BNEK ARALARA DOALGAZ UYGULAMALARI

Otomobillerin egzoz atklarndan yaanmaz hale gelen ehirler, katalitik konvertrlerle bir nebze
rahatlasa da daha temiz yakt araylar nedeniyle dnya doalgaza yneliyor. Avrupa Birlii (AB)
2020 yl hedefleri arasnda ulam sektrndeki yakt tketiminin yzde 23nn biyogaz, hidrojen ve
doalgaz gibi alternatif yaktlardan olumasn hedefliyor.

Doal gazn tatlarda
benzin ve motorine gre
dk emisyonlu bir
alternatif yakt olarak
yaygnlamas, zellikle son
senelerde dikkat
ekmektedir. Doal gazn
birok lkede zengin
kaynaklar olmas, dier
birok lkede ise boru
hatlar ile
yaygnlatrlmasna ramen
tatlarda yakt olarak
kullanlmas, dier
uygulamalarna gre biraz yava kalmtr. Son senelerde ise gerek doal gazn yaygnlamas, gerekse
ekonomik ve evresel faktrlerin tercihi, tatlarda doal gaz kullanmn bir alternatif yakt olarak
gndeme getirmitir.

Doal Gazn Fiziksel Ve Kimyasal zellikleri
Sktrlm Doal Gaz [CNG]; % 90-96 CH
4
(metan) gaz ve % 2.5 C
2
H
6
(etan)dan oluan bir gazdr.
Doal gaz saf halde renksiz ve kokusuzdur. Doal gazn sl deerinin benzin ve alkole gre yksek
olmas bir avantaj salamaktadr. Doal gaz benzine oranla daha yksek hava fazlalk katsays
deerlerinde tutuma olanana sahiptir. Bylece motorun fakir karmla altrlp, yakt ekonomisi
ve egzoz gazlar emisyonu asndan yarar salanmas da mmkn olmaktadr.
Stokiyometrik karm iindeki yaktn hacimsel orannn yksek oluu (benzin iin %1.65, metan iin
%9.47) nedeni ile, motorun birim hacimdeki stokiyometrik karmn sl deeri benzine gre %10
mertebesinde daha az olmaktadr. Ayrca laminer alev hznn da benzin-hava karmna gre dk
olmas, benzin motorlarnda, performans asndan olumsuz etkiler oluturmaktadr. Ancak doal
gazn motor performans zerindeki bu olumsuz etkisi, sahip olduu yksek oktan says avantaj
kullanlarak motorun sktrma orannn arttrlmas sonucunda giderilebilmektedir.

Benzin motorunun sktrma oran 8:1 ve benzin oktan says 90dr. Doal gaz motorunda ise
sktrma oran 12:1 ve yaktn oktan says ROS 130, MOS 105dir. Oktan says yaktn kalitesine
gre daha da az olabilmektedir. Yksek oktan says demek; vuruntunun ortadan kalkmas, daha uzun
buji mr, yalama yann mrnn artmas ve souk havalarda iyi alma demektir.

Doal gazn otto motorlarnda kullanm
Doal gaz benzin motorlarnda fazla bir deiiklik yaplmadan kullanlabilir. Benzin motorlar
istenildii zaman benzinle, istenildii zaman doal gazla altrlabilir. Doal gaz benzin
motorlarnda ok az miktarda kullanmamz mmkn olduu gibi, tek yakt olarak da kullanmamz
mmkndr. Her iki durumda da egzoz emisyonlarnda kirlilik azalmakta, zellikle karbonmonoksit
miktarnda nemli azalmalar olmaktadr. Motorda her iki yaktta otto evrimi ile alabilir. Elektrikli
ateleme sistemi aynen kullanlr. Doal gazn benzin motorlarnda kullanlmas halinde pilot yakt,
ateleme sistemi ile karmn atelenmesi durumu mevcut olduundan gerekmemektedir.

