Professional Documents
Culture Documents
CÖNG NGHÏ
CAO SU
THIÏN NHIÏN
TAÙC GIAÛG IÖÕ BAÛN QUYEÀN
NGUYÏN HÛU TRÑ
CÖNG NGHÏ
CAO SU
THIÏN NHIÏN
(BAN IN LÊN THÛ BA CO SÛA CHÛA, BÖ SUNG)
Nhûng bûúc ti ïn dai cua kho a hoc ngay nay àa àem àïn
cho con ngûúi vö sö nhûng tiï n nghi ca vï vêt chêt lên tinh
thên. Nh ûng thanh qua nay nöi tiïp nhûng thanh qua kia ,
nhûng vûúng mùc nay gúi mú ch o nhûng khai niïm múi
kh ac, nhûng san phêm cua ngay höm qua àa ngêm chûa
trong no möt hûa hen ngay mai se co möt san ph êm ûu vi ït
hún...
Co nhûng loai san phêm ma chó möt hai thêp niï n ta àa
thêy no bõ tha y thï hoan toan. Ng ay nay rêt nhi ïu nguyï n
vêt liïu múi ra àúi nh ùm phuc vu tiï u dung, nh û cac loai
nhûa töng húp tû pho san cua dêu hoa, cac loai nhûa kït
húp cellulose nh û composite... nhûng möt nguyï n vêt liïu
truy ïn thöng co gên ha i thï ky na y la cao su thiï n nhiï n vên
gi û àû úc thï manh cua no. Va san ph êm cao su cua
KYMDAN, Viït Nam, khöng nhûng àa tön tai vûng vang suöt
nûa thï ky na y ma con tûng bûúc khùng àõnh möt san ph êm
cao su ûu vi ït trï n thõ trû úng thï gi úi ca vï mùt ch êt lûúng
lên mêu ma.
Co thï noi co àûúc kït qua ngay höm nay la do sû àêu tû
möt hï thöng kiï n thûc chuyïn mön vûng chùc va têm nhòn
àung àùn trong möi tûúng qua n cua sû ph at tri ïn cac loai
nguyï n vêt liïu múi vúi CAO SU THIÏ N NHIÏ N cua lúp lúp
ngû úi nöi tiïp nhau trong cöng ty KYMDAN trai qua nùm
thêp niïn cua thï ky hai mûú i nay. Ngo ai sû truy ïn ba
nhûng ki ïn thûc chuyï n mön cên thi ït ch o têp thï an h chõ
em cöng tac tai Cöng ty KYMDAN, Ban
ÑAÏI CÖÔNG
A. LÒCH
SÖ Û
I. Lõch sû pha t hi ïn cê y ca o su:
Ngû úiÊu chê u àêu tiï n bi ït àïn ca o su co le la
Christophe Colom b(1). The o nh a vi ït sû Antoni o de Herrer a
thu êt lai, trong hanh tròn h th am hi ïm san g chê u My lên
thû ha i (2 ), öng Christoph e Colom b co bi ït túi möt tro chú i
cua dê n àõ a phûúng
1. Ngûú i tòm ra Chêu My àêu tiïn. Thûc hiïn àûúc 4 chuyïn tham hiïm chêu My tû nùm
1492 àï n 1504.
2. Tû nùm 1493 àï n 1496.
1. Sau khi tòm àûúc àêt mú i chêu My, luc bêy giú ngûú i ta tûúng la àêt Ên Àö va dên àõa
phûúng la dên Ên Àö.
8 CAO SU THIÏN NHIÏN
ngûúi Viït Nam la “cao su”, Anh la “caotchouc” (1 ), Nga la
“Kayryk” , Àûc la “Kautchuk” , Y la “caucciu” , Tê y Ba n Nh a
la “caucho” , Bungar i la “Kayryk” , Ruman i la “caoutchouc” .
Theo dê n töc Maina , Ca a co nghô a la cêy , gö va o-ch u co
nghô a la kh oc, ch ay ra ha y ch ay nû úc mùt; do ào y nghô a
nguyï n thuy ch û ca o su co nghô a la nû úc mùt cua cêy.
Qu a nh ûng bao cao kh ac cua La Condamine , ngû úi ta
thêy co ti n tûc qua n hï túi ky sû Fresnea u tai Guayan e
(Na m My), gùp gú nha u vao nù m 1743. Fr ançoi s Fresnea u
co nh ûng ban mö ta tûúng tên vï cê y ca o su va ch o bi ït
khön g ng ûng tòm nh ûng núi sin h trû úng cê y ca o su ,
nghiï n cûu cach chi ït rut ca o su , va chñn h ön g la ngû úi
àêu tiï n àï nghõ sû dung nguyï n liïu nay.
Vao nùm 1762, cê y ma ön g Fresnea u àï cêp túi, la cê y
“Hevea guianensis” . Nh ûng nù m sa u ào, ngû úi ta nhan h
ch ong nh ên thêy cê y ch o ra ca o su khön g chó sin h trû úng ú
chê u My, con co ca ú chêu Ph i cung nh û chê u A. Nh û ú
nha n àï “Flor a Indica” , Roxburg h àa ch o bi ït dê n àõ a
phûún g mi ïn Àön g A àa bi ït túi gi a trõ cua ca o su tû lêu :
ca o su trñc h lêy tû möt cê y ca o su co tïn la “Ficu s
elastica”, àû úc sû dung lam àu öc va vêt dung khön g thêm
nû úc.
Tñnh àïn nay , cê y ch ûa m u ca o su co rêt nhi ïu loai,
moc rai rac kh ùp qu a àêt, nh êt la ú vung nhi ït àúi. Co cê y
thu öc gi öng to lún nh û cê y Heve a brasiliensi s ha y gi öng
Ficus , co cê y thu öc loai dê y leo (nh û gi öng Landolphia) , co
cê y thu öc gi öng co, v.v.... ta se àï cêp ti ïp theo . Co thï noi
têt ca nh ûng gi öng , loai cê y ca o su àï u thûc sû khöng thï
khai thac theo löi cöng nghiïp àûúc nhûn g loai cê y àû úc
ch on àï can h tac àai qu i mö la cê y thu öc lo ai Heve a
brasiliensis , ch o hêu hït töng lû úng ca o su thiïn nhiï n
trï n thõ trû úng thï gi úi.
1. Chû “Rubber” (Anh, My) ma ta dõch la cao su chó phö biïn sau nùm 1770, Priestly phat
hiïn cao su têy xoa àûúc vï t but chò, nhû la göm têy.
II. Tiïn bö khoa hoc va cöng nghiïp cao su trïn thï giúi:
Sa u kh i nghiï n cûu vï lõch sû ca o su , kh o ma tach kho a
hoc kh oi cön g nghi ïp ha y ky ngh ï ca o su àû úc. Th êt th ï,
àa tû lêu, ca o su chû a ph ai la àöi tûúng kh ao cûu thu ên
tuy va vö tû. Àa sö nh a kh ao cûu àïu xoa y hû úng chuyï n
nghiï n cûu cac ûng dung múi cua ca o su , do vêy ti ïn tri ïn
vï kho a hoc ca o su thû úng lên lön vúi ti ïn tri ïn vï ky
thu êt.
Late x ma dê n chê u My bi ït túi cön g dung , luc bêy gi ú
khöng th ï xu êt kh êu, chuyï n ch ú ra ngo ai àû úc. Ào la ch êt
long trùng àuc nh û sûa; àï tû nhiï n se lïn me n va àön g
àùc, ú dang nay no la ca o su khö . Nhûn g bêy gi ú, ca o su
dang àùc nay khön g thï dung àû úc vao vi ïc gò, khön g xû
ly àû úc, khön g thï tao ra àû úc hòn h dang cua vêt dung
mon g mu ön.
Ph ong the o phûún g ph ap cua cac àõ a phûún g chê u My,
sû dung late x tûúi . Trû úc hït, ngû úi ta tòm möt ch êt long
co kha nùn g hoa tan ca o su kh ö thanh möt dun g dõch long
va ch êt long nay co thï böc hú i àû úc, tra tñn h ch êt nguyï n
thuy cua ca o su trú lai (ch êt hoa tan nay àû úc goi la dun g
möi) . Nh û th ï, ap dung the o cach nay, se ch ï bi ïn àû úc
thanh vêt dung ca o su tr ang ph ït, nh ung . Nhûn g ti ïn bö
nay hêu nh û khön g àang kï, ph ai àúi sa u gên möt th ï ky,
nh ú ha i cu öc ph at min h qua n tr ong la ph at min h “nghi ïn
ha y can hoa deo ca o su ” va “lû u hoa ca o su”.
Vên àï hoa tan ca o su àû úc àõn h vao nù m 1761 (17 nùm ,
sau khi öng La Condamine trú vï) nhú hai nha hoa hoc
Ph ap la Herissan t va Macquer , vúi dun g mö i la ethe r va
tin h dêu thöng (essenc e de terebenthine) . Nhûng , mùc du
Samue l Pea l àû a ra sang ch ï nù m 1791, vi ïc ch ï bi ïn ra ao
mû a múi àû úc xe m la manh chó vao sau nù m 1823, nù m
ma Macintos h sû dung naphtha
nh û la möt dung möi.
1. Cao su lûu hoa tûc la cao su àa hoa húp vúi lûu huynh. Trong nganh, ngû úi ta con goi la
“cao su chñn”. Cho lûu huynh vao cao su söng, gia nhi ït, lam cho cao su trú nï n chñn,
tû trang thai deo (sau khi nhöi can) trú thanh trang thai bïn hún, co tñnh àan höi cao
hún. Nhû thï ta khöng nï n goi MBT la thuöc chñn vò möt hön húp cao su co MBT nhûng
khöng co lûu huynh khi nung nong lïn , no khöng bao giú chñn. Ta se àï cêp chi tiït nay
sau.
2. Hancock cung la ngûú i kham pha ra sû lûu hoa nhûng lai kham pha ra sau Goodyear.
Trong luc tòm ra qua trònh lûu hoa, öng khöng biï t Goodyear àa phat minh ra trûúc öng.
12 CAO SU THIÏN NHIÏN
manh me ng ay na y cung ph ai nh ú cac cu öc kh am ph a ti ïp
nöi
sa u cu öc kh am ph a ra sû lûu hoa ca o su , nh û kh am ph a
ch êt xuc ti ïn lûu hoa, ch êt ch öng lao hoa, ch êt àön tùn g
cû úng lûc ca o su, ph at min h cac phûún g ph ap ch ï bi ïn
ca o su v.v...
1. Bresil (Bra-xin) (Nam My) la möt nûúc san xuêt cao su rûng nhi ïu nhêt ú Nam M y; luc bêy giú
giöng cêy cao su rûng (moc ngêu nhiïn) ú àêy la giöng cêy töt nhêt trong cac loai.
2. Öng J. B. Louis Pierre la nha thûc vêt hoc Phap - ngû úi thanh lêp Thao Cêm viï n Sai Gon 1864-1865.
II. Sû tao thanh latex cua cêy cao su - chûc nùng sinh ly
- sin h töng húp ca o su
Nhi ïu thûc nghi ïm àa ch ûng min h late x va ca o su tron g
latex la do nguyï n sin h ch êt c ua tï bao late x ti ït ra. Nh û
vêy latex àû úc tao ra “t ai ch ö” tû nû úc va mu öi kho ang do
rï hêp th u, khön g ph ai tû quan g töng húp cua la nh û
nhi ïu tac gi a nghô.
Co nhi ïu gi a thuy ït àï cêp àïn ch ûc nùn g sin h ly cua
latex, nhûn g àïn na y chû a co möt gi a thuy ït nao àû úc th ûa
nh ên. Sû tha y àöi cua th anh ph ên late x khön g th ï nao
qua n sat hït àû úc, ch ûc nùng cua ch ung co thï kh ac
nhau tuy theo lo ai. Trong
nh ûng thuy ït àû a ra , co thuy ït ch o late x chó la ch êt ngo ai ti ït,
C. P H A ÂN L O ÏAI C A ÂY CAO SU
Tron g thiï n nhiï n co rêt nhi ïu cê y ca o su thu öc nhi ïu
loai thûc vêt kh ac nha u (chû a kï co loai cê y ch o ra ch êt
tûún g tû cao su nh û cê y gutta-perch a va balata) . Ch ung
thñc h húp vúi khñ hêu vung nhi ït àúi, àùc bi ït la mi ïn
Bùc Na m My, Br esil , Trun g My, chê u Ph i tû Maro c àïn
Madagasca , Sr i Lanka , mi ïn Na m Ên, Vi ït Nam , Lao va
Campuchia , Th ai Lan , Malaysi a va Indonesia.
Tron g sö nh ûng loai cê y ca o su , àùc bi ït loai àû úc ûa
chu öng nh êt la cê y Heve a brasiliensis , cun g cêp kho ang 95-
97 % ca o su thiï n nhiï n trï n thï gi úi.
Noi chung , cê y ca o su trï n th ï gi úi thu öc vao 5 ho thûc
vêt sau : Euphorbiac eae , Morac eae , Apocynac eae ,
Ascl epiadac eae va
Compos eae.
CAO SU THIÏN NHIÏN 17
I. Cêy cao su thu öc ho Euphorbiac eae:
Ho nay göm cac gi öng cê y chñn h la: Hevea , Manihot ,
Sapium va Euphorbia.
I.1. Hevea:
1. Cêy tröng höt: cho latex ñ t hún cêy thap va san xuêt muön hún, nhûng khi cao mu vo cêy
dï lanh vït thûúng hún.
CAO SU THIÏN NHIÏN 19
nh ên gh ep nùn g su êt thön g thû úng àat àû úc tû 1 tên àïn
1,5 tên
ca o su/hecta/nùm . Vi ïc sû dung c ac cê y gi öng múi co thï
tùn g nùng su êt vû út lï n trï n 2 tên ca o su khö/hect a/nù m.
Vi ïn Kh ao cûu Cao su Vi ït Na m ch o bi ït àa tra o àöi ky
thu êt vï gi öng cê y vúi nhi ïu Vi ïn Kh ao cûu Ca o su Qu öc
tï va àa nh êp àû úc nh ûng gi öng ma nùn g su êt ú vû ún thñ
nghi ïm cua Vi ïn àat àïn 3 tên/hect a/nù m(1).
Qu a nùn g su êt k ï trïn , ta thêy loai ca o su nay bo xa
nùn g su êt àat àû úc vúi nh ûng cê y ca o su kh ac (Ficus ,
Manihot , Puntomia, Guayul e ha y Kok-saghyz ) nùn g su êt
cua ch ung chó vao kho ang vai kg ca o su/hecta/nùm.
I.2. Manihot:
1. Möt cêy cao su (Hevea brasiliensis) co kñch thûúc lún àûúc xû ly thñch húp co thï chõu
àûúc trïn 20 lên cao mu trong mua thu hoach, cung cêp túi 10 lñ t latex ûng vúi 3kg cao
su khö.
1. Khöng phai cao su Caucho, chó dung àï chó riïng loai cao su ú Peru ma thöi.
1. Furfural: C5 H4 O2 con goi la furfuraldehyde, furfurol, furol, chï tao tû ngu cöc têm acid sul-
furic. Ào la chêt long khöng mau, m ui thúm, hoa nêu va phên g i ai khi tiïp xuc khöng khñ, tan
trong nûúc, rûúu (cön), benzene, ether. Söi ú 1620C, tó trong d = 1,16.
Vung vo àa cao
Vo àan g cao
H1 : Lêy mu ú cê y ca o
su
- Dung cu cua cön g nhê n cao mu: Dung cu cua cön g nhê n göm
co 1 co n da o àùc bi ït goi la da o cao mu dung àï rach cao
vo cêy; m öt cai gi o co nhi ïu ngù n ch ûa cac loai ca o su thû
ph êm thu lêy cung möt luc cao mu nh û mu dêy , mu ch en,
ca o su dñn h àêt, vo cê y (mu àêt); möt cai xö (th ung xach
tay ) bùng tön co dun g tñch tû 20 lñt àïn 50 lñt àï ch ûa late x
tû ch en hûng àö rot vao. Trong trû úng húp thêy cên nh û
trû úng húp late x bõ àön g àùc nhan h luc chû a thu lêy, cön g
nhê n cao mu cên àû úc sùm thï m möi ngû úi
möt bòn h dun g dõch ammonia c cêm
tay.
1. Sulfate àöng: CuSO4 . 5H2O, co tïn khac la Vitriol lam, couperose lam, Vitriol de Chypre.
Tinh thï mau lam võ chat, lam sùn va ùn da, tan trong nûúc (3 phên nûúc ú nhiï t àö
thûúng), tan trong glycerine, khöng tan trong cön. Sulfate àöng ngêm nûúc co mau lam,
dï khû nûúc búi nhi ït; cho sulfate khan vúi nûúc mau trùng. T ó trong vao khoang 2,28.
2. Vi ïn Nghiïn cûu Cao su Vi ït Nam cöng bö cho bi ït nhûng thñ nghi ïm vï chêt kñch hoat mu
va Vi ïn cung Trûúng Àai Hoc Töng Húp TP/Hö Chñ Minh húp tac, àa co kït qua kha
quan.
A. T H A Ø N
H P H A ÀN LATEX
Ngo ai hydrocarbo n ca o su ra, late x con ch ûa nhi ïu ch êt
cêu tao ba o gi ú cung co tron g moi tï bao söng . Ào la cac
protein , aci d beo, dên
xu êt cua aci d beo, sterol , glucid , het erosid , enzyme , mu öi kho ang.
thûc cua cac protei n nay thò chû a ro ho an toan, nhûn g ngû úi ta
bi ït àû úc ngo ai protei n ra con co lipoidi c va vai ch êt vö cú.
Seru m cung co ch ûa möt ph ên nh ûng ch êt húp thanh
thï giao trang , ch u yïu ào la protei n va phospholipi d va
möt ph ên la nhûng húp chêt thanh dung dõch thêt nhû:
muöi khoang, heterosi d vúi 1-methylinosito l ho ùc
quebrachito l va cac amino acid , amine , vúi tó lï th êp hún.
- Tó lï ph a bõ phê n tan ha y ham lûúng ca o su khö:
Tó lï ph a bõ phê n tan ha y tó lï ca o su tron g late x
thû úng àû úc goi la ham lûúng cao su khö (ma ú vai nû úc
thû úng goi la DR C )(1). Vi ïc bi ïu thõ “h am lûúng ca o su
khö ” khön g àû úc ro rang àêy àu vï cac trõ sö mu ön xac
àõn h va ngû úi ta ph ai thûa nh ên ham lûúng ca o su kh ö
(DRC ) la kh öi lûúng ch êt kh ö trong
100g late x àû úc àön g àùc hoa va xû ly tron g nh ûng ài ïu
ki ïn húp tiï u chu ên.
Tó lï cua cac ch êt cêu tao late x ph i ca o su vên con lên
lön hydrocarbo n ca o su , no tha y àöi t uy the o cach ch ï
tao. Ham lûúng tron g ca o su cua ch ung àû úc phê n tñc h
bùng phûúng ph ap AFNOR. Tron g ca o su tú xön g kh oi
thûún g mai ch ï tao tron g nh ûng ài ïu ki ïn cön g nghi ïp
thön g thû úng nh êt la vao kho ang 5% àïn 7%.
Nhi ïu kït qu a xac àõn h ham lûúng ca o su kh ö àa gi up
ch o ta co ki ïn th ûc töt vï gi úi han cua bi ïn thiï n va vï
cac yïu tö xac àõnh . Qu a hang ng an cu öc phê n tñc h cua
Vi ïn Kh ao cûu Ca o su Àön g Dûún g trû úc àê y ch o bi ït, ham
lûúng ca o su kh ö tron g la- te x cua cê y ca o su ti ït ra ca o
nh êt àat túi 53% va thêp nh êt la
18%, moi yïu tö anh hû úng túi nöng àö late x sa u kh i late x ch ay
ra kh oi cê y àûún g nhiï n khön g kï. Nh ûng nguyï n nhê n chñnh
1. Chû vi ït tùt cua Anh tû nhûng chû Dry Rubber Content co nghôa la Ham lûúng cao su
khö. Co ngû úi hiïu lêm DRC la Densite Reel du Caoutchouc nï n dõch la Tó trong thêt
cua cao su.
DRC (%)
45% Cê y tröng àû úc
10 nùm
40%
Cê y tröng àû úc
35%
8 nùm
Th a ùng
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ta cên lûu y túi cac tó lï lún nh êt cua cac ch êt cêu tao khöng
ph ai la ca o su ú ph ên vang . Búi vò vai ch êt n ao ào tron g
cac ch êt cêu tao nay tha m gi a tr ûc ti ïp ho ùc gi an ti ïp vao
tñn h ch êt cua cac dang ca o su thûún g mai (phosphoru s va
magnesiu m anh hû úng túi tñn h ön àõn h cua latex , húp
ch êt nitroge n anh hû úng túi àùc tñn h lûu hoa) , ta co th ï
nghô rùng ph ên vang , tûc lutoides la möt yïu tö cua sû
tha y àöi. Sû kh am ph a cac lutoide s àa tao nï n möt ti ïn bö
qua n trong ch o vi ïc nghiï n cûu sû àõn h võ cua nh ûng ch êt
ph i ca o su.
Ph ên vang thò khön g bïn lùm, va lai, kh i phú i ra khön g khñ,
ÀOAN ÀAM (%) TRO (%) CHI ÏT RUT CHI ÏT RUT (+)
VÚI NÛÚC VÚI ACETONE
1 0,04 0,06 0,5 2,2
2 - - - -
3 0,17 0,08 0,7 3,7
4 - - - -
5 0,44 0,10 1,7 6,1
6 - - - -
7 0,74 0,17 3,3 8,9
8 - - - -
9 1,46 0,38 12,0 12,9
Latex 0,30 0,10 1,5 4,5
kh úi
àêu
+ Nh ûng sö nay hú i ca o hú n nh ûng sö ú late x thû úng búi co tac
dung cua oleat e ammoniu m sû dung nh û ch êt ön àõn h latex.
1. Sû dung may ly têm thûúng hay may ly têm cöng nghi ïp (chûa àat túi may ly têm siï u töc)
àï cö àùc hoa latex, serum thai ra bao giú cung con lên möt lûúng cao su (lam cho
serum cung co mau trùng sûa).
CAO SU THIÏN NHIÏN 51
ài ïm lûu y nay bac bo gia thuy ït cua cac tac gia cho rùng
lutoide s chó co ch ûa ca o su gi û lai tñn h ch êt cú hoc, nhûn g
gi up ta hi ïu rùng tron g late x cung luc co cac ph ên tû ca o
su co tñnh ch êt kh ac nhau . Ch u y la thanh ph ên cua ph ên
vang kh a tûúng tû vúi th anh ph ên cua lutoide s va ch u
yïu phê n bi ït qu a ham lûúng tro . Trû úc kh i c o tac dung
cua ammoniac , cac lutoides ph öi húp vúi tó lï lún ch êt cêu
tao vö cú nï n co tó trong hú i cao hú n tó trong cua latex ;
dû úi tac dung cua ammoniac , th ï nay bõ phên gi ai: no tû
kït tua th anh möt phosphate ammoniac magnesiu m
ph ûc húp cung löi keo protei n theo , va cac ph ên tû gi û lai
sùc tö vang gi au protei n va lipid . Kh i thai trû lutoides , ta
thûc sû khön g con thêy ph ên mau the o nh û M. Huret.
1. Module àêy khöng phai la ûng suêt àan höi Young ma la sûc chõu keo àût ú möt àö
dan dai nhêt àõnh cua cao su lûu hoa. Con àûúc goi la lûc àõnh dan.
54 CAO SU THIÏN NHIÏN
qu a xû ly late x vúi vi khu ên söng , nh ùm ph a huy cac ch êt xuc
ti ïn lûu hoa tû nhiïn.
Ham lûúng protei n trun g bòn h cua late x co th ï tha y àöi
lún the o nhi ïu yïu tö nh û tuöi cua cê y ca o su , mua ha y
sû chuy ïn àöi trang thai quê n bòn h sin h ly cua cê y thi ïu
ngu ön bi ïn dû úng ha y do cê y bõ cao mu vúi cû úng àö
manh . Gên àêy , ngû úi ta àa ch ûng min h la nh ûng ài ïu
ki ïn bao qu an va xû ly late x àïu co thï lam tha y àöi ham
lûúng húp ch êt àam cua late x va tha y àöi phê n tû kh öi
protei n ha y cùn ba cua ch ung.
Nh û thï ta thêy va hi ïu rùng cac protei n ch ûa ú tron g
late x co möt têm quan trong cho qua trònh chï bi ïn cao
su vò ch ung kh öng ch ï möt sö tñn hch êt töt cua ca o su thö ,
anh hû úng túi kha nùn g lûu hoa, sû lao hoa cua ca o su
söng , tñn h dên ài ïn va sû nöi ph at nhi ït cua ca o su lûu
hoa.
