Food Alert!
Twoje źródło informacji na temat bezpieczeństwa żywności i rolnictwa przemysłowego w Europie Wschodniej
Jesień 2009 • Vol. 10, No. 1
Rolnicy skarżą się na ceny mleka i zboża w Europie Wschodniej
Rolnicy w niemal całej Europie
doświadczają niskich cen mleka,
a w Europie Środkowej i Wschod-
niej dochodzą do tego problemy
ze sprzedażą zboża, która jest na
granicy opłacalności. Kryzys ten
dotyka nie tylko krajów, które w
ostatnich latach przyłączyły się do
Unii Europejskiej, ale także tych,
które jeszcze do niej nie należą.
W czerwcu chorwaccy rolnicy
zablokowali ulice w stolicy kraju
Zagrzebiu. Protestujący próbow-
ali wjechać traktorem do budynku
rządowego i rozlali 60 litrów mle-
ka przed Ministerstwem Rolnic-
twa. Rolnicy widzą źródło swoich
problemów w tanim imporcie
mleka i zboża. Mają także ze złe
swojemu rządowi, że zwleka z dopłatami rolnymi.
Czerwiec był także miesiącem protestów czeskich
rolników, którzy przy pomocy 200 traktorów prak-
tycznie sparaliżowali ruch drogowy na głównych
trasach w swoim kraju. Farmerzy mleczni domag-
ali się wprowadzenia minimalnych cen skupu
mleka gdyż tego lata byli zmuszeni sprzedawać je
poniżej kosztów produkcji. Chociaż czeski rząd
przywrócił zlikwidowany dwa lata temu program
picia mleka w szkołach, to jednak może on być
niewystarczający by polepszyć sytuację produ-
centów mleka.
W Polsce rolnicy nie mają się lepiej; sprzedają
mleko poniżej kosztów produkcji, podczas gdy
ceny mleka na półkach sklepowych są trzykrot-
nie wyższe od cen skupu. Produkcja zboża także
nie przynosi dochodów, najgorsza sytuacja jest w
Polsce północnej. Ceny są znacznie niższe niż w
roku ubiegłym i sprzedaż zboża jest dla rolników
zupełnie nieopłacalna. Na razie rolnicy zamiast
protestować chcą akcji informacyjnej prowadzonej
przez media i instytucje związane z rolnictwem.
Celem jej ma być uświadomienie konsumentów, że
utrzymujące się na mniej więcej stałym poziomie
ceny chleba i innego pieczywa nie odzwierciedlają
rolniczych dochodów.
Rządy krajów Europy Środkowej i Wschodniej zw-
ykle umywają ręce w takich sytuacjach twierdząc,
że rolnicy powinni pomóc sobie sami przy zasto-
sowaniu rozwiązań rynkowych i proponując im
zakładanie grup producenckich. Ostatnia rada
szybko staje się mantrą powtarzaną wtedy gdy
www.foodandwatereurope.org
rządy, Unia Europejska i inne
ciała międzynarodowe nie wiedzą
co zrobić w obliczu spadku cen.
Nieco inne podejście widać na
przykładzie Ministerstwa Rolnic-
twa w Polsce. Minister Marek Sa-
wicki chce zwrócić się do Komisji
Europejskiej o interwencje na
rynku zbóż.
Wydarzenia te mają związek z
ogólno-europejskim kryzysem
mlecznym, który rozpoczął się
wiosną 2008 roku, po tym jak
Komisja Europejska zdecydowała
stopniowo zwiększać kwoty mlec-
zne, przygotowując całkowitą ich
likwidację do 2015 roku. Rolnicy
w całej Europie zanotowali znac-
zny spadek, a wielu drobnych
producentów mleka i małych mleczarni balansuje
na krawędzi przetrwania lub już zbankrutowało.
Pomimo protestów i dramatycznej sytuacji w sek-
torze mlecznym Komisja Europejska zdecydowała
kontynuować proces stopniowego zwiększania
kwot mlecznych, chociaż środki powzięte dla polep-
szenia sytuacji w sektorze mlecznym takie jak przy-
wrócenie dopłat eksportowych dla producentów
sera, masła oraz pełnego i odtłuszczonego mleko w
proszku okazały się być mało efektywne.
Niektóre organizacje społeczeństwa obywatel-
skiego zajmujące się sprawami rolnictwa przyjmują
stanowisko, że kwoty powinny być zamrożone lub
nawet zmniejszone. Organizacja Food and Water
Europe wystosowała list do Mariann Fischer Boel,
europejskiej komisarz ds. rolnictwa i rozwoju wsi
nalegając by zwiększenie kwot mlecznych zostało
zaniechane. List zawiera także rekomendację by
Komisja dbała o interesy rolników produkujących
mleko na małą i średnią skalę przy jednocz-
esnym wglądzie w sprawę możliwego stosowania
niekonkurencyjnych praktyk przez dystrybutorów i
sprzedawców mleka.
W TYM NUMERZE…
eu ope
• Unia Europejska odblokowała dopłaty dla rumuńskich
rolników. W Bułgarii trwają kontrole. – 2
• Polskie Ministerstwo Środowiska wycofało pozwolenie
zintegrowane dla fermy drobiowej należącej do firmy
Smithfield. – 2
• Ruch w kierunku opcjonalnego GMO ? – 3
• Europejczycy Maszerują Przeciw GMO. – 4
• W skrócie – 4
 eu ope Food Alert! Jesień 2009

