Professional Documents
Culture Documents
Περιεχόµενα
Εισαγωγή
Εγκατάσταση Ελαιώνα
Κλάδεµα
Άρδευση
Λίπανση
Αντιµετώπιση Ζιζανίων
Συγκοµιδή Καρπών
Εχθροί
Ασθένειες
Το φυλλάδιο αυτό, αποτελεί µέρος µιας σειράς 12 επιχειρήσεων στον τοµέα του ελαιολάδου και της
φυλλαδίων µε την επωνυµία «Η εγκυκλοπαίδεια της επιτραπέζιας ελιάς» (FOOD-CT-2004-505524). Η
ελιάς», που εκδίδεται στο πλαίσιο του προγράµµατος δράση αυτή εντάσσεται στο 6ο Πρόγραµµα Πλαίσιο για
TDC-OLIVE και αφορά τη συλλογή πληροφοριών την Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη και ειδικότερα
σχετικά µε τον τοµέα του ελαιολάδου και της στη Θεµατική Ενότητα 5, «Ποιότητα και Ασφάλεια
επιτραπέζιας ελιάς. Τροφίµων».
Η έκδοση αυτή πραγµατοποιήθηκε µε την υποστήριξη Σε καµία περίπτωση δεν εκφράζει τις απόψεις και τις
της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο πλαίσιο του προσδοκίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη
προγράµµατος «Ευρωπαϊκό δίκτυο Κέντρων ∆ιάδοσης µελλοντική πολιτική στον τοµέα αυτό.
Τεχνολογίας για τη βελτίωση των µικροµεσαίων
Η καλλιέργεια της ελιάς
Εισαγωγή
Τα Κέντρα ∆ιάδοσης Τεχνολογίας (Technology Παράλληλα, στόχος του προγράµµατος είναι η
Dissemination Centers, TDCs) αποτελούν ένα βελτίωση της ποιότητας του προϊόντος, καθώς και η
Ευρωπαϊκό δίκτυο τεσσάρων κέντρων, στην Ελλάδα, διαχείριση, ανακύκλωση και επαναχρησιµοποίηση των
Ισπανία, Ιταλία και Γερµανία, µε σκοπό την παροχή αποβλήτων που παράγει η επιχείρηση, µε τη
υποστήριξης στις µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) διοργάνωση εκπαιδευτικών σεµιναρίων και την παροχή
του κλάδου. πληροφοριών σε θεµατικές ενότητες που ενδιαφέρουν
τις επιχειρήσεις.
Κύριος στόχος του δικτύου είναι η δηµιουργία
σύγχρονων ΜΜΕ, µε εξειδικευµένο προσωπικό που να Τέλος, στο πλαίσιο του προγράµµατος, θα υλοποιηθεί
χρησιµοποιεί νέες τεχνολογίες για την πρόσβαση στην µία σειρά ενεργειών και δράσεων µε σκοπό την αλλαγή
πληροφόρηση και γενικά να χρησιµοποιεί καινοτοµικά της νοοτροπίας των καταναλωτών της Κεντρικής και
τεχνολογικά συστήµατα. Επιπλέον, το πρόγραµµα Βόρειας Ευρώπης, ώστε να αυξηθεί η κατανάλωση
φιλοδοξεί να συνδέσει τις ΜΜΕ µε τα ερευνητικά ελαιολάδου και επιτραπέζιας ελιάς.
κέντρα και ινστιτούτα.
To φυλλάδιο αυτό σχεδιάστηκε από την εταιρία Improtechnology Limited για να συµπεριληφθεί στην «Εγκυκλοπαίδεια
της Ελιάς» και συντάχθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Γεωργικών Προϊόντων του Εθνικού Ιδρύµατος Αγροτικής
Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ). ∆εν επιτρέπεται η χρήση του για εµπορικούς σκοπούς.
Η καλλιέργεια της ελιάς
Η φύτευση των δενδρυλλίων στις ήπιες περιοχές Με τις ποσότητες αυτές, ο ελαιώνας δεν θα χρειαστεί
γίνεται το Νοέµβριο-∆εκέµβριο και στις ψυχρότερες λίπανση µε φωσφόρο και κάλι για τα επόµενα 5-8
περιοχές το Φεβρουάριο-Μάρτιο, αφού παρέλθει ο χρόνια. Κατά τον επόµενο χρόνο, στο διάστηµα µεταξύ
κίνδυνος παγετού και οπωσδήποτε πριν αρχίσει η νέα της έναρξης της νέας βλάστησης και µέχρι τις αρχές
βλάστηση των δενδρυλλίων. Η φύτευση γίνεται σε Ιουλίου, γίνονται 3-4 επιφανειακές λιπάνσεις µε µικρές
λάκκους που ανοίγονται χειρωνακτικά ή µηχανικά, δόσεις νιτρικής αµµωνίας (20-30 γρ/δένδρο κάθε
διαστάσεων 60x40 εκ. (χειρωνακτικά) ή 20x30 εκ. φορά) που ακολουθούνται από άρδευση. Η ίδια τακτική
(µηχανικά). Το βάθος θα πρέπει να είναι τέτοιο, ώστε ακολουθείται και τα επόµενα χρόνια, µέχρι τα δένδρα
το ριζικό σύστηµα να µπαίνει στο ίδιο βάθος που ήταν να µπουν σε καρποφορία, αυξάνοντας σταδιακά την
και στο φυτώριο. Σε ξηρές περιοχές, το βάθος ποσότητα του λιπάσµατος.
φύτευσης θα πρέπει να είναι 5-10 εκ. µεγαλύτερο.
Ιδιαίτερη φροντίδα καταβάλλεται ώστε οι ρίζες να
καλύπτονται µε ψιλοχωµατισµένο έδαφος και τα
τοιχώµατα του λάκκου να µην είναι συµπιεσµένα. Μετά Κλάδεµα
τη φύτευση, συµπιέζεται το χώµα και ποτίζεται, ώστε
να εξασφαλιστεί καλή επαφή των ριζών µε το έδαφος Το κλάδεµα των ελαιόδενδρων είναι µια σηµαντική
και συµπληρώνεται ο λάκκος µε όσο χώµα χρειάζεται εργασία που αποσκοπεί στην προσαρµογή της
ακόµα. Καλό είναι, η επιφάνεια του λάκκου να ανάπτυξη της καρποφορίας των δένδρων στις
καλύπτεται µε άχυρο για να µειωθεί η εξάτµιση του εδαφοκλιµατικές συνθήκες της περιοχής και στις
νερού. καλλιεργητικές µας επιδιώξεις, ιδιαίτερα στη
διευκόλυνση της συγκοµιδής, η οποία αποτελεί και το
Τα νεαρά δενδρύλλια θα πρέπει να ποτίζονται συχνά σπουδαιότερο πρόβληµα της ελαιοκαλλιέργειας
τα πρώτα 2-3 χρόνια και να λιπαίνονται µε άζωτο κάθε σήµερα.