II.3 . Lipid:
Tron g latex , lipi d va dên xu êt cua ch ung chi ïm vao kho ang
2%, ta co thï trñc h ly àû úc bùng rûúu ha y acetone . Lipi d
thû úng bõ hi ïu lêm la ch êt nh ûa (r esines).
Tû nùm 1924, Whitby àa ch ûng minh ch êt trñch ly
bùng aceton e co ch ûa cac ch êt àú n gi an nh û aci d oleic ,
aci d linoleic, aci d steari c va aci d palmitic , àöng thúi cung
co ch ûa cac ch êt ph ûc tap hú n nh û cac stero l (phytosterol )
va cac este r cua sterol.
Eato n àa lêp luên rùng sùc tö anh hû úng lïn ti ïn tròn h
nhu öm mau vang la carotenoid.
Vao nù m 1930, Rhode s va Bisho p àa ch ûng min h ngo ai
cac lipi d àú n gi an, vi ïc xû ly late x cung nh û ca o su co th ï
trñc h ra àû úc cac húp ch êt thu öc lipi d nh û l a ch êt
phosphatid . Sa u ào, cac glycolipid, amino lipid va
sulf olipi d cung àû úc ngû úi ta trñc h ra.
R.H.Smit h gên àê y àa ch o bang phê n tñc h phospholipi d
latex nh û sau:
- Dambose : inositol.
Na K Rb Mg Ca Mn Fe Cu
0,96 96 0,72 0,36 0,43 0,02 1,7 0,07
B. TÍNH C H A ÁT LATEX
I. Ly tñnh:
I.1. Tó trong:
1. Cremage: tam goi la creme-hoa, hay kem hoa. Phûúng phap kem hoa cung la möt trong cac
phûúng phap àêm àùc hoa latex tûúi.
2. Trong cöng thûc nay: V la vên töc kem hoa, η la àö nhút chêt long, d la tó trong cua
serum, d' la tó trong cua hat tû cao su, r la ban kñnh hat tû cao su va g la gia töc trong
trûúng.
3
3
NH – Pr – COOH
Àöng àù c tû nhiïn:
Àön g àùc hoa late x bùng aci d la möt tac dung ch u yïu
bi ïu hi ïn qu a ài ïn tñc h bùng cach ha pH xu öng túi möt trõ
sö sao cho tñn h ön àõn h cua thï phê n tan khön g con nûa.
Kh i ta ch o aci d vao latex , sû àön g àùc se xay ra nhan h
ch ong. Th êt th ï, vi ïc thï m aci d vao late x àa lam ha pH va
gi up ch o la- tex àat túi àö àùng ài ïn, tûc la àö ma sûc
àêy tôn hài ïn khöng con nûa va late x se àön g àùc.
Nhûn g sû àön g àùc late x khön g ph ai la möt hi ïn tûúng
xay ra nga y lêp tûc: no sin h ra vúi töc àö tûún g àöi ch êm.
Cung co thï nïu ta rot aci d vao late x ma u le àï vû út qu a
ài ïm àùng ài ïn kha nhan h thò sû àön g àùc late x khön g
xay ra . Tron g trû úng húp nay, ài ïn tñc h cac hat tû ca o su
late x la dûúng , late x ön àõn h vúi aci d va sû àön g àùc xay
ra kh i ta ch o ch êt ki ïm vao àï àû a pH
vï àïn ài ïm àùng
ài ïn:
+
pH : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
G.II.2 : Sû thanh lêp cac vung the o àö pH
a. Phûún g ph ap:
Chñn h nguyï n tùc nay àû úc ap dung vao cac may ly têm cöng
nghi ïp, nhûn g ú may, nú i cun g cêp late x tûú i con gên
trun g têm ch ûa hú n vò phê n ly ca o su tû seru m qua n trong
hú n la phê n ly seru m tû late x àa àêm àùc (t ûc la àùt
nh ûng lö cun g cêp gên vï phñ a trun g têm) . Ú may ly têm
cön g nghi ïp ngû úi ta khön g dung möt bu öng àú n ma la
gh ep ch öng nhi ïu àô a khön g ró set hònh non cut co nh ûng
lö àa àõn h võ, tûc la xïp àùt khön g nùm ngang, vúi muc
àñc h àï late x lo ang nùng hú n dï ch ay vï phñ a ch u vi
ngo ai biïn ; ti ïp ào dû úi anh hû úng cua lûc ly têm , seru m
tröi lïn trú lai doc the o thanh ngo ai àï tho at ra qu a möt lö
àa àõn h sùn ú nùp, nh û hòn h H.II.3:
Bö ph ên xoa y chuy ïn cua may ly têm àû úc goi la “bo l
may ly têm” . Töc àö qua y cua thi ït bõ àa àû úc cac nh a ch ï
tao may àõnh
sùn. Nïu töc àö qu a lún ngu y hi ïm xay ra la sû nö tun g
may.
76 CAO SU THIÏN NHIÏN
late x tû cê y ca o Phûún g ph ap ly têm
su
latex la phûúng phap
late x qu a àêm àùc hoa late x
àêy tr ao
ra (c ung vúi phûúng
latex phap kem hoa, cung
àêm àùc
serum la phûúng ph ap tin h
khi ït hoa la- tex).
b. Ûu va khuy ït ài ïm:
v Ûu àiï m:
1/ - Ch êt lû úng mu
kem ly têm töt va àï u,
nhûng khöng cao hún
ch êt lûúng mu ke m
àêm àùc qua phûúng
H.II.3 . Mùt cùt ph ên chuy ïn phap ke m hoa húp
vên cua may ly têm qu y tùc.
2/- Vï phûúng di ïn
san xu êt, phûún g ph ap nay co lúi vò ta co th ï ap dung bêt
ky luc nao cung àû úc, do no ñt nh ay thu vúi sû tha y àöi
thanh ph ên la- tex.
v Khuy ït ài ïm:
1/ - Nùn g su êt thêp (mu ön tùn g san lûúng chó co cach tùn g sö may).
2/ - Cên lêp ra möt cú sú thu höi ca o su ch ûa tron g
seru m thai tr û. Nïu khön g xû ly nhanh , no se lïn me n hö i
thöi dû döi, gê y ö nhi ïm mö i trû úng trêm trong.
3/ - Thi ït bõ ly têm àùt ti ïn.
4/ - Phñ tön cön g thú
cao. Phûúng pha p ài ï n
gia i: a. Phûún g ph ap
late x àêm
àùc
1. Nïu pha loang nûúc trú lai röi lai ap dung phûúng phap kït húp nï u trïn, àö tinh khi ït
cang cao.
A. T H A Ø N
H P H A ÀN CAO SU S O Á NG - C H A ÁT C A ÁU T A ÏO PHI CAO SU
Late x thû úng ho ùc late x àêm àùc àû úc lam àön g àùc va
sêy khö , ch êt co àû úc goi la ca o su söng.
Th anh ph ên ca o su söng co möt vai tñn h tha y àöi nao ào
tuy thu öc vao:
- Cac yïu tö sin h vêt va khñ hêu la nh ûng yïu tö anh
hû úng túi thanh ph ên latex.
- Cac ti ïn tròn h xû ly late x àï bi ïn àöi no thanh ca o su
söng àa àï lai möt ph ên ho ùc toan bö cac ch êt co ú seru m
latex . (Tuy the o phûún g ph ap xû ly ma ta se co nhi ïu dang
ca o su thûúng mai: tú xön g kh oi, crïpe , v.v...)
1. Accelerateur: chêt gia töc phan ûng, chêt xuc tiïn phan ûng.
CAO SU THIÏN NHIÏN 85
Vï anh hû úng cua protei n túi tñn h ch êt ca o su ch o àïn nay
ngû úi ta th êy tac dung trûc ti ïp cua protei n la sû hêp thu
nû úc. Nhûn g nh û ta àa bi ït, cac ch êt amin e ph at sin h tû
sû phê n huy protei n lai co ch ûc nùn g gi a töc lûu hoa.
II.4. Tro:
Ham lûúng tro cung bõ anh hû úng búi cac yïu tö sin h
hoc va búi phûún g ph ap ch ï tao.
Sû ph a loang late x se lam ha thêp tó lï tro , tû 0,30% tr o ú latex
35% ca o su kh ö ha xu öng con 0,15% tro ú late x 10% ca o su
khö.
Möt ph ên l ún cac kho ang ch êt c êu tao late x bõ th ai tr û
trong ti ïn tròn h ch ï tao ca o su thön g thû úng . Tron g kh i ào,
cac kho ang tö tön tai se co anh hû úng túi kh a nùn g hut
nû úc cua ca o su àa lûu hoa va túi tñn h cach ài ïn cua no.
Sa u kh i àêm àùc hoa va rûa nû úc, cac kho ang ch êt ú
late x chó con lai vao kho ang 0,16%. Sa u àê y la bang so sanh
cac kho ang ch êt ú crïp e ch ï tao tû late x hang nh êt va ú
late x böc hú i nû úc:
Bang III.2 : So sanh kho ang ch êt cua crïp e ch ï
tao tû cac loai latex
CRÏPE CRÏPE
Kho ang ch êt
tû latex hang tû latex
(tñn h trï n töng lûúng
nh êt (%) böc hú i nû úc
tro)
(%)
- Ca O 16,4 8,7
-MgO 6,2 5,8
- K2 O 23,4 43
- Na2 O 8,9 12,4
- P2 O5 43 24
- SO3 1,4 2,8
- Cl, CO 2 , Fe 0,7 0,7
B. TINH K H IE Á
T H O ÙA HYDROCARBON CAO SU
Ca o su söng co ch ûa 92% à ïn 95% hydrocarbo n ca o su.
The o nguyï n tùc, moi nghiï n cûu hoa hoc, mu ön chñn h
xac, cön g vi ïc cên thi ït àêu tiï n la cö lêp hydrocarbo n
nguyï n ch êt. Trï n thûc tï, àê y la cön g vi ïc rêt kh o.
Ca o su thû úng hêp thu cac ch êt bên va hú n nûa nïu
qu a trònh lam tin h khi ït hûu hi ïu se loai trû cac ch êt
kh ang oxyge n tû nhiï n thò hydrocarbo n ca o su se cûc nh ay
vúi cac ch êt oxid e ma ch u yïu la oxyge n tron g khön g khñ.
Hi ïn co nhi ïu phûún g ph ap tin h khi ït hoa ha y nguyï n
ch êt hoa hydrocarbo n ca o su kh ac nha u ma ngû úi ta ap
dung vao cao su kh ö ha y vao latex.
C. C A ÁU TA ÏO H O ÙA H O C
Ï CAO
SU
Ta bi ït rùng cön g thûc nguyï n cua hydrocarbo n ca o su la
(C H ) . Tó sö gi ûa carbo n va hydroge n àa àû úc Farada y xac
àõn5h 8 n
CAO SU THIÏN NHIÏN 91
vao nù m 1826; va nh ûng vi ïc phê n tñc h cang ng ay cang chñn h xac
hú n àa àû úc th ûc hi ïn àï röi cung xac nh ên cön g thûc nay.
Cön g thûc nguyï n cua ca o su thiï n nhiï n (C tròn h bay
H) 5 8 n
CH 3
C CH hay
CH2 CH2
CH3 CH 3
C C
HC CH2 H 2C CH
nhò
ha ha
y truøng y
H2C H 2C CH 2
CH2
HC
HC
C
C
H2C CH3 H 2C CH 3
O O
CH3 C OH + H CH 2 COOH CH3 C CH COOH
H2
2
O
1. Chó sö n biïu thõ àö polymer hoa cua cao su, tûc la sö isoprene ú trong cêu truc àai phên
tû. Chó sö nay rêt lún cho trûúng húp cao su thiïn nhiïn.
CAO SU THIÏN NHIÏN 93
OH O kh? HCH
CH 2 CH 2
O O
CH 3 C CH COOH CH 3 C CH 3
û
2
CO2
CH 3 O CH 3 O
... +H CH 2 C CH C OH + H CH 2 C CH C OH + . . .
CH 3 O CH 3 O
... CH2 C CH C CH 2 C CH C ...
CH 3 CH 3
... CH2 C CH CH CH 2 C CH CH 2 ...
Hydrocarbo n ca o su
lai àû a túi tao thanh möt nöi àö i ú gi ûa, tron g luc cac carbo n ú
bòa (võ trñ 1,4) àïu co möt hoa trõ tû do , ch ung co th ï ph an
ûng vúi möt phê n tû kh ac:
- Cú ch ï ph an ûng cua 2 ha y nhi ïu phê n tû isoprene:
CH3
C CH hay
H2C CH 2 1 4
8
+
1 4 1 4 1
(carbo n 1,8 à ïu lin h àöng va co thï gùn nöi vúi 1 phê n tû iso-
pren e kh ac).
- Chu öi polyisopren e tûún g tû vúi chu öi ca o su thiï n nhiïn:
CH 3 CH3
8
hay C CH2 C CH 3 hay (C 5 H8 )2H2
CH3 CH CH2 CH
1 dihydromyrcen e
CH CH CH3
3 3
hay CH CH C CH3
C 2 C 2
CH3 CH CH 2 CH
1 CH2 CH
Dihydrotarnesene hay (C 5H 8) 3H 2
CH3 CH 3
C CH + C CH
H2C CH 2 H2 CH 2
C
C CH + HC C
H2C CH H2 CH 2
2 C
CH3 CH 3
HC C + C CH
H2C CH 2 H2 CH 2
C
+ +
chu öi thû nh êt
Lo ai cêu truc
co
th ï
co cêu
CH 3 CH CH CH
C CH 3 CH 3 CH 3 CH2
2 C 2 C 2 C
CH 2 CH CH 2 CH CH 2 CH CH2 CH
Cêu tr uc ca o
su
ã
chuöi hydrocarbon cao su
khû ozone
O
H O H
O
hay alde hù yde levùulinic
H H
CH3
O C CH2 CH
C
O
khû oû zone
H
O
O O O
H H
aldehyde succinic hay n-hexandion-2,5 hay
O H CH 3
C CH 2 CH 2 C O C CH 2 C O
H O CH 2
CH3
ï sû kä hû ozone möt polyisù oprene co phûâ úng khà öng àïu
Nay , ngû úi ta chó thêy nh ûng ch êt sin h ra nay (ngo ai cac dên
xu êt levulinic ) co ú sû phê n huy cac polyisopren e nhê n tao
sú cêp. The o nh ûng kït qu a nay, sû polyme r hoa co th ï
àû a túi (n ïu khön g àû úc hû úng dên thñc h húp) möt àai
phê n tû tron g ào cac nh om isopren e se ú nhi ïu hû úng
kh ac nhau , tron g luc sin h töng húp lai ch o möt cêu tr uc
ch u ky àïu.
Sû xac àõn h cêu truc qu a kh û ozon e cung àa àû úc ap
dung röng rai ch o nghiï n cûu ca o su nhê n tao.
khû ozone O
bình thö ôøng H
O thaø nh H H Methanal
Acetone aldeh yde levulinic
aldehyde malonic
O
caùc ch aát sinh ra töø
söï khö û ozone caù c
nhoù m taän cuøng
Methyl glyoxal
1. Ngû úi ta cùt nghôa möt hï thöng nöi àöi tiïp húp la möt hï thöng àûúc tao búi hai nöi àöi
cach nhau búi möt nöi àún.
H H khû û ozone
H
methanal bình thö ôøng H
thaønh ethanal
aldehyde levulinic
acetylethanal
O caù c chaát sinh ra töø
söï khöû ozo ne
caùc nhoùm taän cuøng
methylglyoxal
R R
H R
ñoàng phaân trans
R H
D. PH AÂN Ñ O ÏAN V AØ P H A NÂ T ÖÛ K H O Á I
I. Ca o su “SOL va ca o su “GE L”:
Nïu noi qu a vï cêu tr uc phê n tû ca o su thò hay con
chû a àu, vò moi tñn h ch êt cua ca o su söng(2) khön g ph ai chó
àû úc gi ai thñc h nh û th ï.
Ngê m vao möt dun g möi , ca o su söng se nú; kï ào no se
tû tach ra möt ph ên tan va möt ph ên khön g tan , hi ïn
tûúng àùc bi ït thêy ro la vúi dun g mö i ethe r ethylic . Vai
tac gi a àa thêy ào la ha i sû bi ïn àöi cua hydrocarbon , kh ac
bi ït búi trang thai poly-
1. Chêt “gutta-percha” va “balata” la 2 chêt thiïn nhiï n tûúng tû cao su, ta se àï cêp
trong möt chûúng khac.
2. Ta dung la cao su söng àï chó cao su thö chûa qua chï biïn lûu hoa nhûng àa trai qua
sú ch ï tû latex.
H H
+1/2 O 2
+
- H2O
+ O2
+
II . Phê n tû kh öi:
Nh û ta àa noi qua , trõ sö co àû úc tron g vi ïc xac àõn h
phê n tû kh öi ca o su rêt bi ïn thiïn : ñt nh êt la 10.000 àïn
hú n 400.000, tuy the o qu a tròn h xû ly. Ta cung nï n lû u y túi
cac phûún g ph ap dung àï ào phê n tû kh öi.
ηsp = KmCgm M
η – η0 C M
vúi: ηsp = =
0 gm
- Ca o su àa nh öi can (15
ph ut ú 35 0C... )
- Ca o su nh öi can
va oxid e hoa
manh...
Nïu ta cung kï túi cac trõ sö nao ào cua phê n tû kh öi tòm
thêy qu a ph ep ly têm siï u töc va cac trõ sö nay vû út hú n
400.000, ta thêy la sö nh om isopren e tao thanh chu öi phê n tû
ca o su co th ï tha y àöi gi ûa 150 va 6.000 tuy the o ài ïu ki ïn.
: nguyïn
tû C
: CH
s s s s s
s s s s (S)
Se Se Se Se Se
Se Se Se Se (Se)
Cl Cl Cl
P P P (PCl N)
Polychloride phosphonitrile
Cl Cl Cl
O O O
O O O
S S S (SO )
Polyanhydride sulfuric
O O O
H OH H OH H OH
(CH = CHOH)
C C C
CH2 Rûúu polyvinylic
CH CH
2 2
[(CH 2)2S4)]n
Polyethylene tetrasù ulfur
CH2 CH2 S S S S
S S CH 2 CH 2 S S
H O ÙA TÍNH C U ÛA CAO SU
A. PH AÛN Ö ÙNG C OÄ NG
Ph an ûng cöng cua hydrocarbo n ca o su hi ïm kh i th ûc
hi ïn àû úc möt cach àú n gi an. Ngo ai ch êt ph an ûng bòn h
thû úng gùn vao nöi àöi , ta con ph ai tiï n liïu co cac ph an
ûng ph ûc tap cên loai tr û, nh û trû úng húp ph an ûng cöng
co sû tha m gi a cua oxy- ge n tron g khön g khñ khön g tranh
àû úc.
Cac nöi àö i khön g ph ai la nh ûng ài ïm nh ay du y nh êt cua
chu öi hydrocarbo n ca o su : cac nh om – – ú gên carbo n nöi àöi
CH
man g – CH cung co th ï dû vao ph an ûng th ï, kï ca ph an ûng
àöng phê n ha y àöng ho an. Nh ûng nh om – CH – nay con àû úc goi
la nh om “α-methylene ” (hòn h
IV.1).
CH 3
C CH2 hay
CH 2 CH α
α
Hòn h IV.1: Nh om α-
methylene
Ca o su c o? 68% clo
Cl Cl Cl Cl
Cl2 Cl2
Ca o su coù 51% chlorine
Nhûn g th ûc ra , nïu ta ch o chlorin e tac dung vúi ca o
su cho àïn kh i ph an ûng ng ûng lai, dên xu êt chlorin e hoa
co àû úc lai chûa túi 68% chlorine, ûng vúi dên xuêt
tetrachlorine hoa
(C 5 H6 Cl4 )n . Ài ïu nay ch ûng to vûa co ph an ûng cöng vûa co ca
ph an ûng th ï, do co khñ hydroge n chlorid e tho at ra:
H H - (2HCl)2
H H
Cl Cl Cl Cl Cl Cl
Cl Cl Cl Cl Cl Cl
Cao su co 68% chlorine
+ 2Cl + 2Cl
2
Cl 5
+ Cl2
Cl
Cl
HCl + Cl2
Cl
Cl Cl Cl
HCl + Cl2
Cl Cl Cl
Cl Cl Cl
10 16
+ 2Cl → C10 14
Cl + 2HCl (thï )
10 14
+ 2Cl → C10 H13 + HCl
(th ï va
cöng)
10 13
+ 2Cl → C10 11
Cl (thï ) + 2HCl
CH CH2
+ Cl * CH3 C CH2
CH + HCl
C
* CH3 CH CH2
CH CH2
CH3 C CH2
CH C
CH3 CH CH2
CH CH2
+ Cl2 CH3 C CH2
CH C + Cl *
hay
Br Br
+ Br2 + Br2 Br Br
Cl Cl
+ HCl + HCl H H
Cao su chlorine hydride hoa (C5H9Cl)n
IV. Sû kït húp vúi oxygen (oxy): (tac dung vúi oxygen)
Oxyge n tac dung vúi ca o su the o nhi ïu cach kh ac nhau :
no tham gi a vao sû deo hoa ca o su , no la nguyï n nhê n tr ûc
ti ïp cua sû lao hoa ca o su , no gê y ra hi ïn tûúng “lû u hoa”
ú ài ïu ki ïn nao ào... (m a ta se àï cêp tron g tûng chûún g
riïn g bi ït). Tu y nhiïn , àung ra, sû gùn oxyge n vao
hydrocarbo n ca o su sap nh êp vao ph an ûng cöng àû úc, ta
phê n bi ït nhi ïu trû úng húp tuy the o ch êt oxid e sû dung.
IV.1. Oxygen (O ):
Ti ïp xuc vúi khön g khñ, ca o su se gùn lêy oxyge n ñt
nhi ïu(1), nhûn g àöng th úi co sû phê n huy xay ra rêt qua n
trong ; kït qua àû a túi tao th anh möt hön húp ph ûc tap
cac húp ch êt àõn h ro va cêu tr uc ñt àû úc nghiï n cûu túi.
Tron g cac ph an ûng nay, lûúng oxyge n tha m gi a tûún g àöi
1 Cao su tinh khi ït hay nguyï n chêt bõ oxide hoa dï va nhi ïu hún cao su thö do chêt khang
oxygen thiïn nhiïn bõ loai bo. Tac dung cua oxygen àûúc dï dang hún búi sû nung
nong cung nhû can cao su.
124 CAO SU THIÏN NHIÏN
* *
CH3 CH3
OOH
CH 3 CH3
CH C CH
CH CH C CH CH 2 +O *
OOH 2
OH
CH 3
CH 3
CH C CH +O * C C CH CH + H2O
OH CH 2
2 O
CH 3 CH 3
CH2 C CH CH 2 + 2O * CH C O CH 2
2
O
+ 2C6H5NO + C6H5NH H
N O
C6H5
C6H5 NH OH + NO N N C 6H5
C 6H5 ↓
C 6H5
O
CAO SU THIÏN NHIÏN 127
2
+ O2N C NO2
NO2
NO2
C(NO
SH
VI.4. Aci d hypochlorou s (axi t hypoclorú) : HOCl
VI.5. Aldehyde:
Aldehyd e co thï ph an ûng vúi ca o su ch o ra san ph êm
cöng. Ch ùng han Kirchho f àa ch ï àû úc möt ch êt böt ma
ön g goi la “formolit e ca o su” : xû ly dun g dõch ca o su
benzen e vúi aci d sulfu- ri c àêm àùc, kï ào ch o dun g dõch
formaldehyd e 40% vao.
Ta àa bi ït pheno l ha y amin e co thï gùn vao ca o su qu a
ph an ûng Friede l va Craft s nh û thï nao. Ta cung co th ï
ngûn g tu cac hydrocarbo n phûún g hûúng , aci d beo, aci d
chlorin e hydride,v.v... Lam vi ïc ú ài ïu ki ïn àa àõn h ro, ta
cung co th ï gùn cac nh om benzylidien e vao ca o su : ch o
chlorobenzy l vao möt dun g dõch cao su tetrachlor o carbo n
va rot nhan h chlorid e nhö m (AlCl ) nhu tûún g cung dun g
mö i vao; ph an ûng xay ra dû döi co aci d chlo- rin e hydrid e
tho at ra va cu öi cung ta àû úc möt ch êt vö àõnh hònh ,
gi on, co mau trùng . Dû úi tac dung cua chlorid e nhöm,
chlorobenzy l ch o ra chlorodibenzyl , chlorodibenzy l ph an ûng
vúi ca o su chlorin e hydrid e tao búi aci d chlorin e hydrid e
gùn vao cao
su ; do ào ta se
co:
CH3 CH3
... CH CH C .. ... CH ...
