u ija8 ,oja do"rino!ti !tla&enju !rcaI naj&e-i !u u roci tu1er,ulo a* ra&enja ili +eta!ta e% 2% .+861/+=2 40:+ 7n"r% ,ao "o!ljedica o"!e/no. in3ar,ta +io,arda8I na!taje na,u"ljanje+ te,uine u "eri,ardijalnoj -u"ljini 7e,!udat* tran!udat* ,rv8 ,oja ina&e !lu/i u a+orti aciji "o+icanja! !rcaI na,on i!"unjenja !rce vi-e ne+a !"o!o1no!t neo+etano. -irenja* "a na!taje de3e,t dija!tole* tj% a!toj ,rvi i!"red !rca* a +anja, i aI na.la je ta+"onada "uno o"a!nija 7ru"tura !tjen,e !rcaI ,rv8* jer o1i&no u ro,uje na.li "re!tana, rada !rcaa* jer +u one+o.ui dija!toluI ,od "o!te"enih ta+"onada dola i do djelo+i&ne ,o+"en acije tahi,ardijo+ i -irenje+ "eri,ardaI javlja !e 6+0+=1,4/2 6-<4% (% 51<74.28+ 821,+0=+ 7re!tri,cij!,a +io,ardio"atija* in3iltracij!,e 1ole!ti +io,arda* hi"ertro3ija +io,arda8I !+anjuju ra!te ljivo!t +io,arda 1o. "ore+eaja u nje.ovo+ u!troj!tvu ili rela,!acijiI re!tri,cij!,a +io,ardio"atija je !li&na ,on!tri,cij!,o+ "eri,arditi!u* ali !u re!tri,cij!,i ele+enti u !a+o+ +io,ardu* "a je on nera!te ljiv do!tatnoI !tijen,a !e ,ljet,i u "o&et,u dija!tole -iri 1e !+etnje* ali ,ad do5e do !+anjene .ranice ra!te ljivo!ti javlja !e ja,i ot"or ula!,u ,rvi u ventri,ulI to u ro,uje a!toj ,rvi i!"red lijevo. !rca* "a na!taje "luna hi"erten ija%
Poreme*aji sranih zalisaka

Sr&ani ali!ci !lu/e a one+o.uavanje "ovrata ,rvi ,ad je jedno+ ,ro njih "ro-la i ,ara,teri!ti&ni+ ra!"oredo+ i orjentacijo+ u !rcu o+o.uuju nor+alan to, i !+jer to,a ,rvi ,ro !rce% Pore+eaje ali!a,a dijeli+o na dvije veli,e !,u"ine= #% 2/4-A2:2;7/:2;7 7nedo!tatno!t* ne+o.uno!t 1rtvljenja otvora 1o. ,rat,ih ali!a,a8 a% 82.0+</+* njeno+ in!u3ijcijencijo+ dola i do i!ti!,ivanja ,rvi 7u !i!toli8 u+je!to u jedno+ !+jeru 7u aortu8 u dva !+jera 7u aortu i natra. u lijevi atrij8I dola i do +anj,a ,rvi i a !rca* tj% na "eri3eriji* a do "re!tla&ivanja lijevo. atrija i cijelo. 0lanca2 i!"red to.a 7"lua* de!no !rce8I ,lini&,a !li,a 1itno ovi!i o ,oli&ini "ovrata ,rvi i varira od !,oro ni,a,vih !i+"to+a do te-,ih !i+to+aI va/an je "o,a atelj i ,ara,teri!ti&an -u+ nad a"e,!o+ !rca% 1% +10./+* njeno+ in!u3icijencijo+ dola i do "ovrata ,rvi i aorte u lijevi ventri,ul u 3a i dija!toleI u roci !u joj ili 1ole!t !a+o. ali!,a ili njihovo ra daljivanje 1o. -irenja cijelo. ,orjena aorteI ,ara,teri!ti&an je i pulsus altus et celer 7,rat,i !i!toli&,i ton i tahi,ardija8I ovaj "ore+eaj +o/e u ro,ovati vrlo ja,u dilataciju !rca 7cor bovinum* .ove5e !rce8 u!lijed ,o+"en acije "otre1e a nor+ali acijo+ tla,aI javlja !e i ,ara,teri!ti&an -u+ nad 1a o+% 2% 4.7/197 7ne+o.uno!t "roto,a ,rvi ,ro otvor 1o. nje.ovo. !u/enja u ro,ovano. de3e,to+ ali!,a8 a% 82.0+</+* ,od odra!lih !,oro uvije, na!taje ,ao "o!ljedica reu+at!,e .ro nice ,oja na +itralni+ ali!ci+a u ro,uje 3i1roti&ne i a!nije ,alci3icirane "ro+jene ,oje !u uju u-eI "o!ljedi&no na!taje hi"ertro3ija lijevo. atrija i "ovi!uje !e JO 2 u ,rviI na!taje "ul+onalna hi"erten ija na ,oju or.ani a+ rea.ira ,on!tri,cijo+ "ul+onalnih arteriola* -to -tedi "lua* ali u ro,uje !la1 "roto, ,rvi ,ro "lua i !rce i "o!ljedi&no !e ,od "acijenta javlja ,roni&ni u+or
Stranica >F od 82
1% +10./+* +o/e 1iti uro5ena ili ,ao "o!ljedica reu+atoidne 1ole!tiI ,od "acijenata !e !+atra uro5eno+ !va,a ,ojoj nije "o itivna ana+ne a na reu+at!,u .ro nicu ili "acijent nije !tariji od F' .odina ,ada dola i do !,lero irajuih "ro+jena na nor+alni+ ali!ci+aI javlja !e ,ara,teri!ti&ni trija! !i+"to+a= !in,o"a* an.ina 71ol8 i di!"nea%
1%. POREMEAJI STVARANJA I -IRENJA IMP'LSA ' SRC'

Provodna !r&ana +u!,ulatura "red!tavlja !a+o +ali dio u,u"ne !r&ane +a!e ,oja je "rete/no radna% Po&etno +je!to* +je!to .dje nor+alno na!taju !vi i+"ul!i u !rcu je !inuatrij!,i &vor 7u dalje+ te,!tu SA8 ,oji !e nala i na !"oju v% cavae superioris i pars superioris atrii dextri% )e,i autori taj &vor na ivaju i 0"ace+a,er2 nor+alno. !rca% SA &vor "roi vodi i+"ul!e* tj% a,cij!,e "otencijale od ?' do #'' i vi-e "uta u +inuti i toli,o !e "uta ,ontrahira nor+alno !rce% I SA &vora !e i+"ul!i nor+alno+ +u!,ulaturo+ "rovode ,ro atrij do dru.o.* atrioventri,ularno. &vora 7u dalje+ te,!tu A: &vor8% Atriji !u ele,tri&,i i olirani od ventri,ula i i+"ul!i i njih +o.u u ventri,ul !a+o "re,o A: &vora% On !e nala i ! atrij!,e !trane 3i1ro no. "r!tena% Od nje.a "ola i !"ecijali irana "rovodna +u!,ulatura* "ro1ija 3i1ro ni !loj ,oji dijeli atrije ,od i ventri,ule ,od tri,u!"idne valvule i ,ree !e +e+1rano ni+ dijelo+ interventri,ularno. !e"tu+a% Ta !e +u!,ulatura na iva Hi!ov !no"i% Ide "re+a a"e,!u* ali !e jo- "rije !ti anja "odijeli na lijevu i de!nu .ranu i ,ad do5e do a"e,!a vraa !e natra.* ali ne ,ro !e"tu+* ne.o ,ro vanj!,u !tjen,u lijevo. 7 crus sinister8 i de!no. 7crus dexter8 ventri,ula% Od a"e,!a* "a nadalje i+a ,onta,t ! o,olno+ +u!,ulaturo+* -to u ro,uje "ravilnu ,ontra,ciju ventri,ula od a"e,!a "re+a u-i+a* a ona !u ! .ornje !trane% I SA &vor i A: &vor i Hi!ov !no"i i+a +o.uno!t !tvaranja a,cij!,o. "otencijala* ali ,ad u 1ilo ,oje+ dijelu !rca na!tu"i de"olari acija*tj% val a,cij!,o. "otencijala* de"olari ira !e cijelo !rce% 4udui da A: &vor +o/e !tvarati a,cij!,e "otencijale $'G?' "uta u +inuti* on u nor+alno+ !rcu ni,ad ne do5e na red da "ota,ne de"olari aciju% Hi!ov !no"i i+a !"o!o1no!t i a ivanja a,cij!,o. "otencijala 2'G$' "uta u +inuti* "a te, a,o a,a/u i SA &vor i A: &vor onda on do5e na red% Za-to je to ta,o] Zato -to na,on de"olari acije u !va,o+ &voru dola i do "olari acije i "onovno. "ri1li/avanja "otencijala "ra.u a,cij!,o. "otencijala na ,oje+ do5e do 0o,idanja2% SA &vor taj "ra. "rvi do!ti.ne i 0"o.ura2 u de"olari aciju i o!tala dva navedena* "a !e onda o"et !vi "olari iraju i ta,o dalje% A,o i+"ul!i ne !ti.nu i SA &vora* onda e A: &vor !a+ !tii do "ra.a i on u ro,ovati de"olari aciju 7ne-to ,a!nije* "a ato i daje +anje o,idanja u +inuti8% I!ta je !tvar i ! Hi!ovi+ !no"ie+% Pore+eaj !tvaranja i+"ul!a +o/e na!tati na tri na&ina= #% "ro+jeno+ 1r ine !ti anja do "ra.a 71r ine !ti anja od !tarta do cilja8 2% "ro+jeno+ "otencijala +irovanja 7!tartne "o icije8 (% "ro+jeno+ "otencijala "ra.a 7ciljne "o icije8 A,o !e u1r a SA &vor ,oji je centar vodi&* na!taje !inu!na tahi,ardija% @ !lu&aju da !e centar u!"ori* +o/e doi do a,tivacije A: &vora ili i 1ijanja e,!tra!i!tola i 1ilo ,oje. dijela +u!,ulature% A)S djeluje !i+"ati,u!o+ i "ara!i+"ati,u!o+ !a+o na SA &vor* "a u !lu&aju ja,o. djelovanja va.u!a dola i do hi"er"olari acije SA &vora 7"o+icanje !tartne "o icije dalje od cilja8 -to u ro,uje !inu!nu 1radi,ardiju i +o/e dove!t do !"o+enuto. a,tiviranja dru.ih centara* 01ije. od va.u!a2 ili 0e!ca"e2 e,!tra!i!tola% @ !lu&ajevi+a i!he+ije ne,o. dijela +u!,ulature* +eta1oli&,e acido e ili "oveane ,oncentracije ,ate,ola+ina2? dola i do ne+o.uno!ti re"olari acije* tj% "ovrat,a na !tart* "a taj dio +u!,ulature "rije do!ti/e cilj i u ro,uje de"olari acije i "o!taje vodi&% @ "atolo-,i+ uvjeti+a +o.u na!tu"iti i /+,/+=/7 ili 47,-/=+0/7 =761<+029+:2;7 ,oje !e dijele na 0+/7 7hi"o,!ija* o ljeda8 i ,+4/7 7,ate,ola+ini* ,ardiotonici8% I o!tana, centra vodi&a 7SA &vor8 ne +ora 1iti u ro,ovano nje.ovi+ atajenje+* ne.o i 1lo,o+ u "rovo5enju i +e5u nje.a i A: &vora% 4lo, u "rovo5enju u!lijed i!he+ije 7n"r%8* +o/e i a vati ,ru/ne arit+ije ,ad i+"ul! djelo+ ide dalje a dijelo+ !e vraa i "onovno de"olari ira te, re"olari iranu +u!,ulaturu ,oja !e "onovno ,ontrahira% To !e javlja &e!to ,od in3ar,ta +io,arda% :a/ni !u i AV 5<1,1@2 ,oji !e "o veli&ini 1lo,a dijele na= I !tu"anj 7"roduljeno vrije+e "rovo5enja8* II !tu"anj 7"rovode !e !a+o ne,i "odra/aji8 i III !tu"anj 7"ot"uni 1lo,8% Atriji i ventri,uli ,od tree. !tu"nja ,ucaju odvojeno* atriji "redvo5eni SA &voro+* a ventri,uli "o1u5eni+ centro+ di!talno od A: &vora% )erijet,o ,od .re-,e "rovo5enja 1o. "atolo-,o. -irenja de"olari acije na!taju 3i1rilacije i to A2502<+:2;7 7tre"erenje8 +.02;+* -to je naj&e-i i naj1eni.niji "ore+eaj i A2502<+:2;7 @7/.02,-<+* -to je najrje5i* ali i najo"a!niji 3i1rilacij!,i "ore+eaj%
2?
,ate,ola+ini B adrenalin* noradrenalin i do"a+in
Stranica >8 od 82
1). ISHEMI(A O-TEENJA MIO(ARDA I POSLJEDICE