χρόνο. Επίσης, θα πρέπει να γίνεται έγκαιρη Οι στόχοι του κλαδέµατος είναι:
καταπολέµηση των ζιζανίων καθώς και προστασία από 1. Το ισοζύγιο µεταξύ βλάστησης και
τυχόν εχθρούς και ασθένειες. καρποφορίας.
2. Η ελαχιστοποίηση της µη παραγωγικής
Εάν στο νέο ελαιώνα γίνεται συγκαλλιέργεια µε ετήσια περιόδου.
φυτά, αυτά δεν θα πρέπει να είναι βαµβάκι, τοµάτα, 3. Η παράταση της περιόδου σταθερής
πατάτα, κολοκυνθοειδή κ.λ.π., γιατί µπορεί να απόδοσης του φυτού.
προσβληθούν τα νεαρά δενδρύλλια από βερτιλλίωση. 4. Η αποφυγή της πρόωρης παρακµής ή
Για αποφυγή του ανταγωνισµού στα δενδρύλλια, η γηρασµού του δένδρου.
συγκαλλιέργεια δεν θα πρέπει να γίνεται σε όλη την 5. Η επίτευξη οικονοµικών ωφελειών.
έκταση, αλλά να περιορίζεται στις ενδιάµεσες γραµµές. 6. Η εξοικονόµηση υγρασίας, που είναι
Καθώς θα µεγαλώνουν τα δενδρύλλια, η έκταση της περιοριστικός παράγοντας σε ξηρικούς
συγκαλλιέργειας θα πρέπει σταδιακά να µειώνεται. ελαιώνες.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, πριν την εγκατάσταση του • Κλάδεµα διαµόρφωσης στα νεαρά δένδρα
νέου ελαιώνα θα πρέπει να γίνεται δειγµατοληψία και Σκοπός του κλαδέµατος είναι η δηµιουργία
ανάλυση του εδάφους. Με βάση τα αποτελέσµατα της ενός ανθεκτικού σκελετού του δένδρου και
ανάλυσης, γίνεται φωσφορική και καλιούχος λίπανση ενός σχήµατος που θα ανταποκρίνεται στις
σε όλη την έκταση πριν τη φύτευση. Η ανάλυση θα απαιτήσεις µας (ελαιοσυλλογή).
δείξει επίσης αν χρειάζεται προσθήκη ασβεστίου στο
εδάφους. • Κλάδεµα καρποφορίας στα παραγωγικά
Σε περίπτωση που δεν έγινε η ανάλυση αυτή και δένδρα
εφόσον τα προηγούµενα χρόνια το χωράφι δεν Σκοπός του κλαδέµατος είναι η εξασφάλιση
λιπάνθηκε µε φωσφόρο και κάλι, τότε συνιστάται η όσο το δυνατό σταθερής απόδοσης των
διασπορά και ενσωµάτωση µε την τελευταία άροση δένδρων και καλής ποιότητας καρπού (ειδικά
πριν τη φύτευση, των παρακάτω λιπασµάτων: όσον αφορά τις επιτραπέζιες ποικιλίες).
• 100-150 kg/στρέµµα λιπάσµατος 0-20-0 και
Η καλλιέργεια της ελιάς
• Κλάδεµα ανανέωσης στα ηλικιωµένα Στο θαµνώδες σχήµα, δεν γίνεται καµία επέµβαση
δένδρα κλαδέµατος στα πρώτα 5-6 χρόνια και µετά
Σκοπός του κλαδέµατος είναι η αποφυγή της αφαιρούνται µόνο οι καχεκτικοί βλαστοί και οι κορυφές
εξάντλησης µε τα χρόνια και η επαναφορά των που υπερβαίνουν σε ύψος τα 3 µέτρα. Το θαµνώδες
δένδρων σε επιθυµητά σχήµατα και µεγέθη. σχήµα έχει ορισµένα σηµαντικά πλεονεκτήµατα για
εντατική καλλιέργεια:
Κλάδεµα ∆ιαµόρφωσης - Τα δένδρα µπαίνουν γρηγορότερα στην
καρποφορία.
Περιλαµβάνει τις απαραίτητες επεµβάσεις ώστε τα - ∆ίνουν µεγαλύτερη µέση στρεµµατική
δένδρα µετά τα πρώτα χρόνια της ανάπτυξής τους να απόδοση σε σύγκριση µε άλλα σχήµατα.
πάρουν σχήµα που να διευκολύνει τις καλλιεργητικές - Κάνουν δυνατή τη συγκοµιδή χωρίς σκάλες,
εργασίες, τους ψεκασµούς και ιδιαίτερα τη συγκοµιδή. µειώνοντας έτσι το κόστος.
Κατά τη φάση αυτή, θα πρέπει να αποφεύγονται τα
αυστηρά κλαδέµατα που καθυστερούν την είσοδο των
δένδρων σε καρποφορία. Ένα συνηθισµένο σχήµα
είναι το “ελεύθερο κύπελο”.
9. Η ελεύθερη παλµέτα. Το σχήµα αυτό παρουσιάζει Στα κανονικά παραγωγικά δένδρα, συνιστάται να
ορισµένες δυσκολίες και δεν είναι διαδεδοµένο στις γίνεται κάθε χρόνο ένα µέτριο (όχι αυστηρό) κλάδεµα
ελαιοπαραγωγές χώρες. καρποφορίας, µε αφαίρεση των πυκνών και νεκρών
κλαδίσκων από την καρποφόρο ζώνη, επειδή µε την
πάροδο του χρόνου η ζώνη αυτή έχει την τάση να
πυκνώνει και να γεµίζει µε µικρούς βλαστούς.
Κάνοντας το παραπάνω κλάδεµα, βελτιώνεται το
µήκος των βλαστών και εξασφαλίζεται καλός φωτισµός
στην καρποφόρα ζώνη. Το κλάδεµα αυτό πρέπει να
είναι αυστηρότερο σε δένδρα που αναπτύσσονται σε
άγονα και ξηρά εδάφη, ώστε να περιορίζεται η φυλλική
επιφάνεια και να εξοικονοµούνται θρεπτικά στοιχεία και
νερό για τη νέα καρποφόρα βλάστηση. Αντίθετα, σε
δένδρα που αναπτύσσονται σε γόνιµα εδάφη, ή που
λιπαίνονται και αρδεύονται, το κλάδεµα δεν πρέπει να
είναι αυστηρό, επειδή υπάρχει επάρκεια θρεπτικών
στοιχείων και νερού τόσο για την υπάρχουσα
καρποφορία, όσο και για τη δηµιουργία της νέας
καρποφόρας βλάστησης. Στην τελευταία αυτή
περίπτωση, το αυστηρότερο κλάδεµα δίνει λαίµαργους
βλαστούς που αργούν να µπουν σε καρποφορία.