Bir benzin motoruna gaz/hava karbratrnn ilavesi ve ateleme sisteminin motora uygun olarak
yeniden dzenlenmesi ile motorun doal gaz motoru olarak kullanlabilmesi mmkndr. Bunlarn
dnda doal gazn depolanmas ve depodan motora sevki iin gerekli basn reglatr, emniyet
supab gibi elemanlar ile sistemin donatlmas gerekmektedir.

Doal gaz sahip olduu yksek oktan says nedeni ile otto ilkesine gre alan motorlar iin uygun
bir yakttr. Ancak, benzine oranla birim ktlesinin sahip olduu enerji younluu daha fazla olduu
halde (benzin 43 MJ/kg, doal gaz 50-52 MJ/kg), stokiyometrik oranlarndaki karm enerji
younluu benzine oranla daha dktr. Bu nedenle ayn motordan alnacak g, doal gaz
kullanldnda dmektedir. Ayrca yanma hznn da dk olmas, sl verim asndan olumsuz
etkiler yaratmaktadr. Ancak doal gazn tutuma snrnn, fakir karmlara doru gidildike, benzine
oranla daha geni olmas sl verimin bu artlarda daha yksek olmasna neden olmaktadr.

Doal gazn Otto motorlarnda kullanm durumunda oluan egzoz gazlar emisyonu
Doal gaz hava kirlilii asndan avantajl bir yakttr. Yanmam HC emisyonu asndan doal gaz
ve benzin motorlar arasnda hava fazlalk katsaysnn 0.9 ile 1.4 arasnda deien deerleri iin
belirgin bir fark bulunmamaktadr. Ancak karmn daha da fakirletirilmesi durumunda doal gaz
avantajl olmaktadr. CO emisyonu asndan bir karlatrma yapldnda stokiyometrik ve fakir
karmlar iin doal gaz daha avantajl durumdadr. Ancak zengin karmlara doru gidildike benzin
motoruna benzer ekilde CO emisyonu art gstermektedir. NOx emisyonundaki genel eilim benzin
motorlarna benzer ekildedir. Ancak maksimum deer benzine gre biraz daha yksektir. Maksimum
momenti salayan ateleme avans deerindeki farkllktan dolay, hava fazlalk katsaysnn 1.3
deerinin altnda, doal gazn NOx emisyonlar benzine gre daha az bir deerde kalmaktadr.

Doal gaz yaktnn tatlarda depolanma ekilleri
Doal gazn tatlarda depolanmas ekonomik ve teknolojik ynden problemler dourmaktadr. nk
ister gaz olarak, ister sv olarak depolansn, doal gaz yksek basn altnda depolanmaktadr. Bu da,
bir yandan depo arlnn artmasna, dier yandan emniyet asndan baz problemlere yol
amaktadr.
Doal gaz, yksek basn ile sktrlm gaz formunda (CNG) veya sv formda (LNG) depolanabilir.
Doal gaz kullanm durumunda yakt tank olduka geni ve ardr; fakat geni tatlarn kullanlmas
ile bu fazla nem tekil etmemektedir.

KAYNAKLAR
ROSEN,J., Running on Methane.
DEMR, A.,Doalgaz, Konvoy Dergisi - Sylei
OCONNOR, L., Clearing the Air with Natural Gas Engines.
ERGENEMAN, M., SORUBAY, C., Doal Gazn ten Yanmal Motorlarda Kullanm.
ZAKTA, T., Doal Gaz ve Benzin Motorlar Egzoz Emisyonlar.
ALBA, K., OLAK, S., Doal Gazn Tek Silindirli, ten Yanmal Bir Motorda
Kullanlabilme Olanann G, Dndrme Momenti ve zgl Yakt Tketimi Ynnden
Aratrmas.
BAYHAN, M., Motorlu Tatlarda Yakt Olarak Doal Gazn Kullanlmasyla Egzoz
Emisyonlarnn Azaltlmas.
ZAKTA, T., ARSLAN, E., ERGENEMAN, M., GKTAN, A., SORUBAY, C., Doal Gaz
Motorlar ve Otobslerde Doal Gaz Kullanm.