CH2 CH 2 C
CH2 2 .
H Cl
CH CH
Cl H
C6 H C6 H5
CH CH
5
C6H C6H
5
5
Cac nh om methylen e cua ch êt long cu öi nay con co thï
ph an ûng vúi chlorobenzy l ha y chlorodibenzy l ch o ra cac
dên xu êt
kh ac, nh êt la húp ch êt co cön g thûc nguyï n H ) ûng vúi
(C 26 26 n
CH CH CH CH CH
CH
CO CO CO CO CO
CO
O O O
Cao su
Kieåu 1
Polymer
Kieåu 2
132 CAO SU THIÏN NHIÏN
Kieåu 3
B.PHAÛNÖÙNGHUÛ
Y
Kh i ca o su chõ u möt xû ly nao ào, ta nh ên thêy àö nh út
dung dõch cua no gi am xu öng rêt lún; tûc mu ön noi co sû
phê n cùt phê n tû dai thanh nh ûng ào an ng ùn hún . Do ào
ngû úi ta goi co “s û kh û polyme r hoa” (depolymerisation) ;
thûc ra, cac phê n tû àïu la trun g têm cua sû oxid e hoa va
àö i kh i cua sû àöng phên hoa. Vêy ta co th ï goi la “s û
phê n huy”.
cao su
isoprene
C. P H A Û
N Ö Ù NG Ñ O À G
N PH AÂN H O ÙA
V A ØÑ O ÀNG H O Ø AG N H O ÙA (K E ÁT
VO Ø N G )
Ta bi ït ca o su thiï n nhiïn , gutt a perch a va balat a(1 ) co
cung cön g thûc nguyï n (C H ) . Tron g luc ào ch ung lai co
tñn h ch êt 5 8 n
kh ac nha u ro rang va ngû úi ta àa ch ûng min h ào la möt
àöng phê n lêp th ï (àöng phê n cis-tran s ha y àöng phê n
hòn hhoc).
Nhi ïu ph an ûng cua ca o su cung ch o ra möt sö san
ph êm co cung thanh ph ên bach phên , nhûn g tñn hch êt l ai
kh ac bi ït nhau. Àùc tñn h ch u yïu cua nh ûng ch êt nay la co
sû gi am thêp àö chûa bao hoa àang kï, so vúi ca o su luc
àêu.
Sû mêt àö chû a no (b ao hoa) nay àû úc qu i vao ph an
ûng “à öng ho an hoa” lam xu êt hi ïn cac nöi nöi nh ú vao
cac nöi àöi , vúi sû thanh lêp vong nöi liïn nha u qu a chu öi
carbon . Ta goi nh ûng ch êt nh û thï la “d ên xu êt àöng
ho an hoa cua ca o su ” ha y àún gi an hú n la “cycl o - ca o
su” ; ú möt sö tai liïu nao ào, ta cung gùp ch û ca o su àöng
phê n hoa ha y àöng phê n ca o su , nhûn g khöng nï n dung tû
bi ïu thõ nay vò co thï hi ïu lêm vúi àöng phê n ch êt thiï n
nhiï n cua ca o su tron g ào khön g co sû àöng ho an hoa.
(khön g co ph an ûng kït vong).
1 Ta se noi vï chêt gutta percha va balata trong möt chûúng riïng biït.
CAO SU THIÏN NHIÏN 137
Ca o su co xu hû úng tû lêp vong rêt manh va nh û àa noi, ta
thûa nh ên co cac ph an ûng ph u bï n canh ph an ûng
chñn hnhû ph an ûng haloge n hoa, hydroge n hoa ch ùng han.
CH 3
Cac nöi àö i mú ra
dû úi tac dung cua
H2SO4 va
àöng ho an
hoa
(ñoåi cho ã)
- HCl
Cl
Do tñn h chû a no cua α-is o ca o su , ta lûu hoa àû úc vúi
lûu hu ynh ngo ai tñn h co th ï gùn lêy ozone , ú trû úng húp
nay, san ph êm lûu hoa co àû úc chó co tñn h bïn da i cûc
thêp. Cung búi àùc tñn h chû a no , ta co thï gùn bromin e
vao α-is o ca o su tron g chlo- roform , ch o ra cac dên xu êt
cöng khön g bïn. Sa u hït, aci d chlo- rin e hydrid e co thï tû
gùn vao trú lai. Ca o su chlorin e hydride tao ra lai nh û
th ï, nun g nong vúi pyridin e tron g su öt 4 gi ú dû úi ap su êt,
cung mêt aci d chlorin e hydrid e cua no ch o ra möt kh öi
mïm deo, mau tñm sêm, tan nhi ïu tron g benzene ; nhûn g
vúi rû úu ch o kït tua khön g ho an toan. Ch êt nay àû úc
Lichtenber g goi la “β-is o ca o su” , vên con co àö chû a no vò
qu a thuy gi ai, no ch o ra ozonide , va dû úi tac dung cua
bromine , aci d chlorin e hydride ha y aci d nitric , no tû bi ïn
thï thanh ch êt àùc chû a ro àû úc. β-iso ca o su àû úc bi ït
túi ñt hú n àöng phê n α nhi ïu, búi kh o khùn chñn h vï tin h
khi ït hoa.
IV.2. Àöng ho an hoa búi tac dung c ua böt kem:
Kh i ch o möt dên xu êt hydrohaloge n hoa cua ca o su chõ u
tac dung vúi böt kem (Zn) , no se mêt ài haloge n cua no àï
bi ïn àöi thanh möt san ph êm vong tron g ào co xu êt hi ïn
trú lai möt sö nöi àöi.
Chñn h Staudinge r va àöng sû àa nghiï n cûu ph an ûng
nay nhi ïu nh êt. Ho ch ûng min h xû ly ca o su chlorin e
hydrid e hoa vúi böt kem tron g toluen e söi , su öt nhi ïu ng ay,
se co àû úc möt “cyclo ca o su ” co thï kït tua àû úc bùng
rû úu. Ch êt àöng phê n nay àû úc goi la “monocycl o ca o su”
co àö chû a no kem hú n àö chû a no cua
ca o su la phê n nûa.
H H
+Zn
- 2HCl
Cl Cl
monocyclo ca o su
Cl
+ HCl
Cl
+ Zn
- HCl
polycyclo cao su
Cl Cl Cl Cl
C C C C
H H H H
Cl C CH 3 Cl C H Cl C CH 3 Cl C H
C C H H C C H H
C C C C
Cl CH 3 Cl CH 3
Cl Cl Cl Cl
Cl Cl Cl Cl
H H H H
- HCl
... CH 3 Cl CH3 Cl ...
H H H
Cl Cl CH3
Cl Cl Cl Cl
CH3
L YÙ TÍNH CU ÛA CAO SU
khu
c
GL
Tron g tru ang hap cao su , trõ sO co the tr a ne n rat lan, do
L
ào luc cùng se ca o ha n luc àau rat nhieu.
Vai mOt àOng luc ke, ta gh i àu ac àu ang bi eu dien cua
mOt mau ca o su luu hoa “thu an tuy ca o su”(1)nh u hòn h V.1.
Nhun g àu ang bi eu di en co dang tuang tu vai àu ang bi eu
di en cao su sOng (hòn h V. 3) chó kh ac a ài em trõ sO cua luc
thap han àOi vai cung mOt àO dan.
Theo àõnh nghôa àa ch o, mOt àu ang bieu di en nhu the
la àuang bi eu dien “l uc àau àO dan” . Ta co the àOi thanh
àu ang bieu di en “luc cùng àO dan” nh u hòn h V. 2:
2000
30 1500
0
20 1000
0
10 100
0
200 400 600 800 1000 200 400 600 800 1000
Ñoä daõn( % Ño ä daõn( % )
)
1. Hön húp cao su lûu hoa “cao su th uên tuy” la hön húp chó co chûa cac hoa chêt cên thiït
cho lûu hoa, ngoai cao su ra (tûc la hön húp chó göm: cao su, lûu huynh va chêt gia töc
lûu hoa) ma khöng co chêt phu gia nao khac.
150 CAO SU THIÏN NHIÏN
So sanh ha i àu ang bi eu dien vai nha u ta th ay trõ sO luc cùn g ài
tai à ut le n ca o tai 2.000 kg/c m2 àen 2.400 kg/c m2 so vai 250 kg/
cm 2 àen 300 kg/ cm2 cua luc àau.
Ngo ai su kh ac bi et nay ra , kh ac bi et ch u yeu ma ta
nh an thay la àuang bi eu di en luc àau co àO uOn cong
tro ng kh i àuang bi eu dien luc cùn g lai khOn g co.
Tom lai, tu àay ve sa u ta chó noi tai àuang bi eu di en
luc àau ma thOi, ào la àuang bi eu di en àu ac dung du y
nh at tre n thuc te, va ta goi ào la luc keo dan ha y s uc
chõ ukeo àut.
Sa u kh i àõn h ro ài eu ki en thu nghi em keo dai ca o su , ta
tien hanh nghi en cuu th u nghi em nay.
Nhu àa noi, cao su sOng thò kem àan hOi ha n ca o su àa
luu hoa. Su phan bi et n ay chó co tñnh cach tOng qu at, ta
can ph ai kh ao sat ky ha n nua.
Tr uac het, kho khùn àau tie n la àõn h nghô a ca o su sOng
va cao su luu hoa. Àuan g nhie n ha i dan h tu nay àeu co y
nghô a àõn h ro rieng; nhun g neu ta tach chung ra, ch ung co
y nghô a ma hO (t uc la ta chó goi cao su thOi).
Cao su sOng hi en huu du ai mOt sO lan hòn h thuc nhu ta
xOng kh oi, cr epe , cac loai ca o su thu pham (mu ch en, mu
day...) . Tat ca cac dang nay àeu la cao su sOng, nh ung
ch at luang ca o su lai thay àOi tuy the o loai; va trong moi
tru ang hap no àa àu ac xu ly cOng nghi ep va ñt nhi eu àa
anh hu ang tai ly tñnh cua no.
Ben canh ài eu ào, ca o su luu hoa lai co thanh ph an rat
bien thien the o hoa chat ma ta nh Oi trOn vao àe bi en àOi
tñn h ch at cua no.
Tu y nhien , su kho khùn àe tòm àõn h ngh ôa tuan g thñc h
nay àa khO ng ga y tra ng ai ve nh an àõn h: neu ta so sanh
mOt mau ca o su sOng nao ào vai mOt mau ca o su luu hoa
nao ào qu a su bi en dang nh u keo dai ch ùng han, ta nh an
thay mau ca o su sOng khi ngung keo (tuc la bu Ong ra) se
tra ve dang ba n àau cua no kem nhan h
va kem àay àu ha n tru ang hap cua cao su luu hoa.
CAO SU THIÏN NHIÏN 151
Ta cung can noi tai mOt tru ang hap ma khac biet nay tra nen
rat nh o, ào la tru ang hap cua cao su sOng chu a qu a xu ly
ca hoc hay hoa hoc nao, nh u cao su co àuac tu cach cho
latex bay hai nuac àan thu an. Ú àieu ki en bòn h thu ang, ta
se thay ca o su sOng nay cung co tñnh àan hOi nhu la cao
su luu hoa.
Cac cuOc kh ao sat cua Jean Le Bras va nhi eu nh a
nghie n cuu ca o su tren the giai àua ra nh ung su kh ac bi et
giua ca o su sOng va ca o su luu hoa xu at hien ro ret han ,
nh at la xet cac yeu tO anh hu ang tai cuOc thu nghi em
keo dai nh u nh iet àO va van tOc dan cùng:
I. Anh hua ng cua nhiet àO
Neu lam lanh cao su sOng a du ai nhi et àO bòn h thu ang ,
ta se thay suc chõ u keo dan cua no tùn g len , tuc la ph ai
dung tai mOt luc keo lan ha n àe ch o mau ca o su dan tai
mOt àO dan àa àõnh ho ùc àe ch o no àut. ÀOng th ai àO dan
cua mau thu bõ gi am xu Ong rat nhieu va neu ta l am lanh
xuOng du ai – 80 0C, cao su se ho an toan mat het tñnh dan
cùn g. Ta noi no àa bõ ge l hoa.
Nguac lai, neu nan g ca o nhi et àO cua mau ca o su len
tren nhi et àO bòn h thua ng, ta se thay suc chõ u keo cua no
gi am xu Ong rat nhanh , tron g luc àO dan àut tùng len.
Sa u àay la bang ket qua thu nghi em cua ca o su sOng (bang
V.2) va cua ca o su luu h oa (b ang
V.3):
Ban g V.2: Anh huan g cu a nhi et àO ta i ca tñnh ca o su sOng
-185 536 0
-80 380 50
0 88 1000
20 31,7 1.250
40 19 1.450
60 11,2 1.800
80 5
152 CAO SU THIÏN NHIÏN
Luu y: Nh ung co n sO tro ng bang chó co muc àñc h du y nh at la
gi up ta àanh gi a tam qu an trong cua su tha y àOi nay ma thOi.
Ban g V.3: Anh hu ang cu a nh iet àO tai ca tñnh cua cao su
luu hoa (hOn hap thuan tuy cao su)
-70 382 0
-40 284 680
-20 262 710
0 242 730
20 233 770
60 211 880
100 182 980
140 35
Ñ oä daõn(%)
Kh i tOc àO keo dan kha lan, ch ùng han kh i tó le dan la 50% mOi
giay , àuang bi eu dien co dang cua àu ang bi eu dien 1 cua
hònh V.3 nay. Àùc tñn h cua àu ang bi eu di en nay la vao
ch u ky thu nghi em luc keo tùn g nhan h tron g kh i àO dan chó
tùn g len tuan g àOi ñt cho àen kh i bõ àut.
Ngu ac lai, neu tOc àO keo dan nh o han , ch ùng han tó le dan la
3% mOi giay , àu ang bi eu dien se co dang tuang tu nh u
àu ang bi eu di en 2 cua hòn h V.3. Àùc tñn h cua àu ang bi eu
di en nay la
B
A
0
Ñoä daõn(%)
5 giay 0,9935
30 giay 0,9912
1 ph ut 0,9901
1 gia 0,9881
1 ngay 0,9865
7 ngay 0,9852
21 ng ay 0,9847
50 7,5 0 7,5
100 20 2,5 17, 5
150 27,5 7,5 20
200 40 12,5 27, 5
250 55 25 30
350 125 72,5 52, 5
- Ti ep tuc, neu ta keo dai cac mau ca o su giOng nha u vai mOt
tOc àO khOn g àOi cho tai mOt àO dan àa àõn h va neu ta gi u
ch ung dan cùn g trong suOt thai gia n kh ac nhau , ta se thay
mau ca o su cang gi u dan cùn g lau bao nhie u thò àO du
cang lan bay nhieu.
Ta co the thay a ket qua trùc nghi em a bang V.8
sa u àay:
160 CAO SU THIÏN NHIÏN
Ban g V.8: Anh hua ng cua thai gia n dan cùng
tai àO du ca o su sOng
5 22,5 5 17, 5
10 27,5 10 17, 5
30 40 12,5 27, 5
60 52,5 17,5 35
120 62,5 20 42, 5
240 67,5 20 47, 5
(kg/cm2)
S??c ch?u ke?o da?n
VIII. “Hysteresis” cua cao su (Hien tuang tre àan hOi):
Neu nh ung thu ngh iem keo dan rOi co rut àuac thuc
hien vai mOt àOng luc ke co ghi àO thõ,2 ta co the thay co
su hien dien cua àO du va cac su kien cuc qua n tr ong
kh ac a àO thõ.
Chùng han a tru ang hap cua mOt mau cao su sOng,
àOng luc ke co gh i àO thõ cho ket qua nh u sau : (hòn h V.5)
Àuang bieu di en 1 la àuang bi eu di en dan cù ng. The o
dang cua no, no ung vai thu ngh iem keo dan thuc hi en a
tOc àO nho àe
tùng lan àO du.
Hònh V.5: Àuang
bi eu di en keo dan
1 va co rut cua mOt
P mau ca o su sOng
P1
3
2
0 A2 Ñoä daõn( %)
A1
0 0,937
500 0,946
1.000 0,950
2.000 0,953
4.000 0,953
B. E CAO SU
NENÙ PÙ
Cac thu nghi em nen ep ca o su tuang àOi ñt àu ac thuc
hi en han thu ngh iem keo dan, du rùng loai bi en dang
nay thu ang gùp tren thuc te han , nh at la tru ang hap ca o
su luu hoa. Lydo la kh o thuc hi en thu nghi em nen ep mOt
cach thñch àang.
Phu ang cach cO ài en la ep mOt mau ca o su giua 2 ma m
song son g khOn g con hap cach nua vò a ha i mùt tiep xuc
giua mau cao su va ma m ban ep co su bi en dang tu do :
mau ca o su gi am chi eu day, lam ch o ha i mùt tiep xuc nay
tùn g len . Nh u vay cu Oc thu nghiem khOng con chñn h xac.
The o lõch su, àe tranh bat lai nay, ha i nh a thuc ng hiem
My la Shepp ard va Clap son àa dung mOt ki eu bO trñ hoan
toan kh ac hùn.
Ho kh ai ài tu nguye n tùc lam gi am be day cua mOt la
ca o su the o hai cach kh ac nhau . Truac het ch o luc nen ep
tac dung
CAO SU THIÏN NHIÏN 167
thùng goc vai mùt ph ùng cua la cao su, rOi keo dai la cao
su the o
moi ph uang , nh a cac luc dan cùn g tac dung cung mOt lu at
va àõn h võ a mùt ph ùng la ca o su . Cac luc dan cùn g nh u
vay ph ai chon ch o thñc h hap àe ga y ra cung mOt hi eu qu a
nh u luc nen ep.
Àe ap d ung ngu yen tùc nay, ho lay qu a bong cao su
dung lam mau th u, thOi phOng len vai khOn g khñ. Duai tac
dung cua khOng khñ, qu a bong phòn h lan va be day ca o su
gi am xuOng , nh u the tai mOi àiem cua di en tñch àeu co
mOt luc nen tac dung.
Nh a meo nay nguai ta th uc hi en àuac mOt hieu qua
giOng vai hieu qu a co àu ac vai cac luc nen tac dung tu
do.
Sheppar d va Clapso n ch o ket qua thu nghi em nen ep
ca o su nh u sa u (bang V.11):
Bang V.11: Nen ep ca o su
1,00 0 0
1,18 28,5 3,9
1,55 58, 4 15, 4
2,05 76, 2 47, 4
3,55 92, 1 465
5,05 96, 2 2.160
5,75 97, 0 5.040
6,25 97, 4 9.170
Lu u y: Luc nen va ung vai qua bong nO vao kho ang 9.000 kg/cm 2,
trõ sO nay neu àe m so vai suc ch õu keo àut a thu nghiem
keo dan la vao khoang tu 250 kg/cm 2 àen 300 kg/c m2.
Ket qu a nay ch o ph ep ta vach ra mOt àu ang bi eu di en
nen ep cung nhu la ta vach àu ang bieu dien keo dan.
Ta cung co the go m ha i àu ang bi eu di en vao chun g
cung mOt àO thõ vai luc keo dan àùt theo truc tun g duan g
va luc nen theo
tr uc tun g am , àO dan tùng theo truc ho anh duan g va àO giam be
168 CAO SU THIÏN NHIÏN
C
day the o tr uc ho anh am . Nhu
the ta co mOt àu ang bi eu
di en lie n tuc ve su bien
dang cua cao su ài tu àO
100 nen tai àO keo àut, nh u
D hòn h sa u àa y (hòn h V.7).
0 A Ta nhan thay àu ang bieu
dien nen ep ñt ph uc tap han
àuang bieu dien keo dan, vò
luc nen tùn g cuc nhan h va
be
C' lom cua phan àu ang bi eu dien
nay ba o gi a cung qua y ve
Hònh V.7: àu ang bi eu di en nen ep
va dan cùng
phña truc tung . Hi en nhie n
àu ang
bieu dien nen ep co mOt àuang tiem can doc ung vai su
gi am be day 100%.
Ng oai cac cuOc thu nghi em nen àa n gi an, co the thuc
hi en àuac thu nghi em ve àO du va “tñn h tre” nen ep nh u
tru ang hap thu nghi em keo dan.
ÀOi vai ca o su sOng, thu nghi em nen ep thu ang àu ac
dung tai nhi eu, nhun g muc àñc h ch u yeu la àe cun g cap
mOt sO kien thuc theo qu i uac ve àO deo. Thi et bõ chuye n
dung nay àuac goi la may
ào àO deo.
C. D GLI TUCÏ
BIENÁ A ENÂ
NÏ
Tu tru ac ta chó xet tai nh ung truang hap ma mau ca o
su thu nghi em bõ bi en dang mOt lan ha y mOt sO nh o lan.
ÀOi vai ung dung thuc te cua ca o su luu hoa, kh ao sat cac
mau ca o su chõu mOt sO rat lan bien dang cung loai lien
tiep theo nh õp àO nhanh rat huu ñch. Ta co the nghie n cuu
tai su bi en dang qu a keo dan dai, nen ep ha y xo ùn.
Tr ong moi truang hap, ta nh an th ay sa u mOt thai gi an
lau hay mau co su xuat hien a be mùt ca o su cac àu ang
ran nut cang luc sau rOng dan.
100
3
0,75
1,25
0,93
5,6
2
1,41
0,92
D. TÆ TROÏNG CAO 107 ,5
SU 0,89
1,5
Ta àa thay ca o su sOng 1,chõu
53 mOt su gi am nh e the tñc h
kh i n o bõ keo dai. Neu khOi1,36
luang khOn g àOi, su giam the
tñc h se ga y ra su tùn g tó trong cao su . Hi en tuang tùng tó
trong cung àu ac nh11 an0 thay
kg a phan Rack ing ca o su.
ÀOi vai cao su luu hoa, tó trong àuan g nhie n tuy thuOc
111,7 8 dm 3
vao thanh ph an cua hOn hap. Tó trong cua ca o su àa luu
hoa co the
P
tñn h theo cOn g thuc D = , vai D la tó trong cao su luu hoa,
P la
V
khOi luang va V la the tñch cao su luu hoa. Nhun g tru ang
hap muOn àõn h hOn hap ca o su chu a luu hoa co tó trong la
ba o nhieu (thi et lap mOt hOn hap cao su ), ta co the ap dung
theo cach sau àay : tñn h ra the tñch tung nguye n lieu hoa
chat su dung theo khOi luang su dung cua ch ung , tó trong
cua hOn hap ca o su luu
hoa se la tOng khOi luang chi a cho tOng the tñch ,ch ùng han
nhu:
- cao su ta xOng kh oi
- oxid e kem (ZnO)
- luu hu ynh
- MBT (Bayer)
- steari c aci d
1. Kem hoa: cremage, ào la phûúng phap àêm àùc hoa latex tûúi cung vûa la möt trong
cac phûúng phap tinh khiït hoa.
SO lan ài qu a gi ua ÀO nh at
2 truc may nh Oi can (cent ipoi ses)
0 27,9
7 16,1
15 9,6
37 3,4
100 1,5
CAO SU THIÏN NHIÏN 173
ÀO nh at cua dung dõc h cao su cung tuy thu Oc vao àO àam àùc
cua no. ÀO àam àùc dun g dõc h cang lan, àO nh at cang ca o
cho tru ang hap cao su àa qua mOt lan nh Oi can nh at
àõnh.
Nhu vay tr en thuc te ngu ai ta qui àõnh co hai yeu tO
anh huang tai àO nhat cua mOt dun g dõch , àO àam àùc va
su nh Oi can cao su.
Cac yeu tO kh ac con co the co anh hu ang tai àO nh at,
ch ùng han nhu ban chat cua dun g mOi. Bang V.14 sau àa y
ch o àO nh at cua cac du ng dõ ch co àuac ch o cung mOt cao
su a cung àO àam àùc, a nhi eu loai dun g mOi kh ac nhau:
Ban g V.14: Anh huan g ban cha t dun g mOi ta i àO nha t
Dun g mOi ÀO nh at
(cent ipoi ses)
Ch at long àO na (%)
Ta khOn g the nao tòm àuac nhung tuan g qua n gi up tien lieu
àay àu ve su ket hap cua ca o su tro ng mOt mOi truang
ch at long the o hoa tñn h hay ly tñn h cua ch at long ay. ÀO
na va tOc àO cang lan ba o nhieu , thò àO nh at va àO sOi cua
chat long cang nh o thap bay nhieu ; nhun g ài eu nay chó
nghi em àung ch o ch at long co
cung ch uc hoa
hoc.
CAO SU THIÏN NHIÏN 175
T
t
0
SÖÏ LÖU
HOÙA
A. Ñ AÏI CÖÔNG
Trû úc kh i ài túi kh ao sat ch i ti ït sû lûu hoa, ta noi
vùn tùt túi sû kh am ph a ph an ûng nay, ngu ön göc dan h tû
va àõn h nghôa.