I!he+i&,a o-teenja +io,arda "odra u+jevaju o-teenje +io,arda du.otrajno+ 7vi-e od ? !ati8 i!he+ijo+% Sva,a i!he+ija ,raa od ? !ati !e u1raja u an.inu "ectori! i ne u ro,uje trajno o-teenje +io,arda% <ana! !e i ,od "ot"unih a&e"ljenja "ojedinih arterija unutar ? !ati +o/e na"raviti ,oronaro.ra3ija* "er3oracija a&e"ljenja i "o!tavljanje +re/ice ,oja dr/i "ro-ireni+ "rije a&e"ljeni dio ,oronarne arterije% 'shemijska bolest srca je skup sindroma iji je zajedniki patogenetski prin#ip relativna, odnosno, apsolutna arterijska is"emija. 'shemija je smanjenje ukupne koliine krvi u nekom izoliranom podruju. I!he+ija !e "rven!tveno odno!i na arterij!,i !u!tav i u "rvo+ redu +o/e 1iti= #% 07<+.2@/+* !+anjenje "riljeva arterij!,e ,rvi u ne,o "odru&je 7n"r% u +io,ard8% @ ovo+ !e !lu&aju radi o di!"ro"orciji* odno!no* ne!ra +jeru i +e5u "onude i "otra/nje a ,rvlju% 9od !rca !e "rven!tveno odno!i na ,oronarnu cir,ulaciju* a !i+"to+i !u o-tra 1ol u "odru&ju "r!i-ta "ri vee+ radu ,oja i-&e ava &i+ !e ,oli&ina rada !vede na nor+alu% Pato.ene a 1oli je !lijedea% Pri vee+ o"tereenju !rce i+a i vea "otra/ivanja a ,rvlju% 4udui da je /ila !u/ena ,rv nije u +o.uno!ti doi i na!tu"a i!he+ija% I!he+ija u ro,uje 1ol i 1ole!ni, "re!taje ! rado+% Pre!tan,o+ na"ora "re!taje i "oveana "otre1a a ,rvlju i ! i-&e avanje+ i!he+ije ne!taje i 1ol% S+anjenje "ovr-ine "re!je,a lu+ena a F>R od "ovr-ine "re!je,a lu+ena nor+alne /ile i+a i!ti u&ina, na "roto, ,ao da je /ila a&e"ljena% 2% +641<-./+* "ot"uni "re,id "riljeva arterij!,e ,rvi u ne,o or.an!,o "odru&je ,oji u ro,uje in3ar,ciju doti&no. "odru&ja% Ovo+ ti"u i!he+ije je "rethodila relativna i!he+ija% 9ona&no atvaranje lu+ena o1i&no u!lijedi 1o. tro+1o e% Ovaj ti"* ,ao -to je ve re&eno* u ro,uje in3ar,t% #% 2% (% ". @ i!he+ij!,u 1ole!t !rca !"adaju !ljedei !i+"to+i ili 1ole!ti= angina pectoris infarctus myocardii cardiomyopathia ischemica 29/7/+=/+ 2<2 /+60+4/+ 403+/+ 480.
4ole!ti !rca* a naro&ito 1ole!ti i ove .ru"e* odno!e veli,i dio /ivota* ali +o.u avr-avati i invalidno-u 1ole!ni,a% Z1o. veli,e u&e!talo!ti "ojavljivanja ove .ru"e 1ole!ti !u "o,u-ani 1iti i dvojeni 3a,tori ,oji "o.oduju ra voj tih 1ole!ti* ,oji !e na ivaju A+,.102 0292,+ ili ->01B7/14.2 7i+a ih de!eta,8% )a te+elju tih 3a,tora !e "o,u-ala i olirati ona "o"ulacija ,oja* a,o !u u njoj ti 3a,tori "ri!utni* i+a +o.uno!t "o1ola od +io,arda% Glavni 3a,tori 7"rva &etiri !u .lavni8 ri i,a a ra voj ,oronarne atero!,lero e ili ,oronarne 1ole!ti !rca !u= #% C2670<262=782;+2! 4 C2670,1<74.701<782;182&* -to je do,a ano% Po!toji i ra li,ovanje "o vr!ta+a +a!ti i o+jeru i +e5u ra nih vr!ta% )"r% a ra voj atero!,lero e a-titno djeluje H<L 2NG3ra,cija* a n"r% L<L('G3ra,cija djeluje "atolo-,i% Eto je vea ,oncentracija L<LG3ra,cije u odno!u na H<LG 3ra,ciju to je +o.uno!t do1ivanja !r&anih 1ole!ti vea% 2. ,01/23/+ +0.702;4,+ C2670.7/92;+ 3. =2;+57.74 ". 6-?7/;7 >% "re,o+jerna tjele!na te/ina ?% "!ihi&,a na"eto!t i !tre! F% ne"re!tano 3i i&,o ne,retanje A,o !u ,od ne,e o!o1e "ri!utna !va &etiri 3a,tora ri i,a i+a o!a+ "uta veu vjerojatno!t do1iti ne,u od !r&anih 1ole!ti ne.o ona ,oja ne+a navedenih 3a,tora ri i,a%
2F 28
h!perlipidaemia* lat% B "ovi-ena ra ina li"ida u ,rvi h!percholesterolaemia* lat% B "ovi-ena ra ina ,ole!terola u ,rvi 2N H<L* en.% B Hi.h <en!itQ Li"o"rotein! 7li"o"roteini veli,e .u!toe8 (' L<L* en.% B LoK <en!itQ Li"o"rotein! 7li"o"roteini +ale .u!toe8* "one,ad !e na ivaju Gli"o"roteini
Stranica >N od 82
Angina pectoris
Angina pectoris je simptom koji se oituje estokom retrosternalnom %oli koja je uzrokovana relativnom is"emijom sr#a. Po!toje tri ti"a anginae pectoris= #% 4.+52</+ ili .2623/+ angina pectoris* na!taje ,od "oveano. na"ora i ! "re!tan,o+ na"ora "re!taje i 1ol% 4ol je vrlo o-tra i -iri !e u lijevu ru,u% Sr&ani na"or +o/e 1iti u ro,ovan "oveano+ tjele!no+ a,tivno-u* e+ocionalni+ u 1u5enje+ ili 1ilo ,oji+ "odra/aje+ ,oji u ro,uje "ovean rad !rca% Zani+ljivo je da !e ovaj ti" anginae pectoris o&ituje i ,od na.lih "ro+jena tla,a ra,a i te+"erature% Mor3olo-,i !u"!trat ovo. ti"a an.ine je !,oro uvije, atero!,lero o+ u ro,ovana relativna i!he+ija% 2% P02/987.+<1@+ angina pectoris* o,ara,teri irana ta,o5er ja,o+ 1oli% O1i&no !e javlja "ri 1u5enju% Mor3olo-,i !u"!trat nije atero+* ne.o ili va o!"a a+ ili a,u+ulacija tro+1ocita% (% N74.+52</+* 607=2/A+0,./+ ili crescendo angina* najte/i i najo"a!niji ti"% Ona !e javlja i u +irovanju i "ri na"oru% O1i&no vodi u in3ar,t +io,arda%
Infarctus m+ocar%ii
'nfarctus m%ocardii je lokalna koagula#ijska nekroza dijela miokarda, najee u lijevoj klijetki. Ova je 1ole!t dana! vodea "o +ortalitetu u !vijetu% @ SA<Gu .odi-nje ovu 1ole!t do1ije #>''''' ljudi* od ,ojih ((R u+re 7o,o >''''' ljudi8* i to >'R njih 7o,o 2>'''' ljudi8 "rije ne.o do5u u drav!tvenu u!tanovu% In3ar,t +io,arda !e naj&e-e do.a5a u naj reliji+ .odina+a "ojedinca% In3ar,t ih ili u1ija ili u ro,uje trajnu invalidno!t% @ toj do1i je in3ar,t ne-to &e-i ,od +u-,araca* ne.o ,od /ena* ali na,on $' .odine !e ra li,a !+anjuje i ra dio1a "o!taje ravno"ravna% )aj&e-e "o&inje !u1endo,ardijalno% Zati+ "rodire ,ro !tjen,u i na,on (G? !ati au i+a cijelu de1ljinu !tjen,e ,lijet,e% In3ar,t a"o&inje na to+ +je!tu jer je taj dio !tjen,e i ina&e naj!la1ije hranjen 7di3u ija8% @,oli,o je "rodro ,ro cijelu !tjen,u .ovori+o o .0+/48-0+</18 2/A+0,.-% Po!lije dovo5enja u drav!tvenu u!tanovu !a+o ,od #'R ljudi "ro5u 1e ,o+"li,acija* a o!tali e "o!tati ili trajni invalidi ili +rtvi% 9o+"li,acije in3ar,ta !u= #% arit+ije !rca 2% de,o+"en acija !rca (% ,ardio.eni -o, $% ru"tura !tjen,e* tj% i lijevanje ,rvi u "eri,ard i na!tana, ta+"onade !rca
Si+"to+atolo.ija in3ar,ta je o!jeaj ja,e 1oli* !li&no ,ao ,od anginae pectoris% Ta 1ol nije lo,ali irana* ne.o neodre5ena u "r!i-tu% Gotovo uvije, !e 1ol -iri u lijevu ru,u* "one,ad i do "r!tiju* a "one,ad i "re+a ra+enu i do lijevo. uha% Javlja !e 1ljedilo u licu i 1ole!ni, 7 a ra li,u od anginae pectoris .dje 1ole!ni, o!tane 0,ao u,o"an28 hoda i vrlo je ne+iran jer +i!li da e ,retanje+ !+anjiti 1ol% 4ole!ni, "ada u -o, i i+a vrlo !la1o o"i"ljiv "ul!% 9od dija1eti&ara ne+a navedenih !i+"to+a in3ar,ta* "a in3ar,t "ro5e ne"ri+jetno% <ana! u !vijetu* "a i ,od na!* "o!toje vrlo na"redna dija.no!ti&,a "o+a.ala a ti"i aciju in3ar,ta% )"r% "ri+ijeeno je da !e o,o #' +inuta na,on ne,ro e u !eru+u "ovi!uje ,oncentracija ne,ih en i+a% Mjerenje+ a,tivno!ti tih en i+a u !i+"to+atolo.iju je +o.ue donijeti vrlo "reci nu dija.no u% Ti en i+i !u ,07+.2/),2/+9+ 7J9* 1udui da je "ri!utan i u o!taloj +u!,ulaturi* +o .u i "lui+a nije !"eci3i&an8 i la,tat dehidro.ena a 7L<H* ta,o5er nije !"eci3i&an8% <ana! !e ,ori!ti !"eci3i&no "ri!u!tvo .0161/2/+ 7&a, i >GF dana na,on in3ar,ta8 u !eru+u -to !vjedo&i o de!tru,ciji !r&anih +i-inih vla,ana% 9oli&ina tro"onina je ra +jerna veli&ini de!tru,cije% )"r% tro"onin T 7TnT8 i tro"onin I 7TnI8 ina&e nije +o.ue re.i!trirati u !eru+u* ali na,on in3ar,ta da%
Stranica ?' od 82
Komplikacije infarkta miokar%a

Mo.u !e "odijeliti na= #% 0+/7* na!taju u "rvo+ tjednu a% 0-6.-0+ 821,+0=+ 7,od tran!+uralno. in3ar,ta8* "od tla,o+ !tjen,a "uca i "eri,ard !e na"uni ,rvi ,oja !e 1r o .ru-a% Stanje !e na iva haematopericardium* odno!no ta+"onada !rca% Ova ,o+"li,acija !"ada u rane ,o+"li,acije jer !e do.a5a "rije !tvaranja ve ivno. o/ilj,a* tj% do, je "odru&je ne,ro e vrlo ,rh,o% Ova,vo+ ru"turo+ avr-i o,o #$R in3ar,ta% 1% 6+02;7.+</+ .018519+% Sva,i in3ar,t !e nala i !u1endo,ardijalno* jer !e !a+ endo,ard hrani i ravno di3u ijo+ i !r&ane -u"ljine 7naj&e-e i lijeve ,lijet,e8% )e,ro o+ !u1endo,ardijalno. dijela +o/e 1iti ahvaen i endo,ard* ,oji "o!tane hra"av% Ta,o "o!taje tro+1o.en i na to+ !e +je!tu !tvara "arijetalni tro+1% O"a!no!t je ovo. ti"a tro+1o e jer !e "od tla,o+ !i!tole dio tro+1a +o/e odlo+iti* ui !lo1odan u ,rvoto, i u ro,ovati e+1oliju u udaljeno+ or.anu 7o1i&no veli,i or.ani ,ao n"r% +o a,8% 2% ,+4/7* na!taju +je!eci+a na,on in3ar,ta a% +/7-0298+ 40:+* ,oja "red!tavlja irever i1ilno "o"u-tanje !r&ane !tjen,e% )a!taje o,o 2 +je!eca na,on in3ar,ta* i to na +je!tu ve ivno. o/ilj,a% O"a!no!t o/ilj,a je da* a,o je on ja,o o"!e/an* taj dio +io,arda e 1iti i 1a&en i ,ontra,cije% Tije,o+ !i!tole !e dravi dio +i-ia ,ontrahira* a to e "eriodi&no !tvarati "ovean tla, ,rvi na o/ilja, i on !e "ola,o i 1o&uje "re+a van%
1*. OPTEREENJE SRCA, DINAMI(A I POSLJEDICE HIPERTRO&IJE

Po!toje dva ra li&ita na&ina o"tereenja !rca* i to !u= 1. .<+3/1* 424.1<23,1 ili /+,/+=/1 16.707D7/;7* "oveava na"eto!t +io,arda a vrije+e ,ontra,cije a% hi"ertonija 7arterij!,a hi"erten ija8 1% aortna i !u1aortna !teno a c% !tati&,o 3i i&,o o"tereenje d% !teno a "lune arterije e% "luna hi"erten ija 3% +itralna !teno a .% tetralo.ija Fallot 2. @1<-8/1* =2;+4.1<23,1 ili 607=16.707D7/;7* "oveava na"eto!t +io,arda "ri ra!te anju a% +inutni volu+eni o1iju cir,ulacija "ov-eni I. hi"ertireo a II. ,roni&na ane+ija III. arterioGven!,e 3i!tule IV. dina+i&,o 3i i&,o o"tereenje 1% +inutni volu+en !i!te+!,e cir,ulacije !ni/en I. aortna in!u3icijencija II. +itralna in!u3icijencija III. tri,u!"idna in!u3icijencija IV. atrij!,i !e"talni de3e,t 7AS<8 V. ventri,ularni !e"talni de3e,t 7:S<8 VI. ductus *otalii persistens 6a li,uje+o "ro+jene "ri o"tereenju dravo. !rca i "ro+jene "ri o"tereenju 1ole!no. !rca% 9ad dola i do o"tereenja dravo. !rca* dola i do hi"ertro3ije* a naj1olji na+ je "ri+jer a to !rce -"orta-a% )jihovo !rce nije 1ole!no* jer o"tereenje nije "er+anentno ne.o !a+o "ri na"oru% 9ad !e od+araju ili !"avaju njihovo !rce i+a 1radi,ardiju* jer i+aju vrlo vi!o, udarni volu+en* "a* 1udui da ne+aju "otre1u a vi!o,i+ +inutni+ volu+eno+ !tanje ,o+"en iraju !+anjeni+ 1roje+ ot,ucaja% 4ole!no !rce je !talno "od o"tereenje+ i ne+a vre+ena a od+or% Ono hi"ertro3ira do, .od ne "o!ti.ne idealnu eje,cij!,u 3ra,ciju* tj% idealno 3un,cioniranje% 4udui da to ,od veine 1ole!ti nije +o.ue dola i do de,o+"en acije !rca* a ina&e na!tu"a nor+ali acija% @ odre5eno+ !tadiju* a,o !e o"tereenje u,loni !rce i+a !"o!o1no!t "ovrata na nor+alu* ali ,ad !e "rije5e* vi-e ne+a% 6a li,a je i +e5u tla&no. i volu+no. o"tereenja !rca i ta -to tla&no o"tereenje u ro,uje "rete/no hi"ertro3iju 70na1ildano!t28* a volu+no dilataciju 70ra!te anje28 !rca% Stranica ?# od 82
1+. PATOGENEZA INS'&ICIJENCIJE SRCA, (OMPENZACIJAS(I MEHANIZMI

@ ra voju !r&ane in!u3icijencije +o.u !udjelovati 1rojni &i+1enici% Oni utje&u na !r&anu 3un,ciju "ute+ ra li&itih +ehani a+a* ote/avaju rad !rca !+anjujui +inutni volu+en ili "ri!iljavaju !rce na "oveani +innutni volu+en ,oji .a o"tereuje% In!ucijencije dijeli+o na= 1. 2/4-A2:2;7/:2;7 40:+ 4+ 48+/;7/28 82/-./28 @1<-87/18 a% "ore+eaj ,ontra,tilno!ti 7+io,arditi!i* +io,ardio"atije* in3ar,t +io,arda8 1% tla&no o"tereenje 7a% hi"erten ijaI aortna* "ul+onalna* +itralna !teno aI "luna hi"erten ija8 c% volu+no o"tereenje 7in!u3% aortnih* +itralno.* tri,u!"% ali!,a* de3e,ti !e"tu+a* <4P(#8 d% !+etnje dija!toli&,o. "unjenja 7!+anjena ra!te ljivo!t* ta+"onada* ,on!t% "er%* !teno a tri,%8 e% "ore+eaji rit+a !rca 7tahi,ardije* 3i1rilacija ventri,ula* e,!tra!i!tolija* "ot"uni A:G1lo,8 %. 2/4-A2:2;7/:2;+ 40:+ 4 @241,28 82/-./28 @1<-87/18 a% hi"ertireo a 1% ane+ija c% 1eriG1eri d% arterioGven!,e 3i!tule e% Mor1u! Pa.et
Kompenzacijski mehanizmi insuficijencije

<ijele !e na= 1. !tani&ne +ehani +e ,o+"en acije a% F0+/,)S.+0<2/>1@ 87C+/29+8I "oveanje udarno. volu+ena "ri "oveanju dija!toli&,o. "unjenja i tla,a 70!rce e na!tojati i!"u+"ati !vu ,rv ,oja u nje.a do5e28I FGS +ehani a+ vodi "ovi-enju tla,a "unjenja i "o+ie !rce "re+a !tanju u ,oje+ je "oveanje udarno. volu+ena ra +jerno +anje od "oveanja dija!toli&,o. "unjenja i tla,a* "a to u ro,uje ven!,u !ta u i !udjeluje u na!tan,u ede+a% 1% C2670.01A2;- 2 =2<+.+:2;-I "rila.od1e na tla&no i volu+no o"tereenje !rcaI +e5uti+ nu/no !+anjuju "o"u!tljivo!t !rca 1o. "oveanja +a!e +io,arda i "roli3eracije ve iva -to o.rani&uje FGS +ehani a+ jer a jedna,o "oveanje dija!toli&,o. "unjenja dola i do vee. "oveanja tla,a u ventri,uluI a,o "roce! ,oji je de,o+"en aciju i a vao ne na"reduje* o!o1e +o.u du.o "o/ivjeti* a ina&e u+iru ,ad ,o+"en acija "re5e .ranicu +o.uno!ti do"re+e hranjivih tvari i ,i!i,a &i+e !e !+anjuje ,ontra,tilno!t* a ti+e i +inutni volu+en% 2. i van!r&ane +ehani +e ,o+"en acije a% 61;+3+/;7 4286+.23,7 +,.2@/14.2I u ro,ovano !+anjenje+ tla,aI u ro,uje "oveanje ,ontra,tilno!ti i 3re,vencije !rcaI u "o&et,u je "oja&anje !i+"ati&,e a,tivno!ti "ovoljno* ali ,ad in!u3icijencija !rca "revi-e !+anji !"o!o1no!t 3un,cioniranja !rca* !i+"ati,u! "o!tane ne"ovoljan jer dodatno o"tereuje !rce* "a !e "acijenti+a "ro"i!uju 1lo,atori # "o!t!ina"ti&,ih adrener.i&nih rece"tora 701etaG1lo,eri28% 1% 9+=0B+@+/;7 /+.02;+ 2 @1=7I u ro,ovano "ado+ tla,a i "ri+jeeno od !trane 1u1re.aI u ro,uje a,tivaciju lanca reninan.ioten inaldo!teronI u "o&et,u "odi/e tla,* ali ,ao i "ovi-ena !i+"ati&,a a,tivno!t ! ra voje+ in!u3icijencije "re+a de,o+"en aciji dovodi do dodatno. o"tereenja !rca* "a !e "acijenti+a "ro"i!uju diureticiI ,o+"en acij!,i +ehani a+ ,ad "o!tane !uvi-an i ,ontra"rodu,tivan 1itno !udjeluje u na!tan,u ,ardio.enih ede+a% c% 602<+>1=57 /+ C261,42;-I hi"o,!ija "oti&e !tvaranje 2*(Gdi3o!3o.licerata ,oji !+anjuje a3initet he+o.lo1ina a ,i!i, i ta,o "oveava nje.ovo ot"u-tanje u hi"o,!i&ni+ t,ivi+aI ti+e !e o+o.uuje relativno do!tatna o"!,r1ljeno!t t,iva i "ri ni/i+ ,oncentracija+a ,i!i,aI ,od ta,vih 1ole!ni,a je o.rani&ena i 3i i&,a a,tivno!t* -to do"rino!i i !+anjenju "otre1e a +inutni+ volu+eno+%
(#
<4P B ductus arteriosus *otalii persistens
Stranica ?2 od 82
1.. RAZVOJ I POSLJEDICA DE(OMPENZACIJE SRCA