Unia Europejska odblokowała dopłaty dla rumuńskich rolników.

W Bułgarii trwają kontrole.
W połowie lipca Unia Europejska przywróciła
dopłaty rolnicze dla rumuńskich rolników.
Dopłaty wstrzymano w sierpniu 2008 roku ze
względu na niesatysfakcjonujący “sposób, w jaki
rumuńska agencja zajmująca się dystrybucją tych
funduszy zarządzała nimi.”

Rolnicy rumuńscy znowu otrzymują dopłaty

gdyż Bukareszt naprawił nieprawidłowości; nie
były one związane z problemami defraudacji, co
miało miejsce w Bułgarii. Bułgarski Minister
Rolnictwa, Valeri Tsvetanov powiedział w
wywiadzie udzielonym późną wiosną, że
pewna część rolników zawyżała wielkość
swoich gospodarstw rolnych na wnioskach o
dopłaty w 2007 roku, żeby otrzymać więcej
unijnych pieniędzy. Przetwórcy żywności
zostali przyłapani na zawyżaniu swoich kosztów
np. kupując używany sprzęt i deklarując, że
był zupełnie nowy. Od ostatniego dnia lipca
2009 roku eksperci Komisji Europejskiej i
Europejskie Biuro do Zwalczania Nadużyć
Finansowych (OLAF) obejmują śledztwem ponad
80 bułgarskim przetwórniom mięsa i mleka ze
względu na zaistniałe nadużycia.

Polskie Ministerstwo Środowiska wycofało pozwolenie

zintegrowane dla fermy drobiowej należącej do firmy Smithfield.
Polskie Ministerstwo Środowiska wycofało w cz-
erwcu pozwolenie zintegrowane dla dużej hodowli
drobiu w Sienkiewiczach, należącej do firmy
Animex, której właścicielem jest amerykański
gigant mięsny Smithfield Foods. Pozwolenie
zostało wydane w lutym tego roku przez urząd
marszałkowski i oznacza, że firma stosuje najlep-
sze z możliwych praktyki minimalizacji negaty-
wnych skutków dla środowiska.

