27 Ki̇tâbu'l Hacc PDF

Hacc
27-KITBU'L-HACC 1- Haccin Vucub. Fazileti ve Yce Allah'in Su Kavli Babi: 2- Yce Allah'in Su Kavli Babi: 3- (Tevaz Iin) Deve Semeri zerinde Hacc Etmek Babi 4- Mebrr Haccin Fazileti Babi 5- Hacc ve Umre Mikaatlarinin Farz Edilisi Babi 6- Yce Allah'in: "...Bir de aziklanin. Muhakkak ki azigin en hayirlisi, Olmaktir... " (el-Bakara: 197) Kavli Babi 7- Mekke Ahalisinin Hacc ve Umre Iin Yksek Sesle Telbiye Okuyacaklari Yer Babi 8- Medine Ahalisinin Mikaadi Zu'l-Huleyfe Mevkii Oldugu ve Medine Ynnden Gelenlerin Zu'l-Huleyfe'den Evvel Ihram ve Telbiye Etmeyecekleri Babi 9- Sam Ahalisinin Ihram ve Telbiye Etme Yeri Babi 10- Necd Ahalisinin Ihram ve Telbiye Etme Yeri Babi 11- Ikaamet Yerleri Mikaatlarin Berisinde (Yani Vatanlari Mikaatlarla Mekke Arasinda) Olan Kimselerin Ihram ve Telbiye Etme Yerleri Babi 12- Yemen Ahalisinin Ihram ve Telbiye Edecek Yerleri Babi 13- Bab: Zatu Irk MevkiI Irak Ahalisi Iin Mikaattir 14- Bab 15- Peygamber(S)'in -Mekke'ye Gidiste, Medine'nin-Secere Yolu zerinden ikmasi Babi 16- Peygamber(S)'in "el-Akik, mbarek bir vadidir" Kavli Babi 17- (Hacc Esnasinda) Elbiseden Gzel Kokunun Kerre Yikanmasi Babi 18- Ihrama Girme Sirasinda Koku Srmek, Sahsin Ihrama Girmek Istediginde Giyebilecegi Seyihramlinin Taranacagi ve Kendine Yag Srebilecegi Babi 19- Salarini Yapiskan Bir Seyle Bir Yere Toplamis Olarak Telbiye Eden Kimse Babi 20- Zu'l-Huleyfe Mescidi Yaninda Yksek Sesle Telbiye Etmek Babi 21- Ihrama Giren Kimsenin Giymeyecegi Elbiseler Babilf. 22- Hacc Yolunda Bir Binege Binmek ve Binegin Arka Tarafina da Bir Baskasini Bindirmek Babi 23- Ihrama Giren Kimsenin Elbiseler, Ridalar ve Izarlar Nevinden Giyebilecegi Seyler Babi 24- Zu'l-Huleyfe'de Geceleyip Nihayet Sabaha Giren Kimse Babi 25- Telbiye Ile Sesi Ykseltmek Babi 26- Telbiye(nin Keyfiyeti) Babi 27- Binek Heyvani zerine Binisten Sonra Yapilan Telbiyeden nce Tahmid, Tesbih ve Tekbir (Yapilacagi) Babi 28- Binek Vasitasi Kendisini Dmdz Dogrulttugu Zaman Telbiye Eden Kimse Babi 29- Kible Tarafina Ynelerek Telbiye Etmek Babi 30- Ihramlinin, Vadinin Iine Indiginde Telbiye Etmesi Babi 31- Bab: Hayizli ve Nifasli Kadinlar Nasil Ihrama Girerler? 32- Peygamber(S)in Zamaninda Peygamberin Ihrama Girmesi Gibi Ihrama Girip Telbiye Eden Kimse Babi 33- Yce Allah'in Su Kavilleri Babi: 34- Temett', Ikran, Ifrad Hacclarinin Beyani Ile Beraberinde Hedy (Kurban) Bulunmayan
http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]
Hacc
Kimseler Iin Haccin Feshedilmesi (ve Umreye evrilmesinin Cevazi) Babi 35- Hacc Niyetiyle Ihrama Girip Telbiye Eden ve Haccin Nevini Isimlendirip Ta'yin Eden Kimse Babi 36- Temett' Babi . 37- Yce Allah'in: "... Bu, ailesi Mescidi Harm'da bulunmayanlara iddir. Allah'tan ittikaa edin ve bilin ki Allah, cezasi cidden etin olandir" (ei-Bakara: 196) Kavlinin Tefsiri Babi 38- Mekke'ye Girme Sirasinda Yikanmak Babi 39- Mekke'ye Gndzleyin Yahud Geceleyin Girilmesi(nin Mesru'lugu) Babi 40- Ihramlinin Mekke'ye Nereden Girecegi Babi 41- Bab: Ihramli Mekke'den ikista Nereden ikar? 42- Mekke ve Mekke'nin En Meshur Binasi Olan Ka"benin Fazileti Ile Yce Allah'in Su Kavlinin Tefsiri Babi: 43- Mekke Hareminin Fadli ve Yce Allah'in Su Kavilleri Babi 44- Mekke Evlerinin Miras Edilmeleri Satilip Alinmalarinin Hkm) ve Btn Insanlarin Hassaten El-Mescid'l-Harem'de Msavi Olduklari Babi 45- Peygamber(S)'in Mekke'ye Inmesi Babi 46- Yce Allah'in Su Kavli Babi 47- Yce Allah'in Su Kavli Babi 48- Ka'be rts(nde Tasarrufun Hkm) Babi 49- Ka'be'nin (Zamanin Sonunda) Yikilmasi Babi 50- El-Haceru'l-Esved Hakkinda Zikredilen Seyler Babi 51- Ka'be'nin Kapisinin Kapatilmasi ve Ieriye Giren Kimsenin Beytin Nahiyelerinden Hangisinde Isterse Namaz Kilabilecegi Babi 52- Ka'be Iinde Namaz Kilmak Babi 53- Ka'be Binasinin Iine Girmeyen Kimse Babi 54- Ka'be'nin I Taraflarinda Tekbir Getiren Kimse Babi 55- Bab: Ka'be'yi Tavafta Remel (Yani Kisa Adimlarla Hizli) Yrysnn Baslamasi Nasil Oldu? 56- Haci Adayinin Mekke'ye Geldigi Zaman Yapacagi Her Tavafin Evvelinde Haceri Esved'i Isti'lam Etmesi ve Tavafin Ilk nde Remel Yrys Yapmasi Babi 57- Hacc ve Umre (Tavaflarinin Bir Kismin)da Remel Yrys Yapmak Babi 58- Haceri Esved Rknnn Deynekle Isti'lam Edilmesi Babi 59- Iki Yemn Kseden Baskasini Isti'lm Etmeyen Kimse Babi 60- Haceri Esved'in plmesi Babi 61- Tavafta Haceri Esved'e Geldigi Zaman Sadece Ona Isaret Eden Kimse Babi 62- Haceri Esved Rkn Yaninda Tekbir Edilmesinin Mstehabligi) Babi 63- Mekke'ye Geldiginde Kendi Evine Dnmeden nce Beyti Tavaf Eden, Sonra Iki Rek'at Namaz Kilan Sonra da (Sa'y Iin) Safa'ya ikan Kimse Babi 64- Kadinlarin Erkeklerin Beraberinde Tavaflari Babi 65- Tavaf Esnasinda Kelam Etmek Babi 66- Bab: Sahis Tavaf Esnasinda irkin Grlen Bir Yrme Yahud Bir Kayis veya Herhangi Birsey Grdg Zaman Onu Koparir
Hacc
67- Bab: Ka'be'yi iplak Kisi Tavaf Etmez; Msrik Olan da Hacc Yapamaz 68- Tavaf Etmekte Olan Kimse Tavaf Esnasinda Durdugu Zaman (Tavafi Kesilir Mi Yahud Kesilmez Mi)? 69- Bab: Peygamber (S) Yedi Dolasmalik Tavafi Iin Iki Rek'at Namaz Kildi 70- Mekke'ye Gelip Yaptigi Ilk Gelis Tavafindan Sonra ta Arafat'a ikip Tekrar Dnp Gelinceye Kadar Ka'be'ye Yaklasmayan ve (Nafile) Tavaf Yapmayan Kimse Babi 71- Iki Rek'at Tavaf Namazini Mescidden Disari ikarak Kilan Kimse Babi 72- Iki Rek'at Tavaf Namazini Makaam(i Ibrahim)in Arkasinda Kilan Kimse Babi 73- Sabah ve Ikindi Namazlarindan Sonra Tavaf Etmek Babi 74- Rahatsiz Olan, (Bir Binite) Binerek Tavaf Eder Babi 75- Hacilara Su Iirilmesi Babi 76- Zemzem Suyu Hakkinda Gelen Haberler Babi 77- Kiran Hacci Yapan Kimsenin Tavafi Babi 78-Tavafin Abdestli Yapilacagi Babi 79- Safa Ile Merve Arasini Sa'y Etmenin Vcbu ve Bu Satin Allah'in Seairinden (Alametlerinden) Kilinmis Oldugu Babi 80- Safa Ile Merve Arasinda Sa'yin Keyfiyeti Hakkinda Gelen Haberler Babi 81- Bab: Hayizli Kadin Hacc ve Umrede Ka'be'yi Tavaf Etmesi Hari, Diger Menseklerin Hepsini Yerine Getirir 82- Mekkeli Iin ve Temett' Hacci Niyetiyle Hariten Gelen faki Haci Iin Mina'ya ikacagi Zaman, Mekke Vadisindeki Batha'dan ve Mekke'nin Diger Yerlerinden Ihrama Girmesi Babi 83- Bab: Terviye Gn gle Namazini Nerede Kilar? 84- Mina'daki Namaz(larin Keyfiyyeti) Babi 85- Arefe Gn Orucu Babi 86- Mina'dan Kusluk Vakti Arafat'a Giderken Telbiye ve Tekbir Etmek Babi 87- Arefe Gn Gnesin Ortadan Meylettigi Zaman Arafat'ta Vakfe Yapilacak Yere Gitmek Babi 88- Arafat'ta Binek zerinde Vakfe BaiI 89- Arafat'ta Iki Namaz Arasini (gle Ile Ikindi Namazlarini) Birlestirmek Babi 90- Arafat'ta Hutbenin Kisa Yapilmasi Babi 91- Vakfe Yapilacak Yere abuk Gitmek Babi 92-Vakfe'nin (Baska Yerde Degil; Ancak) Arafat'ta Yapilacagi Babi 93- Arafattan Ayrildigi Zmn Mzdefete Dogru Yrys Babi 94- Arafat Ile Mzdelife Arasinda (Herhangi Bir Ihtiyaci Yerine Getirmek Iin) Inmek Babi . 95- Arafat'tan Dns Sirasinda Peygamberin Sahabilerine Sekinet Emretmesi ve Onlara Kamisi Ile Isaret Eylemesi Babi 96- Mzdelife'de Aksam ve Yatsi Namazlarini Birlestirmek Babi 97- Iki Namazi Birlestiren ve Aralarinda Tatavvu' Namazi Kilmayan Kimse Babi 98- Mzdelife'deki Bu Aksam ve Yatsi Namazlarindan Herbiri Iin Ezan ve Ikaamet Eden Kimse Babi 99- Ailesinin (Kadin, ocuk, Yasli Gibi) Zaif Kisilerini Konduklari Yerden Geceleyin nden Gnderen ve Bu Kisilerin Mzdelife'de Vakfe Yapmalari, Dua Etmeleri Akabinde Ay
Hacc
Kayboldugu Zaman Onlari Yine nden Mina'ya Yollayan Kimse Babi 100- Haci Adayi Mzdelife'de Sabah Namazini Hangi Vakitte Kilar Babi 101- Bab: Mzdelife'den Mina'ya Ne Zaman Hareket Edilir? 102- Nahr Gn Sabahi Akabe Cemresini Taslayincaya Kadar Telbiye Etmek ve Tekbir Getirmek Ile Mzdelife'den Mina'ya Gidiste Binegin Arka Tarafina Baska Bir Kimse Bindirmek Babi 103- Bab: 104- Kurbanlik Develere Binmek Babi 105- Hill'den Harem'e Beraberinde Kurbanlik Hayvan Sevk Eden Kimse Babi 106- (Ka'be'ye Hediye Edecegi) Kurbanlik Hayvani Yoldan Satin Alan Kimse Babi 107- Zu'l-Huleyfe'de Kurbanlik Devesini Alametleyip Gerdenlik Taktiktan Sonra Ihrama Giren Kimse Babi 108- Kurbanlik Develer ve.Sigirlar Iin Gerdanliklar Rklmesi Babi 109- Kurbanlik Hayvanlara Kurbanlik Isareti izilmesi Babi 110- Kurbanlik Hayvanlara Bizzat Kendi Eliyle Gerdanliklar Takan Kimse Babi 111- Koyunlara Gerdanlik Takilmasi Babi 112- Renk Renk Boyanmis Ynlerden Gerdenliklar Babi 113- Kurbanlik Hayvana Na'l Gerdanligi Baglamka Babi 114- Develer Iin Hazirlanmis Olan ullar Babi 115- Ka'be'ye Hediyelik Kurbanini Yoldan Satin Alip da Gerdanlik Takan Kimse Babi 116- Erkegin, Kadinlarin Emri Olmaksizin, Kendi Kadinlari Adina Sigir Kesmesi Babi 117- Mina'da, Peygamberdin Kurban Kestigi Yerde Kesmek Babi 118- Kurbanini Bizzat Kendi Eliyle Kesen Kimse Babi 119- Develerin Baglanmis Olarak Kesilmesi Babi 120- Develerin Ayakta Olduklari Halde Kesilmesi Babi 121- Bab: Kesiciye Kurbandan Hibirsey Verilmez 122- Bab: Kurban Derileri Sadaka Edilir 123- Bab: Kurban Develerinin ullari Sadaka Edilir 124- Bab: 125- Kurban Etinden Sahibinin Yiyecegi ve Sadaka Yapacagi Mikdar Babi 126- Kurbani Tirastan nce Kesme(nin Hkm) Babi 127- Ihrama Girme Sirasinda Basinin Salarini Yapiskan Bir Seyle Toplayip Keelestiren ve Ihramdan ikista da Salarini Kestiren Kimse Babi 128- Ihramdan ikis Sirasinda Salari Kestirmek ve (Kestirmeyip) Kisaltmak Babi 129- Temett' Hacci Yapan Kimsenin Umre'yi Yapmasinin Ardindan (Ihram'dan ikisinda) Salarini Kisaltmasi Babi 130- Kurban Bayraminin Birinci Gn Ka'be'ye (Farz Olan) Ziyaret Tavafini Yapmak Babi 131- Bab: Haci, Akabe Cemresini Aksama Girdikten Sonra (Yani gleden Sonra veya Geceleyin) Tasladigi, Yahud Unutarak veya Bilmeyerek Kurban Kesmeden nce Tiras Oldugu Zaman (zerine Darlik Yoktur) 132- Cemre Yaninda Binek zerinde Fetva Vermek Babi 133- Mina Gnlerinde Hutbe Babi
Hacc
134- Bab: Su Iirme Vazifesi Sahibleri Yahud Onlardan BaskalriI Mina Geceleri Sresinde Mekke'de Gece Geirirler Mi? 135- Cemreleri Taslama (Vakti) Babi 136- Akabe Cemrelerinin Vadinin Ortasindan (Asagidan Yukariya Dogru) Atilmasi Babi 137- Cemrelere Yediser Tas Atmak Babi 138- Akabe Cemresine, Beyti Soluna Alip da Tas Atan Kimse Babi 139- Bab: Haci, Herbir akili Atisiyle Beraber Allahu Ekber DIYE Tekbr Getirir 140- Akabe Cemresini Taslayip da Onun Yaninda Vakfe Yapmayan Kimse Babi 141- Bab: Haci, Akabe Cemresinden Baska Olan Diger Birinci ve Ikinci Cemreleri Tasladiginda Onlarin Yanindaki Dzlge Girer, Kibleye Ynelmis Olarak Orada Uzunca Bir Sre Dikelir (Vakfe Yapar) 142- Cemretu'd-Dnya Ile Cemretu'l-Vusta Yaninda (Dua Iin) Elleri Kaldirmak Babi 143- (Mina Tarafindaki) Birinci ve Ikinci Cemreler Yaninda Dua Etmek Babi 144- Nahr Gn Akabe Cemrelerini Tasladiktan Sonra Gzel Koku Srnmek ve Ifada Tavafindan nce Tiras Olmak Babi 145- Veda Tavafi(nin Hkm) Babi 146- Bab: Kadin, (Haccin Rkn Olan) Ifada Tavafini Yaomasinin Ardindan Hayizlandigi Zaman? 147- Mina'dan Memleketlere Hareket Edip Dagilma Gnnde Ikindi Namnazini El-Abtah'da Kilan Kimse Babi 148- Muhaasab Mevkiinde Konaklamanin Hkm) Babi 149- Mekke'ye Geliste, Mekke'ye Girmeden nce (Alt Tarafindaki) Z Tuva Mevkiinde Konaklama, Medine'ye Dndgnde de Zu'l-Huleyfe'deki Mekke'den Batha'da Konaklama Babi 150- Mekke'den Dnme Sirasinda Z Tuva Mevkiinde Konaklayan Kimse Babi 151- Hacc Mevsimi Gnlerinde Ticaret Yapmak ve Cahiyt Panayirlarinda Alisveris Etmek Babi 152- Muhassab'dan Gecenin Son Vaktinde Kalkip Yola Gitmek Babi Rahman ve Rahim olan Allah'in ismiyle 27-KITBU'L-HACC [1] (Hacc Kitabi) 1- Haccin Vucub. Fazileti ve Yce Allah'in Su Kavli Babi: "... Ona bir yol bulabilenlerin Bey t'i hacc etmesi, Allah'in insanlar zerinde bir hakkidir. Kim kfr[2] ederse, sbhesiz ki Allah lemlerden gandir" (lu Imrn: 97) 1-.......Abdullah ibn Abbs (R) syle demistir: el-Fadl ibnu Abbs, Raslullah'm redfi (yn hayvan stnde Peygamber'in arka tarafina binmis kimse) idi. Has'am kabilesinden gen bir kadin
Hacc
Raslullah'a geldi. Bu sirada Fadl kadina, kadin da Fadl'a bakmaya basladi. Peygamber de Fadl'in yzn (eliyle kadindan) baska tarafa evirmeye koyuldu. Kadin: Y Raslallah! Allah'in kullari zerinde hacc hususundaki farizasi babama ok yasli ihtiyarliginda eristi. O deve zerinde sabit duramaz hldedir. Binenaleyh kendisine (vekleten) ben hacc edebilir miyim? diye sordu. "Evet, vekleten hacc edebilirsin!" diye cevb verdi. Bu sul ve cevb, Veda Hacci sirasinda [3] vki' oldu . 2- Yce Allah'in Su Kavli Babi: "Insanlar iinde haca Vln et. Gerek yaya, gerek her uzak yoldan gelecek arik develerin stnde (biniciler) olarak sana gelsinler. T ki kendilerine id olan menfatlere shid (ve hzir) olsunlar" (el-Hacc: 27[4] 28} [5] "Ficcen" (Nuh. 20), "Genis yollar" demektir . 2-....... Ibnu Umer (R) syle dedi: Ben Rasluah(S)'i Zu'l-Huleyfe'de devesine binmekte, sonra da [6] . devesi kalkip dogrulasiya degin telbiye okumakta iken grdm 3-.......Bizeel-Evztahdsetti.O, AtibnEbRebh'i, Cbir ibn Abdillah'in su hadsini tahds ederken isitmistir: Raslullah'in yksek sesle telbiye okumasi, Zu'I-Huleyfe'den devesi onu dmdz dog[7] rulttugu siradan i'tibrendir . [8] Bu hadsi, Enes ibn Mlik ile bn Abbs da rivayet ettiler . 3- (Tevaz Iin) Deve Semeri zerinde Hacc Etmek Babi Ve Ebn ibn Yezd syle demistir: Bize Mlik ibn Dnr tahds etti; o da el-Kaasim ibn Muhammed'den; o da Aise'den ki, Peygamber (S), Aise'nin beraberinde erkek kardesi Abdurrahmn'i gndermis ve Abdurrahmn da ise'yi, devesinin hrgc mikdrinda olan kk semeri zerinde tasiyarak Ten*m'den umre yaptirmistir [9] . [10] Umer (R) de: Hacc yoluna deve semerlerini baglayin. nk hacc, iki cihdin biridir, demistir . Muhammed ibn Eb Bekr el-Mukaddem de dedi ki: Bize Yezd ibn Zuray' tahds edip syle dedi: Bize Azvetu'bnu Sabit tahds etti ki, Summetu/bnu Abdillah ibn Enes syle demistir: Enes ibn Mlik cimri olmadigi hlde, deve semeri zerine binmis olarak hacc etti ve Raslullah'in da binit devesi azigini ve esyalarini tasidigi hlde devesinin semeri zerine binip hacc ettigini tahds etti
Hacc
[11]
4-.......Bize Eymen ibnu Nbil tahds edip syle dedi: Bize.el- Kaasim ibnu Muhammed, ise(R)'den tahds etti ki, ise: Y Raslallah, sizler umre yaptiniz; hlbuki ben umre yapmadim, dedi. Bunun zerine Raslullah: "Y Abderrahmn, kizkardesin ise'yi gtr de ona Ten'-tm'den bir umre yaptir" buyurdu. Abdurrahmn bu emir akabinde ise'yi disi devesi zerinde arka tarafina bindirip tasidi ve bu [12] . suretle ise umre yapti 4- Mebrr Haccin Fazileti Babi 5-.......Eb Hureyre (R) syle demistir: Peygamber (S)'e amellerin hangisi en faziletlidir? diye soruldu. Peygamber: "Allah'a ve Rasl'ne mn etmektir" buyurdu. Ondan sonra hangisidir? denildi. Peygamber: "Allah yolunda cihd etmektir" buyurdu. Ondan sonra hangisidir? denildi. [13] . "Mebrr (yn makbul olmus, iine gnh ve riya karismamis) haccdir" buyurdu 6-.......Bize Habb ibnu Eb Amre, Talha kizi ise'den; o da M'minlerin Annesi olan ise'den haber verdi. ise: Y Raslallah! Biz cihdi amellerin en faziletlisi gryoruz. Binenaleyh biz cihd etmeyelim mi? diye sordu. Raslullah da: [14] . "Hayir; siz kadinlar iin cihdin en faziletlisi mebrr haccdir" buyurmustur 7-....... Ben Eb Hureyre(R)'den isittim, syle dedi: Ben Peygamber(S)'den isittim, syle fauyuruyordu: "Kim Allah rizsi iin hacc yapar da cins mnsebette ve onu da'vet eden hareketlerde bulunmaz ve tat yolundan disari ikmaz ise, o kimse (gnhlardan siyrilip) anasinin [15] . onu dogurdugu gnk gibi tertemiz dnms olur" 5- Hacc ve Umre Mikaatlarinin Farz Edilisi Babi [16]
8-.......Bana Zeyd ibnu Cubeyr tahds etti ki, kendisi Abdullah ibn Umer'e, konaginda iken gelmistir. bn Umer'in de kildan bir adiri, bir de adjrin sahnmda yukari tarafinda aykiri ekilmis byke [17] . perdeli yeri vardi
Hacc
(Ibnu Cubeyr dedi ki:) Ben Ibn Umer'e: Benim nereden umre yapmakligim caiz olur? diye sordum. Ifjn Umer: Raslullah (S) m-kaatlari farz yn ta'yn buyurdu. Necd ahlsi iin Karn'i, Medine [18] ahlsi iin Zu'1-Huleyfe'yi, Sm ahlsi iin de Cuhfe'yi ta'yn buyurdu, dedi . 6- Yce Allah'in: "...Bir de aziklanin. Muhakkak ki azigin en hayirlisi, Olmaktir... " (el[19] Bakara: 197) Kavli Babi 9- .......Bize Sebbe, Verkaa'dan; o da Amr ibnu Dinar'dan; o da Ikrime'den tahds etti ki, Ibnu Abbs (R) syle demistir: Yemen ahlsi seferde ve hacc mddetince gerekli olan aziklari hazirlamak-sizin ve: Bizler Allah'a dayanip gvenen kimseleriz, diyerek haccai-karlardi. Nihayet Mekke'ye geldiklerinde insanlardan azik isterlerdi. Bu sebeble Yce Allah: "...B/> de (hacc seferinizde yetecek mikdr-da) aziklarim. Muhakkak ki azigin en hayirlisi da takvli olmaktir [20] . (yhud insanlara yk olmaktan korunmaktir)" (ei-Bakara: i97) yetini indirdi Bu hadsi Sufyn ibn Uyeyne, Amr ibn Dinar'dan; o da Ikrime'den; Ibn Abbs'i zikretmeksizin, [21] . mrsel olarak rivayet etmistir 7- Mekke Ahalisinin Hacc ve Umre Iin Yksek Sesle Telbiye Okuyacaklari Yer Babi [22]
10-.......Ibn Abbs (R) syle demistir: Peygamber (S) Medine ahlsi iin Zu'1-Huleyfe'yi, Sm (Misir, Magrib) ahlsi iin Cuhfe'-yi, Necd ahlsi iin Karne'1-Menzil mevkiini, Yemen ahlsi iin Ya-lemlem'i (ihrama girme) mkaadi ta'yn etti. Bu yerler, hacc ve umre yapmak isteyen bu memleketler ahlleri ile diger memleketler halkindan yollari bu yerlere gelen kimselerin mkaatlaridir. Bunlardan baska bu mkaatlarla Mekke arasindaki yerler halki da hacci ins etmis [23] . bulunduklari mahallerden ihrama girerler. Hatt Mekkeliler de Mekke'den ihrama girerler 8- Medine Ahalisinin Mikaadi Zu'l-Huleyfe Mevkii Oldugu ve Medine Ynnden Gelenlerin [24] Zu'l-Huleyfe'den Evvel Ihram ve Telbiye Etmeyecekleri Babi 11-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den haber verdi ki, Raslullah (S): "Medine ahlsi Zu'l-Huleyfe'den; Sm ahlsi Cuhf e'den; Necd ahlsi de Kam mevkiinden i'tibren ihram ve telbiye ederler" buyurmustur. Abdullah ibn Umer: Raslullah'm "Yemen ahlsi de Yalemlem mevkiinden i'tibren ihram ve [25] . telbiye ederler" buyurdugu bana ulasti, demistir 9- Sam Ahalisinin Ihram ve Telbiye Etme Yeri Babi 12-....... Ibn Abbs (R) syle demistir: Raslullah (S) Medine ahlsi iin Zu'1-Huleyfe'yi, Sm
Hacc
ahlsi iin Cuhfe'yi, Necd ahlsi iin Karnu'l-Menzil'i, Yemen ahlsi iin Yalemlem'i mkaat ta'yni buyurdu. Bu yerler, isimleri sylenen memleketler ahllerinin ve baska memleketler halkindan olup da hacc ve umre yapmak isteyip, yollan bu mkaatlara ugrayan kimselerin mkaatlaridirlar. Bu mkaatlarin berisinde, yn Mekke tarafindaki yerlerde bulunan bulunduklari [26] . mekndir. Hatt Mekke ahlsi Mekke'den ihrama girerler 10- Necd Ahalisinin Ihram ve Telbiye Etme Yeri Babi 13-.......Bize Sufyn ibn Uyeynetahds edip dedi ki: Biz bu hadsi ez-Zuhr'den ezberledik; o da Slim'den; o da babasi Ibnu Umer'-den belledi. Ibnu Umer: Peygamber (S) mkaatlari ta'yn etti... diyerek hadsi rivayet etmistir. Buhr dedi ki: H Bize Ahmed ibn s tahds edip syle dedi: Bize Ibnu Vehb tahds edip syle dedi: Baha Ynus ibn Yezd, Ibn Sihb'dan; o da Salim ibnu Abdillah'tan; o da babasi Abdullah'tan haber verdi. Abdullah syle demistir: Ben Raslullah'tan isittim, syle buyuruyordu: "Medine ahlsinin ihram ve telbiye etme yeri Zu'l-Huleyfe'dir. Sm ahlsinin ihram ve telbiye etme yeri [27] . Mehyea'dir -ki o Cuhfe'dir-, Necd ahlsininki Karn'dir" Ibn Umer syle dedi: Sahbler: Peygamber(S)'in "Yemen ahlsinin ihram ve telbiye etme yeri [28] . Yalemlem'dir" buyurdugunu sylediler; ben bu fikrayi kendi kulagimla isitmedim 11- Ikaamet Yerleri Mikaatlarin Berisinde (Yani Vatanlari Mikaatlarla Mekke Arasinda) Olan Kimselerin Ihram ve Telbiye Etme Yerleri Babi 14- .......Bize Hammd ibn Zeyd, Amr ibn Dinar'dan; o da Tvs'tan; o da Ibn Umer(R)'den tahds etti (ki, o syle demistir): Peygamber (S) Medine ahlsi iin Zu'I-Huleyfe'yi, Sni ahlsi iin Cuhfe'yi, Yemen ahlsi iin Yalemlem'i, Necd ahlsi iin de Karn'i mkaat ta'yn etti. Bu mkaatlar hacc ve umre yapmak isteyen bu memleketler halklarinin ve diger memleketler halkindan bu memleketler zerine gelen kimselerin mkaatlaridir. Bu mkaat yerlerinin berisinden (yni mkaatlarla Mekke arasindaki yerler halkindan) olan kimsenin ihrama girme yeri ise, kendi ailesinin [29] . bulundugu evredir. Hatt sbhesiz Mekke ahlsi de Mekke'den ihram ve telbiye ederler 12- Yemen Ahalisinin Ihram ve Telbiye Edecek Yerleri Babi 15-.......Ibnu Abbs (R) syle demistir: Peygamber (S) Medne ahlsi iin Zu'i-Huleyfe'yi; Sm ahlsi iin Cuhfe'yi; Necd ahlsi iin Karne'l-MenziFi; Yemen ahlsi iin Yalemlem'i mkaat ta'yn buyurdu. Bu mkaatlar, hacc ve umre yapmak isteyen bu memleketler ahlleri ile, bunlardan baska memleketlerden olup da bu memleketler zerine gelecek herkesin mkaatlaridir. Bunlardan baska, bu mkaatlarla Mekke arasindaki memleketler halki da hacci ins ettikleri o yerlerden (yn [30] . bulunduklari yerlerden) ihram ederler. Hatt Mekke ahlsi de Mekke'den ihrmlanirlar
Hacc
13- Bab: Zatu Irk MevkiI Irak Ahalisi Iin Mikaattir 16- .......Ibn Umer (R) syle demistir: Su iki sehir, yn Basra ile Kfe sehirleri Umer zamaninda feth edilip kurulunca, bu sehirler halki Umer'e geldiler ve: Ey M'minlerin Emri! Sbhesiz Raslullah (S) Necd ahlsi iin Karn'i mkaat ta'yn buyurmustur. Hlbuki burasi bizim yolumuzdan sapadir. Eger biz Karn'dan ihrama girmek istersek bu bize mesakkatli oluyor, diye sikyet arzettiler. Umer bunlara: yleyse siz, Mekke'ye giden yolunuz zerinden size sapa olmayan Karne'I-MenziFin hizasinda bulunan bir noktaya bakip, orayi mkaat edininiz, dedi. [31] . Akabinde Iraklilar iin Ztu Irk mevkiini mkaat ta'yn etti 14- Bab [32]
17-.......Abdullah ibn Umer(R)'den (o, syle demistir): Raslullah (S) Zu'1-Huleyfe'deki vdde devesini kertti. Sonra inip orada (iki rek'at) namaz kildi. (Ibn Umer'in rvsi ve azdlisi syle [33] . dedi:) Abdullah ibn Umer de burada bu namazi kilardi 15- Peygamber(S)'in -Mekke'ye Gidiste, Medine'nin-Secere Yolu zerinden ikmasi Babi 18-....... Abdullah ibnu Umer(R)'den (o, syle demistir): Raslullah (MedneMen ikarken Zu'IHuIeyfe Mescidi yanindaki) Secere yolunu izleyerek ikar idi. Medine'ye de (Zu'1-Huleyfe Mescidi'nden daha asagida ve Medne'ye daha yakin bulunan) Muarres yoluyla girer idi. Ve yine Raslullah (S) Mekke'ye giderken Secere Mescidi'nde namaz kilardi. Mekke'den dnsnde de Vd'nin ortasindaki Zu'1-Huleyfe'de namaz kilardi ve sabaha kadar burada gecelemek deti idi [34] . 16- Peygamber(S)'in "el-Akik, mbarek bir vadidir" Kavli Babi 19-.......Bize el-Evz tahds edip syle dedi: Bana Yahya (ibn Eb Kesr) tahds edip syle dedi; Bana Ikrime tahds etti ki, o Ibn Abbs'tan syle derken isitmistir: Ibn Abbs da Umer (R) syle derken isitmistir: Ben el-Akk vadisinde Peygamber(S)'den isittim, syle buyuruyordu: "Bana bu gece Rabb'im tarafindan bir geiici (yri Cibrl) geldi de: Bu mbarek vadide namaz kil ve 'Hacc [35] . iinde umreye niyet ettim' de! dedi" 20-.......Bize Ms ibnu Ukbe tahds edip syle dedi: Bana Salim ibnu Abdillah, babasi Abdullah ibnu Umer'den tahds etti ki, Peygamber (S) -Veda Hacci'nda- Akk Vdsi'nin ortasindaki Zu'1Huleyfe'de gecelemek zere devesinden indigi grld. (Sah-bler tarafindan) kendisine: "Sen mbarek Bath'da (yn vdde) bulunuyorsun", denildi. Hadsin nc rvsi olan Ms ibn Ukbe
Hacc
syle dedi: Bir hacc seferinde Salim ibn Abdillah, babasi Abdullah ibn Umer'in vaktiyle devesini kertir oldugu yeri arastirarak, bizi oraya indirdi ki, Abdullah ibn Umer'in "Raslullah VedHacci'na giderken, bu vdde devesinden inip geceledigi yerdir" diye arastirarak, buraya gelip indigini Salim grmstr. Burasi vdnin iindeki mescidin alt tarafinda idi. Vd ile yol arasinda [36] . tam ortalama bir mevki' idi 17- (Hacc Esnasinda) Elbiseden Gzel Kokunun Kerre Yikanmasi Babi 21-.......Bize Ibnu Cureyc haber verip syle demistir: Bana At ibn Eb Rebh haber verdi. At'ya da Ya'l'nin oglu Safvn syle haber vermistir: Ya'I ibn Umeyye, Umer ibn Hattb'a: Peygamber'e vahy edilirken, Peygamber'i bana gster, demisti. Ya'l ibn Umeyye dedi ki: Peygamber elCi'rne'de bulundu sirada, yaninda sahble-rinden bir topluluk da varken, yanina bir adam ikageldi ve: Y Raslallah! Gzel koku srnms olarak umre iin ihrama giren bir kimse hakkinda nasil re'y edersin (yn ne buyurursun)? diye sordu. Peygamber (S) bir mddet sustu. Akabinde kendisine vahy geldi. Umer hemen Ya'I'ya isaret etti. Ya'l da geldi. O sirada Ras-lullah'in zerinde bir rt vardi, bu rt O'na glgelik yapilmisti. Ya'l basini bu rtnn iine soktu. Ve Raslullah'i (vahyin siddetli agirligindan) yz kizarmis bir hlde grd. Raslullah, uyuyan kimsenin gidip gelen nefesi gibi hiriltiyle nefes alip veriyordu. Sonra Ra-slullah'tan bu hl (yavas yavas) siyrildi. Akabinde: "Umreden sormus olan kimse nerede?" buyurdu. Bunun zerine yanina birisi getirildi. Raslullah ona: "Bedenine ve elbisene bulasan kokuyu kerre yika, zerindeki cbbeyi de ikar, (bu ihrami [37] . giy de) haccinda yapacagin isler gibi, umrende de yap!" buyurdu Ibn Cureyc dedi ki: Ben At'ya, Peygamber bu adama defa yikamasini emrettigi zaman, [38] . temizlemeyi paklamayi mi kasdetmis-tir? diye sordum. At da bana: Evet, diye cevb verdi 18- Ihrama Girme Sirasinda Koku Srmek, Sahsin Ihrama Girmek Istediginde Giyebilecegi [39] Seyihramlinin Taranacagi ve Kendine Yag Srebilecegi Babi Ibn Abbs: Ihrmli kisi gzel kokulu bitkiyi koklar, aynaya bakar, yiyecegi zeytin yagi ve hayvani [40] . yag ile tedv olabilir," demistir At ibn Eb Rebh da: Ihrmli kisi yzk takinir; ukur, kusak ve iine para ve sire konulan dagarcik kusanabilir, [41] . demistir Ve bnu Umer, ihrmli iken, karni zerine bir bezi saglamca baglamis oldugu hlde tavaf etmistir [42] . ise (R) de, hevdecini baglayip hazirlayan kimseler iin kaba avreti rtecek ok kisa i donu
Hacc
giymelerinde bir mahzur grmemistir
[43]
22-.......Sad ibn Cubeyr syle demistir: IbnUmer (R) ihrama girme sirasinda zeytin yagi ile yaglanirdi. Mansr dedi ki: Ben Ibn Umer'in ihram sirasinda koku srmekten ekinmesini Ibrhm en-Naha'ye syledim. O bana syle dedi: Sen Ibn Umer'in szyle ne yapiyorsun! (nk Raslullah'in Ibn Umer'inkine muhalif olan fiili sabit olmustur. Syle ki:) Bana el-Esved tahds etti. ise (R): Ra-slullah (S) ihrmh iken, basinin ayrim yerlerindeki kokunun parildamasi, sanki hl [44] . gzmn nndedir, demistir 23-.......Kaasimibn Muhammed'den: Peygamber'in zevcesi ise'den haber verdi. ise (R): Ben Raslullah(S)'i ihrama girerken, ihrami iin, bir de ihrami ikarip hille girdigi iin Ka'be'yi tavaf [45] . etmesinden nce gzel koku ile kokulandirir idim, demistir 19- Salarini Yapiskan Bir Seyle Bir Yere Toplamis Olarak Telbiye Eden Kimse Babi 24- .......Ibnu Umer (R): Ben Raslullah(S)'i, basinin salarini (zamkli bir madde ile) toplamis [46] . oldugu hlde, yksek sesle telbiye ederken grdm, demistir 20- Zu'l-Huleyfe Mescidi Yaninda Yksek Sesle Telbiye Etmek Babi 25- .......Bize Ms ibn Ukbe tahds edip syle dedi: Ben Abdullah'in oglu Slim'den isittim, syle dedi: Ben Ibn Umer'den isittim. (Buhr dedi ki:) H ve yine bize Abdullah ibnu Mesleme, Mlik'ten; o da Ms ibnu Ukbe'den; o da Abdullah'in oglu Slim'den tahds etti ki, Salim, babasi Abdullah'tan syle derken isitmistir: Ra-slullah (S), Mescid'in yanindan baska bir yerde telbiye [47] . etmedi, yn ancak Zu'I-Huleyfe Mescidi'nde telbiye etti 21- Ihrama Giren Kimsenin Giymeyecegi Elbiseler Babilf. 26-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den haber verdi (o, syle demistir): Bir kimse: Y Raslallah! Ihrama giren kimse, elbiselerden ne giyer? diye sordu. Raslullah (S) buyurdu ki: "Gmlekler, basliklar, salvarlar (yn donlar), bornuslar, mestler giymez- Ancak iki edik bulamayan kimse mest giysin ve onlari da topuklarindan asagisina kadar kessin. Siz ihrmlilar bir [48] . de zag-fern yhud vers ile boyanmis bir kumas giymeyiniz" 22- Hacc Yolunda Bir Binege Binmek ve Binegin Arka Tarafina da Bir Baskasini Bindirmek Babi
Hacc
27-.......Ibn Abbs(R)'tan (O syle demistir): Usme, Arafat'tan Mzdelife'ye kadar Peygamber'in redifi (yn bineginin arka tarafina binen kisi) idi. Sonra Peygamber Mzdelife'den Min'ya gelinceye kadar da Abbs'in oglu FadPi, kendi binitinin arkasina bindirdi. Bunlarin her ikisi de: [49] . Peygamber (S), Akabe cemresini tasla-yincaya kadar telbiye etmekten ayrilmadi, demislerdir 23- Ihrama Giren Kimsenin Elbiseler, Ridalar ve Izarlar Nevinden Giyebilecegi Seyler Babi [50] [51] Ve ise (R) ihrmh oldugu hlde sari boya ile boyanmis elbiseler giymistir Ve yine Aise, muhatabi olan ihrmh kadina: Agzina yasmak tutunma, vers (yn alehr veya [52] Yemen zagferni denilen bitki) ile ve zagfern ile boyanmis elbise giyme, demistir . Cbir ibn Abdillah da: Usfurla (yni sari boya ile) boyanmis seyi, kokulandirilmis grmem, [53] . Ve Aise, ihrmli kadin iin znet takmada, siyah elbisede, gl rengi boya ile demistir [54] boyanmis elbisede ve ayakkabi giymede bir mahzur grmemistir . Ibrhm en-Naha de: Ihrmlinin, giymekte oldugu elbisesini degistirmesinde bir mahzur yoktur, [55] . demistir 28- .......Abdullah ibn Abbs (R) syle demistir: Peygamber (S) gerek kendisi, gerek sahblerI salarim taradiklari, gzel kokular srndkleri, (en gzel) izr ve ridlarmi giydikten sonra Medine'den (gle ile ikindi arasinda Veda Hacci iin) yola iktilar. Peygamber, giyilmesi det olan ridlar ve izrlardan hibirseyi giymekten kimseyi men' etmedi. Yalniz (kokusu ve rengi) vcda bulasacak derecede zagfernli libsin giyilmesini nehyetmisti. Bu byk hacc toplulugu, gndzn Zu'1-Huieyfe'ye vardi. (gle namazini orada kildi ve Zu'l-Huleyfe'de geceledi. Sabahleyin) Peygamber devesine bindi. Beyd Dagi'na ykselince, Peygamber ve sahbleri tehll ve telbiye ettiler. Peygamber kurbanlik devesine kilde (yn gerdanlik) takdi ve kurbanlik nisniyle nisanladi. Bu telbiye ve kilde isleri Zu'1-ka'de'den bes gn kala (ayin yirmi besinde) olmustu. Nihayet Zu'1hicce'nin drdnc gn Peygamber Mekke'ye vardi. Beyt'i tavaf, Safa ile Mer-ve arasinda sa'y etti. Kurbanlik develerine nisan taktigi iin de artik o hayvanlar kurbanlik bedene olduklarindan dolayi, Peygamber ihramdan ikmadi. Tavaf ve sa'ydan sonra Peygamber hacca telbiye edici olarak Mekke'nin yksek tarafindaki Hacn mevkiine konakladi, Ka'be'yi tavaf ettikten sonra, artik t Arafat'tan dnnceye kadar Ka'be'ye bir daha yaklasmadi. Peygamber sahblerine, Beyt'i tavaf etmelerini, Safa ile Merve arasinda sa'y etmelerini, sonra da salarini kisaltmalarini, bundan sonra da ihramdan ikmalarini emreyledi. Peygamber'in bu emri, beraberinde kildeledigi bir kurbanligi bulunmayan kimseler iindi. Byle bir kimse ihramdan iktiginda, beraberinde zevcesi varsa, artik zevcesi kendisine halldir (yn onunla cins mnsebeti halldir). Gzel koku srnmesi, (mu'td [56] . olan) elbiselerini giymesi de halldir
Hacc
24- Zu'l-Huleyfe'de Geceleyip Nihayet Sabaha Giren Kimse Babi
[57]
Bunu (yn Zu'1-Huleyfe'de gecelemeyi) Ibn Umer (R), Peygamber(S)'den olmak zere syledi [58] . 29- .......Enes ibn Mlik (R) syle demistir: Peygamber (S) Medne'de (gleyi) drt rek'at, Zu'1Huleyfe'de (ikindiyi) iki rek'at kildi. Sonra sabaha girinceye kadar Zu'1-Huleyfe'de geceledi. [59] . Binegine bindigi ve devesi kendisini sirtinda dmdz yaptigi zaman, yksek sesle telbiye etti 30- .......Bize Eyyb, Eb Kilbe'den; o da Enes'ten tahds etti. (Enes ibn Mlik syle demistir:) Peygamber (S) Medine'de gleni drt rek'at klidi. Ikindiyi de Zu'1-Huleyfe'de iki rek'at kildi. Eb Kilbe: Ben Peygamber'in Zu'1-Huleyfe'de sabaha girinceye kadar geceledigini saniyorum, [60] . demistir 25- Telbiye Ile Sesi Ykseltmek Babi 31- .......Enes (R) syle demistir: Peygamber (S) Medne'de gleni drt, ikindiyi de Zu'1-Huleyfe'de iki rek'at kildi. Ben, Peygamber ve beraberinde Kiran haccina niyet eden kimselerin hacc ile umreyi [61] . birlikte yksek sesle aika sylerlerken isittim 26- Telbiye(nin Keyfiyeti) Babi 32-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den, Raslullah'in telbiyesinin syle oldugunu haber verdi: Lebbeyke Allhumme lebbeyk Lebbeyke l serike leke lebbeyk fnne'l-hamde ve'n-nVmete leke VeH-mulke l serike leke (= Y Allah, da'vetine tekrar tekrar icabet ettim; emrini yerine getirmeye tekrar tekrar hzirim. Tekrar tekrar icabet ettim; Senin hi ortagin yoktur. Sana tekrar tekrar itaate hzirim. Sbhesiz [62] . hamd, ni'i met ve mlk Sana mahsstur; Sana hibir ortak yoktur) 33- .......ise (R) syle demistir: Ben Peygamber'in nasil telbiye eder oldugunu elbette biliyorum: Lebbeyke Allhumme lebbeyk Lebbeyke l serike leke lebbeyk Inne 'l-hamde ve 'n-ni 'mete leke [63] . Bu hadsi el-A'mes'ten rivayet etmekte Eb Muviye, Sufyn es-] Sevr'ye mutbaat etmistir [64] . Su'be ibnu'l-Haccc da syle dedi: Bize Sleyman el-A'mes haber verip syle dedi: Ben [65] . Hayseme'den isittim; o da Eb Atiyye'den. O da: Ben ise'den isittim, demistir
Hacc
27- Binek Heyvani zerine Binisten Sonra Yapilan Telbiyeden nce Tahmid, Tesbih ve Tekbir (Yapilacagi) Babi 34- .......Bize Eyyb (es-Sahtiyn), Eb Kilbe'den tahds etti ki, Enes (R) syle demistir: Raslullah" (S) -Veda Hacci'na giderken-gle namazini Medine'de, biz de kendisiyle beraber oldugumuz hlde drt rek'at kildi. Ikindiyi de Zu'1-Huleyfe'de (kisaltarak) iki rek'-at kildi. Sonra sabaha kadar orada geceledi. Sonra (sabahleyin devesine) bindi. Nihayet devesi onu Beyd yokusu zerine dogrulttu. Raslullah, Allah'a hamdetti, tesbh etti ve tekbr getirdi. Sonra hacc ile umreye beraberce niyet ederek, telbiye yapti. Beraberindeki insanlar da hacc ile umreye niyet edip, telbiye eylediler. (Ve bylece ihrama girdiler). Mekke'ye geldigimizde Raslullahjinsanlara emretti. Onlar [66] . Nihayet terviye (yn Zu'1-hicce ayinin sekizinci) gn olunca, insanlar hacc ihramdan iktilar iin ihrama girdiler. Rv Enes: Peygamber kendi eliyle ayakta durduklari hlde birok kurbanlik [67] . Eb Abdillah develer kesip bogazladi. Raslullah Medine'de de alacali iki ko bogazladi, dedi el-Buhr syle dedi: Bzilari, bu Eyyb es-Sahtiyn'den; o da bir adamdan -ki o Eb Kilbe'dir [68] . veya Ham-md ibn Seleme'dir denildi- o da Enes'tendir, dediler 28- Binek Vasitasi Kendisini Dmdz Dogrulttugu Zaman Telbiye Eden Kimse Babi 35- ....... Ifanu Umer (R): Peygamber (S), devesi ayaga kalkip kendisini dmdz dogrulttugu zaman [69] . telbiye etti, demistir 29- Kible Tarafina Ynelerek Telbiye Etmek Babi 36- .......Bize Eyyb es-Sahtiyn, Nfi'den tahds etti. Nfi' syle demistir: Ibn Umer Zu'IHuleyfe'de sabah namazim kildigi zaman binek devesinin hazirlanmasini emreder, deveye semeri baglanir, sonra da devesine biner idi. Devesi onu dmdz ykselttigi zaman, ayakta olarak kibleye ynelir, sonra da t Harem'e ulasincaya kadar telbiye eder idi. Harem'e girdikten sonra telbiyeyi keserdi. Nihayet Zu Tu-v'ya geldiginde, burada gecelerdi. Nihayet sabaha girip sabah namazini [70] . kilinca da (Mekke'ye giris iin) yikanirdi. Ibn Umer, Raslullah'in da byle yaptigini syledi Yikanmak hakkindaki bu hadsi Eyyb'dan rivayet etmekte sml ibn Uleyye, Abdulvris'e mu[71] . tbaat etmistir 37- .......Bize Fuleyh tahds etti ki, Nfi' syle demistir: Ibnu Umer (R) Mekke ynne yola ikmak istedigi zaman, iinde gzel bir koku bulunmayan bir yag ile yaglanir, sonra Zu'1-Huleyfe Mescidi'ne gelir, orada namaz kilar, sonra binegine binerdi. Binegi onu ayakta olarak dmdz dogrulttugunda telbiye ederdi. Bundan sonra da: Ben Peygamber(S)'i iste byle yapar grdm, der [72] . idi
Hacc
30- Ihramlinin, Vadinin Iine Indiginde Telbiye Etmesi Babi 38- .......Muchid ibn Cebr syle demistir: Bizler ibn Abbs'in yaninda idik. Oradakiler Deccl'i konusup, Peygamber'in: "Onun iki gz arasinda kfir yazilmistir" buyurdugunu zikrettiler. Bunun zerine Ibn Abbs: Ben Peygamber'den bunu isitmedim. Velkin Peygamber: "Musa'ya gelince; ben onu (Ezrak) vadisinin iinde asagiya inerken telbiye eder hlde gryor gibiyim" buyurdu, dedi [73] . 31- Bab: Hayizli ve Nifasli Kadinlar Nasil Ihrama Girerler? Kalbindekini yksek sesle syledigi zaman "Ehelle" denilir. "Istehleln" ve "Ehlein'l-hille", "Hillin meydana iktigini grdk" demektir. Bunlarin hepsi "meydana ikma" ma'nsindadir. "Istehelle'l-mataru (= Yagmur buluttan ikti)" ta'bri de bu ma'ndadir. "Ve m uhille H-gayrillh [74] ; el-Mide: 3; ( zerine Allah'tan baskasinin ismi sylenip kesilen hayvanlar..)" (el-Bakara: el-En'm: 144; en-Nahl: 115) kelmi da, ocugun dogarken sesini ferydla ykseltmesi ma'nsindadir74. 39- .......Peygamber'in zevcesi ise (R) syle demistir: Peygamber'in beraberinde Veda Hacci iin yola iktik. Ve umre niyetiyle telbiye ettik. Sonra Peygamber: "Beraberinde hedy, yni kurbanlik hayvani bulunan, umre ile birlikte hacca niyet edip telbiye eylesin, sonra da umre ile haccdan birlikte ihramdan ikincaya kadar da, ihramdan ikmasin!" buyurdu. Ben hayizli olarak Mekke'ye geldim. Beyt'i tavaf etmedim; Safa ile Merve arasinda sa'y etmedim. Bu durumumu Peygamber'e sikyet tarzinda arzettim. Peygamber (S) bana: "Basinin sa rglerini z, salarim tara, umreyi terk et ve yalniz hacca niyetle telbiye et!" buyurdu. Ben de byle yaptim. Hacc fiillerini yerine getirip tamamladigimiz zaman, Peygamber beni erkek kardesim Abdurrahmn ibn Eb Bekr'in beraberinde olarak, Ten'm mevkiine gnderdi de, ben oradan umre yaptim. Peygamber: "ste bu, senin umrenin yeridir" buyurdu. ise dedi ki: Umre niyetiyle telbiye etmis olanlar Beyt'i tavaf ve Safa ile Merve arasini sa'y ettikten sonra ihramdan iktilar. Sonra Min'dan dnmelerinin akabinde diger bir tavaf daha yaptilar. Amma [75] . hacc ve umreyi cem' edenlere gelince, onlar ancak bir tavaf yaptilar 32- Peygamber(S)in Zamaninda Peygamberin Ihrama Girmesi Gibi Ihrama Girip Telbiye [76] Eden Kimse Babi Bu baslikta zikredilen sekli, Ibn Umer (R), Peygamber'den olmak zere syledi [77]
40- .......Bize el-Mekk ibnu Ibrhm, Ibn Cureyc'den tahds etti ki, o syle demistir: At syle dedi: Cbir (R) syle dedi: Peygamber (S) Al ibn Eb Tlib'e (Yemen'den, beraberinde kurbanlik oldugu
Hacc
hlde Mekke'ye geldigi zaman) girmis bulundugu ihrami zerinde kalmasini emretti. At yhud [78] Mekk dedi ki: Cbir bu hadsinde Sur-ka'nin szn de zikretmisti . 41- .......Bize Suleymibnu Hayyn tahds edip syle dedi: Ben Mervn el-Asfar'dan isittim ki, Enes ibn Mlik (R) syle demistir: Al, Yemen'den (Mekke'ye) Peygamber'in yanina geldi. Peygamber, Al'ye: "Ne niyetle ihrama girip telbiye ettin?" diye sordu. Al: Peygamber'in ihrama girdigi gibi ihrmlanip telbiye ettim, dedi. Peygamber: "Benim yanimda hedy (yn kurbanlik) olmayaydi (Mekke'ye varinca ziyaret tavafi ve sa'yden sonra tiras olup) ihramdan ikardim" buyurdu. Ve Muhammed ibnu Bekr Ibnu Cureyc'den sunu ziyde etti: Enes dedi ki: Peygamber (S), Al'ye: "Y Al! Sen ne niyetiyle ihrama girip telbiye ettin?" diye sordu. Al: Peygamber'in ihram ve telbiye ettigi gibi, dedi. Peygamber: "yleyse sen Beyt'e kurbanlik hediye et ve su hlinde oldugun gibi [79] . ihrmli olarak kal" buyurdu 42- Bize Muhammed ibnu Ysuf tahds edip syle dedi: Bize Suf-yn es-Sevr, Kays ibn Mslim'den; o da Trik ibn Sihb'dan tahds etti ki, Eb Ms (R) syle demistir: Peygamber (S) Veda Hacci'n-dan evvel- beni Yemen'deki bir kavme vazife ile gndermisti. Yemen'den dnsmde Peygamber'e Bath'da ihrmli olarak kavustum. Peygamber bana: "Ne niyetiyle ihrmlandin?" diye sordu. Ben de: Peygamber'in ihrama girisi gibi ihrmlanip telbiye ettim, dedim. Peygamber yine: "Beraberinde herhangi bir hedy var mi?" dedi. Ben: Hayir, yoktur, dedim. Bunun zerine bana tavaf ve sa'y etmemi emretti. Ben de Beyt'i tavaf, Safa ile Merve arasini da sa'y ettim. Sonra Peygamber ihramdan ikmami emretti.Ben de ihramdan iktim. Akabinde kavmimden bir kadinin yanina geldim. O kadin basimi taradi yhud basimi yikadi. Umer (Halifeligi zamanindaki bir hacc mevisiminde Mekke'ye) geldi ve syle dedi: Allah'in Kitbi'm alirsak, o bize (baslama akabinde umre ile hacci) tamamlamamizi emrediyor. Yce Allah: "Haca da, umreyi de Allah iin tam yapin.." (ei-Bakara: 196) buyurdu. Eger Peygamber'in snnetini alirsak, o da kurbni kesinceye kadar ihrama dan ikmamistir [80] . 33- Yce Allah'in Su Kavilleri Babi: "Hacc (aylari) bilinen aylardir. Iste kim onlarda hacci (kendine) farz ederse, artik haceda kadina yaklasmak (veya kt sz sylemek), gnh yapmak, kavga etmek yoktur... ** (el-Bakara: 197) "Sana yeni dogan aylan sorarlar. De ki: Onlar, insanlarin fidesi iin, bir de hacc iin vakit [81] lleridir..." (el-Bakara: 189) [82] Ve Ibn Umer (R): Hacc aylari Sevval, Zu'1-ka'de ve Zu'1-hicce'nin on gndr, demistir .