(ekompen acija je stanje sr#a kada ono nema sposo%nost odravanja normalne funk#ije pri %azalnim uvjetima, tj. uvjetima mirovanja. Odr/avanje nor+alne 3un,cije je i!"u+"avanje !ve ,rvi ,oja u !rce do5e i to nor+alno !rce 1e "ro1le+a +o/e o!tvariti* do, in!u3icijentno ne% 9ad !e a"o&ne ra vijati 1ole!t !rce ne +o/e o!tvariti nor+alnu 3un,ciju "ri veli,i+ na"ori+a* a -to 1ole!t na"reduje* ni "ri +anji+% 9ad !e 1ole!t ra vije do te +jere da !rce ne+o/e o!tvariti 3un,ciju ni u +irovanju* na!tu"ila je de,o+"en acija !rca% <e,o+"en acija !rca u ro,uje !+anjianje +inutno. volu+ena i arterij!,o. tla,a* a dija!toli&,i volu+en* tj% ven!,i "riljev !e "ovea% S+anjivanje ,rvno. tla,a "oti&e a,tivaciju ,o+"en acij!,ih +ehani a+a ,oji ujedno i o"tereuju !rce% :a o,on!tri,cija arteriola "o.or-ava tla&no o"tereenje !rca* a veno,on!tri,cija i adr/avanje natrija i vode 1o. a,tivacije ,o+"en acij!,o. +ehani +a reninan.ioten inaldo!teron dovode do volu+no. o"tereenja !rca% 6e+eti !e dina+i&,a ravnote/a i +e5u dija!toli&,o. tla,a i volu+ena i udarno. volu+ena* "a dola i do !+anjivanja eje,cij!,e ili i 1a&ajne 3ra,cije* -to !e dodatno ,o+"en ira tahi,ardijo+ ,oja jovi-e o"tereuje ve do!ta o"tereeno !rce% Ta,o !e "ri ,raju u1r ava na!tana, de,o+"en acije%
Poslje%ice %ekompenzacije
M19+,% S+anjeni "roto, ,rvi ,ro +o a, u ro,uje ,roni&nu hi"o,!iju +o/danih !tanica i ti+e +o.u na!tati du-evni "ore+eaji od !+eteno!ti i !la1ljenja !a1rano!ti !ve do "ore+eaja !vije!ti ra li&ito. !tu"nja% P<-D+% @ "o&et,u in!u3icijencije na!taje di!"neja "ri na"oru +anje+ od nor+alno.a% Povean rad "ri di!anju* u !a+njenu o"!,r1u di-ne +u!,ulature ,i!i,o+* u ro,uje u+or ,oji "ridono!i di!"neji% @ lijevo!tranoj de,o+"en aciji !e di!"neja "oveava "ri le/anju jer !e "oveava ven!,i "riljev* a ti+e i ede+ "lua% Prvo !e ra vija "luni inter!ticij!,i ede+* a te, ,a!nije i alveolarni ,ada !e "ri ,lini&,o+ "re.ledi &uju ,re"itacije% B-50792% @ te-,oj !r&anoj de,o+"en aciji !e 1o. !+anjene "er3u ije 1u1re.a ra vija "rerenalna a ote+ija% @ "o&et,u !e "ovi!i ,oli&ina ,ar1a+ida u "la +i ,oji !e rea"!or1ira ! vodo+% 9ad na!tane ,on!tri,cija arteije a3eren! !a+njuje !e .lo+erularna 3iltracija i ,oncentracija ,reatinina u "la +i% @ te-,oj a,utnoj !r&anoj in!u3icijenciji 7-o,8 +o/e !e ra viti i a,utno 1u1re/no atajenje 7anurija8% P015+@/2 4-4.+@% @ te-,oj !r&anoj de,o+"en aciji 7o!o1ito de!noj8 !e ra vija +ala"!or"cija u .u1ita, 1jelan&evina e,!udacijo+ ,ro crijevnu !tjen,u% Mo/e !e ra viti hi"o"roteine+ija 7hi"al1u+ine+ija8 ,oja "o.or-ava ede+e% Mo/e na!tati i in3ar,t crijeva% J7.0+% )a!taje "oveanje jetre ,oje o+eta njenu 3un,ciju* "a !e "ovi!uju ne,onju.irani i ,onju.irani 1iliru1in u "la +i* a to vodi u i,teru! 7/uticu8% S+anjeno je i ra .ra5ivanje aldo!terona -to do"rino!i na,u"ljanju vode i "o!ljedi&no+ dodatno+ o"tereenju cir,ulacije% M2?2D2% Sla1o!t i a+or u!lijed hi"o,!ije% ti+e je o.rani&ena 3i i&,a a,tivno!t ,oja -tedi !rce* ali ,ao ne.ativna ,o+"onenta nea,tivno!ti na!taje atro3ija +i-ia 70Sa+o 3un,cija !"a-ava 3un,ciju%%%28% In!u3icijenciju !rca +jeri+o o"tereivanje+ !rca* tj% ele,tro,ardio.ra+ "ri na"oru 770>187.02;+8%
1/. PATO&IZIOLOGIJA ARTERIJS(E HIPERTENZIJE

Idealan arterij!,i ,rvni tla, je #2'[8' ++H.* ali !,oro .a nit,o ta,vo. ne+a* "a je 1ilo nu/no .ranicu -ire odrediti* "a !e u i+alo da je=
sistol % = godine +#''7 mmHg 8
di+astoli,%i =
sistol% + 2'7mmHg 8 2
<ana! !e na da je ta 3or+ula nei!"ravna* jer !i!toli&,i tla, 7!r&ani tla,8 ne 1i !+io "rela iti #(' ++H.% A,o je i +e5u #(' i #$' ++H.* ,a/e+o da je o!o1a "otencijalni hi"ertoni&ar* a a,o je vi-i od #$' ++H. o!o1a je hi"ertoni&ar%
Stranica ?( od 82
Hi"erten ija !e dijeli "re+a na!tan,u na= #% 6028+0/-* 2=216+.4,- ili 747/:2;+</- C2670.7/92;-I naj&e-aI ne"o nata je etiolo.ija* ali !e !u+nja na vi-e 3a,tora ,oji djeluju vjerojatno udru/eno% Dtiolo-,i 3a,tori !u !lijedei= a% o,oli-ni &i+1enici 7"retjerano u i+anje !oli* veli,a tjele!na te/ina* ne,retanje* !tre!* %%%8 1% /iv&ani +ehani +i 7!redi-nji "ore+eaj !i+"%* djelovanje adrenalina* ne!,lad i Grece"tora8 c% volu+en ,rvi* ,oli&ina natrija i 1u1re i 7nor+alno i lu&ivanje )a te, u tla,8 d% renin 7"ovi-ena a,tivno!t8 e% "rijeno! )a i 9 ,ro +e+1rane i "ro+jene u !tjen,a+a ,rvnih /ila 3% in ulin 7hi"erin uline+ija* dia1ete! +elitu! ti" II8 2% 47,-/=+0/- C2670.7/92;-I rje5a* ali "ovoljnija a "acijenta* jer u,lanjanje+ "o nato. u ro,a "re!taje hi"erten ijaI tj% jedina i lje&iva a% u!ljed 1ole!ti 1u1re.a i% 1ole!t "arenhi+a ii% renova!,ularna hi"erten ija 7!+anjen "roto, ,ro arterije 1u1re.a8 1% endo,rina hi"erten ija i% 3eo,ro+ocito+ 7tu+or !r/i nad1u1re/ne /lije de adrenalin8 ii% "ri+arni hi"eraldo!teroni a+ iii% Ju!hin.ova 1ole!t i !indro+ iv% hi"ertireo a c% u!ljed 1ole!ti ,ardiova!,ularno. !u!tava i% atero!,lero a veli,ih arterija 7tvrde i neela!ti&ne8 ii% ,oar,tacija aorte iii% hi"er,inet!,i !indro+ 7"reveli,a a,tivno!t Gadrener.i&,ih rece"tora8 iv% ne,e dru.e 1ole!ti ,ardiova!,ularno. !u!tava d% o!tali o1lici !e,undarne hi"erten ije (% 8+<2>/- C2670.7/92;-I ra vija !e u !a+o #R 1ole!ni,a i "rva dva ti"a* a rijet,o a"o&inje ovi+ ti"o+I ,od "acijenata vi!o,e a,tivno!t renina i ,oncentracija aldo!teronaI vrlo vi!o, tla,* "ro+jene na o&noj "o adini i hi"erten ivna ence3alo"atijaI nerijet,o ! njo+ ide i !r&ana de,o+"en acija i atajenje 1u1re/ne 3un,cije ! oli.urijo+%
10. PATO&IZIOLOGIJA ARTERIJS(E HIPOTENZIJE

Arterij!,a hi"oten ija je !tanje !a !i!toli&,i+ tla,o+ +anji+ od #'' ili ##' ++H.% Sve hi"ote+ ije "re+a na!tan,u +o/e+o "odijeliti na= 1. 6028+0/7 C261.7/92;7 a% 10.14.+.4,2 42/=018I hi"oten ija "ri u!tajanjuI javlja !e i ,od nor+alnih ljudi* ali u +anjoj 3or+i 7!+anjenje +inutno. volu+ena a 2'R* a ,od 1ole!ni,a !a !indro+o+ i do $'R8I &e!to o!o1a +o/e do/ivjeti !in,o"u* "ore+eaj !e javlja u ne"ravilno+ od.ovoru A)SGa i to !i+"ati,u!a* ,oji je adu/en a "eri3ernu va o,on!tri,ciju i o!i.uranje vee. ven!,o. "riljeva ,od a,utno. "ada tla,aI ,od ovih je o!o1a &e!to nje.ova rea,cija a,a!nila% 1% @+91@+>-4/+ 07+,:2;+I rea,cija ,oja !e +o/e javiti ,od nor+alnih ljudi "ri u!tajanju ili !tojee+ "olo/aju* a +o/e ju i a vat 1ol* ven!,a "un,cija* "o.led na ,rv* !tajanje ! +no-tvo+ u !"arnoj "ro!toriji i !lI u +alo !+anjenje +iutno. volu+ena dola i do dra!ti&no. "o"u-tanja nor+alne relativne "eri3erne va o,on!tri,cije 7!i+"ati,u! 1lo,iran od va.u!a8I o!o1a do/ivljava !in,o"u 7o!i+ a,o "rije to.a ne !jedne ili le.ne "a!ivno "oveanje ven!,o. "riljeva8I "rije !a+e !in,o"e u hi"oten iju ide ,o+"en acij!,a tahi,ardija* ali u !a+oj !in,o"i je ne+a ne.o je na!u"rot to.a* 1radi,ardija% c% ,1/4.2.-:2;4,+ C261.7/92;+I "acijent ! ovi ti"o+ hi"oten ije i+a trajno !tanje hi"oten ije ,oje je a nje.a 3i iolo-,a ina&ica nor+aleI &e!to !u to uvje/1ani -"orta-i ,od ,ojih !e o!i+ "oja&ano. va.otonu!a i 1radi,ardije "o!ljedi&no javlja i ovaj o1li, hi"oten ije%
Stranica ?$ od 82
2. 47,-/=+0/7 C261.7/92;7 +. 7/=1,02/+ C261.7/92;+ I. Addi!onova 1ole!t !+anjena rea"!or"cija )a i vode* &e!to o!la1ljen i tonu! /ila i !+anjena ,ontra,tilno!t +io,arda II. hi"otireo a* +o/e u ro,ovati hi"oten iju jer !+anjuje +inutni volu+en !rca III. hi"o"ituitari a+* hi"o3un,cija nad1u1re/ne i -titne /lije de 1o. +anj,a AJTH i TSH% 1% 951> 51<74.2 ,+0=21@+4,-<+0/1> 4-4.+@+I in!u3icijencija +io,arda vodi u hi"oten iju ,oja !udjeluje u ,ardio.eno+ -o,uI &e!to !u na o&ne i +itralna ili aortna !teno a ,od ,ojih !rce ne+a +o.uno!t !ta1ilne ,o+"en acije "ada +inutno. vou+enaI ,ara,teri!ti&an je !i+"to+ aortne !teno e !in,o"aI "o!toji i 42/=018 +10./1> <-,+ !a !teno a+a "ola i-ta veli,ih arterija u lu,u aorte !a hi"oten ijo+ njihovih o"!,r1nih "odru&ja* "a ta,o i +o .a !in,o"eI u 42/=018- ,+01.2=/1> 42/-4+ "o!toji hi"errea,tivno!t 1arorece"tora u !inu!u i oni -alju "o.rje-ne "odat,e o virlo vi!o,o+ tla,u "ri "o,retanju tijela 7naro&ito .lave8* a on je u!tvari !a+o lo,alno ne-to vi-i* na!taje !in,o"aI i "oveano ,rvarenje u ro,uje hi"oten iju c% B2@3+/+ C261.7/92;+I na!taje "re,ido+ "uteva a ,ontrolu tla,a* i o!taju i "ratei !i+"to+i hi"oten ije* a to !u nojenje i tahi,ardija 7!i+"ati,u!8I &e!to je u !,lo"u Par,in!onove 1ole!ti* ta1e! dor!ali!a ili !irin.o+ijelijeI +o/e na!tati i u al,oholnoj ili dija1eti&noj "olineuro"atiji% d% 2/A7,.2@/1.1,423/+ C261.7/92;+I hi"ovole+ijo+* "ore+eaje+ +io,arda 7to,!ini8 ili "ore+eaje+ /iv&ane re.ulacije tla,aI +o/e "rijei u !e"ti&,i -o,% e% 0+9/2 =0->2 -901:2* :al!alvinov "o,u! 7"o,u-aj i di!anja na atvoreni .loti!8I u trudnica 1o. "riti!,a +aternice na donju venu ,avuI ,od o!o1a ! vari,o iteti+a 7orto!tat!,a hi"ot%8I ,ao "o!ljedica djelovanja ne,ih lije,ova
11. PATOGENEZA RESPIRACIJS(E INS'&ICIJENCIJE