∆ιαφορετικά συστήµατα κλαδέµατος όπως Το κατάλληλο κλάδεµα µπορεί επίσης να µειώσει την
αναφέρθηκαν παραπάνω. παρενιαυτοφορία. Για το σκοπό αυτό, συνιστάται
αυστηρό κλάδεµα (µε αφαίρεση βλαστών µέτριας
ζωηρότητας που πιθανότατα θα εξελιχθούν σε
Κλάδεµα καρποφορίας καρποφόρους) το χειµώνα που προηγείται του έτους
µεγάλης καρποφορίας.
Η ελιά καρποφορεί σε βλαστούς του προηγούµενου
έτους. Οι πολύ ζωηροί βλαστοί δεν είναι καρποφόροι Κλάδεµα ανανέωσης
(έχουν µόνο βλαστοφόρους οφθαλµούς), ενώ οι
αδύνατοι βλαστοί δίνουν ελάχιστους καρπούς (έχουν Η ελιά έχει την ικανότητα να αναβλαστάνει από
λίγους καρποφόρους οφθαλµούς). Για το λόγο αυτό, οποιοδήποτε σηµείο του ξύλου της µετά από κοπή και
σκοπός του κλαδέµατος καρποφορίας είναι η αυτό το χαρακτηριστικό είναι που της δίνει τη γνωστή
δηµιουργία βλαστών µέτριου µήκους και η διατήρηση µακροζωία της. Για το λόγο αυτό, είναι δυνατή η
της καρποφόρας ζώνης σε καλή ζωηρότητα και µε ανανέωση γηρασµένων δένδρων, καθώς επίσης και η
καλό φωτισµό. αποκατάσταση δένδρων που ζηµιώθηκαν από παγετό.
Γηρασµένα, χαµηλής παραγωγικότητας δένδρα,
Οι παραπάνω στόχοι είναι δύσκολο να επιτευχθούν σε ανανεώνονται µε κόψιµο του κορµού χαµηλά ή στο
πυκνά φυτεµένα δένδρα που σκιάζονται το ένα από το σηµείο διακλάδωσης (σταυρός).
άλλο. Στην περίπτωση αυτή, η καρποφόρα ζώνη
περιορίζεται στις κορυφές των δένδρων και σε κάποια Για µερική ανανέωση ή περιορισµό της κόµης σε
σηµεία προς τη νότια πλευρά τους που τα βλέπει ο πυκνοφυτεµένα δένδρα που σκιάζονται, το κόψιµο
ήλιος. Στα δένδρα αυτά, όταν κόβονται οι κορυφές για γίνεται στους βραχίονες ή στις πρώτες διακλαδώσεις
χαµήλωµα των δένδρων, µειώνεται πολύ η απόδοσή τους σε ανάλογο ύψος. Στα σηµεία κοπής
τους γιατί αφαιρείται σηµαντικό µέρος της καρποφόρας αναπτύσσονται νέοι ζωηροί βλαστοί από τους οποίους
επιφάνειας. επιλέγονται οι καταλληλότεροι για το σχηµατισµό του
νέου σκελετού του δένδρου. Το δένδρο µπαίνει πάλι σε
Η καλλιέργεια της ελιάς
καρποφορία µετά από 3-5 χρόνια. Για την - όταν υπάρχουν αρκετές βροχοπτώσεις, αλλά
αποκατάσταση δένδρων που επλήγησαν από παγετό, είναι συγκεντρωµένες το χειµώνα, αφήνοντας
τα δένδρα αφήνονται για ένα χρόνο, ώστε να τα δένδρα ακάλυπτα κατά τις κρίσιµες
εκδηλωθεί η πραγµατική έκταση της ζηµιάς. Από τους περιόδους της άνοιξης και του καλοκαιριού,
νέους βλαστούς που στο µεταξύ εκπτύσσονται, θα - όταν το έδαφος είναι αµµώδες ή χαλικώδες µε
σχηµατιστούν οι νέοι κλάδοι του δένδρου, ενώ µικρή ικανότητα συγκράτησης του νερού.
αφαιρούνται όλα τα κατεστραµµένα µέρη.
Η άρδευση συνιστάται ιδιαίτερα σε επιτραπέζιες
Πότε και µε ποια ένταση γίνονται τα κλαδέµατα; ποικιλίες ελιάς στις οποίες επιδιώκεται µεγάλο µέγεθος
καρπού. Είναι επίσης απαραίτητη για µέγιστη απόδοση
Προκειµένου να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήµατα σε εντατικές εκµεταλλεύσεις µε πυκνή φύτευση
λαµβάνονται υπόψη τα ακόλουθα: δένδρων. Η λίπανση και το κλάδεµα συχνά αποδίδουν
• Ο όγκος των βροχοπτώσεων κατά την περίοδο καλύτερα όταν συνδυάζονται µε άρδευση.
του φθινοπώρου και του χειµώνα.
• Ο όγκος της εσοδείας του έτους που πέρασε. Τα κρίσιµα στάδια στα οποία τα ελαιόδενδρα δεν
• Η βλαστική κατάσταση του δένδρου τη στιγµή πρέπει να αντιµετωπίζουν έλλειψη υγρασίας είναι:
που θα επέµβει ο κλαδευτής.