Już od wielu miesięcy mieszkańcy okolicy skarżyli

się na odór z fermy jednocześnie kwestionując
czy właściciele faktycznie stosują najlepsze
z możliwych praktyki związane z intensywną
hodowlą zwierząt. W ich imieniu Federacja Ziel-
onych z Białegostoku złożyła odwołanie w sprawie
pozwolenia zintegrowanego dla Animexu do
Ministra Środowiska. Federacja reprezentowała fermy. Szacunki dotyczące ilości wody potrzebnej
mieszkańców okolicy fermy, gdyż w takich do prowadzenia fermy i sposobu zarządzania od-
sprawach w świetle polskiego prawa jest niezmi- padami były bardzo niedokładne i w połączeniu z
ernie trudno obywatelom reprezentować samych innymi niedociągnięciami spowodowały wycofanie
siebie i być stroną w sprawie. pozwolenia zintegrowanego przez ministerstwo
rolnictwa.
Chociaż ministerstwo nie zgodziło się z zarzutami
wobec fermy przedstawionymi przez Federacje Miesiąc przed wycofaniem pozwolenia zinte-
Zielonych to jednak zdecydowało wycofać poz- growanego przez Ministerstwa Środowiska,
wolenie ze względu na poważne uchybienia w Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
dokumentacji przedstawionej przez właścicieli wstrzymał działalność farmy w Sienkiewiczach.
2
Jesień 2009 Food Alert!
Ruch w kierunku opcjonalnego GMO ?
Czternaście państw członkowskich Unii Eu-
ropejskiej mi. in. Polska Węgry, Litwa, Łotwa,
Bułgaria, Francja, Słowenia i inne pod przewod-
nictwem Austrii chce by kultywacja roślin gene-
tycznie modyfikowanych (GMO) była opcjonalna,
nawet po zatwierdzeniu ich na poziomie Unii
Europejskiej. Pod koniec czerwca Austria wraz z
innymi krajami zaprezentowała kontrowersyjną
dla niektórych propozycję w czasie Rady Minis-
trów Środowiska w Luksemburgu, że każdy kraj
członkowski Unii powinien sam decydować w tej
sprawie, niezależnie od autoryzacji przyjętej dla
całej Unii Europejskiej. Oznacza to, że nawet
jeśli instytucje unijne uznają jakąś roślinę za
bezpieczną i dopuszczą jej kultywację to rządy
narodowe nadal mogą nie dopuścić do jej uprawy
w poszczególnych krajach.
Obecnie, jeśli jakieś państwo członkowskie
chce wprowadzić zakaz dla upraw GMO musi
przedstawić nowe dowody o charakterze naukow-
ym, które kwestionują bezpieczeństwo tych roślin
dla konsumentów i środowiska. Niektóre państwa
utrzymują swoje zakazy, nawet jeśli Unia Europe-
jska odrzuca ich powody jako nieuzasadnione
naukowo. Z punktu widzenia Unii Europejskiej
trudno jest respektować te zakazy i jednocześnie
autoryzować nowe rośliny GMO, zwłaszcza, że
państwa spoza Europy, które produkują rośliny
genetycznie modyfikowane, a szczególnie
Stany Zjednoczone wywierają presje na UE by
dopuszczała coraz to nowe odmiany.
Propozycja Austrii wydaje się przedstawiać “w
miarę sensowne rozwiązanie” wobec problemu
GMO i ma swoich zwolenników po obu stronach
debaty; nie jest jednak to propozycja bezprob-
lemowa. Jeśli różne kraje będą podejmowały
różne decyzje w sprawie upraw GMO to zach-
odzi ryzyko kontaminacji krzyżowej upraw kon-
wencjonalnych z genetycznie modyfikowanymi
na terenach przygranicznych, a także wzrasta
ryzyko wymieszania zebranych już plonów przy
eu ope
ich przepływie przez granice. Zmniejszenie tego
ryzyka wymagałoby wprowadzenia ostrzejszych
procedur kontrolnych, zwłaszcza na granicach
państw członkowskich. To z kolei jest mało realne
i byłoby znacznym uderzeniem we wspólny rynek
europejski.
Przemysł biotechnologiczny jest bardzo krytyczny
wobec tej propozycji, stwierdzając, że uzasadnia
ona opóźnienia w procesie autoryzacji nowych
roślin genetycznie modyfikowanych.
Z kolei przeciwnicy GMO obawiają się, że opc-
jonalne uprawy GMO mogą spowodować wzrost
zainteresowania tymi uprawami, jeśli kraje dotąd
sceptyczne wobec GMO uznają, że zawsze mogą
zakazać tych upraw terminie późniejszym. To
prawdopodobnie spowodowałoby także intensy-
fikacje upraw GMO w krajach przychylnych tej
technologii, a zarazem ryzyko kontaminacji w kra-
jach sąsiednich, które chciałyby pozostać wolne
od GMO.
Ponadto opcjonalność GMO może doprowadzić do
podziału opozycji wobec tej technologii; wprow-
adzenie zakazów tylko w niektórych krajach może
wiązać się z alienacją opozycji wobec GMO w kra-
jach, takich jak Wielka Brytania, gdzie rządy są
przychylne tym uprawom wbrew woli obywateli.
Komisja Europejska zgodziła pod koniec lipca
2009 roku by wziąć pod uwagę propozycję opc-
jonalnego GMO w krajach Unii i przedyskutować
związane z tym możliwości.
Jednak już 1 lipca 2009 roku Komisja Europejska
zgodziła się na kolejne dziesięć lat kultywacji
kukurydzy genetycznie modyfikowanej MON 810.
Jak dotąd jest to jedyna roślina GMO uprawiana
w Unii Europejskiej od końca lat 90-tych. Patent
na tę odmianę należy do firmy Monsanto, a jej
uprawy zakazały kraje takie jak Francja, Niemcy,
Austria, Grecja, Węgry i Luksemburg.
3
 eu ope Food Alert! Jesień 2009