)espiracijska insuficijencija je poremeaj funk#ije plua kada ona nisu u stanju da odre par#ijalne tlakove kisika i 34 2 u krvi normalnima. 2oe uzrokovati "ipoksemiju s "iperkapnijom ili %ez nje. 9lini&,i !e o1i&no javlja u tri o1li,a= 1. a,utno ,od "acijenata 1e "rethodne "lune 1ole!ti 2. "o!tu"no ,ao "o!ljedica ,roni&no. "luno. "ore+eaja 3. a,uti acijo+ ,roni&ne "lune in!u3icijencije @ a,utnoj re!"iracij!,oj in!u3icijenciji !e "art%7O28 na.lo !ni uje do ?%F ,Pa ili ni/e* a ,ada "o!toji hi"er,a"nija* "art%7JO28 i no!i ?*F ,Pa ili vi-e% Mo/e !e "odijeliti i na= 1. C261,4782;4,2 15<2,I na!taje 1o. ne!,lada i +e5u ventilacije i "er3u ije "lua* !+etnji di3u ije na ra ini alveolo,a"ilarne +e+1rane ili hi"oventilacije alveolarnih "ro!toraI &e!to +o/e 1iti i ,o+1inacija navedenih u ro,aI u "rvo+ !lu&aju "oveava !e ventilacija +rtvo. "ro!tora -to "oveava i rad di-nih +i-ia i dodatnu "otro-nju ,i!i,a* do, " art%7JO28 o!taje nor+alna 1o. hi"erventilacije* ali ,ad !e do!e.ne +a,!i+u+* ne+inovno !e javi i hi"er,a"nijaI 1o. 2' "uta 1r/e. "rijeno!a JO2 od O2 ,ro alveolo,a"ilarnu +e+1ranu* nerijet,o dola i do hi"o,!e+ije ! hi"o,a"nijo+ 7hi"erventilacija8 2. C2670,+6/2;4,2 15<2, u ,oje+ uvije, "o!toji i hi"o,!e+ijaI ra vija !e ,ad alveolarna ventilacija nije "ri+jerena +eta1oli&,oj "rodu,ciji JO2I naj&e-i u ro, a"!olutne alveolarne hi"oventilacije a,utno otrovanje* neuro+u!,ularne 1ole!ti* cere1rova!,ularni incidenti* o ljede .lave i "ore+eaji "r!no. ,o-a* a naj&e-i je u ro, relativne alveolarne hi"oventilacije ,roni&na o"!tru,tivna 1ole!t "lua 7JOP<(28* jer dola i do "ro"adanja alveolarnih "re.rada* &i+e !e !+anjuje "er3u ija i "oveava +rtvi "ro!tor
(2
JOP<* en.% B Jhronic O"!tructive Pul+onarQ <i!ea!e
Stranica ?> od 82
122. POREMEAJI VENTILACIJE ALVEOLA

Pore+eaje ventilacije alveola dijeli+o na= 1. hi"oventiaciju 2. hi"erventilaciju
#ipoventilacija
$ipoventilacija je stanje u kojem se alveolarni prostori ne pune s dovoljno svjeeg zraka, pa je posljedino poremeena oksigena#ija krvi i odstranjivanje 34 2 u plunim kapilarama i posljedino nastaje respira#ijska a#idoza. Hi"oventilacija +o/e na!tati u!lijed= 1. o-teenje+ re!"iracij!,o. centra u +o .u 2. ne,i+ lije,ovi+a= a% ane!tetici+a 1% "!iho3ar+aci+a c% o"ijat!,i+ anal.etici+a 3. neuro+u!,ularni+ 1ole!ti+a 7n"r% +ija!tenija .ravi!* tetanu!* %%%8 4. o ljedo+ "r!no. ,o-a . u na"redovalo+ 1ole!ti "luno. "arenhi+a i di-nih "uteva Hi"oventilacija u ro,uje hi"er,a"niju ,oja dovodi do re!"iracij!,e acido e% @&inci !e javljaju "rvo u J)SGu% Mijenja !e i re.ulacija di!anja* re!"iracij!,i centar "o&inje tolerirati hi"er,a"niju ,ao nor+alnu% Jedino !e javlja "odra/aj "eri3ernih rece"tora hi"o,!e+ijo+* "a "o"rava, !tanja davanje+ ,i!i,a +o/e dove!ti do "re!tan,a di!anja jer !+o 1lo,irali jedini +ehani a+ ,oji .a je jo- "oticao% @ ta,vi+ !tanji+a !e daje +anja ,oli&ina ,i!i,a ! nad oro+ i +jerenj+ JO2% Hi"er,a"nija u ro,uje cere1ralnu va odilataciju* "oveanje tla,a li,vora i ,vantitativne "ro+jene !vije!ti 0JO2 nar,o a2 Hi"o,!e+ija dalje u ro,uje va o,on!tri,ciju u "lui+a i "lunu hi"erten iju* atajenje de!no. !rca* a 1o. o-teenja o,!i.enacije ,orornarne ,rvi na!taje 1ilateralno o-teenje !rca%
#iperventilacija
$iperventilacija je vea ventila#ija alveolarni" prostora od potre%e za odstranjenjem nakupljanog 342 koja posljedino uzrokuje respira#ijsku alkalozu. )a!taje= 1. ,e+ij!,i+ nadra/ivanje+ rece"tora ili re!"iracij!,o. centra 7+enin.iti!* ence3aliti!8 2. "ri o ljeda+a "on!a 3. "ri "!iho+otorni+ "ore+eaji+a 7n"r% u !tanju !traha8 4. u vruici . u +eta1oli&,oj acido i !. u hi"o,!iji ". u ne,i+ "luni+ 1ole!ti+a #. 1o. ne,ih lije,ova 7n"r% !alicilati* adrenalin8 )e!"eci3i&ni !i+"to+i !u= u+or* .lavo1olja* ra dra/ljivo!t* ra!tre!eno!t i vrto.lavicaI a !"eci3i&ni= u,o&eno!t* 1oc,anje u ru,a+a* no.a+a* u!na+a* je i,u* ,ar"o"edalni !"a a+* 1oli i .r&evi +i-ia* ,onvul ije -to !e "ri"i!uje !+anjenoj ,oli&ini Ja2C u "la +i jer !e "oja&ano ve/e na "roteine "la +e 7"o!taje neu"ora1ljiv8% S+anjuje !e i "roto, ,rvi ,ro +o a,%
Stranica ?? od 82
'pstrukcijski poreme*aji
&pstruktivne bolesti plu*a su one koje suuju promjer tra"eo%ron"alnog sta%la i poveavaju otpor strujanju zraka kroz te prostore. <a 1i "acijent o!jetio aduhu "otre1no je !u/enje di-no. "uta od >'G?'R "ro+jera% 4udui da je "ro+jer +alih di-nih "uteva o,o #''' "uta vei od "ro+jera traheje* "otre1an je ja,o veli,i "roce! ili "ore+eaj da 1i u ro,ovao "o!tru,ciju ,oja 1i li&ila na onu u traheji% O"!tru,cija ,oja na!taje u veli,i+ di-ni+ "utevi+a 7traheja8 +o/e 1iti ,roni&na 7lo,alni +ali.ni ili 1eni.ni "roce!i* traheo+alacija* %%%8 ili a,utna 7in!"irirani "red+eti* Xuin,eov ede+* %%%8% O"!tru,tivne "ore+eaje 1ronha +o/e+o "re+a u roci+a "odijeliti na= 1. endo1ronhalnu o"!tru,ciju= 7o1i&no !e njene vr!te javljaju ,o+1inirano8 a% hi"er!e,recija !lu i !a "oveanje+ !adr/aja +u,o"oli!aharida i vi!,o no!ti !lu i 7di!,rinija8 1% oto, !lu nice di-nih "uteva 7!uhi ,roni&ni 1ronhiti!* atajenje 3un,cije lijevo. !rca8I ,od ,ardio"ata aduha i a vana "rven!tveno o"!tru,cij!,i+ "ore+eaji+a ventilacije c% !"a a+ .lat,ih +i-iaI udi!anje+ hi!ta+ina* !erotonina* hladno. ra,a* ra,a ja,o a!ieno. vodeno+ "aro+ ili 3i i&,i+ na"oro+I "rven!tveno u ro,ovan 1ronhalno+ a!t+o+ 2. e. o1ronhalna o"!tru,cijaI najva/niji u ro, je "oveanje "lune "o"u!tljivo!ti ,oje je u ro,ovano !+anjenje+ ela!ti&no!ti "luno. "arenhi+a i ,oje u ro,uje na!tana, "retjerano. na,u"ljanja ra,a u "lui+a ili e+3i e+aI !+anjena je i +o.uno!t neo+etano. &i-enja "lua* "a !e i endo1ronhalni u roci o"!tru,cije "ridru/uju e. o1ronhalni+% Pri o"!tru,cij!,i+ 1ole!ti+a "lua dola i do "oveanja u,u"no. volu+ena ra,a u "lui+a% <ola i i do "ore+eaja "leure* "a u e,!"iriju dola i do "retjerano. "oveanja tla,a u tora,!u &i+e !e !+anjuje ven!,i "riljev u !rce* a ti+e i +inutni volu+en !rca% Poveanje tla,a u e,!"iriju u ro,uje i dodatno !u/enje i o"!tru,ciju* "a je ,a-alj +anje djelotvoran%
estrikcijski poreme*aji
)estrikcijske bolesti plu*a su %olesti koje smanjuju respiratornu povrinu plua, pa dolazi do poveanja mrvog prostora. 6e!tri,cij!,i "ore+eaji ventilacije na!taju u !lu&aju !+anjene ra!te ljivo!ti "luno. t,iva ii "r!ne !tjen,e% S+anjuju !e vitalni ,a"acitet i u,u"ni "luni ,a"acitet% Pe!to !e javljaju u ,o+1inaciji ! o"!tru,tivni+ 1ole!ti+a "lua% Mo.u na!tati 1o.= 1. 1ole!ti "luno. ,o-a i "o"lunice 7!,olio a* "neu+otora,!* hidrotora,!* %%%8 2. 1ole!ti re!"iracij!,ih +i-iaI re!tri,cij!,a !e 1ole!t ra vije te, ! 1ole!ti o-ita* jer do, o-it radi nor+alno* +o.ua je odli&na ,o+"en acija di!anja* ta,o da hi"oer,a"nija i!,lju&ivo ovi!i o o ljedi o-ita 3. 1ole!ti "luno. "arenhi+a 7n"r% di3u na inter!ticij!,a 3i1ro a8 S na"redovanje+ "odlo.e re!tri,cij!,e 1ole!ti !e ra vija i "ore+eaj di3u ije% Pro+jene o"tereuju de!no !rce* "a na!taje cor pulmonale%
121. POREMEAJI VENTILCIJS(O3PER&'ZIJS(OG ODNOSA

Odno! i +e5u alveolarne ventilacije i "er3u ije (( "lua i no!i u nor+alni+ o,olno!ti+a ot"rili,e '%8% Alveolarna ventilacija i "er3u ija !u naj+anji u vr-ci+a "lua* a ra!tu "re+a 1a i% )jihov +e5u!o1ni odno! nije !talan* "a "er3u ija idui "re+a 1a i ne-to vi-e ra!te od ventilacije% Poveanje odno!a na&i djelo+i&no 1e!,ori!nu ventilaciju* jer je jedino va/an onaj dio ventilacije ,oji "rati "er3u ija% Pri+jer a "oveanje odno!a je "luna e+1olija* "a !e ventilacija dodatno "oveava* jer je dio "lua 7in3ar,t8 o!tao 1e "er3u ije i "o!tao +rtvi "ro!tor% S+anjenje odno!a 7de!noGlijevi !"oj8 "red!tavlja 1e!,ori!nu "er3u iju 7atele,ta a* o"!tru,cij!,e 1ole!ti8 i u ro,uje ,o+"en atornu hi"erventilaciju u dravi+ djelovi+a "lua% )a 6TGGu !evidi ,ao ,o+"en atorna hi"erin3lacija 7"ro!vjetlj%8%
((
"er3u ija B "ro,rvljeno!t
Stranica ?F od 82
12%. POREMEAJI DI&'ZIJE PLINOVA ' PL'IMA

(ifu ija plinova u pluima ovisi o svojstvima alveolokapilarne mem%rane 05 i o razli#i par#ijalni" tlakova pojedini" plinova s o%je strane mem%rane. @ ovu !e !,u"inu "ore+eaja "rven!tveno u1rajaju 1ole!ti ,oje dovode do ade1ljanja alveolo,a"ilarne +e+1rane ,oje o+eta nor+alnu di3u iju* jer "oveava "ut di3u ije% O1i&no !e ne-to u+ee i +e5u "ul+ocita i endotelne !tanice* "a ih ato ra daljuje* a to +o/e 1iti !,oro !ve 7e,!udat* dru.e !tanice* ,ola.en* !trana tvar* %%%8% 4ole!ti ,oje re+ete di3u iju "linova= 1. 9+=75<;+/;7 +<@71<1,+62<+0/7 87850+/7 a% di3u na inter!ticij!,a 3i1ro a "lua 1% Ha++anG6ichov !indro+ c% !,leroder+ija* SLD* 6A* der+ato+io iti!* SjY.renov !indro+ d% aler.ij!,i alveoliti! e% inter!ticij!,a "neu+onija 3% ,roni&ni a!toj u "lui+a .% "neu+o,onio e 7antra,o a* !ili,o a* 1erilio a* a 1e!to a8 h% !ar,oido a 7II% i III% !tadij8 i% A6<S(> u 3a i o dravljenja j% ,arcino+ alveolnih !tanica 2. 48+/;7/;7 +<@71<+0/1> 6014.10+ a% ede+ "lua* alveolarna "roteino a* "o&etni !tadija A6<SGa 1% "neu+onija c% o"!e/ni o/iljci d% ,arcino+ 1ronha* alveolarni ,arcino+ e% ,roni&ni o"!tru,cij!,i 1ronhiti! 3% atele,ta a .% "neu+one,to+ija* lo1e,to+ija 3. 48+/;7/;7 =2A-92;4,7 61@0?2/7 ,+62<+0+ a% "luni e+3i e+ 1% 1ole!ti "lunih /ila 7nodo ni "anarteriti!* aler.ij!,i an.iiti!* Se.enerova .ranulo+ato a8 c% "luna e+1olija Pri "ore+eaji+a di3u ije u "lui+a la,-e na!taje hi"o,!e+ija ne.o hi"er,a"nija* jer JO 2 o,o dvade!et "uta la,-e di3undira od ,i!i,a% Me5uti+* na!tana, hi"o,!e+ije ne na!taje !a+o jedno!tavna "o!ljedica "ore+eaja di3u ije ,i!i,a* jer u na!tan,u jo- +o.u !udjelovati i !+anjeni volu+en ,a"ilarne ,rvi* !+anjeno trajanje dodira ,a"ilare i alveole* !+anjena ,oli&ina he+o.lo1ina ili nje.ov !+anjeni a3initet a ,i!i,% Hi"o,!e+ija !e "o.or-ava "ri 3i i&,o+ na"oru* jer on u1ra ava ,rvoto, i daje +anje vre+ena +e+1rani a i +jenu "linova% Z1o. to.a !e ove 1ole!ti +o.u u "o&et,u ot,riti !a+o u "o+o te!tiranja "od o"tereenje+ 7er.o+etrija8* jer !e te, tada o&ituje ne,i a"o&eti "roce!%
($ (>
alveolo,a"ilarna +e+1rana 7#?'n+8 B hi!tolo-,i= "ul+ocit ti"a I C inter!ticij 7!,oro .a ne+a8 C endotelna !tanica A6<S B Adult 6e!"iratorQ <i!tre!! SQndro+e 7ne,ardio.eni ede+ "lua8
Stranica ?8 od 82
12). POREMEAJI PROMETA TE('INE I CIR('LACIJE ' PL'IMA