• Ο προορισµός του φορτίου (επιτραπέζια Στάδιο ανάπτυξης Επίδραση της χαµηλής
κατανάλωση ή ελαιοποίηση). υγρασίας του εδάφους
• Η πυκνότητα φύτευσης και ο τύπος του - Ανάπτυξη ανθοφόρων Λιγότερες ταξιανθίες
κλαδέµατος που πρόκειται να γίνει. οφθαλµών Ατελή άνθη
- Ανθοφορία Μικρή καρπόδεση
Εποχή Κλαδέµατος - Καρποφορία Αυξηµένη παρενιαυτοφορία
- Ανάπτυξη βλαστών Μειωµένη ανάπτυξη
Το κλάδεµα του ελαιόδενδρου µπορεί να αρχίσει βλαστών
αµέσως µετά την συγκοµιδή του καρπού. Έτσι, στις - 1ο στάδιο ανάπτυξης Μικρό µέγεθος καρπού
ποικιλίες της επιτραπέζιας ελιάς µπορεί να αρχίσει το του καρπού που λόγω µειωµένης κυτταρικής
Νοέµβριο–∆εκέµβριο, αν οι ελιές µαζεύτηκαν πράσινες οφείλεται σε κυτταρο- διαίρεσης
ή αργότερα, Φεβρουάριο–Μάρτιο, αν µαζεύτηκαν διαιρέσεις Μαρασµός καρπού
µαύρες. Γενικά το κλάδεµα µπορεί να γίνει σε όλη την - Ανάπτυξη βλαστών Μειωµένη ανάπτυξη
περίοδο από το φθινόπωρο ως τους πρώτους µήνες βλαστών
της άνοιξης. Όµως δεν θα πρέπει να γίνεται πριν και - 3ο στάδιο ανάπτυξης Μικρό µέγεθος καρπού
κατά την περίοδο του χειµώνα σε περιοχές που του καρπού που λόγω µειωµένης αύξησης
πλήττονται συχνά από παγετούς. οφείλεται σε αύξηση των κυττάρων
των κυττάρων Μαρασµός καρπού
- Ανάπτυξη βλαστών Μειωµένη ανάπτυξη
Άρδευση βλαστών
Η ελιά διαθέτει πολύ καλό µηχανισµό άµυνας στην Συρρικνωµένοι καρποί αποκτούν τη σπαργή τους µετά
ξηρασία και γι’ αυτό είναι δυνατή η καλλιέργειά της από πότισµα ή βροχή. Γι’ αυτό, στις επιτραπέζιες
ακόµη και σε συνθήκες µεγάλης ξηρασίας, στις οποίες ποικιλίες συνιστώνται αρδεύσεις κατά την τελευταία
κανένα άλλο καρποφόρο δένδρο δεν µπορεί να περίοδο, για αύξηση τους βάρους και βελτίωση της
καλλιεργηθεί. Όµως, η άµυνα αυτή είναι σε βάρος της ποιότητας των καρπών. Θα πρέπει όµως να γίνονται
ανάπτυξης και της απόδοσης των δένδρων. Έτσι, µε µε σύνεση, αν οι καρποί χρησιµοποιούνται ώριµοι
κάθε βελτίωση των συνθηκών υγρασίας του εδάφους (µαύρες ελιές), γιατί µπορεί να προκληθεί οψίµιση της
βελτιώνεται θεαµατικά και η παραγωγικότητα, γιατί η ωρίµανσης. Όψιµες αρδεύσεις επίσης µπορεί να
ελιά έχει την ικανότητα να αξιοποιεί τέλεια κάθε δώσουν νέα βλάστηση που είναι ευαίσθητη στους
ποσότητα εδαφικού νερού που της προσφέρεται. Όταν παγετούς του χειµώνα. Αρκετοί ελαιώνες γύρω από
όµως η υγρασία του εδάφους αρχίζει να γίνεται την µεσόγειο δεν αρδεύονται. Σε εκείνους όπου
υπερβολική, τα ελαιόδενδρα υποφέρουν περισσότερο εφαρµόζεται άρδευση, εφαρµόζεται µία ποικιλία
απ’ ότι τα άλλα δένδρα. Η άρδευση στην ελιά αποδίδει µεθόδων όπως κατάκλιση, αυλάκια, µικρο-
και θα πρέπει να πραγµατοποιείται ιδιαίτερα στις εξής εκτοξευτήρες, στάγδην άρδευση και τα τελευταία
περιπτώσεις: χρόνια, υπο-επιφανειακή στάγδην άρδευση.
- όταν οι βροχοπτώσεις της περιοχής είναι
ανεπαρκείς,
Η καλλιέργεια της ελιάς
Λίπανση
Άρδευση µε σύστηµα στάγδην, εκτοξευτήρες και Γενικές Κατευθύνσεις
αιωρούµενους σταλάκτες.
Άζωτο
Στους ελαιώνες όπου γίνεται επιφανειακή άρδευση, Το άζωτο αποτελεί για την ελιά το σπουδαιότερο
εφαρµόζονται διαφορετικές τεχνικές. Στις περισσότερες στοιχείο και επηρεάζει άµεσα τόσο τη βλάστηση όσο
περιπτώσεις, χρησιµοποιείται ένας αγωγός ανά και την καρποφορία της. Έµµεσα, µπορεί να επηρεάσει
γραµµή δένδρων που τοποθετείται στο έδαφος. Σε και το βαθµό παρενιαυτοφορίας των δένδρων. Η
ορισµένους ελαιώνες, ο αγωγός κρεµιέται στα δένδρα αντίδραση των ελαιόδενδρων στη χορήγηση αζώτου
για να διευκολύνεται η συγκαλλιέργεια. είναι ιδιαίτερα εµφανής σε εδάφη χαµηλής γονιµότητας
και όταν η εδαφική υγρασία δεν αποτελεί έντονο
Η συχνότητα της άρδευσης καθορίζεται ανάλογα µε τη περιοριστικό παράγοντα. Έτσι, ανάλογα µε τη
διαθεσιµότητα του νερού, κατά τρόπο ώστε να υπάρχει γονιµότητα του εδάφους και την εδαφική υγρασία,
επάρκεια υγρασίας στο έδαφος στις πιο κρίσιµες συνιστάται ετήσια χορήγηση αζώτου 500-1500 γρ
περιόδους για την καλλιέργεια. Η ποσότητα νερού σε Ν/δένδρο ή 5-15 κιλά Ν/στρέµµα (1 κιλό Ν = 5 κιλά
κάθε άρδευση ποικίλλει ανάλογα µε τον τύπο του περίπου θειικής αµµωνίας, 3 κιλά νιτρικής αµµωνίας, 4
εδάφους (περατότητα), το µέγεθος των δένδρων και κιλά ασβεστούχου αµµωνίας ή 2 κιλά ουρίας). Ο
άλλους παράγοντες. Για παραδοσιακές χαµηλής υπολογισµός ανά δένδρο προτιµάται για αραιής
πυκνότητας καλλιέργειες, η συνεχής παροχή νερού φύτευσης ελαιώνες, ενώ ο υπολογισµός κατά στρέµµα
κατά 80-120 λίτρα/ηµέρα/δένδρο (σε βαριά εδάφη) για ελαιώνες πυκνής φύτευσης (πάνω από 10
δίνει καλά αποτελέσµατα. δένδρα/στρέµµα).
ποσότητα του αζώτου, εφόσον δεν συντρέχουν ∆εν αποκλείεται όµως να είναι χρήσιµη η φωσφορική
άλλοι λόγοι (ασθένειες, ζηµιά ριζών, κλπ). Αν το λίπανση σε ελαιώνες που δεν δέχθηκαν στο παρελθόν
µήκος της ετήσιας βλάστησης είναι υπερβολικό, θα φωσφόρο (ιδιαίτερα αν τα δένδρα καλλιεργούνται σε
πρέπει να µειώσει την ποσότητα του αζώτου. όξινα εδάφη ή σε εδάφη µε υψηλή περιεκτικότητα σε
• Με φυλλοδιαγνωστική. Η αζωτούχος λίπανση ανθρακικό ασβέστιο). Το ίδιο ισχύει και για ελαιώνες
προσαρµόζεται ώστε η περιεκτικότητα των φύλλων που φυτεύτηκαν σε αβαθή, άγονα εδάφη από
σε άζωτο να είναι το χειµώνα µέσα στα όρια 1,6- πρόσφατη εκχέρσωση, καθώς και για νέους ελαιώνες
1,8%. (1-10 ετών) στους οποίους γίνεται άρδευση και
χορηγείται κάθε χρόνο άφθονο άζωτο.