Hacc
Ibn Abbs (R) da: Hacc iin hacc aylarinin disinda ihrama girmemek snnettendir, demistir
[83]
Usmn ibn Affn (R) da; Horasan'dan yhud Kirmn'dan ihrama girmeyi kerh grmstr "
. [84]
43- .......ise (R) syle demistir: Biz Raslullah'in beraberinde, hacc aylarinda, hacc gecelerinde ve hacc hllerinde (Medine'den) iktik. Nihayet (Mekke'nin hududu olan) Serif mevkiine indik. ise dedi ki: Raslullah, sahblerine dogru ikti da: "Sizden her kimin beraberinde hedyi (kurbni) yoksa ve hac-cini umreye evirmek isterse, o (haccmi feshedip) umre yapsin! Beraberinde hedyi bulunan da haccini umreye evirmesin" buyurdu. ise dedi ki: Peygamber'in bu gretmesinden sonra, sahble-rinden umreyi alanlar da oldu, terkedenler de bulundu. Yine ise dedi ki: Fakat Raslullah ile sahblerinden bir takim kimselerin -ki bunlar kuvvet sahibi kisilerdi- kurbanliklari beraberlerinde idi. Bunlar (hacci feshedip) umre yapmaya muktedir degillerdi. ise dedi ki: Raslullah bu emri verdikten sonra (adira) benim yanima girdi. Ben ise agliyordum. Raslullah: "Ey kadin! Seni ne aglatiyor ki?" dedi Ben de: Senin sahblerine syledigin szn isittim. Demek ki ben umreden (tavaf ve sa'y edemiyerek) [85] . men' olundum, dedim Raslullah: "Senin hlin nedir ki?" dedi. Ben: Namaz kilamiyorum, dedim. Raslullah: "Bu sana zarar vermez. Sen de ancak dem kizlarindan bir kadinsin. Allah, btn dem kizlari zerine yazdigi seyi senin zerine de yazmistir. Byle olunca sen hacca niyetinde sabit ol. Allah sana umreyi de nasb eder" buyurdu. ise dedi ki: Raslullah'in bu (Veda) haccinda Arafat'a iktik. Nihayet Min'ya geldik. Ben de artik temiz olmustum. Sonra Min'-dan iktim. (Ve Mekke'ye gelip) Beyt'e ifda tavafi yaptim. ise devam edip dedi ki: Sonra Min'dan sonuncu dnste, Raslullah'in beraberinde yola iktim. Raslullah Muhassab mevkiine gelip, konakladi. Biz de O'nunla beraber orada konakladik. Raslullah, kardesim Abdurrahmn ibn Eb Bekr'i agirdi ve: "Kizkardesini haremden ikar, (hill ile harem hududunda) umre niyetiyle ihram ve telbiye yaptir. (Tavaf ve sa'y ettikten) sonra ihramdan ikiniz, sonra buraya geliniz. Ben burada ikiniz benim yanima gelinceye kadar sizleri gzlyorum" buyurdu. ise devamla syle dedi: Kardesimle birlikte iktik. Nihayet (Ten'm'de) ihrmlandiktan; tavaf ve sa'yi de yaptiktan sonra, seher vaktinde Raslullah'in yanina geldim. Raslullah: "Umreyi bitirdiniz mi?" dedi. Ben de: Evet bitirdik, dedim. Bunun zerine Raslullah, sahblerine (Medne'ye dogru) hareketi i'ln etti. Insanlar hareket ettiler. [86] . Raslullah da Medne'ye y-nelici olarak yrd Buhr dedi ki: Hadsteki "Dayra", "Dara yadru dayran" fii-Iindendir. Bu fiilde "Dara yadru
Hacc
davran" dah denilir. Ve (ma'n-si) "Darra yadurru darran"dir
[87]
34- Temett', Ikran, Ifrad Hacclarinin Beyani Ile Beraberinde Hedy (Kurban) Bulunmayan [88] Kimseler Iin Haccin Feshedilmesi (ve Umreye evrilmesinin Cevazi) Babi 44.......Aise (R) syle demistir: Biz Peygamber'in beraberinde haccdan baska bir niyetimiz oldugunu [89] . Mekke'ye varip (umre iin) Beyt'i tavaf ( ve Safa- Merve'-yi bilmeksizin (Medne'den) iktik sa'y) ettigimiz zaman Peygamber (S), hedy sevk etmeyenlerin ihramdan ikmalarini emretti. Bu [90] . Peygamber'in kadinlari da hedy sevk emir zerine hedy sevk etmeyenler ihramdan iktilar etmemislerdi. Onlar da ihramlarindan iktilar90. ise devamla dedi ki: Yalniz ben (Serifte) hayz oldum da Beyt'i tavaf edemedim. Hacilarin tesrik gnlerinden sonra konaklayageldikleri Hasbe (yn Muhassab) gecesi olunca, ben ise: Y Raslallah! Insanlar bir hacc ve bir umre ile dnyorlar, ben ise yalniz bir hacc ile dnyorum, dedi. Raslullah: "Mekke'ye geldigimiz gecelerde sen tavaf etmedin mi?" diye, sordu. ise: Hayir; etmedim, diye cevb verdi. Raslullah: "yleyse kardesinle Ten'm'e git, oradan umre ihramina girip telbiye et. Sonra tavaf ve sa 'y edip, bulusma yerimiz olan bu yere geliniz" buyurdu. (M'minlerin annesi) Safiyye (R) syle dedi: Ben de detimi grms oldugumdan, kendimi muhakkak insanlari yollarindan ahkoyucu saniyordum. Raslullah: [91] . Sen nahr "Ey yaralayialigi ve kknden skclg halkin hareketim durduran kadin! gnnden ifda tavafini yapmadin mi?" dedi. Safiyye devamla dedi ki: Ben de: Evet, yaptim, diye cevb verdim. Bunun zerine Raslullah: "Be's yoktur (veda tavafi hayizlidan dsmstr), haydi yollan!" buyurdu. ise dedi ki: Umreden dnsmde Peygamber bana; ben Mekke'ye inmekte, kendisi de Mekke'den yukari ikmakta iken; yhud da ben ikmakta, kendisi de asagi inmekte iken kavustu. 45-.......ise (R) syle demistir: Bizler Veda Hacci yilinda Raslullah'in beraberinde hacca iktik. Bizden kimimiz umre niyetiyle ihrmlanip telbiye etti. Kimimiz hacca ve umreye birlikte niyetle ihrmlanip telbiye etti. Kimimiz de yalniz hacc niyetiyle ihrama girip telbiye etti. Raslullah da hacca niyetle ihrmlanip telbiye etti. Yalniz hacc niyetiyle ihrama girip telbiye edenler, yhud hacc ile umreye niyetle cem' eden hacilara gelince, onlar kurbn bayraminin ilk gn oluncaya kadar [92] . ihramdan ikmadilar 46-.......Mervn ibnu'I-Hakem syle demistir: Ben Usmn ve Al'ye (hacc sirasinda) shid oldum.
Hacc
Usmn halki temett' haccin-dan ve hacc ile umreyi cem' etmekten (tenzhen) nehyediyordu. Al bu nehyi grnce, her ikisine birden niyet ederek Lebbeyke bi-umretin ve haccetin diye yksek sesle telbiye edip ihrmlandi. Ve: Ben Pey-gamber(S)'in snnetini kimsenin sznden dolayi terk edici [93] . degilim, dedi 47-.......Abdullah ibnu Abbs (R) syle demistir: Chiliye Arablari hacc aylarinda umre etmeyi, yeryznde islenen gnhlarin en byg nev'indendir diye i'tikaad ederlerdi. Ve bunlar Muharrem ayindaki harmhgi da safer ayina naklederlerdi de: Devenin arkasindaki yara iyi olur, ayak izleri silinir gider, safer ayi da ikarsa artik umre yapmak iste o zaman umreciye hall olur derlerdi. Peygamber (S) sahbleri ile beraber (zu'1-hicce'nin) drdnc gecesi sabahinda hacc niyetiyle telbiye ediciler olarak (Mekke'ye) geldiler. Peygamber sahblerine, hacclarmi umreye evirmelerini ve (tavaf, sa'y, tirasla) ihramdan ikmalarini emreyledi. (Hacc aylarinda umre yapmayi byk gnh grdkleri iin) hacc aylarinda umre ile emredilmesi, kendilerine agir geldi ve: Y Raslallah! Bu hangi hilldir; nasil umredir (IHrmin haram kildigi seyleri bu da hall kilar mi)? diye sordular. Raslullah: [94] . "(Hacc aylarindaki) bu emrenin yerine getirilmesi de bunlarin hepsini hall kilar" buyurdu 48-.......Eb Ms (R): Ben (Yemen'den) Peygamber'in huzuruna geldim. Peygamber (S), ben Eb [95] . Musa'ya (umreyi yerine getirdikten sonra) ihramdan ikmayi emreyledi, demistir 49- Bize Isml tahds edip syle dedi: Bana Mlik tahds etti. H ve yine bize Abdullah ibn Ysuf tahds edip syle dedi: Bize Mlik, Nfi'den; o da Ibn Umer'den tahds etti ki, Peygamber'in zevcesi Hafsa (R): Y Raslallah! Insanlarin hli nedir ki, umre ile ihramdan iktilar; hlbuki sen umrenden ikmadin? diye sormus. Raslullah (S): "Ben basimin salarini yapiskan bir madde ile telbd edip topladim, kurbnimi da (Ka'be [96] . nmina) kildeledim. Artik ben kurbnimi kesmedike ihramdan ikamam" buyurmustur 50-.......Bize Eb Cemre Nasr ibnu Imrn ed-Dubaiyyu haber verip syle dedi: Ben temett* hacci yapmak istedim de insanlar beni temettu'dan nehyetti.Ben de bunu Ibn Abbs'a sordum. O da bana temett' zerinde devam etmemi emretti. Mteakiben ben ru'ym-da, bir adamin bana: Temett', mebrr bir hacc ve kabul edilmis bir umredir, demekte oldugunu grdm. Ben bu ru'ymi Ibn Abbs'a haber verdim. Ibn Abbs bana: Temett', Peygamber'in snnetidir, dedi ve tekrar bana: Yanimda otur da sana kendi malimdan bir pay ayirayim diye ilve etti. Su'be dedi ki: Ben Eb Cemre'ye: Ibn Ab-bs'in sana pay vermesinin sebebi nedir? diye sordum. Eb Cemre: Ibn Abbs'in sana. pay vermesinin sebebi nedir? diye sordum. Eb Cemre: Grms oldugum o ru'ydan dolayi, [97] . dedi
Hacc
51- .......BizeEb SihbMsibnNfi' tahds edip syle dedi: Bir defasinda Mekke'ye mutemetti' hacisi olarak umre niyetiyle geldim. Terviyeden gn evvel Mekke'ye girdik. Mekke ahlsinden bzi insanlar bana: Simdi senin haccin Mekkeliler'in (az mesakkatli ve az sevb-li) haccma dnmektedir, dediler. Ben de hemen At ibn Eb Rebh'in yanina gittim ve kendisinden fetva istiyordum. At syle dedi: Bana Cbir ibn Abdillah (R) syle tahds etti: Kendisi, Pe-yamber (S) Mekke'ye kurbanlik develer gnderdigi hacc gn, Peygamber ile beraber hacc etmistir. Sahbler o gn mufred hacc niyetiyle ihrama girip telbiye etmislerdi. Peygamber onlara: "Haccinizi umreye eviriniz: Bey t'i tavaf, Safa ileMerve arasini sa'y etmek ve salarinizi kisaltmak suretiyle ihramlarinizdan ikiniz. Sonra ihrmsiz olarak Mekke'de ikaamet ediniz. T terviye (yn Zu'1-hicce'nin sekizinci) gn oldugu zaman hacc niyetiyle ihrama girip, telbiye ediniz. Ve evvelki ihrmlanmis oldugunuz mufred haccinizi (bylece) temett' hacci yapiniz" buyurdu. Sahbler: Y RaslaIlah! Biz ilk ihrama girisimizde hacc diye isimlendirdigimiz hlde, o haccimizi nasil mut'a' (yn umre) yapariz? dediler. Peygamber: "Siz benim emrettigim seyi yapiniz! Eger ben de kurbn sevk etmemis olaydim, muhakkak size emrettigim gibi yapardim. Lkin simdi kurbnim varacagi yere ulasincaya (yn Min'da kesilinceye) kadar, ihrmliya haram olan seylerden hibirisi bana hall olmaz" buyurdu. [98] . Bunun zerine sahbler de Peygamberdin emrettigi gibi yaptilar 52-....... Sad ibnu'l-Mseyyeb syle demistir: Al ibn Eb Tlib ile Usmn ibn Affn (R) Usfn mevkiinde bulunurlarken, mut'a (yn temett') hakkinda ihtilf ettiler. Al, Usmn'a: Sen, baska degil; ancak Peygamber'in yapmis oldugu bir isten nehyetmek istiyorsun, dedi. Ibnu'l-Mseyyeb dedi ki: Al, Usmn'in bu nehyini grnce, umre ile hacci birlikte niyetle ihram edip, telbiye etti" [99] . 35- Hacc Niyetiyle Ihrama Girip Telbiye Eden ve Haccin Nevini Isimlendirip Ta'yin Eden Kimse Babi 53- .......Ben Muchid ibn Cebr'den isittim, syle diyordu: Bize Cbir ibnu Abdillah (R) tahds edip syle dedi: Bizler Raslullah'in beraberinde ve Lebbeyke Allhumme, Lebbeyke bVUhacc diyerek [100] . Mekke'ye geldik. Raslullah (S) bizlere, bu haccimizi umre yapmamizi emreyledi 36- Temett' Babi [101] .
54-.......Katde syle demistir: Bana Mutarnf tahds etti ki, Imrn ibn Husayn (R) syle demistir: Bizler Raslullah (S) zamaninda temett' hacci yaptik. Kur'n da (temett'un cizligi hakkinda) indi.
Hacc
Bir adam da kendi re'yi ile diledigi seyi syledi
[102]
37- Yce Allah'in: "... Bu, ailesi Mescidi Harm'da bulunmayanlara iddir. Allah'tan ittikaa edin ve bilin ki Allah, cezasi cidden etin olandir" (ei-Bakara: 196) Kavlinin Tefsiri Babi [103] 55- Ve Eb Kmil Fudayl ibnu Huseyn el-Basr (237) syle dedi: Bize Eb Ma'ser tahds etti. Bize Usmn ibnu Giys, Ikrime'den tahds etti ki, Ibn Abbs (R), hacc niut'a'sindan soruldugunda o syle dedi: Veda Hacci'nda Muhacirler, Ensr ve Peygamber'in zevceleri ihrama girip telbiye ettiler. Biz de ihrama girip telbiye ettik. Mekke yakinina geldigimiz zaman Raslullah (S): "Hedy kildeleyip beraberinde getirmis olanlar mstesna, hacc niyetiyle yaptiginiz ihram ve telbiyelerinizi umreye eviriniz!" buyurdu. Bizler Beyt'i tavaf, Safa ile Merve'yi sa'y edip (ihramdan iktik), kadinlara geidik ve detimiz olan dikisli elbiseleri giydik. Raslullah: "Kurbanliga kilde ve nisan takmis olan kimselere, kurbn varacagi yere ulasincaya (yn Min'da kesilinceye) kadar ihramin haram kildigi seylerden hibiri hall olmaz" buyurdu. Sonra bizlere zu'1-hiccenin sekizinci terviye gn glenin ardindan hacc iin ihrama girmemizi emretti. Nihayet biz Arafat'ta vakfe, Mzdelife'de geceleme, bayram gn Min'da cemre atma ve tiras gibi hacc rnenseklerini bitirip de akabinde Mekke'ye geldigimiz, Beyt'i tavaf, Safa ile Merve arasim sa'y ettigimiz zaman, artik bizim hacci-miz tamm olmus ve zerimize kurbn vcib gelmistir. Nitekim Yce Allah syle buyurdu: "... Kim hacca kadar umre ile fidelenmek isterse kolayina gelen bir kurbni keser. Fakat onu bulamazsa hacc gnlerinde (ihrmli olarak) , dndgnz vakit yedi gn olmak zere oru tutmak (vcib olur ki), bunlar tam on gn eder. Bu, ailesi Mescidi Haram 'da bulunmayanlara iddir. Allah'tan ittikaa edin ve bitin ki, Allah, cezasi cidden etin Olandir" (ei-Bakara: 196). yetteki "Dndgnz vft/Y"ta'bri, "Memleketlerinize dndgnz zaman" demektir. Kurbn olarak bir davar kfi gelir. Byle yapanlar bir yilda iki byk Ibdeti, hacc ile umre arasini birlestirmislerdir. nk Yce Allah kendi Kitb'inda hacc ile umreyi cem' etmeyi indirmis, Peygamber'i de bunu seriat ve kaann yapmis ve temettu'u Mekke ahlsinden baska olan insanlar iin mubah kilmistir. Allah: ilBu hkm, ailesi Mescidi Harm'da bulunmayanlara iddir..." (eiBakara: 196) buyurdu. Yce Allah'in Kitbi'nda (ei-Bakara: 197) zikretmis oldugu hacc aylari ise, sevval, zu'1-ka'de ve zu'1-hicce'dir. Her kim bu aylar iinde umre ile fidelenirse, ona bir kurbn [104] . kesmek yhud oru tutmak vcib olur er-Refes, cins mnsebet; el-Fusk, ma'siyetfer; el-Cidl ise kavga etmek'tir. 38- Mekke'ye Girme Sirasinda Yikanmak Babi 56-.......Bize Eyyb (es-Sahtiyn), Nfi'den haber verdi. O syle demistir: Ibnu Umer (R), Harem'in en yakin hudd mevkiine girdigi zaman telbiyeyi keser. Sonra Z Tuv'da geceyi geirir, sonra
Hacc
orada sabah namazini kilar ve (Mekke'ye girmek iin de) yikanirdi. Ibnu Umer, Allah [105] Peygamberi'nin de byle yapar idigini sylerdi . 39- Mekke'ye Gndzleyin Yahud Geceleyin Girilmesi(nin Mesru'lugu) Babi Reygamber (S) Z Tuv*da geceleyip sabaha ulasti. ,> Sonra da Mekke'ye girdi. Ibnu Umer de [106] . byle yapardi 57-....... Ubeydullah syle demistir: Bana Nfi' haber verdi ki, ibnu Umer (R): Peygamber (S) Z Tuv mevkiinde geceyi geirip sabaha ulasti. Sonra (gndzleyin) Mekke'ye girdi demistir. Nfi': Ibnu Umer de byle yapardi, demistir. 40- Ihramlinin Mekke'ye Nereden Girecegi Babi 58-.......Bana Mlik,Nfi'den tahds etti ki, Ibn Umer (R): Raslullah (S), Mekke'ye Seniyyetu'l[107] . UIy'dan girer ve (ikarken de) Seniyyetu's-Sufl'dan ikar idi, demistir 41- Bab: Ihramli Mekke'den ikista Nereden ikar? 59- Bana Msedded ibnu Muserhed el-Basr tahds edip syle dedi: Bana Yahya (ibn Sad elKattn), Ubeydullah'tan; o da Nfi'-den tahds etti ki, Ibn Umer (R): Raslullah (S) Mekke'ye Ked denilen Bath'daki Seniyyetu'1-UIy' yolundan girdi; (ikista da) Kud denilen es-Seniyyetu's-Sufl [108] . yolundan ikti, demistir Eb Abdillah el-Buhr dedi kirMsedded, ismi gibi saglamlastirilmis dosdogru bir zttir denilir idi. Eb Abdillah el-Buhr syle dedi: Ben Yahya ibn Man'den isittim, syle diyordu: Ben Yahya ibn Sad el-Kattn'dan isittim, syle diyordu: Sayet ben evinde Msedded'e gelsem de ona hads sylesem, o buna elbette lyiktir; ben, kitblanm yanimda olmus yhud Msedded'in yaninda bulunmus [109] . olsun, buna aldirmam 60- .......Bize Sufyn ibnu Uyeyne, Hism ibn Urve'den; o da babasi Urve'den; o da ise(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S) Mekke'ye geldigi zaman, ieriye Mekke'nin yksek tarafindan girmis; [110] . ikarken de asagi tarafindan ikmistir 61-.......Bize Hism ibn Urve, babasi Urve'den; o da ise(R)'den tahds etti ki (o syle demistir): Peygamber (S) Fetih yilinda Mekke'ye Ked Tepesi yolundan girdi. ikarken de Mekke'nin yukari [111] . tarafindaki Kud'dan ikti 62- .......Bize Amr, Hism ibn Urve'den; o da babasi Urve'den; o da ise(R)'den: "Peygamber (S)
Hacc
feth yilinda Mekke'ye, Mekke'nin yksek tarafindaki Ked yolundan girdi" diye tahds etti. Hism dedi ki: Urve, Mekke'ye Ked ve Kud yollarinin her ikisinden de girer idi. En ok da Ked [112] yolundan girerdi. Bu Ked yolu, O'nun inecegi yere en yakin olani idi . 63- .......Urve: Peygamber (S) Fetih yilinda Mekke'nin yksek tarafindan Ked'dan girdi, demistir. Hism: Urve de ekseriya bu Ke-d'dan girer idi. Hlbuki bu yol, kendi menziline iki yolun en [113] . yakini Idi 64-.......Bize Hism, babasi Urve'den: Peygamber(S) Fetih yilinda Ked yolundan girdi, diye tahds etti. Hism: Urve, bu yollarin her ikisinden de Mekke'ye girer idi. En ok girmekte oldugu yolu da [114] . bu ikisinin kendi evine en yakini olan Ked'dan idi Eb Abdilah el-Buhr: Ked ve Kud, Mekke'de iki yer ismidir, dedi. 42- Mekke ve Mekke'nin En Meshur Binasi Olan Ka"benin Fazileti Ile Yce Allah'in Su Kavlinin Tefsiri Babi: "Hani biz beyti insanlar iin bir toplanti yeri ve emin bir mahall yapmistik (hatirlayin). Siz de Ibrahim Makaami 'ndan bir namazgah edinin. Ibrahim ile ismail'e de: 'Evimi, tavaf edenler, ibdet kasdiyle orada kalanlar, rk ve sucd eyleyenler iin titizlikle temizleyin' diye kuvvetli emir vermistik. Hani Ibrahim: 'Ey RabbHm! Burasini emniyetli bir sehir yap ve ahlsinden Allah'a ve hiret gnne inananlari trl mahsller ve servetlerle riziklandir* demisti. (Allah da:) - Kfir olani dah kisa bir zaman iin (yasadigi mddete) fidelendirecegim. Sonra onu cehennem azabina icbar edecegim. Varacagi yer ne ktdr, buyurmustu. Hani Ibrahim o Beyt'in temellerini Ismail ile birlikte ykseltiyordu (da ikisi de syle dua etmislerdi): 'Ey Rabb'imiz, Bizden (su hizmeti) kabul buyur. Sbhesiz hakkiyle isiten, kemliyle bilen Sen 'sin Sen. Ey Rabb 'imiz, ikimizi de sana teslimiyette sabit kil. Soyumuzdan da (yalniz sana boyun egen) mslmn bir mmet (yetistir) ve bize ibdet edecegimiz yerleri (hacc amellerini) gster. Tevbemizi kabul et. nk tevbeleri en ok kabul eden, kemliyle [115] aciyan Sen'sin Sen!" (el-Bakars: 125-127) 65-.......Ben Cbir ibn Abdillah(R)'tan isittim; syle dedi: Kureys tarafindan Ka'be bina olunurken, Peygamber ile amucasi Abbs' gidip, birlikte taslari omuzlarinda tasiyorlardi. Abbs Peygamber'e: Izrini ikar da boynun zerine koy, dedi. Izrini ikarip koyacagi sirada hemen yere dst. Ve iki gz semya dikilerek; Abbs'a: "z-rimi bana gster" dedi. Akabinde izrini alip onu kendi [116] . zerine bagladi 66-.......Muhammed ibn Eb Bekr'in oglu Abdullah, Abdullah ibn Umer'e, ise'den haber vermistir: Peygamber'in zevcesi ise syle demistir: Raslullah (S), ben ise'ye hitaben:
Hacc
''Kavmin Kureys'in Ka'be'yi bina ederlerken, brhm Peygamber'in koydugu temellerden bir kismini terkederek kisalttiklarini bilmez misin?" dedi. Ben: . : Y Raslallah! Sen Ka'be'nin duvarlarini Ibrhm'in temelleri zerine dndrmez misin? dedim. Raslullah: "Kavminin zamani kfirlik devrine yakin olmasaydi, muhakkak ben Ka 'be 'nin duvarlarini [117] . brhm 'in temelleri zerine yapardim'' buyurdu Abdullah ibnu Umer: Vallahi ise bu sz muhakkak Raslul-lah'tan isitmistir. -Ben Raslullah'm Hicr'a yakin bulunan o iki Ka'be ksesini isti'lmi terkettigini sanmam; ancak su var ki, herhalde [118] . Beyt, Ibrhm'in temelleri zere tamm olmamistir, demis (bylece ise'-yi te'yd etmis)tir 67- .......Bize Es'as, el-Esved ibn Yezd'den tahds etti ki, ise (R) syle demistir: Ben Peygamber'e Isml Hicri'nin duvarindan sorup: Bu duvar Beyt'ten midir? dedim. Raslullah: "Evet, duvar Beyt 'tendir" buyurdu. Ben yine: Kureys iin ne mni' vardi ki duvari yn Hicr'i Beyt'in iine katmadilar? dedim. Raslullah(S): "Kavmin olan Kureys'in bu Hicr'i, Ka'be'ye girdirmeye ve Ka'be iine katmaya bdeleri kisa gelip yetmedi" buyurdu. Ben yine: Ka'be'nin kapisi neden bu kadar yksektir? diye sordum. : Raslullah: "Senin kavmin, dilediklerini Ka'be'ye girdirmeleri, dilediklerini de girmekten men' etmeleri iin byle yaptilar. Eger kavmin Chiliyet devrine yakin olmasaydi, Hicr'in duvarini Beyt'e katmak ve Beyt'in kapisini yer seviyesine indirmek isterdim. Fakat duvari Beyt 'e girdirmem ve Ka 'be kapisini yer seviyesine indirmemden tr, onlarin gnllerinin kirilmasindan endse ederim" buyurdu [119] . 68- ....... Bize.Eb Usme, Hism'dan; o da babasi Urve'den tahds etti ki, ise (R) syle demistir: Raslullah (S) bana syle buyurdu: "Eger senin kavminin kfrden ayrilmasi yeni olmasaydi, ben elbette Beyt'i bozar, sonra onu Ibrhm Peygamber'in temeli zerine bina ederdim. Sbhesiz Kureys Beyt 'in binasini kisattmistir ve Beyt iin bir half yni kapi yapmistir. (Diger zabta gre mtekellim zam-ri ile: Ben ona bir half yn bir kapi yapardim)" buyurdu. Eb Muviye Muhammed ibn Hazim syle dedi: Bize Hism, "Halfen", yn bir kapi diye tahds [120] . etti 69- .......Bize Cerr ibn Hazim tahds edip syle dedi: Bize Yezd ibnu Rmn, Urve'den; o da ise(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S), ise'ye hitaben syle buyurmustur: "Y ise! Senin kavmin Chiliyet.devrine zamanca yakin olmayaydi, ben Beyt'in yikilmasini
Hacc
emrederdim ; o da yikilirdi. Sonra Beyt'ten disarida birakilan Hicr'i, Beyt'e katar ve kapisini da yere yapisik yapardim. Bir de Beyt'e biri sark tarafinda, br de garb tarafinda olmak zere iki tane kapi koydururdum. Bu suretle de Beyt'i, brhm Peygamber'in temeline ulastirmis olurdum". Urve: Iste Abdullah ibn Zubeyr'i Beyt'i yikmaya ve yeniden insya sevk eden sebeb, ise'nin haber verdigi Peygamber'in bu arzusudur, demistir. Cerr ibn Hazim dedi ki: Bana Yezd ibn Rmn: Ibn Zubeyr, Beyt'^yiktigi ve yeniden bina ettigi zaman, ben de hzir bulundum. O, Hicr'dan bir mikdrim Beyt'e katmisti. Bu sirada ben, Ibrhm Peygamber'in deve hrgleri gibi olan temel taslarini grdm, dedi. Cerr dedi ki: ben de Yezd'e: Ibrhm'in bu temellerinin yeri neresidir? diye sordum. Yezd: (Gel!) Simdi onu sana gstereyim, dedi. Ben kendisiyle beraber Hicr'e girdim. O bana: Iste surasidir, diye Hicr'in asl hududunun bulundugu bir yer isaret edip gsterdi. Cerr dedi ki: Ben Hicr'den olan bu yerin alti zira' yhud ona yakin mikdr oldugunu takdr ettim [121] . (Hacc Kitbi'nin devami drdnc cilddedir.) 43- Mekke Hareminin Fadli ve Yce Allah'in Su Kavilleri Babi "(De ki:) Ben ancak bu sehrin Rabb'ine -ki O buna hrmet vermistir- Ibdet etmekle emrolundum. Hersey Onundur. Ben mslmnlardan olmakla emrolundum" (en-Neml: 91). '"... Biz onlari tarafimizdan bir rizik olarak her seyin mahsllerinin gelip toplanacagi korkusuz bir Harem 'de yerlestirmedik mi? Fakat onlarin ogu (bu hakikati) bilmezler" (el-Kasas: 57). [122] 70-....... Ibn Abbs (R) syle demistir: Raslullah (S) Mekke'nin fethi gn syle buyurdu: "Sbhesiz bu beldeyi Allah, Harem kilmistir. (Bu hrmetten dolayi) onun dikeni kesilmez, av hayvani rktlmez, yitik esyasi el uzatilip alinmaz, ancak i'ln edip sahibini bulmak iin muhafaza [123] . edilir" 44- Mekke Evlerinin Miras Edilmeleri Satilip Alinmalarinin Hkm) ve Btn Insanlarin [124] Hassaten El-Mescid'l-Harem'de Msavi Olduklari Babi Insanlarin oradaki bu esitlikleri, Yce Allah'in su kavlinden dolayidir: "Hakikat o kfr edenler, o Allah'in yolundan ve kendisinde (kendisini ziyarette) yerli misafir btn insanlari musvi kildigimiz Mescidi Haram 'dan alikoymakta olanlar... Kim orada zulm ile ilhda [125] yeltenirse biz ona pek acikli bir azb taddinnz" (el-Hacc: 25) Bu yetteki "el-Bdi", "et-Tr", yni misafir; Ma'kfen" (ei-Feth: 25) de "Mahbsen" ma'nsinadir [126]
Hacc
. 71-.......Usme ibn Zeyd(R)'den, Usme: Y Raslallah! Yarin Mekke'de nereye ineceksin, kendi evine mi? diye sormustur. Raslullah (S): "Akil burada evlerden yhudyurdlardan birsey birakti mi?" buyurdu. (Rv bunu tefsir ederek dedi ki:) Akil ve kardesi Tlib, Eb T-lib'e mrsi oldular. Hlbuki Ca'fer ile Al (R), Eb Tlib'e mirasi olmadilar. nk Ca'fer ile Al mslmn idiler. Akl ile Tlib ise [127] . kfir idiler [128] Umer ibnu'l-Hattb (R): M'min, kfire vris olmaz, der idi . Ibn Sihb da syle dedi: Selef limleri Yce Allah'in su yetin-deki velayeti, mrs velayeti ile tefsr ederlerdi: "mn edip hicret edenler, Allah yolunda mallartyle, canlariyle cihdda bulunanlar, (muhacirleri) barindirip yardim edenler, iste onlar biribirlerinin (m-rsta) velleridirler. mn getirip de hicret etmeyenlere ise, hicret edecekleri zamana kadar, sizin onlara hibirsey ile velayetiniz yoktur. (Bununla beraber) eger onlar dn hususunda sizden yardim isterlerse, yardim etmek stnze bortur. Su kadar ki, sizinle aralarinda muahede bulunan bir kavm aleyhinde degil. Allah [129] . yapacaklarinizi hak-kiyle grcdr" (ei-Enfi: id) 45- Peygamber(S)'in Mekke'ye Inmesi Babi 72-.......Eb Hureyre (R) syle demistir: Raslullah (S) -Min'dan- Mekke'ye gelmek istediginde: "Yarin insallah menzilimiz Kinne ogullari yurdunda olacaktir ki, orada Kureys ile Kinne ogullan [130] . kfr zerinde ahidlesmislerdi" buyurdu 73-.......Bize el-Evz tahds edip syle dedi: Bana ez-Zuhr, Eb, Seleme'den tahds etti ki, Eb Hureyre (R) syle demistir: Peygamber (S) Min'da iken kurbn kesme gnnn ncsnde syle buyurdu: "Bizler yarin Kinne ogullari yurduna inecegiz ki, orada Kureys ile Kinne ogullari kfr zerine yeminlesip ahidlesmislerdi." Zuhrdedi ki: Peygamber bu Kinne ogullan yurdu demekle, Mu-. hassab mevkiini kasdetmistir. Bu ahidlesme, Kureys ile Kinne ogullari arasinda, Hsim ogullari'yle Abdulmuttalib ogullari -yhud Muttalib ogullari- aleyhine, Peygamber'i kendilerine teslm edinceye (itaatli kilincaya) kadar [131] . onlarla kiz alip vermemek, alisveris yapmamak zere yazilmisti Ve Selme ibn Ravh, Ukayl ibn Hlid ile Yahya ibn Dahhk'-tan, onlar da el-Evz'den olmak zere syledi ki, Evz: Bana tbn Sihb haber verdi demistir. Bu Selme ile Yahya: Hsim ogullari ve Muttalib ogullari diye sylediler. Eb Abdillah el-Buhr: Muttalib ogullan ta'bri daha dogrudur, [132] . dedi
Hacc
46- Yce Allah'in Su Kavli Babi "Hatirla o zamani ki, tbrhm: 'Rabb'im!' demisti, *Bu sehri emniyetli kil! Beni de, ogullarimi da putlara tapmaktan uzak tut. Rabb'im, nk onlar insanlardan birogunu bastan ikardilar. Bundan sonra kim bana uyarsa iste bendendir. Kim de bana karsi gelirse hakikat sen ok magfiret edici, ok merhamet eyleyicisin. Ey Rabbimiz, ben evldlanmdan kimini Sen'in mukaddes olan evinin yaninda, ekinsiz bir vadiye yerlestirdim. Sebebi sudur ki Rabb 'imiz, dosdogru namazlarini kilsinlar. Artik Sen, insanlardan bir kisminin gnllerini onlara meyi ettir. Onlarin skretmeleri mid edildigi [133] iin, kendilerini bzi meyvelerle riziklandir (brhm: 35-37) 47- Yce Allah'in Su Kavli Babi "Allah Ka'be'yi; o Beyti Haram'i, o haram olan aylari, Mekke'ye hediye edilecek kurbni ve onlarin boyunlarindaki gerdanliklari insanlar iin bir nizm yapti. Bu da Allah'in gklerde ne var, yerde ne varsa hepsim bildigini, Allah'in (zten herseyi) hakkiyle bilici oldugunu sizin de bilmeniz iindir" [134] (ei-Mide: 97) 74-.......Bize Ziyd ibn Sa'd, ez-Zuhr'den; o da Sad ibnu'l-Mseyyeb'den; o da Eb Hureyre(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Ka'be'yi (zamanin sonunda) Habesliier'den iki ciliz bacakli birisi [135] . tahrb edecektir" buyurmustur 75-.......Bize el-Leys, Ukayl'den; o da Ibn Sihb'dan; o da Urve'den; o da ise'den tahds etti. H ve yine bana Muhammed ibn Mukaatil tahds edip syle dedi: Bana Abdullah ibn Mbarek haber verip syle dedi: Bize Muhammed ibn Eb Hafsa, ez-Zuhr'den; o da Urve'den haber verdi ki, ise (R) syle demistir: Mslmanlar, ramazn farz kilinmadan evvel sr (Muharremin onuncu) gn oru tutarlardi. Ve o gn Ka'-be'ye (yeni) rt rterlerdi. Allah ramazn orucunu farz kilinca Raslullah (S): "sr orucunu tutmak isteyen, onu yine tutsun; onu terketmek isteyen de onu ter [136] . ketsin" buyurdu 76-.......Bize Ibrhm ibn Tahmn, el-Haccc ibnu Haccc'dan; o da Katde'den; o da Abdullah ibnu Eb Utbe'den; o da Eb Sad el-Hudr(R)'den tahds etti ki, Peygamber (S): "Ye'cc ve Me'cc'-un [137] . ikmasindan sonra da Beyt elbette hacc edilecek ve umre yapilacaktir" buyurmustur Bu hadsi Katde'den rivayet etmekte Abdullah ibnu Eb Utbe'-ye, Ebn ibnu Yezd ile Imrn el[138] . Kattn mutbaat etmislerdir Abdurrahmn ibn Mehd de Su'be'den; o da Katde'den senediyle "Beyt hacc edilmez oluncaya kadar kiyamet kopmaz" dedi demistir. Birinci rivayet (isimleri zikredilen ztlarin o lfizda ittifak ettikleri iin) daha oktur. Su'be ise bu ikinci lfizla infird etmistir. Katde Abdullah ibn Eb Utbe'yi isitti, Abdullah ibnu Eb Utbe de Eb Sad'i isitti (bylece Katde'nin tedls thmeti kalkti)
Hacc
[139]
48- Ka'be rts(nde Tasarrufun Hkm) Babi 77-.......Bize Sufyn (es-Sevr) tahds edip syle dedi: Bize Vsil el-Ahdeb tahds etti ki, Eb Vil: Ben Seybe'ye geldim, demistir. H ve bize Kabsa tahds edip syle dedi: Bize Sufyn es-Sevr, Vsil'dan; o da Eb Vil'den tahds etti. Eb Vil syle dedi: Ben bir kerre Seybe ibn Usmn elHaceb ile Ka'be iindeki bir serr zerinde oturdum. Seybe bana dedi ki: Su krsye Umer ibn Hattb (R) da oturmustu: Konusma arasinda bana: Ka'be iinde altin, gms, ne kadar kiymetli esya varsa bunlarin hibirini birakmayip, hepsini fakirler arasinda taksm edeyim diye dsnmsmdr, demisti. Ben de: Ey M'minlerin Emri! Senin iki arkadasin Raslullah ile Eb Bekr bu isi yapmadilar, dedim. Umer: Onlar mrvvet sahibi iki kmil insandirlar. Ben deonlarin izine uyarim (onlarin islemedikleri [140] . bir seyi ben de islemem), dedi 49- Ka'be'nin (Zamanin Sonunda) Yikilmasi Babi ise (R): Peygamber (S): "(Zamanin sonunda) bir ordu Ka'be'yi yikmak iin harb eder de hepsi yere [141] . batirihr" buyurdu, demistir 78....... Bana Ibnu Eb Muleyke; ona da Ibn Abbs (R) tahds etti ki, Peygamber (S): "Ka'be'yi yikacak olan o apisik, iri ayakli, koyu siyah Habesli'yi Ka'be'nin (duvar) taslarini birer birer koparir [142] . hlinde grr gibiyim" buyurmustur 79.......Eb Hureyre (R): Raslullah (S): "(Zamanin sonunda) Ka'be'yi Habesliler'den iki ciliz [143] . bacakli birisi tahrb eder" buyurdu, demistir 50- El-Haceru'l-Esved Hakkinda Zikredilen Seyler Babi 80-.......Bize Sufyn es-Sevr, el-A'mes'ten; o da brhm ibn Yezd en-Naha'den; o da Abis ibnu Raba'dan haber verdi ki, Umer (R) -bir haccmda- Haceri Esved'e yaklasip onu pms ve akabinde: Ben ok iyi biliyorum ki, sen zarar veremez, menfaat veremez bir tas parasisin. Eger Peygamber'in [144] . seni ptgn grmeseydim, seni p-mezdim, demistir 51- Ka'be'nin Kapisinin Kapatilmasi ve Ieriye Giren Kimsenin Beytin Nahiyelerinden Hangisinde Isterse Namaz Kilabilecegi Babi
Hacc
81-....... Ibn Umer (R) syle demistir: (Mekke'nin fethi gn) Raslullah, Beyt'e girdi. Beraberinde Usme ibn Zeyd, Bill ve Us-mn ibn Talha da girdiler. zerlerine Beyt'in kapisini kapadilar. (Bir mddet sonra) kapiyi atiklarinda ieriye ilk giren ben oldum. Ve Bill'e kavustum. Bill'e: Raslullah Beyt'in iinde namaz kildi mi? diye sordum. Bill: [145] . --Evet, Yemen tarafindaki ilk iki direk arasinda kildi, dedi 52- Ka'be Iinde Namaz Kilmak Babi 82-.......Nfi' syle demistinbn Umer,Ka'be'ye girmek isteyip girdiginde, mukaabil tarafa dogru yrrd. Kapiyi sirti tarafinda kilarak ilerlerdi. Nihayet yz tarafindaki duvarla kendi arasinda zir'ya yakin bir uzaklik kalinca, Bill'in: Raslullah burada namaz kildi, diye haber verip gsterdigi yeri kasdederek, orada namaz kilardi. Maamfh hibir kimse iin Beyt'in, istedigi herhangi bir [146] . canibinde namaz kilmakta be's yoktur 53- Ka'be Binasinin Iine Girmeyen Kimse Babi Ibn Umer de ok hacc yapar, fakat her zaman Beyt'e girmezdi [147] .
83-.......Abdullah ibnu Eb Evf (R) syle demistir: Raslullah (S) (kaza) umre(sini) yapti. Bunda Beyt'i tavaf edip, Makaam'in arkasinda iki rek'at namaz kildi. Yaninda kendisini insanlardan perdeleyen bir kimse de bulunuyordu. O koruyucu ve gzc olan kisiye birisi gelip: Raslullah bu umresinde Ka'be'ye girdi mi? diye sordu. Oda: [148] . Hayir (girmedi), diye cevb verdi 54- Ka'be'nin I Taraflarinda Tekbir Getiren Kimse Babi 84-.......Bize Ikrime tahds etti ki, Ibn Abbs (R) syle demistir: Raslullah (Fetih gn Mekke'ye) geldiginde Ka'be'ye girmekten ekindi. nk Ka'be'nin iinde ilhlar (yni putlar) vardi. Raslullah bunlarin ikarilmasini emretti. Putlar ikarildilar. Sah-bler, Ibrahim ve Isml Peygamberler'in ellerinde fal kalemleri oldugu halde yapilmis suretlerini de disariya ikardilar. Raslullah (S): "Allah bunlari yapanlari helak eylesin! Dikkat edin! Yeminle sylyorum; bu putperestler, bu iki peygamberin hibir zaman byle fal ok-lariyle rizik aramadiklarini bilmislerdir" buyurdu. Akabinde Beyt'e girdi ve Beyt'in her tarafinda tekbr getirdi; fakat Beyt'de namaz kilmadi [149] . 55- Bab: Ka'be'yi Tavafta Remel (Yani Kisa Adimlarla Hizli) Yrysnn Baslamasi Nasil Oldu?