I. Lõch sû:
Vao möt ng ay mua àön g nù m 1839 tai Ne w Yor k (My),
Charles Goodyea r (Thûún g gi a My) tho a lûu hu ynh vao ca o
su söng vúi muc àñc h àú n gi an la “l am ch o no khö” , tûc la
lam mêt tñn h dñnh cua ca o su (the o phûún g ph ap chó dên ú
vù n bùng My sö 1.090 cua N. Hayward) . Do sû bêt cên,
Goodyea r lam rú i möt mêu ca o su àa tho a lûu hu ynh vao
lo sû úi, no nong lïn möt luc va sùp böc ch ay.
Ön g vöi nem manh ra ngo ai trúi, rú i nùm lanh gi a trï n
àa nût ne. Ng ay hö m sau , tòm lai mêu ca o su nay àa qu a
nh ûng xû ly xêu la cûc nong va cûc lanh , ön g thêy no vên
mïm deo va àan höi.
Nh û vêy sû tac dung cua nhi ït vao hön húp ca o su va
lûu hu ynh àa quy ït àõn h ch êt lûúng rêt quñ bau cua ca o su
tñn h àan
höi va àö bïn da i cua no, vûa tri ït tiï u tñn h dñn h cua no.
1 Möt sö nha chï biïn tai nûúc ta con goi la “hêp chñn”hay “hoa chñn”cao su.
B. LÖU H O ÙA V Ô ÙI LÖU
HUØYNH
I. Trûúng húp lûu huynh duy nhêt
Àê y la trû úng húp àú n gi an nh êt. Tr ön vao ca o su söng
möt lûúng lûu hu ynh nao ào (th ûc hi ïn bùng cach nh öi
can qu a may). Kh i hön húp àa àïu, ch o no vao khuö n xi ït
lai, röi ch o khuön nong lïn . Nga y tû nhi ït àö ca o hú n àö
nong ch ay cua lûu hu ynh (1200C), lûu hu ynh khu ïch tan va
tan vao ca o su möt ph ên vúi tó lï tuy the o ài ïu ki ïn ch ï
hoa.
Ch ùc ch ùn co xay ra sû hoa húp gi ûa lûu hu ynh va ca o
su , búi vò ap dung nhi ïu phûún g ph ap phê n gi ai hoa hoc
khön g thï nao tòm lai àû úc töng sö lûu hu ynh ma ta àa ch o
vao ca o su . Lû úng lûu hu ynh “h oa húp” nay hi ïn nhiï n
tha y àöi the o tó lï lû u hu ynh ch o vao hön húp, cung nh û
the o nhi ït àö va thúi gia n nun g nong.
I.1. Cao su “m ïm” va cao su “ebonite”:
Nhûn g nïu ta ch o vao hön húp 10% lûu hu ynh tha y vò la 37%
40
S toång coäng
37%
30 S =
32%
20
Thôøi gian
10 ñun noùng (giôø)
0
5 10 15 20 25 30
H.VI.1 : Lû úng lûu hu ynh hoa húp the o thúi gia n
nung
ta se thêy vên töc hoa húp cua lûu hu ynh yïu hú n nhi ïu,
ú cung
ài ïu ki ïn nun g nong . Lên nay lûúng lûu hu ynh hoa húp
töi àa chó la 8,4% sa u 20 gi ú nun g nong va lûúng lûu hu ynh
hoa húp cung tùn g lï n tó lï vúi thúi gia n nun g nong (hòn h
VI.2).
Mùt kh ac, töc àö hoa húp cua lûu hu ynh cung tuy thu öc
vao nhi ït àö nun g nong hön húp. Tron g thûc tï, hï sö
nhi ït àö la vao kho ang 2,5 tûc la töc àö cua ph an ûng
tùn g lïn gêp 2,5 lên khi
nhi ït àö tùn g lï n 100C. (hòn h
VI.3)
CAO SU THIÏN NHIÏN 183
L???ng l?u huy?nh ho?a h??p(
L????ng l?u huy?nh ho?a h??p
(gi?? )
40
30
20
S = 10%
10 Thôøi gian
S = nung noùng (giú)
8,4%
0
5 10 15 20 25 30
S = 37%
40
30
155oC S =
20 32%
135 o Thôøi gian
10 C
gia nhieät (giôø)
0
5 10 15 20 25 30
)
S??c ch?u ke?o da?n (kg/
th?i gian (phu?t)
Àö thõ (hòn h VI. 4) sa u àê y ûng vúi möt hön húp göm 100 ph ên
ca o su va 8 ph ên lûu hu ynh àû úc nun g nong túi 1470C,
tron g su öt th úi gia n tû 90 ph ut àïn 240 ph ut. Ta thêy thúi
gia n lûu hoa tùng lïn lam ch o “module ” tùn g the o(1), nhûn g
àö bïn àût ha xu öng the o àö bïn töi àa.
ø
200
cao su : 100
löu huyønh : 180
160 210
8
150
240
A 90
120
80
B
40
Ñoä daõn( %)
0
200 400 600 800 1000 1200
Hòn h VI.4: Anh hû úng cua th úi gia n lû u
hoa túi cú tñn h ca o su lûu hoa (lo ai
mïm)
Qu a hòn h VI.5 sa u àê y ûng vúi cung hön húp göm 100 ph ên cao
su , 8 ph ên lû u hu ynh , nun g nong su öt 120 ph ut ú 1400C,
1500C va
1600C, ta th êy sû tùn g nhi ït àö th ï hi ïn qu a sû tùn g töc
lû u hoa lam ch o “module ” tùn g lïn , sûc chõ ukeo àût ài lïn
túi àö töi àa röi gi am xu öng , àö dan àût gi am dên.
Sa u hït, qu a hòn h VI.6 sa u àê y ûng vúi cac hön húp göm
100 ph ên ca o su co ch ûa lên lûút 3, 5, 8 va 10 ph ên lûu
hu ynh , têt ca àïu àû úc nung nong ú 1470C trong cung th úi
gian 120 ph ut: ch ûng to sû tùn g tó lï lû u hu ynh th ï hi ïn
qu a àö lû u hoa ca o hún
vò cac tñn h ch êt cú ly àïu töt hú n
lïn.
1. Module: àö chõu keo dai ú möt àö dan àa àõnh, (xem chûúng Ly tñnh cua cao su).
ù
200
cao su : 100
löu huyønh : 8
160
120
o
15 C
80
160o 140o C
40
C
Ñ o ä daõn( %)
0
200 400 600 800 1000 1200
Hòn h VI.5: Anh hû úng cua nhi ït àö lû u
hoa túi cú ly tñn h ca o su lûu hoa
200
cao su : 100
löu huyønh : thay ñoå i
160
10
120
8
80
5
40
3
Ñ oä daõn (%)
0
200 400 600 800 1000 1200
Hòn h VI.6: Anh hû úng cua tó lï lû u hu ynh
túi cú ly tñn h ca o su lûu hoa
I.4. Hi ïn tû úng ph u:
Möt cach töng qu at, cung möt hön húp göm 100 ph ên ca o su va
8 ph ên lûu hu ynh ch ùng han, cên nun g nong gên 2 gi ú ú 15 00C va
5 gi ú vao kho ang 1400C àï cun g cêp möt san ph êm bïn va àan
Tu y nhiïn , cac trõ sö cua sûc chõ u keo àût va àö dan àût co y
nghô a thu öc vï lônh vûc nghiï n cûu hún , vò àa sö cac vêt
dung cao su khön g àû úc lam vi ïc ú nh ûng ài ïu ki ïn nh û
th ï. Ngû úi ta cung thû úng sû dung “module ” la lûc keo
cên thi ït àï àû a ca o su túi möt àö dan dai àa àõnh .Möt
“module ” ca o ûng vúi san ph êm da i cûng , “module ” thêp
ûng vúi san ph êm mïm, no bõ dan dai dï dang dû úi tac
dung cua möt lûc keo kem cao . Nh û vêy “module” con la
möt ph ep ào “à ö da i cûng ” cua ca o su lûu hoa.
Àï bi ïu thõ àùc tñn hcac ài ïu ki ïn lûu hoa cua möt hön
húp ca o su , tha y vò vach àû úng bi ïu di ïn sûc chõ u bïn àût
va àö dan tha y àöi the o thúi gia n lûu hoa, ta con co thï
nöi nh ûng ài ïm ûng vúi àuö i àû úng bi ïu di ïn lûc keo àö
dan (àû úng AB cua hònh VI.4). Ta cung thêy àû úc sû tha y
àöi hö tûún g cua àö bïn va àö dan the o th úi gia n lû u hoa
nh û th ï nao.
Bê y gi ú ta xet túi möt hön húp ca o su thiï n nhiï n àû úc
lûu hoa ú nhi ït àö 1350C tron g su öt cac kho ang thúi gia n
tha y àöi 15,
30, 45, 60, 90, 120 va 180 ph ut, ta se co cac àû úng bi ïu di ïn nhû
S??c ch?u ke?o da?n (kg/cm2)
hòn h VI.8 sa u àêy:
Th úi gia n trû úc kh i àat túi “à ö lûu hoa töt nh êt” ha y
àat túi “v ung àöi” tûc la kho ang thúi gia n ma cac trõ sö
cua tñn h ch êt cú ly ca o su lûu hoa vên gi û gên “à ö lûu hoa
töt nh êt”, ta goi la hön húp lûu hoa chû a túi mûc (sou s
vulcanisation) . Kho ang thúi gian vû út qu a kh oi vung àöi
àû úc goi la hön húp lûu hoa qu a mûc (sur vulcanisation) .
Ca ha i trû úng húp, tñn h ch êt cú ly àïu th êp ca. Trï n thûc
hanh , ngû úi ta chu öng thûc hi ïn möt cu öc “lû u hoa ky
thu êt” ûng vúi sû lûu hoa gên túi mûc ha y gên túi “à ö
lûu hoa töt
nh êt”.
( )
Hònh VI.8: Anh hû úng thúi gia n nun g nong túi cú ly tñn h ca o su lûu hoa
1 Goi theo möt sö nha chï biïn vêt dung cao su ú nûúc ta. Danh tû chuyïn mön cua Phap
la “Grillage”,cua Anh My la “scorch”.
19 2 CAO SU THIÏN NHIÏN
Qua n ni ïm nay bõ ch öng àöi nga y lêp tûc va chñn h Spenc e múi
la ngû úi gi ai àap vên àï cú ban thû nghi ïm vûng ch ùc.
Öng ch ûng min h lû u hoa thêt sû la möt ph an ûng hoa hoc
ti ïn tri ïn àïu àùn va kït th uc la möt húp ch êt co ch ûa
32% lûu hu ynh.
Sa u kh am ph a cac ch êt gi a töc, lûu hoa co ve nh û la
möt hi ïn tûúng vö cung ph ûc tap. Nhi ïu thuy ït vên con
àû úc tri ïn khai, kh i thò dûa the o ph an ûng hoa hoc, kh i thò
dûa the o hi ïn tû úng thï gia o trang . Nhûn g cac kh ao sat
thï gia o trang hay con nhi ïu mêp mú va àï gi ai thñc h àùc
tñn h ch u yïu lûu hoa, thuy ït hoa hoc ba o gi ú cung co ve
vûng ch ùc hún.
Ngû úi ta phê n ra 2 gi a thuy ït:
- Sû hoa húp cua lûu hu ynh va ca o su;
- Sû thanh lêp cac cêu nöi hoa hoc qu a polyme r hoa
dû úi tac dung cua ch êt xuc tac (lû u hu ynh ch ùng han).
Ha i tac dung nay khön g xun g kh ùc vúi thuy ït cêu nöi
ma ta kh ao sat dû úi àêy.
III.2. Thuyït cêu hoa hoc:
+S caáu truù c
tetrahydro thiofen
+S vong thioet hâ er
S
(coù leõ ít ñuùng hôn)
S
+ 2S
+ -H2 S
gia thuy ït
cu a Prins
va
+S
Van Rossem
-H2 S
S
SH S S S
S
S S
thiol Voøng thioozonide
disulfur
Vonø g thioet hù
er
( keát v oøng õ S
S 2 noái ñoâi)
Vonø g thioet hù er
(keát voøng ô û noái ñoâi)
S
+ 2S
S -HS S
+ SH2
2
+ SH2
S
S
S
S
S
S
S
S S S
H
+ H2S
SH
H2S coäng vaøo moät noái ñoâ i
SH + SH S S
+ 2S
SH SH
dò hoaøn
hoùa hay
S S
S S
+ S S
SH SH
Cú ch ï hi ïn nay:
Farme r va Bloomfiel d àa bö sun g cac thuy ït trï n va
àû a ra möt cú ch ï húp ly nh êt àï gi ai thñc h cac hi ïn
tûúng . Ta han chï chó xet túi trû úng húp cua cac nöi liï n
phê n tû.
- Ba n àêu, co sû hi ïn di ïn cua lûu hu ynh , möt nguyï n
tû hy- droge n cua carbo n α-methylen e tû tach rúi ch o ra
möt göc hydro- carbo n va möt göc sulfhydryl:
CH3 CH3
... CH2 C CH CH ... + ... CH C CH CH ... + S* H
2 S * 2
*
+S + SH
*
+S
*
S*
S*
S
+
S
*
S
*
+ S
S*
**
+
*
+ S
S* *
+ S +
*
+ +
*
S* SH
2
+ (x - 1)S Sx + H2 S
SH
+ HS * * (goác môùi)
SH
+ +
*
SH
*
*
SH + H2 S + SH
SH
+ S
SH
b) Hoa húp vúi lûu hu ynh thanh polysulfu r cung vúi sû thanh
lêp aci d hydrosulfuri c H S va mêt àö chû a bao hoa cû 2 nöi
àöi ch o x nguyï n tû lûu hu ynh:
2 + (x - 1)S Sx + H2 S
SH
SH
+ + (x - 1)S Sx + H2 S
SH
C. LÖU H O ÙA V Ô ÙI C H A Á
T
KHAÙC
I. Vú i chê t phon g thñc h lûu hu ynh ha y ph i ki m cung
ho ho ùc ch êt co lûu hu ynh
I.1. Chloride lûu huynh:
CH CH 2 CH2 CH2
CH 3 2 + S2Cl2 C CH C Cl Cl C CH3
C + 3
CH S CH
CH3
CH
CH
2
CH 2 CH CH CH2
2 2
Cl
+ S2 Cl2 + S 2
Cl
ZnO
+
(CH3 ) 2NC SSCN(CH3 ) 2
S S
vaø
SCN(CH3 ) 2
S
G.F . Bloomfiel d cho bi ït cac nöi ngan g co àû úc la nh ú
cac mon o va disulfur , lûúng lûu hu ynh vong thò khön g
àang kï.
D. Craig , A.E Juv e va W.L. Davidso n nghiï n cûu ky ph an
ûng, sû dung cac phûún g ph ap múi me àa ch ûng minh:
- Aci d beo khön g cên túi.
- Khön g co oxid e kem, disulfu r tetramethylthiura m khön g
lûu hoa ca o su ho an toan.
- Co oxid e kem hi ïn hûu, lû u hoa ca o su ho an to an
hú n nïu cung co monosulfu r tetramethylthiura m hi ïn di ïn.
Ho su y lu ên tac dung cua disulfu r tetramethylthiura m
thï hi ïn qu a cac phûún g tròn h sa u àêy:
S S
S
*
(CH3 ) S taïo noái ngang (CH3 )2NC SCN(CH3 )2
2NC SS + S S
S CH3
+ cao su
(CH3)2 ... CH2 C CH CH 2
NCSS *
SSCN(CH3)2
+ (CH3)2 _
NCS
cao su löu hoù a
CH
CH3 CH3
CH3 CH 2 C S S C CH CH 3
2
CH3 CH3
CH 3 CH
N S2 ; 3 NCS S ;
2
(C2H5OCS)2S2 ;
C6H11 2 C6H11 2
O N S2
2
20 8 CAO SU THIÏN NHIÏN
Tron g ào ch êt cu öi (disulfu r bismorpholine ) co tñn h an toan
rêt ca o ch o qu a tròn h gi a cön g (tr û ph i co goudro n de pi n -
hùc ñn, nh ûa thöng ) va truy ïn vao ca o su lûu hoa ch êt
lûúng töt vï lao hoa; ngû úc lai no gê y ra nût ran thai qu a
ú cac hön húp ca o su mùt ngo ai vo xe (löp xe )(1).
I.3. Selenium va tellurium:
II . Lû u hoa vúi ch êt kh ac
Ú cac phûún g ph ap lû u hoa se àï cêp dû úi àêy , ta se
thêy co sû tha m gi a cua möt sö ch êt kh ac bi ït khön g liï n
hï gò túi lûu hu ynh . Thuy ït lûu hoa hi ïn na y gi up ta co
kh ai ni ïm vï tac dung chun g cua ch ung.
II.1 . Dên xu êt nitro:
1. Disulfur bismorpholine àûúc Monsanto Chemical Cty ban dûúi nhan hi ïu la Sulfasan R.
O O
C6 H 5 C O C 2 C6 H5 C O*
C 6 H5
RH + C6 H5 C O* R* + C COOH
H5
*
2R * R R
N N NH N N NH2
NH N NH
2
1. Húp chêt diazoamine co cöng thûc: R – N = N–N vúi R la möt nhom aryl, R la
R3
nhom aryl, aralcoyl hay arylamine va R la hydrogen, möt kim loai, möt nhom alcol, acyl,
aryl, hay aralcol.
Vao nùm 1931, nha hoa hoc H.L Fisher (My) tòm thêy
cac quinon e va quinon e haloge n hoa co kh a nùn g lûu hoa
ca o su . Cac quinon e haloge n hoa àïu ho at àöng àùc bi ït va
tetrachloroquinone (ha y chloroanil ) ch o möt ca o su lûu hoa
töt qu a nun g nong trong kho ang 12 ph ut ú 1430C(1) .
Mùc du co kh a nùn g lûu hoa riïng , têt ca cac ch êt
quinon e cho àû úc kït qu a kh a qua n ph ai co sû hi ïn di ïn
cua ch êt oxid e nhû
oxid e sùt, oxid e thuy ngê n sùc vang , peroxid e chò ha y
cromat e chò.
O O *O O *
cao su O O ca o su
2 + ON NO
O + 4H*
N
N O
OH O O
HO HO + HCHO HO
- H2 O CH
HO HO HO 2
Phaûn öùng
OH - H2 O giöõ a caùc
O phaâ n
töûkhoâng
xaûy ra
Phaûn öùng
giöõa caùc
- 3H2O
phaân
töûcoù theå
x aûy ra
OH
CHÛÚN G VII
SÖÏ OXIDE H O ÙA V A Ø
L A ÕO H O ÙA CAO SU THIEÂN NHIEÂN
CH 2 CH 2
C C
CH 3 H
cis
Tñn h bêt àöi xûng cua nöi àö i va nh om α-methylen e ho at àöng
H H H O OH
+ O2
CH C C +O CH C C C C C
2
O O O H
O O O
C6H5 C + C6H C C6H C
O2 O OH
5 5
H (O2) H
O
CH 3 CH 3 H
+
C C O2 C C
H O O
+ O2
* *
*
O
O
*
ho ùc búi sû kñch ho at cua α-methylene:
α + * + H
* *
*
O
H
* + * +
*
O O
O O
*
H
( R* + O 2 R O O*)
+ * *
*
O
O
*
* + +
*
O O
O O
H H
OOH OOH
OOH
v aø
O O
O O
O
C C
+
H 2O C O + O C
O O - H2O2
CAO SU THIÏN NHIÏN 227
3
2 2
C C
O O
O
1. Acid
levulinic O CH
C – CH – CH – C = O
HO
=
4 2 4
O
Peracide R–C–O–OH àû úc bi ït dung àï oxide hoa nöi àöi
C = C. Töng qu at ch ung ph an ûng ch o ra
epoxy:
O O
C C + R C C C + R C
OOH OH
O
OH O
O* +
+ 2 O* +
O O
H
O + H2O
*
OH O
H HO
+ O *
O O
HO
+ + H2 O
O
OH O
O C
+ O* +
O
O
+ O
O OH
OH
OH
O
OH -- H2O
s? O ?? ?c h?p th u (c m3/g/gi ?)
1. Hêu qua cua oxide hoa cao su la sû lao .
ch ?t kh ang oxygen
% CAO SU THIÏN NHIÏN 235
s? O h.thu
(cm3/g/gi?)
0
0,5
2
4
19 x 10-4
26 x 10-4
22 x 10-4
22 x 10-4
20 x 10-4
2 2
1. Chêt “desactiveur” la chêt khang lao khöng co tac dung can trú hoa chêm sû hêp thu oxy-
gen vao cao su lûu hoa nhû nhûng chêt khang lao thöng thûúng ma co tac dung tai lêp
cêu nö i giûa cac phên tû cao su bõ àût cêu hay àût chuö i trong qua trònh lao.
?
oxygen hoa
nay
ho y
ài túi ch ûng to khöng thï thûc hi ïn ph an ûng oxid e
x
hoa àú n gi an va rêt kh o ma ap dung nguyï n t ùc thön g
o
thû úng vao àanh gi a kït qu a cac ph an ûng nh ùm lêp dû
ào an vï sû kït húp cua ca o su tron g tûng trû úng húp.
Nhi ït àö ph an ûng oxid e hoa àû úc xet rêt la qua n
trong . Th êt th ï, lûúng oxyge n cên àï gê y ra hû hong
(ch ùng han ào the o àö gi am sûc chõ u keo àût), gi am rêt dï
the o sû gi a nhi ït nh û hònh sa u àê y trñc h tû kh ao sat cua
Kemp , Ingmanso n va Mueller:
1,4
1,2
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
60 70 80 90 100 110
Bang nay ch ûng to kh a ro la àöc tñn h liï n hï vúi tñn h hoa tan
trong cao su; ta cung thêy hiïu qua cua acid beo (nhû
acid stearic ) tac kñch mu öi àöng ch o ra nh ûng hoa húp
àöng tan hún. Ngu ön truy ïn àöc búi àöng va manga n ch u
yïu la nh ûng ch êt àön vö cú co tñn h kin h tï hú n nhû : böt
àa vö i (carbonat e calcium), set kaolin , tin h àêt.. . va vai chó
súi nao ào, ta cên lûu y kh i sû dung ch êt àön noi trïn .
Cac ch êt ph u gi a kh ac nhû : ch êt gi a töc lûu hoa, ch êt
kh ang oxyge n (kh ang lao) , oxid e kem, ch êt hoa deo ca o
su , the o nguyï n tùc àa àû úc cac xû úng san xu êt hoa ch êt
ki ïm tra nghiï m ng ùt (h oa ch êt nh êp) va ngu y hi ïm vï sû
truy ïn àöc hêu nh û khön g co.
Vúi nh ûng ch êt àön thû úng co thï con lên lön manga n trong
1. Theo ngön ngû Anh, goi la “antioxidant” (khang oxygen hoa), kï ào goi la “antiozonant” ta
dõch la “khang ozone”.
CAO SU THIÏN NHIÏN 251
àöng hûu hi ïu töi àa ; lûúng dung thñc h húp àï àat hi ïu
qu a bao
vï töt nh êt la tû 2% àïn 5% àöi vúi ca o su , tñn h tûún g húp
vúi cac ch êt kh ang oxyge n thön g thû úng àïu rêt töt vï
moi phûún g di ïn. Ph ai lûu y ky àa sö ch êt p-phenylen e
diamin e àïu la ch êt àöc va gê y bïnh ngo ai da.
Cac ch êt ph ûc húp nicke l (k ïn) àa kï co àö bïn khön g
ca o so vúi àö bïn ozon e cua ca o su thiï n nhiïn . Ú vai ài ïu
ki ïn nao ào, ch ung to ra co hi ïu qu a kh ang ozon e ro rït,
tùn g àö bïn rêt ca o kh i co N,N'-diphenyl-p-phenylen e
diamin e va paraffi n hi ïn di ïn. J. Verban c lûu y túi hi ïu qu a
cua cac dên xu êt nicke l ho at àöng tron g trû úng húp ca o
su thiï n nhiïn ; nh û àa noi, dibutyl- dithiocarbamat e kïn
dung du y nh êt ho ùc sû dung vúi phenyl -β-
naphthylamin e kh i no gop ph ên lam hong ca o su thiï n
nhiïn chõ u tac dung nhi ït tron g mö i trû úng oxygen ,hi ïu
qu a nay dên àïn co thï ki ïm ham hay tri ït tiïu àû úc
bùng cach sû dung ph öi húp cac ch êt bao vï thñc h húp
va ch on möt hï th öng lûu hoa thñc h nghi.