Pore+eaji "ro+eta te,ui+e i cir,ulacije u "lui+a "odra u+jevaju= #% "luni ede+ 2% "lunu hi"erten iju 7,on.e!tiju8 (% "lunu e+1oliju
Plu*ni e%em
Plu*ni edem je a%normalno nakupljanje vode u pluima (intersti#ij i alveole!. @ nor+alni+ o,olno!ti+a odno! ,1<12=/1)1481.4,1> i C2=014.+.4,1> .<+,+ odr/avaju nor+alan "ro+et vode u "lui+a 7,ao i u o!tat,u or.ani +a8* a onaj +ali "o!tota, ,oji i 1je.ne taj +ehani a+ 1iva o!tranjen djelovanje+ ,a"ilarnih !ila u li+3ni+ ,a"ilara+a% Pluni !e ede+ ra vija ,ada !e= #% "ore+eti odno! hidro!tat!,o. i ,oloidnoo!+ot!,o. tla,a u "lui+a 2% ,ada !e "ovea "ro"u!no!t endotela u "lui+a (% ,ada !e o"!truira odvod li+3o+ Z1o. veli,e "ove ano!ti i +e5u "lua i !rca u "ato.ene i 1ole!ti* ede+ +o/e 1iti= #% ,ardio.eni ede+* na!taje 1o. "ovi-enja tla,a u "lui+a 1o. de3e,ta "rola!,a "re+a !rcu i ,ro !rce 7vi!o, tla, u ,raju dija!tole u lijevoj ,lijet,i* vi!o, tla, u lijevoj "ret,lijet,i ili o,lu ija vv% pulmonales8% Pre+a to+e "o!toji i ,la!i3i,acija de,o+"en acije !rca 7jedan* dva ili tri ja!tu,a8I dola i do aduhe 1o. "oveanja "uta di3u ije* na!taje hi"o,!e+ija* a ,a!nije i hi"er,a"nija 2% ne,ardio.eni ede+ 7A6<S8* ,ara,teri iran 1r i+ na!tan,o+ re!"iracij!,e in!u3icijencije 72G( dana8 i hi"o,!e+ije "o!lije a,utno.a o-teenja alveola 7!+rtno!t $'G?'R8* a u roci +u +o.u 1iti ra ni= in3e,cija* o ljeda 7,ontu ija* +a!na e+1olija8* a!"iracija* udi!anje -tetnih tvari* lije,ovi 7!alicilati* nar,otici8%-o,* "an,reatiti!* <IJ* o"!e/ne tran!3u ije ,rvi%%% <ola i do o-teenja "ul+ocita ti"a I 7o-teenje !tjen,e alveole8 i "ul+ocita ti"a II 7ne+a !ur3a,tanta atele,ta e8I na!taje hi"o,!e+ija* a !+anjuju !e 3un,cionalni i re idualni volu+en "luaI ia,o veli,a !+rtno!t* "acijenti ,oji "re/ive o1i&no i+aju +ale ili ni,a,ve "o!ljedice%
Plu*na hipertenzija
Pluna hi"erten ija na!taje 1o.= #% va o,on!tri,cije ,rvnih /ila 7u!ljed hi"o,!ijeI hi"er,a"nija !a+o "oja&ava !i+"to+e re!"% acido o+8 2% !tru,turnih "ro+jena ,rvnih /ila "ro+jene u nor+alni+ "luni+ arterija+a 0circulus vitiosus2 a% o,lu ij!,e "ro+jene* n"r% tro+1oe+1olija 1% inter!ticij!,a 3i1ro a ili n"r% e+3i e+ !+anjenje !itno. "luno. /ilja (% atajivanje lijeve "olovice !rca $% !e,undarno "oveanju tla,a u vv% "ul+onale! >% 1o. "reveli,o. "roto,a u !,lo"u ,on.enitalnih ano+alija !rca !a 0!hunto+2 )ajvea i najte/a "o!ljedica "lune hi"erte ije je na!tana, cor pulmonale ili 6<-D/1> 40:+* a ono je u !tvari hi"ertro3ija de!no. !rca 1o. tla&no. o"tereenja%
Plu*na embolija
:eli,a "luna e+1olija u ro,uje >G#'R na.lih !+rti* a "ri o1du,cija+a !e na5u u &a, do ?'R !lu&ajeva* ,ao "re1oljene% Pre+a to+e !e vidi da !e &e!to ne"re"o naju% 9od "lune e+1olije tre1a u eti i u o1 ir da "lua i+aju dvo!tru,i ,rvoto,* "a in3ar,t te/e na!taje* a ,ad na!tane na!tane he+ora.ij!,i ti"% I vor e+1olu!a +o/e 1iti 1ilo ,oja lo,acija u or.ani +u* a !a+a e+1olija "re+a o"!e.u +o/e 1iti= #% +ala e+1olija* o1i&no !e ne "re"o na i ! +ali+ je !i+"to+i+a ili 1e njih 2% !rednja e+1olija* &e!to !e a+ijeni ! in3ar,to+ +io,arda* i u ro,uje he+ora.ij!,i in3ar,t "lua (% veli,a e+1olija* u ro,uje a!toj cir,ulacije 1o. na.le o"!tru,cije "roto,a ,rvi 7veli,e aa%8
Stranica ?N od 82
12*. PATO&IZIOLOGIJA A('TNE B'BRE;NE INS'&ICIJENCIJE

Akutna bubre+na insuficijencija je poremeaj koji se oituje naglim smanjenjem ekskre#ijske funk#ije pret"odno zdravi" %u%rega koje se ne moe popraviti regula#ijom izvan%u%reni" im%enika. )ajva/niji "o,a atelji !u= #% "ovi-ena ,oncentracija ,reatinina u "la +i 2% "ovi-ena ,oncentracija ,ar1a+ida u "la +i (% oli.urija% )a.ao "re!tana, e,!,recij!,e 3un,cije 1u1re.a +o/e na!tati 1o.= #% "ore+eaja cir,ulacije "rerenalno atajenje 1u1re.a 7n"r% -o,8 2% o-teenja 1u1re/no. "arenhi+a intrarenalno atajenje 1u1re.a 7 atajenje 1u1re.a u u/e+ !+i!lu8 (% !+etnja u otjecanju +o,rae "o!trenalno atajenje 1u1re.a 7n"r% ,a+enci* hi"ertro3ija "ro!tate8
,atajenje bubrega u u-em smislu

Zatajenje 1u1re.a u u/e+ !+i!lu naj&e-e je "o!ljedica tu1ularne ne,ro e ,oja na!taje 1o. "roduljene 1u1re/ne i!he+ije ili to,!i&no. o-teenja 1u1re.a% Zatajenje 1u1re.a u u/e+ !+i!lu u ro,uju &i+1enici ,oji !e +o.u !vr!tati u= #% va!,ularne 2% .lo+erularne (% tu1ularne Po!ti!he+i&na tu1ularna ne,ro a !e nadove uje na "rerenalne u ro,e atajenja 1u1re.a* jer oni u ro,uju ,on!tri,ciju a aferens i dilataciju a eferens% To u ro,uje au!tavljanje .lo+erularne 3iltracije 1e +o.uno!ti ,o+"en acije* a ujedno !e o-teuje i .lo+erularna +e+1rana% )a!taje o-teenje tu1ula ,oje djeluje na jo- veu va o,on!tri,ciju a3erentne arteriole i dodatno !+anjenje 3iltracije% O-teenje+ tu1ula dola i do ne!ele,tivno. "rola!,a ,o+"onenata "ri+arne +o,rae u inter!ticij 1u1re.a* a i!tovre+eno !e do.a5a i o"!tru,cija tu1ula ra!"adnuti+ !tani&ni+ +aterijalo+% <ola i do "oveane ,oli&ine )aCGona u "ro,!i+alno+ tu1ulu i ,ad ih re.i!trira* macula densa djeluje "ovratno+ !"re.o+ i u ro,uje !+anjen "roto, ,ro .lo+erul% Svi+ navedeni+ "roce!i+a !e !+anjuje "roto, ,rvi* "o.or-ava i!he+ija i !+anjuje .lo+erularna 3iltracija% Inter!ticij!,o+ ede+u 1u1re.a !e "ridru/uje i !tani&ni jer !e 1o. i!he+ije o-teuje i )aCG9C cr",a% Sve to +o/e one+o.uiti rever iju !tanja nor+ali iranje+ ,rvoto,a* jer "riti!ne ,rvne /ile% Z1o. navedenih "ro+jena je va/no ra li,ovati atajenje u ro,ovano "rerenalni+ &i+1enici+a i ono u ro,ovano tu1ulrno+ ne,ro o+* jer u "rvo+ !lu&aju ne +ora 1iti tu1ularne ne,ro e% 6a li,ovati !e +o.u "re+a !a!tavu +o,rae* jer ,od o&uvanih tu1ula dola i do nor+alne rea"!or"cije tvari* a ,od ne,roti&nih ne% @ +o,rai !e !+anjuje ,oncentracija natrija* "ovi!uje !e o+jer ,ar1a+id[,reatinin u "la +i* "ovi!uje !e o!+olalno!t +o,rae%%% @ o1rnuto+ !lu&aju* tj% ,ad "o!toji tu1ularna ne,ro a* dola i do "oveano. lu&enja natrija* o+jer ,reatinin[,ar1a+id u "la +i nije "ovi-en ne.o nor+alan* a !+anjuje !e o!+olalno!t +o,rae ,oja "o!taje jedna,o o!+olalna ! "la +o+% Pore+eaji 3un,cije 1u1re.a u a,utno+ atajenju !u= #% "ore+eaj ravnote/e vode 2% ele,trolitni "ore+eaji (% "ore+eaj acidoG1a ne ravnote/e $% a ote+ija 7na,u"ljanje du-i,ovih !"ojevaI ,reatinin* ,ar1a+id* +o,rana ,i!elina* %%%8 >% endo,rinolo-,i "ore+eaji 7"ore+eaj "roi vodnje i +eta1oli iranja 1u1re/nih i dru.ih hor+ona8 A,o atajenje nihe irever i1ilno* dola i do "ot"uno. o"orav,a 1u1re.a i to "rvo .lo+erula* a te, onda tu1ula% Z1o. to.a i+a+o dvije 3a e= ranu i ,a!nu 3a u o"orav,a% @ ranoj .lo+eruli relativno na.lo a"o&inju lu&iti "ri+arnu +o,rau 7do #8' L dnevno8* "a !e javi "oja&ana diure a* jer tu1uli jo- ne rade nor+alno+ !na.o+* ne+a veli,e rea"!or"cije )a i vode* "a vei dio "ri+arne +o,rae ne.o nor+alno ide van% 9a,o !e tu1uli a"o&nu o"oravljati* !+anjuje !e i diure a 7,a!na 3a a8% )a,on FG2# dan o"orava, je "ot"un 7ne,ad i do ( +je!eca8* a diure a nor+alna% Stranica F' od 82
12+. PATO&IZIOLOGIJA (RONINE B'BRE;NE INS'&ICIJENCIJE

Kronino bubre+no atajenje je napredujue i ireverzi%ilno oteenje %u%reni" funk#ija. Po!toje &etiri .lavna !tu"nja ,roni&no. atajenja 1u1re.a= 1. !tu"anj= !ni/ena 1u1re/na "ri&uva* oli.urija* 3un,cije 1u1re.a odr/ane 2. !tu"anj= adr/avanje du-i&nih tvari* "oliurija* a ote+ija* "ri !tre!u "rela i u (% !tu"anj 3. !tu"anj= ure+ija* "ore+eaji u ,ardiova!,ularno+* "ro1avno+ i /iv&ano+ !u!tavu* 9 nor+alan 4. !tu"anj= ter+inalna ure+ija* anurija* 9* o1ve na he+odijali a Pore+eaji ,oji na!taju ! ,roni&ni+ atajivanje+ 1u1re.a= 1. ure+ijo+ "ovi-ena ,oncentracija cAMP re+eti !e a.re.acija tro+1ocita 2. "ore+eaj )aG9 cr",e !tanice 1u1re 3. ne"odno-enje 1jelan&evina ne+o.uno!t ina,tiviranja i i lu&ivanja du-i,a 4. "rodu,ti "rotein!,o. +eta1oli +a !e +o.u ve ati na "la +at!,e "rijeno!ni,a* "a !e "ovi!uje ,oli&ina !lo1odnih lije,ova u "la +i into,!i,acija . !+anjeno od!tranjivanje tri.licerida i ,rvi hi"erli"o"roteine+ija
12.. POREMEAJI &'N(CIJE GLOMER'LA I T'B'LA Poreme*aji funkcije glomerula

Glavna 3un,cija .lo+erula je 3iltracija "la +e% <nevno ,ro 1u1re.e "rote&e o.ro+na ,oli&ina ,rvi* a oni i nje i!3iltriraju do #8' L "ri+arne +o,rae ,oja odla i u "ro,!i+alni tu1ul% O.ro+ni dio "ri+arne +o,rae !e !ele,tivno rea"!or1ira u tu1uli+a* a u nju !e !"eci3i&no i lu&e jo- ne,e tvari% Ta,o !e o1li,uje !e,undarna ili ,ona&na +o,raa% Patolo-,i &i+1enici +o.u re+etiti 3un,ciju .lo+erula ta,o -to e utjecati na ,oli&inu !tvaranja "ri+arne +o,rae ili -to e "ore+etiti !ele,tivnu "ro"u!no!t .lo+erula* "a e ,ro nje.a "rola iti i ,ru"nije +ole,ule 7n"r% al1u+ini ne3rot!,i !indro+8% Pi+1enici ,oji re+ete "ro"u!no!t .lo+erula i 3iltraciju !u= #% 1?.7D7/;+ ><1870-<+ 29+9@+/+ 28-/16+.1>7/7.4,28 87C+/29828+ 7ne3riti!i u ro,ovani i+uno,o+"le,!i+aI ne3riti!i u ro,ovani djelovanje+ "rotutijela "rotiv .lo+erularne 1a alne +e+1rane 7'!ndroma &oodpasture8I ne3riti!i u ro,ovani ve anje+ "rotutijela na anti.ene in situI .lo+erularne 1ole!ti ,oje "o!reduju li+3ociti8 2. +,.2@20+/;7 7/=1>7/2C 521<1?,2 +,.2@/2C 461;7@+ - 6+.1>7/792 1?.7D7/;+ ><1870-<+ Pore+eaji .lo+erularne 3un,cije u .lo+erulone3riti!u= 6018;7/7 4+4.+@+ 81,0+D7 7ovi!no o !tu"njuI i olirane he+aturije ili "roteinurije* li"idurije i "iurijeI na o&no!t cilindara8 48+/;7/;7 ><1870-<+0/7 A2<.0+:2;7 7ovi!no o !tu"nju ahvaeno!ti8 /7A02.24/2 7=782 5-507B/+ C2670.7/92;+ 7ili 1o. "oveane ,oli&ine te,uine u tijelu ili 1o. va o,on!tri,tornih tvari8 N7A01.4,2 42/=018* "ore+eaj ,oji !e o&ituje +a!ivno+ "roteinurijo+* hi"oal1u+ine+ijo+* ede+i+a* hi"erli"ide+ija+a i hi"er,oa.ula1ilno-u ,rvi* a na!taje 1o. te-,o. o-teenja e"itela u .lo+erulu ,oji "o!taje "ro"u!an a "rotein!,e +ole,ule 7 "roteinurija8% Tu1ulointer!ticij!,e 1ole!ti 1u1re.a +o/e+o "odijeliti na= 1. 16D7 610787D+;7 .-5-<+0/2C A-/,:2;+ a% a,utna tu1ularna ne,ro a 1% tu1ulointer!ticij!,e 1ole!ti u ro,ovane lije,ovi+a c% tu1ulointer!ticij!,e 1ole!ti u ro,ovane in3e,cijo+ d% tu1ulointer!ticij!,e 1ole!ti u ro,ovane +eta1oli&,i+ "ro+jena+a e% +ijelo+!,i 1u1re. Stranica F# od 82
2% 47<7,.2@/2 610787D+;2 .-5-<+0/2C A-/,:2;+ 7lu&enje= )aC* H2O* 9C* HC* Ja2C* PO$(G* .lu,o a* a+ino,i!eline8
Stranica F2 od 82
12/. POREMEAJI &'N(CIJE ;DRIJELA I JEDNJA(A

Po!toje "oj+a ,oje je "otre1no ovdje ra ja!niti= #% 610787D+; >-.+/;+ 7di!3a.ija ili ote/ano .utanje ,oje !va,a,o tre1a ra li,ovati od 1olno. .utanja ili ne+o.uno!ti .utanja8I +o.u !e javiti "ore+eaji u o1e 3a e .utanja= u voljnoj i u re3le,!nojI "o!ljedice +o.u 1iti u o1li,u +alnutricije 7i 1je.avanje ,rute hrane8 ili a!"iracije 7 "neu+onija* a"!ce!* a,utna o"!tru,cija* %%%8 a% oro3arin,!na di!3a.ija 7naj&e-e u!lijed 1ole!ti J)SGa ili .enerali irane +io"atije8 1% e o3a.ealna di!3a.ija 7naj&e-e u!ljed ahala ije ili hijatalne hernije8 2% +C+<+92;+* "ore+eaj u!lijed nedo!tat,a dijela +ijenteri&,o. /iv&ano. "le,!u!a ,oji !udjeluje u re3le,!noj "r!tena!toj ,ontra,ciji ,ro jednja,* a ,oja o+o.uava "utovanje alo.aja "re+a /elucuI na!taje dilatacija e o3a.u!a 7 +e.ae o3a.u!8% (% 07A<-,4 B7<-3+/1> 4+=0B+;+ 7!3in,ter ,oji ne 3un,cionira ,a,o tre1a8I djelovanje ,i!eline na !lu nicu e o3a.u!a o/iljci !u/enja 7di3erencijalno dija.no!ti&,i tre1a voditi ra&una i o +o.uoj e,to"iji !lu nice /eluca u e o3a.u!u8%
120. POREMEAJI &'N(CIJE ;EL'CA, 'L('SNA BOLEST