Hacc
85- .......Ibn Abbs (R) syle demistir: Raslullah, sahbleriyle (beraber kaza umresi iin Mekke'ye) geldi. Msrikler kendi kendilerine: Muhammed sizin zerinize geliyor, hlleri su ki Yesrib'in hummasi onlari zayiflatmis! dediler. Peygamber bunun zerine sa-hblerine tavaf m ilk savtinda kosmalarini, Yemen tarafindaki iki kse arasinda da (mu'td yrysle) yrmelerini emretti. Peygam-ber'i, tavafin btn savtlarinda kosmalarini emretmekten men' eden bir sey varsa, o da [150] . ancak sahblerine sefkatindan ibarettir 56- Haci Adayinin Mekke'ye Geldigi Zaman Yapacagi Her Tavafin Evvelinde Haceri Esved'i [151] Isti'lam Etmesi ve Tavafin Ilk nde Remel Yrys Yapmasi Babi 86-....... Ibnu Umer (R): Ben Raslullah'in-Ved Hacci'ndaMekke'ye gelisinde yapacagi her tavafin evvelinde Siyah Rkn is-ti'lm ettigini ve yedi tavaftan nde remel yrys yaptigini grdm, [152] . demistir 57- Hacc ve Umre (Tavaflarinin Bir Kismin)da Remel Yrys Yapmak Babi 87_.......Bize Sureyh ibnu'n-Nu'mn tahds edip syle dedi: Bize Fuleyh, Nfi'den tahds etti ki, Ibn Umer (R) Peygamber (S) hacc ve umredeki tavaflarin ilk savtinda remel yapti, drt savtinda da [153] . yrd, demistir Bu hadsi rivayet etmekte Sureyh'e, el-Leys ibnu Sa'd mutbaat edip syle demistir: Bana [154] . Kesru'bnu Ferkad, Nfi'den; o da Ibn Umer'den; o da Peygamber'den tahds etti 88-.......Bana Zeyd ibnu Eslem, babasi Eslem'den haber verdi ki, Umer ibnu'I-Hattb (R), Rkn yn Haceri Esved iin: Dikkat! Vallahi ben senin zarar veremez, fayda veremez bir tas oldugunu pek iyi bilmekteyim. Eger Peygamber'in seni isti'lm ettigini grms ol-mayaydim seni isti'lm etmezdim, demis ve akabinde Haceri Esve-d'i isti'lm etmistir. Isti'lmdan sonra: Bizim bu hizli yrys ile hlimiz nedir(yn buna neden devam ediyoruz)? Biz bu hizli yrysle ancak msriklere kuvvet gsterisi yapar idik. Hlbuki Allah onlari helak etmistir, dedi. Sonra da (bu dsnceden dnerek): Bu remel, yn hizli yrys, Peygamber'in yaptigi bir seydir; iste bunun iin [155] . biz remel yrysn terketmek istemiyoruz, dedi 89-......Bize Yahya (el-Kattn), Ubeydullah'tan; o da Nfi'den tahds etti ki, Umer (R): Ben Peygamber(S)'in su iki kseyi isti'lm ettigini grdgm zamandan beri siddette ve rahatlikta (yn Harem'in kalabalik ve tenh hlinde) Yemen tarafindaki bu iki rkn isti'lm etmeyi hi terketmedim, demistir. Rv Ubeydullah dedi ki: Ben Nfi'e: Ibn Umer bu iki rkn arasinda yrr (digerleri arasinda kosar) miydi? diye sordum. NfI': Tbn Umer bu iki rkn arasinda ancak [156] . isti'lminin daha kolay olmasi iin yrr idi, dedi
Hacc
58- Haceri Esved Rknnn Deynekle Isti'lam Edilmesi Babi 90-.......Bana Ynus ibn Yezd, bn Sihb'dan; o da Ubeydullah ibn bdillah'tan haber verdi ki, Ibn Abbs (R): Peygamber (S) Veda Hacci'nda bir deve zerinde "mihcen" denilen deynek ile Haceri [157] . Esved'i isti'lm ederek tavaf etti, demistir Bu hadsi Ibn Sihb'dan rivayet etmekte olan Ynus'a, Abdula-zz ed-Derverdiyyu mutbaat etmistir: ed-Derverd, Zuhr'nin kardesinin oglu Muhammed ibn bdillah'tan; o da amucasi [158] . Muhammed ibn Mslim ez-Zuhr'den diye rivayet etmistir 59- Iki Yemn Kseden Baskasini Isti'lm Etmeyen Kimse Babi Ve Muhammed ibn Bekr dedi ki: Bize Ibn Cureyc haber verip syle dedi: Bana Amr ibn Dnr haber verdi ki, Cbir ibn Zeyd: Beyt'ten olan birseyden kim sakinir ki? (Yn: Hibir kimseye [159] . Beyt'in herhangi bir parasindan sakinmasi lyik olmaz) demistir Ve Muviye (R), drt kseyi de isti'lm eder idi. Ibn Abbs ona: Sbhesiz Hicr'a yakin olan bu iki [160] . Ibn kse isti'lm olunmaz, dedi. Muviye de ona: Beyt'ten hibirsey terkedilmis degildir, dedi [161] Zubeyr de bu drt ksenin hepsini isti'lm eder idi . 91-.......Abdullah ibn Umer (R): Ben Peygamber(S)'i Beyt'ten iki Yemn kselerden baskasini [162] . isti'lm eder grmedim, demistir 60- Haceri Esved'in plmesi Babi 92-.......Bize Zeyd ibn Eslem haber verdi ki, babasi Eslem syle demistir: Ben Umer ibnu'l-Hattb'i grdm,-o Haceri Esved'i pt de: Eger Raslullah'in seni ptgn grmeseydim, seni pmezdim, [163] . dedi 93-.......Bize Hammd ibn Zeyd tahds etti ki, ez-Zubeyr ibnu Arab syle demistir: Bir kimse, bn Umer'e, Haceri Esved'in isti'lm edilmesinin hkmn sordu. Ibn Umer de: Ben Raslullah'in Haceri Esved'i isti'lm ettigini, (yn eliyle dokundugunu) ve onu ptgn grdm, diye cevb verdi. Rv Zubeyr ibn Arab dedi ki: Ben bn Umer'e: Eger dar yerde kistirilip sikistirilir sam ne dersin? Zor ve kuvvetle oraya varmaktan yenilmis olursam ne dersin? diye sordum. bn Umer (bu sullerden hadse aykiri re'y ve ictihd ileri srldgn anlayip zlerek): Ey sorucu! Sen bu "Eraeyte ~ Ne re'y edersin" sorularini Yemen'de kil! Ben Raslullah(S)'i bu tasi isti'lm ederken ve [164] . onu perken grdm, dedi
Hacc
61- Tavafta Haceri Esved'e Geldigi Zaman Sadece Ona Isaret Eden Kimse Babi
[165]
94-.......Ibn Abbs (R) syle demistir: Peygamber (S) bir deve zerinde Beyt'i tavaf etti. Haceri [166] . Esved hizasina her gelisinde (elindeki deynekle) ona isaret etti 62- Haceri Esved Rkn Yaninda Tekbir Edilmesinin Mstehabligi) Babi 95-.......Bize Hlid el-Hazz, Ikrime'den tahds etti ki, Ibn Abbs (R) syle demistir: Peygamber (S) bir deve zerinde Beyt'i tavaf etti. Bu tavafta Haceri Esved rknne her geldike, yaninda bulunan [167] . birsey ile Haceri Esved'e isaret etti ve AlIhu Ekber diye tekbr getirdi Bu hadsi Hlid el-Hazz'dan rivayet etmekte Hlid ibn Abdil-lah et-Tahmn'a, Ibrahim ibn [168] . Tahmn el-Herev mutbaat etmistir 63- Mekke'ye Geldiginde Kendi Evine Dnmeden nce Beyti Tavaf Eden, Sonra Iki Rek'at [169] Namaz Kilan Sonra da (Sa'y Iin) Safa'ya ikan Kimse Babi 96-.......Bana Amr (ibnu'l-Hris), Urve'nin yetimi olan Muhammed ibn Abdirrahmn'dan haber verdi (o syle demistir): Ben Urve'ye, Mekke'ye gelen kimsenin hkm hakkinda sylenilen seyleri [170] . zikrettim Urve dedi ki: Bana ise syle haber verdi: Peygamber (S) Mekke'ye geldiginde fya basladigi ilk ibdet olmak zere abdest aldi. Sonra tavaf etti. Sonra Peygamber'in bu tavaf ve sa'yi umre olmadi (yn Peygamber bunu umre sayip ihramdan ikmadi). Peygamber'-den sonra Eb Bekr ve Umer de Peygamber'in hacci gibi hacc yaptilar (yn tavaf ve sa'yi umre saymadilar). Urve dedi ki: Sonra ben babam Zubeyr'in beraberinde hacc ettim. Onun da ilk basladigi hacc fiili, tavaftir. Sonra muhacirleri ve Ensr'i grdm; onlar da byle yapiyorlardi. Anam Esma bintu Eb Bekr de bana: Kendisinin ve kizkardesi ise'nin, Zubeyr'in, fuln ve fuln ztlarin umre niyetiyle ihrama girip telbiye ettiklerini, bunlann Haceri Esved'e elleriyle dokunup tavafi ve sa'yi [171] . tamamladiklari zaman ihramdan iktiklarini haber verdi 97-....... Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer(R)'den tahds etti (o, syle demistir): Raslullah (S) hacc veya umre iin Mekke'ye gelisinin evvelinde tavaf ettigi zaman, tavafin ilk dolasmasini kosmus, drt dolasmasini da yrmstr. Bylece tavafi yaptiktan sonra [172] . iki rek'at tavaf namazi kilmistir. Bu namazdan sonra da Safa ve Merve arasinda dolasirdi 98-.......Bize Enes ibnu Iyd, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den; o da Ibnu Umer'den tahds etti (o, syle demistir): Peygamber (S) Beyt'i ilk tavaf ettigi zaman ilk dolasmayi kosar, drt dolasmayi da yrrd. Peygamber Safa ile Merve arasinda dolastigi zaman da vdnin karninda yine kosardi
Hacc
[173]
64- Kadinlarin Erkeklerin Beraberinde Tavaflari Babi [174] : Ibn 99-Buhr dedi ki: Bana Amr ibn Al syledi: Bize Eb sim en-Nebl (212) tahds etti Cureyc (150) syle dedi: Bana At ibn Eb Rebh(114) haber verdi: bnu Hism (Hacc emirligi sirasinda) kadinlarin erkeklerin beraberinde tavaf etmelerini men' ettigi zaman bu At, (brhm ,ibn Hism'a veya kardesi Muhammed ibn Hism'a): Peygamber'in kadinlari erkeklerin beraberinde tavaf etmis olduklari hlde, sen bu kadinlari nasil men' edersin? demistir. Ibn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Kadinlarin, erkeklerin beraberinde yaptiklari o tavaflari, hicb yetinin (ei-Ahzb: 35) inisinden sonra mi, yhud evvel miydi? diye sordum. At: Evet, mrme yeminle sylyorum, ben hicb yetinden sonra o kadinlarin, erkeklerin beraberinde tavaf ettiklerine eristim, dedi. bn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Kadinlar erkeklere nasil karisirlar? diye sordum. At: Kadinlar erkeklere karismazlardi. ise (R) erkeklerden ayri bir yerde tavaf eder ve erkeklere karismazdi. ise ile beraber tavaf eden (Dikre isminde) bir kadin, ise'ye: Ey M'-minlerin Anasi! Haydi yr de Haceri Esved'e el srp isti'lm edelim, dedi. ise ona: Benden ayril, dedi ve (el srmek suretiyle) isti'lmdan ekindi. ise ve arkadaslari geceleyin taninmaz hlde (veya rtl olduklari hlde) ikarlar ve erkeklerin beraberinde tavaf ederlerdi. Lkin bu kadinlar Beyt'in iine girdiklerinde, oradan ikacaklari zamana kadar, erkekler Beyt'ten ikarilmis oldugu hlde ieride ibdetle kaaim olurlardi, dedi. Yine At: Ben (Peygamber devrinde dogmus olup Mekke Kaa-disi bulunan) Ubeyd ibn Umeyr ile birlikte, ise, Muzdelife'deki Se-br Dagi'nm iinde mcavir, yni ikaamet edici hlde iken, ise'nin yanina gider idim, dedi. Ibn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: ise'nin o gnk hicabi ne idi? diye sordum. At: ise o gn keeden yapilmis bir kk Trk adiri iinde idi. adirin bir perdesi vardi. ise ile bizim aramizda bundan baska birsey yoktu. Ben ise'nin zerinde gl rengi ile [175] . boyanmis bir gmlek grdm, dedi 100-.......Peygamber'in zevcesi olan mm Seleme syle demistir: Ben (hacc esnasinda) rahatsiz oldugumu Raslullah'a syledim. "Halkin arka tarafindan deveye binerek tava et!" buyurdu. Ben de ylece tavaf ettim. O sirada Rasullah Beyt'in t yaninda namaza durmus, sabah namazi kildiriyor, [176] . namaz iinde de VeH-Tri ve Kitabin Mestrin sresini okuyordu 65- Tavaf Esnasinda Kelam Etmek Babi 101-.......bn Cureyc tahds edip syle demistir: Bana Sleyman el-Ahvel haber verdi; ona da Tvs, Ibn Abbs(R)'tan haber verdi. Peygamber (S) Ka'be'yi tavaf ederken, elini diger bir insanin eline bir kayisla yhud bir iple yhud bunlardan baska bir seyle baglamis bir insanin yanindan geti. Peygamber, kendi eliyle bu bagi kopardi. Bundan sonra da onun yanindaki adama: "Bu insani etiyle [177] . yed!" buyurdu
Hacc
66- Bab: Sahis Tavaf Esnasinda irkin Grlen Bir Yrme Yahud Bir Kayis veya Herhangi Birsey Grdg Zaman Onu Koparir 102- Bize Eb sim, bn Cureyc'den; o da Sleyman el-Ahvel'den; o da Tvs'tan; o da Ibn Abbs(R)'tan tahds etti ki, Peygamber (S) Ka'be'de bir yular yhud bundan baska baglayacak bir [178] . bag ile tavaf eder bir kimse grd de, onun bagini kopardi 67- Bab: Ka'be'yi iplak Kisi Tavaf Etmez; Msrik Olan da Hacc Yapamaz 103-....... Eb Hureyre syle haber vermistir: Eb Bekr es-Siddk, Veda Hacci'ndan bir sene evvel Raslullah tarafindan hacc emri olarak Mekke'ye gnderildigi haccda, Eb Bekr de Eb Hureyre'yi, kurbn bayraminin ilk gn Min'da byke bir topluluk iinde halka su iki maddeyi i'ln etmeye yollamistir: "Ey insanlar! Iyi biliniz! Bu yildan sonra hibir msrik hacc yapamaz, ve iplak [179] . kisi de Ka'be'yi tavaf edemez!" 68- Tavaf Etmekte Olan Kimse Tavaf Esnasinda Durdugu Zaman (Tavafi Kesilir Mi Yahud [180] Kesilmez Mi)? At ibn Eb Rebh: Tavaf etmekte olanlarin iinde namaz ikaame edilirse, yhud tavaf eden kisi tavaf yerinden def edilirse, namazindan selm verince kestirilmis oldugu tavafina dnp devam eder, demistir. At'nin bu szne benzer bir sz de Ibn Umer'den ve Abdurrahmn ibn Eb Bekr'den [181] zikr olunuyor 69- Bab: Peygamber (S) Yedi Dolasmalik Tavafi Iin Iki Rek'at Namaz Kildi [182] . NfT de: Ibn Umer, her yedi dolasmalik tavafi iin iki rek'at namaz kilardi, demistir Isml ibn Uleyye de: Ben Zuhrfye: At, tavaf eden kisiye kilacagi farz namaz, tavafin iki rek'atindan kifayet eder diyor, dedim. Zuhr: Snnet (yn snneti gzetmek) daha faziletlidir. Peygamber asla birok yediler dolasip tavaf etmedi; ancak yedi dolasmalik tavaf akabinde iki rek'at [183] . namaz kildi, dedi 104-.......Bize Sufyn (ibn Uyeyne), Amr ibn Dinar'dan tahds etti ki, o syle demistir: Biz Ibn Umer'e: Umre niyetiyle Ka'be'yi tavaf eden kimse Safa ile Merve arasinda sa'y etmeden evvel, kadiniyle cins mnsebet yapabilir mi? diye sorduk. Ibn Umer: Raslul-lah (S) -umre iin Mekke'ye geldi. Beyt'i yedi defa dolasip tavaf etti. Sonra Makaami Ibrhm arkasinda iki rek'at namaz kilip Safa ile Merve arasinda sa'y etti, dedi ve: "And olsun, Allah Elisi 'nde sizin iin gzel bir uyma numunesi vardir" (ei-Ahzb: 2i) yetini syledi.
Hacc
Amr ibn Dnr dedi ki: Ben Cbir ibn Abdillah'a da ayni seyi sordum; Cbir: Safa ile,Merve arasini [184] dolasip sa'y etmedike erkek, kadinina yaklasmaz, diye cevb verdi . 70- Mekke'ye Gelip Yaptigi Ilk Gelis Tavafindan Sonra ta Arafat'a ikip Tekrar Dnp Gelinceye Kadar Ka'be'ye Yaklasmayan ve (Nafile) Tavaf Yapmayan Kimse Babi 105-.......Ibn Abbs (R) syle demistir: Peygamber (S) Veda Hacci'nda Mekke'ye- geldi, Beyt'i tavaf etti, Safa ile Merve arasinda sa'y etti ve bu tavafindan sonra t Arafat'tan dnnceye kadar [185] . Ka'be'ye yaklasmadi 71- Iki Rek'at Tavaf Namazini Mescidden Disari ikarak Kilan Kimse Babi Umer (R) bu namazi bir defasinda Harem'den ikarak disarida kilmistir [186] .
106-.......Bize Mlik, Muhammed ibn Abdirrahmn'dan; o da Urve'den; o da Eb Seleme'nin kizi Zeyneb'den tahds etti ki, m-m Seleme (R): Ben Raslullah'a rahatsizligimi arzettim... demistir. H ve yine bana Muhammed ibn Harb tahds edip syle dedi: Bize Eb Mervn Yahya ibnu Eb Zekeriyy el-Gassn, Hism'dan; o da babasi Urve'den; o da Peygamber'in zevcesi mm Seleme'den tahds etti (O, syle demistir): Raslullah Mekke'de iken mm Seleme de (rahatsizligi sebebiyle) henz tavaf etmemisken, Raslullah ve mm Seleme (Harem'den veya Mekke'den) ikmak istediklerinde, Raslullah mm Seleme'ye: "Sabah namazi ikaamei edildigi zaman insanlar namaz kilarlarken, sen devenin zerinde tavaf et!" buyurdu. [187] mm Seleme byle yapti ve tavaf namazi kilmadan disari ikti 72- Iki Rek'at Tavaf Namazini Makaam(i Ibrahim)in Arkasinda Kilan Kimse Babi 107-.......Bize Amr ibnu Dnr tahds edip syle dedi: Ben Ibn Umer(R)'den isittim; syle diyordu: Peygamber (S) Mekke'ye geldi. Beyt'i yedi kerre dolasip tavaf etti, mteakiben Makaam'in arkasinda iki rek'at namaz kildi. Sonra da Peygamber (S) sa'y yapmak iin Saf'da ikti. Yce Allah da zten: "And olsun, Allah ElisVnde sizin iin gzel bir uyma numunesi vardir.,."(ei-Ahzb: 2i) [188] . buyurmustur 73- Sabah ve Ikindi Namazlarindan Sonra Tavaf Etmek Babi Ibn Umer (R) gnes dogmadigi mddete iki rek'at tavaf namazini kilar idi. Umer ibn Hattb (R) ise sabah namazindan sonra binegine binmis, nihayet bu iki rek'ati Z Tv mevkiinde kilmistir [189] .
Hacc
108-.......ise (R) syle demistir: Bir takim insanlar sabah namazindan sonra Beyt'i tavaf ettiler, sonra da bir vaizin huzurunda oturdular. Nihayet gnes dogdugu zaman kalkip namaza koyuldular. Bunun zerine ise (R): Bunlar oturdular; nihayet iinde namaz kilmak mekruh kilinan su saatte [190] . kalkmis, namaz kiliyorlar, demistir 109- .......Bize Ms ibnu Ukbe, Nfi'den tahds etti ki, Abdullah ibn Umer (R) syle demistir: Ben Peygamber(S)'den isittim, O, gnesin dogmasi sirasinda ve bir de batisi sirasinda namaz kilmaktan [191] . nehyediyordu 110-.......Bize Ubeyde ibnu Humeyd tahds edip syle dedi: Bana Abdulazz ibnu Rufey' tahds edip, syle dedi: Ben Abdullah ibnu'z-Zubeyr(R)'i grdm. O fecr namazindan sonra tavaf eder, sonra da iki rek'at namaz kildirdi. Rv Abdulazz dedi ki: Ben Abdullah ibnu'z-Zubeyr'i grdm, ikindiden sonra iki rek'at namaz kilardi ve ise'nin kendisine Peygamber'in bu iki rek'ati kilmadan [192] . evine girmedigini tahds ettigini haber verdi 74- Rahatsiz Olan, (Bir Binite) Binerek Tavaf Eder Babi 111-.......Bize Hlid et-Tahhn, Hlid el-Hazz'dan; o da bn Abbs'tan tahds etti (o, syle demistir): Raslullah (S) bir deve zerinde oldugu hlde Beyt'i tavaf etti. Haceri Esved rknne [193] . geldike ona elindeki bir seyle isaret edip, tekbr getirdi 112-.......mm Seleme (R) syle demistir: Ben Raslullah'a rahatsiz oldugumu arzettim. Bunun zerine bana: "Sen binekti olarak insanlarin tesinden tavaf et!" buyurdu. Ben, Raslullah Beyt'-in yaninda namaz kildirirken tavaf ettim; kendisi namaz iinde Ve't-Tri ve Kitabin Mestrin sresini [194] . okuyordu 75- Hacilara Su Iirilmesi Babi 113-.......Ibn Umer (R) syle demistir: Abbs ibnu Abdilmuttalib (R) hacilara su (ve serbet) dagitmak iin Min gecelerinde Mekke'de ikamet etmek zere Raslullah'tan izin istedi. [195] . Raslullah da ona izin verdi 114-.......Bize Hlid et-Tahhn, Hlid el-Hazz'dan; o da Ikrime'den; o da Ibn Abbs(R)'tan tahds etti (o, syle demistir): Raslullah (S) Harem'deki serbet dagitilan sebl yerine geldi ve serbet istedi. Abbs, ogluna: Ey Fadl, anana git de yanindaki (huss) serbetten Raslullah'a getir! dedi. Raslullah:
Hacc
"(Hayir.) Bana bu serbetten ver!" buyurdu. Abbs: Y Raslallah! Halk buradaki serbete ellerini sokuyorlar! dedi. \; Raslullah: "ste halkin itigi bu serbetten ver!" buyurdu. Ve Abbs'in sundugu umm serbetten iti. Sonra Raslullah Zemzem Kuyusu'na geldi. Abbs ogullari (burada hacilara) su iiri-yorlardi ve kuyudan su ekiyorlardi. Raslullah: "(Ey Abdulmuttalib ogullari,) ekiniz! Siz hayirli bir is yapiyorsunuz, dedi. Sonra Raslullah: "Halkin (su eldsine uymak iin) kalabalik etmesi endsesi olmasaydi ben de devemden iner, hatt -kuyunun ipini, eliyle omuzu-na isaret ederek- suraya kor, sizin gibi su ekerdim" buyurdu [196] . 76- Zemzem Suyu Hakkinda Gelen Haberler Babi 115-.......Enes ibn Mlik dedi ki: Eb Zerr (R) bu Mi'rc kissasini syle tahds eder idi: Raslullah (S) syle buyurdu: "Ben Mekke'de iken iinde bulundugum evin tavam yarildi. Cibril aleyhi'sselm indi. Ggsm yardiktan sonra iini Zemzem suyu ile yikadi. Sonra hikmet ve mn ile dolu altin bir legen getirip, iindekini ggsmn iine bosaltti. Sonra ggsm kapatti. Sonra elimden tutup beni dny semya dogru ikardi. Cibril oranin, yni yere en yakin semnin bekisine "A!" [197] . dedi. Beki: Kimdir o? dedi. Cibril: Ben Cibril'im, dedi 116- .......Ibnu Abbs (R) syle tahds etmis: Ben Raslullah'a "zemzem suyundan sundum. O da ayakta oldugu hlde iti, demistir. sim el-Ahvel dedi ki: Ibn Abbs'in zdhsi Ikrime Allah adiyle yemn edip: Raslullah (S), bn Abbs'm kendisine Zemzem suyundan iirdigi gn, muhakkak deve zerinde bulunuyordu, dedi [198] . 77- Kiran Hacci Yapan Kimsenin Tavafi Babi [199]
117-.......ise (R) syle demistir: Biz Raslullah'in beraberinde Veda Hacci'na iktik, ve umre niyetiyle ihrama girip telbiye ettik. Sonra Raslullah (S): "Beraberinde hedy kurbni olan, hacc ve umre niyetiyle ihram edip, telbiye eylesin. Sonra bu ikisini bitirinceye kadar ihramdan ikmaz" buyurdu. Nihayet ben hayizli olarak Mekke'ye geldim. Haccimizi yapip tamamladigimizda, Raslullah beni Abdurrahmn'm beraberinde Ten'm mevkiine gnderdi. Ben oradan umre iin ihrama girip, umremi yaptim. Raslullah: "Iste bu umre, senin yapacagin umrenin yerinedir" buyurdu. Umre niyetiyle ihrama girip telbiye etmis olanlar, Mekke'de tavaf ve sa'yi yaptiktan sonra ihramdan iktilar. Sonra da Min'dan dnmelerinin ardindan hacc iin diger bir tavaf daha yaptilar. Amma (yanlarinda hedy olanlarla) hacc ile umreyi (bir ihramda) cem' etmis olanlara gelince, bunlar [200] . bir tavaf yaptilar
Hacc
118-.......Bize ibnu Uleyye, Eyyb'dan; o da Nfi'den tahds etti (NfV syle demistir): Ibnu Umer'in binek devesi hacc yolculugu iin evinde hazirlanmis bulundugu sirada oglu Abdullah ibn Abdil-lah yanina girdi de: Ben bu yil insanlar arasinda bir harb olacagindan ve bu sebeble onlarin seni Beyt'i ziyaretten men' edeceklerinden endse ediyorum. Onun iin bu yil hacca gitmesen de evinde ikaamet etsen! dedi. Bunun zerine Ibn Umer: Raslullah (S) umre iin yola ikti. Kureys kfirleri O'nunla Beyt arasinda perde oldular. Eger benimle Beyt arasina mni' olunursa, ben de Raslullah'm yaptigi gibi yaparim: "And olsun Allah ElisVnde sizin iin gzel bir uyma numunesi vardir ".(ei-Ahzb: 21) dedi. Sonra da: Ben sizi shid kiliyorum. Ben umremle beraber bir hacci kendime vcib kildim (yn kiran hac-cina niyet ettim), dedi. Oglu Abdullah dedi ki: Bundan sonra baham Ibn Umer (Arafat'ta vukuftan sonra Min'dan Mekke'ye) geldi ve hacc ile umresi iin bir tek [201] . tavaf yapti 119-.......Bize el-Leys, Nfi'den tahds etti ki (o, syle demistir): Ibnu Umer, Haccc'm Ibn Zubeyr ile harb etmek iin Mekke'ye indigi yil hacc etmek istedi. ocuklari tarafindan kendisine: Insanlar arasinda bir harb vardir. Biz onlarin seni haccdan men' edeceklerinden korkuyoruz, denildi. Ibn Umer: "And olsun Allah Elisi'nde sizin iin ok gzel bir uyma numunesi vardir" (ei-Ahzb: 21). Eger Beyt'i ziyaretten men' olunursam, o takdirde ben de Raslullah'm yaptigi gibi yaparim. Ben sizleri shid kiliyorum ki, ben umre yapmayi kendime vcib kildim, dedi. Sonra yola ikti. Nihayet (Zu'1-Huleyfe'nin nndeki) Beyd meydanina vardigi zaman: Hacc ile umrenin hli (mni' olunmakla ihramdan ikmak cevazinda) bir seydir (yn aralarinda fark yoktur). Sizleri shid kiliyorum ki, ben umremle beraber hacci kendime vcib kildim, dedi. Yolda Cuhfe yakinindaki Kudeyd mevkiinden satin aldigi kurbni hedy olarak sevketti. Ve bu tek kurbn zerine ziyde etmedi. nk ihramin haram kildigi sulardan birini islemediginden baska bir kurbn kesmedi. Arada ihramdan ikmadi, ihramdan dolayi haram olan fiillerin hibiri kendine hall olmadi, tiras Olmadi, saini kisaltmadi. Nihayet nahr gn olunca, Ibn Umer kurbnini kesti, tiras oldu ve ifda tavafini yapti. Ibn Umer nahr gn yaptigi bu ilk tavfiyle hacc ve umre tavafini ed etmis oldugu [202] . grsnde bulundu. Ve Raslullah (S) da byle yapti, dedi 78-Tavafin Abdestli Yapilacagi Babi 120-.......Bize Ibnu Vehb tahds edip syle dedi: Bana Amr ibnu'l-Hris Muhammed ibn Abdirrahmn ibn Nevfel el-Kuras haber verdi ki, bu Muhammed ibn Abdirrahmn, Urvetu'bnu'zZubeyr'e, (hacc niyetiyle ihrama giren kimse tavaf.ve sa'y ile ihramdan ikabilir mi, ikamaz mi mes'elesini, yn haccin umreye evrilmesi mes'elesini) sormus. Urve de -hacc niyetiyle ihrama giren kimsenin yalniz hacci bitirdikten sonra ihramdan ikabilecegini, haccin umreye evrilemeyecegini isbt yolunda- syle demistir: Peygamber (S) syle hacc etmistir: Bana ise (R) haber verdi: Peygamber Mekke'ye geldiginde fya basladigi ilk ibdet olmak zere abdest aldi. Sonra Beyt'i tavaf etti. Sonra Peygamber, bu tavaf ve sa'yi umre olmus saymadi. Peygamberden sonra Eb Bekr hacc yapti. Onun da Beyt'i tavaf etmek ilk yaptigi sey oldu. Sonra bu tavaf ve sa'y umre olmadi. Eb Bekr'den sonra Umer de bunun gibi yapti. Umer'den sonra Usmn (R) hacc yapti. Ben Usmn'i iyice grdm; onun da ilk yaptigi is,
Hacc
Beyt'i tavaf etmektir. Sonra bu tavaf ve sa'y, umre olmadi. Sonra Muviye ve Abdullah ibnu Umer hacc yaptilar. Sonra ben babam Abdullah ibnu'z-Zubeyr ibni'l-Avvm'in beraberinde hacc yaptim. Onun da Beyt'i tavaf etmek, ilk yaptigi is oldu. Sonra bu tavaf ve sa'y, umre olmadi. Sonra ben Muhacirler ve En-sr'i grdm; onlar da hep byle yapiyorlardi da, onlarin bu tavaf ve sa'yleri bir umre olmadi. Sonra byle yaptigini grdgm insanlarin sonuncusu Ibnu Umer'dir. Sonra o da hacci bozup umreye evirmedi. Ve iste Ibnu Umer, o suli soranlarin yanindadir. yleyken bunu niye ondan sormuyorlar? Ibnu Umer haccini bozup umre yapmamis; gemis olanlardan da hibir kimse haccini bozmamistir. Onlarin hepsi Beyt'i tavaf iin ayaklarini Mescid'in iine koyduklari zaman, baska bir ibdete baslamazlardi. Tavaftan sonra da kendileri hall olmaz, yn ihramdan ikmazlardi. Ben annem Esma ve teyzem i-se'yi de grdm ki, onlarin ikisi de Mekke'ye geldikleri zaman Beyt'i tavaf etmekten evvel baska bir ise baslamazlardi. Onlar Beyt'i tavaf ederler, sonra da hall olmazlardi [203] . Bana annem Esma bintu Eb Bekr haber verdi ki, kendisi ve kiz-kardesi ise,Zubeyr, fuln ve fuln kimseler umre niyetiyle ihrama girip telbiye etmisler, bunlar Haceri Esved'i isti'lm edip el [204] . srdkleri,yn tavafi ve sa'yi tamamladiklari zaman ihramdan ikmislardir 79- Safa Ile Merve Arasini Sa'y Etmenin Vcbu ve Bu Satin Allah'in Seairinden [205] (Alametlerinden) Kilinmis Oldugu Babi 121-.......Urve syle demistir: Ben ise'ye syle sordum: Yce Allah'in "Sbhesiz Safa ile Merve Allah'in almetlerindendir. Iste kim o Beyt'i hacc ve umre kasdiyle ziyaret ederse, bunlari gzelce tavaf etmesinde zerine bir be ys yoktur. Kim gnll olarak (vcib olmayan amellerden) bir hayr islerse (mkfatini grr). nk Allah tatlerin ecrini veren, hakkiyle bilendir" (d-Bakara: iss> kavli hakkinda ne re'y edersin? Yemn ederim ki, Safa ile Merve arasinda sa'y etmemek hi kimse zerine bir gnh olmaz, dedim. ise: Ey kardesim oglu, sen fena sz syledin! Eger bu yetin ma'-nsi (hkm) senin te'vl ettigin gibi (sa'y mubah) olsaydi, yet "Safa ile Merve arasinda sa'y etmemekte gnh yoktur'' suretinde olurdu. Su kadar ki, bu yet Ensr hakkinda indirilmistir. Ensr mslmn olmalarindan nce, Msellel mevkii yaninda bulunup kendisine ibdet edegeldikleri Tgiye Ment putu iin ihrama girip telbiye ederlerdi. Iste Ensr'dan ihrmlanan kimseler (kendi putlari karsisinda dikili bulunan) Safa ile Merve putlari arasinda sa'y etmeyi gnh sayarlardi. Ensr mslmn olduklari zaman mskil saydiklari bu vaziyeti Raslullah'a syle sordular: Y Raslallah! Bizler Safa ile Merve arasinda sa'y etmeyi gnh sayiyorduk (bu is bize agir geliyor), dediler. Bunun zerine Yce Allah "Sbhesiz Safa ile Merve Allah 'in almetler inde mi ir..." yetini indirdi. ise (R): Raslullah Safa ile Merve arasinda dolasip sa'y etmeyi kendi fiili ile de kaannlastirmistir. Artik bu iki tepe arasinda dolasmayi, yn sa'yi terketmek kimse iin caiz degildir, demistir.
Hacc
Zuhr dedi ki: ise'nin bu hadsim Abdurrahmn'in oglu Eb Bekr'e haber verdim (ve bu konudaki bilgisini sordum). O bana cevaben syle dedi: ise'nin Chiliyet devrinde Safa ile Merve arasinda sa'yi gnh sayan bir zmre bulundugunu haber vermesi, sbhesiz ki bir ilimdir. Fakat ben bunu isitmis degilim. Ben ilim ehli olan birok kimselerden isittim ki, onlar syle zikrediyorlardi: ise'nin haber verdigi Ment iin ihrama girmekte olan bu zmreden baska, Ensr'dan bir zmre daha vardi. Bunlarin hepsi de bil'akis Chiliyet devrinde Safa ile Merve arasinda tavaf ederlerdi. slm devri gelip, Yce Allah "... O kadm Beyt'i tavaf etsinlr" (ei-Hacc: 29) kavliyle Beyt'i tavaf etmeyi zikredip de Safa ile Merve tavafi Kur'n'da zikredilmeyince, bunlar: Y Raslallah! Biz teden beri Safa ile Merve arasinda tavaf ederdik. Allah Beyt'i tavaf emrini indirdigi hlde, Safa ile Merve arasinda sa'yi zikretmedi. Biz Safa ile Merve arasinda sa'y edersek, bize gnh var midir? diye sordular. Bunun zerine Yce Allah: "Sbhesiz Safa ile Merve Allah'in almetlerindendir. Iste kim o Beyt 7 hacc veya umre kasdi ile ziyaret ederse, bunlari gzelce tavaf etmesinde zerine bir gnh yoktur. Kim gnlnden bir hayr islerse (mkfatini grr). nk Allah tatle-rin ecrini veren, hakkiyle [206] . Yine Abdurrahmn oglu Eb Bekr devam edip bilendir" (ei-Bakara: 158) yetini indirdi syle dedi: Ben bu el-Bakara: 158. yetinin Ensr ve Arablar'in diger bir kavminden olusan her iki firka hakkinda, yn hem Chiliyet devrinde Safa ile Merve arasinda tavaf etmeyi gnh sayanlar firkasi, hem de Chiliyette Safa ile Merve arasini tavaf edegeldikleri hlde sonradan Islm devrinde Aliah'in Beyt'i tavafi emredip de (ei-Hacc: 29) Safa ve Merve'yi zikretmedigi iin Safa ile Merve arasini tavaf etmeyi gnh sayanlar firkasi hakkinda indigini isitirim. Nihayet Allah Beyt'i tavafi zikretmesinin (ei-Hacc: 29) ardindan, bu Safa ile Merve arasinda sa'yi de (ei-Bakam: isg) zikretti [207] . (yn el-Bakara: 158. yetinin inmesi, el-Hacc: 29 yetinin inmesinden sonra oldu) 80- Safa Ile Merve Arasinda Sa'yin Keyfiyeti Hakkinda Gelen Haberler Babi Ve Ibn Umer (R): Sa*y, Abbd ogullari evinden Eb Huseyn ogullari sokagina kadardir, demistir [208] . 122-.......Ibn Umer (R) syle demistir: Raslullah (S), gelis tavafi olan ilk tavafi yaparken ilk dolasmayi hizli, drt dolasmayi ise (det olan yrysle) yrrd. Safa ile Merve arasinda dolasirken de sel yerinin karninda (bugnk iki yesil stncuk arasinda) kosardi. Rv dedi ki: Ben, Nfi'e: Abdullah ibn Umer, Yemen tarafindaki kseye ulastigi zaman yrr myd? diye sordum. N-fi': Hayir, ancak rkn zeri kalabalik ve sikisik olmasi hlinde yrrd. nk Ibn Umer, rkn [209] . isti'lm etmedike terketmezdi 123-.,.... Amr ibn Dnr syle demistir: Biz Ibn Umer'e: Eger bir kimse umre niyetiyle Beyt'i tavaf eder de Safa ile Merve arasini dolasmazsa (ihramdan ikip) kadinina gelebilir mi? Diye sorduk.
Hacc
Ibn Umer: Peygamber (S) -umre iin-Mekke'ye geldi. Beyt'i yedi defa dolasti, Makaam'in arkasinda iki rek'at namaz kildi, akabinde Safa ile Merve arasini da yedi kerre dolasti. "And olsun, Allah ElisVnde sizin iin ok gzel bir uyma rnegi vardir'* (ei-Ahzb: 2i), dedi. Rv dedi ki: Biz Cbir ibn Abdillah'a da ayni seyi sorduk. Cabir de: [210] . Safa ile Merve arasinda sa'y etmedike, kadina sakin yaklasmasin, dedi 124- Bize Mekk ibnu Ibrhm tahds etti ki, Ibn Cureyc syle demistir: Bana Amr ibnu Dnr haber verip sye dedi: Ben Ibn Umer(R)'den isittim, syle dedi: Peygamber (S) Mekke'ye geldi, Beyt'i tavaf etti, sonra iki rek'at namaz kildi, Sonra Safa ile Merve arasinda sa'y etti. Sonra da "And olsun, [211] . Allah ElisVnde sizin iin gzel bir uyma rnegi vardir" (ei-Ahzb: 21) yetini okudu 125-.......Bize Asim ibn Sleyman haber verip syle dedi: Ben Enes ibn Mlik'e: Sizler Safa ile Merve arasinda sa'y etmeyi irkin gryor muydunuz? diye sordum. Enes: Evet. nk bu sa'yler, Allah "Sbhesiz Safa ile Merve Allah almetlerindendir, Iste kim o Beyt 7 hacc veya umre niyetiyle ziyaret ederse, bunlari gzelce tavaf etmesinde zerine bir gnh yoktur... " (ei-Bakara: 158) yetini indirinceye kadar, Chiliyet almetlerinden idi, diye cevb verdi [212] . 126-.......Bize Sufyn (ibn Uyeyne), Amr ibn Dinar'dan; o da At'dan tahds etti ki, bn Abbs (R): Raslullah (S) Beyt'i ve Safa ile Merve arasini ancak msriklere kendi kuvvetini gstermek iin ko[213] . sarak sa'y etti, demistir el-Humeyd sunu ziyde edip syle dedi: Bize Sufyn ibn Uyey-ne tahds edip syle dedi: Bize Amr tahds edip syle dedi: Ben At'dan isittim, Ibn Abbs'tan yukariki hadsin benzerini rivayet [214] . etti 81- Bab: Hayizli Kadin Hacc ve Umrede Ka'be'yi Tavaf Etmesi Hari, Diger Menseklerin Hepsini Yerine Getirir Hacc ve umre yapan kisi, Safa ile Merve arasinda abdestsiz olarak sa'y ettigi zaman (hkm nedir)? [215] 127-.......ise (R) syle demistir: Ben Mekke'ye hayizli olarak geldim. Ka'be'yi de, Safa ile Merve arasini da tavaf etmedim. ise dedi ki: Ben bu hlimi Raslullah'a sikyet ettim. Raslullah (S): "Hacinin yapacagi isleri sen de yap, su kadar ki, sen ancak temiz oluncaya kadar Beyt'i tavaf etme!" [216] . buyurdu
Hacc
128- Bize Muhammed ibnu'l-Musenn tahds edip syle dedi: Bize Abdulvahhb tahds edip syle dedi: H Mellif Buhr dedi ki: Ve yine bana Halfe ibn Hayyt syledi. Bize Abdulvahhb tahds edip syle dedi: Bize Habbun el-Muallimu, At'dan tahdm etti ki, Cbir ibn Abdillah syle demistir: Peygamber (S) ve sahbleri hacc iin ihrama girdiklerinde, Peygamber ile Talha'dan, bir de Yemen'den gelen Al'den baska sahblerden hikimsenin beraberinde kurbanligi yoktu. Al, Yemen'den kurbni beraberinde olarak Mekke'ye geldi ve: Ben Peygamber'in ihrama girdigi gibi ihrmlandim, dedi. (Biz Mekke'ye geldigimizde) Peygamber, sahblerine, ihrama girerken niyet ettikleri hacci umreye evirmelerini, tavaf ve sa'y yapmalarini, sonra salarini kisaltmalarini ve ihramdan ikip hall olmalarini; yalniz yaninda kurbanligi bulunanlarin ihramlarindan ikmamalarini emretti. (Hacci feshedip, umreye evirmeye me'mr olan sahbler, bu hle taaccb ederek:) Bizler herbirimizin cinsiyet letleri men damlatir hlde mi Min'ya gidecegiz? dediler. Sahbler arasinda sylenen bu sz Peygamber'e ulasinca, cevaben: "Isimden simdi bildigimi (yni hacc aylarinda umrenin caiz oldugunu simdi bildigim gibi) ihrama girerken de bilmis olaydim, kurbn sevketmezdim. Ve yanimda kurbnim olmasaydi, simdi ben de sizin gibi ihramdan ikardim" buyurdu. Ve ise hayz oldu da btn hacc fiillerini yerine getirdi, yalniz Beyt'i tavaf etmedi. Nihayet temizlenince Beyt'i tavaf etti. ise: Y Raslallah, sizler bir hacc ve bir umre ile gidiyorsunuz, ben ise yalniz bir hacc ile gidiyorum, dedi. Bunun zerine Raslullah, Eb Bekr'in oglu Abdurrahmn'a i-se'nin beraberinde Ten'm'e kadar [217] . ikmasini emretti. ise de hacc-dan sonra oradan bir umre yapti 129-.......Hafsa bintu Srn syle demistir: Biz taze kizlarimizi (ihtiylar veya diger isler hususunda) disari ikmalarindan men' ederdik. Nihayet Basra'ya bir kadin gelip Halef ogullari kasrina indi. O kadin, kizkardesinin Raslullah'm sahblerinden birinin nikhinda oldugunu, kocasinin Raslullah'm beraberinde oniki gazvede bulundugunu, kizkardesinin de bizzat kocasinin beraberinde alti gazaya istirak ettigini, kizkardesinin: Biz yaralilara il yapar, hastalara bakardik, dedigini tahds etti. Ve sonra: Kizkardesim, Raslullah'a: Birimizin cilbbi, yni rtnecek bir seyi bulunmazsa, byle isler iin disariya ikmamasinda zerine bir gnh var midir? diye sormus. Raslullah ona: "Arkadasi kendi cilbblarindan birini ona giydirsin de, hayr (islerin) da ve m'minlerin da'vet ve dualarinda hazir bulunsun" buyurmustur. (Hafsa bintu Srn dedi ki:) mm Atiyye buraya geldiginde kadinlar bunu ona sordular yhud da biz ondan bu hadsi sorduk. Hafsa bintu Srn: mm Atiyye ne zaman Raslullah'i ansa,muhakkak"Bi-eb = O'na babam feda olsun" cmlesini bir ara cmlesi olarak sylerdi, dedi. Biz mm Atiyye'ye:
Hacc
Sen Raslullah'tan sunu sunu, ynyukariki hadsi sylerken bizzat isittin mi? dedik. mm Atiyye yine: Babam O'na feda olsun, evet isittim. Raslullah (S): "Kocaya gitmemis tazeler, perde sahihleri yhud da: Kocaya gitmemis taze kizlar, perde sahibesi olan kadinlar- ve hayizli kadinlar disari iksinlar da hayir -(meclislerin)- da ve mslmnlarin duasinda hzir bulunsunlar. Yalniz hayizli kadinlar namaz yerinden ayrica dururlar" buyurdu, dedi. Ben: Hayizli kadinlar da mi? diye tekrar sordum. mm Atiyye: Bu hayizli kadinlar Arafat'ta hazir bulunmuyorlar mi? Fu-ln yerde hazir bulunmuyorlar mi? [218] . Fuln yerde hazir bulunmuyorlar mi? dedi 82- Mekkeli Iin ve Temett' Hacci Niyetiyle Hariten Gelen faki Haci Iin Mina'ya ikacagi Zaman, Mekke Vadisindeki Batha'dan ve Mekke'nin Diger Yerlerinden Ihrama [219] Girmesi Babi Ve At'ya: Mekke'de mcavir olup oturan kimsenin hacc niyetiyle telbiye etmesi hli soruldu. At: [220] . bn Umer, Zu'1-hicce'nin sekizinci terviye gn telbiye ederdi, dedi Ve Abdulmelik, At'dan; o da Cbir(R)'den syledi ki, o: Biz Peygamberdin beraberinde Mekke'ye geldik. (Umre yapip ihramdan iktik.) Nihayet terviye gn hacc niyetiyle telbiye ederken, [221] . Mekke'yi arka tarafimiza atmistik, demistir Ve Ebu'z-Zubeyr Muhammed ibn Mslim syle dedi: Cbir: Bizler Bath'dan ihrama girip telbiye [222] . ettik, demistir Ve Ubeydullah ibn Cureyc, Ibn Umcr'e: Ben seni Mekke'de oldugun zaman grdm, insanlar hilli grdkleri zaman ihrama girip telbiye ettiler; sen ise terviye gnne kadar telbiye etmedin, dedi. bn Umer: [223] Ben Peygamberdi, devesi onu hareket ettirinceye kadar telbiye eder grmedim, demistir 83- Bab: Terviye Gn gle Namazini Nerede Kilar? 130........ Abdulazz ibnu Rufey' syle demistir: Ben Enes ibn Mlik'e sordum ve: Peygamber(S)'den hatirladigin bir seyi, yn zu'1-hiccenin sekizinci gn gle Ile ikindi namazlarini nerede kildigini bana haber verir misin? dedim. Enes: Min'da kildi, dedi. Ben: Min'dan dns gn ikindi namazim nerede kildi? dedim. Enes: Ebtah'da (yn Muhassab'da) kildi, dedi. Bundan sonra Enes, ben Abdulazz'e: [224] . Sen de emirlerinin isleyecegi gibi isle, dedi
Hacc
131-.......Bize Abdulazz ibnu Rufey' tahds edip syle dedi: Ben Enes'e kavustum. H Buhr dedi ki: Ve bana Isml ibn Ebn tahds edip syle dedi: Bize Eb Bekr ibn Ayyas tahds etti ki, Abdulazz syle demistir: Ben terviye gn Min'ya iktim ve Enes'e bir esek zerinde giderken kavustum. Ve kendisine: Peygamber (S) bu gn gle namazini nerede [225] . kildi? dedim. Enes: Sen emirlerinin kilacagi yeri gzetle de, sen de orada kil! dedi 84- Mina'daki Namaz(larin Keyfiyyeti) Babi [226]
132-.......Ibn Sihb syle demistir: Bana Abdullah ibnu Umer'in oglu Ubeydullah, babasindan haber verdi. O: RasluIIah (S) Min'-da (drt rek'atli farzlari) iki rek'at kildi. Eb Bekr ile Umer de, ve [227] . halifeliginin baslarinda Usmn da byle kildilar 133-.......Harise ibn Vehb el-Huz (R): Peygamber (S), biz en ok ve en ziyde korkusuz [228] . oldugumuz hlde bizlere Min'da namazi iki rek'at kildirdi, demistir 134.......Abdullah ibn Mes'd (R): Ben Peygamberdin maiyyetinde Min'da iki rek'at kildim. Eb Bekr'in maiyyetinde iki rek'at kildim. Umer'in maiyyetinde iki rek'at kildim. Sonra sizin yollariniz [229] . ayrildi. h nasibim o drt rek'at olacagina, keski kabul olunmus iki rek'at olsa! demistir 85- Arefe Gn Orucu Babi [230]
135-.......Bize Salim Ebu'n-Nadr tahds edip syle dedi: Ben mm'l-Fadl'in zdlisi Umeyr'den isittim; o da mm'1-Fadl Lu-bbe'den. Lubbe (R): Arafat'ta arefe gn Peygamber(S)'in orucu (yn orulu olup olmadigi) hususunda insanlar sbhe ettiler. Ben.Pey-gamber'e bir (bardak) serbet [231] gnderdim, O da bu serbeti iti, demistir 86- Mina'dan Kusluk Vakti Arafat'a Giderken Telbiye ve Tekbir Etmek Babi 136-.......Bize Mlik, Muhammed ibn Eb Bekr es-Sakaf'den haber verdi ki, o, Enes ibn Mlik ile birlikte Min'dan Arafat'a dogru kusluk vaktinde giderlerken, Enes ibn Mlik'e: Sizler bu arefe gnnde Raslullah'in beraberinde iken nasil yapardiniz? diye sormus. Enes de: Bizden telbiye etmek isteyen telbiye eder, inkra ugramazdi; tekbr etmek isteyen tekbr eder, o [232] . da inkra ugramazdi, demistir 87- Arefe Gn Gnesin Ortadan Meylettigi Zaman Arafat'ta Vakfe Yapilacak Yere Gitmek Babi
Hacc
137-.......Salim syle demistir: Emev Halfesi Abdulmelik ibn Mervn, Irak Vlsi bulunan Haccc'i Hicaz'a, Ibn Zubeyr zerine gnderdigi ve hacc emri yaptigi zaman kendisine bir mektb yazdi ve bu mektubunda hacc hkmleri hususunda Ibn Umer'in re'yine zinhar muhalefet etmemesini emretmisti. Ben Salim, beraberinde oldugum hlde, arefe gn gnes tam ortadan meyi ettigi zaman, babam Abdullah ibn Umer Arafat'a geldi ve hac emrinin perdeli adiri nnde yksek sesle seslendi. Haccc zerinde sari boyali byk bir maslah oldugu halde adirdan ikti ve: Ne var y Eb Abdirrahmn! dedi. Ibn Umer: Eger snnete uymak istersen (hutbe zamanidir), yryn, dedi. ii: Haccc: Su saat mi? diye sordu. : Ibn Umer: Evet, bu saat, dedi. Haccc: Beni biraz bekleyin, basimi yikayayim, sonra ikarim, dedi. bn Umer devesinden indi, Haccc ikincaya kadar bekledi. Haccc ikinca babamla benim aramizda yrd. Bu sirada ben Haccc'a: Eger snnete uymak istersen hutbeyi kisalt, vakfeyi abuk yap! dedim. Bunun zerine Haccc, Abdullah ibn Umer'e bakmaya basladi. Babam Abdullah ibn Umer, Haccc'm bu bakis ve teredddn grnce: [233] . Salim dogru syledi, dedi 88- Arafat'ta Binek zerinde Vakfe BaiI 138-.......mm'1-Fadl bintu'l-Hris syle demistir: Bir takim insanlar arefe gn Peygamber'in orucu hakkinda ben mm'1-Fadl'in yaninda ihtilf ettiler. Bzisi Peygamber oruludur dedi, bzisi da orulu degildir dedi. Bunun zerine ben Peygamberce, kendisi Arafat'ta devesi zerinde vakfe [234] . yapmakta iken bir bardak st gnderdim, O da bu st iti 89- Arafat'ta Iki Namaz Arasini (gle Ile Ikindi Namazlarini) Birlestirmek Babi Ibn Umer, Arafat'ta namazi immla beraber kilamadigi zamanda da kendi duraginda gle ile [235] . ikindiyi birlestirir idi 139-.......Ibn Sihb syle demistir: Bana Salim syle haber verdi: Haccc ibn Ysuf, Abdullah ibnu'z-Zubeyr'le harb etmek zere Mekke'ye indigi 73 senesinde, Abdullah ibn Umer'e: Arefe gn vakfe yerinde nasil yaparsiniz? diye sordu. Salim, Haccc'a: Eger snnete uymak istersen arefe gn namazi sicagin siddetli zamaninda kil, dedi. (Haccc'in teredddl bakisi zerine Slim'in babasi) Abdullah ibn Umer: Salim dogru syledi, dedi. nk onlar snnette gle ile ikindi namazlarini birlestiriyorlardi. Ibn Sihb dedi ki: Ben Slim'e:
Hacc
Raslullah (S) byle mi yapmistir? dedim. Salim: Sizler bu fiillerde ancak O'nun snnetine [236] uymaktasiniz, dedi . 90- Arafat'ta Hutbenin Kisa Yapilmasi Babi 140-.......Salim syle demistir: Halfe Abdulmelik ibn Mervn, Haccc'a hacc isleri hususunda Abdullah ibn Umer'e uymasini yazmisti. Arefe gn olunca ben de beraberinde oldugum hlde, gnes ortadan meylettigi sirada Ibn Umer geldi ve Haccc'in adirinin yaninda: Haccc nerededir? diye yksek sesle seslendi. Bunun zerine Haccc, Ibn Umer: Haydi (hutbe ve vakfe yapmak zere) yr! dedi. Haccc: Simdi mi? dedi. Ibn Umer: Evet (simdi onun vaktidir), deyince, Haccc: - Bana biraz mhlet ver, zerimden bir su tasirayim (yn yikanayim), dedi. Bu sz zerine Ibn Umer bineginden inip, o ikincaya kadar bekledi. Haccc ikinca, babam Ibn Umer'lebenim aramda yrd. Bu sirada ben kendisine: Eger sen bu gn snnete icabet etmek istiyorsan, hutbeyi kisa tut ve vakfeye geisi abuklastir, dedim. Ibn Umer de: [237] . Salim dogru syledi, dedi 91- Vakfe Yapilacak Yere abuk Gitmek Babi [238]
92-Vakfe'nin (Baska Yerde Degil; Ancak) Arafat'ta Yapilacagi Babi 141- .......Bize Muhammed ibn Cubeyr ibn Mut'im tahds etti ki, babasi Cubeyr ibn Mut'un (R): Ben bana id bir deveyi ariyordum.. . demistir. H ve yine bize Msedded tahds edip syle dedi: Bize Sufyn, Amr'dan tahds etti ki, Amr, Muhammed ibn Cubeyr'den, o da babasi Cubeyr ibn Mut'im'den syle dedigini isitmistir: Ben arefe gn bir devemi kaybetmis ve onu aramaga gitmistim. Bu sirada Pey-gamber(S)'i Arafat'ta vakfe ederken grdm ve: Vallh burada vakfe yapan bu zt hums(yn ahmesler)dendir. Fakat onun hli nedir ki, burada yn Arafat'la vakfe [239] . yapiyor? dedim 142-.......Bize Al ibnu Mushir tahds etti ki, Hism ibn Urve syle demistir: Urve syle dedi: Insanlar Chiliyet'te Ka'be'yi iplaklar olarak tavaf ederlerdi, bundan ancak ahmesler mstesna idiler. Ahmesler ise Kureys ile onun dogurdugu diger kabilelerden ibaretti. Bu ahmesler diger insanlara Allah rizsi iin riyeten elbiseler verip sevb md ederlerdi. Erkek erkege elbise verir, bu ariyet elbiseyi alan kisi de aldigi bu elbise ile tavaf yapardi. Kadin kadina elbise verir, o da elbiseli olarak tavaf ederdi. Hums ferdlerinden birinin elbise vermedigi kisi ise Ka'be'yi iplak
Hacc
olarak tavaf ederdi. Ve keza diger insan topluluklari, Arafat'tan ifda yaparlardi; hums ise Muzdelife'den ifda yaparlardi. Hism dedi ki: Bana babam Urve ibnu'z-Zubeyr, ise'den haber verdi. Su: "... Sonra insanlarin ifda yapip dndg yerden siz de dnn... " (ei-Bakara: 199) yeti bu ahmesler hakkinda inmistir. Dedi ki: Onlar (yn ahmesler) Cem'den (yn Muzdelife'den) ifda yapiyorlardi, bu yetle Arafat'a [240] . gtrldler (yn oraya gitmekle emr olundular) 93- Arafattan Ayrildigi Zmn Mzdefete Dogru Yrys Babi 143........Urve syle demistir: Ben beraberinde oturur iken Usme'ye: Veda Hacci'nda Arafat'tan Muzdelife'ye dogru ayrildigi zaman RasluIIah (S) nasil (hareketle) yryordu? diye soruldu. Usme ibn Zeyd: Raslullah hizli ile yavas yrys arasinda orta bir yrys yryordu. Fakat genis bir meydan buldugu zaman hizli hareket ederdi, dedi. [241] . Hism ibn Urve: "Nass", "Anak"tan daha hizli bir yrystr, dedi Eb Abdillah el-Buhr: "Fecve", genis, hlyer'dir. Bunun cem'i "Fecevt" ve "Fic"' gelir. "Rakve( = Kk kayik, gnden ve sahtiyandan dzlms kk su kabi)"nin de byle "Rakavt" ve "Rik"'seklinde iki cem'i vardir. "Ve lte hne mens {- Hlbuki o vakit kama zamani degildir)" (Sd: 3) yetindeki "Mens", bu hadsteki "Nassa" fiilinden degildir (yn "Nassa" mudaaf, "Nse" [242] . ise vavh ecveftir), dedi 94- Arafat Ile Mzdelife Arasinda (Herhangi Bir Ihtiyaci Yerine Getirmek Iin) Inmek Babi [243] . 144-.......Usme ibn Zeyd syle demistir: Peygamber (S) Arafat'tan dnsnde iki dag arasindaki yola dogru sapti, hacetini yerine getirdi ve abdest aldi. Ben: Y Raslallah! Namaz mi kilacaksiniz? dedim. Raslullah: [244] . "Namaz nnde (yn Mzdelife'de kilinacak) buyurdu 145-.......Bize Cuveyriye tahds etti ki, Nfi' syle demistir: Abdullah ibn Umer Mzdelife'de aksam namziyle yatsi namazlarini birlestirirdi. Su kadar ki, onun bu namazlari birlestirmesi syle olurdu: O da yolda Raslulah'in girmis oldugu o iki dag arasi yoluna girer, orada hacetini giderip geregi gibi temizlenir (yn istinc ve istibr' yapar) sonra abdest alir, fakat namaz kilmazdi. Nihayet [245] . namazlari Mzdelife'de kilardi 146-.......Usme ibn Zeyd(R) syle demistir: Arafat dnsnde ben, Raslulah'in bineginin arka tarafina bindim. Raslullah (S) Mzdelife'nin berisinde bulunan o iki dag arasindaki sol yola
Hacc