Κρίσιµη περίοδος κατά την οποία τα ελαιόδενδρα
πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους το απαιτούµενο Οι περιπτώσεις όπου χρειάζεται προσθήκη φωσφόρου
άζωτο είναι από τις αρχές Μαρτίου έως τον Ιούνιο, εντοπίζονται µε φυλλοδιαγνωστική. Περιεκτικότητα των
όπου γίνεται η διαφοροποίηση των ανθοφόρων φύλλων το χειµώνα σε φωσφόρο γύρω στο 0,09-
οφθαλµών και η εξέλιξή τους σε καρπούς. Σε ξηρικούς 0,10% και σχέση Ν/P γύρω στο 20, δείχνουν ότι η
ελαιώνες, η αζωτούχος λίπανση γίνεται µε την φωσφορική λίπανση είναι σκόπιµη. Με υψηλότερες
προσθήκη στο έδαφος του αζωτούχου λιπάσµατος την τιµές φωσφόρου στα φύλλα ή µε κατώτερη αναλογία
περίοδο ∆εκεµβρίου – Φεβρουαρίου, ώστε το άζωτο να Ν/Ρ δεν πρέπει να αναµένεται αντίδραση των δένδρων
είναι διαθέσιµο στην κρίσιµη περίοδο. Στην Ανατολική στη φωσφορική λίπανση.
Ελλάδα (λίγες βροχοπτώσεις) η χορήγηση θα πρέπει
να γίνεται στην αρχή της περιόδου αυτής, ενώ στη Αν χρειάζεται φωσφορική λίπανση συντήρησης, αυτή
∆υτική προς το τέλος. συνιστάται να γίνεται µε µικρή ποσότητα λιπάσµατος
που δε θα υπερβαίνεται το 1/3–1/5 του χορηγούµενου
Υπερβολικές ποσότητες αζώτου πριν την καρπόδεση αζώτου. Έτσι, αν υποθέσουµε ότι χορηγείται 1 κιλό
µπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολικό φορτίο µε Ν/δένδρο (πχ 5 κιλά θειϊκής αµµωνίας), τότε ο
αποτέλεσµα µικροκαρπία (επιτραπέζιες ποικιλίες) και φωσφόρος που συνιστάται να χορηγηθεί δεν
παρενιαυτοφορία. Αντίθετα, ανεπάρκεια αζώτου και υπερβαίνει τα 200-350 γρ Ρ2Ο5/δένδρο (δηλ. 1,0-1,7
µετά την καρπόδεση, θα δώσει καλό µήκος νέας κιλά υπερφωσφορικού 0-20-0). Ως πρακτικότερο
βλάστησης και ικανοποιητική καρποφορία την επόµενη συνιστάται χορήγηση 500 γρ Ρ2Ο5/δένδρο (δηλ 2,5
χρονιά. κιλά υπερφωσφορικού 0-20-0) ανά διετία.
Η χορήγηση αζώτου στα κρίσιµα στάδια µπορεί να Μόνο σε περιπτώσεις έντονης έλλειψης φωσφόρου (σε
γίνει µε διαφυλλική λίπανση. Καλά αποτελέσµατα έχει εδάφη που δεσµεύουν το φωσφόρο) χρειάζεται ισχυρή
δώσει η ουρία σε αραίωση µέχρι 3-4%. Η διαφυλλική φωσφορική λίπανση της τάξης των 4-5 κιλών
λίπανση είναι ιδιαίτερα αποτελεσµατική σε ξηρικούς Ρ2Ο5/δένδρο (δηλ 20-25 κιλά υπερφωσφορικού 0-20-0)
ελαιώνες στους οποίους η απορρόφηση αζώτου µέσω για δένδρα πλήρους ανάπτυξης. Για νεαρά
των ριζών είναι πολύ περιορισµένη. ελαιόδενδρα, τα οποία είναι πιο ευπαθή στην
τροφοπενία φωσφόρου, χορηγείται µικρότερη
Φωσφόρος ποσότητα (1-8 κιλά 0-20-0) ανάλογα µε την ηλικία και
την ανάπτυξη των δένδρων.
Σπάνια παρατηρείται έλλειψη του θρεπτικού αυτού
στοιχείου στα ελαιόδενδρα και συνήθως δεν είναι Το χαρακτηριστικό σύµπτωµα της τροφοπενίας
αναγκαία η τακτική φωσφορική λίπανσή τους, ιδιαίτερα φωσφόρου, είναι µια διάστικτη χλώρωση των φύλλων,
όταν επί σειρά ετών χορηγούνται σύνθετα λιπάσµατα η οποία όµως δεν αποτελεί ασφαλές κριτήριο για
του τύπου 11-15-15. διάγνωση, επειδή συχνά συνδέεται και µε άλλα αίτια
(περίσσεια αζώτου). Ασφαλής διάγνωση µπορεί να
Έτσι, δεν είναι σκόπιµη η χορήγηση φωσφόρου: γίνει µόνο µε φυλλοδιαγνωστική.
τακτική καλιούχο λίπανση, ιδιαίτερα σε ελαιώνες στους στιγµή φύτευσης στο χωράφι). Για γρηγορότερη
οποίους για πολλά χρόνια δεν έχει χορηγηθεί κάλιο. αντίδραση των δένδρων µπορεί να χρησιµοποιηθεί και
η υδατοδιαλυτή µορφή του βορίου (Solubor, κ.ά.) µε
Το ύψος της καλιούχου λίπανσης θα πρέπει να διαφυλλική εφαρµογή ή µέσω του δικτύου άρδευσης αν
καθορίζεται µε βάση το ύψος της αζωτούχου λίπανσης. υπάρχει.
Σε ελαιώνες, στους οποίους στο παρελθόν δεν έγινε
καλιούχος λίπανση, καλό είναι για µερικά χρόνια να Τροφοπενία Καλίου
δοθεί κάλιο σε ποσότητα διπλάσια από το
χορηγούµενο άζωτο. Αν για παράδειγµα χορηγείται 0,5 Το χαρακτηριστικό σύµπτωµα της τροφοπενίας αυτής
κιλό Ν/δένδρο (2,5 κιλά θειϊκή αµµωνία) τότε θα πρέπει είναι ένας µεταχρωµατισµός των φύλλων (απόχρωση
να δοθεί 1 κιλό Κ2Ο/δένδρο (2 κιλά θειϊκό κάλιο). Στη ορείχαλκου) που αρχίζει από την κορυφή του
συνέχεια, µειώνουµε την ποσότητα του καλίου στη ελάσµατος και σταδιακά καταλαµβάνει ολόκληρο το
δόση συντήρησης, η οποία είναι ίση µε τη δόση του φύλλο ή το µεγαλύτερο µέρος του. Παράλληλα,
αζώτου (Κ2Ο=Ν). Μετά από χρονιές πολύ υψηλής παρατηρείται ξήρανση στο κορυφαίο τµήµα του
καρποφορίας, καλό είναι να αυξήσουµε πάλι τη δόση φύλλου κατά 1/3-2/3 του µήκους του. Παρατηρούνται
του καλίου για συµπλήρωση των αποθεµάτων των επίσης, µικρό µήκος νέας βλάστησης, µικροφυλλία,
ελαιόδενδρων. Η φυλλοδιαγνωστική, όπου υπάρχει φυλλόπτωση και ξήρανση κλαδίσκων. Σε
δυνατότητα να γίνεται, µπορεί να µας κατευθύνει προχωρηµένο στάδιο της τροφοπενίας, η παραγωγή
καλύτερα και στην περίπτωση της καλιούχου του δένδρου µειώνεται πολύ.