Cên noi thï m vúi muc àñc h tùn g ki ïn th ûc: cac loai ca o
su töng húp (tr û ca o su töng húp butadiene-styrene) , toan
bö ñt nh ay vúi ozone nhiïu hún cao su thiïn nhiïn va cao
su butadiene- styrolene . Ca o su buty l va neopren e chõ u
ozon e àang lûu y túi; th úi gia n àï xu êt hi ïn ran nût àêu
tiï n lê u gêp 10 à ïn 100 lên so vúi ca o su thû úng . Hypalo n
cung co sûc chõ u ozon e rêt töt. Nhûng perbuna n thò ú gi ûa
àö bïn cua neopren e va copolyme r butadi- ene-styrene.
20
Hön húp
18 mùë t ngoai
ø
16 vo xe
14
12
10
4
2
ø
20
Hön húp
18 mùt ngo ai
vo xe
16
14
12
10
LA ÄP C O Â NG TH Ö ÙC H O ÃN HÔÏP CAO SU
CHO CH EÁ BIEÁN SA ÛN PH A ÅM TIEÂU D U Ø N G
A. H O ÃN H Ô PÏ CAO SU:
Hön húp ca o su (ha y goi tùt la hön húp) : la möt kh öi
deo àöng nh êt cù n ban cua ca o su co thï bi ïn àöi th anh
möt kh öi co tñnh àan höi, àa trai qu a sû hoa trön gi ûa ca o
su vúi cac loai hoa ch êt cên thi ït ch o sû bi ïn àöi nay.
1. Hön húp göm ca o su va möt loai hoa ch êt chi ïm ty lï
ca o goi la hön húp ch u (Melang e maitre) , nh û ca o su CT L
(Cent : 100, Terre: àêt, L: latex ) la hön húp ch u ca o su kh ö
100 ph ên va tin h àêt la
100 ph ên àû úc hoa trön tû mu ca o su nû úc.
2. Trû úng húp sû dung trûc ti ïp late x ch o ch ï bi ïn san
ph êm ta goi la hön húp latex.
3. Ta nh êt trñ goi “s an ph êm cú ban la ca o su ” tha y vò
“b ùng ca o su” , búi ca o su thiï n nhiï n ha y ca o su töng húp
hi ïm khi dung ú trang thai nguyï n ch êt, cên ph ai hoa trön
vúi möt sö hoa ch êt, ch ung co tac dung khön g kem qua n
tr ong , chû a kï cac nguyï n li ïu ph u: vai manh , cû úc thep
v.v...
4. Hön húp ca o su àû úc chi a lam ha i loai: loai co àön va
loai khön g co ch êt àön, àö i kh i goi la hön húp “thu ên tuy
ca o su” (pur e gomme ) nhûn g vên co cac ch êt cên thi ït ch o
lûu hoa.
B. ÑAÏI CÖÔNG V EÀ C A Ù C
H L A ÄP C O Â N
G THÖÙC:
Tron g ch ï bi ïn san ph êm ca o su tiï u dung , cön g vi ïc trû úc
Tïn va qu y cach
Th û tû kg dm 3
nguyï n li ïu hoa
ch êt
A 1 Ca o su tú xön g kh oi 7.900
B 2 I Oxid e kem Nh êt 0.800
3 sö 3 0.160
4 Aci d steari c Nh êt dang 0.080
5 hat Antioxydan t PBN 0.080
6 Accelerato r M 0.056
7 Accelerato r D 0.032
C 8 Mau ào B 2.000
9 Böt àa vö i CaC O 3 (ú kh o 1) 1.200
D 8 Böt àêt trùng (kh o 1) 0.240
Hön húp ch u 100-S
Töng cöng 12.548 Àöi ra
Lû u y: 1. Ch êu B ch o vao chun g cac loai trïn , trön àïu.
2. Ch êu C ch o vao chung
Thñ du vï cön g thûc
xû úng
II . Nghiï n cûu
Bû úc ti ïp the o ta nghiï n cûu cac yïu tö cú ban do
chuyï n gia ch ï bi ïn ca o su ha y hoa ca o su àùt ra:
II.1 . Nghiï n cûu vêt tû:
a. Keo dan dai: lûc keo àût, àö dan àût, lûc àõn h dan
(module), lûc xe rach , bi ïn hòn h sa u kh i keo dan (à ö tr ï).
b. Nen ep: lûc nen ep, lûc nö, lûc ûng vúi àönen
nh o(àöcûng shore). c. Tônh: àö dan thû úng tr ûc, àö bep
thû úng tr ûc v.v...
d. Àöng : àö àan höi (à ö nêy tûng) , àö ph at nhi ït nöi do
lûc nen ep, tai di ïn liï n tuc, àö bïn uön gêp tai di ïn liï n
tuc, àö bïn xo ùn tai di ïn liï n tuc, àö bïn va àêp
(r esiliense) , àö trï (hyst eresis) , àö ma sat v.v...
III.1.2. Ly tñnh:
IV. Va i lû u y cê n thiï t
IV.1. Lûc keo àût:
Möt cön g thûc töt nhûn g sû hoa trön ha y lûu hoa xêu
àû a túi ch êt lû úng san ph êm kem, do ào ta àùc bi ït lûu y
ha i yïu tö nay.
- Trû úng húp latex : Àöi vúi cac hoa ch êt ph u gi a khön g
tan tron g nû úc (thû úng ú thï khö) ,trû úc kh i hoa trön vao
late x cên ph ai tan nghi ïn (ú may tan bi ) thêt mõn tron g
nû úc thanh möt th ï nh u tûúng . Àöi vúi cac hoa ch êt ph u
gi a tan àû úc tron g nû úc cung hi ïm kh i rot vao late x tr ûc
ti ïp ú tr ang thai nguyï n ch êt. Ngo ai ra ph ai kït húp vúi
ài ïu ki ïn khu êy trön töt nh êt kh i cho ch ung vao late x
nh ùm muc àñc h gi up ch ung phê n tan àöng nh êt tron g
late x va tr anh hi ïn tû úng kït lùng(1) .
- Trû úng húp ca o su kh ö: Qu y tròn h can luy ïn (sú luy ïn, hön luy ïn)
cên àû úc xac àõn h thûc tï, àõn h ro toan bö cach thûc tha o tac, thû
1. Möt sö cú sú sû dung böt talc cho san xuêt nïm mousse àa khöng ap dung phûúng thûc
nay dên àïn gêy ö nhi ïm möi trûúng va àöc hai phöi cho cöng nhên.
D. TIEÁN H A Ø NH LA ÄP C O Â NG TH Ö ÙC - NG H IEÂ
N CÖ ÙU ÑAËC
BIEÄ T
I. Cöng thûc va nghiïn cûu tai phong thñ nghi ïm
- Àö dan dai kh i àût lún hú n 600% (chõ u möt àö dan gêp 4 lên
luc àan g nong 80-10 00C).
- Àö dû khön g lún hú n 20% (tr anh bi ïn hòn h mi ïng tui
chû úm, sa u kh i thao nong ru öt).
- Àö cûng : 40-4 5 àö shor e A (tñn h mïm gi am sû ge l hoa).
III.2. Àöi vúi hön húp cao su söng cên co :
Tû cön g thûc trïn , ta lêp ra loat cön g thûc thû àêu, thñ du la 5
cön g thûc sa u àêy:
CT CT CT CT CT
th û 1 th û 2 th û 3 th û 4 th û 5
- Lûc keo àût (N/c m2) 2.150 2.104 2.100 2.090 2.270
- Àö dan àût (%) 602 601 670 749 751
- 20 20 18 14 12
Àöbi ïndangsa ukh iàût(% 50 50 46 42 42
)
10 10 12 11 9
- Àö cûng shor e A
- Lû u hoa töi hao ú
hú i sêm vûa y vûa y vûa y vûa y
14 00C (ph ut)
CT CT CT CT CT CT
th û 1 th û 2 th û 3 th û 4 th û 5
CT CT CT CT CT CT
th û 1 th û 2 th û 3 th û 4 th û 5
Sa u kh i cê n àong , can luy ïn, lûu hoa the o loat cön g thûc trïn,
ta ch o thû lao hoa ú lo nhi ït 700C x 48 gi ú tûng cön g thûc
möt; têt ca cac kït qu a ào cú tñnh , ly hoa tñn h àû úc so
sanh vúi nhau. Thñ du cac cön g thûc thû 1, 2, 3 àïu àat vï
àö lao hoa, ta ch on cön g thûc 1 vò lûúng dung thêp, ba o
göm mau sùc cua hön húp khön g anh hû úng ti ïp tuc do
tùn g lûúng ch êt kh ang lao PBN
(lo ai nay gê y anh hû úng mau sùc hön húp lû u
hoa).
A. T O ÀN T R ÖÕ N G U Y ENÂ L IE ÄU V A ÄT
TÖ
Cac ài ïu ki ïn vêt ly nh û sû tho ang khñ, sach se, nhi ït
àö, anh sang , êm àö, thúi gia n tön trû v.v... tron g bao qu an
nguyï n li ïu vêt tû ú kh o bai co têm mûc qua n trong anh
hû úng àïn qu i trònh san xu êt va ch êt lûúng thanh ph êm.
Cên bö trñ phê n cach gi ûa ca o su - hoa ch êt - nguyï n
li ïu phu “nh om ch êt lûu hoa - nh om ch êt kh ac” , “c ac loai
ph êm mau”, “ch êt dï ch ay” v.v... nh ùm muc àñc h ph ong
ch ay, ch ûa ch ay va tr anh sû anh hû úng do nhi ïm búi möt
sö lún hoa ch êt ng anh cao su . Cac hoa ch êt nay thû úng co
hi ïu qu a tac dung rêt lún du chó vúi möt lûúng nh o.
B. C A ÉT X EÛ CAO
SU
Ca o su thiï n nhiï n thû úng àû úc tön tr û dû úi dang cua
möt ki ïn hang lún, cên àû úc xe thanh banh ha y manh
nh o tû 5 - 15kg múi ch o vao may nh öi can àû úc. Gia i ào an
nay ba o göm cê n cao
C. H O ÙA D E ÛO CAO SU
La qu a tròn h xû ly bi ïn àöi ca o su thö rêt da i thanh
möt thï deo mïm àï co thï nh öi trön c ac hoa ch êt cên
thi ït ú cac cöng ào an sau . Xû ly nay co thï thûc hi ïn qu a
4 tac dung : oxid e hoa tû nhiïn , nhi ït, hoa, cú . Nguyï n liïu
ph u co thï tha m dû vao khêu nay la böt tal c àï chöng
dñnh.
D. C A ÂN ÑONG
Khê u cê n àon g rêt qua n trong , no anh hû úng àïn qu y
tròn h chï bi ïn va ch êt lûúng san ph êm. Ngû úi cê n àon g
lam vi ïc cên co 3 yïu tö: th û tû - chñn h xac - co phûún g
ph ap; va lûu y nh ûng ài ïm:
1. Ki ïm tra vabötrñ cokho a hoc cac dung cu, phûún g ti ïn cê n àong.
2. Nghiï m chón h ch êp hanh nh ûng qu i àõn h gh i ú cön g
thûc xû úng : loai, qu i cach , ph êm ch êt, sö lûúng nguyï n
liïu hoa ch êt, nh om hoa trön chun g v.v...
3. Cê n àon g tûng ch êt möt va the o tûng cön g thûc möt.
4. Tö n trong cac ài ïu lï bao hö lao àöng va ph ong ch ay ch ûa ch ay.
5. Khön g quï n trû bò, vêt ch ûa va dung àung loai vêt ch ûa.
6. Ki ïm tr a toan bö nguyï n liïu sa u kh i cê n àong.
Nú i cê n àon g thêt kh ö rao, sach se, ngù n nùp. Nguyï n
li ïu hoa ch êt àû úc àanh dêu va gh i nh an hi ïu (k y hi ïu
nïu co) nh êt àõnh . Dung cu va phûún g ti ïn cê n àon g cên
co: cac loai cê n lún nh o, cac loai vêt ch ûa: thau , ch êu
(phê n bi ït loai ch ûa ph êm mau àe n vúi ph êm mau kh ac)
xu öng , mu öng , da o v.v... Àöi vúi ch êt long sanh , sïn sït
cên co hï thöng hê m nong va dung cu cên àon g chuyï n
bi ït.
Cên lêp möi qua n hï mêt thi ït gi ûa ph ong ky thu êt -
ph ong thñ nghi ïm - xû úng - khê u cê n àong.
E. N H O À
I TROÄN
La sû trön lên cú hoc cac hoa ch êt cên thi ït vao ca o su
àa hoa deo thanh möt hön húp, ta thû úng goi la hön
luy ïn.
I. Nguyïn tùc chung
F. ÑÒNH
HÌNH
I. Àõnh hòn h hö n hú p ca o su
- Tú can: la cön g vi ïc àõn h hòn hthûc hi ïn ú may can.
Hön húp ca o su àa àû úc ch ï tao can ra th anh möt tú dai,
co àö day mong mu ön, àöng nh êt va khön g àöi.
May can töng qu at göm loai 4 truc va loai 3 tr uc. Lo ai 3
tr uc nh ùn, nùm doc, thùng goc vúi mùt àêt, son g son g vúi
nhau . Tr uc gi ûa cö àõnh , 2 tr uc con lai di àöng àû úc àï
chón h kho ang hú cac tr uc ha y àö day hön húp. Chi ïu qua y
tron cua truc trï n va dû úi gi öng nhau , nghõc h chi ïu vúi
tr uc cö àõnh.
Àï tú hön húp can ra co àö day àïu nha u su öt chi ïu
ngan g cua tú va khön g àöi, may can cên co ha i yïu tö
chñnh : cac truc may ph ai son g son g va ài ïu chón h àû úc
nhi ït à ö.
Àöi vúi may can 3 tr uc (dung àû úc ch o can trang vai
manh möt mùt) àõn h bï day cua tú hön húp trai qu a 2 ky:
hön húp chu i qua kho ang hú cùp truc (trï n va gi ûa) röi
qu a cùp tr uc 2 (gi ûa va dû úi). Àöi vúi may 4 tr uc, àõn h bï
day cua tú trai qu a 3 ky va dung àû úc ch o can trang vai
manh 2 mùt tron g 1 lên.
Ng anh ch ï bi ïn san ph êm ca o su nû úc ta thû úng sû
dung may nh öi hú 2 tr uc àï kiï m nhi ïm khê u can, tûc la
sû dung ch o khêu hoa deo cú hoc (s ú luy ïn) , nh öi trön
(hön luy ïn) va can. Khuy ït ài ïm la tú can ra co àö day
khön g àöng àïu (bï n day, bï n mong hún) , khön g chñn h xac
(cên day 2mm , can ra 2,1m m ch ùng han) va khön g àöng bö
ú cac àút can kh ac (àút nay can 2mm , àút kï can
1,8mm , àút ki a 2,1mm ) ph u thu öc rêt nhi ïu vao tay ngh ï
va kinh nghi ïm ngû úi àûng may (ch ï bi ïn san ph êm àuc
cên cê n ki ïm
tr a tr ong
lûúng).
G. LÖU H O Ù A
La gia i ào an qua n trong tron g qu y tròn h ch ï bi ïn san
ph êm, tao ra ph an ûng lûu hoa ca o su àï san ph êm àat
cac tñn h ch êt cú ly hoa tñn h àa qu y àõnh , qu a sû gi a nhi ït
tron g trû úng húp hön húp ca o su co ch êt lû u hu ynh ha y
ch êt nhi ït ph ong thñc h lûu hu ynh.
Tr û trû úng húp hön húp ca o su tû lûu ú nhi ït àö bòn h
thû úng ha y dû úi tac dung anh nùng , thön g thû úng san
ph êm àû úc lûu hoa ú khuö n àuc, may ep, ph ong nong , nöi
ap lûc ha y nû úc söi. Ngu ön nhi ït la hú i nû úc co ap lûc
ha y nhi ït ài ïn tr ú, àö i khi nhi ït tha n cui cun g cêp tr ûc
ti ïp ha y gi an ti ïp.
Hi ïn na y trï n thï gi úi ph at tri ïn ki ïu lûu hoa san
ph êm theo löi àuc bú m (injection ) nh û ch êt deo plasti c va
ki ïu lûu hoa qua tac dung luöng ài ïn xoa y chi ïu ca o tên
la 10 - 15 MHz ch o cac san ph êm cûc day.
Nguyï n tùc cên lûu y:
1. Lû u hoa àung nhi ït àö va thúi gia n qu y àõnh . Àê y la
cöng vi ïc co tñn h cach bùt bu öc, vò lûu hoa chû a túi mûc
ha y lûu hoa qu a mûc, àïu tao ch êt lûúng san ph êm kem,
khön g àöng bö va nh ûng hi ïn tû úng ph u cua sû lûu hoa
ca o su se xay ra , trong trû úng húp cön g th ûc, nguyï n li ïu
hoa ch êt ch ï bi ïn àat yï u cêu.
2. Sû truy ïn nhi ït ph ai àöng nh êt toan bö di ïn tñc h san
ph êm va àöng bö su öt bï day san ph êm. Trû úng húp san
ph êm qu a day co thï ap dung : tao möi têng , lúp àat mûc
lû u hoa töi ûu cung thúi gian , nhi ït àö gi am dên kï tû
lúp ti ïp nhi ït tr ûc ti ïp, ho ùc thi ït kï hön húp co hi ïu ûng
àöi lûu hoa. Àê y la trach nhi ïm cua ngû úi lêp cön g thûc.
3. Tr anh thûc hi ïn lûu hoa nhi ïu gi ú ch o san ph êm day, ma
H. GIAÛI NHIEÄT
Ta bi ït sû oxid e hoa ca o su búi oxyge n khñ trúi la
nguyï n nhên gê y lao hoa va deo hoa ca o su söng va gê y
lao hoa ca o su lûu hoa. Sû oxid e hoa xay ra nhan h hú n
nûa kh i co nhi ït nong tha m gia.
Àöi vúi ca o su söng àa hoa deo va hön húp ca o su àa
hön luy ïn ho an têt, thò kh i àï ngu öi tû nhiïn : oxyge n ú
khñ trúi gùn vao phê n tû ca o su nhi ïu tron g luc ca o su ha y
hön húp nong nh êt va gi am dên the o thúi gia n ngu öi. Sû
tön trû ng ùn ha y lêu dai cung àïu co ph an ûng oxid e hoa
xay ra , hêu qu a la àö mïm deo khöng con àung nûa.
Nh û vêy tron g trû úng húp ca o su àa hoa deo ha y hön
húp chûa àõn h hòn h àï cach möt ha y nhi ïu ng ay gê y cam
tûúng se ch o ch êt lûúng töt, th êt ra chó vò sû hoa deo cú
hoc (sú luy ïn) ha y sû nh öi trön (h ön luy ïn) chû a àat àö
deo mïm nga y tûc thúi. Kh i sû dung ch ung lai qu a thï m
möt lên nh öi trön va tùn g thï m tñn h mïm deo (h ön húp se
co àö khu ïch tan töt hún).
Àê y cung la möt phûún g ph ap àï ngu öi tû nhiï n va tön
trû göi àêu tron g qu y tròn h can luy ïn va cên co sû ki ïm
so at the o thúi gia n àö mïm deo cua ch ung.
Co àö i kh i ngû úi ta ap dung sû gi ai nhi ït nhan h àï h an
chï ph an ûng nhi ït oxid e hoa gê y bi ïn àöi tñn h ch êt à at
àû úc.
Àöi vúi hön húp ha y san ph êm lûu hoa khön g chõ u nhi ït,
ngay vûa ho an têt nh û thao gú khuö n ch ùng han, ch ung
vên con nong,
ph an ûng lûu hoa ti ïp tuc xay ra àöng th úi vúi ph an ûng nhi ït
I. H O Ø A NT A Á T- KCS
Khê u ho an têt ba o göm cùt ron g bòa (nh û vo xe àap) ,
àuc lö, lùp van , dan nöi (ru öt xe àap loai nöi), lùp cö nùp
(tui chû úm) v.v... tûc la cac cön g vi ïc tao ra san ph êm ho an
chón h nh êt, göm ca cön g vi ïc àong goi ba o bò, dan nh an
hi ïu.
Tron g gia i ào an ho an têt, cên lêp ra bö ph ên ki ïm tra
ch êt lûúng san ph êm goi tùt la KCS, ki ïm tra cac tñn h
ch êt ngo ai quan : àö lang bong , mau sùc, khuy ït têt, kñch
thû úc, v.v... va tron g bö ph ên KCS tr ûc ti ïp nú i san xu êt co
möi qua n hï mêt thi ït vúi ph ong thñ nghi ïm, ph ong ky
thu êt àï thû úng xuyïn ki ïm tra cac àùc tñn h cú ly (nöi
tñnh ) cua san ph êm va the o doi tñn h àöng bö vï ch êt lûúng
cua tûng lö hang . Net chung , du la san xu êt ti ïu thu cön g
nghi ïp, tûng khêu , tûng bö ph ên trong qu y trònh , tûng ca
san xu êt lam vi ïc co kho a hoc, àung phûúng ph ap cua qu y
àõn h ky thu êt, se tao ra ch êt lûúng san ph êm àöng
bö tron g möt qu y tròn h san xu êt vúi nguyï n liïu vêt tû
may moc
A. CAO SU T H IE Â NN H IE Â N
I. Cao su thûúng dung
I.1. Nhom cao su sú chï
II . Ca o su àùc bi ït
II.1 . Nh om ca o su dï can luy ïn (Tron g ch ï bi ïn mùt hang
tiïu dung)
B. LATEX CAO SU T H IE Â NN H IE Â N
Cac loai late x co àû úc tû cê y ca o su , töng qu at àû úc
phên thanh ha i nh om, göm cac loai sa u àêy:
I. Late x co àiï n tñc h êm
I.1. Late x thûúng:
1. Mu ly têm cua cac cú sú tû nhên DRC tû 54 - 58% do pha loang vúi nûúc hoùc ammoniac
nûúc sau ly têm, hoùc do latex tûúi bõ pha loang trûúc ào hoùc thay àöi nho töc àö qua
ly têm cua may.
C H A Á TLÖU H O Ù ACAO SU
I. LÖU
H UØ YN H
1. Kha i quat:
- Tï n kh ac: Lû u ho ang , diï m sanh , diï m sinh , soufre , sulfur.
- Ky hi ïu: S
- Phê n loai: Trï n thõ trû úng co 4 th ï chñnh : Lû u hu ynh
thoi, lûu hu ynh thùn g hoa , lûu hu ynh thùn g ho a rûa lai,
lûu hu ynh kït tua.
2. Tñnh ch êt:
a. Tñnh ch êt chung:
Ch êt mau vang , tó trong d = 2,07, khön g mui, khön g võ,
khöng tan tron g nû úc, tan ñt tron g cön, ether , glycerine , tan
nhi ïu trong carbo n disul fide, ch a xat ph at sin h ài ïn êm . Ú
trang th ai nguyïn ch êt co ph an ûng trun g tñnh . Àö dên
ài ïn va dên nhi ït kem. Nong ch ay ú 1190C; thanh ch êt
long mau vang nh at, trong , sêm mau ú
1600C; hoa day va nh ao ú 200-25 00C, trú lai long ú 3300C va
böc húi mau nê u ú 444,60C. Nhi ït àö böc ch ay la 2660C, vúi
ng on lûa mau xan h lam va böc khñ anhydrid e sulfurou s (SO
) höi.
b. Tñnh chêt tûng thï lûu huynh:
+ Lûu huynh kït tua: dang böt mõn, mau vang cûc nhat gên
CH 2
3
CH CH 2 + S
3
CH CH 2 + ** H
S
C CH C
*
(chu öi phê n tû ca o su thiï n nhiïn)
Àï àú n gi an hoa, ta tha y th ï bùng lû úc àö:
*
+ S +
*
+ S
*
*S*
Ph at xu êt tû göc sulfu r nay, co 3 loai ph an ûng:
a. Nhõ trung húp: cac göc gi öng nha u ho ùc gi ûa cac göc
kh ac nhau , thanh lêp cêu disulfur , monosulfur , ha y carbo n
- carbon, nhûn g vên chû a mêt àö chû a no:
S
*
+ S
S
S*
*
+ S
S*
*
+
*
b. Ph an ûng chu öi göm co göc sulfu r cöng vao möt nöi àöi,
cung vúi mêt àö chû a no ûng vúi möt nöi àö i ch o möi
nguyï n tû lûu hu ynh:
S* *
+ S +
*
+ + *
S * SH
2 + (x - 1)S Sx + H2S
SH
+ * (göc múi)
**
S H
SH
+ +
*
SH
*
SH
+ H 2S + *
SH
* + S
SH
b. Hoa húp vúi lûu hu ynh thanh polysulfu r cung vúi sû thanh
lêp hydroge n sulfid e H S va mêt àö chû a bao hoa, cû ha i
nöi àöi ch o x nguyï n tû lûu hu ynh:
2 + (x - 1)S Sx + H2S
SH
SH
+ + (x - 1)S Sx + H2 S
SH
Bònh thû úng , cac hi ïn tûúng lûu hoa àùc bi ït nh û ban ch êt cua
ch êt xuc ti ïn lûu hoa, se hö trú ñt nhi ïu cac ph an ûng àa
àï cêp; va lai sû th anh lêp möi lo ai nöi liï n kït phê n tû
co th ï ài kem the o sû mêt àö chû a no . Tû ào, ta hi ïu vò
sa o khön g thï nao lêp àû úc möt tûún g qua n töng qu at
nh êt àõn h gi ûa sû mêt àö chû a no va tó lï lû u hu ynh hoa
húp.