ulasinca devesini ktrd, (inip) orada isedi. Sonra geldi. Ben kendisine abdest suyu dktm, O da hafif bir abdest aldi. Ben: Y Raslallah! Namaz mi kilacaksiniz? dedim. Raslullah: "Namaz, nndeki Mzdelife'de (hazirdir)" buyurdu. Ve Raslullah devesine binip sonunda Mzdelife'ye geldi ve baska seyle mesgul olmayip, hemen aksam ile yatsi namazlarini kildi. Bir mddet istirahattan sonra, bayram gn sabahinda Raslullah devesinin arka tarafina Fadl bindi. Kureyb: Bana Abdullah ibn Ab-bs, Fadl ibn Abbs'tan; Raslulah'in Akabe cemresine ulasip tas-layincaya kadar telbiye yapmakta devam ettigini haber [246] . verdi, demistir 95- Arafat'tan Dns Sirasinda Peygamberin Sahabilerine Sekinet Emretmesi ve Onlara Kamisi Ile Isaret Eylemesi Babi 147-.......Bana Vbile el-Kf'nin rr^evlsi olan Sad ibnu Cubeyr tahds edip syle dedi: Bana Ibn Abbs (R) tahds etti ki, kendisi, Peygamberce beraber arefe gn Arafat'tan ayrilmisti. (Yolda Mzdelife'ye dogru ilerlerken) Peygamber (S) arka tarafinda develeri hizli srmek iin siddetli bagirma agirma ve develeri dvme sesleri isitti. Bunun zerine Peygamber onlara kamisi ile isaret etti ve: "Ey insanlar! Agir olunuz (yumusaklikla ve sikisiklik yapmadan yrynz)! nk hlis [247] . iyilik ve hayr, acele ve sr'atli yrtmekle saglanir degildir" buyurdu Buhr dedi ki: "Evda"nun ma'nsi "Bineklerini hizli yrttler" demektir, "ffillekum" (et-Tevbe: 47) de "Araniza sokulmak" ma'nsina olan "Tahallul " masdarindandir. "Feccer-n hillehum neheren (Onlarin aralarindan bir de irmak fiskirttik)" (ei-Kehf: 33) yetinde de "Hill" byle "Ara" [248] . ma'nsinadir 96- Mzdelife'de Aksam ve Yatsi Namazlarini Birlestirmek Babi 148-.......Kureyb, Usme syle derken isitmistir: Raslullah (S) Arafat'tan dnd. Iki dag arasi yola indi ve isedi. Sonra abdest aldi. bdest almayi mbalagali yapmadi (yni hafif aldi). Ben: Y Raslallah! Namaz mi? diye sordum. Raslullah: "Namaz ilerinde (kilinacak)" buyurdu. (Yine bindi.) Mzdelife'ye gelince (inip) abdest aldi. Lkin bu sefer abdesti daha uzunca tuttu. Sonra namaz ikaamet edildi de aksam namazini kildirdi. Ondan sonra herkes devesini kendi duraginda kertti. Sonra yatsi namazi ikaamet edildi. Peygamber namazi kildirdi ve iki namaz [249] . arasinda (hi bir namaz) kilmadi 97- Iki Namazi Birlestiren ve Aralarinda Tatavvu' Namazi Kilmayan Kimse Babi 149-.......Ibnu Umer (R) syle demistir: Peygamber (S) Mzdelife'de aksam ile yatsi namazlarini birlestirdi. Bu iki namazdan her-biri bir ikaametle kilindi ve Peygamber ne bu iki namaz arasinda
Hacc
ve ne de bunlardan herbirinin ardinda snnet namazi kilmadi
[250]
150-.......Bana Eb Eyyb el-Ensr (R): Raslullah (S) Veda Hacci'nda aksam ile yatsi namazlarini [251] . Mzdelife'de birlestirdi, diye tahds etti 98- Mzdelife'deki Bu Aksam ve Yatsi Namazlarindan Herbiri Iin Ezan ve Ikaamet Eden Kimse Babi 151-.......Bize Eb Ishk tahds edip syle dedi: Ben Abdurrahmn ibnu Yezd'den isittim, syle diyordu: Abdullah ibn Mes'd (R) hacc yapti. Mzdelife'ye geldik. Mzdelife'ye gelisimiz yatsi ezani vakti yhud da buna yakin bir zamanda oldu. Abdullah bir kimseye emretti. O da ezan okudu ve ikaamet getirdi. Sonra Abdullah aksam namazim kildi. Onun arkasindan da iki rek'at (snnetini) kildi. Sonra aksam yemeginin getirilmesini istedi ve yemegini yedi. Sonra, zannediyorum ki, bir kimseye emretti de o kimse ezan ve ikaamet okudu. Rv Amr: Ben bu "Zannediyorum" sekki ancak Zuheyr'dendir biliyorum, demistir. Sonra yatsi namazini iki rek'at kildi. Fecr tul' edince (sabah namazini kildi) ve: Peygamber (S) bu gnde bu meknda bu namazdan baska bu saatte namaz kilmazdi, dedi. Abdulah ibn Mes'd syle devam etti: Bu ikisi (mu'td olan mstehb) vakitlerinden evirilen iki namazdirlar. Aksam namazi insanlarin Mzdelife'ye gelmelerinin ardindan; sabah namazi da fecr meydana ikarken kilindi. Abdullah ibn Mes'd: Ben Peygamber'i [252] . byle yapar grdm, dedi 99- Ailesinin (Kadin, ocuk, Yasli Gibi) Zaif Kisilerini Konduklari Yerden Geceleyin nden Gnderen ve Bu Kisilerin Mzdelife'de Vakfe Yapmalari, Dua Etmeleri Akabinde Ay Kayboldugu Zaman Onlari Yine nden Mina'ya Yollayan Kimse Babi 152- .......Salim syle demistir: Abdullah ibn Umer (R) kendi ailesinin zaf kisilerini nden gnderir idi de, onlar geceleyin Mzdelife'de el-Mes'aru'1-Harm'in yaninda vakfe yaparlar, Aziz ve Cell olan Allah'i hatirlarina gelen zikirlerle zikrederler, du ederler. Sonra immin Min'da vakfe yapmasindan evvel ve Min'ya hareketinden nce, Min'ya dnerlerdi. Artik onlardan kimi Min'ya sabah namazi vaktinde gelir, kimi de bundan sonra gelirdi. Min'ya geldikleri zaman Akabe cemresine taslari atarlardi. Ibnu Umer: Raslullah (S) bu zaf kimseler hakkinda byle yapmalarina [253] . ruhsat verdi der idi 153-.......Bize Hammd ibn Zeyd, Eyyb'dan; o da krime'den tahds etti ki, Ibn Abbs (R): [254] . Raslullah (S) beni Mzdelife'den geceleyin (Min'ya) gnderdi, demistir 154-.......Bana Ubeydullah ibn Eb Yezd haberverdi ki, o Ibn Abbs'tan: Ben Peygamber(S)'in, ailesinin zafleri iinde Mzdelife gecesinde Min'ya nden gnderdigi kimselerden idim, derken [255]
Hacc
isitmistir
155-......Ibn Cureyc syle demistir: Bana Esm'mn himayesinde bulunan Abdullah ibn Keysn Eb Bekr'in kizi Esm'dan syle tahds etti: Esma (R): Aksamla yatsi namazlarinin cem' edildigi gece Mzdelife'ye indi ve kalkip namaz kildi. Bir saat namaz kildiktan sonra (ben Abdullah'a): Ey oglum! Ay batti mi? diye sordu. Ben: Hayir (batmadi), diye cevb verdim. ** Bunun zerine bir saat daha namaz kildi.,Sonra yine: Ay batti mi? diye sordu. Ben de: Evet, batti, diye cevb verdim. Esma: yle ise Min'ya dogru yollaniniz, diye emretti. Biz de yollandik ve.yrdk. Nihayet cemre mevkiine gelip, Akabe cemresine tas atti. Sonra Esma, Min'daki menziline dnd ve bu menzilinde sabah namazini kildi. Ben kendisine: Ey Hanim Efendi! Ben yle saniyorum ki, bizler mesru' olan. vakitten nce davrandik, dedim. Esma: [256] . Ey oglum! Raslullah (S) mahfeli kadinlariin erken cemre taslamalarina izin verdi, dedi 156-.......ise (R): Sevde, Mzdelife gecesinde Peygamber'den (Min'ya erken gitmek hususunda) [257] . izin istedi. Kendisi agir ve yavas hareketli bir kadin idi. Peygamber ona izin verdi, demistir 157-.......ise (R) syle demistir: Veda Hacci'nda biz Mzdelife'ye indik. Sevde bintu Zem'a, insanlarin izdihamindan ev^vel kendisinin Min'ya gnderilmesi hususunda Peygamber'den izin istedi. Sevde iri yapili, yavas hareketli bir kadindi. Peygamber Sevde'ye izin verdi. Sevde halkin izdihamindan evvel Min'ya gitti. Biz de sabaha kadar Peygamber'in yaninda kaldik. Sonra Peygamber'in hareket etmesiyle biz de hareket ettik. Yemn olsun Sevde'nin Raslullah'tan izin [258] . istedigi gibi izin istemis olmakligim, bana kendisiyle sevinilecek seylerin en sevgilisi olurdu 100- Haci Adayi Mzdelife'de Sabah Namazini Hangi Vakitte Kilar Babi [259]
158-.......Abdullah ibn Mes'd (R): Ben Peygamber(S)'in, Mzdelife'de birlestirdigi iki namaz mstesna, hibir namazi (mu'td) vaktinin disinda kildigini grmedim. Mzdelife'de aksam ile yatsi [260] . namazlarini birlestirdi. Bir de sabah namazini (mu'td) vaktinden nce kildi, demistir 159-.......Abdurrahmn ibn Yezd syle demistir: Arafat'tan Abdullah ibn Mes'd'un beraberinde Mekke'ye dogru yola iktik. Sonra Mzdelife'ye geldik. Abdullah aksamla yatsrnamzlanndan herbirini basli basina birer ezan ve ikaametle kildi. Ve bu iki namaz arasini aksam yemegi ile ayirdi. Bundan sonra bn Mes'd safak sktg sirada sabah namazini (ok erken) kildi. Hatt kimi insan
Hacc
fecr tul' etti, kimi insan da fecr tul' etmedi diyordu. Sonra Abdullah syle dedi: Raslullah (S) syle buyurdu: "Aksam ile yatsidan ibaret olan bu iki namaz, su Mzdelife mevkiinde (alisilmis) vakitlerinden tahvil edilmistir. Insanlar, yatsi vaktine girmedike Mzdelife'ye gelmeye alismasinlar. Sabah namazini da -fecrin dogusuna isaret ederek- su saatte kilsinlar". Bundan sonra bn Mes'd tan yeri aganncaya kadar Mzdeli-fe'de vakfe yapti. Sonra: M'minlerin Emri (Usmn) bu saatte Mzdelife'den hareket etse, Peygamber'in snnetine isabet etmis (yn ona uygun hareket etmis) olur, dedi. Rv Abdurrahmn ibn Yezd: bn Mes'd bu sz m evve syledi, yhud Usmn'in Mzdelife'den Min'ya hareketi mi evvel vki' oldu bilmiyorum. bn Mes'd, kurbn bayraminin ilk gn Akabe cemresini taslaymcaya kadar [261] . ^elbiyeye devam etti, demistir 101- Bab: Mzdelife'den Mina'ya Ne Zaman Hareket Edilir? 160-.......Ben Amr ibnu Meymn'dan isittim, syle diyordu: Ben Umer ibn Hattb'a shid oldum. O, sabah namazini Mzdelife'de kildi. Sonra (Mes'ari Harm'da) vakfe yapti da syle dedi: Msrikler gnes dogmadika Mzdelife'den Min'ya hareket etmezlerdi. Ve o msrikler: Ey Sebr Dagi -gnesin isiklariyle- parla (da biz Min'ya gidelim), derlerdi. Peygamber (S) msriklere muhalefet etti de gnes dogmazdan evvel (alaca karanlikta) [262] . Mzdelife'den Min'ya dogru hareket etti 102- Nahr Gn Sabahi Akabe Cemresini Taslayincaya Kadar Telbiye Etmek ve Tekbir Getirmek Ile Mzdelife'den Mina'ya Gidiste Binegin Arka Tarafina Baska Bir Kimse [263] Bindirmek Babi 161-.......Abdullah ibn Abbs (R): Peygamber (S) Mzdelife'den Min'ya kadar Fadl ibn Abbs'i bineginin arkasina bindirdi. Fadl, Peygamber'in Akabe cemresini taslaymcaya kadar telbiyeye [264] . devam eyledigini haber verdi, demistir 162-.......Abdullah ibn Abbs (syle demistir): Zeyd oglu Usme, Arafat'tan Min'ya kadar Peygamber'in bineginin arka tarafina binmisti. Sonra Mzdelife'den Min'ya gelinceye kadar da Peygamber, Abbs'in oglu Fadl'i arka tarafina bindirdi. Abdullah ibn Abbs dedi ki: Fadl ile Usme her ikisi de: Peygamber (S) Akabe, cemresini taslayincaya kadar telbiye okumaya devam etti, [265] . dediler 103- Bab: "... Kim hacca kadar umre ile fidelenmek isterse kolayina gelen bir kurbn (keser). Fakat onu
Hacc
bulamazsa, hacc gnlerinde (ihrmli olarak) ; dndgnz vakit yedi gn olmak zere oru tutmak (vcib olur ki) bunlar tam on gndr. Bu, ailesi (ikaamet yeri) Mescidi Haram 'da bulunmayanlara iddir. Allah Han korkun ve bilin ki Allah, cezasi cidden etin Olandir" (el-Bakara: [266] 196) 163-.......Bize Su'be haber verip syle dedi: Bize Eb Cemre tahds edip syle dedi: Ben Ibn Abbs'a temettu'dan (hkmnden) sordum. Ibn Abbs bana temett' yapmakligimi emretti. Ben yine kendisine hedyden sordum. bn Abbs: Temett' haccmda erkek-disi deve, yhud sigir, yhud davar kurbn etmek, yhud da deve ve sigir kurbninda ortak olmak vardir, dedi. Eb Cemre dedi ki: Bzi insanlar temettu'u hos grmezlerdi. Ben uyudum ve ru'ymda syle grdm: Bir insan "Temett', mebrr bir haccdir ve kabul edilmis bir umredir" diye nida ediyordu. Ben uyaninca Ibn Abbs'a geldim ve bu ru'ymi kendisine syledim. Ibn Abbs: Allhu Ekber, (Umre ile temett') Ebu'l[267] . Kaasim(S)'in snnetidir, dedi Buhr dedi ki: dem, Vehb ibn Cerr ve Gunder, Su'be'den gelen rivayetlerinde "Kabul edilmis bir [268] . umredir ve mebrr (yn makbul) bir haccdir" demislerdir 104- Kurbanlik Develere Binmek Babi nk Allah syle buyurdu: 'Biz kurbanlik develeri de sizin iin Allah in ilmetlerinden kildik. Onlarda sizin iin hayr vardir. O hlde onlar ayakta durur(bogazlanir)larken zerlerine Allah'in ismini anin. Yanlari st dstkleri vakit de ondan hem kendiniz yiyin, hem ihtiycini gizleyen ve izlemeyip dilenen fakirlere yedirin. Onlari skredesiniz diye bylece size musahhar kildik. Onlarin ne etleri, ne kanlari hibir zaman Allah'a (ykselip) erismez; fakat sizden O 'na yalniz takva ulasir. Size olan hidyetine karsi Allah'i byk tanimaniz iindir ki O, bunlari bylece size ram etmistir. Iyi hareket edenleri mjdele" (el[269] Hacc: 36-37) Muchid: Develer bedenli ve iri csseli olduklari iin "Bedene" diye isimlendirildi, demistir [270] . Buhr dedi ki: [271] . Kaan isteyen, Mu'terr ise zenginden yhud fakirden, develer etrafinda dolasan kimsedir [272] Sairullah (ei-Hacc: ,32) kurbanlik hayvanlari bytmek ve onlari gzel grmektir . Atik (ei-Hacc: 29>, Allah'in zlimlerden (onlarin saldirisindan) zd ettigi (korudugu) demektir. Vecebet (ei-Hacc: 36), yere dst ma'nsinadir. Vecebet semsu (= Gnes batti) bu ma'ndandir [273] . 164- .......Eb Hureyre (R,syle demistir): Raslullah (S) kurbanlik devesini sevk eden bir kimse grd de ona:
Hacc
"Deveye bin!" buyurdu. O zt: Bu kurbanliktir (nasil binerim)? dedi. Raslullah: ; "Bu (kurbanlik) deveye bin!" buyurdu. O zt yine: Bu kurbanliktir, deyince, Raslullah nc yhud ikinci defasinda: [274] "Yaziklar olsun sana! Bin su deveye!" buyurdu 165-.......Bize Katde, Enes'ten tahds etti (o, syle demistir): Peygamber (S) kurbanlik bir deve sevk eden bir insan grd de ona: _ "Bu deveye bin" buyurdu. O zt: Bu deve kurbanliktir, dedi. Raslullah: "Bu deveye bin!" buyurdu. O zt yine: Bu deve kurbanliktir, dedi. Raslullah nc kerre yine: [275] . "Bu (kurbnI*k) deveye bin!" buyurdu 105- Hill'den Harem'e Beraberinde Kurbanlik Hayvan Sevk Eden Kimse Babi 166- ....Abdullah ibn Umer (R) syle demistir: Raslullah (S) Veda Hacci'naa umreyi hacca eklemek suretiyle temett' etti. Ve Zu'l-Huleyfe mevkiinden beraberinde kurbanlik sevk edip, bunlari (Ka'-be'ye) hediye eyledi. Syle ki, Raslullah ihrama girerken umre ile telbiyeye basladi. Sonra hacc (niyeti) ile telbiye etti. Insanlar da Pey-gamber'in maiyyetinde nihayet hacca kadar umre ile temett' ettiler. Insanlardan kurbanlik sevk ve hediye edenler de oldu, kurbanlik hediye etmeyenler de oldu. Peygamber Mekke'ye gelince insanlara syle i'ln buyurdu: "Sizlerden kurbanlik hediye edenler (ihramlarini muhafaza etsinler). yle kimseye hacci ed edinceye kadar ihrmliya islemesi haram olan seylerden hibirsey islemesi hall olmaz. Kurbanlik hediye etmeyenler ise Beyt'i tavaf, Safa ile Merve arasinda sa'y etsin, saindan biraz kisaltip ihramindan iksin. Sonra (Arafat'a ikilacagi sirada) hacc iin ihrama girip telbiye etsin. Nihayet Min'da kesecek kurbn bulamayan herferd (hacc niyetiyle ihrmlandiktan sonra), hacc sirasinda gn oru tutsun. Yedi gn de ehline (memleketine) dndg zaman oru tutsun (on gn doldursun)". Peygamber Mekke'ye geldigi zaman ilk is olarak Haceri Esved rknn isti'lm edip tavafa koyuldu. Bu baslamanin ardindan ilk dolasmayi kosar gibi yapti, drt dolasmayi da yrd. Beyt etrafinda yedi dolasmayi tamamladigi zaman Makaam'in yaninda iki rek'-at namaz kildi. Sonra selm verip namazdan ikti. Bunun ardindan Saf'ya geldi. Safa ile Merve arasinda yedi defa dolasti. Sonra t (Arafat'ta vakfe yaparak) haccini bitirip, nahr gn kurbnini kesinceye kadar ihramdan dolayi haram olan seylerden hibiri kendisine hall olmadi. Nihayet Arafat'tan dnp Beyt'i tavaf ettikten sonra, ihram sebebiyle kendisine haram olan hersey hall oldu. Insanlardan kur[276] . banlik hayvan hediye ve sevk eden kimseler de Raslullah'in yaptigi gibi yaptilar Ibn Sihb dedi ki: Urve'den gelen rivayette de ise Urve'ye Pey-gamber'in temettu'u hakkinda:
Hacc
Peygamber umreyi hacca katmak suretiyle temett' etti, beraberinde insanlar da temett' ettiler, diye [277] Slim'in bana Ibn Umer'den; onun da Raslullah'tan haber verdigi hads gibi haber vermistir . 106- (Ka'be'ye Hediye Edecegi) Kurbanlik Hayvani Yoldan Satin Alan Kimse Babi 167-.......Nfi' syle demistir: Abdullah ibn Umer'in oglu Abdullah, babasi Abdullah'a: Bu sene hacc etme de yerinde ikaamet et. nk bu yil fitneden emn olmuyorum, Beyt'i ziyaretten men' olunacak, dedi. Ibn Umer: O takdirde ben Raslullah'in yaptigi gibi yaparim. Allah: "Yemfn olsun, Allah Elisi'nde sizin iin pek gzel bir uyma rnegi vardir" (ei-Ahzb: 2i) buyurmustur. Ben sizleri shid tutuyorum ki, bu sene umre yapmayi kendi nefsime vcib kildim, dedi ve umre niyetiyle ihrama girip telbiye etti. Abdullah ibn Umer'in oglu Abdullah dedi ki: Sonra Ibnu Umer yola ikti. Nihayet Beyda mevkiine vardigi zaman hacc ve umre niyetiyle ihrama girip telbiye etti ve: (Muhasara olunmak sebebiyle ihramdan ikmanin cevazinda) hacc ile umrenin sani baska degil, ancak birdir, dedi. Sonra (Harem disindaki) Kudeyd mevkiinden kurbanlik satin aldi. Sonra Mekke'ye geldi, hacc ve umre iin Ka'be'yi bir tavaf ve (bir sa'y) yapti. Hacc ve umrenin her [278] . ikisinden beraberce ihrmden ikincaya kadar da ihramdan ikmadi 107- Zu'l-Huleyfe'de Kurbanlik Devesini Alametleyip Gerdenlik Taktiktan Sonra Ihrama Giren Kimse Babi Nfi' de: Ibn Umer Medine'de kurbanlik hediye ettigi zaman Zu'1-Huleyfe'de bu kurbanlik devesinin yz kible ynnde ve kms oldugu hlde hrgcnn sag yanini drtp kanatmak [279] . suretiyle almetler ve gerdanlik takardi, demistir 168-.......Bize Ma*mer (ibn Rsid), ez-Zuhr'den; o da Urve ibnu'z-Zubeyr'den haber verdi ki, elMisver ibn Mahrame ile Mervn ibnu'l-Hakem her ikisi de syle demislerdir: Peygamber (S) Hudey-biye zamaninda Medne'den yzer kisilik on ksur sahb kit'asi iinde yola ikti. Nihayet Zu'1-Huleyfe'de olduklari zaman Peygamber kurbanlik hedye gerdanlik takti, nisanladi ve umre [280] . niyetiyle ihrama girdi 169-.......ise (R) syle demistir: Ben, Peygamberdin kurbanlik develerinin gerdanliklarini kendi elimle bktm. Sonra Peygamber o develere bu gerdanliklari takti, onlari almetledi ve hepsini Harem'e hediye etti. Ve (bundan nce) kendisine hall kilinmis olan hibirsey O'na haram olmadi [281] . 108- Kurbanlik Develer ve.Sigirlar Iin Gerdanliklar Rklmesi Babi 170-.......BanaNfi', bnu Umer'den haber verdi ki, m'minlerin anasi Hafsa syle demistir: Ben: Y Raslullah! Insanlarin hli nedir? Onlar umre ile ihramdan iktilar, fakat sen ihramdan
Hacc
ikmadin? dedim. Raslullah (S): "Ben basimin salarini toplayip yapistirdim ve kurbnima gerdanlik taktim. Artik ben btn [282] . hacc fiillerini bitirip ihramdan ikincaya kadar, ihramdan ikamam" buyurdu 171-.......ise (R) syle demistir: Rasluilah (S) Medine'den (Mekke'ye kurbanlik hayvan) hediye ederdi de ben O'nun kurbanlik hayvanlarinin gerdanliklarini bkerdim. Sonra Raslullah, ihrmlinin [283] . ekinecegi seyler nev'inden olan hibir seyden ekinmezdi 109- Kurbanlik Hayvanlara Kurbanlik Isareti izilmesi Babi Ve Urve, Misver ibn Mahrame(R)*den: Peygamber (S) kurbanlik hayvanlara gerdanlik takti, [284] . kurbanlik almeti izdi ve umre niyetiyle ihrama girdi, diye rivayet etmistir 172-.......ise (R) syle demistir: Ben, Peygamber'in kurbanlik hayvanlarinin gerdanliklarini bktm. Sonra Peygamber o hayvanlara kurbanlik almeti izdi ve gerdanliklar takti. Yhud da hayvanlara ben gerdanlik taktim. Sonra Peygamber bu hayvanlari Ka'be*ye gnderdi. Kendisi de Medine'de bir mddet daha ikaamet etti. Bu ikaamet sirasinda kendisine hall olmus bulunan [285] . hibirsey O'na haram olmadi 110- Kurbanlik Hayvanlara Bizzat Kendi Eliyle Gerdanliklar Takan Kimse Babi [286] , ise'ye 173- .......Abdurrahmn kizi Amre syle haber vermistir: Eb Sufyn'in oglu Ziyd bir mektb yazdi da bu mektubunda: Abdullah ibn Abbs: Kim Mekke'ye kurbn gnderip Ka'be'ye hediye ederse, kurbni kesilinceye kadar hacilara ihrmh iken haram olan seyler, o kimseye de haram olur, dedi. (Senin re'yin nedir?) diye sormustu. ise cevaben syle dedi: Bu mes'ele Ibnu Abbs'in dedigi gibi degildir. (Hicretin dokuzuncu yilinda) Raslullah'in kurbnlarinin gerdnlik iplerini iki elimle ben bktm. Sonra Raslullah o kurbanlik hayvanlara bu gerdanliklari kendi elleriyle takti. Sonra da bu kurbanlik' hayvanlari babam Eb Bekr es-Siddk ile Mekke'ye gnderdi. Ihrmh haciya haram olan seylerden hibirsey Raslullah'a haram olmadi. Bu kurbnlar (Mekke'de) kesilinceye kadar Allah O'na bu seyleri hall [287] . kildi 111- Koyunlara Gerdanlik Takilmasi Babi 174- .......ise (R): Peygamber (S) bir defa -Mekke'ye- kurbanlik koyun hediye etti, demistir 175-.......Bize Ibrahim, el-Esved'den tahds etti ki, ise (R):
[288]
Hacc
Ben Peygamber (S) iin gerdanliklar bkerdim de, O bu gerdanliklari koyunlara takar ve kendisi ailesi iinden hall olarak ikaamet ederdi, demistir. 176- .......Bize Mansr ibnu'l-Mu'temir tahds edip syle dedi: H ve yine biz Muhammed ibnu Kesr tahds etti. Bize Sufyn (es-Sevr), Mansr'dan; o da Ibrahim'den; o da el-Esved'den haber verdi ki, ise (R): Ben Peygamber iin koyunlarin gerdanliklarini bkerdim de, Peygamber bu koyunlari (Mekke'ye) gnderir, sonra da hall olarak (Medine'de) ikaamet eder kalirdi, demistir. 177-.......Bize Zekeriyy, mir es-Sa'bfden; o da Mesrk'tan tahds etti k, ise (R): Ben, Peygamber'in kurbni iin ipleri bkerdim, demis ve bununla [289] . Peygamber ihrama girmeden evvel gerdanliklar,, bkerdim demek istemistir 112- Renk Renk Boyanmis Ynlerden Gerdenliklar Babi 178-.......Bize Ibnu Avn, el-Kaasim ibn Muhammed'den tahds etti ki, m'minlerin anasi ise (R): Ben kurbanlik hayvanlarin gerdanliklarini yanimda bulunan renkli bir ynden bktm, demistir [290] . 113- Kurbanlik Hayvana Na'l Gerdanligi Baglamka Babi 179-.......Eb Hureyre (R) syle demistir: Allah'in Peygamberi (S) bir kurbanlik deve sevkeden bir adam grd. Ona: "Bu deveye bin!" buyurdu. O zt: Bu deve kurbanlik bir devedir, dedi. - Peygamber: "Bu deveye bin!" buyurdu. Eb Hureyre: Yemn olsun ben o kimseyi deveye binmis de Pey-gamber'le yrys yarisi yapmaya [291] . alisirken grmsmdr. Devenin boynunda na'l vardi, dedi [292] Bu hadsi rivayet etmekte ona Muhammed ibnu Bessr mutbaat etmistir . 180- Bize Usmn ibnu Umer tahds edip syle dedi: Bize Al ibnu'l-Mubrek, Yahya ibn Eb Kesr'den; o da Ikrime'den; o da Eb Hureyre'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere bu hadsi [293] . haber verdi 114- Develer Iin Hazirlanmis Olan ullar Babi bn Umer (R), deve zerine konmus olan ullari ancak hrg yerinden yarar idi. Deveyi kestigi
Hacc
zaman, kanin o ullari bozmasindan korktugu iin ulunu ikarirdi da sonra onu sadaka yapardi [294] . 181.......Ali ifan Eb Tlib syle demistir: Raslullah (S) bana, kestigim kurbn develerinin ullarini [295] . ve derilerini sadaka yapmami emretti 115- Ka'be'ye Hediyelik Kurbanini Yoldan Satin Alip da Gerdanlik Takan Kimse Babi [296]
182-..... Bize Ms ibnu Ukbe tahds etti ki, Nfi' syle demistir: Ibnu Umer (R), Ibnu'z-Zubeyr'in emirligi zamaninda Har-rler'in hacc ettigi (64. hicret) yili hacc etmek istedi. (Oglu tarafindan) kendisine: Insanlar arasinda harb olmaktadir. Biz onlarin sana Ka'be(ye gitmek)den mni' olmalarindan korkuyoruz, denildi, Ibn Umer: "And olsun muhakkak ki Allah ElisVnde sizin iin ok gzel bir uyma rnegi vardir" (dAhzb: 2i). O takdirde ben de Raslul-lah'in (Hudeybiye senesi) yaptigi gibi yaparim. Ben sizi shid -tutuyorum, ben kendime umre yapmayi vcib kildim, dedi. Nihayet Zu'1-Huleyfe'nin nndeki Beyd'nin yksek yerinde oldugu zaman: (Mni' olunmak sebebiyle ihramdan ikmanin cevazinda) hacc ile umrenin sni baska baska degil, ancak birdir. Ben sizleri shid tutuyorum:. Ben bir umrenin beraberinde hacci birlestirdim, dedi. Ve satin aldigi kurbanligi gerdanliklanmis olarak Ka'be'ye hediye olmak zere sevketti. Nihayet Mekke'ye geldigi zaman Ka'be'yi tavaf, Safa e Merve'yi de sa'y etti. Bunun zerine birsey artirmadi. Ihram sebebiyle haram olmus seylerden hibiri de t nahr gnne kadar hall olmadi (yn ihramdan ikmadi). Nahr gn tiras olup kurbnini kesti. Ve o gn. (Arafat'ta .vakfeden sonra) yaptigv ilk ifda tavfiyla hacc ve umre tavafini yerine getirmis oldugu re'yinde bulundu. Sonra: [297] . Peygamber (S) de byle yapti, dedi 116- Erkegin, Kadinlarin Emri Olmaksizin, Kendi Kadinlari Adina Sigir Kesmesi Babi 183-.......Abdurrahmn'm kizi Amre syle demistir: Ben ise(R)'den isittim, syle diyordu: Biz Raslullah'in beraberinde zu'l-kia'de ayinin ikmasina bes gn kala (Medine'den Veda Hacci iin) yoia iktik.Biz (bu aylarda umre degil) yalniz hacc edilir zannediyorduk. Nihayet Mekke'ye yaklastigimizda Raslullah (S), beraberinde kurbni bulunmayan kimselere Ka'be'yi tavaf ve Safa ile Merve arasinda sa'y ettigi zaman ihramdan ikmalarini emr eyledi. ise dedi ki: Kurbn bayraminin ilk gn (Min'da elinde) sigir eti ile yanimiza girildi. Ben: Bu nedir? diye sordum. Eti getiren kimse:
Hacc
Raslullah (S) zevceleri adina kurbn kesti, dedi. Yahya ibn Sad el-Ensr dedi ki: Ben bu hadsi el-Kaasim ibn Muhammed ibn Eb Bekr'e zikrettim. O: Amre bu hadsi sana (hi-birsey kisaltmadan ve te'vl ile degistirmeden) tam bir sevk [298] . edisle sev-ketmistir, dedi 117- Mina'da, Peygamberdin Kurban Kestigi Yerde Kesmek Babi 184- .......Bize Ubeydullah ibn Umer, Nfi'den tahds etti ki, o, Abdullah ibn Umer (R) kurbnini, kurbn kesilecek yerde keserdi, demistir. Ubeydullah: Raslullah'in kurbn kestigi yerde, demistir [299] 185-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds etti ki, Nfi' syle demistir: Ibnu Umer (R), kurbnini Mzdelife'den gecenin sonunda, ilerinde hrr ve kle kisiler bulunan hacilar toplulugunun [300] . beraberinde (Min'ya) gnderir, nihayet kurbn, Peygamberdin kurbn kestigi yere girdirilirdi 118- Kurbanini Bizzat Kendi Eliyle Kesen Kimse Babi 186-.......Bize Vuheyb, Eyyb'dan; o daEbKilbe'den; o da Enes'ten tahds edip (ve insallah biraz sonra tammi gelecek olan) bu hadsi kisaltilmis olarak zikretti. Enes (R): Peygamber (S) yedi tane deveyi ayakta olduklari hlde kendi eliyle nahr etti. Medine'de de iki tane alacali ve boynuzlu kou [301] . yine kendi eliyle kesti, demistir 119- Develerin Baglanmis Olarak Kesilmesi Babi 187-.......Ziyd ibnu Cubeyr syle demistir: Ben (Min'da) tbn Umer'i grdm. O, kurbanlik devesini cktrms de kesmekte olan bir kimsenin yanina geldi ve o kimseye: Deveyi ayaga kaldir da ayakta ve ayagi baglanmis olarak kes. Devenin bu suretle kesilmesi Muham-med'in snnetidir, [302] . dedi [303] Ve Su'betu'bnu'l-Haccc: Ynus, bana Ziyd haber verdi dedi, demistir . 120- Develerin Ayakta Olduklari Halde Kesilmesi Babi Ve Ibn Umer: Muhammed'in snneti olarak (byle kesilir), demistir Ibn Abbs da: [304] . [305] .
"Savffe" (ei-Hacc: 36), ayakta olduklari hlde ma'nsinadir demistir
Hacc
188-.......Enes (R) syle demistir: Peygamber (S) -Veda Haccina ikmadan evvel- gle namazini Medine'de drt rek'at kildi. Ikindiyi de Zu'1-Huleyfe'de (kisaltarak) iki rek'at kildi. Ve geceyi orada geirdi. Sabah olunca binek devesine bindi de tehll ve tesbh etmege basladi. Mzdelife'deki Beyd zerine ykselince hacc ile umreyi beraberce telbiye etti. Mekke'ye girdigi zaman (beraberinde kurbnlari bulunmayan sahblerine) ihramdan ikmalarim emretti. Bu hacc-da Peygamber (S) kendi eliyle ayakta olduklari hlde yedi tane deve kesti. Medine'de de (bir kurbn bayraminda) [306] . alacali boynuzlu iki ko kurbn etti 189-......Bize Isml, Eyyb'dan; o da Eb Kilbe'den tahds etti'ki, Enes ibn Mlik (R): Peygamber (S) Medne'de gle namazini drt rek'at kildi, ikindiyi de Zu'1-Huleyfe'de iki rek'at kildi, demistir [307] . Ve yine Eyyb'dan; o da bir'adamdan; o da Enes'ten gelen rivayette: Sonra sabaha girinceye kadar orada geceledi. Sabah namazini kildi. Sonra da binek devesine bindi. Devesi O'nu Beyd'ya dmdz [308] . ykselttigi zaman umre ile hacca niyet edip telbiye etti, demistir 121- Bab: Kesiciye Kurbandan Hibirsey Verilmez 190......Bize Sufyn (es-Sevr) haber verip syle dedi: Bana Ibnu Eb Nech, Muchid ibn Cebr'den; o da Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan haber verdi ki, Al (R) syle demistir: Peygamber (S) beni gnderdi de ben kurbanlik develerinin yaninda bulunup onlarla ilgili isleri yerine getirdim. Peygamber bana emretti, ben de kurbnlarin etlerini taksm-ettim. Sonra bana emretti, ben kurbn develerinin ullarim ve derilerini de taksim ettim. Sufyn es-Sevr dedi ki: H ve bana Abdulkerm, Muchid'den; o da Abdurrahmn ibnu Eb Leyl'dan tahds etti ki, Al (R) syle demistir: Peygamber (S) bana kurbn develerine, zerinde gzetleyici olmami ve bunlarin kesilme cretleri hususunda kurbndan (cret olarak) hibir para [309] . vermemekligimi emreyledi 122- Bab: Kurban Derileri Sadaka Edilir 191-.......Ibn Cureyc syle demistir: Bana el-Hasen ibnu Mslim ile Abdulkerm el-Cezeri haber verdiler ki, onlara da Muchid haber vermistir. Ona da Abdurrahmn ibn Eb Leyl haber vermistir. Ona da Al (R) haber verdi ki, Peygamber (S) ona, kendi kurbanlik develerine id isleri grmesini," kurbn develerinin hepsini, etlerini, derilerini, ullarini taksim etmesini ve kesilme cretleri hu[310] . susunda kesiciye kurbndan hibirsey vermemesini emretmistir 123- Bab: Kurban Develerinin ullari Sadaka Edilir 192-.......Bize Seyf ibnu Eb Sleyman tahds edip syie dedi: Ben Muchid'den isittim, syle diyordu: Bana Ibnu Eb Leyl tahds etti. Ona da Al (R) tahds edip
Hacc
syle demistir: Peygamber (S) -Veda Hacci'nda- yz deve kurbni hediye etti. Bana onlarin etlerini tak-sm etmemi emretti, ben de etleri taksim ettim. Sonra ullarini tak-sm etmemi emretti. Ben onlarin ullarini da taksm ettim. Sonra kurbnlarin derileriyle ilgili emri de verdi, ben derilerini de [311] . taksm ettim 124- Bab: Hatirla o zamani ki, biz Beyfin yerini Ibrahim'e, bana hibir seyi es tutma, Beyt'imi tavaf edenler, kiyam edenler, rk' ve sucd edenler iin iyice temizle diye \i_ merci9 yapmistik. Insanlar iinde haca Vln et. | Gerek yaya, gerek her uzak yoldan gelecek arik develerin stnde binici olarak sana gelsinler. T ki kendilerine id menfatlere shid ve hzir olsunlar. Allah'in rizk olarak kendilerine verdigi drt ayakli (kurbanlik) hayvanlar zerine ma'lm olan gnlerde Allah'in adini ansinlar. Iste bunlardan yiyin, yoksulu, fakiri de doyurun. Sonra kirlerini gidersinler. Adaklarini yerine getirsinler ve o Beyti Atk'i tavaf etsinler. Iste emr budur. Kim Allah'in hrmet edilmesini emrettigi seyleri [312] ta'zmde bulunursa, bu, Rabb'i indinde kendisi iin sirf hayrdir..." (ei-Hacc: 26-30) 125- Kurban Etinden Sahibinin Yiyecegi ve Sadaka Yapacagi Mikdar Babi Ve Ubeydullah; Bana Nf\ Ibn Umer'in "Ihrmhya avlanmasinin cezasi olarak kestigi kurbn ile adak kurbnindan yedirilmez. Bunlarin disindakilerden yedirilir" dedigini haber verdi, demistir [313] . Ve At ibn Eb Rebh: Temett* hacci yapana kesmesi vcib olan kurbndan sahibi yer ve [314] . baskalarina yedirir, demistir 193-....... Ibn Cureyc syle demistir: Bize At tahds etti. O, Cbir ibn Abdillah(R)'tan syle derken isitmistir: Biz Min'da kaldigimiz gnden fazla bir zamanda, kurbn develerimizin etinden yemezdik. ( gnden arta kalan eti sadaka yapardik.) Sonra Peygamber (S) bize ruhsat verdi de: "Kurbn etlerinizi yiyiniz ve (kavurup) azik yapiniz" buyurdu. Bu msade zerine biz de yedik ve azik edindik. Ibn Cureyc dedi ki: Ben At'ya: Cbir, Medine'ye gelinceye kadar dedi mi? diye [315] . sordum. At: Hayir (Cbir Medine'ye gelinceye kadar demedi), dedi 194-......Bana Abdurrahmn kizi Amre tahds edip syle dedi: Ben ise(R)'den isittim, syle diyordu: Biz, Raslullah'in beraberinde -Veda Hacci'na- zu'I-ka'deden bes gn kala (Medine'den) iktik. Biz (bu aylarda umre degil) yalniz hacc edilir zannediyorduk. Nihayet Mekke'ye yaklastigimiz zaman Raslullah beraberinde kurbani bulunmayanlara emretti. Onlar Beyt'i tavaf, (Safa ile Merve arasini sa'y) ettiklerinde, bundan sonra ihramdan ikarlardi. ise dedi ki: Kurbn bayraminin bifinci gn bir sigir eti ile yanimiza girildi. Ben:
Hacc
Bu et nedir? diye sordum. Eti getiren kimse tarafindan: Peygamber (S) kendi kadinlari adina kurbn kesti, denildi. Yahya ibn Sad dedi ki: Ben bu hadsi el-Kaasim(ibn Muhammed ibn Eb Bekr)'a zikrettim de el-Kaasim: [316] . Amre sana bu hadsi oldugu gibi tastamam getirmistir, dedi 126- Kurbani Tirastan nce Kesme(nin Hkm) Babi 195-.......Bize Mansr ibn Zzn, At'dan haber verdi ki, Ibn Abbs (R) syle demistir: Peygamber(S)'e, kurbni kesmeden nce saini tiras eden ve bunun benzeri (mesel tas atmadan nce ifda tavafi gibi) bir is yapan kimsenin hkm soruldu. Peygamber: "Darlik yok, darlik yok" [317] . buyurdu 196- .......Bize Eb Bekr ibnu Ayyas, Abdulazz ibn Rufey'den; o da At'dan haber verdi ki, Ibn Abbs (R) syle demistir: Bir adam Peygamber'e: Ben cemreye tas atmadan nce Ka'be'ye farz olan ziyaret tavafini yaptim, dedi. Peygamber: "Hibir darlik yok" buyurdu. Ayni sahis veya diger biri: Ben kurbnimi kesmeden nce basimi tiras ettim, dedi. peygamber: "Darlik yok" buyurdu. [318] . Ben cemreye tas atmadan kurbnimi kestim, dedi. "Darlik (ve gnh) yok" buyurdu Ve Abdurrahm ibn Sleyman er-Rz dedi ki bnu Hseyni syle dedi: Bana At, bn Abbs'tan; o da Peygamber'den haber verdi. Ve el-Kaasim ibnu Yahya (l. 197) syle dedi: Bana Ibnu Huseym, At'dan; o da Ibn Abbs'tan; o da Peyamber'den tahds etti, dedi. Ve Affn (ibn Mslim es-Saffr): Ben Vuheyb'in syle dedigini zannediyorum:Bize Abdullah ibnu Huseym (^M^l^Sad ibn Cu-beyr'den; o da Ibn Abbs'tan; o da Peygamber'den. Ve Hammd (ibn Seleme), Kays ibn Sa'd ile Abbd ibn Man-sr'dan; onlar da At'dan; o da Cbir [319] . ibn Abdillah'tan; o da Pey-gamber(S)'den olmak zere bu hadsi syledi 197-.......Bize Hlid el-Hazz, Ikrime'den tahds etti ki, Ibn Abbs (R) syle demistir: Peygamber(S)'e birisi tarafindan soruldu. O soran zt: Ben gnesin ortadan meyli ile batmasi arasindaki zamana girisimin ardindan cemreye tas attim, dedi. Peygamber: "Darlik yoktur" buyurdu. (O zt veya baskasi:) Ben kurbnimi kesmeden nce tiras oldum, dedi. Peygamber:
Hacc
"Darlik yoktur" buyurdu
[320]
198-.......Eb Ms (R) syle demistir: Ben (Yemen'den dndm de) Raslullah Bath'da iken O'nun yanma geldim. Raslullah bana: "Hacca niyet ettin mi?" dedi. Ben: Evet, niyet ettim, dedim. Raslullah: "Hangi nevi' hacca niyet edip ihrama girdin?" dedi. Ben: Peygamber'in ihrama girisi gibi bir ihrama girisle Lebbeyk dedim, diye cevbladim. Raslullah: "Gzel yaptin. Simdi git Bey t'i tavaf et, Safa ile Merve arasim sa'y eyle" buyurdu. Ben bunlari yaptiktan sonra Kays ogullari kadinlarindan bir kadina geldim. Kadin basimin saini tarayip ayikladi (yni beraberimde kurbn olmadigi iin umre yapip ihramdan iktim). Sonra hacc niyetiyle ihrama girip telbiye ettim. Artik sonralari ben, t Umer'in halifeligine kadar insanlara bununla, yn hacca kadar umre ile temett' yapmakla fetva veriyordum. Nihayet Umer halfe olunca bunu kendisine zikrettim. Umer: Allah'in Kitabi1 m alirsak, o bize (baslanmis olan umre ile hac-ci), tamamlamayi emrediyor (eiBakara: 196). Allah Elisi'nin snnetini alirsak, sbhesiz Allah Elisi kurbn, kesilecegi yere ulasip [321] . kesilince-ye kadar, ihramdan ikmamistir, dedi 127- Ihrama Girme Sirasinda Basinin Salarini Yapiskan Bir Seyle Toplayip Keelestiren ve Ihramdan ikista da Salarini Kestiren Kimse Babi 199-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Ibn Umer'den haber verdi ki, Hafsa (R): Y Raslallah! Insanlarin hli nedir ki, onlar umre ile ihramdan iktilar da sen umrenden dolayi ihramdan ikmadin? diye sordu. Raslullah: "Ben basimin salarini toplayip keelestirdim, kurbnima da Ka'be nmina gerdanlik taktim. [322] . Artik ben kurbnimi kesmedike ihramdan ikamam" buyurmustur 128- Ihramdan ikis Sirasinda Salari Kestirmek ve (Kestirmeyip) Kisaltmak Babi 200......Nfi' syle dedi: ibn Umer (R): Raslullah (S), hacinda basinin salarim kestirdi, der idi [323] . 201-.......Bize Mlik, Nfi'den; o da Abdullah ibn Umer'den haber verdi ki, o syle, demistir:
Hacc
Raslullah (S): "Y Allah! Baslarini tiras edenlere rahmet eyle!" diye du etti. Ben: Evet, niyet ettim, dedim. Rasluah: "Hangi nevi' hacca niyet edip ihrama girdin?" dedi. Ben: Peygamber'in ihrama girisi gibi bir ihrama girisle Lebbeyk dedim, diye cevbladim. Raslullah: "Gzel yaptin. Simdi git Beyt'i tavaf et, Saf ile Merve arasini sa'y eyle" buyurdu. Ben bunlari yaptiktan sonra Kays ogullari kadinlarindan bir kadina geldim. Kadin basimin-saini tarayip ayikladi (yn beraberimde kurbn olmadigi iin umre yapip ihramdan iktim). Sonra hacc niyetiyle ihrama girip telbiye ettim. Artik sonralari ben, t Umer'in halifeligine kadar insanlara bununla, yn hacca kadar umre ile temett' yapmakla fetva veriyordum. Nihayet Umer halfe olunca bunu kendisine zikrettim. Umer: Allah'in Kitbi'm alirsak, o bize (baslanmis olan umre ile hac-ci), tamamlamayi emrediyor (eiBakara: 196). Allah Elisi'nin snnetini alirsak, sbhesiz Allah Elisi kurbn, kesilecegi yere ulasip kesilince-ye kadar, ihramdan ikmamistir, dedi321. Sahbler: Y Raslallah! Salarini kisaltanlara da (rahmet et deyiver), dediler. Raslullah yine: "Y Allah! Salarini kestirenlere merhamet eyle!"diye du etti. Sahbler de tekrar: Y Raslallah! Salarini kisaltanlara da rahmet buyursan! dediler. Raslullah bu defa: [324] . "Salarini kisaltanlara da merhamet eyle" diye du etti el-Leys dedi ki: Bana Nfi' syle tahds etti: Raslullah bir yhud iki kerre "Allah salarini kestirenlere merhamet eylesin!" diye du etmistir. Ve Ubeydullah da syle dedi: Nfi' bana tahds edip: Raslullah drdnc defa da 'Salarini [325] . kisaltanlara da merhamet eyle" demistir, dedi 202-.......Eb Hureyre (R) syle demistir: Raslullah (S): "Y Allah! Salarini tiras edenlere magfiret eyle!" diye du etti. Sahbler: Salarini kisaltanlara da (diye ilve ediver), dediler. Raslullah: "Y Allah! Salarini tiras edenlere magfiret eyle!" diye du etti. Sahbler: Salarini kisaltanlara da! dediler. Raslullah bu duayi kerre syledi de (drdncsnde): [326]
Hacc
"... Salarini kisaltanlara da magfiret eyle!" dedi
203-.......Bize Cuveyriye ibmi Esma, Nfi'den tahds etti ki, Abdullah (ibn Umer): Peygamber (S) ve sahblerinden bir taife tiras olup salarini kestirdiler. Sahblerin bzisi da salarini sdece ki[327] . salttilar, demistir 204-.......Bize Eb sim, Ibnu Cureyc'den; o da el-Hasen ibn Mslim'den; o da Tvs'-tan; o da Ibn Abbs'tan tahds etti ki, Mu-viye (R): Ben Raslullah'in basindaki saindan bir parasini miskas [328] . (denilen enli ok veya biak) ile kesip kisalttim, demistir 129- Temett' Hacci Yapan Kimsenin Umre'yi Yapmasinin Ardindan (Ihram'dan ikisinda) Salarini Kisaltmasi Babi 205-.......Bize Ms ibn Ukbe tahds etti. Bana Kureyb haber verdi ki, tbn Abbs (R) Peygamber (S) Mekke'ye geldigi zaman (beraberlerinde kurbanlik sevketmemis bulunan) sahblerine Beyt'i tavaf ve Safa ile Merve arasinda sa'y etmelerini, sonra da ihramdan ikmalarim, salarim [329] . kestirmelerini yhud da kisaltmalarini emretti, demistir 130- Kurban Bayraminin Birinci Gn Ka'be'ye (Farz Olan) Ziyaret Tavafini Yapmak Babi Ve Ebu'z-Zubeyr Muhammed ibn Mslim, ise'den ve Ibn Abbs'tan: Peygamber (S) ziyaret tavafini geceye [330] . kadar geri birakirdi, diye nakletmistir Ve Eb'l-Hassn Mslim ibn Abdillah'tan; o da bn Abbs'tan olmak zere, Peygamber (S) - birinci [331] . gnden sonraki- Min gnlerinde Beyt'i ziyaret eder idi, diye zikrohinuyor Ve bize Fadl ibn Dukeyn syledi: Bize Sufyn ibn Uyeyne, Ubeydullah'tan; o da Nfi'den tahds etti ki, Ibn Umer (R) ifda iin bir tavaf yapar, sonra Mekke'de gndz uykusuna yatar, sonra (nahr [332] . Eb Nuaym dedi ki: Bu hadsi Abdurrazzk, bize gnn kasdediyor) Min'ya gelirdi [333] Ubeydullah el-Umer haber verdi deyip, bu senedle Raslullah'a ykseltti . 206-.......ise (R) syle demistir: Biz Veda senesi Peygamber'in beraberinde hacc yaptik. Kurbn bayraminin birinci gn ifda tavafini yaptik. Bu tavafin ardindan Safiyye bintu Huyey hayz oldu. Peygamber (S) Safiyye'den herhangi bir erkegin kendi kadinindan isteyecegi seyi istedi. ise dedi ki: Ben: Y Raslallah, Safiyye hayizli-dir, dedim. Peygamber: "(Ifda tavafim yapincaya kadar) o bizi seferimizden habsedicidir" dedi. Yaninda bulunanlar: Y Raslallah! Safiyye bayramin birinci gn ifda tavafini yapti, dediler. Bu haber zerine Peygamber: [334]
Hacc
"yleyse haydi yola ikin!" buyurdu . el-Kaasim ibn Muhammed'den; Urve'den; el-Esved'den; onlar da ise'den: Safiyye bayramin birinci [335] gn ifda tavafini yapti, diye zikrolunmaktadir . 131- Bab: Haci, Akabe Cemresini Aksama Girdikten Sonra (Yani gleden Sonra veya Geceleyin) Tasladigi, Yahud Unutarak veya Bilmeyerek Kurban Kesmeden nce Tiras Oldugu Zaman (zerine Darlik Yoktur) 207-.......Abdullah ibnu Tvs, babasi Tvs ibn Keysn'dan; "o da bn Abbs'tan tahds etti ki, Peygamber(S)'e Veda Hacci'nda Min'da kurbn kesmek, tiras olmak, cemre taslamak, (bunlardan herhangi birini) ne geirmek ve geriye birakmak liakkinda sylendiginde, Peygamber: "Darlik [336] . yok" buyurmustur 208-.......Bize Hlid el-Hazz', Ikrime'den tahds etti ki, Ibn Abbs (R) syle demistir: Veda Hacci'nda Min'da, bayramin birinci gnnde Peygamber'e suller soruluyordu da, Peygamber de "Darlik yok" buyuruyordu. Bir adam Peygamber'e: Ben kurbn kesmeden nce tiras oldum, diye sordu. Peygamber: "Kurbnini kes, gnhi yok" buyurdu. Ve yine: Ben aksama girisimin ardindan (yn gleden sonra veya geceleyin) cemre tasladim, dedi. Peygamber: [337] . "Gnh yok" buyurdu 132- Cemre Yaninda Binek zerinde Fetva Vermek Babi 209-.......Abdullah ibn Amr'dan (o, syle demistir): Raslullah (S), Veda Hacci'nda (Min'da) durdu. Insanlar kendisinden sormaya basladilar. Bir adam: Ben bilemedim de kurbn kesmeden nce tiras oldum, dedi. Raslullah: "Kurbnini kes, gnhi yok" buyurdu. Diger biri geldi ve: Ben bilemedim de cemreyi taslamadan nce kurbnimi kestim, dedi. Raslullah ona da: "Cemreyi tasla, darlik yok" buyurdu. Raslullah'a (o gn tas atmak, kurbn kesmek, tiras olmak, tavaf etmek gibi birinci gnn islerinden) ne geirilmis veya geriye birakilmis hibirsey sorulmadi ki, cevbinda "Yap, darlik [338] . (gnh) yok" buyurmasin 210-.......Abdullah ibn Amr ibni'1-s (R) syle tahds etmistir: Kendisi, Peygamber (S) nahr gn (binegi zerinde) hutbe yaparken yaninda hazir bulunmustur. Hutbe akabinde birisi Peygamber'e dogru kalkti da: Ben su is, sundan evvel yapilacak saniyordum, dedi. Sonra bir diger kimse ayaga kalkti ve:
Hacc
Ben su is, bu isten ncedir saniyordum. Kurbn kesmeden nce tiras oldum; cemre taslamadan evvel kurbn kestim, dedi. Ve bunun gibi seyler syledi. Peygamber (S): "Bunlari yap, bu fiillerin hepsi iin hibir darlik yoktur"buyurdu. [339] . O gn Peygamber'e hibir seyden sorulmadi ki, cevbinda "Yap, darlik yoktur" buyurmasin 211....... Ibn Sihab syle demistir: Bana Isa ibnyu Talha ibn Ubeydillah tahds etti. O, Abdullah ibn Amr ibn s'tan isitmistir. Abdullah (R), Raslullah (S) disi devesi zerinde durdu, deyip geen [340] . hadsi oldugu gibi zikretmistir Bu hadsi ez-Zuhr'den rivayet etmekte Ma'mer ibn Rsid, Salih ibn Keysn'a mutbaat etmistir [341] . 133- Mina Gnlerinde Hutbe Babi [342]
212-.......Bize Ikrime, Ibn Abbs'tan tahds etti (o, syle demistir): Raslullah (S) nahr gn (Min'da) insanlara hitabe yapti da bu hitabede: "Ey insanlar! Bu gn hangi gndr?" diye sordu. Insanlar: (Iinde kital) haram olan gndr, dediler. Raslullah: "Bu hangi beldedir?" diye sordu. Insanlar: (Iinde kital) haram olan beldedir, dediler. Raslullah: "Bu ay hangi aydir?" diye sordu. Insanlar: Haram aydir, dediler. Raslullah: "Sbhesiz kanlariniz, mallariniz, irzlariniz bu belde iinde, bu ayda, bu gnn harmligi kadar biribirinize haramdir" buyurdu ve bu szleri birka defa tekrar etti. Sonra basini yukari kaldirdi da: "Y Allah, teblig ettim mi? Y Allah, teblig ettim mi?"dedi. Ibn Abbs bu hadsi byle naklettikten sonra: Nefsim yedinde olan Allah'a yemm ederim ki, bu szler muhakkak Raslullah'm mmetine vasiyetidir. Binenaleyh burada hzir bulunan kimse hzir bulunmayana (ve mstakbel nesillere) [343] . bunu teblig etsin: "Benden sonra biribirinizin boyunlarina vuracak kfirlere dnmeyiniz" dedi 213-.......Bana Amr (ibn Dnr) haber verip syle dedi: Ben Cbir ibn Zeyd'den isittim, syle dedi: Ben bn Abbs'tan isittim, syle dedi: Ben Peygamber (S)'den isittim, Arafat'ta hutbe yapiyordu [344] . Bu hadsi Amr ibn Dnr'dan rivayet etmekte Sufyn ibn Uyey-ne, Su'betu'bnu Haccc'a mutbaat
Hacc
etti
[345]
214-.......Muhammed ibn Srn syle demistir: Bana Eb Bekre'nin oglu Abdurrahmn, babasi Eb Bekre'den haber verdi. Ve bir de benim nefsimde bu Abdurrahmn'dan daha faziletli olan bir kimse, Humeyd ibnu Abdirrahmn bana yine Eb Bekre'den haber verdi. Eb Bekre (Nufey' ibnu'l-Hris ibn Kelede -R-)'syle demistir: Peygamber (S) nahr gn bizlere hitb edip: "Bu gn hangi gndr, biliyor musunuz?" buyurdu. Biz: Allah ve Rasl en iyi bilendir, dedik. O, skt etti. O derecede ki, biz Peygamber onu baska bir isimle isimlendirecek sandik. Raslullah: "Natir gn (yni kurbn kesme gn) degil mi?'* buyurdu. Bizler: Evet, kurbn kesme gndr, dedik. Sonra: "Bu ay hangi aydir?" diye sordu. Biz: Allah ve Rasl en bilendir, dedik. O yine skt etti. O derecede ki biz ona isminden baska bir isim takacak sandik. RasIullah: "Zu'l-hicce ayi degil mi?" buyurdu. Biz' Evet, zu'l-hicce ayidir, dedik. "Bu hangi beldedir?" diye sordu. Biz yine: Allah ve Rasl en bilendir, dedik. Raslullah sustu; o derecede ki, biz ona isminden baska bir isfan verecek sandik. "Haram olan Belde degil mi?" buyurdu. Biz: Evet, Haram Belde'dir, dedik. Bunun zerine: "Muhakkak ki kanlariniz, mallariniz bu beldeniz iinde, bu ayinizda, bu gnnzn harmligi gibi biribirinize, Rabb'inize kavusacaginiz gne kadar haramdir. Dikkat edin! Bunlari size teblig ettim mi?" dedi. Sahbler: Evet, teblig ettin, dediler. Raslullah: "Y Allah! Shid ol!" dedi. Sonra: "Burada hzir bulunanlar, hzir bulunmayanlara teblig etsin. Bzan kendisine teblig edilmis olan kimse, burada bulunup isiten kimseden daha iyi anlayip belleyici olur. Benden sonra biribirinizin boyunlarina vuracak kfirlere dnmeyiniz!" buyurdu [346] . 215-.......Abdullah ibnu Umer (R) syle demistir: Peygamber (S) Min'daki hutbesinde: "Bilir misiniz bu gn hangi gndr?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir, dediler. Bunun zerine Peygamber: "Sbhesizbu, haram bir gndr. Yine bilir misiniz bu hangi beldedir?" buyurdu.