λίπανσης.
Η διάγνωση µε τα παραπάνω συµπτώµατα µόνο δεν
Οι συνηθέστερες τροφοπενίες είναι ασφαλής. Χρειάζεται επιβεβαίωση µε ανάλυση
φύλλων. Εάν η περιεκτικότητα των φύλλων σε κάλι
Τροφοπενία Βορίου είναι 0,1-0,3% (επί ξηρού βάρους) τότε µπορούν τα
συµπτώµατα να αποδοθούν µε βεβαιότητα στην
Είναι µια από τις πιο συνηθισµένες και σοβαρές τροφοπενία καλίου. ∆ένδρα που δεν παρουσιάζουν
τροφοπενίες της ελιάς στην Ελλάδα. Παρατηρείται συµπτώµατα έχουν περιεκτικότητα καλίου στα φύλλα
τόσο σε νεαρά όσο και σε αιωνόβια δένδρα. Το που κυµαίνεται από 0,4 µέχρι 1,7%.
χαρακτηριστικό σύµπτωµα της τροφοπενίας βορίου
είναι ότι τα κορυφαία φύλλα στους νέους βλαστούς Πολλές φορές η τροφοπενία καλίου οφείλεται στη
έχουν το ακραίο 1/3-2/3 τµήµα τους χλωρωτικό (αρχικά ξηρασία (δέσµευση καλίου από τα κολλοειδή της
πρασινοκίτρινο στη συνέχεια κίτρινο/πορτοκαλί). αργίλου) και στην αδυναµία των δένδρων να
Σταδιακά, το σύµπτωµα αυτό εµφανίζεται και στα απορροφήσουν κάλιο από το έδαφος. Καλλιεργητικές
φύλλα της βάσης των βλαστών, τα οποία µπορεί να φροντίδες που συµβάλλουν σε µεγαλύτερη ανάπτυξη
εµφανίσουν και ξήρανση στην κορυφή τους. Σε πιο του ριζικού συστήµατος των δένδρων και στην
προχωρηµένο στάδιο της τροφοπενίας παρατηρείται εξασφάλιση επαρκούς υγρασίας στο έδαφος,
µικροφυλλία, παραµόρφωση φύλλων (έχουν σχήµα διορθώνουν ή τουλάχιστον αµβλύνουν το πρόβληµα.
ροπάλου) και έντονη φυλλόπτωση. Σε κλάδους που Στις περιπτώσεις που τα εδάφη δεσµεύουν κάλιο, είναι
εµφανίζουν συµπτώµατα στα φύλλα, αν αφαιρεθεί µε απαραίτητη η προσθήκη µεγαλύτερων ποσοτήτων
µαχαιρίδιο λεπτό στρώµα του φλοιού, φαίνεται ένας καλιούχου λιπάσµατος. Συνήθως χορηγούνται 10-15
καστανός χρωµατισµός που οφείλεται σε νέκρωση του κιλά θειϊκού καλίου ανά δένδρο µέσης ανάπτυξης.
καµβίου. Το σύµπτωµα αυτό είναι χαρακτηριστικό και Εναλλακτικά, µπορεί να χορηγηθεί το µισό κάλι το
επιβεβαιώνει την έλλειψη του βορίου. χειµώνα σε µορφή θειϊκού καλίου και να γίνουν
συµπληρωµατικές λιπάνσεις µε υδατοδιαλυτό νιτρικό
Έτσι, δένδρα που υποφέρουν από έλλειψη βορίου κάλιο µέσω του δικτύου άρδευσης, αν υπάρχει. Το
φαίνονται από απόσταση σαν χλωρωτικά ενώ νιτρικό κάλι χορηγείται µε την υδρολίπανση σε δόση
καθυστερούν σηµαντικά την έναρξη της νέας 300-500 γρ/δένδρο µετά την καρπόδεση.
βλάστησης την άνοιξη. Φύλλα από δένδρα που
πάσχουν, περιέχουν βόριο λιγότερο από 20 ppm, ενώ
φύλλα από φυσιολογικά δένδρα περιέχουν βόριο πάνω Τροφοπενίες Ασβεστίου και Μαγνησίου
από 20 ppm (επί ξηρού βάρους). Προστίθενται στο
έδαφος 300-500 γρ βόρακα ανά δένδρο πλήρους Τα κυριότερα συµπτώµατα της έλλειψης ασβεστίου
ανάπτυξης, ενώ σε νεότερα δένδρα χορηγούνται είναι η χλώρωση του ακραίου τµήµατος των φύλλων,
µικρότερες ποσότητες (10 γρ ανά έτος ηλικίας από την όπως και στην τροφοπενία βορίου, που όµως
συνοδεύεται µε λεύκανση των νεύρων στην περιοχή
Η καλλιέργεια της ελιάς
του χλωρωτικού τµήµατος των παλαιών φύλλων. Το Είναι πολύ ευδιάλυτη στο έδαφος, όπου µε ελάχιστη
χαρακτηριστικό σύµπτωµα της έλλειψης µαγνησίου υγρασία παρέχει στα φυτά άζωτο σε νιτρική και
είναι η χλώρωση των φύλλων που αρχίζει από την αµµωνιακή µορφή. Το νιτρικό άζωτο, το οποίο είναι
κορυφή ή τα πλάγια του ελάσµατος και προοδευτικά άµεσα αφοµοιώσιµο από τα φυτά, δεν συγκρατείται
καταλαµβάνει ολόκληρη την επιφάνειά του, η έντονη στο έδαφος και όσο δεν έχει απορροφηθεί από τις
φυλλόπτωση και η φτωχή βλάστηση. ρίζες εκπλύνεται προς το υπέδαφος και τον υδροφόρο
ορίζοντα και χάνεται µολύνοντας το περιβάλλον. Το
Η διόρθωση της τροφοπενίας ασβεστίου γίνεται αµµωνιακό άζωτο αντίθετα συγκρατείται από το
µάλλον εύκολα µε προσθήκη 5-10 κιλών οξειδίου του έδαφος και γίνεται σταδιακά διαθέσιµο στα φυτά µέσα
ασβεστίου ή µαρµαρόσκονης ανά ελαιόδενδρο. σε λίγες εβδοµάδες. Έχει µικρότερη υπολειµµατική
Προσδιορισµός του pH του εδάφους πριν την δράση από τη θειική αµµωνία. Το λίπασµα αυτό θα
εγκατάσταση του ελαιώνα και προσθήκη ασβεστίου πρέπει να αποφεύγεται σε όξινα εδάφη και σε υγρές
µετά από χηµική ανάλυση, είναι η σωστότερη και περιοχές, ακόµα και σε ουδέτερα εδάφη, γιατί προκαλεί
µονιµότερη µέθοδος. σταδιακή οξίνιση του εδάφους.