4udui da /eludac i+a dvije 3un,cije i to= 81.1023,- i 4<-9/23,- i 1ole!ti /eluca dijeli+o u te dvije !,u"ine% )aravno* ,ao ni o!tale !tvari u or.ani +u* "ore+eaji rada /eluca u "ravilu ne dola e !a+e* ne.o u ,o+1inaciji% M1.1023,7 51<74.2 B7<-:+% Ovi "ore+eaji u "ravilu dovode do ote/ano. ili u "ot"uno!ti ne+o.uno!ti "ra/njenja /eluca% Motori&,o+ 3un,cijo+ /eluca u"ravljaju "ara!i+"ati,u! 7 n vagus* "oti&e "eri!talti,u8* !i+"ati,u! 7nn splanchnici* u!"orava "eri!talti,u8* ra ne a,tivne tvari ,oje !e lu&e 7hi!ta+in* !erotonin* .a!trin* !e,retin* ,oleci!to,inin i "ro!ta.landini8% )jihova !e 3un,cija i!"re"lie* "a je &e!to te-,o ja!no i olirati u ro&ni,a "ore+eaja% )a +otori,u utje&u i vi-i centri u ,ori* ali je ona "rven!tveno u"ravljana lo,alni+ re3le,!i+a 7na ra!te anje je od.ovor ,ontra,cija8% Po!toje or.an!,i i 3un,cij!,i "ore+eaji +otori,e% )aj&e-i u ro, or.an!,ih "ore+eaja !u ,roni&ne 1ole!ti "o"ut vrijedova /eluca i dvanae!ni,a* a 3un,cij!,ih ra ni a,utni +eta1oli&,i i ele,trolitni di!1alan!i% )e+o.uno!t "roto,a !adr/aja /eluca 7hi+u!a8 u crijevo u ro,uje njeno+ na,u"ljanju u /elucu i "ovraanju% @ "ravilu !e ra vija i nenor+alno a,utno "ro-irenje /eluca% Povraanje dovodi do .u1it,a iona 7di!1alan! ele,trolita=^)a C* ^9C* ^JlG8 i al,alo e 7^HC8% S<-9/23,7 51<74.2 B7<-:+ % Se,retorna a,tivno!t !lu nice je ,ontrolirana !a tri !trane ,oje !e i!"re"liu i nado"unjuju= J)S* !a+ /eudac i crijevo% Po!toje dva .lavna o1li,a "ore+eene !lu nice= #% "oveana !e,recija ili !+anjena ot"orno!t !lu nice ul,u!na 1ole!t 2% !+anjena !e,recija atro3ija /eluca U<,-4/+ 51<74.% S"ada u "ore+eaje odno!a ot"orno!ti !lu nice i !e,recije 7"oja&ano lu&enje !olne ,i!eline i "e"!ina ili o!la1ljena a-tita !lu nice8% @ !,lo"u to.a !e javljaju tri "ore+eaja ulcus ventriculi* ulcus duodeni i >+4.02/18% @l,u! duodenu+a !e javlja u!ljed ero ivno. djelovanja /elu&ano. !o,a i javlja !e ,od !lijedeih o,olno!ti= i /eluca dola i "revi-e ,i!eline 1o. "ore+eaja !3in,terno. +ehani +a "ore+eaj .u-tera&e ili njenih i vodnih ,anala* "a ne +o/e ni +alu ,oli&inu /elu&ano. !o,a neutrali irati @!lijed navedenih o,olno!ti dola i do trajne iritacije !lu nice duodenu+a ,oja ,a!nije "rela i u ero iju ,oju na iva+o ul,u!o+% )aravno da "o!toji i .enet!,a "odlo.a ul,u!ne 1ole!ti* ali !e ona i"a, ra vija 1o. navedenih +ehani a+a ,oje +o/e u ro,ovati na!ljedni .en!,i de3e,t% Mo/e 1iti "ovean 1roj o1lo/nih !tanica 7 "oja&ano lu&enje ,i!eline8 ili n"r% Poveana o!jetljivo!t nor+alno. 1roja o1lo/nih !tanica 7 "oja&ano lu&enje ,i!eline i na +anje "odra/aje8% 9od o!o1a ,oje !e "rete/no hrane "reo1ilno ili "rete/no 1jelan&evina+a dola i do "oveano. lu&enja ,i!eline 71jelan&evine i ra!te anje /eluca u ro,uju "retjerano lu&enje .a!trina _HJl8% @ novije vrije+e !e a ul,u!nu 1ole!t do!ta o,rivljuje i Helicobacter p!lori% 4a,terija je ,a!no ot,rivena* jer je vrlo o!jetljiva na ,i!elinu* "a !e a njeno do,a ivanje +ora u i+ati 1io"tat /eluca* a ne 1ri!% 4a,terija je !,ro "rilje"ljena a !lu nicu i nadra/uje ju* "a o!o1e ! ,roni&no+ in3e,cijo+ i+aju i ,ro+i&ni .a!triti!% O 1iljno lije&enje !va,o. ul,u!a +ora !adr/avati i "eroralnu anti1a,terij!,u tera"iju a eradi,aciju navedene ,lice% Stranica F( od 82
)a !li&an !e na&i javlja i ul,u!na 1ole!t u /elucu% O1i&no ,ao "o!ljedica .a!triti!a% I .a!triti!* a i ul,u!na 1ole!t dovode do !+anjeno. lu&enja ,i!eline* ali i a-titnih +ehani a+a !lu nice 7+u,o"oli!aharidna !lu ,oja "re,riva !lu nicu8* "a i +anja ,oli&ina ,i!eline +o/e di3undirati ,ro !tanjenu a-titu i o-tetiti !lu nicu 7!lu nica /eluca radi !,oro na neutralno+ "H* jer i +e5u nje i lu+ena "o!toji navedena !lu ,oja "red!tavlja "H 1arijeru8% )aravno da ul,u!na 1ole!t ni,ada nije u ro,ovana !a+o jeni+ &i+1eni,o+* ne.o !e u njeno+ na!tan,u i!"re"liu ra ni &i+1enici% Autori !"o+inju &e!to i e+ocionalno !tanje i "o.lavito !tre! ,oji "ore+euju odno! lu&enjeG a-tita% 9ao i ,od duodenalno. ul,u!a i /elu&ani ul,u! i+a hranu ,oja .a +o/e u ro,ovati* a to !u o1i&no nadra/ajne tvari 7al,ohol* ja,i a&ini* %%%8% ;elu&ani vrijed +o/e na!tati i ,od re3lu,!a !adr/aja "oti!nuto. u duodenu+ ajedno ! .u-tera&ni+ en i+i+a ,oje +o.u o-tetiti /elu&anu !lu nicu% A:7.2<4+<2:2</+ ,247<2/+ +o/e u ro,ovati ul,u! 1o. 1lo,a !tvaranja "ro!ta.landina ,oji "oja&avaju lu&enje a-titne +u,o"oli!aharidne !lu i% Ona 7/2,+= H8 ne u ro,uje ul,u! 1o. ,i!elo. djelovanja na !lu nicu* ta,o da "er analna "ri+jena ta,o5er i+a i!ti e3e,t na /eludac% 9od "ri+jene acetil!alicilne ,i!eline !e "o.lavito tre1a "a iti na "acijente ,oji ju u i+aju na dulje vrije+e 7"revencija in3ar,ta +io,arda i J:IGa(?8% Pojavo+ .a!trino+a 7hor+on!,i a,tivni tu+or `G!tanica Lan.erhan!ovih oto&ia .u-tera&e8 !e ta,o5er javlja ul,u!na 1ole!t 1o. e,!tre+no "oja&ano. lu&enja .a!trina% A.01A2;+ B7<-:+% )e u ro,uje "ore+eaje "ro1ave jer !e "ore+eaj ,o+"en ira .u-tera&ni+ !e,reti+a% Atro3ija /eluca u ro,uje "ore+eaj a"!or"cije vita+ina 4#2* jer !e ne lu&i do!tatno unutarnji 3a,tor% 4udui da !u u or.ani +u veli,e alihe hi"ovita+ino a !e ,lini&,i o&ituje ne,oli,o .odina ,a!nije* naravno ,ao +e.alo1la!ti&na ane+ija 7u ovo+ !lu&aju "ernicio na8%
121. POREMEAJI &'N(CIJE TAN(OG CRIJEVA, MALAPSORPCIJS(I SINDROM

Pore+eaj +o/e na!tati 1o.= #% "ore+eaja intralu+inalnih "ro1avnih "roce!a a% "o!ljedice "ore+eaja 3un,cije /eluca I. hi"eraciditet /elu&ano. !o,a II. re!e,cija /eluca 1% +anja, en i+a .u-tera&e c% "ore+eaji enterohe"ati&ne cir,ulacije /u&nih !oli I. 1ole!ti jetre i /unih vodova II. 1ole!ti i re!e,cije ileu+a III. "retjerano u+no/avanje 1a,terija 7!indro+ !lije"e viju.e ,od 4illroth II re!e,cije8 2% "ore+eaja !lu ni&ne 3un,cije a% o"i "ore+eaji a"!or"cije I. !+anjenje a"!or"cij!,e "ovr-ine II. "ore+eaj cir,ulacije ,rvi i li+3e 1% !ele,tivni "ore+eaj a"!or"cije I. +anja, !"eci3i&nih en i+a ili tran!"ortnih 1jelan&evina 7al1u+ini8 ,alapsorpcijski sindromi su skup poremeaja ili simptoma koji nastaju kao posljedi#a poremeaja apsorp#ije pojedini" tvari iz tankog #rijeva. )e,i !i+"to+i !u= .u1ita, te/ine i o"a +alnutricija 7+ala"!or"cija +a!noa* u.ljihohidrata i "roteina8 nono +o,renje 7od.o5ena a"!or"cija vodeI hi"o,alije+ijaI !+anjeno dnevno +o,renje8 ane+ija* .lo!iti! ili ,eilo!i! 7o-teena a"!or"cija /elje a* vita+ina 4#2 i 3olne ,i!eline8 ede+i 7"ore+eaj a"!or"cije "roteina hi"al1u+ine+ija8 a+enoreja* !+anjen li1ido 7hi"o"roteine+ija* ,alorij!,o .ladovanje !e,undarni hi"o"ituitari a+8 1oli u ,o!ti+a 7+ala"!or"cija Ja de+inerali acija ,o!tiju o!teo+alacija8 tetanijaI "are!te ije 7+ala"!or"cija Ja ili M. hi"o,acije+ija ili hi"o+a.ne ije+ija8 he+ora.ij!,i !indro+ 7+ala"!or"cija vita+ina 9 +anja, 3a,tora .ru-avanja ,rvi II* :* :II* IL8
(?
J:I Cere1ro@a!,ularni 2n ult
Stranica F$ od 82
112. POREMEAJI &'N(CIJE G'-TERAE

Ovdje !e +i!li na e. o,rinu 3un,ciju .u-tera&e% Ona lu&i o,o 2' en i+a ,oji !udjeluju u "ro1avi li"ida* u.lji,ohidrata i "roteina% Po!toje dva .lavna "ore+eaja .u-tera&e* a to !u= #% +,-./2 6+/,07+.2.24* u ro,ovan ne+o.uno!ti otjecanja !o,ova i .u-tera&e i njihova a,tivacija u t,ivu .u-tera&e ,oja u ro,uje ur.entno !tanje u a1do+enu% )aj&e-e .a u ro,uju /u&ni ,a+enci ,oji !e a.lave ,od "a"ile :ateri i trenuta&no one+o.ue otjecanje i jetreno. !o,a 7 icterus8 i .u-tera&no. !o,a 7pancreatitis acuta8% )aj.ora !tvar ,oja !e do.odi u .u-tera&i je na!tajanje tri"!ina i nea,tivno. tri"!ino.ena% 4udui da en i+i ne+aju !"o!o1no!t !"eci3i&no. ra li,ovanja* oni a"o&nu ra .radnju "arenhi+a .u-tera&e* -to u ro,uje a,utnu u"alu% Ona jovi-e "o+a/e a,tivaciji en i+a i ti+e !e atvori circulus vitiosus 70vr ino ,olo28% 2% ,01/23/2 6+/,07+.2.24 ,oji u ro,uje !+anjeno lu&enje !o,a 1o. "ro"adanja .u-tera&no. "arenhi+a% @ roci na!tan,a !u o"etovani a,utni "an,reatiti!i% @ roci !u jedna,i ! a,utni+ "an,reatiti!o+% :eli,a !e "a/nja "o!veuje ,roni&no+ al,oholi +u od ,oje. 1oluje o,o 8'R "acijenata ! ,roni&ni+ "an,reatiti!o+% <ola i do de!tru,cije "an,reati&no. "arenhi+a i ,ad do5e do !+anjenja "arenhi+a i!"od #'R* dola i do !teatoreje% <e!truiraju !e i Lan.erhan!ovi oto&ii* "a na!taje i !e,undarni diabetes melitus ti" I%
111. PROLJEV I (ONSTIPACIJA

Proljev je gu%itak vode i elektrolita vei od 2//m6 u tijeku 25". Proljev je poremeaj koji se manifestira defe#iranjem 0 ili vie puta u 25". -. Po!toje &etiri vr!te "roljeva "re+a "ato.ene i= #% 1481.4,2 601<;7@* u ro,ovana "oveano+ ,oli&ino+ o!+ot!,i a,tivnih tvari u crijevu ,oje !e te-,o a"!or1iraju 1o. 1olo ,oje. ra lo.a% To u ro,uje i la a, vode u lu+en crijeva% I la a, vode u ro,uje i i la a, )aC i JlG% I"a, !e u ,olonu dio a"!or1ira i to vi-e )a C* ne.o vode* "a !e ti+e tu+a&i hi"ernatrije+ija% O1i&no o!+ot!,i "roljev u ro,uju u.lji,ohidrati i to naj&e-e di!aharidi ,oji ne 1udu ra .ra5eni u vi-e+ dijelu "ro1avno. !u!tava na +ono!aharide% Lije,ovi ,oji u ro,uju "roljev 7la,!ativi8 !u M.Jl i u.lji,ohidrati ,oji !e ne a"!or1iraju 7la,tulo a* !or1itol i +anitol8% 2% 47,07:2;4,2 601<;7@* o1i&no je u ro,ovan 1a,terija+a 7,olera* !al+onelo a* -i.elo a* %%%8* ali .a +o.u u ro,ovati i ne,e /u&ne ,i!eline* tu+ori* %%% (% 81.1023,2 601<;7@* u!lijed u1r ane +otori&,e a,tivno!ti ,od ,oje crijeva ne+aju vre+ena a do!tatnu a"!or"ciju $% 601<;7@ 951> /761.6-/7 +64106:2;7 - ,1<1/- * "ore+eaj ,oji o1i&no ide u ,o+1inaciji ! ne,i+ dru.i+% <ola i do ote/ane a+jene ,loridiG1i,ar1onati* te 1i,ar1onati o!taju u ,rvoto,u% @jedno !e odr/i i +jena natrijGvodi,* "a !e ,i!elina nor+alno lu&i% <ola i do "ore+eaja "H* tj% u "ravilu i do +eta1oli&,e al,alo e% Konstipacija je poremeaj u kojem pa#ijent ima manje od tri stoli#e na tjedan, uz uvjet da tako stanje traje nekoliko mjese#i. 7eka konstipa#ija s potpunom nemogunosti pranjenja #rijeva se naziva opstipacijom. Po!toje dva .lavna u ro,a na!tan,u ,on!ti"acije= #% u!"orena "o,retljivo!t de1elo. crijeva 2% "ore+eaji re3le,!a "ra/njenja de1elo. crijeva Ote/ani+ "rola!,o+ !tolice dola i do "oveane a"!or"cije vode i otvrdnua !tolice* "a !e "rola jovi-e ote/ava i !tvara !e circulus vitiosus% )a,u"ljanje+ !tolice !e !tvara +e.a,olon ,oji na ren.eno.ra+u i .leda ,ao auto+o1il!,a .u+a% Taj je dio ,olona neu"ora1ljiv* "a !e on re!ecira% )aj&e-i o1li, ,on!ti"acije je "!iho.ena ili ha1itualna ,on!ti"acija ia,o !e ona +o/e javiti i u!lijed ra nih +eta1oli&,ih 7hi"o,alije+ija i hi"er,alcije+ija8 i hor+on!,ih 7hi"otireo a8 "ore+eaja%
(F
de3inicija ,oju je dala SZO 7SHO8
Stranica F> od 82
11%. PATO&IZIOLOGIJA ILE'SA