Hacc
Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir, dediler. Peygamber: "Haram beldedir. Bilir misiniz bu hangi aydir?" buyurdu. Sahbler: Allah ve Rasl en bilendir, dediler. Peygamber: "Haram aydir" buyurdu da syle devam etti: "Sbhesiz Allah kanlarinizi, mallarinizi, irzlarinizi bu ayiniz iinde, bu beldeniz iinde, bu gnnzn harmligi gibi biribirinize haram kilmistir" [347] . Ve Hism ibnu'1-Gz (157) dedi ki: Bana Nfi\ Ibn Umer'den haber verdi. O, syle demistir: Peygamber (S) bu suretle yapmis oldugu haccinda nahr gnnde cemrelerin arasinda durdu da: "Bu byk haccdir" buyurdu. Bundan sonra Peygamber (S): "Y Allah! Shid ol!" demeye basladi ve [348] . insanlara veda etti. Sahbler: Bu hacc, veda hacadir, dediler 134- Bab: Su Iirme Vazifesi Sahibleri Yahud Onlardan BaskalriI Mina Geceleri Sresinde [349] Mekke'de Gece Geirirler Mi? 216-.......Bize s ibnu Ynus, Ubeydullah'tan; o daNfi'den; o da Ibn Umer(R)'den Peygamber (S) su iirme sahihlerine Min gecelerinde Mekke'de geceleme hususunda- ruhsat vermistir, diye tahds etmistir. Veda Hutbesi (Bu hutbe, M.S. 632 yilinda Hz. Peygamber - sallllahu aleyhi ve sellem - Efendimiz tarafindan yz bin'i askin mslmana rd edilmistir. Hz. Peygamber Allah'a hamd ve senadan sonra syle buyurdu:) Ey insanlar! Szm iyi dinleyiniz! Bilmiyorum, belki bu seneden sonra sizinle burada ebed olarak bir daha birlesemiyecegim. Insanlar! Bugnleriniz nasil mukkaddes bir gn ise, bu aylariniz nasil mukaddes bir ay ise, bu sehriniz (Mekke) nasil mbarek bir sehir ise, canlariniz, mallariniz, namuslariniz da yle mukaddestir, her trl tecvzden korunmustur. Ashabim! Yarin Rabbinize kavusacaksiniz ve bu gnk her hl ve hareketinizden muhakkak sorulacaksiniz. Sakin benden sonra eski sapikliklara dnp de birbirinizin boynunu vurmayiniz! Bu vasiyetimi burada bulunanlar, bulunmayanlara bildirsin! Olabilir ki bildirilen kimse, burada bulunup da isitenden daha iyi anliyafak muhafaza etmis olur. Ashabim! Kimin yaninda bir emnet varsa onu sahibine versin! Faizin her esidi kaldirilmistir, ayagimin altindadir. Lkin borcunuzun aslini vermek gerekir. Ne zulmediniz, ne de zulme ugrayimz. Allah'in emriyle faizcilik artik yasaktir. Chiliyetten kalma bu irkin detin her trls ayagimin altindadir. Ilk kaldirdigim faiz de Abdulmuttalib'in oglu (amcam) Abbs'in faizidir. Ashabim! Chiliyet devrinde gdlen kan dvalari da tamamen kaldirilmistir. Kaldirdigim ilk kan dvasi Abdulmutta-lib'in torunu (amcazadem) Raba'nin kan davasidir. Insanlar!
Hacc
Bugn seytan sizin su topraklarinizda yeniden te'str ve hkimiyetini kurmak gcn ebed surette kaybetmistir. Fakat siz; bu kaldirdigim seyler disinda, kk grdgnz islerde ona uyarsaniz bu da onu memnun edecektir. Dninizi korumak iin bunlardan da sakininiz! Insanlar! Kadinlarin haklarini gzetmenizi ve bu hususta Allah'dan korkmanizi tavsiye ederim. Siz kadinlari, Tanri emneti olarak aldiniz; onlarin namuslarini ve iffetlerini Allah adina sz vererek hall edindiniz. Sizin kadinlar zerinde hakkiniz, onlarin da sizin zerinizde haklari vardir. Sizin kadinlar zerindeki hakkiniz, onlarin, aile yuvasini, sizin hoslanmadiginiz hi bir kimseye ignet memeleridir. Eger razi olmadiginiz herhangi bir kimseyi aile yuvaniza alirlarsa, onlari hafife dvp sakindirabilirsiniz. Kadinlarin da sizin zerinizdeki haklari, memleket grenegine gre, her trl yiyim ve giyimlerini te'mn etmenizdir. M'minler! Size bir emnet birakiyorum ki ona siki sarildika yolunuzu hi sasirmazsiniz. O emnet Allah Kitabi Kur'n'dir. M'minler! Szm iyi dinleyiniz ve iyi belleyiniz! Mslman mslmanin kardesidir, bylece btn mslmanlar kardestir. Dn kardesinize id olan herhangi bir hakka tecvz baskasina hall degildir. Meger ki gnl hoslugu ile kendisi vermis olsun. Ashabim! Kendinize de zulmetmeyiniz. Kendinizin de zerinizde hakki vardir. Insanlar! Cenb-i Hakk her hak sahibine hakkini (Kur'-n'da) vermistir. Vrise vasiyet etmege lzum yoktur. ocuk kimin dseginde dogmussa ona aittir. Zina eden iin mahrumiyet vardir. Babasindan baskasina ait soy iddia eden soysuz, yahut efendisinden baskasina intisaba kalkan nankr, Allah'in gazabina, meleklerin lanetine ve btn mslmanlarin ilencine ugrasin! C4nb-i Hakk, bu gibi insanlarin ne tevbelerini, ne de adalet ve sahadetlerini kabul eder. Insanlar! Rabbiniz birdir. Babaniz da birdir; hepiniz dem 'in ocuklarisiniz, dem ise topraktandir. Allah yanmda en kiymetli olaniniz, Ona en ok saygi gstereninizdir. Arab'in Arab olmayana - Allah saygisi lsnden baska - bir stnlg yoktur, insanlar! Yarin beni sizden soracaklar, ne diyeceksiniz? " Allah'in eliligini f ettin, vazifeni yerine getirdin, bize vasiyet ve gtte bulundun, diye sahadet ederiz." (Bunun zerine Raslu Ekrem mbarek sahadet parmagini gge dogru kaldirarak, sonra da cemat zerine evirip indirerek syle buyurdu:) Shid ol y Rab! Shid ol y Rab! Shid ol y Rab! 217-.......Bize Ibnu Cureyc haber verip syle dedi: Bana Ubeydullah, Nfi'den; o da IbnUmer'den: [350] . Peygamber (S) izin verdi, diye haber verdi Buhr syle dedi: Bize Muhammed ibn Abdillah ibn Numeyr tahds edip syle dedi. Bize babam Abdillah tahds edip syle dedi: Bize Ubeydullah tahds edip syle dedi: Bana Nfi\ Ibn Umer'den tahds etti ki, o: Abbs ibn Abdilmuttalib (R) hacilara su ve serbet dagitmak vazifesinden dolayi Min gecelerinde Mekke'de ikaamet etmek zere Peygamber(S)'den izin istedi. Peygamber de ona izin verdi, demistir. Bu hadsi rivayet etmekte Muhammed ibn Abdillah ibn Nu-meyr'e, Eb Usme Hammd ibn [351] . Usme el-Leys, Ukbe ibnu Hlid ve Eb Damre Enes ibnu Iyd mutbaat etmislerdir
Hacc
135- Cemreleri Taslama (Vakti) Babi Ve Cbir: Peygamber (S) nahr gn kusluk vaktinde Akabe cemresini tasladi, bundan sonraki tesrk [352] . gnlerinde ise cemreleri, gnesin ortadan meyli ile batisi arasinda tasladi, demistir 218-.......Vebere syle demistir: Ben bnu Umer'e: Ben (tesrk gnlerindeki) cemreleri ne zaman atayim? diye sordum. Ibn Umer: mmin, yni hacc emrinin atmaga basladigi zaman, sen de cemreleri atarsin, dedi. Ben suli ona tekrar ettim, bn Umer: Biz (Raslullah zamaninda) vakti gzetler dururduk da, gnes semnin ortasindan batiya meyi [353] . ettiginde cemreleri atardik, dedi 136- Akabe Cemrelerinin Vadinin Ortasindan (Asagidan Yukariya Dogru) Atilmasi Babi 219-.......Bize Sufyn (es-Sevr), el-A'mes'den; o da Ibrhm en-Naha'den tahds etti ki, Abdurrahmn ibn Yezd: Abdullah ibn Mes'd, Akabe cemresini vdnin ortasindan (asagidan yukariya dogru) atti, dedi. Abdurrahmn ibn Yezd dedi ki: Ben Ibn Mes'd'a: Y Eb Abdarrahmn! Bir takim insanlar bu Akabe cemresini vdnin stnden (asagiya dogru) atiyorlar, dedim. Ibn Mes'd: Kendinden baska hibir hakk ma'bd olmayan Allah'a ye-mn ederim ki, benim tas attigim su [354] . mevki', zerine el-Bakara Sresi indirilmis olan kimsenin durup tas attigi makaamdir, dedi [355] Ve Abdullah ibnu'l-Veld: Bize Sufyn es-Sevr, el-A'mes'ten bu hadsi tahds etti, demistir . 137- Cemrelere Yediser Tas Atmak Babi Bu yedi tas atmayi Ibn Umer, Peygamber(S)'den olmak zere zikretmistir [356] .
220-....... Bize Su'be, el-Hakem'den; o da brhm en-Naha'den; o da Abdurrahmn ibn Yezd'den tahds etti ki, Abdullah ibn Mes'd (R), Byk Cemre'ye yn Akabe cemresihe vardiginda Beyt'i sol tarafina, Min'yi da sagina alip (cemre atilacak yere ynelerek) yedi tane akil tasi atmistir. Sonra da: Kendisine el-Bakara Sresi indirilmis olan Peygamber (S) de cemreye iste byle [357] . tas atti, demistir
Hacc
138- Akabe Cemresine, Beyti Soluna Alip da Tas Atan Kimse Babi 221-.......Bize el-Hakem, Ibrhm'den; o da Abdurrahmn ibn Yezd'den tahds etti ki, bu Abdurrahmn, bn Mes'd'un beraberinde hacc yapmis ve onu Beyt'i soluna, Min'yi sagina alip, Byk Cemre'ye yedi tane akil tasi atarken grmstr. Ibn Mes'd taslari byle attiktan sonra: Iste [358] . bu tas attigim yer, zerine el-Bakara Sresi indirilmis olarykimsenin durdugu yerdir, demistir 139- Bab: Haci, Herbir akili Atisiyle Beraber Allahu Ekber DIYE Tekbr Getirir Bu herbr akilin beraberinde tekbr getirmeyi Ibn Umer (R), Peygamber'den sylemistir [359] .
222-.......Bize el-A'mes tahds edip syle dedi: Ben Haccc ibn Ysuf'tan isittim; o minber zerinde: Iinde el-Bakara zikrolunan sre, iinde lu Imrn zikrolunan sre, iinde kadinlar zikrolunan sre diyordu (da el-Bakara Sresi, lu Imrn Sresi, en-Nis Sresi seklinde sylemiyordu). Dedi ki: Ben Haccc'in bu syleyis seklini (hangisinin dogru oldugunu grenmek iin) Ibrhm en-Naha'ye zikrettim. Ibrhm syle dedi: Bana Abdurrahmn ibn Yezd tahds etti. O, bn Mes'd'un beraberinde hacc etmis; Ibn Mes'd Akabe cemresini tasladigi zaman vdnin iine girmis, orada bulunan agacin hizasina geldiginde onu yanlamis ve oradan yedi tane akil tasini, herbirini atisla beraber tekbr getirerek atmistir. Bundan sonra da: Kendisinden baska hakk ilh olmayan Allah'a yemn ederim ki, zerine el-Bakara Sresi indirilmis olan Zt, iste tam burada dikilip atmistir, [360] . demistir Hasen Basr'nin rivayetine gre ise (R): Cemreler iin toplanan bu akillar, tekbr sayilarini muhafazaya vesle oldugu Iindir, der imis. Bu sebeble, yedi tasin bir defada atilmasi tecvz edilmemistir. Bu hadsin bb basligina dellligi meydandadir. 140- Akabe Cemresini Taslayip da Onun Yaninda Vakfe Yapmayan Kimse Babi Bu Akabe cemresi yaninda durmamayi Ibn Umer, Peygamberden olmak zere sylemistir [361] .
141- Bab: Haci, Akabe Cemresinden Baska Olan Diger Birinci ve Ikinci Cemreleri Tasladiginda Onlarin Yanindaki Dzlge Girer, Kibleye Ynelmis Olarak Orada Uzunca Bir Sre Dikelir (Vakfe Yapar) 223-.......Bize Ynus ibn Yezd, ez-Zuhr'den; o da Slim'den, Ibn Umer'in syle yapar oldugunu tahds etti (Salim syle demistir): Ibn Umer, el-Cemretu'd-Dny'ya yedi akil tasi atar, her akil atisinin ardindan Allhu Ekber diye tekbr getirirdi. Bundan sonra Ibn Umer ileriye geip, vdnin ortasindaki dzlge girer ve orada kibleye ynelip (Cemreyi arkasina alarak) uzun bir dikelis yapar ve iki elini yukariya kaldirarak du eder. Bundan sonra orta cemreye tas atar. Bundan sonra Ibn
Hacc
Umer vdnin kuzey cihetine dogru yrr, (burada da birincideki gibi) vdnin iindeki dzlge girer, burada da kibleye karsi ynelmis olarak uzun sre dikelir, ellerini kaldirarak du eder, uzunca dikelirdi. Bundan sonra (ilerleyip) Akabe cemresine gelir, vdnin iinden ona da yedi tas atardi, fakat onun yaninda (du iin) durmazdi. Atistan sonra oradan dner ve: Peygamber(S)'i hacc [362] . menseklerini iste byle yapar grdm, der idi 142- Cemretu'd-Dnya Ile Cemretu'l-Vusta Yaninda (Dua Iin) Elleri Kaldirmak Babi 224- .......Abdullah'in oglu Salim syle demistir: Abdullah ibn Umer el-Cemretu'd-Dny'ya yedi tane akil tasi atar ve herbir akil tasini atmasindan sonra AHhu Ekber... diye tekbr getirirdi. Sonra buradan ilerler, vdnin ortasindaki dzlge girer, orada kibleye ynelmis olarak uzun bir dikelme yapar, iki ellerini kaldirir, du ederdi. Bundan sonra el-Cemretu'1-Vust'ya yine byle tas atar, akabinde vdnin kuzey tarafina dogru yrr, dzlge girer, yine kibleye ynelmis olarak uzun bir dikelme yapar, iki elini kaldirir, du ederdi. Bundan sonra Akabe cemresine gelir, vdnin iinden onu da taslar, fakat onun yaninda vakfe yapmazdi. Ve: Ben Raslullah(S)'i iste byle yapar [363] . grdm, der idi 143- (Mina Tarafindaki) Birinci ve Ikinci Cemreler Yaninda Dua Etmek Babi [364] syle dedi: Bize Usmn ibnu Umer tahds edip syle dedi: Bize 225........ Ve Muhammed Ynus ibn Yezd, ez-Zuhr'den syle haber verdi: Raslul ah (S) Min Mescidi'ne yakin olan cemreye tas attigi zaman, ona ye|di akil tasi atar ve her bir akili attika da Allhu Ekber.. diye tekbr getirirdi. Sonra nne dogru ilerler de kibleye ynelmis ve iki elini yukan kaldirmis olarak du eder ve bu durusu uzatirdi. Sonra ikinci cemreye gelir, ona da yedi akil tasi atar ve her bir akili attika Allhu Ekber diye tekbr getirirdi. Sonra vdnin sol tarafina dogru iner, orada da kibleye dnms ve iki elini kaldirmis olarak vakfe yapar, du ederdi. Sonra Akabe yanindaki cemreye gelir, ona da herbir tasla beraber tekbr getirerek yedi tane akil tasi atar, sonra onun yaninda (du iin) durmaksizin oradan ayrilirdi. ez-Zuhr dedi ki: Ben Salim ibn Abdillah'tan isittim; o, bu hadsi aynen babasi Abdullah ibn Umer'den; o da Peygamber(S)'den olmak zere tahds ediyordu. Ve Ibn Umer de byle yapardi [365] . 144- Nahr Gn Akabe Cemrelerini Tasladiktan Sonra Gzel Koku Srnmek ve Ifada Tavafindan nce Tiras Olmak Babi 226-.......Bize Abdurrahmn ibnu'l-Kaasim tahds etti. O, kendi zamaninin en faziletli limi idi. O, babasi el-Kaasim ibn Muhammed ibn Eb Bekr'den isitmistir. Bu el-Kaasim da kendi zamaninin en faziletlisi idi (yedi meshur tabi fakhinden biri idi). O syle der idi: Ben ise(R)'den isittim. O
Hacc
syle diyordu: Ben Raslullah(S)'a iki elimle su iki hlinde gzel koku srdm: Biri ihrama girmek istedigi zaman, biri de (Cemre ve tirasin ardindan) ihramdan iktigi zaman. Beyt'i ifda tavfi-yapmadan nce, ise, Raslullah'a bu iki zamnda elleriyle gzel koku [366] . srdgn sylerken, her iki elini birden uzatmistir 145- Veda Tavafi(nin Hkm) Babi [367]
227-......Ibn Abbs (R): Insanlara, hacc menseklerinin sonu Beyt'i tavaf etmek (veda tavafi) olmasi emr olundu. Su kadar ki bu yed tavafi hayizli kadinlardan hafifletildi (de onlara vcib kilinmadi), [368] . demistir 228-....... Bize Ibnu Vuheyb, Amr ibnu'l-Hris'ten; o da Katde'den haber verdi. Ona da Enes ibn Mlik tahds edip: Peygamber (S) -Min'dan hareketle Muhassab mevkiine geldi ve burada- gle, ikindi, aksam, yatsi namazlarini kildi. Sonra bu Muhassab'da bir mik-dr uyudu. Daha sonra [369] . binegine binip Beyt'e dogru hareket etti ve Beyt'e veda tavafi yapti, demistir Bu hadsi rivayet etmesinde Amr ibnu'l-Hris'e, el-Leys mut-baat edip syle dedi: Bana Hlid (ibn Yezd es-Seksek), Sad ibn Eb Hill'den; o da Katde'den tahds etti ki, ona da Enes ibn Mlik (R) [370] . Peygamber(S)'den tahds etmistir 146- Bab: Kadin, (Haccin Rkn Olan) Ifada Tavafini Yaomasinin Ardindan Hayizlandigi [371] Zaman? 229-....... ise (R) syle demistir: Peygamber'in zevcesi olan Huyeyy kizi Safiyye(nahr gn ifda tavafini yaptiktan sonra) hayizlandi. Ben onun hayizlanmasini Raslullah'a zikrettim. Raslul-lah (S): "O bizi yolumuzdan habsedici bir kadin mi oldu?" Onun yanindakiler: Safiyye ifda tavafini [372] . yapmistir, dediler. Raslullah: "O takdirde bizi habsetmesi yoktur" buyurdu 230- .......(Ikrime syle demistir): Medine ahlsi Ibn Abbs'a, ifda tavafini yapmis da sonra hayz olmus kadinin durumunu sordular. Ibn Abbs onlara: Ifda tavafini yapmis da sonra hayz olmus bulunan kadin, Mekke'den memleketine hareket eder, dedi, Sorucular: Biz senin szn almayiz; Zeyd ibn Sbit'iji szn de birakmayiz, dediler. bn Abbs: Medine'ye vardiginiz zaman, bu mes'eleyi basindan gemis kimselere sorunuz, dedi. Medine'ye geldiklerinde bu mesveleyi sordular. Sorduklari kimseler iinde mm Sleym de vardi. [373] , mm Sleym onlara Safiyye'-nin hadsini zikretti
Hacc
Bu hadsi Hlid el-Hazz ile Katde de Ikrime'den rivayet etmislerdir
[374]
231-.......Bize Abdullah ibnu Tvs, babasi Tvs ibn Keysn'dan tahds etti ki, bnu Abbs (R): Ifda tavafini (hayizdan evvel) yaptigi zaman byle hayizh iin (veda tavafini terkedip) memleketine dnmesine ruhsat verildi, demistir. Tvs ibn Keysn ayni senedle dedi ki: Ben Ibn Umer'den isittim, o da: (Evvel) hayizh kadin (temizlenip veda tavafini yapmadika) memleketine hareket edemez, diyordu. Bundan bir zaman sonra da yine Ibn Umer'den isittim ki, o, bu sefer: Peygamber (S)-(ifda tavafini yapmis olan) [375] . hayizli kadinlara veda tavafini terke msade buyurdu, diyordu 232-.......Bize Eb Avne, Mansr ibnu'l-Mu'temir'den; o da Ibrhm en-Naha'den; o da el-Esved ibn Yezd'den; o da ise'den tahds etti. ise '(R) syle demistir: Biz Peygamber'in beraberinde hacc-dan baska bir niyetimiz oldugunu bilmeksizin, Medine'den yola iktik. Nihayet Peygamber Mekke'ye geldi, Beyt'i tavaf etti, Safa ile Merve arasinda da dolasip sa'y etti. Fakat beraberinde kurbn bulundugu iin kendisi ihramdan ikmadi. Kadinlarindan ve sahblerinden O'nun yaninda bulunan herkes de tavaf ve sa'ylerini yaptilar. Bunlardan beraberinde kurbni bulunmayan kimseler ihramdan ikip hall oldular. (Ben) ise ise hayz oldu. Haccimizdan olan btn menseklerimizi, yni hacc islerimizi yerine getirdik. Nihayet Hasbe gecesi, yn Muhassab mevkiinde bulundugumuz gece -ki o, dagilma gecesidir- olunca ise: Y Raslallah! Benden baska olan sahblerinin hepsi bir hacc ve bir umre ile dnyorlar, (ben ise bir tek hacc ile dnyorum), dedi. Raslullah: ' 'Mekke 'ye geldigimiz gecelerde sen Bey t 'i tavaf etmedin mi?'' diye sordu. Ben: Hayir, etmedim, diye cevb verdim. Raslullah: "yle ise kardesin Abdurrahmn ile beraber Ten'm mevkiine kadar ik. Oradan umre niyetiyle ihrama girip telbiye et. (Tavaf ve sa'y edip umreni tamamladiginda) bulusma yerin su ve su yerlerdir (yn buralarda bulusalim)", dedi. Bunun zerine ben Abdurrahmn'in beraberinde Ten'm'e kadar iktim ve oradan umre niyetiyle [376] . ihrama girip telbiye eyledim (Min gnlerinde) Safiyye bintu Huyeyy de hayz olmustu. Peygamber: "Akra, halka (~ Kesici, kkten kaziyici kadin)/ Muhakkak ki sen bizleri yolumuzdan habsedicisin! Sen nahrgn ifda tavafini yapmadin mi?" dedi. Safiyye: Evet ifda tavafini yaptim, dedi. Bunun zerine Peygamber: [377] . " yleyse (hayizh iin veda tavafini terkde) be's yoktur; haydi yola ik!" buyurdu ise dedi ki: Ben (umremi tamamladiktan sonra) Peygamberce Muhassab'da Mekke ahlsi zerine dogru ikar halde kavustum, ben de asagiya dogru zerlerine iniyordum. Yhud ben yukari ikiyor-
Hacc
ken O asagiya iniyordu. Ve Msedded kendi Msned'mdeki rivayetinde: Peygamber: "Sen (Mekke'ye geldigimiz gecelerde) tavafi yapmadin mi?" diye sordugunda, ben: Hayir, yapmadim, dedim seklinde sylemistir. Bu hadsi Mansr'dan "Hayir, yapmadim" kavliyle rivayet etmesinde Msedded'e, Cerr ibnu [378] . Abdilhamd mutbaat etmistir 147- Mina'dan Memleketlere Hareket Edip Dagilma Gnnde Ikindi Namnazini El-Abtah'da Kilan Kimse Babi 233-.......Bize Sufyn es-Sevr tahds etti ki, Abdulazz ibnu Rufey' syle demistir: Ben Enes ibn Mlik'e: Peygamber'den hatirladigin bir seyi bana haber ver; zu'l-hiccenin sekizinci gn olan terviye gnnde gle namazini nerede kildi? diye sordum. Enes: Min'da kildi, diye cevb verdi. Ben yine Enes'e: Min'dan memleketlere dagilma gn ikindi namazini nerele kildi? diye sordum. Enes: [379] . Abtah (yn Muhassab)'da kildi. Sen emirlerinin yapmakta olduklari gibi yap! dedi 234-.......Katde, Enes ibn Mlik'ten tahds etmistir. Enes ibn Mlik de Katde'ye Peygamber'den syle tahds etmistir: Peygamber (S) -Min'dan hareket edip Muhassab mevkiine geldi ve burada gle, ikindi, aksam, yatsi namazlarini kildi ve yine bu Muhassab'da bir mikdr uyudu. Daha sonra [380] . binegine binip Beyt'e dogru hareket etti ve Beyt'e (veda) tavafi yapti 148- Muhaasab Mevkiinde Konaklamanin Hkm) Babi 235- .......ise (R): Muhassab bir konaklama yeridir ki, Peygamber (S) buraya, Medine'ye dns iin ikisinin kolay olmasindan dolayi iner, konaklardi, demistir. ise, buraya inerdi szyle, Abtah'i [381] . kasteder 236- .......Bize Amr (ibn Dnr), At'dan tahds etti ki, Ibn Abbs (R): Muhassab menzilinde konaklamak hacc menseklerinden bir-sey degildir. Muhassab ancak Raslullah'in (zevalden sonra [382] istirahat iin) inip konakladigi bir yerdir, demistir 149- Mekke'ye Geliste, Mekke'ye Girmeden nce (Alt Tarafindaki) Z Tuva Mevkiinde Konaklama, Medine'ye Dndgnde de Zu'l-Huleyfe'deki Mekke'den Batha'da Konaklama Babi 237- .......Bize Ms ibn Ukbe, Nfi'den tahds etti (O, syle demistir): bnu Umer (R) Akabe
Hacc
yolunda iki tepe arasinda bulunan Z Tuv "mevkiinde geceyi geirir, sonra Mekke'nin yksek tarafinda bulunan tepeden Mekke'ye girerdi. Mekke'ye haci yhud umre yapici olarak geldigi zaman devesini baska yerde degil, ancak Mescidi Harm'in kapisi yaninda kertir, sonra ieriye girer ve Haceri Es-ved'in bulundugu kseye gelir ve tavafa oradan isti'Im ederek baslar. Sonra yedi defa dolasir. Bu yedi dolasmadan ilk n kosarak, drdn de yryerek yapar, sonra tavaftan ayrilir ve iki rek'at namaz kilar. Sonra kendi konaklayacagi yerine dnmeden evvel gider, Safa ile Merve arasinda dolasirdi. Hacc yhud umreyi yapip da Mekke'den hareket ettigi zaman ise, devesini Medine yakinindaki, Pey-gamber'in devesini kertegeldigi Zu'1-Huleyfe'deki Bath'da kertirdi [383] . 238- .......Bize Hlid ibnu'l-Hris tahds edip syle dedi: Ubeydullah'a Muhassab'da konaklamaktan soruldu da o: Bize Ubeydul-lah tahds etti ki, Nfi': Muhassab'da Raslullah (S), Umer ibn Hattb ve Ibn Umer (R) konakladilar, demistir. Ve yine geen isndla Nfi'den; onun: Ibn Umer (R) orada, y-n el-Muhassab'da gle, ikindi ve zannediyorum aksam namazlarini kilardi, dedigini rivayet etmistir. Rv Hlid: Ben yatsi namazi hakkinda da sbhe etmiyorum, demistir. Nfi': Ve Ibn Umer orada bir rnikdr uykuya yatar ve bu [384] MuhassabMa konaklamayi Peygamber'-den olmak zere zikrederdi, demistir 150- Mekke'den Dnme Sirasinda Z Tuva Mevkiinde Konaklayan Kimse Babi 239- .......Nfi' syle demistir: Ibnu Umer (R) Mekke'ye gelirken Z Tuv mevkiinde geceler, sabah olunca Mekke'ye girerdi. Mi-n'dan dagilista da Z Tuv'ya gelir, sabaha kadar orada gecelerdi, ve [385] Peygamber(S)'in de burada byle gece geirir oldugunu zikrederdi 151- Hacc Mevsimi Gnlerinde Ticaret Yapmak ve Cahiyt Panayirlarinda Alisveris Etmek [386] Babi 240- Amr ibnu Dnr syle dedi: Ibn Abbs (R) syle dedi: Zu'1-Mecz ve Ukz, Chiliyet devrinde, insanlarin ticret yerleri idi. Islm gelince mslmnlar buralarda hacc mevsiminde alisveris etmekten gy hoslanmami siardi. Nihayet "(Hacc mevsimlerinde ticretle) Rabb 'inizden rizik istemenizde sizlere bir gnh yoktur.,." [387] . (el-Bakara: 198) yeti Indi 152- Muhassab'dan Gecenin Son Vaktinde Kalkip Yola Gitmek Babi [388]
241- .......ise (R) syle dedi: Safiyye Min'dan dagilma gecesi hayz oldu da: Ben kendimi baska degil, muhakkak sizleri yolunuzdan hab-sedip alikoyucu oldugumu dsnyorum, dedi.
Hacc
Peygamber (S): "Hay kesici ve kkten kaziyici kadin! Safiyye nahr gn ifda tavafi yapti mi?" diye sordu. Kendisine: Evet (o gn ifda tavafi yapti), denildi. Bu cevb zerine Safiyye'ye hitaben Raslullah (S): [389] . "Haydiyola ik!" buyurdu Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: Zikredilen bu hadste Muham-med bana ziyde edip syle dedi [390] : Bize Muhdir tahds edip syle dedi: Bize el-A'mes, Ibrahim'den; o da el-Esved'den tahds etti ki, ise (R) syle demistir: Bizler Raslullah'm beraberinde haccdan baska birsey zikretmeyerjk, Medine'den yola iktik. Mekke'ye geldigimiz zaman Raslullah bizlere ihramdan ikmamizi emretti. Nihayet Min'dan memleketlere dagilma gecesi oldugu zaman Huyeyy kizi Saftyye hayizlandi. Peygamber (S): "Hay kkten kaziyici, kesici kadin! Ben onu baska degil, ancak sizleri habsedipyolunuzdan ahkoyucunuzdur saniyorum" dedi. Sonra Safiyye'ye hitaben: "Sen nahr gn ifda tavafini yaptin mi?" diye sordu. Safiyye: Evet (yaptim), dedi. Raslullah: "yleyse (zarar yok) haydi yola koyul!" buyurdu. ise dedi ki: Ben: Y Raslallah! Ben {Mekke'ye geldigimde) ihramdan ikamadim (yni umre yapamadim), dedim. Raslullah: "Sen de Ten'm'den bir umre yap!" buyurdu. Bunun zerine kardesi Abdurrahmn, ise'nin beraberinde, Ten'm'e ikti. ise dedi ki: Umreyi tamamlayip dndgmzde Pey-gamber'e gecenin sonunda (veda tavafi yapmak zere Mekke'ye dogru) gider hlde kavustuk. O bana: "Bulusma yerin su ve su1 yer olsun (yni.veda tavafindan sonra Medine'ye hareket iin [391] . bulusmamiz fulan yerde olsun)" buyurdu
[1]
Bu Kitabu'1-Hacc" unvani, Eb Zerr rivayetidir. Asl rivayetinde "Kitbu'l-Menasik" seklindedir. Mslim Sahh'mt de Aslf nushasindaki unvan vardir. Tahavi, kitabinda her ikisini cem' ederek "Kitbu Mensiki'1-Hacc" unvanini vermistir [2] limlerin cumhuruna gre haccin vucbu Kitb'dan bu lu Imrn:97 yet ile sabit olmustur. Allah bu yette hacc isini, haccin vucbuna dellet eden birka vucuh ile te'kd etmistir. Hacc emrinin haber sgasiyle gelmesi; isim cmlesi olarak getirilmesi; hac-cm, halkin boynunda Allah'in vcib ve sabit bir hakki oldugunu ifde eder surette teblg edilmesi; hkmn evvel ta'mm, sonra tahsisi; hacci terke kfr ismi verilmesi; istigna zikr edilmesi ki, burada hacci terk edenin yardimsiz kalacagina ve en asagi bir mahlk olduguna dellet eder (Beydv). Bzi limler haccin vucbu "Hacci da umreyi de Allah iin tam yapiniz... "(el-Bakara:196) yeti iledir, demislerdir. Ksn'nin Bedyu's-Sani'de "Insanlar iinde hacci Vln et... "(el-Hacc:27) yetinin ma'nsi, bzi limlere gre "Allah'in hacci insanlara farz kildigini i'ln et" demek oldugunu bildirmistir. Bunlarin hepsi, haccin Kur'n'daki delili olmakla beraber, cumhurun delli daha zahirdir. Haccin snnetteki delilleri ise, bu kitbda gelecek olan hadslerdir [3] Hadsin bb basligina hccetligi ince bir bakisla idrk edilir. Syle ki: Hads, hacc emrinin te'kdine dellet etmektedir. O derecede ki, mkellef bizzat hacc etmekten acizligi sirasinda bile hacci terketmesi zr kabul edilmiyor da, kendi yerine baska bir kimseyi nib edinmesi lzim geliyor. Iste bu da hacci bizzat f etmekteki byk fazlete dellet eder. Iste hads ile baslik arasindaki uygunluk buradan alinir (Ayn). Bu hadsten pekok dn, ahlk, itima hkmler ikarilmistir. [4] Buhr, haccm vcubunda binek sartinin, binege kudreti olsun olmasin, yaya olarak da haccin cevazina mnf olmayacagina tenbh etmek iin bu yeti baslik yapmistir. nk yet, yayalari ve bineklileri smil olmustur.
Hacc
Buhr'nin deti byle cereyan etmistir: O, hadste yhud Kur'n'da bir kelime geldigi zaman, onun hadsteki yhud Kur'n'daki nazrini de zikreder: Burada daNh:20. yetindeki "Ficcen" kelimesinin tefsirini vermistir. el-Fecc, genis yol; Ficc, genis yollar demektir. Bu tefsr Ferr, Eb Ubeyd, ve el-Ezher'nin kavlidir. Beydv ve diger tefsr imamlarinin zikrettikleri ma'n da budur (Ayn, Kastalln). [6] Hadsin bb basligina uygunlugu, iinde binme ve uzak yol bulunmasi cihetin-dendir. Binme, "Devesine binmekte"; "Feccu amk", yn uzak yol ise Zu'l-Huleyfe'dir. nk Zu'1-Huleyfe ile Mekke arasi on merhale, yn ikiyz millik mesafedir. Zu'1-Huleyfe, Medine'ye de drt mil uzakliktadir. Burasi Med-neliler'in ve o taraftan gelenlerin ihrama girme yerleridir. [7] bnu't-Tm syle dedi: Buhr, Allah'in basliktaki yette yayalari bineklilerden nce zikrettiginden dolayi, yaya hacc daha faziletlidir iddiasinda olanlari red detmek istedi. Eger yaya hacc daha faziletli olaydi, Peygamber muhakkak onu yapar ve onu kasdederdi. Ve bunun iindir ki, Peygamber Zu'1-Huleyfe'de devesi kendisini dogrultuncaya kadar ihrama girmemistir, diye beyn etmistir (Kastalln). [8] Enes ibn Mlik'in hadsi "Zu'I-Huleyfe'de sabaha kadar geceleyen kimse bbi"n-da; Ibn Abbs'inki de "Ihrmh libslardan neyi giyer bbi"nda gelecektir. [9] Ebn'in bu hadsini Eb Nuaym ei-Mustahrac'mda mevslen rivayet etmistir. [10] Umer'in bu szn Adurrazzk ile Sad ibn Mansr, senediyle rivayet etmislerdir. Umer bunu ya taglb cihetiyle, ya da hakkat olarak sylemistir. nk haci da sefer mesakkatine ve lezzetlenecek seyleri terke karsi nefsine sabirla muchede eder. [11] Muhammed ibn Eb Bekr el-MukaddemFnIn bu hadsini el-tsml mevsl olarak rivayet etmistir. Buradaki haberlerin hepsinin bb basligina uygunlugu aika grlmektedir. [12] Bu hadsin de bb basligina uygunlugu, "Feahkabehu" kelmindadir. nk bunun ma'nsi "Onu deve semerinin hakbesi zerinde tasidi" demektir. "el-Hakbe, ketbe vezninde egrim dedikleri nesnedir ki, kundak tarzinda iini doldurup, deve hatabimn ense tarafina korlar ve mutlaka palan ve havud ensesine baglanan nesneye denir; heybe, hare ve sir nesne olsun" (Kaams Ter-cemest). [13] Bu hads, mn Kitbi'nda "mn da ameldir bbi"nda gemisti. Hadsin buradaki bb basligina uygunlugu meydandadir. Hadsteki mebrr kelimesinin asli hakkinda su bilgiler verilmistir: el-Birr, b'nm kesri ve r'nin tesddiyle sila ve in'm ma'nsinadir... M-ellefin Basir'de beynina gre asil berr, b'nin fethiyle bahr {yn deniz) mu-kaabiline konulmustur. Sonra ondan genisleme ma'nsi i'tibr olunup b'nin kesriyle birr kelimesi hayr islemeye girismek ve hayrda genislik mansinda kullanildi. Allah'a nisbet olundugu gibi, bzan kullara da nisbet olunur. Mesel "Berre'1-abdu Rabbehu" derler; "Rabb'ine tatte genisledi'1 ma'nsinadir. Pes Cenabi Br'den sevb ve kullardan tat murd olunur. O dahi iki nevi'dir. Biri i'tikaad ve biri ameller cihetiyledir. Ve "Birru'l-vlideyn" onlara hizmet ve ihsanda genislemek ve bollamaktan ibarettir ki, ukk mukaabilidir. Ve birr sz dogrulugunda da kullanilir; bollamci hayirdan olmak hasebiyle; ve yemn sidki bundan su'belelirnistir. Ve hacem kabul ma'nsi Ilh sevb cmlesindendir. Ve bugdaya b'mn tresiyle burr denilmesi, gida hususunda kendisine muhtc olunanlarin en genisi olmak mnsebetiyledir Inteh... Ve birr, hayr, fadl ve hasene ma'nsina kullanilir... Ve hacc makbul olmak ma'nsinadir... (Kaams Ter.). [14] Buhr rvlerinin ogu, hadsteki "Lkin" kelimesini lm''n fethi ve kfin zammi ile ve kadin cematine hitb olarak "Lekunne" rivayet etmislerdir. Hatt Kaabis bu kelimenin bu suretle zabti, gnlmn kendisine yneldigi bir kiraattir, demistir. Yalniz Hamev'nin rivayeti kfin kesriyle ve istidrk iledir. Burada ekseriyetin rivayetine gre terceme edilmistir. Istidrk kabul edildigine gre, ma'n: "Lkin kadinlar hakkinda en makbul olan cihd, mebrr haccdir" demek olur. Bu hadsten, kadinlar iin cihdin bir vazfe ve ibdet oldugu anlasilir. Hadste "Kadinlar iin en faziletli cihd, mebrr haccdir" buyurulmakla, kadinlar iin haccdan baska cihd ibdeti de vardir; su kadar ki, kadinlar iin hacc, cihddan daha faziletlidir, demek oluyor. Nitekim Islm kadinlarinin gazalara katildiklari hakkinda birok sahh haberler vardir. Srih Ibnu Battal syle demistir: Cihdin haccdan daha faziletli oldugu hakkindaki rivayet, Islm'in ilk devirlerine iddir. Islm'in hayti bahis konusu oldugu o devirde, her mslmna cihda katilmak kat' bir farz idi. islm Dni glib olup ailmaga baslayinca cihd, kifye farz oldu. Bu devirde cihd, cihda me'mr olanlar tarafindan f edildi. Ve bu devirde hacc efdal oldu. Hz. ise'ye: "Sizin en faziletli cihdiniz, mebrr haccdir" buyurulmasi da bu devre iddir. Fakat dsman mslmnlarin hududuna gelip dayandigi ve dsmani def etmek zarureti grldgnde, memleketin btn insanlarina ve btn icti-m siniflarina cihd farz ve elbette haccdan daha faziletli olur (Umdetu'l-Kaar, IV, 492). [15] er-Refes ve er-Rufs, cima' eylemek ma'nsinadir ve fahis (yni irkin) kelm sylemek ma'nsinadir. Ve htnlara cim'a mteallik sz sylemek, bir kavle gre yzlerine karsi fuhsiytla ilgili sz sylemek ma'nsinadir... Birinci, drdnc ve besinci bblardandir (Kaams Ter.). Bu er-Refes kelimesi, el-Bakara:187 Ve 197. yetlerde de cins mnsebet ma'nsina tefsir edilmistir. "Hacc bilinen aylardir. Iste kim onlarda hacci kendine farz eder (ihrama girerce artik haccda kadina yaklasmak, gnh yapmak, kavga etmek yoktur. Siz ne hayr yaparsaniz Allah onu bilir. Bir de aziklaniriz. Muhakkak ki azigin en hayirlisi (insanlara yk olmaktan) sakinmaktir. Ey kmil akil sahihleri, benden korkun" (el-Bakara: 197). Hadsin bb basligina uygunlugu "Anasinin onu dogurdugu gnkUgibi (tertemiz) dner" fikrasindan alinir. [16] Yn hacc ve umre iin ihrama girilecek yerlerin takdir, ta'yn ve beyn edilisi babi. Buradaki ve hads metnindeki farz etme, takdr, ta'yn ve beyn eyleme veyhud vcib kilma ma'nsinadir. Mikaat, huddlandirilmis vakit ma'nsmdan mif'l vezninde bir isimdir. Burada mekn iin istiare edilmistir. Ka'be'ye giderken, etraftan bu ta'yn edilmis mkaatlara ulasanlar, Beyt'i ta'zmen ve Icllen, dn bakimdan ihrama gir meleri lzimdir. [17] es-Surdik, evin sahninin yukari tarafinda aykiri ekilen serperdeye denir..., " ve zrden cibinlik tarzinda beyte denir... Birinci ma'nya gre, evi ikiye blp, mesel yukari blg adir sahibine, asagi blg tbi'lere mahss olur. Sri-hin beyni zere bu serperde arabalastinlmistir ki, pdish otagina ve adir tozluguna ve adir versinda hass harem ikaamet eylemek iin adir iine ekilen perdeye ve adir etrafina ekilen sokaga itlak olunur.. (Kaams Ter.). [18] Hadsin bb basligina uygunlugu aiktir. nk hadste bu yerlerin hacc ve umre yapacaklar iin ihrama girme noktalan olmak zere, bizzat Peygamber tarafindan ta'yn edildikleri beyn olunmustur. [19] Buhr bb basligi yaptigi bu yette emredilen aziklarin mhiyetini, nzul sebebi olan vak'a ile aiklamak istemistir. Allah Tal bu "Aziklanin" emriyle dny azigini hazirlamayi irsd ettikten sonra, ondan daha hayirli olan hiret azigini, yn takvayi tesvk ve emretmektedir. [20] Burada tevekkl ktleme yoktur. nk hazirliksiz gelenlerin yaptigi, tevekkl degil, teekkl; yn Allah'a dayanmak degil, insanlardan yemege alismaktir. Zr tevekkl, btn hazirlik ve sebebleri yerine getirmekle beraber, sebeblerden bakisi kesmektir; bilklliye sebebleri terk degildir. Sebebleri yerine getirmekle, meydana [5]
Hacc
gelecegi beklenen veya meydana gelen zarar def edilir. Bu ise tevekkle aykiri olmaz. Bil'akis yikilacak duvardan kamak ve bogaza gerilen lokmayi su ile gidermek gibi, vcibdir (Kastallni). yetin lfzi, hem dnyya id aziklari, hem de hirete id aziklari hazirlamayi emr ve tesvk etmektedir. [21] Buhr, hadsin hem mevsl tarkini, hem de mrsel tarkini gstermis, bylece Verkaa tarkinin mevsllgn, Sufyn ibn Uyeyne tarkinin mrselligi ortaya koymus oluyor. [22] el-Ihll:... ve hacc eden kimse yksek sesle telbiye eylemek ma'nsmadir. (Kaa-mus Ter.). ei-Mhell, bundan mekn ve zaman ismi ile mimli masdar olur. Buradaki Mhell, yksek sesle telbiye edilecek yer ma'nsina ve genisleme olarak ihrama girilecek yer, yn mkaat ma'nsmadir. [23] Hadsin bb basligina uygunlugu "Mekkeliler de Mekke'den ihrama girerler" fikrasidir. Yn Mekkeliler ihrama girmek iin hricdeki mkaatlara kadar ikmaga muhtc olmaksizin, bulunduklari yerden hacc iin ihrama girip telbiye ederler. Yalniz umre iin bir mkaata kadar gideceklerdir. Buna id zhlar ileride gelecektir. Burada sylenen mkaatlardan Zu'1-Huleyfe yukarida gemis ve ona id bilgi de orada verilmisti. Simdi digerlerini kisaca taniyalim: e/-Cuhfeyy\ Eb Ubeyd syle tanitmistir: el-Cuhfe, camii ve minberi bulunan bir kydr. Deniz kenarina sekiz mil uzakliktadir. Sm, Misir ve Magrib beldelerinden gelen hacilarin mkaadidir. Mekke'den konak mesafededir. Medine'ye sekiz konaktir. Amlika, Yesrib'den sonra burada mekn tutmustur. Peygamber tarafindan Mehyea ismi verilmistir. ibn Hazm, Mekke'ye 82 mil mesafede bulundugunu bildirmistir. Ykt el-Hamav de kendi zamaninda Cuhfe*nin harb oldugunu bildiriyor. Karnu'l-Menzil: Mekke'ye bir gn ve bir gecelik uzaklikta bir yerin adidir. Birka yolun kavusma noktasi oldugundan dolayi bu adla adlandirilmistir. Kam kelimesi, r'nin fethiyle Karen seklinde de sylenmistir. Meshur Uveys el-Karan'nin mensb oldugu kabilenin ismidir. Yalemlem: Yemen'in Mekke yolu zerindedir. Tihme Daglan'nm en byklerinden olup Ibn Hazm'in beynina gre Mekke'ye otuz mil mesafededir. Mkaatlar bestir. Bu hadste drd zikredilmistir. Besinci mkaat olan Ztu Irk, Irak ahlsinin mkaadidir. Bu husus diger hadslerde gelecektir. [24] nk Peygamber'in beraberinde hacc yapanlarin hibirinden Peygamber'in daha nce ihram ettigi nakledilmemistir Bu basligin zahiri, Buhrfnin mkaattan nce ihrmlanmayi men' etme grsnde oldugudur. [25] Ibn Umer bu fikrayi Peygamber'den bizzat kendi kulagi ile isitmedigini, bunu diger sahblerden grendigini bildirmis oluyor. Sahbnin mrselinin de sa-hh oldugu bilinen bir dstrdur. Kaldi ki bu fikra Ibn Abbs, Cbir, Ise ve Haris ibn Amr hadslerinde Peygamber'in sz olarak sabit bir husustur. [26] Bu hads, 10 rakaminda, kk bir sened ve lfiz farkiyle gemis, gerekli bilgiler de orada verilmisti [27] Bu bb ile bundan nceki ve bundan sonraki bblarin, Ibn Umer ve Ibn Abbs hadsleriyle beraber tekrar edilmelerinin sebebi, bu hadslerin alindigi seyhlerin ve hads tarklerinin degisikligi ile, bzi metin farkliliklaridir. Hadsin buradaki bb basligina uygunlugu "Necd ahlsininki Karn'dir" fikrasidir [28] Ibn Umer'in bu sznn benzeri, 11 rakamli hadste de gemis ve gerekli aiklama oradaki hasiyede verilmisti. [29] Hadsin bb basligina dellligi "Bu mkaatlarm berisindeki yerler halkindan olan kimsenin ihrama girme yeri..." fikrasindan alinir. Daha evvelce de isaret etmistik ki, bu mkaatlarla Mekke arasindaki yerlerde ikaamet eden kimseler hacc iin ihrama bulunduklari yerlerden girip telbiye ederler. Umre iin ihram edecekleri vakit ise, kendilerine en yakin bulunan hille kadar ikip, oradan ihram ve telbiye ederler, nnde bir mkaat bulunup, oradan ihrama girmis afakler bile Mekke'ye girip hacc veya haccla birlikte bir umre yaptiktan sonra, tekrar bir umre yapmak Istediklerinde, yine en yakin hille kadar gidip, oradan tekrar ihram ve telbiye ederler. Amma byle bir afak herhangi bir sebeble mkaatlar-dan disari iktiginda tekrar Mekke'ye dnerken nnde hangi mkaat varsa o mkaattan ihram ve telbiye eder. [30] Hadsin bb basligina dell olan yeri "Peygamber Yemen ahlsi iin Yalemlem'i mkaat ta'yn buyurdu" fikrasidir. el-Esrem, Ahmed'den hikye etti ki, Ahmed'e: Peygamber (S) mkaat lan hangi sene iinde ta'yn etti? diye soruldu. Ahmed: Hacc yaptigi yilda, diye cevb verdi. Ilim Kitbi'nda Ibn Umer'in "Bir kimse mescidde ayaga kalkti da: Y Raslallah, bizim nereden i'tibren ihram edip yksek sesle telbiye okumamizi emredersin?..." lfziyle olan hadsi gemisti (Fethu'l-Br). [31] Abdullah ibn Umer'in bu hadsine gre Irklilar'in mkaati Peygamber tarafindan ta'yn ve tahsis edilmis degildir. Bu sebeble Irklilar'in mkaadi bzi limlerin tenkidine ugramistir. Fakat Tahv'nin Hz. ise'den gelen rivayetinde Ztu Irk'in Iraklilar'a Peygamber tarafindan mkaat ta'yn buyuruldugu aika bildirildiginden, bu tenkdler yerinde degildir. Buranin Ztu Irk diye isimlendirilmesi, burada irk, yni kk bir dag bulunmasindan dolayidir. Burasi, ilgin agaci bitiren orak bir arazdir. Ztu Irk'-la Mekke arasinda iki merhale ve kirkiki millik mesafe vardir. Burasi Necd ile Tihme'yi ayiran hudddur (Ibn Hacer). [32] Asillarda byle unvansiz olarak sdece "Bb" seklindedir. Bu, kendinden nceki bbdan bir fasl menzilesindedir. tki bb arasindaki mnsebet, gelecek hadsin mkaattan ihrmlanmak istenildigi sirada iki rek'at namaz kilmanin mstehbligma delleti ynndendir. Bzi sarihler buraya "Bath'da inmek ve Zu'1-Huleyfe'de namaz kilmak" seklinde baslik koymuslardir (Ibn Hacer). Ebu'1-Vakt nshasinda -bzi i'timd edilen asillarda grdgn gibi- "Zu'l-Huleyfe'de namaz babi" seklindedir (Kastalln). [33] Peygamber'in bu iki rek'at namazi burada Mekke'ye giderken mi, yoksa dnste mi kildigi, bu rivayette bildirilmemistir. Bu namazi Mekke'ye giderken kilmis olmasi, Buhr'nin tertibine gre, daha zahir grnyor. Srih Kastalln: Bu iki rek'at namaz, Mekke'ye giderken kildigi ihram namazi yhud iki rek'at seferi ikindi namazi veyhud da Mekke'den dnste kildigi namazdir, demistir. [34] Hadsin bb basligina uygunlugu "Raslullah Secere yolundan ikar idi" fikrasi dir. Raslullah'in Zu'* 'uleyfe'de geceleyip, sabahleyin Medne'ye hareket etmesi, sehre gndz girmek iindir [35] Akk vdsi, Bak'a yakin bir vddir ki, Medine ile bu vd arasinda drt mil kadar bir mesafe vardir (Kastalln). Cibril'in ed edilmesini tavsiye ettigi bu namazin, Ihram namazi oldugu aiktir (Kirmn). "Hacc iinde umre" ta'bri, hacc ile umreyi bir ihramda cem' etmek demek olan Kiran Hacci'ni ifde eder. Binenaleyh Peygamber Veda Hacci'nda Kaarin idi ve bu, vahyin geregi idi. Buna gre Kiran Hacci, Ifrd Hacci'ndan ve Temett' Hacci'ndan daha faziletli oluyor. Haccin bu nev'i bu kitbda ok geecegi iin, bunlari kisaca ta'rf edelim: Ifrd Haca: Umresiz, yalniz haccdir. Yalniz hacc yapana Mufrid denir. Haccin diger iki nev'Inde, hacc Ile umre cem' edilir.