Αζωτούχα Λιπάσµατα Ουρία. Είναι ευδιάλυτη στο νερό και περιέχει το άζωτο
σε οργανική µορφή (45-46% Ν). Είναι πηγή αζώτου
Τα αζωτούχα λιπάσµατα που χρησιµοποιούνται βραδείας δράσεως (γιατί πρέπει πρώτα να µετατραπεί
συνήθως στην ελιά είναι τα παρακάτω: σε αµµωνία για να γίνει αφοµοιώσιµη) και αυτό
περιορίζει τις απώλειες νιτρικού αζώτου από έκπλυση.
Θειϊκή αµµωνία. ∆ιατίθεται σε δύο µορφές: Στο έδαφος έχει οξεογόνο επίδραση, ενώ στα
- Κρυσταλλική (21-0-0) και ασβεστούχα εδάφη παρατηρούνται έντονες απώλειες
- Κοκκώδης (20,5-0-0) λόγω εξαέρωσης της αµµωνίας. Για την αποφυγή των
απωλειών αυτών, θα πρέπει η χορήγηση της ουρίας να
Η θειϊκή αµµωνία περιέχει επίσης 23-24% θείο. Είναι γίνεται µε άµεση ενσωµάτωση ή µε εφαρµογή
κατάλληλη για ασβεστούχα–αλκαλικά εδάφη, στα άρδευσης αµέσως µετά τη διασπορά ή τέλος µε
οποία λόγω της µείωσης του pH στη ριζόσφαιρα, υδρολίπανση. Στην ελιά συνιστάται για
αυξάνει τη διαλυτότητα του φωσφόρου και των συµπληρωµατική αζωτούχα λίπανση µε διαφυλλικούς
ιχνοστοιχείων (σίδηρος, ψευδάργυρος κλπ). ∆εν ψεκασµούς, καθώς και για υποβοήθηση της
συνιστάται η χρήση της σε όξινα εδάφη. Η κοκκώδης απορρόφησης ιχνοστοιχείων από τα φύλλα. Για
µορφή προσφέρεται ιδιαίτερα για µηχανική διασπορά αποφυγή τοξικοτήτων στις καλλιέργειες θα πρέπει οι
µε λιπασµατοδιανοµείς. Για την αποφυγή µεγάλων προσµίξεις διουρίας να είναι µικρότερες από 2% για
απωλειών από εξαέρωση αµµωνίας, συνιστάται η εφαρµογή ουρίας από το έδαφος και µικρότερες από
εφαρµογή της να γίνεται µε ενσωµάτωση στο έδαφος 0,25% για διαφυλλική εφαρµογή.
(φρεζάρισµα).
εφαρµογή µε υδρολίπανση έχει το µειονέκτηµα της Τα ζιζάνια, ειδικά τα πολυετή είδη, έχουν σχεδόν τον
βραδείας διαλυτοποίησης σε θερµοκρασίες κάτω από ίδιο ρυθµό ανάπτυξης µε τις ελιές. Εντούτοις, η
20οC. προσαρµοστικότητα και η µεγαλύτερη αποδοτικότητά
τους, εξασφαλίζουν γρηγορότερη και µεγαλύτερη
Νιτρικό κάλιο. ∆ιατίθεται σε κρυσταλλική ή σε ανάπτυξη από αυτήν της ελιάς. Για το λόγο αυτό, η
κοκκώδη µορφή. Είναι πολύ ευδιάλυτο και αντιµετώπιση των ζιζανίων πρέπει να γίνεται τέσσερις
προσφέρεται ιδιαίτερα για εφαρµογή µε υδρολί πανση έως έξι εβδοµάδες πριν την έναρξη της εαρινής
ή διαφυλλικούς ψεκασµούς. Είναι πηγή καλίου (46% βλάστησης των δένδρων.
Κ2Ο) αλλά και νιτρικού αζώτου (13% Ν). Συνιστάται για
διαφυλλική λίπανση και µέσω του αρδευτικού ∆ραστική Ουσία Παρατηρήσεις
συτήµατος. Προφυτρωτικά Εφαρµογή σε 3-4 έτη
Simazine µετά τη φύτευση των
Diuron δέντρων
Θειϊκό καλιοµαγνήσιο Patentkali®. Είναι µίγµα Oxyfluorfen Συνιστάται και για
λιπάσµατος θειϊκού καλίου και θειϊκού µαγνησίου. EPTC νεότερα δένδρα
Περιέχει 28% K2O, 8% Mg και 18% S. είναι προϊόν της Chlorthal dimethyl Σε φυτώρια ελιάς
BASF, και συνιστάται για καλλιέργειες που απαιτούν Μεταφυτρωτικά
µαγνήσιο αλλά είναι ευαίσθητες στο χλώριο Paraquat Ζιζανιοκτόνα επαφής
Diquat
Paraquat και diquat
Φωσφορικά Λιπάσµατα Glufosinate ammonium Έχει µικρή
διασυστηµατική
Για προσθήκη στο έδαφος συνιστώνται: δράση
Glyphosate ∆ιασυστηµατικά
1) Το απλό υπερφωσφορικό (τύπος 0-20-0) ή Glyphosate trimensium ζιζανιοκτόνα
2) Το τριπλό υπερφωσφορικό (τύπος 0-46-0), τα Aminotriazole (amitrole)
οποία διατίθενται σε κοκκώδη µορφή. Μείγµατα προ – και µετά-
φυτρωτικών
Για εφαρµογή µε υδρολίπανση συνιστώνται τα Simazine και paraquat ∆ραστικά σε
κρυσταλλικά υδατοδιαλυτά : Simazine και φυτρωµένα ζιζάνια
aminotriazole
1) Φωσφορικό µονοαµµώνιο (τύπος 12-61-0) και Diuron και amonotriazole
2) Φωσφορικό διαµµώνιο (τύπος 21-53-0). Terbuthylazine και
glyphosate
Λιπάσµατα Βορίου
Κυριότερα ζιζανιοκτόνα που συνιστώνται για την ελιά
Για την πρόληψη και τη θεραπεία της τροφοπενίας
βορίου µπορεί να γίνει προσθήκη στο έδαφος του Η απόφαση για τη διαχείριση των ζιζανίων επηρεάζεται
βόρακα ή εφαρµογή µε υδρολίπανση (ή και µε σηµαντικά από τη θέση, τις κλιµατολογικές συνθήκες,
διαφυλλικούς ψεκασµούς) διαφόρων διαλυτών µορφών το έδαφος, τις πρακτικές άρδευσης, την τοπογραφία,
βορίου που διατίθενται στην αγορά. και τις προτιµήσεις των καλλιεργητών. Τα ζιζάνια
ελέγχονται συνήθως είτε χηµικά είτε µηχανικά. Η
περιοχή µεταξύ των σειρών των δέντρων µπορεί
επίσης να αντιµετωπιστεί χηµικά ή µηχανικά µε κόψιµο
Αντιµετώπιση Ζιζανίων των ζιζανίων ή να οργωθεί. Εναλλακτικά, µπορεί να
χρησιµοποιηθεί φυσική εδαφοκάλυψη µε φυτικά
Η ελιά µπορεί να επιβιώσει σε χαµηλής γονιµότητας υπολείµµατα, άρδευση κάτω από την επιφάνεια και
εδάφη και µε ελάχιστη υγρασία. ∆υστυχώς όµως, φλόγιστρα. Συνήθως, συνδυάζονται περισσότερες απο
πολλά είδη ζιζανίων είναι προσαρµοσµένα στις ίδιες µία τεχνικές διαχείρισης των ζιζανίων στον ελαιώνα.