Nh û vêy, sû thanh lêp nöi gi ûa cac phê n tû kh ac bi ït
nhau , têt nhiï n dên àïn sû ph at tri ïn möt cêu truc mang
lûúi ch ùt ch e, lam gi am bút àö túi han cua ch ung va àö
deo. Hêu qu a tùn g lún phê n tû kh öi, àùc bi ït la tñn h
khön g tan tron g dun g möi , àö deo gi am ài , la àùc tñn h cua
ca o su tû trang thai söng chuy ïn sang tr ang thai lûu hoa.
II. SELENIUM
1. Kha i quat:
- Tï n thûún g mai: VANDEX (Ct y R.T . Vanderbilt) , v.v...
- Ky hi ïu: Se
- Phê n loai: Co ha i loai selenium:
a. Seleniu m xam: seleniu m ào xû ly rûa vúi aci d chlorin e
hy- drid e va nû úc, kït tinh . Sû dung tron g ti ïn tròn h lûu
hoa ca o su.
b. Seleniu m ào: co àû úc tû dun g dõch aci d seleni c vúi cac
mu öi ki m loai kh ac (chi ït rut tû qu ùng Zorgite ) xû ly qu a
möt luöng khñ SO . Lo ai nay khön g sû dung ch o ch ï bi ïn
san ph êm ca o su.
2. Tñnh chêt:
Seleniu m dû úi dang thoi ho ùc böt. Sû dung tron g cön g
nghi ïp ca o su la böt mau xam (c ua thep) , tó tr ong la 4,79 -
4,81, nong ch ay ú > 2170C, sö i ú 6850C. Khön g mui nhûn g
bui cua no kñch thñc h àû úng hö hêp. Khön g tan tron g nû úc
va cac dun g mö i hûu cú . Seleniu m kït tin h (lo ai mau xam
va loai nguyï n ch êt) co tñnh
ch êt nöi bêt la àö dên ài ïn ca o va tó lï hêp th u anh
sang th êp.
31 8 CAO SU THIÏN NHIÏN
3. Cöng dung - tac dung
La ch êt lûu hoa ch o ca o su va late x thiï n nhiïn . Co tac
dung polyme r hoa, thanh lêp cêu nöi gi ûa cac phê n tû
hydrocarbo n cao su , nhûn g kh a nùn g kem hú n lûu hu ynh.
Rêt hi ïm kh i sû dung du y nh êt ma thû úng ph öi húp vúi
cac ch êt kh ac:
* Ph öi húp vúi lûu hu ynh , san ph êm ca o su co tñn h àan
höi, àö tûn g cao , nhi ït tr ï thêp. Con àû úc bi ït la tùn g sûc
chõ u ma sat, lûc keo àût.
* Phöi húp vúi disulfur tetramethylthiuram (DTMT hay
TMTD) ha y disulfu r tetraethy l thiura m (DTET) , san ph êm
cao su lûu hoa co tñn h chõ unhi ït lao hoa rêt töt.
4. Lû úng d ung:
Lû úng ph öi húp vúi ch êt lûu hoa kh ac la 0,5 - 1%, àöi
vúi trong lûúng ca o su.
5. Chêt co tac dung tûúng tû :
Telluriu m (Te ) - Ph êm thûún g mai Tello y (Ct y R. T Vandabilt)
- Acate l (Ct y Ancho r Chemical )
v.v...
2. Tñnh chêt:
Dang böt mõn ho ùc mau ke m nh at, gên nh û trùng , khön g
mui. Tan tron g cac dun g mö i hûu cú thön g dung . Ta n ñt
tron g trichl oroethyl- ene. Khön g tan tron g nû úc, xùn g (dêu
hoa) , aci d loang va ch êt ki ïm.
Tó trong tû 1,29 (TUEX, CYURAM DS VULCACURE TMD
NOCCELER TT....) àïn 1,42 (SUPER ACCELERATEUR 501,
ZnO
+ (CH3)2NCS SCN(CH3)2
vaø
S S
SCN(CH3)2
S S S S
+ polysulfur tetramù ethyl tùhiuram
S S
N( CH3) 2
S S S
S CH
cao su 3
(CH3)2NCS … CH CH CH2 …
S 2 C
* SSCN( CH 3)2
S
cao su löu hoùa S
+ (CH3)2 NCS
CH3
CH2 C CH CH 2 + (CH3)2
*
S S*
(CH3)2 NCSC
S S
C H A ÁT X U ÙC TIEÁN LÖU H O Ù A
A. ÑÒNH NGHÓA:
Ch êt gi a töc lûu h oa, con goi la ch êt xuc ti ïn, la ch êt
hûu cú co tac dung tùn g töc àö lûu hoa ca o su . Àû úc sû
dung vúi möt lûúng nh o, co kh a nùn g lam gi am thúi gia n
ha y ha nhi ït àö gi a nhi ït, gi am ty lï sû dung ch êt lûu hoa
va cai thi ïn ch êt lûúng san ph êm.
B. P H A Â NLOÏAI:
- The o pH : baz , trun g tñnh , acid
- The o töc àö lûu hoa (1)
:
1. Gi a töc lûu hoa ch êm
2. Gi a töc lûu hoa trun g bònh
3. Gi a töc lûu hoa nhanh
4. Gi a töc lûu hoa ban cûc nhanh
5. Gi a töc lûu hoa cûc nhanh
- The o nh om hoa hoc:
1. Amine
2. Amin o - alcol
1. Cöng ty Rhöne-Poulenc Phap àùt tïn thûúng mai theo töc àö, con sö kem theo sau tïn
cang lún, töc àö cang nhanh.
3. Aldehyd e -
amine
4. Thioure a va urea
5. Guanidine
6. Thiazol e va Thiazoline
7. Sulfenamide
dung ph ö bi ïn:
8. Thiuram
9. Dithiocarbamat e tan vakhön g tan tron g nû úc
10. Xanthate
Ta àï cêp möt sö ch êt sû dung ph ö bi ïn.
I. DIPHENYLGUANIDINE: DP G (1)
N C N
NH
M: 211
M = 167
II.3 . Tñnh ch êt:
Böt ha y hat xöp, vang nh at, võ àùng , mui àùc trûng . Cac
ph êm thûún g mai hú i kh ac bi ït nha u vï tñn h ch êt: co ph êm
àùc ch ï têm dêu àùc bi ït khön g anh hû úng túi tac dung ,
àï tranh böc bui,...
Nh ûng ph êm thûún g mai ài ïn hònh:
l ACCELERATOR M: T0nc: 1750C. Ta n tron g acetone ,
chloro- form , ether , benzen e va ethanol . Ta n ñt tron g et-xùng .
Khön g tan tron g nû úc.
l MBT cua Naugatuck : d = 1,48. T0nc : 163 - 1790C. Ta n
trong benzene , chloroform . Ta n ñt tron g dichlor o ethylene .
Khön g tan tron g nû úc va et-xùng.
l MBT cua du Pon t de Nemours : d = 1,5. T0nc : 1700C.
l MERTAX: d = 1,5. T0nc : 175 0C töi thi ïu.
l THIOTAX: d = 1,5 T0nc : 1700C töi thi ïu
l CAPTAX: d = 1,5 T0nc : 1700C töi thi ïu
l ROTAX: d = 1,52 T0nc : 1690C töi thi ïu
l VULCACIT MERCAPTO: d = 1,41. T0nc: 1700C
l ACCELERATOR RAPID E 200: d = 1,52. T0nc : 1720C
S HS*
S*
N N
+ C --S* + C _SH
S S
(cao su) *
CAO SU THIÏN NHIÏN 335
* *
N
*
+ C--S
* S
S
C
N S
+ C-S*
*
S
S
C
N S
S S
M: 332
III.3 . Tñnh ch êt:
Dang böt ho ùc hat nh o xöp mau vang nh at hú i trùng
(tr ùng húi vang) , khön g mui, khön g àöc. Ty trong d = 1,5.
T0nc trun g bònh
1700C. Ta n tron g benzene , chloroform , acetone , ether . Khön g
tan tron g nû úc, et xùng . Cac ph êm thûún g mai hú i kh ac
bi ït nha u vï tñn h h oa ta n acetone , cön, nh û MBTS cua
Naugatuck, Accelerateu r rapid e 201, Accelerato r DM khön g
tan tron g ac- etone , nhûn g Vulkaci d DM lai hoa tan.
Cac ph êm thûún g mai thû úng àû úc xû ly vúi dêu àùc
bi ït khön g anh hû úng túi tac dung , àï tranh böc bui.
III.4 . Tac dung:
Tron g ng anh ca o su , disulfu r benzothiazy l co 5 tac dung:
N CH2 CH 2
C S NH CH CH2
S CH2 CH 2
M: 264
IV.3. Tñnh ch êt:
V. MONOSULFUR TETRAMETHYLTHIURAM:
- Tï n kh ac: Tetramethylthiura m monosulfur , TMTM, MTMT.
Tetramethy l thiura m monosulfide,
Bis-(dimethy l thiocarbamyl ) sulfide.
V.1. Tïn thûúng mai:
CH3 S S CH 3
N C S C N
CH3 CH 3
M = 208
V.3. Tñnh ch êt:
Dang böt ho ùc dang hat, mau vang nh at ho ùc vang
chanh, d = 1,37 - 1,4. T0nc = 103 - 1050C. Khön g mui, khön g
võ. Ta n trong cac dun g mö i hûu cú thön g dung : benzene ,
chloroform , acetone... Khön g tan tron g nû úc va gazoline . Ta n
ñt tron g ether , cön.
V.4. Ta c dung:
M = 361,4
C 2H 5 S S C2H5
N C S Zn S C N
C2H5 C2H5
3
H
CH 2 CH 2 S CH 2 CH 2
CH2 N C S N CH2
CH 2 CH 2 CH 2 CH 2
A. CHAÁT TAÊNG HOAÏT LÖU H O ÙA ( Coøn goïi laø taêng trôï löu hoùa)
I. Àõnh nghôa:
La ch êt co tac dung ph u trú gi a töc lûu hoa ca o su , tùn g
cû úng ho at tñn h ch êt gi a töc ha y bö chón h tac dung nghõc h
cua möt sö hoa ch êt kh ac tron g cêu tao hön húp ca o su
(ba o göm latex).
Chñn h ph êm Th û ph êm
1. Nhiï t lûúng cên àï nêng nhiï t àö cua möt àún võ thï tñch lïn 10C.
+ ZnO
l Cao su söng + S → Cao su – S – ZnO – S – Cao su
Tron g vai trû úng húp, cên ch o xut ha y potass e vao late x
sao ch o pH àat 10,7 - 11 àï àö ön àõn h cú hoc cua hön húp
co Zn O àat töi àa (ho ùc ch êt ön àõn h kh ac thñc h húp
dung loai ch ï bi ïn).
Trû úng húp töc àö trêm hi ïn nhanh , cên th ûc hi ïn tan
nghi ïn vúi nû úc ú may nghi ïn bi lêu hú n nûa, ho ùc thï m
vao ch êt nhu hoa ho ùc kït húp ca hai.
l Ú hön húp late x va ca o su lûu hoa. Tr û lûúng dung
tac dung hoa mïm deo kem hú n aci d stearic , aci d palmitic ;
va co àö hoa tan tron g ca o su ca o hún , thñc h húp dung ch o
ch ï bi ïn san ph êm tron g su öt.
- Aci d oleic : CH3 (CH2 )7 CH = CH(C H2 )7 COOH: co ch ûc nùng
tûún g tû nhûn g tac dung hoa mïm deo ca o su kem hú n
acid steari c va kem ta n tron g ca o su hún , do ào rêt dï
thêm thêu ra mùt ngo ai san ph êm lûu hoa. Do cú cêu chû a
no , no truy ïn vao àö lao hoa xêu.
Aci d olei c con dung àï ch ï t ao dun g dõch amoniu m
olea te tùng ho at va co tac dung ön àõn h cú hoc hön húp
latex , qu a sû tha y thï protei n bam mùt ngo ai hat ca o su
tron g latex , va tac dung tao bot
B. CH A ÁT TRÌ H O Õ AN LÖU H O Ù A
I. Àõnh nghôa:
Ch êt trò ho an lûu hoa la nh ûng ch êt (sû dung lûúng
nh o) co kh a nùn g trò ho an sû lûu hoa cua cac loai ca o su ,
lam ch o ph an ûng cua ch êt gi a töc khön g xay ra súm ha y
bö chón h tac dung nghõc h cua vai ch êt cêu tao hön húp.
Khön g lam tùn g sû keo dai lûu hoa, nhûn g gi am ngu y hi ïm
lûu hoa xay ra súm.
II. Nitrosodiphenylamine
II.1. Tïn thûúng mai:
N N O
C H A ÁT PH O Ø N
G LA ÕO CHO
CAO SU LÖU H O Ù A
A. ÑÒNH NGHÓA:
Ch êt ph ong lao con goi la ch êt kh ang lao co ch ûc nùn g
can trú ha y gi am töi thi ïu sû hû hong cua ca o su lûu hoa.
Sû hû hong thï hi ïn qu a sû bi ïn àöi gi am mêt cac àùc
tñnh ba n àêu, thû úng àû a àïn hi ïn tûúng “ch ay nh ao”.
B. P H A ÂN B IE Ä T :
The o cac yïu tö gê y hû hong ca o su , ch êt ph ong lao
àû úc chia thanh 3 nh om chñnh:
I. Khang oxygen:
Kh ang lai oxid e hoa ca o su ú cac ài ïu ki ïn tön trû va sû
dung kh i khön g ra nùng.
Trò ho an sû bi ïn àöi gi am mêt àùc tñn h toan kh öi àa àat
töt va hi ïn tûúng ch ay nh ao cua ca o su àa lûu hoa.
C. SÖÏ PH O Ø G
N K H AÙN
G PH O ÁI H Ô ÏP:
Tuy the o yï u cêu san ph êm ca o su ch ï bi ïn ma cên
thi ït ph ai co sû ph ong lao thñc h húp, thû úng la ph öi húp
àï hi ïu qu a àat töi ûu. Ch ùng han, mùt hang vo xe (l öp)
vên tai la san ph êm tiï u dung ngo ai trúi chõ u nh ûng ài ïu
ki ïn àùc bi ït, hön húp ca o su mùt ngo ai co sû ph ong lao
töi hao nh êt la co àêy àu cac yïu tö sa u àêy:
III . Kh ang quan g huy va ozon e the o löi ph ong kh ang vêt
ly. Ào la nguyï n nhê n ma trï n thõ trû úng co nhi ïu ph êm
thûúng
mai la hön húp cac ch êt ph ong lao.
D. N H Ö ÕGN C H A Á
T PH O ØGN L A ÕO S ÖÛ DUÏNG PH OÅ B IEÁ N :
1. PHENYL- β-NAPHTHYLAMINE
1.1. Tïn thûúng mai PERMANAX: Rhön e
Poulenc ANTIOXYGENE: E. I Du Pon t de
Nemours AGE RIT E POWDER: R.T .
Vanderbilt
STD: Benso n Proces s Dnuineering
ANTIOXYDANT PBN : Monsant o Chemical
VULKANOX PBN : Bayer
ANTIOXYDANT D ha y ANTAGE D: Kawaguch i Chem . Ind
ANTIOXYDANT D ha y NOCRAC D: Ouch i Shink o Chem . Ind . v.v...
1.2. Cöng thûc
H
N
NH NH
1. Kha ng oxygen:
H H
N N
CH CH
CH
3 3 3
5. MERCAPTOBENZIMIDAZOLE: MB
5.1. Tïn thûúng mai:
ANTIOXYGENE MB: Sain t Denis
PERMANAX 21: Rhön e Poulenc
ANTIOXYDANT MB ha y ANTAGE MB: Kawaguchi . Ind . v.v...
5.2. Cöng thûc:
N
C SH
N
H
5.3. Tñnh ch êt: Böt mau trùng ha y trùng hú i xam, khön g mui,
võ àùng . Ty trong d: 1,42, T0nc : 280 - 3000C vûa bõ nhi ït
phên. Khön g tan tron g nû úc va chloroform . Ta n ñt tron g
xùn g va ben- zene . Ta n kh a tron g cön.
5.4. Tac dung : Tron g ch ï bi ïn san ph êm tiï u dung tû
ca o su kh ö ha y latex , mercaptobenzimidazol e co 4 tac dung:
1. Ch u yïu ph ong lao ch o ca o su lûu hoa co hi ïu qu a
kh ang oxyge n àùc bi ït (antioxidan t “d esactiveur” ) va kh ang
àöng (Cu).
2. Trò hoan manh chêt xuc tiïn lûu hoa cûc nhanh
nhom dithiocarbamate.
3. Xuc ti ïn lûu hoa ca o su töng húp polychloroprene.
4. Nhi ït àön g àùc late x ú 80 - 1700C, nh êt la ú late x ön
àõnh hoa vúi NH .
- Kh ac vúi àa sö ch êt ph ong lao kh ang oxyge n kh ac co
nùn g lûc trò ho an sûhêp thuoxyge n cua ca o su lûu hoa, MB
conùn g lûc kydi ïu la tai lêp cac cêu nöi gi ûa cac phê n tû
ca o su bõ àût tron g vong lao hoa. Àolanguyï n nhê n thû úng
dung ph öi húp vúi cac ch êt ph ong lao kh ac
àï hi ïu qu a àat töi àa , nh êt la sû kh ang nhi ït va kh ang
Cu , Mn.
C N C C C N C
OH H H H
6.3. Ta c dung:
Ph ong lao chuyï n kh ang àöng (Cu ) va manga n (Mn ) tûc la
kh ang lai tac dung xuc tac oxid e hoa ca o su cua cac ki m
loai nay ch o ca o su thiï n nhiïn , ca o su butadiene-styren e
vapolychloroprene , khön g co hi ïu qu a kh ang oxygen , anh
nùng va ozone.
Àöng ha y manga n ú dang hai nh êt ch o ca o su la stearat e
àöng (oxid e àöng + aci d stearic) , resinat e àöng . Kï àïn la
sulfate, chloride , acetate , sulfid e àöng . Cac mu öi àöng con
hai hú n n ûa kh i co ch êt dêu ha y ch êt khu ïch tan hoa
gi up ch ung dï khu ïch tan tron g ca o su . Ngu ön truy ïn Cu ,
Mn vao ca o su ch u yïu la
nh ûng ch êt àön vö cú re ti ïn nhû : set kaolin , böt àêt cac loai,
CaCO vai loai chó súi, v.v... ho ùc hoa ch êt co ham lûúng Cu hay
Mn cao , ho ùc ca o su ti ïp xuc tr ûc ti ïp vúi àöng . Ào la
nguyïn nhê n cac dung cu, thi ït bõ san xu êt mùt hang ca o
su khön g thï bùng àöng va hön húp ch u ca o su tin h àêt
súm bõ ch ay nh ao.
Sû ph ong kh ang cua disalicyla l propylen e diamin e qu a
ph an ûng vúi àöng ha y manga n hi ïn di ïn tron g ca o su
thanh húp ch êt co tñn h bïn hoa hoc lún, ch e khu êt va tan
ñt tron g ca o su . Nhû vêy trû úng húp ch ï bi ïn san ph êm co
lûúng böt àêt ca o vû út qua ham lûúng 0,01% Cu va 0,005%
Mn ha y co ti ïp xuc vúi Cu nh û vo boc dê y ài ïn, cên thi ït
ph ai sû dung no ho ùc ch êt kh ang oxygen co hi ïu qu a
kh ang àöng tûún g tû.
Lûu y: disalicyla l propylen e diamin e co tac dung tùn g
ho at lûu hoa ch o cac hön húp ca o su thiï n nhiï n co ch êt
gi a töc nh om thiazole , thiazoli n va thiuram . Do co tñn h kñch
thñc h rat da , sû dung cên th ên trong tranh ti ïp xuc tr ûc
ti ïp va tranh hú i bui böc lïn . Gê y bi ïn àöi nh e mau sùc
ca o su lûu hoa, thên trong ch o chï bi ïn mau tûú i va
khön g th ï dung ch o ch ï bi ïn mùt hang ti ïp xuc thûc
ph êm.
6.4. Lû úng dung (% àöi vúi kh öi lûúng ca o su khö).
- Ca o su thiï n nhiïn : 0,3 - 1,5%
37 8 CAO SU THIÏN NHIÏN
- Ca o su töng húp butadiene-styrene : 0,3 - 1,75%
- Ca o su töng húp polychloroprene : 0,3 - 1,25%
- Late x cac loai: 0,3 - 0,75% (à öi thanh dang nh u tûúng)
(C4H9)2N C S Ni S C N(C4H9)2
S S
7.3. Tñnh ch êt: Böt mau xan h la cê y sêm, khön g mui. d: 1,26,
T nc : 860C. Àö böc ch ay 2630C. Tr anh ti ïp xuc vúi da.
0
8. SAP PARAFIN
8.1. Tñnh ch êt: Dang kh öi, phi ïn, tin h thï trùng trong . d: 0,85
- 0,91. T0nc : 45 - 620C. Sö i trï n 3000C. Cêu tao ch u yïu la
hydro carbo n no chu öi thùng . Khön g tan tron g nû úc. Ta n
tron g ethe r va cön nong , chloroform , tin h dêu thöng , carbo n
disulfide . Aci d va ba z khön g ùn mon. Sû dung cên tan
nghi ïn ha y got mong.
8.2. Tac dung: Tron g ch ï bi ïn san ph êm ca o su lûu hoa,
sap paraffi n co ha i tac dung chñnh:
1. Hoa deo yïu ch o ca o su (thiï n nhiïn , töng húp) hön
luy ïn gi up ch o hön húp ca o su tranh dñn h truc may nh öi,
may can, vis
may àun
ep.
38 0 CAO SU THIÏN NHIÏN
3
CHÛÚN G XV
C H A Á TÑ O Ä NTRONG CAO SU
A. ÑÒNH NGHÓA
- Ch êt àön tùn g cû úng lûc ca o su la ch êt ph a trön vao
ca o su (vúi möt lûúng lún) gi up ch o hön húp ca o su lûu
hoa tùn g cû úng àû úc cac tñn h ch êt cú hoc.
- Ch êt àön trú la ch êt ph a trön vao ca o su (v úi lûúng
lún) àï ha gi a thanh hön húp ca o su lûu hoa khön g lam
tùn g cac tñn h ch êt cú hoc.
- Ch êt àön ph a loang la ch êt co tñn h tûún g húp vúi ca o
su , pha trön vao (lû úng lún) àï ha gi a thanh , vûa co tac
dung lïn möt sö tñn h ch êt àùc bi ït.
B. P H A Ä NL O ÏA I
- Vï mù t hoa hoc cên phên biït:
1. Ch êt àön vö cú : set kaoli n (böt àêt), CaC O , kh oi carbon
àe n v.v...
2. Ch êt àön hûu cú : böt gö, böt möc ch êt (lignine) , böt
ca o su tai sinh , factice , böt ca o su lûu hoa v.v...
- Vï mù t tac dung cên phên biït:
1. Ch êt àön tùn g cû úng lûc ca o su : kh oi carbo n àen , silic a
àùc bi ït, böt ligni n cûc mõn, v.v..
2. Ch êt àön trú : thö , böt àêt th ö v.v...
CaCO
D. CA ÙC L O ÏAI C H A ÁT Ñ O ÄN TH O Â N
G DUÏNG
I. Kh oi carbo n àe n (carbo n black):
( )
àö hut dêu ào àû úc
100 % x
àö hut dêu bò nh thû úng
Àöi vúi set kaolin , àö i luc cên têy trùng , kh i cac oxid e sùt
khön g tan thanh húp ch êt sùt tan tron g nû úc, tranh sû
nhu öm mau ha y anh hû úng mau sùc san ph êm vï sau.
II.4 . Tac dung:
Tron g ch ï bi ïn san ph êm ca o su (t û ca o su kh ö ha y
latex ) thiïn nhiïn , töng húp, cac ph êm àêt la ch êt àön co
cac àùc ài ïm sau:
- Àön trú kh i ph êm khön g àat yï u cêu vï àö mõn. Lûc
keo àût cua hön húp ca o su lûu hoa gi am nhan h the o ty lï
àön tùng.