Hacc
Temett' Hacci: Hacc ile umreyi ayri ayri ihramlarda ed etmektir. Syle, ki, haci mkaatta ihrama girdigi sirada, ihram namazindan sonra "Y Allahi Ben umre yapmak istiyorum. Bana bunu kolaylastir ve kabul eyle" der ki, bu, yalniz umreye niyettir. Sonra telbiye eder. Mekke'ye girdiginde Ka'be'yi tavaf, Safa ile Merve arasinda sa'y edip tiras olur. Umresi bu suretle ed edilmis olur. Artik haci ihramdan ikip, mu'td olan elbisesini giyer, Mekke'de kalir, thrm hlinde koku srnmek ve esi yaninda ise onunla cins mnsebette bulunmak gibi haram olan seyler hall olur. Nihayet Zu'1-hicce'nin sekizinci terviye gn, yeniden hacc iin ihrama girip, sirasiyle btn hacc meriseklerini yerine getirerek hacci da f eder... Kiran Hacci: Umre ile hacci bir ihramda cem' etmektir. Umre Ile haccin ikisine birden niyet ettigi iin, Mekke'ye gelip tavaf ve sa'y ettikten sonra mutemetti' gibi ihramdan ikamaz. Btn hacc menseklerini f edinceye kadar ihram hli devam eder. Bir de Hedy = Kurbanlik sevki vardir ki, bu nadiren yapilir. Byle boynuna kilde ve nisane takilarak kurbn sevkeden haci da mkaattan, haccin sonuna kadar mutemetti' olsa bile ihramdan ikamaz. [36] "Akk adiyla anilan on yer vardir. Bunlar iinde meshur olan ve Arab siirlerinde kendisinden ok bahsedilen Akk, Medne Akki'dir. Bu Medine'ye drt mil uzakliktadir" (Ykt el-Hamav). [37] Hadsin bb basligina uygunlugu "Kendindeki kokuyu kerre yika!" kavlin-dedir. Metindeki halk, zagfern karistirilmis boyali gzel bir kokudur; Arab-lar'a mahsstur. Bu vak'a Ibn Hazm ve baskalarinin beynina gre Hicret'in sekizinci yilinda Huneyn gazasindan dnlp ganmet mallan taksim edildigi zaman olmustur. Huneyn ile Ci'rne, birbirine yakin mesafededir. Onuncu yilda yapilan Veda Hacci'nda ise ise annemizin, Peygamber'in bizzat ihrami iin koku srdgn, bundan sonra gelecek hadste grecegiz. Muhtemil ki, bu soran zt, ihrama nasil girilecegini bilmiyordu. Ihram ile beraber eski ve kirli elbiselerini de giymisti. Bu boyali koku bedenine ve elbiselerine sinmisti. Zten hads metnindeki "Mutedammihun" lfzi, byle "boyali kokuya bulanmis" ma'nsinadir. Raslullah, ona ihrama girmesini gretmis oluyor. Peygamber'in ona "Hac-cmda yapacagin fiiller gibi umren iinde de yap" buyurmasindan, o ztin daha evvelden hacc fiillerini bildigi ve fakat umreyi bilmedigi anlasilir. [38] At'nin Ibn Cureyc'e verdigi b cevb da, Peygamber'in o zta boyali ve kirli elbiselerini ve bedenini temizletmek ve pampk eylemek kasdetmis oldugu grsne kuvvet kazandiriyor. [39] Buhr bu baslikla, bundan nce geen hadsteki gzel kokuyu yikama emrinin elbiseye nsbetle oldugunu beyn etmek istemistir. nk ihrmli, boya srlms birsey giyemez. Nitekim bu husus biraz sonra gelecektir. Kokuya gelince, onun bedende devam etmesi men' olunmaz. Buhr, koku fikrasina taranma, yaglanma gibi seylerin de dhil oldugunu ifde etmistir (Ibn Hacer). [40] Ibn Abbs'in bu szn Sad ibn Mansr ile Ibn Eb Seybe senediyle rivayet etmislerdir. er-Reyhn: R'nin fethiyle feslegen ta'br olunan gzel kokulu bitkiye denir. Bir kavle gre mutlaka gzel kokulu olan bitkiye yhud ularina yhud yapraklarina denir ki, koku yeridir... (Kaams Ter,). [41] At'nin bu szn Ibn Eb Seybe senediyle rivayet etmistir. et-Hitnyn, h'nin kesriyle ukura ve kusaga denir, ve dagarciga denir ki, iine zd ve zade koyup bele kusanirlar (Kaams Ter.). [42] Ibn Umer'in bu fiilini, Sad ibn Mansr senediyle rivayet etmistir. [43] ise'nin bu re'yini de Sad ibn Mansr senediyle rivayet etmistir. Bu rivayette ise, beraberinde kendisine hizmet eden oglanlari oldugu hlde hacc etmis, oglanlar hevdecini baglarlarken bedenlerinden bzi yerleri meydana ikmis, bunun zerine onlara ihrmli olduklari hlde kisa i donlari giymelerini emretmis, onlar da kisa i donlari giymislerdir. Bu ise'nin itihadidir. Cumhur Ise kisasi ile uzunu arasini ayirmayip, ihrmliyi don giymekten men' etmislerdir (Kas-talln). et-Tubbn, rummn vezninde galz avret yerini rtecek kk i dona denir. (Kaams Ter.). [44] Hadsin basliga uygunlugu, bu kokunun parildamasi, Peygamber'in ihrama girerken srdg kokudan ileri gelmesi ynndendir. Bu da yalniz kokunun devamina degil, koku maddesinin ayninin varligina da dellet eder. Aise ' 'Bakiyor gibiyim" szyle, bunun muhakkak olduguna, kat'IIgine isaret etmistir. [45] M'minler anasinin bu sz, ihrama girerken koku srnmeyi caiz grmeyen Ibn Umer'in szne cevbdir... Bu hadslerden ihrama girerken gzel kokular srnmek mstehb oldugu, ve o kokularin ihramdan sonra payidar olmasinda bir be's olmadigi istidlal olunmaktadir. Nitekim imamlardan Sevr, Safi, Ahmed ibn Hanbel, Dvd Zahir ve digerleri; sahblerden de Sa'd ibn Eb Vakkaas, tbn Abbs, Ibnu'z-Zubeyr, Muviye, ise, mm Habbe hazretleri ile birok tabiler, fakhler ve hadsciler topluluklari bu ictihddadirlar. Imamlardan Zuhr, Mlik, Muhammed ibnu'l-Hasen ile birok sahbler ve tabiler ise bunu caiz grmezler [46] el-Teibd, basin salarini yapiskan bir madde ile birbirine toplayip tutturmak tir. Telbdin fidesi, ihramda salarin dagilmamasi ve eziyet verici haserelerden korunmaktir. Bundan ihram sirasinda salari byle toplamanin mstehb oldugu hkm alinmistir. Safi bunun mstehb ligin a hkmetmistir. [47] Ibn Umer'in bu rivyetiye, bundan iki bb sonra gelecek Ibn Abbs hadsi arasindaki zidlasmayi gideren ve bundaki darligi kaldiran bir hads sudur: Eb Dvd ile Hkim, Sad ibn Cubeyr tarikiyle Ibn Abbs'tan rivayet ettiler. Sad ibn Cubeyr dedi ki: Ben Ibn Abbs'a: Raslullah'in telbiyesi hakkinda, Raslullah'in sahbleri arasindaki ihtilftan dolayi hayret ettim, dedim. Ibn Abbs syle cevb verdi: Raslullah Zu'1-Huleyfe Mescidi'nde iki rek'at namaz kildi ve namazdan ayrilinca telbiye etti. Bunu bir kisim sahb isitti ve belledi. Sonra devesine bindi, deve dogruluncaya kadar telbiye etti. Bunu da evvelki telbiyeyi duyma[48] Bu hadis ilim Kitabinin sonunda da gemisti. Burada bab basligina delaleti meydandadir [49] Bu hadsten binekli hacc etmenin fazileti anlasilmistir. Bundan, Akabe cemresini taslayincaya kadar telbiye okumaya devam etmek hkm de alinmistir. Peygamber ok mhim buldugu seferlerde sahblerin zek, hafizasi kuvvetli genlerini devesinin arkasina bindirirdi. T ki o gen, cereyan edecek hdiseleri ve onlar hakkinda Peygamber'in szlerini ve fiillerini iyice bellesin, sonra mmete nakletsin. Iste Veda Hacci'nda da Peygamber hacc menseklerini mmete Iyice gretmek istedigi iin yanindan redf eksik etmiyordu. Bundan dolayi hakkaten hacc menseklerine dir hadsler pek oktur ve rivayet yollari da boldur. [50] Buhr, bundan nceki bbda ihrmlmin giyemiyecegi seyleri beyn edince, burada ihrmlinin giyebilecegi seyleri beyn etmeye baslamistir. Siyb, sevb'in cem'-idir. Sevb, kumas, elbise ma'nsinadir. Erdiye, rid'nm cem'idir. Rid, vcdun st yansim rten bezdir. Uzr veya uzur, izr'm cem'idir. zr ise, vcdun alt yarisini rten bez ve kumastir (Umdetu 'l-Kaar). [51]
Hacc
51 ise'nin bu fiilini Sad ibn Mansr, senediyle rivayet etmistir.. et-Usfur, san boya yapmakta kullanilan bir bitkidir. Trke'de tahrf ile aspur ve tohumuna aspur tohumu denir... [52] Aise'nin bu szlerini Beyhak, senediyle rivayet etmistir. el-Lism, kitb vezninde, kadinlarin agizlarina tutunduklari rtye denir ki, yasmak ta'br olunur. etTelessm, tefa'ul vezninde, kadin yasmaklanmak ma'nsinadir. el-Burku', el-Burka', el-Burk': Kadinlarin yzlerine tutunduklari peeye denir... Teberku', peelenmek ma'nsinadir (Kaams Ter.). el-Vers: Vv'in fethi ve r'nm sknu ile simsim tarzinda bir nebat adidir; Yemen lkesine mahsstur. Bir defa ekildikte yirmi seneye dek iek ve meyve vererek kalir... Ve onunla boyanmis libs giymek cimyi kuvvetlendirir. Ve bazen dag servisi ve dedikleri nebatta ve sir escrda dah hsil olur. Hus-san Habes lkesinde dah olur, lkin ekilmis olanda alaktir. Bu nebat, Trke'de alaehre ve Yemen zagferni dedikleridir ki, onunla sari boyanir (Kaams Ter.). [53] Cbir'in bu szn, Safi ve Msedded, senediyle rivayet etmislerdir. [54] Aise'nin bu re'yi "Kadinlarin tavafi bbi"nda mevslen gelecektir. Bu kismini da Ibn Eb Seybe, senediyle rivayet etmistir. el-Huff: H'nin dammi ve f'mn tesddiyle... insanin ayagina giydigi izmeye, mest, edik, edik, tomak maklesi ayakkabina denir ki, zerine mesh mm-kin ola... (Kaams Ter.). [55] ibrhm en-Naha'nin bu szn Sad ibn Mansr ile Ibn Eb Seybe senediyle rivayet etmislerdir. [56] Hadsin bb basligina uygunlugu "Peygamber giyilmesi det olan ridlardan, izrlardan hibirseyi nehyetmedi" fikrasindadir. Hadsin tercemesindeki kavis arasindaki ziydeler, Buhr'nin diger riv-yetleriyle, Mslim'in Sahih1 indeki rivayetlerden alinmislardir. Bunlar metnin asli derecesinde sahhdirler. Hacn, Muhassab yaninda, Akabe Mescidi hizasindaki yksek dagdir. Ka'-be'den birbuuk mil uzakliktadir (Umde/u 't-Kaar). Kilde; kurbanlik hayvanin boynuna takilan nal ve mezde gibi nisanedir. Byle almetli kurbna Kur'n dilinde Hedy denilmistir. Bu kurbn deveden, sigirdan^ davardan olur. Kurbn varacagi varincaya kadar baslarinizi tiras etmeyin... "(el-Bakara:196) yeti geregince hacinin Ka'be'ye bir ihtiram hediyesi olarak sevkettigi bu kurbn, nahr gnnde Min'da kesilmedike kurbn sahibi olan haci tiras olmaz, ihramdan ikmaz. Hedy sevkinin bu zorlugundan dolayi, son zamanlarda beraberinde kurbn sevk etme isi terkedilmistir. Peygamber'in Mekke'ye varinca tavaf, sa'y ettikten sonra Hacn mevkiine konup, Arafat'tan dnp gelinceye kadar bir daha Ka'be'ye yaklasmamasinin sebebi mesguliyet idi; yoksa nafile tavaf etmesine hibir mni' yoktu, denilmistir (Umdetu'l-Kaar). [57] Buhr'nin bu basliktan muradi, mkaatta gecelemenin mesr'lugunu isbttir. Orada gecelemenin, ihrami geciktirme olmayacagi; bunun mkaadi ihrmsiz geen kimseye benzemiyecegini gstermektir [58] Buhr bununla Ibn UmerMn "Peygamber'in Secere yolundan ikisi bbi"nda geen hadsine isaret etmistir: [59] Hadsin bb basligina delleti aiktir. [60] Bu da, yukaridaki hadsin diger bir tarkidir. Bunda gle ve ikindi namazlari aika zikredilmistir [61] Bu hads, sonundaki ziyde ile geen hadsin baska bir tarkidir. Bundan Peygamber'in ve sahblerin telbiyeyi yksek sesle syledikleri, Peygamber'le bir kisim sahblerin Kiran Hacca niyet ettikleri anlasilmistir. [62] Hadsin bb basligina dellligi aiktir. nk hads, telbiyenn lfizlarini beyn etmektedir. (Kaams Ter., I, 481-482'de telbiyenin gzel bir aiklamasi vardir.) Allah Tal ''Insanlar iinde hacci i'ln et!... "(eI~Hacc:27) emriyle insanlari Ka'be'yi ziyaret etmeye agirmisti. Iste bu telbiye lfizlariyle Allah'in bu da'-vetine tekrar tekrar icabet edilmektedir. Bu lfizlarla Icabet, t Ibrhm Peygamber'den beri devam edip gelen ve kiyamete kadar da hi durmadan devam edecek olan ebed bir icabettir [63] Bu hadsin de bb basligina delleti bundan nceki hadsin delleti gibidir. Bu ise rivayetinde, bundan nceki Ibn Umer rivyetindeki Ve*l-mlke l serike ''- leke kavli, kisaltma olarak dsmstr. Buhr bu hadsi, tekinin ardindan iinde Peygamber'in telbiyeye devam ettigine dell bulundugu iin getirmistir. [64] Bu mutbaati Msedded, kendi Msned'inde mevslen rivayet etmistir. Bunu Czk de, Abdullah ibn Hsim tarkinden tahrc eylemistir. [65] Su'be'nin bu hadsini Eb Dvd et-Taylis, kendi Msned'inde senediyle rivayet etmistir. Ahmed ibn Hanbel de Gunder'den; o da Su'be'den olmak zere tahrc etmistir. Bu tark, Eb Atiyye'nin bu hadsi ise'den isitmesini ifde etmistir [66] nk bunlarin beraberlerinde kildelenmis hedyleri, yn kurbanliklari yoktu. Bunun iin umre yaparak ihramdan iktilar [67] Hadsin bb basligina uygunlugu "Raslullah Allah'a hamd etti, tesbh etti ve tekbr eyledi..." kavlindedir. [68] Denildi ki, mbhem olan "bzilari"ndanmurd, Isml ibn Uleyye'dir. Ham-md ibn Seleme olmasi da muhtemildir, denildi. Bu hadsi el-Isml onun tarkinden; o da Eyyb'dan; o da Eb Kilbe'den; o da Enes'ten tahrc etmistir. Bylece o mbhem kisinin Eb Kilbe oldugu bilinmistir... (Umdetu'l-Kaari). [69] Hadsin bb basligina uygunlugu, son fikrasinda apaiktir. [70] Z Tuv, Mekke disinda, kuyulariyle meshur bir yerin adidir. Mekke'ye gelen hacilarin bu kuyularin sulariyle yikanmalari mstehbdir (Umdetu'l-Kaar). [71] Buhr, bu mutbaati "Mekke'ye giris sirasinda yikanma bbi"nda mevslen rivayet etmistir. [72] Bu hadsin geen hadsten fazlaligi, ibn Umer'in gzel kokusu bulunmayan bir yag ile yaglanmasi fikrasidir. ibn Umer bu yagi, hasereleri kendisinden men* etmek maksadiyle srerdi. Gzel kokulu seyden de ihrami korumak iin ekinirdi. [73] Hadsin basliga uygunlugu "Vd iinde asagiya indiginde telbiye eder grdm" fikrasidir. Hadsteki nazar( = bakma), hakk bakma ma'nsinadir. Allah, Peygamber'in ruhunda mstesna bir kudret yaratmistir ki, o sayede bakislardan uzak olan seyleri ru'yda nasil grrse, onu uyanik iken de ayni hlde grrd, tsr hdisesi bunun en yakin bir sahididir. Sbhesiz Peygamberler, Allah katinda ebed diridirler, nziklandirilirar. Mslim'in Sahh 'inde Enes'ten gelen rivayette, Peygamber, Musa'yi Mi'rc sirasinda kabrinde ayakta olarak namaz kilarken grmst. Su da caizdir ki, Peygamber, Musa'yi ru'yda telbiye ederken grmst. Fakat Ms ibn Ukbe, bu hadsi Nfi'den rivayet ederken, bu suretle tasrh etmistir.
Hacc
Peygamberlerin ru'ylari ise haktir; vahy'dir (Kastalln). ibn Hacer ise; bu konudaki grsleri siraladiktan sonra: Bence mu'temed olan, bunun ru'y olmasidir, demistir (Fethu'l-Br). [74] Buhr burada da deti zere yrd. O, Kur'n'da yhud snnette gelen kelimelerden birok ma'nlarda kullanilan bir madde grdgnde, bunu zikr ve beyn eder ve birka ta'br getirir... Burada da asillari meydana ikmak ve ses ykseltmek ma'nsina olan yukariki fiilleri bunun iin ayri ayri bblardan misalleriyle getirmistir (Umdetu'l-Kaar). [75] Hadsin bb basligina shid olan yeri "Basinin sa rglerini z, salarini tara, umreyi terk et ve hacca niyetle telbiye et!" buyurugudur. Bu hads, degisik bir sened ve farklica bir metin ileHayz Kitbi'nda da gemisti [76] Bunu Peygamber ikrar edip kabul eylemistir. Buhr'nin burada "Peygamber zamaninda" diye zamanla kayidlamasi, Peygamber'den sonra bunun bizlere caiz olmayacagina bir isarettir. Bu hususta mezheb imamlarinin farkli grsleri vardir. Bu muallak ihram, fuln ztin ihrmlandigi gibi ihrmlaniyorum diyerek ihrmlanmaktir [77] Buhr bu Ibnu Umer hadsini Magz Kitbi'nda "Al'nin Yemen'e gnderilmesi bbf'nda getirmistir[78] Bu, Habb el-Mualiim tarkinden; o da At'dan; o da Cbir'den olmak zere "Ten'm Umresi bbi"nda gelmistir. O hadste Surka'nin Raslullah'a, Akabe cemresine tas atarken rast geldigi ve: Y Raslullah, bu size has bir sey midir? diye sordugu; Peygamber'in ona; "Hayir, bize has bir sey degil, ebediyete kadar byledir" buyurdugu (yn, Kaann iin umre fiilleri hacc filleri iine dima girer, bu, bu yilin hususiyeti degildir buyurdugu) zikredilmektedir. Bu hadsin bb basligina shid olan yeri, Peygamber'in Al'ye: Ihrami zerinde kalmayi devam ettirmesini emir buyurmasidir. [79] Bu hadsin de bb basligina dellligi meydandadir. [80] Bu hadsin de bb basligina shidligi, Eb Ms'mn Peygamber'in sorusuna: "Ben de Peygamber'in ihrama girisi gibi ihrmlanip telbiye ettim" seklindeki cevbidir. Buhr bu hadsin son kismini ok kisaltmistir. Hadsin son kismi, Umer devrindeki grs ayriligidir. Hadsin bu kismi Mslim'de daha genis oldugu iin, oradan nakledelim: Mslim'in rivayetinde Eb Ms "Kadin basimi yikadi" dedikten sonra, syle devam ediyor: "Sonra ben (Arafat'a ikilacagi sirada) hacc iin ihrama girdim. Bu hacc fiillerini soranlara ben, Eb Bekr ve Umer'in halifelik zamanlarinda bu yolda fetva verirdim. Bir hacc mevsiminde yanima birisi geldi ve: Y Eb Ms! Sen Emr'l-M'minn'in hacc hususunda ortaya koydugu seyi bilmiyorsun (sen bize baska trl sylyorsun), dedi. Bunun zerine ben de halka karsi: Ey Insanlar! Biz hacc hakkinda kime fetva verdikse acele etmesin, iste M'minlerin Emri yaniniza geliyor. Onun szn alsin (benimkini biraksin). Sizler haccimzi M'minlerin Emri'nin emri zere tamamlayiniz! dedim. Umer Mekke'ye gelince, ben kendisine: Ey M'minlerin Emri! Hacc fiilleri hakkindaki meydana ikardigin bu ictihd nedir? diye sordum. Umer: Allah'in Kitbi'ni ele alirsak, Allah "Haca ve umreyi Allah iin tamamlayiniz... " (el-Bakara: 196) buyurdu. Peygamber'in snnetini alirsak, o da kurbn kesmeden ihramdan ikmayi hall kilmamistir, dedi (Mslim, Hacc). Yn Umer, hacci feshedip umreye dnmeyi ve temett' haccini hos grmyor; ihramin devam etmesini ileri sryordu. Eb Ms ise Mekke'ye gelince tavaf ve sa'y ile ihramdan ikilabilir... diyordu. Yukarida hacc nevi'lerini anlatmistik. Hacc fiillerini tamamlayincaya kadar ihramin devami, iki surette olur: Birisi, haci ih,rma girerken hacc ile umre-;: yi bir ihramda f etmeye niyet etmekle. Bu kaarin hacci yapan, Min'da kurbn . kesinceye kadar ihramdan ikamaz. brs de: Kur'n dilinde hedy denilen 'W ve kurbn edilmek zere hill'den hareme getirilen kurbanliktir. Hacinin bu kur-'"! bnhgini yaninda getirmesiyle olur. Bu hlde de haci, getirdigi kurbanligini Min'da kesmedike, ihramdan ikamaz. Eb Ms, aikladigimiz bu iki hl, yn kiran haccina niyet etmek vey-hud hedy sevk etmis olmak hlleri disinda ihramin devamina kaani' degildi. Ihramdan ikilip temett' yapilabilecegini de ileri sryordu. Umer ise temettu'dan nehyediyordu. Nevev: Umer'in bu nehyi ifrd hac-cina tergb iin vki' olan tenzh bir nehiydir, demistir. Mzer de: Umer, te-mettu'un btilligina degil, fakat ifrd hacem daha faziletli olduguna kanat ederek men' etmistir, diyor. Sonra temettu'un kerhatsiz olarak cevazi hakkinda icm' meydana gelmistir. [81] Yn buradaki iki yetin tefsiri hakkinda bb. [82] bn Umer'in bu haberini, Taber ile Drakutn senediyle mevsl olarak rivayet etmislerdir. [83] Ibn Abbs'in bu szn de tbnu Huzeyme, Drakutn ve Hkim mevslen rivayet etmislerdir. [84] Usmn'in bu itihadini da Sad ibn Mansr senediyle rivayet etmistir. Bu Kirman ismi, "Kermn" seklinde de zabt edilmistir [85] ise annemiz, hayizlanmasi sebebiyle umre yapamayacagi iin, hacc ile umreyi cem' edemiyeceginden dolayi zlmst. Yn onun aglamasi, bu hlde iken hem haccin, hem de umrenin rknlerinden olan ifda tavafinin mmkin olamamasidir. Bilindigi zere hayizlmm tavafi caiz degildir. [86] Hadsin bb basligina uygunlugu "Hacc aylarinda, hacc gecelerinde, hacc hllerinde Raslullah'in beraberinde yola iktik" fikrasmdadir. [87] Buhr hadsteki "L yadruki( = Sana zarar vermez)"-kavlinde, biri byle ec-veften birinci ve ikinci bblardan, teki de muda'aftan "L yadurruki" seklinde rivayet olunca, bu ecvef fiilin birinci ve ikinci bblardan kullanildigini; ma'nsinin da "Darra yadurru"ya denk oldugunu bildirmistir. [88] Buradaki hacc nevi'lerini daha nce anlatmistik. Simdi kisaca tekrar edelim: Temett'Hacc: Hacc aylarinda yalniz umre niyetiyle ihrama girmek, tavaf sa'y, tiras ile umreyi bitirdikten ve ihramdan iktiktan sonra, yine o sene iinde hacc iinde ihrmlanip hacc menseklerini f etmektir. Yn umre ile hacci ayri ayri ihramlarda cem' etmektir. Ikrn veya Kiran Hacc: Umre ile hacci bir ihramda cem' etmektir. Ifrd Hacc: Mkaatta yalniz hacc iin ihrmlanmaktir. Haccin Feshi: Hacc iin ihrmlanip Mekke'ye 'geldikten sonra, hacc niyetini bozup, umre niyetine gemek ve umre niyetiyle tavaf ve sa'y ederek Ihramdan ikmak ve bu surette mutemetti' hacisi olmaktir. Kiran Haca ile frd Haca nda imamlar arasinda ihtilf gememistir. Haccm feshinin cevazi hakkinda ise ihtilf edilmistir. [89] M'minlerin annesinin byle demesi, eskiden hacc aylari iinde umreye niyet edilemez tikaadmda bulundugu iindir. Chiliyet zamaninda Ibrahim Dni nin grettigi
Hacc
nsk ve ibdetlerden yalniz hacc ve umrelpyidr olmustu1 ki, o da birok bid'atler ve btil I'tikaadlarla karismis bir hlde idi. Bu cmleden olmak zere hacc aylan iinde umre niyetiyle ihll, yn ihrama girip telbiye ile ses ykseltmek caiz sayilmazdi. Veda Hacci'na kadar bu i'tikaadi bozacak yeni bir tesr' vki' olmamisti. Bundan dolayi mslmnlar ihrama girdikleri vakit hep hacc niyetiyle girmis bulunuyorlardi. Bilhassa hedy sevk eden Raslullah'm niyetine mutbaaten, hepsi o niyette idi. Hacc kaafilesi Mekke'ye yaklastiginda -byk ihtimlle Serifte- Raslullah: "Birlikte hedy (kurbn) getirenlerden mada her kim varsa haccifesh ederek umreye niyet etsin" diye teblg buyurdu. Chiliye Arablari'nin bu husustaki amel ve i'tikaadini bozdu. Isteyenler hacc aylari iinde de umreden temettu'a yn istifdeye imkn buldular. Fakat herhalde Medne'den ikarken ummun niyeti hacc idi. Bundan dolayi m'minlerin annesi "Haccdan baska bir niyetimiz oldugunu bilmeksizin..." demistir. Serif, Mekke'ye takriben on mil mesafede olan bir yerin Ismidir. [90] Hadsin, bb basligindaki "Haccm feshi" mes'elesine dell olan yeri burasidir. Peygamber'in beraberlerinde kurbnlari bulunmayanlara umre yapip ihramdan ikmalarini emretmesi, hacclarini feshedip, umreye evirmelerini emretmesi demektir. Bu emir de, durumu uygun olanlar tarafindan aynen uygulanmistir. [91] Bu akr ve halkaa kelimelerinin asli, yaralamak ve kknden skp atmak ma'-nlarinadir. Bu kelimeler Arablar arasinda yayilmis, kullanilmis; ancak hibir zaman va'z olunduklari hakkat ma'nsi kasdedilmemistir. Bunlar "Teribet ye-dhu, kaatelehullahu" ta'brleri gibidir, denilmistir. Akr'm kesmek, yaralamak, kan akitmak; halk'm da tiras edip kknden kazimak ma'nlari; kadinin hayiz kani akitmasi ve bu musbeti ile de hacc kaafilesini Medne yolundan habsedip ahkoyucu olmasi ma'nlarini sezdirir. [92] Bundan evvel geen ise hadsindeki "Hacc seferine iktigimizda biz yalniz hacc edilecegini zannediyorduk" szyle buradaki "Kimimiz umre niyetiyle ihrama girip telbiye etmisti..." sz arasinda zidlik grlmemelidir. ise'nin oradaki bu zanni, Medine'den ikarken ve Peygamber tarafindan haccin bu nev'i teblig edilmezden evvel vki' olan bir kanat idi. ise'nin bu hadsinde ise ihram sirasinda Peygamber tarafindan bildirilerek bu nevi' niyetle ihrama girildigi haber verilmistir. Bu gibi tercihlere dikkat edilmezse, ise'nin rivayetleri arasinda zidlik var gibi grlr... (Kirmn). [93] Hadsin basliga uygunlugu "Al hacc ve umreye niyet ile ihram edip.... telbiye eyledi" ifdesindedir. Al'nin son cmlesi, kiyamete kadar eskimeyecek saglamlik ve gzellikte bir dn dstrdur. Bu dstr, dn islerde Allah ve Peygamber'-den baska hibir merci' ve otoritenin sultasinin kabul edilmemesi essini en ve-cz bir tarzda ifde etmistir. [94] Hadsin bb basligina dellligi "Peygamber sahblerine hacclanni umreye evirmelerini emretti" kaylindedir. nk bu emir, haccin feshedilip umreye evrilmesinden ibarettir. [95] Buhr bu hadsi burada kisaltilmis olarak getirmistir. Bunun tammi "Peygamber zamaninda, Peygamber'in ihrama girisi gibi ihrama giren kimse bbi"nda da gemisti [96] Hads burada iki yoldan getirilmistir. Telbd, basin salarini yapiskan bir madde ile birbirine tutturmaktir. Bunun fidesi salarin dagilmamasi ve eziyet verici haserelerden basi korumaktir. Bunun hakkinda daha nce de bilgi verilmisti. [97] Hadsin basliga hccetligi "Ben temett' hacci yapmak istedim, Insanlar beni nehyetti... Ibn Abbs bana temett' hacci yapmami emretti" fikrasidir. Eb Cemre'yi temett' haccindan nehyedenlerin kimler oldugu hadsin tarklerinde bildirilmemistir. Bu sul ve nehy vak'asi, Abdullah ibn Zbeyr'in emr-ligi zamaninda cereyan etmistir. Mslim Sahh'inde: Ibnu Zbeyr'in temettu'dan nehyeder, ifrd hacca tesvik eyler oldugunu rivayet etmistir (tbn Hacer). [98] Hadsin bb basligina hccetligi meydandadir. Bzi Buhr nshalarinda bu hadsin sonunda su ziyde vardir: Buhr dedi ki: Bu Eb Sihb'in Peygamber'-den, bu hadsten baska msned bir hadsi yoktur. [99] Al, bylece Kiran Hacci'na niyet etmis oluyor. Hadsin basliga uygunlugu meydandadir. Usfn, Mekke'ye otuz mil mesafede byke bir kydr. [100] Hadsin basliga hccetligi ''Lebbeyke Allhumme lebbeyke bVl-hacct" kavlin-dedir. nk hem telbiye etmis, hem de "bi'1-hacci" szyle ihraminin nev'ini isimlendirip ta'yn eylemistir. Bundan, haccin nev'ini ta'yn etmenin daha faziletli oldugu ve mfrid yhud mutemetti' yhud kaarin olsun; telbiyesi iinde haccinin ismini sylemesinin de efdal oldugu hkm alinmistir (Umdetu'l-Kaar). [101] Eb Zerr nshasinda: "Peygamber (S) zamaninda temett* bb" tarzindadir. Ibn Hacer ile Ayn, Eb Zerr nushasindaki basligi almislardir. Hadsin lfzi da Eb Zerr nshasi basligina daha uygundur. [102] Imrn ibn Husayn'in, temettu'un cevazina dir Kur'n'da nzii oldugunu bildirdigi yet: '*... Kim hacca kadar umre ile fidelenmek isterse kolayina gelen bir kurbn (keser)... "(el-Bakara:196) yetidir. Mslim'in rivayeti: "Kur'n'da temet-Eu'u tahrm eder, urfireden nehyeder, surette inmedi; Peygamber de lnceye kadar umreden ve temettu'dannehyetmedi" (yn nesh olunmak ihtimli de yoktur) seklindedir Imrn'm re'yi ile sz syledi dedigi kimse, Umer'dir, demislerdir. Usmn ile Abdullah ibn Zubeyr'in de temettu'dan (tenzhen) nehyeder olduklarini Mslim'den grenmistik. Ibn Abbs'in ise bil'akis temettu'u emrettigi biraz evvel gemisti. [103] yetteki "Zlike = Bu" ta'bri, temettu'a isarettir. nk "Zlike = Bu" isaret isminden nce, temett' sz gemistir. Bu yette temett' ta'bri iki kerre gemektedir: "Femen temetten bi'1-umreti ile'1-hacc", "Sizden her kim hacca kadar umre Ile fidelenici olursa" demektir. Bu ise, umre ile hacci beraberce ihram edeni yhud evvel umre ile ihrama girip, onu bitirdikten sonra hacc niyetiyle ihram edeni smil olur. Bu sonuncusu, hss ma'nsiyle temettu'dur. mm ma'nsiyle temett' ise, iki kismi da smil olur.. (Umdetu'l-Kaar) [104] Hadsin basliktaki yeti tefsir ettigi aiktir. Bu hadsi el-snil de tamm senedli olarak rivayet etmistir. yet ve Ibn Abbs'in bu tefsiri, Mekke ve civarinda oturanlar iin temett' ve kiran haeci olmayacagini, bunlarin disinda btn yeryznden gelecek hacilarin ise temett' veya kiran hacci yapmak suretiyle fidelenebilecekleri ve bu fidelenme skrnesi olarak da bir kurbn kesecekleri; kurbn bulamayan veya bedelini tedrik etmekten ciz olanlara da ihrama girdikten sonraki hacc fiilleriyle mesgul oldugu zamanlarda gn, hacci tammiyle bitirip memleketine dndg zaman da yedi gn olmak zere, tammi on gnlk oru tutmak lzim geldigi gretilmistir. [105] Hadsin basliga dell olan yeri: "Z Tuv'da (Mekke'ye girmek iin) yikanirdi" fikrasidir. Bu hads, sehirlere, medeniyet yuvalarina giriste, yolculugun insan zerindeki madd manev btn kirlerini disarida birakmak ve sehre tertemiz girmek iin, yikanmayi gretmektedir, iste Islm Dni, Mekke'nin sahsinda, me deniyet merkezleri olan sehirlere en meden giris usln, kiyamete dek eskimeyecek bir esas olarak btn insanliga byle gretmis ve gtlemis oluyor. Buhr bu hadsi "Kibleye ynelerek telbiye etme bbi"nda daha uzun olarak getirmisti.
Hacc
[106] [107] [108] Bu hadsin de basliga dellligi, bundan nceki hasiyede zikrettigimiz sekildedir. [109] Buhr, bu szlerinden birincisi ile Msedded isminin dogruluk ma'nsma olan "Sedd''dan tretilmis oldugu iin, bu ztin da ismi gibi ok dogru bir kimse oldugu, binenaleyh bu ztin ismi ile tam bir uygunlukta oldugu sylenirdi, diyor. Ikinci sz ile'de, yukaridaki tezkiyesiyle yetinmeyip, devrinde cerh ve ta'-dl stadi ve immi olan Yahya ibn Man'den, Yahya ibn Sad el-Kattn'in, Msedded'in saglamligina dir szn nakletmistir. Buhr bu iki sz ile Msedded'in saglamlik, dogruluk ve sikalikta en son ve pek yksek derecede oldugunu belg bir sekilde ifde ve isbt etmis oluyor. Bu SenIyyetu'l-Uly'dan MekkelIIer'in makberesi olan Muall'ya inilir. Ve bu yola fetha ve medd ile "Ked" denilir, SenIyyetu's-Sufl da Mekke'nin alt tarafmdadir. Buna da tre ve kesr ile "Kud" denilir (Umdetu'l-Kaar). Bu SenIyyetu'l-Uly'dan Mekke'nin makberi olan Hacn'a inilir. Ykselmesi zor bir yoldur. Sonra sirasiyle Muviye, Abdulmelik, Mehd tarafindan dzeltilip dzlestirildi. Sonra zamanimizda evvel 811 hicr yilinda, sonra da 820 yilinda Melik Meyyed tarafindan bu yol ins edildi... (Ibn Hacer). Bizim zamanimizda (1376/1.957) ise Suud Hkmeti bu yollan genis genis asfalt yollar hlinde yeniden mr ve ins etmistir (M.Sofuoglu). [110] Bu hadsten Mekke'ye SenIyyetu'l-Uly'dan girmek, ikarken de Seniyyetu's-Sufl'dan ikmak mstehb oldugu ve bu hkmn haci, umreci veya Mekke'ye ihrmsiz giren kimseler iin musv bulundugu hususlarinda Istifde edilmistir. [111] Bu da, ise hadsinin diger bir tarkidir. Lkin rv, burada giris ve ikis yollarinda evirme yapmistir. [112] Bu da yine ise hadsinin baska bir tarkidir. Burada Hism, babasi Urve'nIn rivayet ettigi hadse muhalif olarak, en ok Ked yolundan girmesine, bu yolun inecegi evine yakinligini gereke yapmis ve buna bir ma'ziret kilmistir. Urve Mekke'ye oradan girmeyi zarur grmemistir. Bunu arasira yapmis; ok defa da kolaylik maksadiyle baska yerden girme isini yapmistir. [113] Bu hadsin Urve zerine mevkflugu veya mrselligi hususunda ihtilf edilmistir. Buhr iki tariki de zikredip, ayipli olmadigini gstermistir [114] Bu da ayni hadsin diger bir tarkten rivayetidir. Buradaki hadslerin hasiyelerini hep Umdetu'l-Kaarfden zetle naklettik [115] Bu yetlerin Mekke'nin, Harem'in ve onun en meshur binasi olan Ka'be'nin fazli ile ilgisi aiktir. [116] Hadsin basliga uygunlugu "Ka'be bina edilirken..." kavlinden alinir. nk Ka'be'nin bina edilmesi, Mekke'nin bina edilmesine ve byk bir medeniyet ma'-mresi olmasina sebeb olmustur. Bu suretle hem sebeb olan Ka'be'nin, hem de msebbeb olan Mekke'nin faziletine, hadste bir uygunluk ve dell bulunmustur. [117] Bu hadsin de basliga hccetligi yukariki hadsteki gibidir. [118] bn Umer'in bu sz, ise'nin rivayetini zayiflatmak ve dogrulugunda sbheye dsrmek iin degildir. nk ise, mmkin olan en yksek derecede dogru szl, ezberleyici ve iyi zabtedicidir. Lkin Arab kelminda ok kerre teskk suretinde sz vki' olur da, bundan takrir ve kesin kanat murd edilir. Bunun Kur'n'-da da rnekleri vardir: el-Enbiy:lll; Sebe':50. yetlerihde oldugu gibi. [119] ise'nin bu hadsleri Ka'be'nin Kureys zamanindaki inssi, Peygamber'in kendi zamaninda brhm Peygamber devrindeki asl hey'etini diriltme arzusu ve Kureys'in Islm'inin yeni olusu sebebiyle gnllerinin kirilmamasi iin bu ise girismedigi hakkinda gayet emn bilgiler vermektedirler. [120] ise'nin bu hadsleri Ka'be'nin Kureys zamanindaki inssi, Peygamber'in kendi zamaninda brhm Peygamber devrindeki asl hey'etini diriltme arzusu ve Kureys'in Islm'inin yeni olusu sebebiyle gnllerinin kirilmamasi iin bu ise girismedigi hakkinda gayet emn bilgiler [121] Hicr, yarim dire seklinde 39 zir'dir, alak bir duvarla evrili, Ka'be bitisiginde ma'rf yerdir. Tavaf, bunun disindan yapilir. Bunun alti zir'i ihtilafsiz Beyt'ten sayilmistir. Alti zir'dan fazlasinin Beyt'ten sayilip sayilmayacaginda ihtilf vardir. [122] en-Neml:91. yetinin baslikla ilgisi, Yce Allah'in btn dny beldeleri arasindan Mekke'yi kendine izafe edip ayri bir hususiyet bahsetmesi ve onu "Harem" kilmasi cIhetiyledir. el-Kasas:57. yetin basliga ilgisi Ise, Allah'in Mekke'ye kendi tarafindan bir rizik olarak btn madd ve ma'nev bereketlerin toplanacagi emin bir Harem kildigini bildirmis olmasidir [123] Hadsin basliga hccetligi "Sbhesiz bu beldeyi Allah Harem kilmistir... " kav-lindedir. Bu harem kilmada Mekke'nin ta'zmi vardir. Ta'zm edilmesi ise, diger dny beldeleri arasinda Mekke'nin faziletine ve hususligine dellet eder. Mekke Haremi, Mescidi Harm'i her taraftan evreleyen bir araz sahasidir. Bu araznin dhiline Harem ve Harem havzasi, hricine denilir. Bu Harem sahasina bir takim dn hkmler ilgilendiginden, Mekke Haremi'nin hududu talyn buyurulmus ve nisanlar konulmustur. Ibn Abbs'tan rivayet edilen hadse gre, Ibrhm Peygamber, Beyt'in inssini tamamladiktan sonra Cebrl aleyhi's-selm gelip, kendisine Harem hududunu gstermis, tbrhm tarafindan buralara birer almet konulmustur. Sonra Isml, daha sonra Kusayy ibn Kilb taraflarindan bu almetler yenilenmistir. En sonra Raslullah bu almetleri yenilemistir. Umer de halifeligi zamaninda Kureys'ten drt zti gnderip, bunlar ma'rfetiyle Harem hududunu gsteren almetler dikilmistir. Daha sonra Muviye, Abdulmelik zamanlarinda da yeni almetler konulmustur. Harem'in Hududu: Medine cihetinden mil mesafede bulunan Ten'm, Irak yolu zerinde yedi mil uzakliktaki Seniyyetu'r-Rahi, Ci'rne yolu zerinde dokuz mil mesafede bulunan Sa'b; Tif yolu zerinde yedi mil mesafede Batnu Nemire; Cidde yolu zerinde dokuz mil mesafede Asir Ile huddlanan araz Haretn'dIr. Bunlar arasinda Mekke'ye en yakin olani Ten'm'dir. Mekke'den umre yapmak Isteyenler ihrama girmek iin Ten'm'e iktiklanndan, buraya Umre de denilir. ste bu yerler Harem hududu oldugundan, Mekke'ye gidenler iin buralara ihrmsiz girmek gnh sayilir. Bu Harem hududu, mkaatlardan baskadir. Mkaatlar ihrama girme hududu ve Mekke'ye daha uzaktir. "Harem " unvani Beyt'ten ve Mescid'den baska Kur'n dilinde Mekke sehrine de verilmis bir seref unvanidir. Iste burasinin yeryznde baska bir rnegi bulunmayan hurmetligi, emnligi, bereketliligi ve hkmleri vardir. Bunlar ilerideki hadslerde daha ok aiklanacaktir. [124] el-Mescidu'l-Harm'dan maksad, yukarida huddlari tanitilmis olan Harem'in btndr. [125] Bu yet Mescidi Harm'da yerli, misafir btn insanlarin msv olduklarinin Kur'n'dan delili olmak zere getirilmistir. nk yette bu esitlik aika belirtilmistir. [126] Bunlar, Buhr tarafindan ma'n Ile yapilan tefsirlerdir. Tr, misfir'dir. Nitekim Akif de mukm, yn ikaamet edici ma'nsinadir Bu hads, bundan nce senediyle mevslen getigi iin, bu baslikta senedsiz olarak kisaca getirilmistir. Bb altinda da ayni hadsi baska bir senedle getirmistir Hadsin bb basligina uygunlugu, iinde basliktaki sorunun cevbi bulunmasi cihetiyledir.