Europejczycy Maszerują
Przeciw GMO.
Dnia 30 lipca w Brukseli zakończył się marsz
Europejczyków przeciw stosowaniu organizmów
genetycznie modyfikowanych w rolnictwie. Marsz,
którego finałem było dotarcie do instytucji europe-
jskich rozpoczął się w połowie czerwca w Berli-
nie, gdzie 1500 osób zebrało się by zainicjować
1000-kilometerowy marsz GMOs. Na trasie
marszu, w miastach takich jak Lipsk, Bonn i Maas-
tricht zorganizowano imprezy towarzyszące i zbi-
eranie podpisów. Petycja przeciw GMOs na polach
uprawnych i talerzach została podpisana przez 35
000 ludzi i złożona na ręce Hannesa Lorenzena,
starszego doradcy Komisji Rolnictwa i Rozwoju
Obszarów Wiejskich w Parlamencie Europejskim.

Marsz ten nie przeszedł bez echa w innych krajach

europejskich, także tych, nie znajdujących się na
trasie Berlin - Bruksela. W Polsce, dzięki Koalicji
Polska Wolna od GMO w kilku miejscowościach
zorganizowano symboliczne marsze przeciwko
zastosowaniu organizmów genetycznie mody-
fikowanych w rolnictwie.

W skrócie
• Zatrudnienie w rolnictwie w Republice Czeskiej
zmniejszyło się o 3 procenty w ostatnim roku.
Prawie połowa ludzi pracujących w sektorze rolnic-
zym to osoby w wieku 45-59 lat.

• Fundacja Programów Pomocy Dla Rolnictwa

(FAPA) przewiduje znaczny wzrost produkcji
organicznej w Polsce, zwłaszcza w sektorze war-
zyw i owoców. W niedalekiej przyszłości można
spodziewać się, że 5-10 % całej produkcji z pols-
kich ogrodów i sadów będzie można zaliczyć do
rolnictwa ekologicznego.
• Polscy producenci wiśni i jabłek skarżą się na
nieopłacalność sprzedaży tych owoców. Światowa
cena koncentratu wiśniowego jest bardzo niska,
a Polska i inne kraje europejskie od kilku lat mają
nadprodukcję wiśni i jabłek.
• W pierwszej połowie lipca 2009 roku Komisja
Europejska przyjęła postulaty Węgier, Hiszpanii
i Słowacji by udzielić wsparcia finansowego pro-
ducentom buraka cukrowego, ciężko dotkniętym
unijną reformą rynku cukru
Food & Water Europe
Food & Water Europe jest organizacją
konsumencką o charakterze nonprofit, która
przeciwstawia się korporacyjnej kontroli nad
zasobami żywności i wody oraz wynikającym
z niej nadużyciom.
tel: +48 146 422 127
web: www.foodandwatereurope.org
email: europe@fwwatch.org
F&WE reprezentują:
Wenonah Hauter – Dyrektor Wykonawczy –
whauter@fwwatch.org
Gabriella Zanzanaini –koordynacja w Brukseli–
gzanzanaini@fweurope.org

• Monsanto Rumunia, czyli rumuński oddział Eve Mitchell – przedstawicielstwo w Wielkiej

wiodącej amerykańskiej firmy biotechnologicznej
specjalizującej się m. in. w organizmach gene-
tycznie modyfikowanych próbuje zdobyć popar-
cie miejscowych rolników poprzez publikacje
stwierdzające, że rolnictwo Rumunii może wkrótce
przyćmić rolnictwo Francji.
Brytanii – emitchell@fweurope.org
Anna Witowska – koordynacja w Europie
Wschodniej – rolnictwo przemysłowe, światowy
handel, GMO – awitowska@fwwatch.org