- Àön tùn g cû úng lûc kh i ph êm àat yï u cêu vï àö mõn,
la loai cûng , ch o lûc àõn h dan va lûc keo àût cao , àö chõ u
ma sat mai mon töt. Tr û àö ma sat, cac cú tñn h àat töi àa
kh i lûúng àön la 10% va vên ú trõ sö ca o ch o àïn 25% th ï
tñc h ca o su . Qu a gi úi han nay, cú tñn h kem dên nhûn g vên
ca o hú n ph êm khön g àat vï àö mõn.
- Hoa cûng hön húp söng the o tó lï àön, do ào thñc h
húp dung lam ch êt àön ch o cac mùt hang cên tranh bi ïn
dang vao luc lûu hoa. Sû phê n loai ph êm àêt (tr û tin h àêt
ào) loai cûng va loai mïm khön g dûa vao thanh ph ên hoa
hoc, ma chó dûa trï n cú sú hoa cûng hön húp ca o su söng .
Ch o àö cûng ú ca o su lûu hoa kem hú n kh oi carbo n nhûn g
ca o hú n CaC O .
Tron g cac ph êm àêt, tin h àêt ào nöi bêt nh êt la ch o àö
chõ u ma sat mai mon töt nh êt. Àùc tñn h tùn g cû úng lûc
cua cac ph êm àêt thû úng kem hú n kh oi carbo n àen , nhûn g
do hi ïu qu a kin h tï nïn thû úng dung ph öi húp àï ch ï
bi ïn san ph êm ca o cêp mau àe n ho ùc sû dung lam ch êt
àön du y nh êt ch o ch ï bi ïn moi san ph êm phö cêp, àùc
bi ït san ph êm àön trï n 100% chõ u mai mon nh û tr uc cha
lua, tham ca o su (tapis) , àï gi êy, dep, gu öc ca o su , v.v...
Kh i sû dung böt àêt cên lûu y nh ûng ài ïm qua n trong:
1. Ki ïm tra àö mõn: Lêy mêu nhi ïu võ trñ cung möt ba o
ch ûa va nhi ïu bao , nhi ïu lö kh ac nhau . Dung rê y thû úng
ki ïm tr a soi àa , vêt la . Rêy lûúi mõn kiïm tra cat, vêt la
mù t khöng thêy
àû úc. Co muc àñc h tranh:
CAO SU THIÏN NHIÏN 391
a. Lûc keo àût rêt kem, tai àiï m ào hay gêy hû hong san
ph êm nh û tao lö mot, gê y soc hön húp àun ep, v.v...
b. Pha may moc thi ït bõ khi hön luy ïn, nh êt la vao luc
ep mong àï àö phê n tan töt, ha y vao luc can nghi ïn kh ö
ha y ûút.
Dung rêy 300 mes h àï xac àõn h ph êm trú ha y tùn g
cû úng lûc. Noi chung , sö lûúng gi û lai ú rê y nay cang cao ,
tac dung cû úng lûc cang kem, kït qu a xe m nh û àön trú.
2. Ki ïm tra mau sùc ha y ham lûúng ch êt co anh hû úng
mau sùc san ph êm lûu hoa khön g ph ai mau àe n nhû : Fe ,
Cd , Pb , v.v... Trï n th ûc tï co thï ap dung lûu hoa hön húp
(m êu nh o) co ch ûa san ph êm àêt so sanh vúi mêu hön
húp chu ên. Ph êm tin h àêt ào thñc h húp ch ï bi ïn san ph êm
mau àe n ha y mau ào ho ùc gi am àû úc lûúng ph êm mau
ào.
Ph êm böt kaoli n thñc h húp ch o ch ï bi ïn san ph êm mau
trùng, mau tûú i kh i ham lûúng tap ch êt hoa àe n rêt thêp
ha y àa qu a xû ly têy trùng.
3. Ki ïm tra àö pH cua ph êm àêt: Nïu pH < 7 (acid ) se
gê y trò ho an hön húp ca o su co ch êt gi a töc aci d
(Accelerato r M, DM...) vúi cû úng àö cang ca o kh i tr õ sö pH
cang thêp va lûúng àön cang cao . Tron g trû úng húp nay
co thï tùn g lûúng ch êt gi a töc hay dung ph u trú ch êt gi a
töc ba z (nh û DP G - Acc.D) ho ùc dung ph öi húp vúi cac
ch êt ki ïm tñn h àï trun g tñn h hoa, ba o göm xe m xet cac
ch êt anh hû úng túi töc àö lûu hoa kh ac. Nïu pH = 7 - 8
khöng anh hû úng túi töc àö àa nïu , nh êt la nh ûng ph êm
qu a xû ly trêm lùng àa trun g tñn h hoa. Ph êm pH aci d
con dï gê y àön g àùc cac hön húp latex , ngû úc lai ph êm
pH ki ïm thñc h húp lam ch êt àön ch o late x va co th ï lïn
túi 500% (co tñn h cach thñ nghi ïm, thûc tï hêu nh û chó àön
ca o nh êt la 300%).
4. Lû úng àön cang cao , ngo ai vi ïc ài ïu chón h lûúng
ch êt gia töc, lûúng lûu hu ynh va ch êt kh ac bõ hêp thu , cên
thi ït ph ai sû dung ch êt ph ong lao co hi ïu qu a kh ang
oxyge n kiï m kh ang Cu,
39 2 CAO SU THIÏN NHIÏN
3
3
thi ïn àû úc lûc keo àût, xe rach va àõn h dan, ma con ha thêp moi
cú tñn h kh i tùn g tó lï àön lï n dên. Cung nh û böt àêt khön g àat
yï u cêu àö mõn, àû úc sû dung lam ch êt àön trú , ha gia
CaCO
thanh san ph êm khön g àoi hoi co cú tñn h ca o va khön g
ti ïp xuc vúi acid , nh û tham ca o su (tapis) , öng nû úc, àö
chú i tre em , v.v...
Sû dung ta cên lûu y cac ài ïm kh ac nha u nh û sau:
CaCO
- Àö trùng ha y ham lûúng Mn va Cu àï tr anh sû dung
töng lûúng àön vû út mûc gi úi han ha y cên thi ït sû dung
ch êt ph ong
lao co hi ïu qu a kh ang kiï m kh ang Cu , Mn va tranh sû bi ïn
O
àöi mau sùc san ph êm kh i dung lûúng cao.
- Nh ûng san ph êm san xu êt chû a àat yï u cêu, cên
thi ït ph ai qu a rê y àï gi û lai àa vö i nh o con sot.. . tranh hû
hai san ph êm va thi ït bõ may moc.
Cên ch u y túi ham lûúng ha y Ca O dï gê y “ch ït trïn
Ca(OH)
may” cac hön húp ca o su can luy ïn, ep àun ha y lûu hoa
súm vao luc tön tr û, nh êt la hön húp co ch êt gi a töc MBT
do ha thêp nhi ït
àö túi han, tron g kh i àa co tac dung tùn g ho at hön húp co
CaCO
ch êt gi a töc acid.
- Ph êm co àö nguyï n ch êt cao , thñc h húp àön ch o latex . Dï chï
tao dõch khu ïch tan 70% ma khön g cên ph a loang , co lúi
CaCO
ch o ap dung phûún g ph ap nhi ït ge l hoa.
III.6 . Lû úng dung : Tûún g tû böt àêt vúi ph êm cûc mõn.
Dang böt mõn mau trùng , khön g mui. d: 2,1, pH: 9,8-10,2 .
Kñch thû úc ph ên tû tû 30-10 0µm. Co àû úc tû dun g dõch
sodiu m silicate
(cat + NaO H àû a qu a lo nong ch ay) + dun g dõch (ho ùc sûa
CaCl
vöi) . Calciu m silicat e kït tua àe m rûa sêy kh ö va tan nghi ïn.
Kh a nùn g tùn g cû úng lûc ch o ca o su thiï n nhiï n va ca o
su töng húp cua calciu m silicat e àû úc xïp vao hang kem
hú n set kaolin ho at tñnh . Lû úng àön thêp ch o lûc xe rach
va àö chõ u nhi ït va chõ u lao töt. Lû úng àön ca o ch o àö
cûng chõ u ma sat mai mon kh a töt. Àùc bi ït so vúi cac
ch êt àön kh ac, àê y la nguyï n liïu cho hön húp ca o su co àö
cûng cao , nga y ca lûúng àön thêp.
Kh i sû dung ch êt àön nay ta cên lûu y:
1. Khön g sû dung mercaptobenzothiazol e (MBT) du y nh êt
àï gi a töc lûu hoa hön húp ca o su tû nhiï n búi vò co ph an
ûng tao ra mu öi calciu m cua MBT vö tac dung , do ào nï n
sû dung ch êt gia töc kh ac ho ùc tùn g ho at thñc h húp ch o
MBT. Ú hön húp ca o su butadiene-styren e ha y Nitril e anh
hû úng nay bõ ñt hún , cên tùng lû úng ch êt gi a töc ca o hú n
lûúng dung bòn h thû úng.
2. Cên sû dung ch êt khu ïch tan àùc bi ït ch o ca o su
kh ö ethyl- en e glycol , triethanolamin e ha y glyco l nh öi trön
vao ca o su thiïn
nhiï n ha y töng húp (lû úng dung 6% àöi vúi trong lûúng ca o su)
àï cai thi ïn gia töc lûu hoa, àöng thúi gi up cho ch êt àön
dï khu ïch tan àï tùn g lûc keo àût, xe rach va àö cûng.
Calciu m silicat e thû úng dung lam ch êt àön ch o ch ï bi ïn
àï (gi êy, dep) x öp mõn va dung ch u yïu ú ca o su
chloropren e (neo- prene ) ch o lûc dñn h va àö cûng töt.
Lû úng àön tùn g cû úng lûc ca o nh êt la 25% th ï tñc h ca o su.
IV.4. Silicat e nhöm:
Böt mau trùng , mõn ha y xam. Mõn tay , trún . d: 2,72. Th anh
ph ên hoa hoc 4Si O . 3MgO.H O co th ï ch ûa va cac tap
CaCO 2 2 3
Böt mau nêu , sùc sang nh at, tha y àöi tuy the o phûún g
ph ap ch ï tao, khön g tan tron g nû úc va cac dun g dõch acid .
Ta n dï tron g dun g dõch ki ïm. Tó tr ong 1,3. Kñch thû úc ph ên
tû tha y àöi tû 0,5 - 20µm, àa sö la 5-1 0µm. La ch êt àön
hûu cú ch o ca o su.
V.3. Ta c dung:
VI. Bö t ca o su lûu ho a
VI.1. Ch ï tao: Tû rong bòa, vun dû cao su lûu hoa hay phï
ph êm tron g san xu êt, san ph êm hû hong kh i tiï u dung ,
nhûng chû a lao hoa ch ay nh ao. Töng qu at, ch o vao may
can nghi ïn 2 tr uc nùm ngan g co àû úng so i ú bï mùt truc,
co rû úi nû úc, ca o su lûu hoa se bõ nghi ïn nat. Cac ph ên tû
to gi û lai ú rê y àû úc àûa trú lai vao may nghi ïn nay.
VI.2. Tñnh chê t va phê n loa i sû dung:
C H A ÁT H O ÙA D E ÛO CAO SU
V AØ CHAÁT "PEPTI"
(Chaát xuùc tieán hoùa deûo cao su)
A. C H A Á
T H O ÙA D E ÛO CAO SU
I. Cú chï hoa de o:
Ta bi ït ca o su cêu tao búi nh ûng chu öi phê n tû röi loan
dai; dû úi tac d ung keo dan, ch ung cùn g thanh möt dang
th ï tr êt tû. Nh ûng chu öi nay àû úc nöi vúi nha u búi
nh ûng lûc tû nhiï n kh ac nha u va do anh hû úng nhi ït
ch ung se tû núi long ra . Kh i möt ch êt hoa deo ca o su ti ïp
xuc vúi möt hï th öng nh û th ï, no xen vao gi ûa nh ûng
chu öi ca o su vûa lam tach nh ûng chu öi ra vûa lam gi am
lûc hut gi ûa cac phê n tû.
Töng qu at, ngû úi ta phê n bi ït ha i loai ch êt hoa deo: loai
dung möi cao su va loai khöng ph ai la dung möi. Nh om
dung möi tûún g húp vúi ca o su ú moi ty lï va ngû úi ta
th ûa nh ên nh ûng ch êt hoa deo thu öc loai nay khön g chó
lam gi am lûc hut gi ûa phê n tû cua cac chu öi, ma con ch o
nh ûng nh om àùc bi ït ú poly- mer , cung nh û lêp ra nh ûng
lûc hut múi khön g chó gi ûa polymer vúi polyme r ma con
gi ûa polyme r vúi ch êt hoa deo ca o su.
Nh om ph i dun g mö i co ch ûc nùn g ph a loang va tac dung
cua no thu ên tuy la cú hoc. No lam tùn g àú n thu ên kho ang
cach gi ûa
cac chu öi.
CH 3
H3C
CH
CH 3
- Cön g dung tron g ca o
su:
_
H2
CH CH 3
H3C 3 H3C
CH
CH
CH 3
CH
3
Mau sùc cua ch ung tha y àöi tû mau vang nh at àïn mau
nêu sêm tuy the o àö tin h luy ïn cua ch ung . Phê n t û kh öi
nùm gi ûa
600 va 1000 va àö àùc cua ch ung tha y àöi tû tr ang thai sït
nhû mêt àïn trang thai c ûng va gi on. Ch ung bïn nhi ït
ch o àïn 2500C va bùt àêu nong ch ay vao kho ang 3000C. Kh i
ch o ch ung nong ch ay, ta se thu àû úc cac ch êt rêt long va
sa u kh i hoa tan trong cac dun g mö i thñc h húp, cac dun g
dõch se co àö nh út thêp.
Trï n thûc tï, cac ch êt nh ûa nay trun g tñn h va khön g thï
savon hoa àû úc, do ào ch ung chõ u àû úc cac acid , baz ,
nû úc va nhi ït nong . Co tñn h khön g dên ài ïn ca o va hï sö
tön ha o thò rêt nh o. Tó tr ong tû 1,03 àïn 1,16. Ta n àû úc
tron g nhi ïu dun g mö i hûu cú va khön g tan tron g rûúu.
- Vai tï n thûún g mai:
HEAVY OI L (Nevill e Chem) . Th ï long lïnh.
NEVINDEN E (Nevill e Chemical) . Phi ïn ho ùc cuc gi on
mau hö ph ach nh at. Nong ch ay 150 - 1600C. d = 1,15.
NEVINOL (Nevill e Chem) . Th ï sït (l onglïnh ) mau hö
ph ach nh at. Àö nh út tû 65 - 110 cp (centipoises) . Ty trong
d = 1,08. Söi tû 300 - 3700C.
NEVILL E RESI N (Nevill e Chem) . Göm Nevill e resi n R-1 6
(àö mïm tû 94 - 1070C, kï ca Nevill e R-1 6A) . Nevill e resi n R-
12 (àö
41 6 CAO SU THIÏN NHIÏN
mïm 108 -117 0C) , Nevill e R-1 7 (àö mïm tû 67 - 850C), R-2 9 (àö
mïm tû 5 - 410C).
PARADENE (Nevill e Chem) . Tr ang thai àùc mau nê u
sêm, co ty trong d = 1,16 (ca o hú n Nevill e Resin ) göm
Paraden e sö 1 (àö mïm 65 - 850C), sö 2 (à ö mïm tû 86 -
1000C), sö 33 (m ïm tû 26 -
350C), sö 35 (m ïm tû 42 - 640C).
PICC O RESIN S (Harwic k Standar d Chem) . Göm hang
loat nh ûa tû th ï long lïnh àïn thï àùc co àö nong ch ay
ha y àö mïm tû 100C, 250C, 350C, 550C, 750C, 1000C, va 1150C;
co ty trong tû
1,03 àïn 1,15.
CUMAR RESI N (Allie d Chemical , phê n vi ïn hoa hoc
ch êt deo va tha n àa), göm cuma r resi n P 10 (tr ang thai
long sït, àö mïm ch ay 7 - 160C, d = 1,080), P 25 (s ït, ch ay
tû 20 - 280C, d = 1,085), RH (th ï àùc, mïm ch ay 67 - 740C, d
= 1,090), T (t hï àùc, mïm ch ay 109 - 1170C, d = 1,080), V
(nong ch ay 109 - 1170C, d = 1,135)...
BUNAREX RESIN S (Harwic k Standar d Chem ) thï àùc co
àö nong ch ay tû 100 - 1150C, d = 1,15,...
- Cön g dung tron g ca o
su:
Cac ch êt nh ûa nay àêu tiï n àû úc ap dung vao ca o su
thiïn nhiïn , sa u ào múi ph at tri ïn qu a cac loai ca o su töng
húp.
Àö phê n tan cua ch ung tron g cac hön húp ca o su tuy
thu öc chu yïu vao àö nong ch ay va thanh ph ên cua nh ûa,
töng qu at:
- Nh ûng ph êm mïm, sït ha y deo vûa àû úc dung nh û
ch êt hoa deo vûa ch o tñn h ke o dñn h àû úc ch o vao cac hön
húp cên tao hòn h (nong ch ay dû úi 500C). Ch ung co tñn h hoa
tan àû úc lûu hu ynh va gop ph ên vao vi ïc lam ch o hön húp
àû úc àöng nh êt, phê n bö cac ch êt ph u gia àïu, cung vûa
cai thi ïn cac àùc tñn h ca o su lûu hoa. Thû úng thû úng ph êm
nh ûa nay àû úc tha y thï ch o hùc ñn, nh ûa thöng.
- Nh ûng ph êm cûng ha y àùc vûa co ch ûc nùn g hoa deo
vûa co ch ûc nùn g ph a loang.
CAO SU THIÏN NHIÏN 417
- Nh ûng ph êm trun g gia n (khön g mïm, khön g cûng qu a) gi up
dï xû ly ba n àêu va ch o ra ca o su lûu hoa mïm deo.
Vai ph êm àa phê n hoa (nh û NEVILL E RESINS ) gop ph ên
vao tùn g cû úng lûc ca o su ma khön g lam gi am àö nh út
möt cach àang kï; ch ung thû úng lam bi ïn àöi cû úng lûc
cua ca o su , búi tñn h dï dang phê n tan ú cön g ào an can
luy ïn. Ca o su lûu hoa thò cûng hú n va modul e thò ca o hún.
Têt ca cac ch êt nh ûa nay co khuy ït ài ïm la anh hû úng
àïn àö gi on ú cac nhi ït àö thêp cung nh û sûc chõ u anh
nùng kem.
Àö àuc mú cua nh ûa coumaron e inden e gi up ta tiï n liïu
àû úc àö phê n tan cua no tron g hön húp ca o su : möt dun g
dõch nh ûa tron g dêu se bõ hoa mú àuc kh i lam ngu öi.
Tron g cac hön húp cùn ban la ca o su thiï n nhiïn , thò ca o su
töng húp butadiene-styrene ha y ca o su Nitril e co àö mú
cang cao , se ch o tac dung hoa deo cao su cang ñt nöi bêt;
cac hön húp cang cûng , modul e cang cao , thò sûc chõ u keo
dan va àö dan dai cang thêp. Chñn h cac nh ûa hoa tan co àö
mú thêp múi co tac dung lam mïm hön húp ca o su nöi bêt
hún . Trï n 1000C, nh ûa se trú nï n kh o phê n tan.
Nh ûa coumaron e inden e àû úc ch o tr ûc ti ïp vao ca o su
kh i hön húp àû úc ch ï tao qu a may nh öi 2 tr uc, no se gi up
ch o cön g vi ïc hoa deo àû úc dï dang va rut ng ùn qu i
tròn h ch ï tao hön húp. Nïu ch ï tao hön húp (nh öi trön
ca o su vúi cac ch êt ph u gia , ch êt àön) àû úc thûc hi ïn ú
may nh öi nöi (nh û may Banbury ) thò cên cho nh ûa mïm
deo se phê n tan àû úc dï dang ú dû úi 600C, tron g luc
nh ûng ph êm cûng hú n thò cên ph ai nh öi nong trï n 650C.
Töng qu at, nh ûa coumaron e inden e co tac d ung lam
ch êm sû lûu hoa tron g ca o su thiï n nhiï n va cac ca o su
töng húp butadi- ene-styrene , do ào kh i dung ch êt hoa deo
nay ta cên chón h (tùng liïu) ch êt xuc ti ïn lûu hoa. Tac
dung lam ch êm lûu hoa nay gop ph ên vao vi ïc tranh ch o
cac hön húp khön g ph ai trai qu a xû ly ba n àêu ha y àû úc
tön trû khön g bõ “chñn” (lû u hoa) súm (con goi
la “ch ït”) mùc du ta co tùn g tó lï ch êt lû u hoa lïn.
- Àö deo
Williams, 4,16 3,52 3,65 3,63 3,44 3,85
- Lû u
hoa töt 8 mi n 11 min 11 min 11 min 15 min 11 min
nh êt...
- Àö bïn 232 252 252 280 255 243
keo àût
(kg/c m2) 192 98 116 132 106 98
- Modul e ú
300% (kg/cm 2) 43,5 53,5 48 60 54 48
- Àö bïn xe
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
8
7
6
5
4
1
60 70 80 90 100 110 120 130 140
röng lún (nh û trû úng húp vo xe ) àïu àû úc cai thi ïn tron g
nh ûng
hön húp ca o su ch ûa no. Dung ch êt hoa deo nay, hön húp
ca o su lûu hoa cung chõ u àû úc lao hoa do phê n tû kh öi cua
ch ung cao, nh ûng ch êt àa phê n hoa nay thò bïn va ba y
hú i rêt ñt. Töng qu at, nh ûng loai nh ûa nay hêu nh û khön g
dung ú nû úc ta vò ph ai nh êp va gi a cua ch ung hú i àùt.
III.3.4 . “Asphalte ” va dêu hùc rai àû úng bitume:
Ch êt hoa deo nay àû úc phê n bi ït thanh ha i loai: ch êt
thiïn nhiï n co ú trang thai mo, ào la Asphalte s (Asphalts )
va cac ch êt co tû chûn g cêt dêu mo, ào la “Bitume ”
(Petroleu m Asphalts).
Cac “asphalte ” cung nh û “bitumes ” (g oi the o Ph ap) ha y
“as- phalts ” cung nh û “petroleu m asphalts ” (goi the o My) la
ch êt hoa deo ca o su thû úng àû úc dung àï tha y th ï hùc ñn
tha n àa.
II I.3.4.1 . Asphaltes:
(M = 391)
Co 3 phthalat e tû rû úu àú n phê n tû co tñn h ch êt tûúng
C
àûún g vúi nhau : phthalat e ethylhexyl , octy l thû úng la capryl.
Chñn h phthalat e di-2-ethylhexy l àû úc chu öng dung nh êt
cho ca o su va dung nh û la phthalat e dibuty l nhûn g no co
lúi hú n ph- thalat e dibuty l ú ài ïm la ñt kh ö (ñt ba y húi) , tan
ñt tron g nû úc va gi up hön húp ca o su co àö bïn chõ u lanh
töt hún . Noco cac tñn h vï ài ïn töt, àùc bi ït la ú nh ûng
ph êm tin h khi ït nh û GARBEFLEX DO-8C.
Tron g ca o su Nitrile , no cai thi ïn àû úc àö chõ u keo dan,
àö trï va àö uön con g ú cac nhi ït àö thêp (l anh).
Vï ly tñnh , ào la nh ûng ch êt long nh û dêu, khön g mau,
mui àùc bi ït dõu, tó trong d : 0,983 - 0,989, àö nh út ú 200C la
88 cp , àö àön g àùc -550C.
Vai tïn thûún g mai cua phthalat e dioctyl:
DIOCTYL PHTHALAT E (Foo d Machiner y an d Chem.,
Sherwin-Williams) ; DI (2-ETHYLHEXYL) PHTHALATE
(Eastma n Chem . Product) ; GARBEFLEX (C.P.C.S.);
ALAIFLEX F- 3
(Pechiney); ERVAFLEX
(R.V.A.);
TETRAFLEX DOP (National Polychemical); RC PLASTI-
CIZE R DO P (Rubber);
(M = 371)
Tron g cac dên xu êt octyl , di-2-ethylhexy l adipa te la
ch êt thû úng àû úc dung nhi ïu nh êt. No tûún g húp àû úc vúi
ca o su thiïn nhiï n va cac loai ca o su töng húp ma àùc bi ït
la vúi ca o su Nitri le.
So vúi ester dibutyl kï trïn, no ñt khö hún nhûng so
vúi seb açat e tûún g ûng thò no kh ö hún.
Ch êt nay truy ïn vao cac hön húp ca o su àö chõ u nhi ït
lanh töt va cac tñn h vï ài ïn cung töt.