Hacc
[127] Bzi limler: Raslullah'm bu hadste bahsettigi ev, Hsim ibn Abdi Menfin evi idi. Hsim ldkten sonra oglu Abdulmuttalib'e kaldi. Abdulmuttalib de ocuklari arasinda blstrd. Raslullah da babasi Abdullah'in mirasini aldi ve burada dnyya geldi, demistir (Kirmani). Raslullah: Akl bize evden yhud yurddan birsey birakti mi? buyurduguna gre, bu ev, Raslullah'm mlk idi. Su da muhtemildir ki, Eb Sufyn'-m muhacir evlerinde tasarruf ettigi gibi, Akl de Raslullah'm evinde tasarruf eylemistir. Eb Tlib'In drt oglundan Akl ile Tlib, Eb Tlib'in evine tasarruf ederlerken, Tlib Bedr harbinde lms, Akl onun hissesini de alarak yalniz olarak Eb Tlib'in mirasina tasarruf etmistir. Mekke fethinden sonra Raslullah, Ku-reys'ten mslmn olanlarin kalblerini alistirmak iin Chiliyet tasarruflarini oldugu gibi ibkaa etmisti. Bu suretle bu mallar Akl'in zerinde kaldi. Akl'in lmnde Haccc'in kardesi Muhammed ibn Ysuf tarafindan binyz dnra satin alinincaya kadar, ocuklarinin tasarrufunda kalmistir. [128] Umer'in bu sz mevkuf hadstir. Buhr bu hkm Magz Kitbi'nda merf' hads olarak da getirmistir. Umer'in ve Peygamber'in hadslerindek bu hkm, elEnfl: 72. yetinin devamindan istifde edilmistir. [129] Muhacirler ve Ensr hicret ve yardimla, akraba olmaksizin birbirlerine vris olurlardi. Nihayet bu hkm: "... Hisimlar Allah'in Kitbi'nca birbirlerine daha yakindirlar. Allah herseyi hakkiyle bilendir'^{e!-Enfi:75) yetiyle kaldirilmistir. Bu yetle hisimlarin birbirine vris olacaklari hkm sabit olmustur. Yukariki 72. yetteki m'minlerin birbirlerine vris olacaklari hkmnden, m'minin kfire vris olmayacagi hkm lzim gelmez. Lkin bu ikinci hkm o yetin devami olan "... mn getirip de hicret etmeyenlere ise, hicret edecekleri zamana kadar, sizin onlara hibir sey ile velayetiniz yoktur" fikrasindan alinmistir (Ayn ve Kastalln). [130] Bb basligindan Buhr'nin maksadi, Peygamber'in indigi yeri tesbt etmektir. Hads, bu yeri tesbt etmektedir. [131] Bu, hadsin diger bir tarkidir. Hadsteki "Gad", buiada yarin ma'nsina de-g, mecazen "brs gn" ma'nsmadir. nk Min'dan Muhassab mevkiine zu'l-hi ecenin onnc gn inildigi bilinmektedir. Hadsin sonunda yapildigi bildirilen yemnlesme, bir para zerine yazilip Ka'be'ye asilmis bulunan meshur boykot-nmedir [132] Buhr burada hadsin diger bir tarkini getirmistir ki, bu tarki, Ibn Huzeyme mevslen rivayet etmistir. Bir de Buhr buradaki Muttalib ogullan ta'brinin dogru oldugunu bildirmistir. Muttalib ogullari ta'bri daha dogrudur; nk Ab-dulmuttalib, Hsim'in ogludur. yleyse "Hsim" lfzi ondan (Abd lfzindan) mstagnidir. Muttalib ise, Hsim'in kardesidir. Bunlarin ikisi Abdi Mnf in ogullandir. Murd, onlarin Abdi Menf ogullari aleyhine yemnlesmis olduklaridir (Kastalln). [133] Buhr bu baslik altinda hads getirmemistir. Sanki o, brhm Peygamber'in Hcer ile oglu Ismail'i Mekke'nin kurulacagi yerde iskn etmesi kissasi hakkindaki Ibn Abbs hadsine isaret etmis gibidir. Bu Ibn Abbs hadsi, insallah Ehdsu'I-Enbiy Kitbi'nda, genisletilmis olarak gelecektir (Ibn Hacer). Mekke kayalik, zirate elverissiz bir yerdi. Rivayete gre Hcer, Sre'nin cariyesi idi. Ibrhm Peygamber'e bagisladi. Ondan sml dnyya gelince, beseriyet geregi kendisinde bir kiskanlik hsil oldu. Onlarin, nezdinden ikarilmalarini israr Ile istedi, tbrhm Peygamber de kendilerini Mekke tarafina gtrd. Mekke susuz, orak, kayalik bir yerdi. Yce Allah orada Zemzem suyunu meydana ikardi. Bu suretle orasi senlendi. Allah Tal, Ibrahim'in bu duasini kabul buyurdu. Mekke'yi emn bir yer kildi. Orada her mevsimde meyvelerin, mahsllerin nevi'lerini toplayip ogaltti (Beydv). Zamanimizda ise (1395/1975) Suud Arabistan lkesi ldeki petrol denizi sebebiyle dnynin en zengin memleketlerinden biri olup, ora halki hakkaten madd ve ma'nev zenginliklere gmlms bir hldedir. [134] Bu yet, insanlarin Islerinin kivami, dn ve dny islerinin kalkinmasi Ka'be ile olacagi; Ka'be'nin btn devirlerde ta'zm edilecegi; ziyaretilerinin kiyamete dek kesilmeyecegi; Ka'be mevcd oldugu ve ona bes vakit namazda ynelmek suretiyle ta'zm devam ettigi mddete, dnin de ayakta kalacagi hususlarina dellet etmektedir. Buhr bu yetle, insanlarin islerinin kivami, dn ve dny islerinin kalkinmasi Ka'be ile olacagina; Ka'be o iki ciliz bacakli eliyle yok olunca, insanlarin islerinin de bozulacagina isaret etmistir. Buna da yetteki "Kiyameti IVn-ns" sz dellet etmektedir. [135] Hads, bundan nceki hasiyede isaret edilen hususa dell olmak zere sevk edilmistir. [136] Bu ise hadsi de Ka'be'nin ok eskiden beri ta'zm edildigini, perde ile, kisve ile rtldgn bildirmis; binenaleyh baslik yetIndeki ''Hrmetli Beyt" ta'-briyle muhterem kilinan Ka'be'nin bu ihtirami ile hads arasinda uygunluk olmustur [137] Bu Eb Sad hadsi de, iinde tavsf edilemez siddetler ve mihnetler bulunacak olan Ye'cc ve Me'cc'un ikisindan sonra da Ka'be ziyaretilerinin kesilmeyecegini bildirmektedir. Bylece baslik yetIndeki Ka'be'nin Hrmetli Beyt, insanlar iin bir kivam ve nizm kilinmis olmasi husslanyle uygunluk meydana gelmis olur. [138] Bu zevatin mutbaalarini Ahmed ibn Hanbel ile Eb Ya'l ve ve Ibn Huzeyme, senedleriyle rivayet etmislerdir. [139] Abdurrahmn'in rivayetini de Hkim, Ahmed ibn Hanbel tarkinden, senediyle rivayet etmistir. Buhr buradaki son ifadeleriyle, hadsteki tedls ihtimlini en kuvvetli bir uslbla yok edip, hadsin btn tarklerinin kuvvetini gstermistir. [140] Chiliyet zamanindan beri her devirde birok hkmdarlar ve emirler Ka'be'ye hediyeler ve teberru'lar yapagelmislerdir. Bunlarin pek mhim olanlari Ka'be naziresinde muhafaza edilmistir. Ka'be'ye id kiymetli esyadan birisi de Ka'-be'nin kisvesi, yn rtsdr. Iste Buhr bu hadsi bu sebeble Ka'be rts ' babinda zikretmis ve Ka'be esyasi ile Ka'be rts zerindeki tasarrufun hkmn meydana ikarmak istemistir. Umer'in itihadina gre, fakrlerin ihtiycini hafifletmek, Ka'be'ye kisve giydirmekten daha faziletlidir. Umer evvel fakrlerin menfatlerini terch etmistir. Fakat ne Raslullah'in, ne de Halfe Eb Bekr'in byle bir ise girismedikleri kendisine hatirlatilinca, byle bir hareketten ekinmistir, Umer'in Ubeyy ibn Ka'b Ile de byle bir konusmasini Hasen Basr tarki ile Abdurrazzk rivayet etmistir. Bu defa da Ubeyy ibn Ka'b: Y Emre'l-M'minn, senden evvel iki dostun byle bir is islemediler. Bunda bir hayr ve menfat olaydi, onlar yaparlardi, demis. Umer de bn Ka'b'i dogrulamistir. Raslullah ile iki halfesinin Ka'be rtsn tecvz etmemeleri, Ka'be kisvesinin ehemmiyetini ifde eder. Srih bn Battal: "Ka'be'ye hediye edilen esya ve bu arada Ka'be rts vakf demektir. Vakiflar hakkinda cri olan hkmlere tbi'dir, vechinden degistirilmesi caiz degildir. Bunda Islm'i ta'zm ve dsmanlari korkutmak vardir" demistir (Kirmn, Ibn Hacer, Ayn, Kastalln). Bu hususta birok grsler ve tafsilt vardir. zetle ifde edilirse zahir olan mezhebe gre eski rt gn getike bozulacak ye helak olacagindan taksm edilip Beytu'lmFca lzumuna gre kullanilmalidir denilmistir. Buhr bu hadsi I'tism Kitbi'nda da getirmis, Eb Dvd ile Tirmiz de Hacc Kitblannda rivayet etmi [141] Aise'nin bu hadsi, Kitbu'l-Buy'da genis olarak gelecek olan ayni hadsin bir tarafidir. [142] Bu Ibn Abbs hadsinin basliga delleti meydandadir. [143] Bu Eb Hureyre hadsi "Yce Allah'in: Allah Ka'be'yt hrmetli bir beyt yapti... kavli babi"nda gemisti.
Hacc
[144] Hz. Umer'in Haceri Esved'e karsi syledigi bu szndeki maksadi hakkinda Mu-hammed ibn Cerir et-Taber sunlari sylemistir: Arab Yarimadasi halki teden beri puta tapandir. Bunlarin mslmnhgi, Chiliyet ve putataparhk devirlerine pek yakin bulundugundan, Umer, Haceri Esved isti'lmini, chil bir sinif halkin eskiden beri Arablar'in sanemlere hrmet ve ibdeti kabilinden bir ihtiram sanmalarindan endse etmisti. Ve bu szyle: Haceri Esved isti'lamindan gaye bu tas parasina taabbd degil, fakat dogrudan dogruya ve yalniz Allah'a ta'zm ve Peygamber'in emri ve tebligi karsisinda kayidsiz sartsiz durmaktan ibarettir. Allah bu tasa ta'zmi emretmis ve ta'Zmi haccin menseklerinden saymistir. Binenaleyh msriklerin sanemlere ib-detleriyle, mslmnlarin, bu Ilh emrin tecellsine mazhar olan bir tasa hrmet etmeleri arasinda kiys kaabil olmayacak derecede bir fark bulundugunu bildirmek istemistir. Ibdet ancak slere zarar ve ceza, itaatlilere de menfaat ye mkafat verecek derecede mutlak bir kudret sahibine mahss olduguna, buna da ancak Cell sahibi olan Allah Tal shib bulunduguna tenbh etmistir (Umdetu'lKaar, IV, 606). [145] Hadsin bb basligina uygunlugu "zerlerine kapiyi kapadilar.." szlerindedir. [146] Hadsin basliga dellligi meydandadir. Bu hads, Namaz Kitbi'nda "Direkler arasinda namaz bbi"nda da gemisti. [147] ibn Umer'in fiiliyle ilgili olan bu ta'lki Sufyn es-Sevr, senediyle kendi Cami'-inde, Tvs syle dedi diyerek rivayet etmistir. Buhr bu baslikla, hacc ve umre sirasinda Ka'be'ye girmeyi hacc ve umre menseklerinden zannedenleri reddetmek istemis; Ka'be'ye girmenin hacc menseklerinden olmadigina hccet yapmak iin de Ibn Umer'in fiilini getirmistir. [148] Raslullah'in bu umresi, Mekke fethinden evvel yedinci hicret yilinda f ettigi kaza umresi oldugu bildirilmistir. Raslullah'in bu umrede Ka'be Iine girmemesinin sebebini Nevev syle aikliyor: Ka'be'nin ii putlarla, duvarlari suretlerle dolu idi. Raslullah bu halde Ka'be'ye giremezdi. Msrikler de baska ziyaretileri ieriye birakmiyorlardi. Fetih gn ise bu putlarin hepsi yere serilmistir... Kastalln: Kaza umresinde Raslullah'in Ka'be Iine girmemesi, Hudey-biye sulh andlasmasinda buna dir bir madde bulunmamasindan dolayi olmasi da muhtemildir. Binenaleyh Ka'be'ye girmek Isteseydi, Kureys muhakkak men' ederdi. Nitekim Mekke'de gnden fazla ikaamet edilmesine msade etmemislerdi. Raslullah byle bir engellemeye ugramamak iin ka'be iine girmek istememisti, diyor. [149] Hadsin basliga dellligi "Beyt'e girdi ve her tarafinda tekbr getirdi" fikrasin-dadir. Hadsteki "Ezlm", "Zelem"in cem'idir. Zelem, fl kalemi ve fl oku demektir. Bu oklar para olup, birinde "Yap", brnde "Yapma" yazili, ncs de bos olurdu. Bir is tutmak isteyen, bir yola ikacak olan kimse, bu isin ve bu yolculugun krli ve kazanli olup olmadigini bu fallarla anlamak is-. terdi. Islm Dni btn bu hurafeler ve chilce zihniyetleri reddetmis, falciligi da yasak etmistir (el-Mide: 90). Raslullah bu hadste, Ibrhm ve isml Peygamberleri byle irkin seylerle kismet aramaktan tenzih eylemistir. Bu hadste ibn Abbs, Peygamber'in Beyt'e girip tekbr getirdigini, fakat namaz kilmadigim; ibn Umer ise BilPden naklen namaz kildigim bildirdiginden, bu iki hads arasinda zahir bir tenakuz grlmektedir. Ibn Hibbn: Bu tenakuzu kaldirmak, bence bu iki haberin baska baska girislere id olmasidir. Biri Mekke fethi gn Ka'be'ye girisi, brs de Veda Hacci'nda girisidir. Birincide Beyt'te namaz kilmis, Bill bunu rivayet etmis, Veda Hacci'nda kilmadigini da Ibn Abbs rivayet etmistir. Fakat namaz kildigina dir rivayetler daha oktur., demistir (Umdetu'l-Kaar). [150] Hadsin basliktaki soruya cevb olmak zere uygunlugu, Peygamber'in ber-j, berinde Mekke'ye gelenlere remel yapmalarim emretmis olmasidir ki, iste bu emir, remelin mesru'iyetinin baslangici olmustur. Esvt, savfm cem'idir. Savt, bir baslangi noktasindan sona kadar gidip oradan dnerek hareket noktasina gelmeye denir ki, defa ve kerre ma'nsina-dir. Beyt'in etrafim bir defa dolasmaga savt denir. Remel de yelmek ve kosmak ma'nsinadir. Tavaftaki bu remelin hkmnde limler: Remel, haccin ve tavafin snnetlerinden midir? Terki caiz midir, degil midir? Remel bir sebeble islenmisti; bilhare bu illet yok olmustur, bunun fiili ihtiyar olmus demek midir? sorularinin cevblannda ihtilf etmislerdir. Umer, Ibn Mes'd, Ibn Umer, Eb Hanfe, Mlik, Safi, Ahmed snnettir demislerdir. Diger bzilari da snnet degildir; dileyen isler, dileyen terkeder, demislerdir, tbn Abbs, Tvs, At, Hasen Basr, Kaasim, Slim'in bu grste olduklari nakledilmistir. [151] Bu basliktaki tavaf, Ka'be etrafini Haceri Esved'den baslayip yine oraya gelinceye kadar dolasmak ma'nsinadir ki, buna savt dendigini daha evvel bildirmistik. [152] Hadsin bb basligina uygunlugu ok aiktir. nk hadsin ma'nsimsv olarak basligin ma'nsidir. Ibn Umer bu haberinde hacc menseklerinden ikisini ve bu hususta Peygamber'in fiillerini bildirmistir. Bunlar da: Mescidi Harm'a girildiginde snnet olan evvel Haceri Esved'in isti'lm edilip selmlanmasi, sonra tavafin yedi savtin-dan ilk nde link ile yrnmesi fiilleridir. Bunlari da Safa ile Merve arasinda sa'y ta'kb eder. Isti'lm ile remelin hacc menseklerinden oldugu hadsten ziyde Buhr'nin koydugu bb unvaninda remelin isti'lm zerine atifla zikredilmis bulunmasindan aika anlasilmistir. Hadsin metninde bu aiklik yoktur. Buhr bu nvn ile adet hadsi serhetmIstir. Hadsteki Habb fiilinin de remel ma'nsina oldugu yine bu unvandan anlasilir. Habb'm bu ma'nsi da cs u hursa gelmek ma'nsindan alinmistir. Kaa-ms Tercemesi'ndc remel, link yrmek ve hervele denildikten sonra, hervele de aynen syle ta'rf ediliyor: Hervele, dahrece vezninde segirtme ile yrme arasinda olan yrmektir ki, yelmek ta'br olunur. Yhud sr'atle yrmektir; hulsasi link ile yrmektir (Hervele maddesi). [153] Hadsin basliga dellligi "Hacc ve umrede..." seklindeki devamidir. [154] Bu mutbaati, Nes ile Beyhak mevslen rivayet etmislerdir. [155] Bu hadsin degisik bir senedle kisa bir rivayeti, daha nce de gemisti. Hadsin basliga dellligi gayet aiktir. [156] Yemn iki rkn, Haceri Esved rkn ile ona yakin olan asil Yemen dogrultusundaki rkndr. Taglb yoluyla her ikisine Yemniyn denilmistir, Ebvn gibi. Bu iki rkn (yn Ka'be'nin bu iki ksesi) Ibrahim'in temelleri zeri olduklarindan, hassaten ta'zm edilmistir. Haceri Esved rknnde hem Haceri Esved bulunmasi, hem de Ibrhm temeli zerine kurulu olmasindan dolayi iki fazilet vardir. Ikinci rknde ise, yalniz ibrhm temelinde bulunmak fazileti vardir. Haceri Esved'in bulundugu rkn, iste bu iki faziletinden dolayi Yemn rknden daha ziyde isti'lm ve ta'zme tahsis edilmistir. Ka'be'nin diger iki rkn yine taglben Smiyn'dir. Bunlar Hicr'a yakin olan kselerdir. Bunlar Ibrahim'in kseleri zere tamamlanmamislardir. [157] Hadsin bb basligina dell olan yeri "Haceri Esved'i mihcen ile isti'lm ederek..." szleridir. Mihcen, ucu egri olan bir deynektir ki, onunla deve sevkedihr, yere dsen bir sey de buna takilarak alinir. Peygamber'in deve zerinde tavaf ettigi herkes tarafindan grlmek ve herkes sbhesini sorabilmek maksadiyle byle yapildigi sylenmistir. Peygamber'in bu sirada biraz rahatsiz oldugu iin byle deve zerinde tavaf edip deynekle isti'lm ettigi, tavaftan sonra devesinden inip, Ma-kaami Ibrahim'de iki rek'at tavaf namazi kildigi da rivayet edilmistir (Eb Dvd). [158] Bu mutbaati el-Isml, senediyle rivayet etmistir. [159] Cbir ibn Zeyd'In bu szn Ahmed ibn Hanbel senediyle rivayet etmistir.
Hacc
[160] Muviye'nin bu fiil ve szn Ahmed, Tirmiz ve Hkim, senediyle, mevslen rivayet etmislerdir. Basliga dell olan yer, Ibn Abbs'in "Bu iki Sm kse isti'lm olunmaz" szdr. Sm olan iki kse isti'lm olunmayinca, isti'lm, Yemn olan iki kseye mnhasir olur. [161] Ibnu'z-Zubeyr'in bu fiilini de Ibn Eb Seybe mevslen rivayet etmistir. Ibn Zubeyr Ka'be'yi ta'mr ettigi ve onu Ibrhm temelleri zerine tamamladigi zaman, artik Ka'be'nIn drt ksesi de brhm temelleri zerinde bulundugu iin hepsini de isti'lm etmistir (Umdetu'l-Kaar). [162] Hadsin bb basligina dellligi apaiktir. [163] Hadsin bb basligina dellligi aiktir. Bu hads "Hacc ve umrede remel yapmak bbi"nda bundan daha tamm olarak gemis idi. [164] Yn ben sana Raslullah'in bu tasa el srp ptgn grdm, diyorum. Burada artik re'y ve itihada yer yok. Sen "Eraeyte = Ne dersin?" sorularini Ye-men'e gtr, demis oluyor. Bu szlerinden, ibn Umer'in sikisikligi ve maglb edilmeyi isti'lmi terketmekte bir ma'ziret grmedigi anlasiliyor [165] Yn tavafta Haceri Esved'e geldigi zaman ona el srmek suretiyle Isti'lm etmekten ciz oldugunda, sdece ona isaret etmekle yetinen kimse babi. [166] Hadsin basliga delleti aiktir. Bu hads "Rkn, mihcen ile isti'Im bbi"nda da gemisti. Hads buradaki rivayette daha tafsllidir. [167] Bu da Abdullah ibn Abbs hadsinin diger bir tarkten gelen rivayetidir. Bu rivayette "Yaninda bulunan bir seyle isaret etti ve tekbr getirdi" fikrasi ziyde olmustur. Bu da tavafin her savu basinda Haceri Esved'e her geliste tekbr etmenin mstehbligma dell olmustur. [168] Bu mutbaati Buhr Talk Kitbi'nda mevslen getirmistir. Buhr, bu mut-baati, bundan nceki bbda geen Abdulvahhb rivayetinin tekbr maddesinden r olmasi, Hlid ibn Abdillah'in bu ziydesinde bir ayiblama yapmayacagini tenbh iin getirmistir. nk Ibrhm'in mutbaati vardir [169] Buhr'nin bu bbdan maksadi, Mekke'ye haci yhud umreci olarak gelen kim senin Ka'be'yI tavaf edecegi, sonra iki rek'at namaz kilacagi, sonra Saf'ya ikip sa'y edecegi; eger umreci ise tiras olup ihramdan ikacagi; eger hacc iin ihrama girmis ise t terviye gn hacc fiilleri iin Min'ya ikincaya ve hacci f edinceye kadar ihrami zerinde sabit kalacagim beyn etmektir (Ayn). Sev-kedilen hads de bu beynin kat' bir delilidir. [170] Buhr, hadsin sdece Urve'den merf' olan kismim almis olup, diger kisimlarini almamistir. Bu hadsin Mslim'deki sevki daha genis ve mkemmeldir: Hadsin nc derecede rvsi olan Muhammed ibn Abdirrahmn dedi ki: Bana Irakli bir zt, bu hadsin ikinci rvsi bulunan Urve ibn Zubeyr'e syle bir sul sormakligimi syledi: Bir kimse hacc niyetiyle ihrama girse tavaf ve sa'y ile Ihramdan ikabilir mi, ikamaz mi? Eger Urve "ikamaz" derse, sen de: Bir zt "Bil'akis ikar diyor" dersin, dedi. Yine Ibn Abdirrahmn dedi ki: Bu havale edilen suli Urve'ye sordum. Urve cevaben: Hacc niyetiyle ihrama giren kimse, yalniz hacci ed etmekle ihramdan ikabilir, dedi; hacci feshetmeye cevaz vermedi. Ben: Birisi, hacci feshederek umreye evirmekle ihramdan ikabilir diyor; sen buna ne dersin? dedim. Cevaben: Bu adam ok fena sylemis, dedi. Irakh zt bana rast geldiginde Urve'nin bu cevbini anlattim. Bu defa Urve'ye: Birisi Raslullah'in byle yaptigini haber veriyor; (Urve'nin ebeveynine de isaret ederek) Esma bintu Eb Bekr ile Zubeyr de hacci umreye evirmislerdir diyor, siz ne dersiniz? diye sormakhgimi rica etti. Ben ikinci defa Urve'ye gelip bylece syledim. Urve bana: Bu adam kimdir? diye sordu. Ben de: Bilmiyorum, dedim. Bunun zerine Urve Ibn Zubeyr: Bu adam niin kendi gelip. sormuyor?Zannsdersem bu Irakli'dir, dedi. Ben de: Bilmiyorum, dedim. Bu defa Urve: Bu adam yalan sylemistir. Raslullah hacc etmistir; fakat haccini umreye evirmemistir, diye cevb verdi ve: Bana ise haber verdi ki, diyerek metindeki hadsi sevketti (Ibn Hacer, Ayn, Kastalln), [171] ise'nin Veda Hacci'nda hayizli bulundugu, umreyi sonra yaptigi yukaridaki hadslerde gemisti. Burada Esm'mn Urve'ye haber verdigi rivayet edilen hacc, ise'nin Veda Hacci'ndan baska Peygamber'in vefatindan sonra yaptigi hacc-lardan olacaktir. [172] Hadsin bb basligina dellligi "Mekke'ye gelisinin evvelinde..." ifdeleridir. [173] Bu hads de yukarida geen tbn Umer hadsinin baska bir tarkten rivayetidir. Burada Peygamber'in Safa ile Merve arasinda sa'y ederken vdnin karninda yn vdnin iinde yine kostugu ziydesi vardir. Batnu'l-MesI: Sel suyunun biriktigi yer demektir. Fakat daha sonralari bu sel suyunun birikecek ukur yeri dolmus, zamanla gelen seller bu ukurlugu doldurmustur. Sonra sa'y esnasinda kosulacak olan bu mahalli gstermek iin iki tane yesil direkcik konulmustur. Alti zira' boyunda olan bu iki direkcigin biri Mescid'in duvarinda, brs de Abbs'in evine konulmustu (Kastalln). [174] Bu isnadin ltfliklerinden biri sudur: Buhr, kendi seyh Amr ibn Al'den zikrediyor; o da ayni zamanda Buhr'nin seyhi olan Eb sim en-Nebl'den rivayet ediyor (Ayn). [175] At ile Ibn Cureyc arasinda cereyan eden bu ok gzel ve ilm konusmanin bb basligina delleti aiktir. Bu, Buhr'nin Mslim'den ayri olarak rivayet ettiklerindendir. Bu arz ve mzkere nev'inden gzel bir metindir. Bzi Buhr nshalarinda dsmstr. Fakat asillarda ve Etraf Kitblannda mevcddur. Bunu Beyhak ile Mustahrc yazan iki arkadasi zikretmislerdir. Eb Nuaym ise: Bu, ikis yeri dar, ok kiymetli bir hadstir, demistir (Ayn). [176] Hadsin basliga mutbakaati "fasonlarin arka tarafindan tavaf et!" kavimdedir. Bu lfizdan, kadinlarin erkeklerin beraberinde tavaf edebilecekleri, ancak mrakin oldugunca erkeklerin arka taraflarindan tavaf etmeleri daha iyi olacagi anlasilir. Tavaf, namaza benzer bir ibdettir. Namazda nasil kadinlar erkeklerin arkasinda dururlarsa, tavafta da yle olmalari gerekir.
Hacc
Bir de bu hadsten; ma'ziretlinin bInekli olarak tavaf edebilecegi hkm alinmis ve bunda ittifak edilmistir. Ma'ziretsizin binekli tavafinda Ihtilf edilmistir... Buhr bu hadsi, Kitbu's-Salt'ta "Mescid'e deve girdirilmesi bbi"nda da baska bir senedle getirmisti. [177] Hadsin basliga hccetligi "Bunu eliyle yed!" buyrugudur. Peygamber, "Bu Ipi z de bunu eliyle yed!'' buyurmakla, insana hrmetin en yksek dn ve meden bir gerek oldugunu, Allah'in takrmine mazhar olan dem evldinin hayvanlar gibi iple yedirmesinin gerilik eseri oldugunu Isaret etmistir [178] Bu hads, geen Ibn Abbs hadsinin baska bir tarkten gelen rivayetidir. Bunda da insanin mekruh ve irkin sayilacak bir fiil, bir sey veya herhangi birsey grdgnde, o irkinligi bertaraf etmesi gerektigi en belg biimde ifde edilmistir. Hayvani baglayip yedmekte kullanilan yular ve ilbir nev'inden seylerle, Allah tarafindan mkerrem kilinan (el-Isr:70) insanin baglanip sevkedilmiye bu fiilin medeniyete zidd bir gerilik ve ilkellik oldugu gretilmis oluyor. [179] Chiliyet devrinde Ka'be'yi erkek kadin iplak olarak tavaf etme bid'ati ikmistir. "Ey dem ogullan, size irkin yerlerinizi rtecek bir libs, bir de giyinip ssleneceginiz bir libs indirdik. Takva libsi ise, o daha hayirlidir. Bu, Allah'in yetlerindendlr. T ki iyice dsnsnler" 'Ey dem ogullan, seytn ana-babamzi, fena yerlerini kendilerine gstermek iin elbiselerini soyarak nasil cennetten ikardiysa, sakin size de bir fitne yapmasin... "(elA'rf:26-27); "Ey dem ogullan, her mescid huzurunda znetinizi alin, yiyin iin, israf etmeyin. nk O (Allah) israf edenleri sevmez" (eI-A'rf:3l) yetlerinin indirilmesini mtekib, hicretin dokuzuncu yilindaki bu haccda bu bid'at'er bylece kaldirilmistir. Bu hadsin bir rivayeti Kitbu's-Salt; "Avreti rtecek sey bbi"nda gemisti [180] Buhr bu hususta grs ayriliklari bulundugu iin, hkm bildirrneyip, mutlak olarak mes'eleyi ortaya koymustur. Cumhur, tavaf eden kisiye, tvfi esnasinda birsey ariz olur da durursa, sonra onun zerine bina edip tavafim tamamlar; yeniden baslamaz demistir. Bzilari da yeniden baslar demistir. [181] Buhr bu baslik altinda hads getirmeyip, byk tabi limi At'nin grs ile Iki sahbnin szlerini getirmekle yetinmistir. nk bunlarin szleri ve grsleri de Peygamber'den yansimis ilm bir er, asildir. At'nin bu szn Abdurraz-zk, ibn Cureyc'den mevslen rivayet etmistir. Ibn Umer'in szn, Sad ibn Mansr, Abdurrahmn1 m szn de Ab-durrazzk, senedleriyle mevsl olarak rivayet etmislerdir. [182] Nfi'nin bu hadsini Abdurrazzk, Sevr'den; o da Ms ibn Ukbe'den; o da Slim'den; o da bn Umer'den senediyle mevslen rivayet etmistir. [183] Isml ibn Uleyye'nin bu haberini Abdurrazzk ile Ibn Eb Seybe senediyle mevslen rivayet etmislerdir. [184] Hadsin basliga uygunlugu (el-Azhb:2l) yetinden alinir. nk tbn Umer bu yeti sylemekle, snnetin yedi dolasma akabinde iki rek'at namaz kilmak sonra Safa ile Merve arasinda sa'y etmek oldugunu; nk Raslullah'in byle yaptigim bildirmek istemistir. Bu hads, Kitbu's-Salt; "tbrhm Makaami'ndan bir namazgah edinin bbi"nda da gemisti. [185] Hadsin basliga delleti aiktir. nk haci zerine kudm yn gelis tarafindan baska t Arafat'a gidip gelinceye kadar hacc menseki olarak bir tavaf vaz-r fesi yoktur. Gelis tavafi ise ihrmli olsun olmasin, Mekke'ye gelen her kisiye mstehbdir. Amma isteyen bu gelis tavafindan baska bu arada nafile tavaflar yapabilir. Zten bu "Hriten gelenler iin Ka'be'de nafile tavaf, nafile namaz kilmaktan efdaldir" denilerek, bzi limlerce tesvik de edilmistir. Raslullah'in Veda Hacci'nda gelis tavafindan baska nafile tavaf yapmamasi, bunun haccin geregidir sanilmamasi ve mmetine kolaylik saglamak iindir (Umdetu'UKaart). [186] Bu bb iki rek'at tavaf namazini Mescidi Harm'dan disarida kilmanin cevazini beyn Iin getirildi. Yn iki rek'at tavaf namazi iin muayyen bir yer yoktur, Tavaf eden kisi bu namazi istedigi yerde kilabilir. Bu caizdir. Yalniz Makaam'-in arkasinda kilmak daha faziletlidir, iste bu fazletten tr Buhr, bu bb-dan sonra, orada kilmakla ilgili babi getirmistir. Buhr burada Umer'in fiilini de getirdi, Umer sabah namazindan sonra tavaf yaptigi iin ve kendisi sabah namazindan sonra mutlak olarak nafile kilmayi kerh grdg iin, gereken tavaf namazini sonra Harem'den disarida kilmistir. Umer'in bu fiilini Beyhak senediyle rivayet etti. [187] Hadsin basliga hccetligi "mm Seleme iki rek'at tavaf namazini kilmadi ve Harem'den ikti" ifadesidir. mm Seleme bu namazi Harem disinda kilmistir. Bu da Peygamber'in huzurunda yapilip, O'nun tarafindan takrr ve tasvb edildigi iin, tavaf namazinin Harem disina kadar geri birakilmasinin cevazina dellet etmistir... (Umdetu'l-Kaar). [188] Mslim'de Veda Hacci'nin sifati hakkindaki Cbir'in uzun hadsinde: Peygamber tavaf etti. Sonra "Ibrhm MakaamVnda bir namazgah ed/nm"(el-Bakara:l25 yetini okudu ve Makaam'in yaninda iki rek'at namaz kildi... seklindedir. Bundan anlasilan ma'n, yetin bu iki rek'ati kilmayi emredici olmasidir. Emr ise Safi'ye gre vucb Iindir, Lkin bu vucb "zerimde baska namaz var midir?"hadsine muariz oldugu iin vucblugu degil, snnetligi dell olur... (Kas-talln). [189] Ibn Uiher'in bu fiilini Sad ibn Mansr, Umer'in fiilini de Imm Mlik el-Muvatta'da rivayet etmistir. el-Esrem de bunun benzeri bir ibareyi rivayet etmistir. [190] Bundan anlasilan ma'n ise'nin bu nehyi ummu zere hamleder oldugudur. Bunu At'nin kendisinden rivayet ettigi su haber te'yd ediyor: Ibn Eb Seybe'-nin rivayetinde ise, At'ya: Sabah veya ikindi namazindan sonra Beyt'i tavaf etmek istediginde tavaf et de tavaf namazim gnes kayboluncaya yhud doguncaya kadar geri birak. Ve her yedi dolasma iin iki rek'at namaz kil, demistir. Bu, MlIkler'in mezhebidir. Hanefler ise mekruh vakitlerde bu iki rek'at ki-inmaz; eger mekruh vakitler iinde kimrsa kerhatle beraber sahih olur, demislerdir (Kastalln). [191] Bunun basliga mutabakati, bundan nce geen hadsten bilinmistir. Bunun bahisleri de Kitbu's-Salt'taki "Namaz vakitleri bbi"nda gemisti. [192] ibnu'z-Zubeyr sabah namazindan sonra namaz kilma cevazim, ikindiden son-rak namazin cevazindan istinbt etmis gibidir. O bunu, o cevazin umm oldugu i'tikaadina binen yapiyordu. Safi'nin mezhebi, vakitlerin hepsinde kerhatsiz olarak tavaf snnetinin kilinmasinin cevazidir... (Kastalln). [193] Hadsin bb basligina uygunlugu meydandadir. Bu hadsin birazcik farkli bir rivayeti yakinda "Haceri Esved yaninda tekbr getirme bbi"nda gemisti. _ [194] Bunun da basliga uygunlugu ve dellligi meydandadir. Bunun da farklica bir rivayeti yakinda "Kadinlarin erkeklerin beraberinde tavafi bbi"nda gemisti. [195] Kureys, hacilara suda yapilmis kuru zm sirasi iirirlerdi. Bu isi Chiliyet'te babasi Abdulmuttalib'den sonra Abbs zerine almisti. Peygamber Islm devrinde onun bu vazifesini takrr etti, artik bu vazife kiyamete kadar onun ailesi iin bir hakktir. Iste Peygamber, Abbs'a bu is iin Min'nin 11., 12., ve 13. gecelerinde Mekke'de ikaametine izin vermisti. (Kastalln). [196] Hadsin basliga hccetligi ve Yce Peygamber'in erisilmez tevzu'u ve halkiligi bu hadste gnes kadar aiktir!... [197] Hadsin basliga uygun yeri "Cibril indi, sonra ggsm aip Zemzem suyu ile yikadi" kelmidir. Cibril'in bu fiili Zemzem'in faziletine dellet etmistir. Zr Cibril,
Hacc
Peygamber'in ggsn ondan baska olan sulardan hibiriyle degil de, yalniz Zemzem ile yikamistir. Seyhu'l-slm Bulkn: Zemzem, Kevser'den daha faziletlidir. nk Peygamber'in kalbi bununla yikandi. Hlbuki kalb ancak sularin en faziletlisi ile yikanir, demistir (Kastalln). Bu hads, Kitbu's-Salt'in basinda "Isr'da namaz nasil farz olundu b-bi"nda uzun uzadiya gemisti. [198] Bunun basliga uygunlugu, iinde Zemzem zikredilmesi sebebiyledir. [199] Yn Kiran Hacci yapana bir defa tavaf yapmasi yeter mi? Yhud ona da iki tavaf zarur midir? Bu konuda ihtilf oldugu iin, Buhr hkm beyn etmeyip, byle mutlak olarak sylemistir. [200] Hadsin basliga dellligi "Hacc Ile umreyi (bir ihramda) cem' edenlere gelince..." fikrasindadir. nk byle yapan kaarin'dir. Burada kaannin tavafinin bir defa oldugu beyn edilmistir. Bu hads "Hayizli ve nifsh kadinlar nasil ihrama girip telbiye ederler bbi"nda da gemisti. [201] Hadsin basliga dell yeri "Hacc ve umre iin bir defa tavaf yapti" fikrasindadir. Ibn Umer'e gre kiran hacci yapanin tavafi iste budur. Safi ile onun szne uyanlar da bu grse gitmislerdir. Kaarin iin de iki tavaf ve iki sa'y'e kaail olanlar, bu bir tavaf szyle, umre ve haccin herbiri iin bir tavaf kasdedilmistir, derler [202] Hadsin basliga dellligi "Nahr gn yaptigi bu Ilk tavafi ile hacc ve umre tavafini ed etmis oldugu grsnde bulundu ve Raslullah da byle yapti dedi" kavlindedir. Hadsin bu son fikrasi, kaarin hacc olan ihrmli iki tavafa muhtc olmaz diyenlerin delilidir. Hanefler'e gre kaarin iin de iki tavaf lzimdir. Onlarin bu konuda baska dellleri vardir. Burada Beyt'i tavaf ile maksad, haccin rkn olan ifde tavafidir. Haci kaarin olsun, mufrid olsun, kudm, yn gelis tavafi bu ifda tavafi yerine gemez. O gelis tavafi, Mekke'ye her gelenin yapmasi gereken mstehb bir tavaftir. Bu hads, geen hadsin Ikinci bir tarkten rivayetidir (Bu babin hasiyeleri Ayn ile Kastalln'dendir.) [203] Hadsin bb basliga hccetgi "Mekke'ye geldigi zaman ilk yaptigi is abdest almasi oldu" szndedir. [204] "Haceri Esved rknne el srdklerinde hall oldular" sznn ma'nsi, tavaf ettiler, sa'y ettiler ve tiras oldular da ihramdan iktilar demektir. Bu mukadder szler bilindigi iin hazfedilmislerdir. Eger bu son kisim bundan nceki' 'Esma ile ise Beyt'i tavaf ettiler, sonra hall olmadilar" fikrasina aykiridir, binenaleyh bunun zikrinde ne fide vardir? dersen, ben derim ki: Ilki hacc hakkinda idi; ikincisi ise umre hakkindadir. Onun garazi sudur: Onlar umre niyetiyle ihrama girdiklerinde tavaftan sonra ihramdan ikiyorlar. nk onlar tavaftan sonra ihramdan ikmadiklari zaman umreciler olmadiklarini ve hacclanni fesh edemiyeceklerini biliyorlardi. Bunun da sebebi sudur: nk haccda yapilan ilk tavaf, gelis iindir; umredeki tavaf ise umrenin rkndr" (Kirmn). Bu hads "Mekke'ye geldigi zaman Beyt'i tavaf eden kimse bbi"nda da gemisti [205] Seir, Sofre'nIncem'idir. Sare de, almet ve nisan demektir. Yn, bu tepeler Allah'a ibdet etmeye vesle kilman almetler ve nisanelerdir. Allah onlar arasinda sa'y etmeyi de, hacc ve umre menseklerinden kilmistir [206] Saf ile Merve, Mekke'de iki tepenin ismidir. Chiliyet zamaninda Saf'da erkek suretinde Isf, Merve'de kadin suretinde Naile isimlerinde meshur birer put vardi. Mekke'nin fethinden sonra o putlar kirildi. Bu putlarin zihinlerde birak tigi irkin htiralardan dolayi mslmnlar bu iki tepe arasinda sa'y etmekte tereddd gsterdiler. Allah bu tereddd gidermek zere bu (el-Bakara:l58) yeti indirdi. Bu hadste Urve'nin "Onlari tavaf etmekte gnh yoktur" kavlinden, Safa ile Merve arasinda sa'yin mbh olduguna istidlaline, ise'nin fena bir icti-hd demesi ve Raslullah'in bu sa'yi fiiliyle de bir kaann yaptigini bildirmesi ve en sonra, kimse iin Safa ile Merve arasinda sa'yi terk caiz degildir itihadinda bulunmasi, yetin zahirinden sa'yin mbhhgini anlamaya mni' oldugundan ve sa'yin farz olduguna hkmedecek derecede kat'iyet de bulunmadigindan, Hanef imamlari sa'yin farzhgina degil de, vcibligine kaail olmuslar ve haccin rknlerinden saymamislardir. Mlik, Safi ve Hanbeller ise, sa'yi haccin rknlerinden saymislardir. [207] Abdurrahmn oglu Eb Bekr'in verdigi bu bilgiler, ise'nin verdigi bilgileri reddetmiyor, bil'akis onlari daha da aiklayip te'kd etmis oluyor. Bilhassa burada zikredilen yetlerin inis trihlerinin evvellik ve sonraligini da bildirmek suretiyle, yetlerin inisine sebeb olanlarin her iki firkaya dhil olanlar oldugunu ortaya koyuyor [208] Ibn Umer'in bu szn Ibn Eb Seybe mevslen rivayet etmistir. O rivayette Usmn ibnu'l-Esved: Ben Muchid ile At'yi, Abbd ogullan kapisindan Eb Huseyn ogullan sokagina kadar kosarlarken grdm. Onlar bu kosmayi, Ibn Umer'e nisbet ediyorlardi, demistir. Bu szn basliga uygunlugu, kosmanin Abbd ogullari evinden baslayip Eb Huseyn ogullan sokagina kadardir, szndedir. [209] Hadsin basliga uygunlugu "Sel yerinin karninda kosardi" szndedir. Bu h. Hs "Mekke've eeldiginde Beyt'i tavaf eden kimse bbi"nda da gemisti. [210] Bb basligina uygunlugu "Safa ile Merve arasinda yedi kerre dolasti" szndedir. Bu hads de daha evvel gemisti. [211] Bu da, bundan nce zikredilen hadsin diger tarkidir. [212] Bunun basliga uygunlugu, iindeki yette Safa ile Merve arasinda sa'y( = kosma)in isbti bulunmasi cihetiyledir. [213] Bunun da basliga uygunlugu meydandadir. Bunda tbn Abbs tavaf ve sa'ydaki kosmayi, Peygamber'in kendi kuvvetini msriklere gstermesi sebebine hasretmektedir. Ibn Abbs'tan diger bir sebeb daha gelmistir ki, o da, babamiz br-hm'in kosmasidir; hatt bu kosmanin sebebinin Hacer'in kosmasi oldugu da gelmistir. [214] Humeyd'nin bu ziydesinin fidesi buradaki rvlerin hadsi birbirlerinden an'ane ile degil de, isitme ile almis olduklarini isbt etmis olmasidir. [215] Buhri basligin birinci kisminda hkm aika bildirdi. Ikinci kisimda ise, grs ayriligi bulundugu iin, hkm bildirmege girismedi. Hasen el-Basr, sa'y iin temizligi sart kilmistir, Hanbeller'den bir rivayet de byledir. [216] Hadsin basliga hccetligi "Beyt'i tavaf hric, hacinin yapacagi isler gibi yap" kavimdedir. Bu hads, Hayz Kitbi'nda "Hayizli Beyt'i tavaf hric, btn hacc fiillerini yerine getirir bbi"nda da gemisti. [217] Hadsin basliga hccetligi meydandadir. [218] Hadsin bb basligina uygunlugu "Bu hayizli kadmlar Arafat'ta hzir bulunmuyorlar mi?..." kavlinden alinir. Fuln ve fuln yer diye kinayeli syledikleri Muzdelife de, Min'da, cemre atmada hzir bulunmadilar mi, demektir Yagmur duasi yapilan yerlerde de hzir bulunduklari sabittir. Hayr meclislerinden maksad, dnlerini grenecekleri meclisler, Kur'n, hads fikih meclisleri, btn gretim kurumlan, hasta bakilacak hasta evleri ve btn saglik
Hacc
kurumlan, ve benzerleri gibi hayirli ve sevbh olan yerler ve islerdir. Islm kadinlari btn bu dn ve dnyev islerde erkeklerle beraber alisir, yetisir ve faaliyet gsterirler. ste bu hadsler bu hususta Peygamber'in eskimez emirleri ve her asirda geerli ta'lmleridir. Bununla beraber kadinlarin bu gibi hayr meclislerine gidip hzir bulunmalari, du etmeleri, du edenlerle beraber "mn" demeleri mstehab ise de, gen ve gzel olanlarinin byle yere ikmalarinin daha selef zamaninda, tabiler devrinde bile -fitne korkusundan dolayi- men'I hakkinda grsler Ileri srlms, fetvalar verilmistir. Bu hads, Hayz Kitbi'nda "Hayizlilarm Iki bayram namazinda hzir bulunmasi bbi"nda da gemisti. [219] Yni Mekkeli'nin ve temett' hacci yapanin ihrama girme yeri, Mekke'nin kendisidir. Bunlar Harem hricinden degil, Mekke'nin btn blgelerinden ihrama girerler. nk Raslullah (S) "Hatt Mekke ahlsi Mekke'den ihrama girsin" buyurdu. [220] At'nin bu szn Sad ibn Mansr rivayet etmistir. Yn Ibn Umer, binegine bindigi sehirden ikma baslangicinda telbiye ederdi [221] Bu szden, onlarin ikis sirasinda ihrmli olduklari bilinmistir. Bu Abdulme-Hk, bdulmelik ibn Eb Sleyman veya Abdulmelik ibn Cureyc olmasi muhte-mildir. Ikincisininkini Mslim rivayet etmistir. [222] Ebu'z-Zubeyr'in bu haberini Ahmed ibn Hanbel, Msned'de; Mslim de Sa-hh'te rivayet etmistir. [223] Buhr, tbn Cureyc ve tbn Umer'in bu haberini "Iki ayagin iki na'hn iin de yikanmasi bbi"nda uzunca bir metin olarak mevslen rivayet etmistir. [224] Hadsin basliga cevbhgi aiktir. Ebtah, Mekke ile Min arasinda genis bir yerdir. Buraya Muhassab da denilir. [225] Bu, yukanki hadsin diger bir tarkidir. Buhr bunu Ishk el-Ezrk rivayetini kuvvetlendirmek iin getirmistir. Bu hadslerde emr sahihlerine uymaya ve cemate muhalefetten sakinmaya isaret vardir. (nk bu vcib bir nsk degildir, mstehbdir.) Emirler, Pey-gamber'in yaptigi gibi Ebtah'a inerler ve gle ile ikindiyi ancak Min'da kilarlardi. Iste bunun iin drt imm ve digerleri bunu mstehb saymislardir (Umdetu'l-Kaari). [226] Yn Min'da drt rek'atli namazlar oldugu gibi mi, yoksa kisaltilarak mi kilinacaktir? Buhr burada hads getirdi ki, bunlari namazi kisaltma bblarin-da da ayni baslikla getirmisti. [227] Mslim'in bir rivayetinde Usmn'in Min'da namazi kisaltarak kildirmasi sekiz veya alti sene devam ettikten sonra orada mukm namazi kilmaga baslamis ve bu yzden bzi sahblerin ta'rzlerine ugramistir. Lkin kisaltmanin da, drt kilmanin da caiz oldugunu beyn etmek istemisti. [228] Hadsin bb basligina dellligi meydandadir. Harise ibn Vehb'in bu hadsinden, seferde korku olmaksizin da namazi kisaltmanin cevazi alinmaktadir ki, cumhurun kavli budur. Namazi kisaltmanin harb ve korku zamanina hass oldugunu zannedenlere karsi da pek kuvvetli bir hccettir. [229] Hadsin basliga dellligi aiktir. Hads burada biraz kisaltilmistir. Aslinda Ibn Mes'd, Usmn'in drt rek'at kildirdigi kendisine sylendiginde: "Inn Iiilhi ve itine Ileyhi rcin " (el-Bakara: 156) istircini okuduktan sonra, bu hadsi sylemistir. Bu istirc' yetini okumasinin sebebi, Usmn'in Min'da drt rek'at kildinsmi snnete aykiri bulmus olmasidir. Bir de Ibn Mes'd bu hadste "Yollar sizi ayirdi" demistir ki, bunun da ma'nsi "Namazi kisaltmak ve kisaltmamak hususunda ihtilf ettiniz de kiminiz kisaltir, kiminiz kisaltmaz oldu" demektir. Ibn Mes'd'un son sz Hanefler'ce seferde namazi kisaltmanin vucbuna, diger mezheblerce bil'akis drt kilmanin cevazina dellet eder gibi grnmstr. Askaln: bn Mes'd itmami caiz grmeseydi "Keski drt rek'attan payimi...." demezdi. nk kasr vcib olsa, itmam namazi bozar. Bozulan namazdan ise hazz alinmaz. Istirc'in sebebi: Usmn'in fiilini, evlnin hilafi grdgndendir, diyor. [230] Arefe gn oru tutmak mes'elesi ihtilafli oldugu iin, Buhr baslikta hkm beyn etmedi; mes'eleyi hadse birakti ve hadsle cevbladi [231] Hadsin basliga cevb olmasi, iinde Peygamber'in arefe gn orucu terk ettiginin .bildirilmis olmasi cihetiyledir. mm'1-Fadl Lubbe, Ibn Abbs'inanasidir.Fadl byk oglu oldugu iin mm'1-Fadl diye knyelenmistir. Peygamber'in Arafat'ta hutbe yaparken orulu olup olmadigi sahbler arasinda konusulmus. Bunu isiten mm'1-Fadl, bir bardak iecek gnderip mes'eleyi kesinlige kavusturmak istemis, Peygamber bunu itigi iin orulu olmadigi anlasilmistir. Bu sebeble hacilar iin Arafat'ta orulu "bulunmamak mstehb sayilmistir (Kastalln). [232] Hadsin basliga dellligi meydandadir. Bu ve benzeri hadslere gre Peygamber'in, sahblerin bu fiillerini takrr etmesinden, Arafat'a ikan haci adaylarinin telbiye ve tekbr yapmakta muhayyer olduklari anlasilir. Bu hads, Iki Bayram bblarinda "Min'dan Arafat'a gidiste ve Min gnlerinde tekbr bbi"nda da gemisti [233] Hadsin basliga dellligi "Bu saat mi?..." sznden alinir. nk bu sz, gnesin tam ortadan meylettigi zamana isarettir. Bu ise vakfe yapilacak yere gitmek vaktidir. Ayrica bu hadsten, fcir vlnin arkasinda namaz kilmanin cevazi, edn-nin, efdal ve daha lim kisi zerine emirliginin cevazi, Arafat'ta hutbenin luz-mu... gibi daha birok hkmler ikarilmistir. [234] Hadsin basliga dellligi "Peygamber devesi zerinde vakfe yaparken..." szn-dedir. Bu hads iki bb nce de geti. [235] bn Umer'in bu cem' isini Ibrhm el-Harb el-Mensik'tt, Sufyn es-Sevr de Cmi'inde mevslen rivayet etmislerdir. [236] Bu haberin basliga uygunlugu "nk onlar snnette gle ile ikindi namazlarini birlestiriyorlardi." kavlindedir. Bu haber burada ta'lk suretinde getirilmistir. Bundan nceki 86. bbda ise bu haberin asli mevslen gemisti. Bu haberi buradaki sekliyle Isml, Yahya ibn Bukeyr ile Eb Salih tarkinden beraberce Leys'ten olmak zere mevslen de rivayet etmistir (Umdetu'l-Kaar). [237] Hadsin basliga hccetligi son fikrasindadir. Bu hads, biraz nce de.gemisti. [238] Buhr nshalarinin ogu bu baslikta hads zikretmediler. Eb Zerr ve Ibn As-kir nshalarinda ise bu baslik yoktur. Lkin Eb Zerr, bzi Buhr nshalarinda bu basliktan sonra sunlari grdgn syledi: Eb Abdillah el-Buhr dedi ki: "Burada bundan nce zikredilen imm Mlik hadsi zikredilir. Lkin ben bu kitabin iine tekrar edilmis hibir hads koymak istemem. inde sayet tekrari hm eden birsey grrsen -Iyice dikkat et, anlarsin ki, gerek isndda ve gerek -mhmeli kayidlama, mbhemi tefsir, bir ziydeyi ihtiva gibi-metne id bir fide iin yazilmistir. Bu nktelere ancak kitabi iyice tetebbu' eden vkif olabilir. Bu dedigim gayelerden hl olarak bir tekrar vki' olmus ise, kasdim olmaksizin olmustur. Hem de bylesi nadiren vuku' bulmustur" (Ayn, Umdetu'l-Kaar, IV, 675; Kastalln, III, 199; Tecrd Ter., I, 489 hasiyede). Bu-hr'nin buradaki szleri es-Sagn nshasinda da kk bir farkla mevcddur ;(lbn Hacer).