συνθήκες και αναπτύσσονται γρηγορότερα από τα
ελαιόδενδρα, αφαιρώντας από το έδαφος το νερό και
τα θρεπτικά στοιχεία.
Η καλλιέργεια της ελιάς
Προσβεβληµένοι καρποί
δένδρο, οι προνύµφες συνεχίζουν την ανάπτυξή τους Saissetia oleae (Homoptera: Coccidae)
µέχρι να σκληρυνθεί ο πυρήνας, οπότε τον Το λεκάνιο (S. οleae) είναι ευρέως διαδεδοµένο από
διαπερνούν. Οι καρποί συρρικνώνονται και πέφτουν την Κεντρική Ασία έως την Αφρική. Αποτελεί τον τρίτο
(δεύτερη καρπόπτωση) κατά το Σεπτέµβριο-Οκτώβριο. σε σπουδαιότητα εχθρό της ελιάς µετά το δάκο και τον
Το ελαιόλαδο που παράγεται από τέτοιους καρπούς πυρηνοτρήτη. Το λεκάνιο συµπληρώνει µία γενεά το
έχει οξειδωµένη και ταγγή γεύση. χρόνο στη Μεσόγειο, αν και σε ορισµένες περιοχές και
υπό ευνοϊκές συνθήκες, µπορεί να αναπτυχθεί και
Η τρίτη γενεά αναπτύσσεται στα φύλλα και τους δεύτερη γενεά το φθινόπωρο. Προκαλεί άµεση
τρυφερούς βλαστούς (φυλλόβια γενεά). Οι νεαρές εξασθένηση του δένδρου λόγω της αποµύζησης
προνύµφες εισέρχονται στο εσωτερικό του φύλλου και χυµών, ενώ παράλληλα βλάπτει έµµεσα τα δένδρα µε
τρέφονται από το παρέγχυµα, σαν φυλλορύκτες. Οι την παραγωγή µελιτωδών εκκρίσεων που διαβρέχουν
ζηµιά που προκαλούν δεν είναι τόσο σηµαντική, τα φύλλα και τους βλαστούς. Το µελίτωµα αποτελεί
συγκρινόµενη µε τις άλλες δύο γενεές. Στις νότιες υπόστρωµα ανάπτυξης διαφόρων µυκήτων και είναι
περιοχές της Μεσογείου, ο πυρηνοτρήτης εµφανίζεται υπεύθυνο για το µαύρισµα (καπνιά) των φύλλων. Με
στις αρχές Μαρτίου, τον Απρίλιο και αρχές Μαΐου. Τα την κάλυψη των φύλλων, εµποδίζεται η φωτοσύνθεση
έντοµα είναι νυκτόβια, παραµένουν στις χαµηλότερες και παρατηρείται φυλλόπτωση σε µικρότερο ή
επιφάνειες των φύλλων κατά τη διάρκεια της ηµέρας µεγαλύτερο βαθµό.
και αρχίζουν να δραστηριοποιούνται µετά τη δύση του
ηλίου.
Βερτισιλλίωση
Η ασθένεια υπάρχει σχεδόν σε όλες τις ελαιοκοµικές
χώρες και προκαλείται από το µύκητα Verticillium
dahliae. Ο µύκητας µπορεί να επιβιώσει στο έδαφος
για χρόνια, είτε σε προσβεβληµένους ιστούς είτε υπό
µορφή σκληρωτίων. Η µόλυνση των δένδρων γίνεται
µόνο από τις ρίζες, µέσω πληγών που δηµιουργούνται
κατά την κατεργασία του εδάφους. Το παθογόνο
προσβάλλει τα αγγεία του ξύλου των δένδρων,
προκαλώντας ξήρανση κλαδίσκων, κλάδων και
Λεκάνιο µε οπές εξόδου της Scutellista cyanea. ολόκληρων δένδρων. Τα συµπτώµατα της ασθένειας
εµφανίζονται όταν τα φύλλα σε έναν ή περισσότερους
κλάδους του δέντρου µαραίνονται ξαφνικά νωρίς στην
Το κλάδεµα για τη δηµιουργία δένδρων που αερίζονται
βλαστική περίοδο. Το φαινόµενο εντείνεται καθώς
καλά, µειώνει την προσβολή από λεκάνιο και
προχωρεί η περίοδος ανάπτυξης των δένδρων. Ο
προτιµάται από τη χηµική καταπολέµηση. Επιπλέον, η
καστανός µεταχρωµατισµός των αγγείων του ξύλου
βιολογική καταπολέµηση είναι αποτελεσµατική,
που παρατηρείται στα άλλα φυτά, και είναι
δεδοµένου ότι υπάρχει µεγάλος αριθµός παρασίτων
χαρακτηριστικό σύµπτωµα των αδροµυκώσεων,
και αρπακτικών, τα οποία κρατούν τον πληθυσµό του
σπάνια παρατηρείται στην ελιά. Ασφαλής διάγνωση
λεκανίου σε χαµηλά επίπεδα.
γίνεται µε εξέταση δειγµάτων και αποµόνωση του
παθογόνου. Η καλύτερη εποχή για την εξέταση είναι η
Τα πολύ συχνά χρησιµοποιούµενα παράσιτα είναι τα
περίοδος Μάιος-Ιούνιος.
Metaphycus flavus, Metaphycus helvolus και M.
bartletti.
Ο αποτελεσµατικός έλεγχος της βερτισιλλίωσης ξεκινά
πριν τη φύτευση των ελαιόδενδρων στο χωράφι. Θα
πρέπει να αποφεύγεται η εγκατάσταση νέου ελαιώνα
σε χωράφι που προηγουµένως είχε καλλιεργηθεί µε
ευπαθή φυτικά είδη στην ασθένεια (βαµβάκι, µελιτζάνα,
πιπέρια, πατάτα, τοµάτα).
NAOOA (NORTH AMERICAN OLIVE OIL DIO (ORGANISATION FOR INSPECTION AND
ASSOCIATION): CERTIFICATION OF ORGANIC PRODUCTS):
http://www.naooa.org http://www.dionet.gr