Tï n thûún g mai cua adipat e diocty l ha y adipat e di-2-
ethylhexy l la: GARBEFLEX A- 8 (C.P.C.S. ) Ph ap;
ALIFLEX A- 4 (Pechiney , Ph ap);
ELASTOSANE O (Rhöne-Poulenc ,
Ph ap); RC PLASTICIZE R DOA (Rubber ,
My); MORFLEX 310 (Chas . Pfize r Cty);
ELASTEX 60- A (Allie d Chem.);
DIOCTYL ADIPAT E (Kessle r Chem.);...
l Adipat e dibutoxyethoxyethyl : (C4 H9 OC2 H4 OC2 H
4
COO)2 (CH
2 4
)
(M = 434)
Àê y la ch êt rêt ñt ba y hú i, tùn g cû úng ch o ca o su lûu hoa
àö uön con g töt ú cac nhi ït àö thêp cung nh û chõ u töt ú
cac nhi ït àö cao.
Tï n thûún g mai chùng han nh û PLASTIFIAN T TP-9 5 cua
Thioko l Ltd.
Azelate:
Àê y la cac ch êt hoa deo cua ca o su töng húp va àùc
bi ït la cao su Nitrile.
(M = 434)
Tron g cac ch êt hoa deo nay thò phosphat e di-2-
ethylhexy l la thû úng dung nh êt. No tùn g cû úng ch o hön
húp ca o su cac tñnh ch êt cú hoc gi öng nh û phosphat e
tricresyl . No dung àû úc ch o cao su thiï n nhiï n cung nh û ca o
su töng húp, tùn g cû úng àö uön deo töt ú cac nhi ït àö
th êp.
So vúi phthalat e dibuty l noñt kh ö hún , do àocoàöbïn nhi ït nong töt.
Ch êt hoa deo nay àû úc bi ït qu a tïn thûún g mai: TO P
(Carbide an d Carbon);...
Ester cu a acid be o
l Ricinoleate:
Cac ch êt hoa deo este r nay àang kï la ricinoleat e
methyl , rici- noleat e methy l acetyl , ricinoleat e buty l acety l
va ricinoleate glycery l triacetyl.
Cac ch êt hoa deo nay àïu tûún g húp vúi cac loai ca o su
töng húp, ch ung tùn g cû úng àö uön deo ú àö lanh ca o hú n
phthalate dibutyl . Ch ung lam ch o cac hön húp ca o su trú n
(t ac dung trún hoa) , dï dang nh öi trön cac ch êt àön cung
nh û gi a cön g vï sau.
Töng qu at ào la nh ûng ch êt long nh û dêu, co tó trong
d = 0,9 - 1. Tï n thûún g mai cua cac este r nay àû úc bi ït
qu a tïn:
FLEXRICI N P- 1 (Bake r Casto r Oil) : ricinoleat e methyl ,
dang long nh û dêu trong , mau rú m nh at co mui dêu rêt
yïu, d = 0,92 -
0,94, söi 2250C ú ap su êt 15 mmHg , àö nh út 1,5 cp ú 400C va
2,7 cp ú 1000C; chó sö aci d la 4, chó sö iod la 83 va chó sö
savo n hoa la 179.
FLEXRICIN P-4 (Baker Castor Oil): ricinoleate methyl
acetyl , ch êt long trong , mui dêu rêt yïu, d = 0,94, àön g àùc
dû úi
300C êm , chó sö aci d tû 1-6 , chó sö iod la 73 va chó sö savo n hoa la
290.
CAO SU THIÏN NHIÏN 441
FLEXRICI N P- 6 (Bake r Casto r Oil) : Ricinoleat e buty l acetyl,
ch êt long tron g co mui dêu rêt yïu, d = 0,93-0,94 ; söi 2200C ú 3
mmHg , chó sö aci d tû 1 àïn 4,8; chó sö iod 65 va chó sö savo n hoa 270.
FLEXRICI N P-8 : (Bake r Castor) : Ricinoleat e glycery l tri-
acetyl , ch êt long mau rúm , trong , co mui dêu rêt yïu, d =
0,97 chó sö aci d tû 0,2 àïn 2; chó sö iod 75 va chó sö savo n hoa
297;
v.v...
l Oleate:
Tron g cac ch êt hoa deo este r nay, oleat e buty l la qua n
trong nh êt, kï ào la cac oleat e diethylen e glycol , oleat e
methoxyethyl va oleat e phenox y ethyl , ma ch ûc nùn g thò
gi öng nh û ch ûc nùng cua cac stearate.
Ester kha c:
l Methylene-bis-thioglycolat e butyl:
Àê y la ch êt hoa deo rêt töt ch o ca o su Nitrile , no tùn g
cû úng àö chõ u lanh töt, àö àan höi ca o va àö dñn h töt ch o
hön húp cao su söng.
Ch êt nay cung thñc h húp dung ch o hön húp late x ú dû úi
dang nh u tûúng.
- Ly tñnh : ch êt long co tó trong d = 1,09 ú nhi ït àö 200C, sö i tû
185 - 1900C. Àön g àùc dû úi -700C.
- Tï n thûún g mai:
PLASTICATO R 88 (Farbenfabri k Bayer )
Àûc; PLASTIFIAN T 160 (UCLAF, Ph ap);
v.v...
- Ghi ch u: ethe r benzili c tùn g cû úng ch o ca o su Nitril e
cac tñnh ch êt vï àö bïn lanh gi öng nh û ch êt nay.
Dicaprylate triethylene glycol:
Tron g ca o su Nitrile , ch êt hoa deo nay tùn g cû úng cac tñnh
Àö gi on
Ca o su Chêt hoa deo va liïu dung gay
(%) (tñn h the o trong kh öi ca o cua
a. Polymer butylene:
100 100
50 50
20
0 5 10 15 20 0 50 100 150
Thôøi gian pepti-hoù a Ñieän naêng (B)
(A)
- Ly tñnh:
Dang phi ïn mau Cr eme nh at co mui àùc bi ït, ty trong
d = 0,92. Cên tön trû tron g thung ch ûa kñn va àï ú nhi ït àö
thêp. (RPA N0 2) CH ÊT ÀÖC.
- Cön g dung:
La ch êt pept i hoa àû úc dung ch o ca o su thiï n nhiï n va
ca o su butadiene-styrene . Co tac dung tùn g trú lûu hoa nh e
cac hön húp gi a töc lûu hoa vúi ch êt nh om thiazol e ha y
thiuram . Khön g anh hû úng túi mau sùc cua ca o su lûu
hoa. Tron g neoprene , no co tac dung lam ch êm lûu hoa
nh e. Cac ch êt co tac dung can trú hi ïu qu a cua no la lûu
hu ynh , kh oi carbo n àe n nh om mang va cac ch êt xuc ti ïn
lûu hoa.
- Lû úng dung cua RP A N02 va Vulcame l TBN:
- Tû 0,15% àïn 0,5% ch o ca o su thiï n nhiï n (nh öi nong
thò dung liïu thêp, nh öi ngu öi dung liïu cao).
- Tû 1% àïn 4% ch o ca o su butadiene-styrene . GR - S,
SBR (tuy ph êm: nh û SB R lanh , ngu öi va àe n dung 4%).
(Lû úng dung trï n la ap dung ch o RP A N02 va VULCAMEL co
67% sap trú.)
Xylyl mercaptan:
CH3
CH3
- Ly tñnh:
RP A N03: Dang ch êt long mau hö ph ach , co mui àùc
bi ït, tó trong d = 0,91. Tön trû ön àõn h töt nïu ch ûa tron g
th ung kñn va àï ch ö mat. CH ÊT ÀÖC.
- Cön g dung:
Xylyl mercapta n ha y xylenethio l la ch êt pept i hoa ch o ca o
su thiï n nhiïn , co tac dung tùn g trú lûu hoa nh e cac hön
húp ca o su àû úc gia töc lûu hoa vúi cac ch êt xuc ti ïn
nh om thiazole va thiuram . Nocung àû úc dung ch o ca o su
töng húp butadiene-sty- ren e thû úng.
Tac dung thuc àêy hoa deo cua ch êt nay bõ can búi lûu
hu ynh, kh oi carbo n àen , riïn g oxid e kem thò can nh e.
Lû úng dung cua RP A N03 ch o ca o su thiï n nhiï n la tû
0,25% àïn 0,6% tuy the o hoa deo ca o su vúi may nh öi ha i
tr uc ha y may nh öi nöi va nh öi ngu öi ha y nong.
Ghi ch u: RP A N03 CONC: göm 71% xylenethio l va 29% dêu
co ngu ön göc tû dêu mo.
Muö i ke m xylyl mercaptan:
- Tï n thûún g mai:
RP A N05 (E.I . Du Pon t de Nemours) : Göm 50% mu öi kem
cua xyly l mercapta n va 50% hydrocarbo n trú.
- Cön g th ûc:
S Zn S
- Cön g dung:
RP A N05 la möt ch êt pept i hoa cua ca o su butadiene-
styrene manh hú n RP A N03. No co tac dung gi am kh a ch êm
töc àö lûu hoa.
Tron g luc β-naphthy l mercapta n va xyly l mercapta n la
nh ûng ch êt àöc dung ngu y hi ïm thò mu öi kem cua xyly l
mercapta n ñt àöc hún , sû dung ñt ngu y hi ïm hún , nhûn g
cung cên nï n tr anh ch êt nay ti ïp xuc vúi da.
Phenyl mercaptan:
* Pentachlorothiophenol:
- Tï n thûún g mai:
RPA N06 (E.I. Du Pont Nemours) göm 90% pentachloro-
thiopheno l va 10% hydrocarbo n trú;
RENACI T V (Bayer) : göm pentachlorothiopheno l va cac
ch êt ph u gi a kh ac:
...
- Cön g th ûc:
Cl Cl
Cl SH
Cl Cl
- Ly tñnh:
RP A N06: Dang böt (khön g böc bui) mau xam nh at, co
mui ter- pen e tho ang , tó trong d = 1,79. Khön g àöc kh i dung
ú nh ûng ài ïu ki ïn bòn h thû úng.
RENACI T V: Dang böt mau xam, tó trong d = 1,5; ta n àû úc
- Tï n thûún g mai:
Cl S Zn S Cl
Cl Cl Cl Cl
- Ly tñnh:
ENDOR: Böt mau xan h luc hú i xam, khön g mui, khön g
àöc. Tó trong d = 2,39. Tön trû ön àõn h töt.
RENACI T IV: Böt mau trùng xam, khön g mui, khön g àöc.
Tó trong d = 2,33. Nong ch ay ú 3400C va bõ phê n tñch. Khön g
tan tron g cac dun g mö i va nû úc. Tön trû ön àõn h töt.
- Cön g dung:
La ch êt pept i hoa dung ch o ca o su thiï n nhiï n va ca o su
töng húp butadiene-styrene . Ngû úita ch o bi ït ENDO R co
hi ïu qua manh hú n RP A N03 tron g ca o su thiï n nhiïn ;
tron g ca o su buta- diene-styren e gi au dêu, ho at tñn h cua
ENDO R va RENACI T IV thò bùng nhau.
Chêt pepti nay tac dung thuc àêy hoa deo bõ can búi lûu
hu ynh va cac ch êt thuc àêy lûu hoa; kh oi carbo n àe n thò
khöngc o tac dung nay ho ùc co tac dung can nh e.
Li ïu dung tron g ca o su thiï n nhiï n la tû 0,1 - 0,4% (ENDOR);
li ïu dung ENDO R tron g ca o su butadiene-styren e la 1 - 4%.
* Benzamidothiophenate ke m:
- Tï n thûún g mai:
PEPTON E 65 (America n Cyanamid);
- Cön g dung:
O O
C NH NH C
S S
- Tï n thûún g mai:
PLASTO R EG 33 (Ct y kh ao cûu va ûng dung ky ngh ï
hoa hoc xû Languedoc); thanh phên hoa hoc la dung
dõch co 33% dimethylimidazole;
- Cön g th ûc:
CH 3 C N CH 3
CH
CH N
- Tï n thûún g mai:
PEPTA X (Ct y trñc h ly va töng húp hoa hûu cú) : thanh
ph ên hoa hoc la stearat e phenylhydrazin e dên xu êt.
- Cön g th ûc:
C 6 H5 –NH–NH–CO–C 17
H35
- Cön g dung:
Pepta x cung la möt ch êt pept i hoa ca o su co tac dung ú
cac nhi ït àö thêp. Ho at tñn h cua no töt nh êt gi ûa 600C va
1000C.
Tr ai hùn vúi àa sö ch êt nh om phenylhydrazine , stearat e
phe- nylhydrazin e co ûu ài ïm la khön g co àöc tñnh.
IV.4. Nho m dê n xuê t tû aci d sulfonic
- Ly tñnh:
Böt mau vang , tön trû ön àõn h rêt töt, tûún g àöi khön g
àöc kh i dung ú nhi ït àö thêp. Tó trong d = 1,38.
- Cön g dung:
La ch êt pept i hoa ch o neopren e loai W, co thï dung ph öi
húp vúi neopren e Peptize r P-12 . Lû úng dung ch o bi ït la
3/4 ch êt nay dung ph öi húp vúi 1/2 Peptize r P-12.
PEPTIZER H-20
- Ly tñnh:
Phi ïn mau nê u da . Tûún g àöi khön g àöc ú nhi ït àö
thêp. Tó trong d = 1,37.
- Cön g dung:
La ch êt pept i hoa ch o hypalo n (polyethylen e bi ïn tñnh )
vúi lûúng dung ch o bi ït la tû 0,5 - 3% tñn h the o trong kh öi
hypalon.
PEPTIZER (Crowley Hydrocarbon Chemicals):
- Ly tñnh:
Ch êt long lïnh sêm mau, khön g àöc. Tó trong d = 1,08.
CHÛÚN G XVII
C H A ÁT TAÏO X O Á P
I. C H A TÁ T A O
Ï X O ÁP V OÂ CÔ:
AMMONIUM CARBONATE: (NH4)2CO3
- Tï n kh ac:
Carbonat e ammoniu m (carbonat e d’ammoniaque) , böt
khai lam banh bao , mu öi ba y hú i (se l volatil) , v.v...
- Phê n loai va ly tñnh:
Ammoniu m carbonat e dung lam ch êt tao xöp co 3 loai:
- Carbonat e dang trun g tñnh : (NH ) dang böt ho ùc kh öi
CO
tin h th ï mau trùng co mui kha i cua ammoniac , tan àû úc
trong nû úc, nong ch ay trï n 850C, phê n huy vao kho ang
530C ph ong
thñc h khñ CO va NH , tó trong d : 1,45 - 1,50.
- Tï n thûún g mai:
CELLULAR- D (Eiw a Chem . Ind . Ct y Nh êt);
NOCBLOW D.P. T (Ouch i Shink o Chem . Ind . Ct y Nh êt).
POROG ENE NS (Nationa l Polychemicals , My): göm OPEX
40
(th anh ph ên göm 40% DP T va 60% ch êt àön trú ) va OPEX
PL-80 (co 80% DP T va 20% ch êt hoa deo ca o su loai ester).
UNICE L ND (40% DPT ) va UNICE L NDX (80% DPT ) (cua
E.I. Du Pon t de Nemour s va Cty ; My).
VULCACEL BN, VULCACEL B 40 (40% DPT) cua Arnold,
Hoffma n va Cty , Harwic k Standar d Chem. , I.C.I);
SAPAMINE-C H (Ct y Ciba) , v.v...
- Cön g th ûc:
CH2 N CH2
O N N CH2 N N O
CH2 N CH2
- Ly tñnh:
Trï n thõ trû úng co dû úi dang phi ïn cuc vun xöp mau
cr eme hay mau vang nh at nhû UNICEL NDX (80% DPT)
ho ùc dû úi dang böt mau vang nh at (40% DPT) . Ngo ai ra
ngû úi ta con àûa àön vao nitros o pentamethylen e
tetraamin e àï gi am bút nguy hi ïm vò tñn h dï ch ay cua
ch êt nay (nh û Cellular-D , Unice l ND, Ope x 40, Nocblo w
DPT...).
Noi chun g trï n thõ trû úng co ha i nh om:
- Lo ai co 80% DPT : tó tr ong d : 1,38 - 1,40.
- Tï n thûún g mai:
CELOGE N - AZ (Naugatuck);
VINYFOR-A C (Eiw a Chem . Ind. ;
Nh êt)
- Ly tñnh:
Böt tin h th ï mau trùng mõn, khön g mui, tó trong d = 1,52,
tan tron g aceton e (c o ph an ûng) , tan ñt tron g nû úc nong ,
ethanol. Khön g tan tron g benzene , ethylen e dichloride ,
xùn g dêu, nû úc lanh . Cên bao qu an tön trû tranh xa cac
ngu ön nhi ït. Nhi ït phên ú th ï kh ö la 1500C àïn 1600C, tron g
late x ki ïm tñn h la 80 - 900C.
- Cön g dung:
Ch êt tao xöp ch o cac hön húp ca o su thiï n nhiïn , ca o su
töng húp va nh ûa PV C (pol y viny l chloride) . Ch êt nay co
tac dung yïu hú n dinitros o pentamethylen e tetraamin e va
ch o san ph êm xöp khön g mui, khön g anh hû úng mau sùc
hön húp ca o su xöp. Ch êt tùn g trú tao xöp la sodiu m
bicarbonate.
Chêt nay co tac dung lam chêm nhe lûu hoa cao su
thiïn nhiï n va ca o su töng húp. Co th ï dung dû úi dang
phê n tan trong nû úc co 25% ch êt nay àï ch o vao late x
(late x ca o su thiï n nhiïn, late x ca o su töng húp).
III. C A ÙC C H A ÁT TA ÏO X O ÁP
KHAÙC:
DIAZO AMINO BENZENE:
Ch êt nay co lúi la khön g tac dung ha y anh hû úng túi
töc àö lûu hoa va kh i dung no, ca o su khön g cên ph ai àû úc
hoa deo mïm
CAO SU THIÏN NHIÏN 475
2 2
nh û cac ch êt tao xöp thön g thû úng , tûc la àö nöi cua vêt
dung
dung ch êt tao xöp nay khön g qua n hï túi àö deo cua hön
húp cao su (ch ùng han hön húp ca o su co cac àö deo
William sla 110, 85 va 75, khi dung ch êt tao xöp nay àïu co
àö nöi gi öng nhau). Nhûn g gi a thanh cua ch êt nay cao , va
co anh hû úng t úi mau sùc ca o su lûu hoa cung nh û co
th ï gê y ra ph u trï n bï mùt nïu khöng thên tr ong nh öi
tr ön.
- 4,4' - DIPHENY L DISULFONYL AZI DE: (Tï n thûún g mai
NITROPOR E CL-10 0 cua Nationa l
Polychemicals):
Ào la ch êt tao xöp ch o hön húp ca o su thiï n nhiïn , ca o
su töng húp, cellulos e acetate , nh ûa polyviny l acetate ,
polyeste r va poly- ethylene ; hi ïn di ïn trï n thõ trû úng dû úi
dang böt mau trùng , tó trong d = 0,51, nong ch ay 142 -
1450C, khön g ta n tron g nû úc, tan tron g acetone , tan vûa
ph ai tron g benzen e va toluene ; cung nhû
dinitrosopentamethylen e tetraamine , ch êt nay dï tû ch ay
nïn cên bao qu an tr anh xa ngu ön nhi ït.
-N,N'-DIMETHYL-N ,N'-DINITROSOTEREPHTHALAMI D (DDNP)
(Tï n thûún g mai la NITROSAN co 70% DDN P va 30%
ch êt àön trú , cua E.I . Du Pon t de Nemours):
Ào la ch êt tao xöp ch o ca o su thiï n nhiïn , ca o su töng
húp co dû úi dang böt mau vang , khön g mui, khön g hut
êm, tó trong d =
1,2; nhi ït phê n tû 800C àïn
1000C.
UREA: CO(NH )
IV. V A ØI C H A Á
T Ñ A ËC B IEÄT S ÖÛ DUÏNG:
- Tron g cac ch êt tao xöp kï trïn , ta con co thï dung
cac ch êt long ba y hú i àû úc ñt ho ùc nhi ïu, tan àû úc tron g
ca o su , va dung du y nh êt ho ùc ú dang hön húp, ào la
nh ûng ch êt nh û benzene, toluene , dên xu êt chlorin e hoa
ma thû úng dung nh êt la trichloroethylen e ho ùc cac ch êt
khön g tan tron g ca o su va vi ïc trön nh öi vúi ca o su se kh o
hún , nh û rû úu ch ùng han. Nh ûng ch êt long nay co lúi la
co tac dung nh û ch êt hoa deo lam mïm ca o su nh êt thúi,
nhûn g do tñn h ba y hú i nhan h cua ch ung lam ch o ta sû
dung kh o khùn , nh êt la kh i ta ch o ch ung vao may nh öi
trön 2 tr uc. Ky thu êt sû dung töt cac ch êt nay la rot ch ung
vao ca o su dû úi dang dun g dõch day ho ùc rot vao may
nh öi kñn (may nh öi nöi). Cach dung dun g mö i ba y hú i húp
ly hú n la sû dung than ho at tñnh , silica , alumin e hut lêy
dun g mö i (alumin e thñc h húp nh êt) , kï ào trön nh öi ch êt
böt nay vao ca o su ch o ch ung phên tan àïu va ch ung se
gi ai ph ong dun g mö i ú nhi ït àö lûu hoa cao.
- Möt ch êt long tao xöp àùc bi ït àû úc xet túi, ào la
nû úc. Co th ï noi kh o ma tr ön nû úc vao ca o su dû úi dang
th ï long cua no, nhûn g ta co thï trön nû úc vao ca o su dï
dang bùng cach dung nû úc ú dang hö böt (nû úc + tin h
böt), dang ge l gelatine , silicone, hydroxid e kem, ho ùc ú
dang thï böt nh ao co nû úc cù n ban la algi- nate , “gomm e
adragante” , cac rûúu polyvilynic , v.v... Tron g cac dang nay,
ca o su se gi û àû úc kh a nhi ïu nû úc. Ta con co thï th ûc
hi ïn cac ch êt ph ûc húp, ch ùng han nh û möt ch êt hö böt amidon
2 2
CHÛÚN G XVIII
M O ÄT SOÁ N G U Y EÂ
N LIEÄ U
HO ÙA CHA ÁT K HA ÙC
I. PH AÅM M AØU NH UO ÄM :
1. Möt ph êm mau sû dung ch o cön g nghi ïp ch ï bi ïn san
ph êm cù n ban la ca o su thiï n nhiï n ha y ca o su töng húp,
cên ph ai co cac ài ïu ki ïn sa u àêy:
a. Chõu nhi ït tû 100 - 2000C (chõ u àû úc sû gi a nhi ït lû u
hoa ca o su).
b. Khön g tan tron g ca o su , dun g mö i va ch êt hoa deo ca o su.
c. Bïn vúi anh sang , nû úc, rû úu savo n va xut, tron g hön
húp ca o su.
d. Khön g anh hû úng túi sû lûu hoa va bao qu an ca o su.
e. Mõn (vò àö mõn ph ên nao quy ït àõn h tñn h dï khu ïch
tan va nùn g su êt).
f. Co kh a nùn g nhu öm mau
cao. g. Sùc mau thêt tûúi.
h. Àat moi tñn h ch êt töng qu at cua möt ph êm mau ma
ng anh cön g nghi ïp kh ac cên.
2. Ph êm mau àû úc phê n thanh ha i nh om: vö cú va hûu cú.
Nh om vö cú àû úc dung nhi ïu trû úc 1925, ng ay na y àû úc
thay th ï búi ph êm hûu cú, trû titanium dioxide (TiO ) va
carbon black , do co khuy ït ài ïm: ty trong cao , kh a nùn g
nhu öm mau yïu (lû úng dung cao) , ch o san ph êm àuc
khön g tûú i mau, vai dên
xu êt chrom e (crom ) gi a töc lao hoa ca o su va möt sö tha m gi a vao
II. FACTICE:
48 0 CAO SU THIÏN NHIÏN
2 22 2
CHÛÚNG X: CAC LOAI NGUYÏN LIÏ U CAO SU VA LATEX THIÏN NHIÏN 298
A. CAO SU THIÏN NHIÏN 298
I. CAO SU THÛÚNG DUNG 298
II. CAO SU ÀÙC BIÏT 300
B. LATEX 303
I. LATEX CO ÀIÏN TÑCH ÊM 303
II. LATEX CO ÀIÏN TÑCH DÛÚNG 305
C. VAI LÛU Y KHI SÛ DUNG CHO CHÏ BIÏN HANG TIÏU DUNG 305
CHÛÚNG XIV: CHÊT PHONG LAO CHO CAO SU LÛU HOA 365
A. ÀÕNH NGHÔA 365
B. PHÊN BIÏT 365
I. KHANG OXYGEN 365
II. KHANG KIM LOAI Cu VA Mn 365
III. KHANG QUANG HUY VA OZONE 366