'leus je prekid prolaska sadraja kroz #rijevo. Pato3i iolo-,i !e +o/e "odijeliti na= #% 87C+/23,2 2<7-4 a% o"!tru,cij!,i* u ro,ovan atvoreni+ crijevni+ lu+eno+ 1% !tran.ulacij!,i* u ro,ovan atvoreni+ crijevni+ lu+eno+ ! "ore+eaje+ cir,ulacije 7,ila8 2% A-/,:2;4,2 2<7-4 a% adina+i&,i ili "araliti&,i* u ro,ovan "retjerano+ !i+"ati&,o+ a,tivno!ti ili di!1alan!,o+ ele,trolita 7n"r% hi"o,alije+ija8 1% dina+i&,i ili !"a!ti&,i* vrlo rijeda,* a javlja !e u "or3iriji* trovanju te-,i+ +etali+a i ure+iji Pojavo+ ileu!a dola i do a!toja i na,u"ljanja crijevno. !adr/aja* -to u ro,uje "oveanje tla,a u lu+enu crijeva% :i!o, tla, u lu+enu !+anjuje a"!or"ciju i "oja&ava lu&enje !e,reta !lu nice* "a !e tla, jovi-e "oveava* a .u1i !e "oja&ano voda i ele,troliti% )a!tae dehdracija* hi"ovole+ija i ra vija !e ! jedne !trane cir,ulacij!,i* tj% hi"ovole+ij!,i -o,* -to dovodi i do a,utno. 1u1re/no. atajenja i "rerenalne a ote+ije% 9od !tran.ulacij!,o. ti"a ileu!a na!taje i ne,ro a% Mo/e na!tati 1a,terije+ija i "eritoniti!%
11). POREMEAJI METABOLI(IH &'N(CIJA JETRE

)ajva/nije 3un,cije jetre !u= #% +eta1oli a+ u.lji,ohidrata* o&ituje !e ne+o.uno!ti odla.anja 7od!tranjivanja8 .lu,o e i ,rvoto,a u .li,o.en u he"atociti+a ili ne+o.uno!ti ra .radnje .li,o.ena ,oja dovodi do nje.ovo. "retjerano. na,u"ljanja 2% +eta1oli a+ li"ida* o&ituje !e odla.anje+ +a!ti u jetru 7 +a!na de.eneracija jetre8* a na!taje i "ore+eaj +eta1oli +a ,ole!terola 7"ore+eaj !tvaranja i ra .radnje li"o"roteina8 (% !inte a i ra .radnja 1jelan&evina* a +i!li !e i na 1jelan&evine ,oje o!taju u jetri i !lu/e u ne,oj od njenih 3un,cija 7n"r% 3eritin8 i na one ,oje jetra lu&i u ,rvoto, 7n"r% al1u+ini8 i ,oje i+aju 3un,ciju van jetre% :a/ni "roteini ,oje lu&i jetra !u i 3a,tori .ru-avanja ,rvi $% +eta1oli a+ i deto,!i,acija ,!eno1ioti,a* hor+ona* 1iliru1ina i a+onija,a >% !tvaranje /u&i
11*. PATOGENEZA ;'TICE

'cterus ili +utica je simptom utila koje uzrokuje poviena kon#entra#ija %iliru%ina u plazmi. Javlja !e ,ao "o!ljedica !lijedeih "ore+eaja= #% "oveana "roi vodnja 1iliru1ina a% he+oli a 1% di!eritro"oe a 2% "ore+eaji "rijeno!a i ,onju.acije 1iliru1ina a% la,tacij!,a /utica 1% o-teenje he"atocita 7viru!no* to,!i&no8 c% dru.e 1ole!ti 7!indro+i8 (% "ore+eaji lu&enja 1iliru1ina a% intrahe"ati&ni "ore+eaji 1% intrahe"ati&,a ,ole!ta a 7to,!i&na* viru!na* lije,ovi* al,ohol* ,on.e!tija jetre* %%%8 c% <u1inGJohn!onov !indro+ d% 6otorov !indro+ $% e,!trahe"ati&ni "ore+eaji a% o"!tru,cija du,tu!a he"ati,u!a 1% o"!tru,cija du,tu!a ,oledo,u!a c% o"!tru,cija "a"ile :ateri
Stranica F? od 82
11+. VIR'SNI HEPATITIS

:iru!ni he"atiti! je 1ole!t u ro,ovana ra li&iti+ ti"ovi+a viru!a= A* 4* J* <* D i G% He"atiti! +o/e 1iti +,-./2 ili ,01/23/2% A+,.10 C76+.2.24 A C76+.2.24 B C76+.2.24 C C76+.2.24 D C76+.2.24 E C76+.2.24 G nu,lein!,a ,% 6)A <)A 6)A 6)A 6)A !erolo-,a I.M antiGHA H1!A. antiGHJ: antiGH<: antiGHD: a dia.no!ti,a "reno-enje 3e,oGoralno ,rv ,rv i.la voda ] e"ide+ija <A )D )D )D <A ] ,ronicitet )D <A <A <A )D <A ,arcino+ j% )D <A <A <A )D ] A,utni viru!ni he"atiti! je 1olja varijanta* jer .a o1i&no or.ani a+ !vlada% Ovi!no o ti"u 7vidi ta1licu8 a,utna 3or+a "rela i u ,roni&nu* a ,roni&na !e +o/e a,uti irati* a i "rijei u trajno !tanje ,oje ne,ad +o/e avr-iti ! ,arcino+o+ jetre% H76+.2.24 A je 01ole!t "rljavih ru,u2 i od nje o1i&no o1oljevaju djeca% )e+a ,roni&ni o1li,* a ,ad !e "re1oli* ra vija !e i+unolo-,a a-tita ,oja traje do/ivotno% Mo.ue je cije"ljenje* ali 1o. 1eni.no!ti !e ne "rovodi% H76+.2.24 B je 1ole!t ,oja !e "rije najvi-e "reno!ila tran!3u ija+a* a od,ad !e ,ontroliraju "red!tavlja 1ole!t ,oja !e "reno!i ,rvlju ,od intraven!,ih nar,o+ana i !e,!ualni+ dodiro+% )e,ad "rije5e u ,roni&ni o1li,* "a ne,ad i u ,licono-tvo% Jje"ljenje je "o/eljno* "a !e donedavno "rovodilo "ocije"ljivanje +edicin!,o. o!o1lja* a odnedavno cijelo. "u&an!tva% Potre1no !e docje"ljivati !va,ih 8 .odina* a na,on "re1oljeno. he"atiti!a je ot"orno!t do/ivotna% )e,ad ni ne 1ude a,utno. o1li,a icterus sine ictero* "a je 1o. to.a ova 1ole!t "o!e1no o"a!na% Tre1a u rti u o1 ir da je he"atiti! 4 #'' "uta in3e,tivniji viru! od HI: viru!a% H76+.2.24 C je o"a!nija 1ole!t od he"atiti!a 4 "o to+e -to ne "o!toji cje"ivo* a o1i&no !e javlja ,ao ,roni&ni o1li,% Preno!i !e ,rvlju i naj&e-a je ,od intraven!,ih nar,o+ana% H76+.2.24 D je 1ole!t ,oja !e javlja i!,lju&ivo ! he"atiti!o+ 4* jer !e !lu/i dijelo+ .eno+a he"atiti!a 4* "a u!tvari "red!tavlja ,o+"li,aciju i!to.% H76+.2.24 E je in3e,tivna 1ole!t ,oja !e "reno!i vodo+* a od nje.a o1oljeva "u&an!tvo ,oje /ivi u tro"!,i+ ,rajevi+a* do, je u Hrvat!,oj vrlo rijet,a 7"utniciT8% )e "rela i u ,roni&ni o1li,% H76+.2.24 G je jo- !la1o "o nat ti" he"atiti!a* nije "revi-e i!tra/en jer je rijeda,* "a "o!toje jo- +no.e !tvari ,oje tre1aju 1iti o1ja-njene% I+a !"o!o1no!t "rela!,a u ,roni&ni o1li,% 4udui da do !ad i+a ve toli,o ti"ova ,oli,o i+a* vjerojatno je da e ! vre+eno+ 1iti do,a ani i ne,i a ,oje !e nije nalo* "a je ova "odjela ve !ad ne"ot"una% :a/no je da !+o ovo+ "odjelo+ o1jedinili one .lavne ti"ove he"atiti!a ,oje !e javljaju u "u&an!tvu i od ,ojih !e +ora+o -tititi% O1lici he"atiti!a ,oji i+aju !"o!o1no!t "rela!,a u ,roni&ni o1li, !u o"a!ni 1o. to.a -to dovode do de.enerativno. o-teenja jetre i &e!to 7a,o !e ne i lije&e8 avr-avaju ! ciro o+ jetre% Po!toji i jo- .ora !tvar ,oja !e +o/e do.oditi "rije na!tan,a !a+e ciro e* a to je +ali.na alteracija u he"atalni ,arcino+% Po!e1na !e "o orno!t tre1a o1ratiti na he"atiti!e 4 i J* a +o/da vi-e na 4 jer je "rotiv nje.a +o.ue cije"ljenje% )a/alo!t je i vrlo ne.ativna !tvar 0"od+u,la2 "riroda ovih 1ole!ti ,oje !e +o.u "rovla&iti ,ao ne,e 1eni.ne i trajati .odina+a "rije ot,rivanja% )e tre1a a1oraviti da !e ot,rivaju i daju !i+"to+e !a+o u a,utnoj 3a i 7icteru!* %%%8% :rlo je va/no i "reventivno te!tiranje 7.odi-nje8 na anti.ene ,od dravih !e,!ualno a,tivnih o!o1a i ,od o!o1a ,oje i+aju doticaj ! ,rvi 7+edicin!,o o!o1lje8 ia,o !u cije"ljene* a jo- "rije a,o to ni!u% Pe!to ajedno ! he"atiti!o+ !e na "renijeti i HI:* jer* ,ao -to !+o re,li* naj&e-e !e "reno!i unutar "o"ulacije intraven!,ih nar,o+ana ili "ro+i!,uitetnih !e,!ualno a,tivnih o!o1a* "a "reno!itelji &e!to 0"o,u"e2 o1je i -ire ih dalje% Z1o. to.a !e u 9lini&,oj in3e,tivnoj 1olnici 0<r% Fran Mihaljevi2 i!tovre+eno u eta ,rv a te!tiranje te!tira na nati.ene he"atiti!a 4 i na antiGHI: anti.en* a te!tiranje !e vr-i 1e!"latno%
ne"ot"una 6)A* a nje.ov ra!t je "otre1na <)A he"atiti!a 4
Stranica FF od 82
11.. POREMEAJI L'ENJA ;'I I ENTEROHEPATI(E CIR('LACIJE ;'NIH SOLI

Kolesta om nazivamo poremeaj luenja ili zastoj ui uz povienje uni" sastojaka u plazmi. 9ole!ta a +o/e 1iti= #% intrahe"ati&na* "re!tana, lu&enja /u&nih !a!toja,a i he"atocita i a!toj u "rotjecanju ,ro intrahe"ati&ne /u&ne vodove a% "ore+eaji u he"atocitu 1% "ore+eaji +e+1rane /u&no. ,analia c% "ore+eaji u ,analii+a ili vei+ intrahe"atalni+ /u&ni+ "utevi+a 2% e,!trahe"ati&na* a!toj tije,a /u&i ,ro e,!trahe"ati&ne /u&ne "uteve 7ductu! he"aticu!* cQ!ticu!8 i "a"ilu :ateri* na!taje u!lijed o"!tru,cije otjecanja /u&i u e,!trahe"ati&,o+ /u&no+ !u!tavu ,anala% O"!tru,ciju naj&e-e u ro,uju /u&ni ,a+enci* a ona +o/e 1iti u ro,ovana i dru.i+ !tvari+a 7n"r% atre ija ili hi"o"la ija /u&nih vodova8* u"alni "roce!i ili tu+or!,e +a!e% Tera"ija e,!trahe"ati&,ih ,ole!ta a je naj&e-e ,irur-,a* "a je "otre1no 1iti !i.uran o ,ojoj !e ,ole!ta i radi* jer o"erativni ahvat +o/e "o.or-ati interhe"ati&,u ,ole!ta u% P10787D+;2 7/.701C76+.23,7 :20,-<+:2;7 B-3/2C 41<2% Dnterohe"ati&na cir,ulacija je va/na u "roce!i+a a"!or"cije hranjivih tvari i crijeva* "a !va,i nje+ "ore+eaj i+a veli,e "ato3i iolo-,e "o!ljedice% Pore+eaj !e +o/e do.oditi na vi-e ra ina= #% "ore+eaj u !inte i /u&nih !oli 2% "re,id enterohe"ati&ne cir,ulacije (% ,onta+inacija enterohe"ati&ne cir,ulacije 1a,terija+a $% o"!tru,cija enterohe"ati&ne cir,ulacije ,oja i a iva !indro+ ,ole!ta e
11/. 'TJECAJ POREMEAJA JETRENE &'N(CIJE NA DR'GE ORGANS(E S'STAVE

4udui da je jetra or.an ,oja je du1o,o u+ije-ana u !,oro !ve tjele!ne "roce!e* njen "ore+eaj e !e o&itovati na .otovo !ve or.an!,e !u!tave= B2@3+/2 4-4.+@% )ajva/niji "ore+eaj J)SGa ,oji na!taje u!lijed "ore+eaja 3un,cije jetre je he"ati&na ence3alo"atija 7 he"ati&na ,o+a !+rt8% 4ole!t !e javlja 1o. ne+o.uno!ti deto,!i,acije* "a ne,e to,!i&ne tvari ne!+etano ula e u ,rvoto,* ta+o !e na.o+ilavaju i u ro,uju o-teenje +o .a% )e na !e ,oja je to tvar* ali !e !u+nja na a+onija,* +er,a"tani i +a!ne ,i!eline 7+o/da i ne,e a+ino,i!eline8% Pore+eaju "ridono!e hi"o,!ija* hi"o.li,e+ija i ele,trolitne "ro+jene* te "ore+eaji acido1a ne ravnote/e% 5-50792% 6a vija !e he"atorenalni !indro+% To je o1li, atajenja ! o1ilje/ji+a "rerenalno. atajenja 1u1re.a% O&ituje !e !+anjenje+ "roto,a ,rvi ,ro 1u1re.* !+anjenje+ .lo+erularne 3iltracije* na,u"ljanje+ !oli* a ote+ijo+ i oli.urijo+% Za ra li,u od o!talih "rerenalnih atajenja 1u1re.a* he"ati&i o1li, ne+a !+anjen +inutni volu+en !rca 7"ovean je8 u !+anjen "ri3erni ot"or i arterij!,i tla,% @ ro, va o,on!tri,cije nije "ot"uno o1ja-njen% ,0@% Glavni "ore+eaji u ,rvi !u !+anjena +o.uno!t .ru-avanja ,rvi 1o. nedo!tat,a 3a,tora .ru-avanja ,rvi% :a/no je u eti u o1 ir i o!o1e ! ,ole!ta o+* jer i+aju +ala"!or"ciju li"ida* "a ti+e i vita+ina to"ljivih u +a!ti+a 7A* <* D* 98% )ajva/niji je @2.+82/ 1e &ije a"!or"cije NEMA ni A+,.10+ 9>0-?+@+/;+ II* :* :II i IL% 7/=1,02/2 4-4.+@% o C261>1/+=29+8 2 610787D+;2 87.+51<298+ +/=01>7/+ 2 74.01>7/+ o 610787D+;2 87.+51<298+ 4.7012=+ ,107 /+=5-507B/7 B<2;79=7 o 610787D+;2 A-/,:2;7 C261A297 o 610787D+;2 87.+51<298+ C1081/+ ?.2./;+37 o 610787D+;2 87.+51<298+ 2/9-<2/+* ><-,+>1/+ 2 ><-,197 Stranica F8 od 82
SASTOJCI (RVI ' NORMALI (OD ODRASLIH

(ATIONI natrij 7++olLG#8 ,alij 7++olLG#8 ,alcijO 7++olLG#8 +a.ne ij 7++olLG#8 vodi, 7"H8 ,loridi 7++olLG#8 1i,ar1onati 7++olLG#8 la,tati 7++olLG#8 !ul3ati 7++olLG#8 3o!3atiOO 7++olLG#8 ,i!i, 7,Pa8 u.lji&ni dio,!id 7,Pa8 al1u+ini 7.LG#8 u,u"ni .lo1ulini 7.LG#8 tran!3erin 7+.LG#8 ha"to.lo1in 7+.LG#8 he+o"e,!in 7+.LG#8 cerulo"la +in 7+.LG#8 3eritin 7.LG#8 U UPNO I>L)1J ,ole!terol 7++olLG#8 .lu,o a 7++olLG#8 du-i, ureje 7++olLG#8 +o,rana ,i!elina 7+olLG#8 ,reatinin 7+olLG#8 /elje o 7+olLG#8 eritrociti 71roj u L8 he+ato,rit 7R8
M@E9A6JI ;D)D M@E9A6JI ;D)D
ANIONI
PLINOVI 7u arterij!,oj ,rvi8
BJELANEVINE
NEBJELANEVINE
#(>G#$> (%>G>%' #%#G#%2> '%F>G#%' F%(>GF%$> N>G#'F 22G2? #%'G#%8 '%> #%' N%(G#$%F $%8G>%N ($G>' 22G$' 2>'' (''G2'>' >''G#''' 2>'G$>' #>G('' 6()&( (%?G?%> (%NG?%# 2%#G8%2 2$$G>'? ?2G#2$ N%'G2?%N $%(G>%N#'#2 (%>G>%>#'#2 (NG>> (?G$8 #(NG#?( #2'G#>' $%8G#'%8#'N F' #'G2' #G#' >'GF' 'G( 'G# #>'G(>'#'N
(RVNE STANICE
M@E9A6JI he+o.lo1in 7.LG#8 ;D)D leu,ociti 71roj u L8 TGSTA)IJD li+3ociti 7R li+3ocita8 4GSTA)IJD +onociti 7R leu,ocita8 neutro3ili "oli+or3onu,leari eo ino3ili 7R leu,ocita8 1a o3ili tro+1ociti 71roj u L8
OO
@,u"ni Ja2C u "la +i i no!i 2%#2G2%?2 ++olLG# @,u"an neor.an!,i 3o!3or i no!i '%8#G#%$> ++olLG#
Stranica FN od 82
ISPITNA PITANJA
#% 2% (% $% >% ?% F% 8% N% #'% ##% #2% #(% #$% #>% #?% #F% #8% #N% 2'% 4ole!tGo"i &i+1enici* ra voj i i!hod Pore+eaji 3un,cije ho+eo!tat!,ih +ehani a+a )a&ela "rocjene 3un,cij!,ih !u!tava 6ea,tivno!t i ,on!titucija* ada"tacija )a!lje5e* o,oli- i "atolo-,i "roce! Dtiolo-,i &i+1enici i "ato.enet!,i +ehani +i Pore+eaji <)A Pore+eaji "o"rav,a <)A Pore+eaji 1roja ,ro+o!o+a Pore+eaji .ra5e ,ro+o!o+a Pore+eaji .enet!,e e,!"re!ije Pore+eaji tran!,ri"cije i tran!lacije )a!ljedne en i+o"atije* "ore+eaji tran!"ortnih* !tru,turnih i race"tor!,ih 1jelan&evina Pore+eaji 3un,cije !tani&ne +e+1rane i "ojedinih or.anela 6ea,cija na o ljedu i "ato.ene a !+rti !tanice Pore+eaji ener.ij!,o. +eta1oli +a Hi"o,!ije i cijano e Po!ljedice hi"o,!ije* ,o+"en acij!,i +ehani +i <i!en i+!,e hi"oener.o e Su"!tratne hi"oener.o e #NG2# >G? #'G## FGN #?G#F ##G#? 2FG2N 2NG(# (8G$# $2G$$ $$G$F $FG>( >$G?# ?FG8' 8'G8N N(GN$ N$G#'( #''G#'# #'(G#'> #'>G#'N ##(G#22 ##$G#2' #2'G#22 #2(G#28 #28G#(2 #(2G#($ #($G#(? #(?G#(N #$FG#>$ #>$G#?F #8(G#N( #N$G#N> #N$G#N> #N>G2'' 2''G2#2 228G2(? 228G2(? 228G2(?
2#% Pore+eaji +eta1oli +a u.lji,ohidrata 22% Hi"er.li,e+ije* "ato3i ilo.ija -eerne 1ole!ti 2(% Hi"o.li,e+ije 2$% Pore+eaji +eta1oli +a li"ida 2>% Atero!,lero aGetio"ato.ene a i "o!ljedice 2?% Pato3i iolo.ija "othranjeno!ti i "retilo!ti 2F% 28% 2N% ('% (#% (2% ((% ($% (>% (?% (F% (8% Pore+eaji +eta1oli +a 1jelan&evina 6a voj i "o!ljedice +anj,a 1jelan&evina Pore+eaj "ro+eta !"eci3i&nih +eta1oli&,ih tvari Hi"ovita+ino e Pore+eaji volu+ena i o!+olalno!ti i van!tani&ne te,uine Pore+eaji "ro+eta te,uine ,ro ,a"ilarnu +e+1ranu Meta1oli a+ na!tan,a ede+a "ri "ore+eaji+a "ojedinih 3un,cij!,ih !u!tava Pore+eaj "ro+eta ,alija Pore+eaj "ro+eta ,alcija i 3o!3ora Pato3i iolo.ija "ore+eaja acido1a ne ravnote/e 6e!"iracij!,a acido a i al,alo a Meta1oli&,a acido a i al,alo a
Stranica 8' od 82
(N% $'% $#% $2% $(% $$% $>% $?% $F% $8% $N% >'% >#% >2% >(% >$%
Pore+eaji re.ulacije endorino. !u!tava Dndo,rino"atije 1o. "ore+eaja lu&enja hor+ona i "ore+eaji ciljno. t,iva Pore+eaji 3un,cije hi"o3i e Pore+eaji 3un,cije -titnja&e Pore+eaji 3un,cije ,ore nad1u1re/ne /lije de Pore+eaji 3un,cije "aratiroidnih /lije da Pato3i iolo-,a ulo.a 1io.enih a+ina* "la +a,inin!,o. !u!tava i ,o+"le+enta Pato3i iolo-,i na&aj "ro!ta.landina i leu,otriena Pi+1enici ra!ta i cito,ini Pato3i iolo-,i na&aj !lo1odnih ,i!i,ovih radi,ala i du-i&no. +ono,!ida Pore+eaji neurove.etativne re.ulacije @ roci na!tan,a o!jeta 1oli :r!te 1oli Pore+eaji ter+ore.ulacije Hi"oter+ija :r!te i "ato.ene a vruica
2$NG2>' 2$(G2$N 2>#G2>$ 2>$G2>N 2>NG2?$ 2?>G2?? 2F(G28# 28#G28( 28FG2N$ ('(G('F ('NG(2# (2$G(2F (2FG((# (((G(($ ((NG($# ((>G((N (?NG(F2 (?#G(?N (>(G(>N (8FG$'2 (8FG$'2 $'2G$'( $#?G$2' $2#G$2> $2> $(2G$(( $($G$(8 $(8G$(N $??G$FF $F'G$FF $FNG$8'] $N(G>'? >''G>'# >'?G>#( >#$G>#F >#FG>2# >2#G>2( >2FG>(( >$NG>>( Acta Acta
>>% I+unolo-,a "reo!jetljivo!t >?% Autoi+uno!t >F% Priro5ena i !te&ena i+unonedo!tatno!t >8% Pato3i iolo.ija a,utne u"ale >N% 9e+ij!,i "o!rednici a,utne u"ale ?'% 9roni&na u"ala ?#% :r!te i "ato.ene a -o,a ?2% Pato3i iolo-,i tije, -o,a ?(% Pore+eaj "ojedinih or.an!,ih !u!tava u -o,u ?$% Stu"njevi i etio"ato.ene a "ore+eaja !vije!ti ?>% 9o+e i vr!te ,o+e ??% Sin,o"a ?F% 9arcino.ene aG,e+ij!,a* 3i i,alna i 1iolo-,a ?8% On,o.eni i antion,o.eni ?N% Pato.ene a loudne "reo1ra 1e F'% F#% F2% F(% F$% F>% F?% FF% F8% FN% Mehani&,e o ljede i rea,cija or.ani +a na o ljedu Pato3i iolo.ija o"!e/no. na.nje&enja t,iva i e,!"lo ivnih trau+a To"lotne o ljede i o ljede ele,tri&no+ !trujo+ Pato3i iolo-,i u&inci ultra,rat,ih valova i o"ti&,o. ra&enja Pato3i iolo.ija u&inci ioni acij!,o. ra&enja A,utna i ,roni&na radijacij!,a 1ole!t 9!eno1iotici i or.ani a+ In3e,cijaGhe+atolo-,e i +eta1oli&,e "ro+jene ,ao rea,cija or.ani +a Fo,alo e Mi,ro1ijalni endo,arditi! Stranica 8# od 82
8'% Pore+eaji .ra5e i 3un,cioniranja ,ola.ena 8#% Meta1oli&,i "ore+eaji ,o-tano. !u!tava 82% 8(% 8$% 8>% 8?% 8F% 88% 8N% N'% N#% N2% N(% N$% N>% N?% NF% N8% NN% #''% #'#% #'2% #'(% Ane+ijeGetio"ato.ene a i "o!ljedice Pore+eaji u !tvaranju i !a rijevanju eritrocita Pore+eaji !inte e i .ra5e he+o.lo1ina He+oliti&,e i "o!the+ora.ij!,e ane+ije Pore+eaji 1roja i 3un,cije leu,ocita S,lono!t ,rvarenju Pore+eaji 1roja i 3un,cije tro+1ocita Pore+eaji "la +at!,ih &i+1eni,a .ru-avanja S,lono!t .ru-avanjuGtro+1o a i tro+1oe+1olija Pore+eaji "unjenja !rca i 3un,cije !r&anih ali!ta,a Pore+eaji !tvaranja i -irenja i+"ul!a u !rcu I!he+i&,a o-teenja +io,arda i "o!ljedice O"tereenje !rca* dina+i,a i "o!ljedice hi"ertro3ije Pato.ene a in!u3icijencije !rca* ,o+"en acija!,i +ehani +i 6a voj i "o!ljedica de,o+"en acije !rca Pato3i iolo.ija arterij!,e hi"erten ije Pato3i iolo.ija arterij!,e hi"oten ije Pato.ene a re!"iracij!,e in!u3icijencije Pore+eaji ventilacije alveola Pore+eaji ventilcij!,oG"er3u ij!,o. odno!a Pore+eaji di3u ije "linova u "lui+a Pore+eaji "ro+eta te,uine i cir,ulacije u "lui+a
>??G>?8 >?NG>F> >82G>8$ >8$G>8> >8>G>8F >8FG>N' >N'G>NF >N8 >N8G?'' ?''G?'2 ?'(G?'$ ?#NG?2> ?2>G?(( ?((G?$# ?$(G?$8 ?$NG?>2 ?>2G?>( ??(G??N ??NG?F' ?N?G?N8 ?8>G?N' ?N'G?N# ?N#G?N2 ?N2G?N? F2(GF2? F2?GF2N F'8GF2# F$'GF$# F$#GF$$ F$$GF$N F$NGF>' F>'GF>( F>>GF>? F?'GF?> F?>GF?F ne+a F?FGFF( FFNGF8>
#'$% Pato3i iolo.ija a,utne 1u1re/ne in!u3icijencije #'>% Pato3i iolo.ija ,roni&ne 1u1re/ne in!u3icijencije #'?% Pore+eaji 3un,cije .lo+erula i tu1ula #'F% #'8% #'N% ##'% ###% ##2% ##(% ##$% ##>% ##?% ##F% Pore+eaji 3un,cije /drijela i jednja,a Pore+eaji 3un,cije /eluca* ul,u!na 1ole!t Pore+eaji 3un,cije tan,o. crijeva* +ala"!or"cij!,i !indro+ Pore+eaji 3un,cije .u-tera&e Proljev i ,on!ti"acija Pato3i iolo.ija ileu!a Pore+eaji +eta1oli&,ih 3un,cija jetre Pato.ene a /utice :iru!ni he"atiti! Pore+eaji lu&enja /u&i i enterohe"ati&,e cir,ulacije /u&nih !oli @tjecaj "ore+eaja jetrene 3un,cije na dru.e or.an!,e !u!tave
Stranica 82 od 82

Knjiga Gamulin Patofiziologija

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Knjiga Gamulin Patofiziologija

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2.

izmijenjeno i dopunjeno izdanje Ponavljanje za ispit

Zagreb, 14. sijenja 2002.

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

1. BOLEST OPI IMBENICI, RAZVOJ I ISHOD

%. POREMEAJ &'N(CIJE HOMEOSTATS(IH MEHANIZAMA

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

). NAELA PROCJENE &'N(CIJS(IH S'STAVA

*. REA(TIVNOST I (ONSTIT'CIJA, ADAPTACIJA

+. NASLJE,E, O(OLI- I PATOLO-(I PROCES

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

.. ETIOLO-(I IMBENICI I PATOGENETS(I MEHANIZMI

0. POREMEAJI POPRAV(A DNA

1. POREMEAJI BROJA (ROMOSOMA

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

12. POREMEAJI GRA,E (ROMOSOMA

11. POREMEAJI GENS(E E(SPRESIJE

1%. POREMEAJI TRANS(RIPCIJE I TRANSLACIJE

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

1). NASLJEDNE ENZIMOPATIJE, POREMEAJI TRANSPORTNIH, STR'(T'RNIH I RECEPTORS(IH BJELANEVINA

1*. POREMEAJI &'N(CIJE STANINE MEMBRANE I POJEDINIH ORGANELA

1+. REA(CIJA NA OZLJED' I PATOGENEZA SMRTI STANICE

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

1.. POREMEAJI ENERGETS(OG METABOLIZMA

1/. HIPO(SIJE I CIJANOZE

10. POSLJEDICE HIPO(SIJE, (OMPENZACIJS(I MEHANIZMI

11. DISENZIMATS(E HIPOENERGOZE

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

%2. S'PSTRATNE HIPOENERGOZE

%1. POREMEAJI METABOLIZMA 'GLJI(OHIDRATA

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

%%. HIPERGLI(EMIJE, PATO&IZIOLOGIJA -EERNE BOLESTI

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

%*. POREMEAJI METABOLIZMA LIPIDA

%+. ATEROS(LEROZA3ETIOPATOGENEZA I POSLJEDICE

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

%.. PATO&IZIOLOGIJA POTHRANJENOSTI I PRETILOSTI

atheroma* lat% * .r&% B ,a-a

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

%/. POREMEAJI METABOLIZMA BJELANEVINA

%0. RAZVOJ I POSLJEDICE MANJ(A BJELANEVINA

%1. POREMEAJ PROMETA SPECI&INIH METABOLI(IH TVARI

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

)1. POREMEAJI VOL'MENA I OSMOLARNOSTI IZVANSTANINE TE('INE

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

)%. POREMEAJI PROMETA TE('INE (ROZ (APILARN' MEMBRAN'

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

)). MEHANIZMI NASTAN(A EDEMA PRI POREMEAJIMA POJEDINIH ORGANS(IH STR'(T'RA

)*. POREMEAJI PROMETA (ALIJA

SPB !inu!ni &vor

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

)+. POREMEAJI PROMETA (ALCIJA I &OS&ORA

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

).. PATO&IZIOLOGIJA POREMEAJA ACIDO3BAZNE RAVNOTE;E

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%

)/. RESPIRACIJS(A ACIDOZA I AL(ALOZA

)0. METABOLI(A ACIDOZA I AL(ALOZA

Mihovil Struji PATOFIZIOLOGIJA Ponavljanje a i!"it #$% !ije&nja 2''2%