Hacc
[239] el-Hums, el-Ahmes sifatinin cem'idIr. Ahmes nefsi ve dni hususunda siddetli hamsetli demektir. Bu, Chiliyet'te Kureys'in cd ettigi bir dn asalet ve sereflilik unvanidir. Kureysler Fil Vak'asi'ndan evvel veya sonra, Harem iinde yasayan Kureys, Huza, Kinne gibi kabilelerin Hill'de yasayanlarla msv olmadiklarini, Harem dhilinde yasayanlarin Ka'be'ye izafetle asletli olduklarini ileri srdler. Ve bu asletli kabilelere hums unvani verip, bunlarin Arafat'ta diger Arab kableleriyle bir arada vakfe ve ifda yapmalarinin uygun olmayacagina karar verdiler. Bylece herkes Arafat'ta vakfe ve ifda yaparken bu hums kabileleri Mzdelife'de toplanir, huss vakfe yaparlardi. "Arafat'tan bosanip akdigimz zaman Mes'ari Harm'in yaninda Allah'i zikredin. O size nasil hidyet verdiyse siz de Onu ylece anin. Siz bundan evvel gerek sapiklardandiniz. Sonra insanlarin dndg yerden siz de dnn..." (el-Bakara:l98-199) yetleriyle bu Chiliyet bid'atma son verilmis ve Peygamber sa-hblriyle beraber halkin vakfe ve ifda yaptigi yerde vakfe ve ifda yapmistir. Cubeyr ibn Mut'im Veda Hacci'ndan evvel Mekke'nin fethi sirasinda ms-lmn olmus ise de, bu yetin inmesinden ve hums bid'atimn kaldirildigindan haberi yoktu.Humeyd'nin Msned'Indeki rivayete gre, Veda Hacci'na da istirak etmemisti. Devesini arayarak Arafat'a gelmis, Peygamber'i orada halk ile beraber vakfede grnce sasarak, hadsteki szleri sylemistir [240] Hadsin bb basligina dellligi "Sonra siz de insanlarin ifda yaptiktan yerden ifda yapiniz. "(el-Bakara:l98-199) kavlinden alinir. nk insanlarin Ifda yaptiklari yerden ifda yapmak emri, ancak Arafat'la vakfe yaptiktan sonra olur. Iste bu suretle Arafat'ta vakfe yapmakla da emredilmis oldular. Hadsle ilgili diger bilgiler, bundan nceki hadsin hasiyesinde verilmisti. [241] Hadsin bastiga uygunlugu "Anak yrys ile yrrd" szndedir. nk bu, Peygamber'in Arafat'tan ayrildigi zamanki yrysnn sifatidir. el-Anak; Deve ve sir hayvanlara mahss bir gn yryse denir ki, adimlari aip, boyunlarini sundurup yere dsenerek eskin yrysnden Ibarettir. "Nesl ve sr'atle ol resme yrrler Tark-i Hicaz'da gece ire develer".., en-Nass: Bir haberi isnd ile syleyicisine dek ref eylemek ve davarin yrmesinin gayetini ikarmak iin siddetle srmek ve harekete getirmek ma'n-sinadir (Kaams Ter.). [242] Buhr buradaki kelimelerin mfred ve cemi'Ierini misllendirerek gstermistir. Birde Nass ile Sd:3 yetindeki Mens'in ayni fiilden olmadiklarini, Nass'-in mudaaf, Mens'in ise vv ecvef olup, ma'nsinin da kamak oldugunu bildirip tenbh etmistir. [243] Bu bb, Arafat ile Mzdelife arasinda herhangi bir ihtiyci yerine getirmek iin inilmesinin hacc menseklerinden olmadigini beyn kasdiyle getirilmistir. [244] Bb basligina uygunlugu "Raslullah iki dag arasindaki yola sapti ve hacetini yerine getirdi..." kelmmdadir. nk bunun ma'nsi Arafat ileMzdelife arasinda bulunan bu yerde indi demektir. [245] Basliga uygunlugu "Su kadar ki, o da yolda Raslulah'in girmis oldugu iki dag arasi yoluna girer, orada hacetini giderir..." szlerinden alinir. [246] Hadsin basliga dellligi "Raslullah, Mzdelife'nin berisinde bulunan o iki dag arasindaki sol yola ulasinca devesini ktrd, orada isedi..." szndedir. nk deveyi ktrme ve iseme fiilleri ancak inmekle olurlar. Hadsin daha sonraki kismi da Raslullah'in aksam ve yatsi namazlarini cem'i te'hir ile Mzdelife'de cem' ettigini, ertesi gnn.sabahinda da Fadlar: kasina bindirdigi ve t Akabe cemresine ulasincaya kadar telbiye okumakta devam eyledigi aika grlmektedir. [247] Baslikta iki kisim vardir: Peygamber'in sahblere sknet emretmesi ve kam-isiyla onlara isaret eylemesi. Hadste bu iki kisma dell olan kisimlar aika grlmektedir. [248] Buhr deti zere bu hadste geen ei-Iyd' masdarmin ma'nsini Kur'n'da getigi yete isaret ederek tefsr etmektedir: "Eger iinizde onlar da (savasa) ik-salardi sizde sen ve fesadi artirmaktan baska birsey yapmazlar, araniza muhakkak ki fitne sokmak isteyerek, bozgunculuga kosarlardi. Iinizde onlara iyice kulak verecekler de vardir. Allah o zlimleri ok gzel bilendir "(et-TevbeAl). Buhr "Hillekum "un ma'nsim te'kdye lugata id fideleri ogaltmak iin "Bu iki bag mahsln vermis, bundan bir seyi eksik birakmamisti. Onlarin arasindan bir de irmak fiskirtmistik" (d-Kehf: 33) yetini de getirdi (Umdetu'l-Kaar). [249] Hadsin basliga hccetligi meydandadir. Bu hads Abdest Alma Kitbi'nda da biraz farkli olarak gemisti. [250] Bu hadsin basliga delleti gayet aiktir [251] Hadsin basliga delleti meydandadir. [252] Hadsin basliga dellligi iki yerde "Ezan okuttu ve ikaamet ettirdi*' szndedir. [253] Hadslerin basliga uygunlugu aiktir. Abdullah ibn Abbs o zamh delikanli bir gen bulundugundan, belki de yardim etmesi iin kadinlarin bzisi ile birlikte nden Min'ya gnderilmistir. [254] Bu bblar ve hadslerde anilan bzi Isimler hakkinda su bilgiler verilmistir: Yevmu Arefe, Arefe, Arafat ve Mes'aru'l-Harm Yevmu Arefe: Harfu ta'rfsiz, zu'1-hicce ayinin dokuzuncu gndr ki, hacilarin Arafat'ta vukufu gndr. Te'ns ve alamiyet illetleriyle sarftan mem-n'dur. Arafat: Hacilarin arefe gnnde vukuf ettikleri mevkifin ismidir. Mekke'ye onikI mil mesafededir. Bu Ismin verilmesinde birok vecihler beyn ettiler. Ezcmle Hz. dem ve Havva'nin cennetten Arz'a indiklerinde herbiri bir tarafa Inerek, bir zaman sonra burada bulusup taruf eylemeleriyle o mahalle Arafat ismi verildi. Yhud Cibril aleyhi's-selm brhm'e bu yerde hacc menseklerini grettiginde "Ea'rafte, ea'rafte( = Bildin rni, bildin mi)?" diye sormasiyle, Ib-rhm'in de "Araftu, araftu (= Bildim, bildim)" diye cevb vermesi, bu tesmiyenin sebebidir. Yhud da bu araz muazzam, mukaddes bir yer oldugu iin gyki ta'rf yn gzel koku ile kokulandirilmis olmasi, bu isimle adlandirilmasina sebeb olmustur. tsbu Arafat lfzi, her ne kadar bir kavle gre cemi' olursa da, cemi' sgasi zere Isim oldugundan cem'lenmez, Zr meknlar zail olmamalari sebebiyle bir sey mesabesinde olur. Bu ma'rifedir ve munsariftir. Zr sonundaki "t" harfi, Mslimn ve Mslimn kelimelerinin sonlarinda olan "y, vv"menzile-sindedir. Arafat'in nisbetinde Arabi vezninde Araf denir. Ve Zunful Ibn Sed-dd el-Araf ki, etbu tbin'dendir, Arafat'ta sakin oldugu iin oraya nisbet [plundu. Arafat lfzinin sihhat zere mfredi yoktur. Arablar'm "Nezeln ara-Sete{ = Arafeye indik)" demeleri mvelled kelma benzer. Srih der ki: Ibn Hcib ve sir stdlar zikredilen mevkifin alemi Arefe ve Arafat olduguna kaaildirler. Nitekim yevmu arefe ona muzftir. "Ve 'l-haccu ra/e/un( = Ve hacc arefedIr)" hadsi, o ta'brin sonradan ikmis olmadiginin sahh delilidir. Hulsa gerek Arefe ve gerek Arafat o mevkifin alemidir. Ve her tarafin mevkif olmasi i'tibriyle cem' olunmustur. Ve Araft'm elifi isbiyye olmak dah muhtemildir. Nitekim kelimenin ortasinda elifi isbiyye syi'dir. Bu-hr srihi Kirmn'nin kelmindan Arefe adi sylenen gnn ve Arafat mte-addid mahaller i'tibriyle zikredilen mevkifin ismi oldugu anlasilir {Kaams Ter., III, 673-674).
Hacc
[255] [256] Bu, st taraftaki ibn Abbs hadsinin baska bir tarkidir.
Hadsin basliga hccetligi "Haydi yollanin dedi, biz de yollandik" szndedir. nk onlarin bu hareketi ayin kaybolmasi akbinde olmustur. O gece ayin kaybolmasi yn batmasi, gecenin on te biri evvellerindedir [257] Hadsin basliga uygunlugu, Sevde'nin geceleyin nden Min'ya gnderilmis olan zaflerden olmasi cihetiyledir [258] Bu da yukariki hadsin daha tafslli bir rivayetidir. Bunda ise annemizin halkin kalabalikligi sebebiyle izdiham ve sikisikliktan ok zlms oldugu, onun iin geceden izin alip da Sevde gibi tenhca Min'ya nden gitmis olmasini pek sevinilecek birsey saydigi anlasiliyor. [259] Bu baslik Ibn Hacer ile Ayn'nin de esas aldiklari Buhr nshalarinda burada ki gibidir. Bzi nshalarda ise "Sabah namazini Mzdelife'de kilan kimse babi" seklinde gelmistir. Birincisi daha dogru ve daha aiktir. [260] Hadsin basliga uygunlugu "Sabah namazini kendi vaktinden nce kildi" s-zndedir. Bunun ma'nsi, alisilan vaktinden nce kildi demektir. Yoksa sabah namazini mesru' vaktinin girmesinden nceye dsrd demek degildir. Sdece ok karanlikta kilindigini bildirmek kasdedmistir (Ayn). [261] Bu hads, bundan nceki Ibn Mes'd hadsinin diger bir tarkidir. Basliga hc-cetligi ayni sekildedir. bn Mes'd'un bu hadslerinin zahirine tutunan Hanefler, bu, hazarda olsun, seferde olsun herhangi ik namazi cem) etmenin cevazini bildiren btn hadsler ile ameli Ibtl etmistir, derler. Arafat'ta gle ile ikindiyi cem'i takdm, Mzdelife'de aksam ile yatsiyi cem'i te'hrin disinda namazlari birlestirmeyi caiz grmezler. Onlar cevaza dir hadsleri, Peygamber birini son vaktinde, digerini de ilk vaktinde kilmistir da birlestirmis gibi olmustur diye te'vl ederler. Diger imamlar ise, buralardan baska seferde gndz farzlarini yn gle ile ikindiyi, gecede aksam Ile yatsiyi birlestirirler. Bunlara d bilgiler daha evvel ilgili yerde, gemisti. Bu hadste telbiyenin devam sresi nahr'gn Akabe cemresini taslayinca-ya kadar oldugu bildirildi. Sahbler ve limlerin bir kismi da bu grstedir. Bzi sahbler arefe gn gnes batincaya kadar telbiye devam eder, gnes batinca kesilir derler. Bu hususta daha baska tafsilt da vardir. [262] Hadsin basliktaki soruya cevb olusu "Sonra gnes dogmadan evvel Mzdelife'den Min'ya hareket etti" szndedir. Bylece Mzdelife'den hareketin gnes dogmadan evvel oldugunu beyn etti. Sebr, Mzdelife'de bir dag ismidir. Msrikler, o dag gnes isiklariyle par-ladiktan sonra Min'ya hareket ederlermis. [263] Bu baslik seyi ihtiva etmektedir: Telbiye, tekbr ve binicinin bindigi binegin arka tarafina bir insan daha bindirmesi. Hadsler bu seyin delili olmak zere sevk edilmistir [264] Bu hads daha evvel de gemis idi; basliga hccetligi aiktir. [265] Bu da yukariki hadsin baska bir tarkidir; basliga delleti meydandadir. nk her iki shid de Peygamberin redifi olmuslar, bu firsatla Peygamber'in bu yolculuktaki fiillerini oldugu gibi zabt ve nakl etmislerdir. Allah onlardan razi olsun! [266] Buhr'nin bu yetle maksadi, hedy'i tefsr etmektir. Syle ki: Buhr haccm buraya kadarkI sifatlarini anlatip Min'ya kadar ulasinca, burada hedy'In ve nahrin hkmlerini beyn etmek istedi. nk kurbn kesme isi ekseriya Mi-n'da olur (Ibn Hacer). Ben derim ki: Buhr'nin maksadini sirf buna hasr etmeye sebeb yoktur. Buhr bu yeti umre, temett' ve bununla ilgili kurbn, oru gibi birok mes'-eleleri ihtiva ettigi iin burada zikretmistir (Ayn). [267] Bb basligina uygunlugu meydandadir. Bu hads "Temett' ve ikrn hacci bbi"nda da gemisti. [268] Buhr, dem Ibn Eb Iys'in hadsini, Temett' ve ikrn bbi'nda mevslen getirdi. Vehb ibn Cerr'in hadsini Beyhak mevslen rivayet etti. Muhammed ibn Ca'fer el-Basr'den ibaret olan Gunder1'in hadsini de Ah-med ibn Hanbel mevslen rivayet etmistir. Buhr bu rivayetleri haber vermekle hem hadsteki kk bir takdm-te'hr farkini, hem de hadsin yayginligini ve dolayisiyle kuvvetini gstermek istemistir. [269] Buhr kurbanlik develere binmenin cevazini bu yetten istidlal etmistir. Istidlal yeri "Onlarda szin iin -binme, st, vb. nev'Inden- hayr vardir" kelmidir [270] Muchid bu ma'nyi mm Halil'den naKIetmistir [271] Bu, Buhr'nin kelmindandir. bn Abbs, Sad ibn Mseyyeb, Hasen el-Basr byle tefsr etmislerdir [272] Sare, hacc iin nisanlanmis olan kurbn devesine denilir. Hediye edilmis bedene ma'nsma cem'i Seir gelir. Sare, Mes'ar ve Sire gibi hacc mensekleri mevziine, yn ed edilecek mahalline itlak olunur. Seiru 'l-hacc ki, mfredi mezbr Sare'd\r, mensekleri, almetleri ve eserlerinden ibarettir. Tavaf, sa'y, taslar atmak, vukuf ve kurbnlar kesmek gibi. Bir kavle gre, hacc almetlerine denir ki, Hakk Tal'nm kullarina oralarda kiyam ve mensekleri ed ile emreyledigI almetler ve ta'yn edilmis mevzilerden ibarettir: Safa, Merve, Min, Arafat'gibi (Okyanus). Dinin seari, Allhin kendisine ibadet vesil olmak zere saygi gstermeyedir. Bu i'tibr ile hacc ameiierme Malim de seir demektir. Yollardaki kilometreleri, kavsaklari bildiren taslar, yazilar, ordu sancaklari birer ma'lemdir. Daga alem denilmesi dah bundandir. Dnin malimi veya seiri, dnin adet nrengi noktalaridir (Meali Kerm). [273] Bunlarda isaret edilen yetlerdeki bu kelimelerin tefsirleridir. [274] Hadsin basliga delleti meydandadir [275] Bu da ayni hadsin, diger sahb olan Enes tarafindan rivayetidir. [276] Hadsin bb basligina mutbaakati "Beraberinde (Hill'den Harem'e) kurbanlik hayvan sevketti" kavimdedir. Beraberinde kurbanlik sevkedenlerin Ka'be'-yi tavaf ve Safa ile Merve arasini sa'yden sonra ihramdan ikmayacaklari, t btn hacc fiillerini yerine getirinceye kadar ihram hallerinin devam edecegi hususu, bundan nce geen hadslerden de iyice bilinmistir. [277] Buhr bu hadsin diger tarkten de ayni sekilde geldigini gstermis ve hadsi daha da kuvvetlendirmis oluyor [278] Hadsin bb basligina dell olan yeri "Sonra Kudeyd mevkiinden kurbanlik satin aldi" cmlesidir. nk Kudeyd, Harem disinda ve yol zerinde bir mevkidir. Hadsin son fikrasi Kiran hacci yapan ihrmli, iki tavafa muhtc olmaz diyen fakhlere delildir. Hanefler'e gre ise, kiran hacci yapan iin de iki tavaf lzimdir. Bu tavafta farz olan ifda tavafidir, gelis tavafi ayridir. Bu hads daha nce de gemis ve bzi bilgiler verilmisti. [279]
Hacc
Basliga uygunlugu Ibn Umer'in Zu'1-Huleyfe'de kurbanligina gerdanlik takip almetler olmasidir. nk gerdanlik takma ve almetleme ile baslamasi, Ibn Umer'in bu iki isi ihrama girmeden nce yaptigina dellet eder. Baslik da byledir. ibn Umer'in bu fiilini Imm Mlik el-Muvatta'da. mevslen rivayet etmistir. el-Is'r:... ve hacc menseklerinden kurbn devesine i'lm Iin almet ve nisan eylemek ma'nsinadir ki, murd, hrgcn sag tarafini biakla bir mikdr yarip yhud bir nesne ile drtp kanadirlar, t ki kurbanlik olduguna nisan ola (Kaams Ter.). es-Sefre: Byk biaga denir; yatagan gibi. [280] Basliga dellligi, Peygamber'in kurbanliklarina gerdanlik takma ve almetleme isinden sonra ihrama girmis olmasidir. Baslik da almetleme, gerdanlik takma, sonra ihrama girme hakkindadir [281] Basliga dellligi "Sonra develere gerdanlik takti ve almetledi..." szndedir. Hadsin son fikrasi, Mzdelife'de bu isleri yapincaya kadar Peygamber'e ihramin haram kildigi seylerden hibirinin haram olmadigi aika bildirilmistir. [282] Bu hads "Temett' ve ikrn bbi"nda da ayri bir isndla gemisti. Oradaki hasiyede bzi bilgiler verildi. Hadsin basliga uygunlugu meydandadir [283] Yn Raslullah ihrama girmedigi hlde kurbanliklari gnderirdi. Iste bundan dolayi, yn henz ihrama girmedigi iin ihramin haram kildigi seylerden ekinmezdi. Demek ki kurbanlik gnderen kimse, kurbanlik gndermekle ihrama girmis olmaz. T ihrama girinceye kadar ihrmlinin ekinecegi seylerden ekinmez... (Ayn). [284] Buhr bu Misver ibn Mahrame hadsini biraz nce mevsl olarak rivayet etmisti. [285] Buhr bu hadsi de biraz nce farkli bir isnd ile getirmisti. Buhr bu babi ve altindaki hadsleri gerek sened, gerek metin bakimindan bzi ziyde ifdeler sebebiyle getirmistir. [286] Mektb sahibi Ziyd ibn Eb Sufyn'in annesi Sumeyye, Ubeyd'in karisidir. Ziyd da bunun dseginde dnyya gelmistir. Bu sebebden ona Ziyd ibn Ubeyd denilirdi. Bilhare Muviye'nin halifeligi zamaninda birok kimseler Eb Suf-yn'm "Ziyd benim oglumdur" dedigine sehdet ettiklerinden, Muviye bu Ziyd'i Sufyn ailesine katti. Ziyd'in nesebi baslangita byle mehul oldugu iin "Ziyd ibn Ebhi( = Babasinin oglu Ziyd)" diye de meshurdur. Ziyd idare - islerinde mdhis bir deh sahibi oldugu iin, Muviye onu Irakayn, yni Basra ile Kfe vilyetlerinin ikisine birden vl ta'yn etmisti. Ve esasen Ziyd'i bu maksadla kendi soyuna katip kardesi oldugunu i'ln etmisti (Kastalln). Ziyd, Arab'in meshur dah ve hatblerindendir. Umer devrinde Medine'de ilk defa olarak byk topluluk huzurunda bir hutbe yapmis, bu hitabesi herkesin takdirini toplamis, dinleyiciler birbirlerine: Bu hatb kimin ogludur? diye sormaga baslamislar. Bu sirada Eb Sufyn yanindakilere: "Ziyd'in kimin oglu oldugunu ben bilirim, fakat Umer'in kirbacindan korkarim" diyerek, kendisinin gayri mesru' dsek mahsl olduguna isaret etmisti. Iste Muviye o kimselerin Eb Sufyn'in bu szleri syledigine sehdetleri zerine onu kendi soyuna katmis ve kardesi oldugunu i'ln etmistir. [287] Hadsin basliga dellligi "Raslullah onlara kendi elleriyle gerdanlik takti..." szndedir. [288] el-Ganem, koyun cinsine konulmus isimdir ve mennestir. Lfzindan mfredi, yoktur. St mfredidir. Erkek ve disiden herbirine ve karisik olduklarinda mec-m'una "Ganem" denilir. Bunun cem'i Agnam, Guhm ve Agnim gelrf ve iki sr iradesiyle tesniye kilinip Ganemn denir (Kaams Ter.). [289] Buradaki hadslerin drd de ise hadsinin ayri senedlerden ve tarklerden rivayetleridir. Metinlerde ve senedlerde ayriliklar ve ziydelikler ihtiva ettikleri iin, ayri hadsler sayilmislardir. Bu hadslerden koyun kurbanliklari iin de gerdanlik takilmasi sabit olmaktadir (Ayn). [290] Hadisin basligi deliligi meydandadir [291] en-Na'l: Nn'un fethi ve ayn'in skunuyla-ayagi yere iplak dokunmaktan koruyacak nesneye denir ki, ayakkabi ve pbs ta'br olunur..., btn nevi'lerini smildir. Her mahalle bir gn dikip ayaklarina giyerler. Trke'de "Nalin" dedikleri, ki, amurlukta giyilir; "Na'leyn" muharreridir... (Kaatns Ter.). Hadsin basliga dellligi "Boynunda na'l vardi" szndedir. Hads daha nce de gemisti. [292] Ibarenin zahiri, Muhammed.ibn Bessr, Muhammed ibnu' 1-Musenn'ya mu tabaat etmistir... Bundan sonraki senedde gelecegi zere, haddizatinda AK ibnu'lMubrek, Ma'mer'e mutbaat etmistir (Ayn). Zahire gre mutbaa olunan Ma'mer, mutbaat eden Muhammed ibnu Bessr'dir. Lkin tahkikte o Al ibnu' 1-Mabrek'tir. Ma'mer onun yaninda bu mutbaaya muhtc oldu. nk Basralilar'in ondan rivayetlerinde sz vardir. O, onlara Basra'da ezberinden tahds etmistir. Bu Ise Basralilar'in rivyetindendir (Ibn Hacer). [293] Buhr bu tarkle, bundan evvel zikrettigimiz vehile, Al ibnu'l-Mubrek'in Ma'mer'e mutbaatini isaret etmistir (Ayn). [294] bn Umer'In bu haberinin bir kismini Imm Mlik el-Muvatta'da mevslen rivayet etmistir. el-Culi, -cem'i: Cilal- deve, at, esek, katir gibi hayvanlarin sirti zerine atilan rtdr. Bu rf ynnden byledir. Fakat limler et-Ted!= ullama ta'-bri, rt ve benzeri nev'inden deveye hsstir demislerdir (Ayn). [295] Hadsin basliga delleti meydandadir [296] Bu basligi, bundan sekiz bb nce "Gerdanlik takdi" kismi hri, getirmisti. Burada gerdanlik takti kismini ilve etmistir. [297] Hadsin basliga uygunlugu "Satin aldigi kurbanligi gerdanlik takilmis olarak sevketti" szndedir. Hads, zikredilen nceki bbda farkli bir isndla, biraz degisik bir lfizla gemisti. [298] Hads ile baslik arasinda uygunluk yoktur. nk baslikta kesmek, hadste nahr etmek lafziyle gelmistir, denilmistir. Fakat Buhr, hadsin bzi tarklerinde "kesmek" lfziyle geldigine isaret etmistir diyecevb verilmistir. Bu hads, yedi bb sonra da gelecektir. Hadsin son kisminda kadin rvsi Amre'nin dogrulanmasi, oaun ezberlemesi ye zabt etmesinin saglamligini haber verme vardir. [299] Hadsin basliga uygunlugu "Raslullah'in kurbn kestigi yer" szndedir. tbnu't-Tn: Peygamber'in kurbn kestigi yer, birinci cemrenin yaninda ve Min Mescidi'ne yakin olan mahaldedir, demistir. el-Fkh de Ibn Cureyc'den; o da At'dan; o da TvVtan, Peygamber'in Min'daki menzili musallanin sol tarafinda idi diye rivayet etmistir... (Umdetu'l-Kaar). [300] Bu hadsin basliga uygunlugu meydandadir. Buhr, Nfi'den gelen bu Ukbe hadsini, ancak iinde kurbn kesecek yerin Raslullah'a izafesi tasrh edilmis oldugu iin, geen hadsin ardindan getirmistir.
Hacc
Bir de bu hadste Ibn Umer'in kurbnini, kleler ve hrrlerin beraber bulundugu bir hacilar kaafilesiyle yolladigi bildirildi ki, bu da bu iste kle ve hrr diye bir ayirim yapilmadigini gsterir (Umdetu'l-Kaar). [301] Bu bb ve hads, Buhri nshalarinin ogunda yoktur. Bu yalniz Eb Zerr'In Msteml'den gelen rivayetinde vardir. es-Sagn nshasinda basliktan sonra Sehl ibn Bekkr'in Vuheyb'den rivayet ettigi hads vardir diyerek, sdece isaret etmekle yetinmistir (Ibn Hacer). Hadsin basliga dellligi "Peygamber yedi deveyi kendi eliyle kesti.." szndedir (Ayn). [302] Hadsin basliga dellligi "Ayakta ve bagli olarak kes" szndedir [303] Bunu zikretmesinin fidesi, Ynus'un hadsi Ziyd'dan isitmesini gstermektir. [304] Buhr, bn Umer'in bu szn bundan nce geen bbda mevslen getirmisti
[305]
Ibn Abbs'in bu tefsirini Sad ibn Mansr mevslen rivayet etmistir.
"Biz kurbanlik develeri de sizin iin Allah 'm seirinden kildik. Onlarda sizin iin hayr vardir. O hlde onlar ayaktalarken zerlerine Allah 'in ismini anin. Yanlan-st dstkleri vakit de ondan hem kendiniz yiyin, hem ihtiycini gizleyen ve gizlemeyip dilenen fakirlere yedirin. Onlari skredesiniz diye bylece, size musahhar (elHacc:36). Iste bu yetteki "Develer ayakta olduklari hlde zerlerine Allah ismini zikrederek kurbn ediniz" kavlindeki "Savffe" lfzini bn Abbs ayakta olmakla tefsir etmistir. Deve bu vaziyette, yn bir ayagi bagli ve ayagi zerinde dikildigi hlde gerdanindan bogazlanir. Byle bogazlamaya "Nahr*' denir. Sigir ve davar Ise, yatirilip ayagi baglanarak kesilir. Buna da "Zebh" denir. Nahr'da da, zebh'de de Allah'in ismi zikrolumir: "Bismillah, Vallhu Ekber, Atlhumme minke leyke(Allah ismiyle keserim. Allah herseyden byktr. Y Allah, senden sana" denilip biak vurulur. el-Hkim, el-Mustedrek'mte Ibn Abbs'm bu tefsirini " ayak zerinde dikelmis ve bagli olarak kesiniz" seklinde rivayet etmistir. [306] Hadsin basliga uygunlugu "Peygamber (S) kendi eliyle ayakta olduklari hlde yedi deve kesti" kavlindedir. Bu hads kisaltilmis olarak aynen bu isndla bundan bir bb nceki (118.) bbda da gemisti. [307] Bu da Enes hadsinin bas kismi hakkinda diger bir tarktir. [308] Bu, mehul bir isnddir, lkin mutbaat yoluyla zikredilmistir. Mutbaalar, asillarin tasimadigim tasiyabilirler. Bir de buradaki mehulden murd, Eb Kil-be'dir, denilmistir (el-Kirmn). [309] Hadsin basliga hccetligi "Kesilme cretleri hususunda kisiciye birsey vermememi emretti" szndedir. [310] Bu hads de yukariki hadsin baska bir tarkidir. Basliga delleti meydandadir. Bu hadslerden kurbnin kesilmesi, etinin taksimi, derilerin ve ullarin taksmi hususlarinda veklet caiz oldugu; kurbnin kesme cretini kurbn etinden vermenin caiz olmadigi istidlal edilmistir. Kurbn kesenin creti ayrica verilecektir. Kesici fakr Ise, kesme creti tamamen verildikten sonra kurbn etinden sadaka verilmesi caiz grlmstr [311] Buda Al hadsinin bir baska tarkidir. Basliga dellligi meydandadir. Bu hadsin fidesi, bunda Peygamber'in Veda Hacci'ndaki kurbnlarinin sayismin.yz deve olarak tesbt edilmis bulunmasidir. [312] Buhr bu yetler, hacc ve kurbn ile ilgili birok hkmleri smil bulunduklari iin, bilhassa bu hkmlerin ehemmiyetine bir tenbh olmak zere, bunlari burada sirf baslik hlinde zikretmistir. Bu hkmler: Beyt'In tavaf edenler, namaz kilanlar iin putlardan, fetislerden, pisliklerden temizlenmesi; Allah'in Ra-sl'ne insanlara hacci i'ln ve da'vet etmesi emri; hacc ibdetine mahss olan dn ve dnyev menfatlerde hzir bulunmak; belli gnlerde Allah'in ismini telbiye, tekbr, tesbih ve tehlllerle anmak; kesecekleri kurbanlik hayvanlar nev'-inden Allah'in nzik olarak ihsanlarina karsi Ona skretmeleri; bu kurbnlardan yemek ve fakrlere yedirmek emri; tiras olmak ve temizlenmek gibi isleri yapmak; adaklari yerine getirmek; Beyti Atk'i tavaf ile Allah'in hrmetli kildigi seyleri ta'zm eylemek gibi hkmlerdir (Ayn). [313] Ibn Umer'in bu haberini bn Eb Seybe mevslen rivayet etti. [314] At'nin bu szn Abdurrazzk, Ibn Cureyc'den mevslen rivayet etmistir [315] Hadsin basliga uygunlugu "Yiyiniz ve azik edininiz.." kavimdedir. Bu hadsin rivayet tarkleri oktur ve muhteliftir. Mesel Mslim'de hadisin sonu: At: Evet, dedi tarzinda vki' olmustur. Bu sebeble limler kurbn etinin ne mikdri yenilip, ne mikdri sadaka edilecegi hususunda grs ayriligina dsmslerdir. Alkame'nin beynina gre, Ibn Mes'd, Alkame'ye, kurbn etini paraya ayirmasini; bunun birini sadaka, birini hediye etmesini, nc te birini de ailesiyle yemesini emretmistir. Bu kavi At'dan da nakledilmistir. Safi, Ahmed, Ishk'in da grsleri budur. Sufyn Sevr kurbnin ok mikdri sadaka yapilmalidir, demistir. Eb Hanfe te birden az mikdri sadaka edilmesi grsnde bulunmustur. Hidye sahibi: Kurbn etinin yenilmesinin cevazini bildirdikten sonra, bu hkmn adak olmayan kurbna mahss oldugunu, adak kurbninda ise adayan kimsenin ister zengin olsun, ister fakr bulunsun, adak etinden yemesi caiz olmadigini zikretmistir. Mlik, Safi ve Ahmed'in mezhebleri de byledir. Sonra kurbn etinden sahibinin yemesi limlerin oguna gre mstehb-dir. (Umdetu'l-Kaar). [316] Bu hads "Erkegin kadinlari adina sigir kurbni kesmesi bbi"nda ayri bir isndla gemisti [317] Peygamber'in iki defa "Darlik yok, darlik yok" buyurmasi, aslolan kurbn kesmenin tirastan nce olduguna; ve bunun nce yapilmasinin da cevazina dellet etmektedir. Bylece hads baslikta zimnen sunulmakta olan hkm beyn etmis oluyor [318] Bu hads de bundan nceki hadsin baska bir tarkidir, bb basligina delleti de yine ayni sekildedir. [319] Buhr burada ayni hadsin ayri ayri rivayet yollarindan birka tanesini arka arkaya getirmis ve bu rivayetlerle de hadsin aslinin bir oldugu ve fakat bzi lfiz farklari bulundugunu gstermek istemistir. Buhr'nin burada getirdigi se-nedlerl'e gelen hadslerin bzisini kendisi Sahh'min diger yerlerinde, bzisini da diger hads imamlari mevslen rivayet etmislerdir [320] Bu da bn Abbs hadsinin diger bir tarkidir; basliga delleti meydandadir. Cemre taslamak, kurbn kesmek, tiras olmak, farz olan ifda tavafi yapmak iin hacc menseklerinin sira ile yapilmasi snnet midir? Yoksa vcib midir? Imm Safi ile Imm Ahmed ibn Hanbel ve daha nceki imamlardan At, Tvs, Muchid tertb ve siranin snnetligine kaail olup, menseklerin hangisi evvel yapilsa, tekinin geri birakilmasindan dolayi keffret olarak kurbn kesmek lzim gelmez demislerdir. Delilleri de
Hacc
bu hads ile buna benzer diger hadslerdir, tmm Eb Hanfe ile Imm Mlik ve kendilerinden nce gelen imamlardan Sad ibn Cubeyr, Hasen el-Basr, Ibrhm en-Naha, Katde tertbin (siranin) vucbuna ve tertbi bozanlara keffret olarak kurbn kesmek lzim gelecegine kaail olmusladir. Her iki tarafin delillerinin tafsli fikih kitblarindadir. [321] Hadsin basliga dellligI "Kurbn, kesilecegi yere ulasincaya kadar.." sznden alinir. nk kurbnin kesilme yerine ulasmasi, orada kesilmesinden ibarettir. Kesmenin geri birakilmasi Ise ruhsat yoluyladir. Bu hadsin bir rivayeti de "Peygamber zamaninda Peygamber'in ihrama girisi gibi ihrama giren kimse bbi"nda gemisti. [322] Hadsin basliga uygunluk ciheti "Ben basimin salarini toplayip keelestirdim" kavimdedir. Hadste sa kestirmek zikredilmemis ise de bu husus gelecek olan bn Umer hadsinde zikredilmektedir. Binenaleyh hadsin, basligin bir kismina delleti kfi grlp, her iki kismina delleti sart kilinmaz. Bu hads ayniyle "Temett' ve ikrn hacci bbi"nda da gemisti. [323] Hadsin basliga uygunlugu "Raslullah salarini kestirdi" kavlIndedir. Raslullah'm bu tirasi Hudeybiye'de mi, yoksa Veda Hacci'nda mi oldugu sarahatle bildirilmemistir. Fakat Veda Hacci'nda tiras olduguna dellet eden sahh hadsler vardir. [324] Hadsin bb basligina delleti meydandadir. nk hads sa kesmek ve sa kisaltmak hakkindadir. [325] el-Leys'ten ve Ubeydullah'tan gelen bu hadsleri Mslim de Sahh'indt mevs-len rivayet etmistir. Raslullah'in bu dualarinda Veda Hacci'nda mi, yoksa Hudeybiye'de mi yapildigi aika bildirilmemistir. Bunun iin bzilari bunun Hudeybiye'de Pey-gamber'in sahblerine ihramdan ikip tiras olma emri verdigi zaman tereddd gsterip agir davranmalari zerine yapildigina, bzilari da Veda Hacci'nda da byle du ettigine kaail olmuslardir. Ayn'nin de dedigi gihi, bu duanin hem Hudeybiye gn, hem de Veda Hacci'nda yapilmis oldugu kabul edilebilir. Her ikisinde de Peygamber tiras olmalarini emrettigi zaman sahblerde bir tereddd ve agir davranma grmst. Arablar'm deti baslari zerinden biraz sa almak seklinde idi. Onlarda sai tamamen kesmek az olurdu. Sai tamamen kesmek onlara agir gelirdi. Bunun iin sa kisaltmaga meyletmislerdi. Burada da grlecegi gibi, kimisi salarini kesmis, kimisi de sdece biraz kisaltmakla yetinmisti... (Umdetu'l-Kaari, IV, 741-742). [326] Bu hadsin de basliga uygunlugu aiktir. Bu, Eb Hureyre hadsinin ncekinden bir farki "Merhamet eyle" duasi yerinde "Magfiret eyle" duasinin gelmis olmasidir. Bundan Raslullah'in her iki ta'br ile de du etmis oldugu anlasiliyor. [327] Hadsin basliga delleti aiktir. Bu hads ihramdan ikista sai kestirmenin, sa kisaltmaktan daha faziletli olduguna dellet etmekle beraber, sa kisaltmanin da cevazina dellet etmektedir Nitekim su yette bunlarin ikisi de zikredilmistir: "Andolsun ki Allah, Rasl''nn grdg ru'ynm hakk oldugunu tasdik etmistir. Insattan hepiniz emniyet iinde, (kiminiz) baslarinizi kazitarak, (kiminiz) salarinizi kisaltarak korkusuzca mutlaka Mescidi Haram 'a gireceksiniz*.. "(e!-Feth:27). [328] Hadsin basliga uygunlugu "Ben, Raslullah'in saindan kisalttim..." szn-dedir. Bu hads de sa kisaltmanin cevazina aika dellet etmektedir. [329] Bu hadste mutemetti' haci adayinin saini tamamen kestirmek veya birazini kisaltmak sikklan arasinda muhayyer kilinmasi vardir. [330] Bu ta'lki, Tirmiz mevslen rivayet etmis ve: Bu sahh hasen bir hadstir, demistir. Bunu baska sened ile Eb Dvd, Nes, Ibn Mce de rivayet etmistir. [331] Bunu Beyhak ve Tabern el-Kebr'dc mevslen rivayet ettiler. [332] Bunu el-Isml mevslen rivayet etti [333] Bunu da el-Isml mevslen rivayet etti. [334] Hadsin basliga dellligi "Biz nahr gn ifde yaptik" szndedir. nk bunun ma'nsi, biz bayramin birinci gn ifda tavafini yaptik, demektir [335] Bu mutbaalardan el-Kaasim'inicini Mslim; digerlerininkini Buhr Sahh'min Magz ve Hacc Kitblan'nda mevslen getirmistir. Buhr bununla Eb Sele-me'nin ise'den yalniz kalmadigini gstermis, hadsi ma'n olarak naklettigi iin cezim sgasi kullanmamis da "Yzkeru" demistir (Ayn, Kastalln). [336] Hadsin basliga delleti meydandadir. nk hads o hacc fiillerinden herhangi birini ne geirmek ve geriye birakmak hakkindadir. Basliktaki "Unutarak veya bilmeyerek" kayidlarinin dayanagi, bundan sonra gelecek bbdaki Abdullah ibn Amr hadsinde aika gelmistir. [337] Bu da Ibn Abbs hadsinin baska bir tarkidir. el-Mes: Sem vezninde, aksam vaktine denir ki, gleden aksam namazina kadar vakitten ibarettir... el-tms: aksamlamak ve aksama kalmak ma'nsina-dir., (Kaams Ter:). [338] Hadsin basliga dellligi "Rasluflah Veda Hacci'nda durdu" sznden alinir. nk bunun ma'nsi deve zerinde durdu demektir. Nitekim bunu ta'kbeden hadsinde Abdullah, bunu aika sylemistir. Buhari bu bbda onun hadsini tarkten getirmistir: Birinde "Veda Hacci'nda durdu"; ikincisinde "Hutbe yaparken hzir bulundu"; ncsnde "Disi devesi zerinde durdu" demistir. [339] Basliga dellligi "Nahr gn hutbe yaparken..." sznden alinir. [340] Bu, ayni hadsin nc tarkidir. [341] Bu isndla Zuhr'den gelen bu mutbaada Abdullah: Ben Raslullah'i Min'da devesi zerinde grdm, demis ve yukariki hadsi zikretmistir. Yukarida Ibn Abbs hadsinin hasiyesinde de syledigimiz gibi hacc men-seklerinden kurbn kesmek, tas atmak, tiras olmak, ifda tavafi yapmak gibi islerin sira ile yapilmasi snnet midir, vcib midir hususunda ayri grs vardir: Imm Safi ile Imm Ahmed ve daha evvelki imamlardan At, Tvs, Mu-chid tertibin snnetligine kaail olup, bu menseklerden hangisi evvel yapilsa tekinin geri birakilmasindan dolayi keffret olan kurbn kesmek lzim gelmez demislerdir. Delilleri bu hads ile benzeri diger hadslerdir. Imm Eb Hanfe ile mm Mlik ve kendilerinden evvel gelen immlar-,, dan Sad ibn Cubeyr, Hasen Basr, tbrhm Naha, Katde tertibin vucbuna ve sirayi bozanlara keffret olarak kurbn kesmek lzim gelecegine kaail olmuslardir. Her iki taraf in .delillerinin tafsili fikih kitblanndadir. [342] Min gnlerinde, yn nahr gn ile onu ta'kbeden gnde hutbenin mesr'-lugu babi. O gnlerde insanlara yapacaklari isleri gretmek maksadiyle hitb etmenin mesrulugu, bu baslikla isbt edilmek istenmistir.
Hacc
Buhr bununla, Min'da nahr gn hacilar iin hutbe yoktur diyenlere reddi kasdetti de denilmistir. nk bu hadste zikredilen seyler, haccin seirinden degil, umm vasiyetler kablindendir. Buhr rvnin, Arafat'ta vaki' olan konusmaya hutbe ismi verdigi gibi, bu Min konusmasina da hutbe ismini verdigini beyn etmek istemistir. [343] Hadsin basliga dellligi "Raslullah (S), nahr gn Min'da insanlara hitb etti..." szndedir. Daha nce de zikrettik ki, buradaki "Hitb etti" ta'bri, ma1-lm olan hutbe degildir. Bu hitabeye hutbe denilmesi, bunun da aslinda kelm etmek ve sz sylemekten ibaret oldugundan dolayidir. [344] Grnrde bu hadsin basliga uygunlugu yoktur. Lkin ibn Abbs'tan "Nahr gn Peygamber'in hitabesi" rivayeti bulundugu ve nahr gn de Min gnlerinden oldugu Iin basliga uygun dsms oluyor. O hadsi, Ibn Abbs'tan oldugu ve bu kadarcik uygunluk ciheti bulundugu iin, burada yine zikretmistir. [345] Buhr bu hadsin asimda basliga mutbaat ettigini isaret etmis oluyor. Buhr rvnin bu mutbaatta "Arafat'ta" szn sylemedigini hatirlatmak suretiyle yukanki hadsin bu mutbaatla basliga tam uydugunu gstermek istemistir. Bu mutbaa Ahmed ibn Hanbel de Msned'inde mevslen rivayet etmistir. [346] Hadsin basliga uygunlugu aiktir. Peygamber'in bu nutku, hads ve sret kitblarinda shretle nakledilmistir. Bilhassa Buhr buradan baska Sahih'inin Ilim, Bed'u'1-Halk, Tefsir, Fiten ve Udhiye kitblarinda bzi sened ve metin farkhhklanyle rivayet etmistir. Bu cihetle metodoloji bakimindan bu hitabenin de Arafat nutku gibi Peygamber'in belgatli dilinden iktiginda kimsenin az veya ok sbhe etmeye ilmen hakki yoktur. Bir gn evvel Raslullah Arafat hutbesinde Arablar'in dn, meden, ikti sd btn detlerini Arafat meydaninda yikmis ve ignemis bulundugundan, sahbler, Peygamber'in bu hitbesindeki sulleri zerine ayin, gnn ve Mekke'nin adlarini degistirecek sanmalarinda hakkh idiler. Peygamber can, mal, irz ve seref masuniyetlerinin ehemmiyetini gznn-de tutarak, bunlari en sde kafalara da iyice yerlestirmek iin sul - cevb tarzinda gayet belg bir uslb ile ifde etmistir. [347] Hadsin basliga deligi "Peygamber Min'da: "Bilir misiniz?..." diye sordu sznden alinir. nk bu kelimeleri sylemesi, O'nun MinMaki hutbesinden ibarettir. Lkin bu hitabe, yukarida da zikrettigimiz gibi, iinde hacc mensekle-rinden birsey olan hakk bir hutbe degildir. [348] Bu Hism ibnu'1-Gz (157)'nin hadsini, Eb Dvd da mevslen rivayet etmistir. MIn hutbesi syle baslamis ve devam etmistir: Raslullah Min'ya gelince, Muhcirler'in kiblenin sag tarafinda, Ensr'-in solda, diger cematin de karsida saff saff yer almalarini emretti. Yine deve stnde, yzbinlik bu byk cemat karsisinda Islm mkilbimn en messir bir hutbesini daha su suretle rd etti: "Ey Insanlar! Allah'a hamd ve sena, tekbr ve tehll ettikten sonra derim ki: Sizi Allah'in Kitbi'na baglayan Peygamberinizin szlerini iyi dinleyiniz ve O'na itai ediniz! Hacc ibdetlerinizin btn sekillerini benden grdgnz gibi if ediniz, yle saniyorum ki, ben bu seneden sonra bir daha hacc edemem..." demis ve devaminda yukanki hads metninde verilen szleri sylemistir (Ibnu'l-Kayyim, Zdu'l-Med; Kastalln, el-Mevhibu'l-Ledunniyye bi'l-Maahi'l-Muhammediyye). [349] Su iirme vazifesi olan ile ondan baska zrl, hasta yhud oduncular, obanlar gibi mesguliyet sahibi kimseler Min geceleri sresinde Mekke'de ikaamet edebilirler mi? Buhr, sorunun cevbini zikretmeyip, hadsle yetinmistir. [350] Buhr bu hadsi burada arka arkaya tarkten rivayet etmis ve en kisadan genise dogru bir siralama yapmistir. [351] Bu mutbaalardan birincisini Mslim; ikincisini Ibnu Eb Seybe; ncsn ise Buhr "Hacilari sulama bbi"nda mevslen rivayet etmislerdir. [352] Cbir ibn Abdillah'm bu hadsini Mslim, Sahfh'inde mevslen rivayet etmistir. [353] Cemreler Min'da birbirleriyle farkli uzakliklarda ve bir yol zerinde tanedir. Mekke tarafinda bulunana Akabe cemresi denir. Nahr gn kusluk vaktinde yalniz bu taslanir. Diger tesrk gnlerinde, her gn gleden aksama kadarki zaman iinde sira Ile her ne de yediser tas atilir. Birinci cemre ile orta cemre arasindaki uzaklik takriben 116 m.; Orta cemre ile Akabe cemresi arasindaki uzaklik takrben 160 m.; Mekke Haremi ile Min arasi mesafe takrben 7 km.; Min ile Cebeli Rahmet arasi mesafe takriben 14 km. (er-Risletu't-Frkiyye, s.51). [354] bn Mes'd'un bu hadsi, Akabe cemresinin vdnin ortasindan, asagidan yukariya dogru atiiniasmin snnetligini te'kdli olarak ifde eder. Halktan bzilarinin Akabe cemresini vdnin stnden attiklarini Abdurrahmn'm bildirmesi zerine, Sri'in snnetine sarh bir muhalefet olan bu durum, Ibn Mes'd'un vicdaninda derin bir te'sr hsil etmis ve szn yemn ile te'kd eylemistir. Hacc mensekleri birka srede zikredilmisken, Ibn Mes'd'un bilhassa el-Bakara S-resi'ni zikretmesi, Hacc menseklerinin hkmlerinin ogunun bu srede anilmis olmasindandir. bn Mes'd, cemre taslamak vaktine ilgisi I'tibriyle "Bir de sayili gnlerde Allah11! z/ftran"(el-Bakara:203) yetine telmih etmis oluyor. Buna gre Ibn Mes'd: Hacc mensekleri kendisine indirilen ve btn hacc isleri kendisinden alinacak olan Peygamber, taslamanin keyfiyetini kendisinden almaya, Akabe cemresini yukaridan atan kimselerden daha hakkhdir, demis oluyor. [355] Bunu Abdurrahmn ibnu Mende mevslen rivayet etmistir. Bunu zikretmesinin fidesi, Sufyn es-Sevr'nin el-A'mes'ten bunu isitmis olmasini beyn etmektir. [356] Ibn Umer'in bu hadsi, yakinda "Iki cemreyi tasladigi zaman.. bbi"nda mevslen gelecektir. [357] ibn Mes'd'un bu fiili ve sz, limler cumhurunun mezhebidir. Cumhura gre yedi akildan eksik atmak kfi degildir. Yedi tas atilmasi vcibdir. Ibn Mes'd hadsi cumhurun en kuvvetli delilidir. Ibn Umer'den, Cbir'den ve bn Abbs'tan da yedi adedi aika rivayet edilmistir. [358] Yedi tas atmanin sebebi, yedi tekbrin sayisini unutmamaktir. Bunun benzeri, namazdan sonra tesbh sayisini muhafaza iin parmaklarimizin ek yerlerine mracaat eder, onunla hesb ederiz. [359] Ibn Umer'in bu hadsi biraz sonra "Iki cemreyi attigi zaman.. bbi"nda mev-slen gelecektir. [360] Hadsin basliga dellligi "Herbir tasin beraberinde tekbr getirirdi.." sznde-dir. Bu hads, bn Mes'd hadsinin diger bir tarkidir. Haccc minberde bu hutbeyi yaptigi sirada, Emev Halfesi Abdulmelik ibn Mervn tarafindan Irak Vlsi ve Hacc EmrI bulunuyordu. Haccc'in sre isimlerini syleyis sekli kendisine sorulunca Ibrhm, Ibn Mes'd'un syleyis seklini, yn dogrudan dogruya el-Bakara gresi seklinde syledigini bildiren hadsi rivayet etmistir. [361] Buhr bu bb basligi altinda Ibn Umer'in bu hadsine isaret etmekle yetinmistir. Ibn Umer'in bu hadsini de bundan sonraki bbda mevslen getirecektir [362] Bu hadste haber verilen iki cemre yanindaki durus sresinde grs ayriligi olmustur. Ibn Mes'd iki kerre el-Bakara Sresi okuyacak kadar durur ve du edermis.
Hacc
bn Umer'in iki cemrede el-Bakara Sresi okuyacak kadar vakfe yaptigi rivayet edilmistir. Ibn Abbs'm da yz yetli bir sre okuyacak kadar vakfe yaptigi haber verilmistir. limlerin ogu bu vakfelerin zIkr ve du iin yapildigini, binenaleyh vakfe yapmamakta bir be's olmadigina kaail olmuslardir. el-Cemretu'd-Dny: Min'daki Hayf Mescidi cihetine yakin olan cemredir. Bu cemre, ikinci nahr gn taslanan cemrelerin birincisidir. Bu cemre Mi-n'ya en yakin, Mekke'ye de en uzak olan cemredir. Atilan akillarin sayisi: Drt Imm'a ve cumhura gre, akillarin sayisi 7O'dir. Bunlardan yedisi bayramin ilk gn Byk Cemre'ye, yni Akabe cemresine atilir. Tesrik gnlerinde, yn bayramin ikinci, nc, drdnc gnlerinde her gn sira Ile her cemreye yediserden 21 tas atilir. gnde atilan tas sayisi 63 olur. Ilk gn atilan yedi tasla beraber, toplam 70 olur. Yalniz Imm Ahmed'den bir rivayete gre, her cemreye alti tas atilarak toplam 60 olur. Bir veya iki gnn atisini kasden veya unutarak terk ederse, geri kalan gnlerde telfi caizdir ve kaza degil, edadir. nk tas atma gnleri bir vakit hkmndedir (Kastalln, III, 348). [363] Bu, ayniyle bundan nce zikredilmis olan hadstir. Buhr, gelis yolu ayri oldugu iin tekrar etmis ve basliga aika bir dell yapmistir [364] Buhr bu Muhammed'in hangi Muhammed oldugunu belirtmemis, byle nis-bet etmeksizin, sdece ismini zikretmistir. Sarihler: Bu, Muhammed ibn Bes-sr'dir, yhud Muhammed ibnu'l-Musann'dir yhud da Muhammed ibn Yahya ez-Zuhl'dir demislerdir [365] Hadsin bb basligina dellligi "Iki elini kaldirarak du ederdi" szndedir. Buhr bu hadsin senedinin bir kismini, yn Zuhr'ye kadarki kismini verdikten sonra hads metnini sevketmis, sonunda da senedin Peygamber'e kadar ulasan kismini vermistir. Hadsilerden bir cemat bunu caiz grmstr. Ahmed ibn Hanbel de, Buhr de bunlardandir. Senedi byle ayirma mevsllge mni' olmaz. Ibn Hacer: Bu sekilde sevkedilen isnadin mevsl oldugu hususunda hads limleri arasinda hibir ihtilf yoktur, demistir. [366] Hadsin basliga uygunlugu su cihetledir: Raslullah Mzdelife'den hareket ettigi zaman ise O'nun beraberinde yrms degildi. Hlbuki Peygamber'in Aka-s be cemresini taslayincaya kadar binekli olmakta devam ettigi sabit olmustur. Bu ise ise'nin Peygamber'e gzel koku srmesi, Akabe, cemresini taslamasindan sonra vki' olduguna dellet etmistir. Ifda tavafindan nce tiras olmaya gelince, nk Peygamber, Akabe cemresini taslayip dndg zaman Min'da basini tiras ettirmistir. Buhr'nIn hadsten basliktaki hkm almasi, koku srmek cihetindendir. j nk koku srmek, ancak ihramdan iktiktan sonra olur. Birinci ihramdan j ikis ise, isten ikisini yapmakla olur: Akabe cemresini taslamak, tiras olmak, ; ifda tavafi. Peygamber, cemreyi tasladiktan sonra tiras olmasaydi, koku s-', rnmezdi... (Ibh Hacer). [367] Buna "Sader tavafi" da denir. Buhr hkm zikretmeyip, hadsi bildirmekle yetindi [368] Hadsin basliga uygunlugu "Hacc islerinizin sonu Beyt'le olsun" sznden ali-, nir. Beyt'le olacak is ise, tavaftan baskasi olmaz. O da, hacc islerinin sonu olan veda tavafidir (Ayn). Mslim'in bn Abbs'tan bir rivayetinde: Insanlar hacc sonunda etrafa dagilivermek i'tiydinda idiler. Raslullah (S): "Sakin h, sizden hibiriniz dagitmasin. T ki, son vazifesi Beyt'i tavaf olsun" buyurmustur. Nevev: Hadsteki emr, vcb iindir. Bize gre sahh olan vacibi terk ile kurbn lzim gelir, limlerin ogunun kavli de budur, demistir. Imm Mlik, j Dvd Zahir, Ibn Mnzir ise, veda tavafi snnettir; terk edilirse birsey lzim gelmez, demislerdir. Hanefler, afaklere vcib; Mekkeliler'e vcib degildir, demislerdir. Hayizhya, nifsliya, umre yapana vcib degildir... Srih Kastalln, veda haccinin vucbuna, hadsin sonundaki "Veda tavafi hayizli hakkinda hafifletildi" cmlesiyle istidlal etmistir. Hakkaten hayizli hakkinda hafifletilen hkm, baskalari hakkinda tesdd ve te'kdi gerektirir ki, , bu da vucbdur. Ve hafifletme yalniz mekked islerden olabilir [369] Hadsin basliga uygunlugu *'Sonra binip Beyt'e hareket etti ve ona tavaf yapti" szndedir. nk bu tavafla murd, veda tavafidir (Ayn). [370] Bu mutbaati, el-Bezzr ile Tabern mevslen rivayet etmislerdir. [371] Bu baslikta "Iz"nin cevbi sylenmemistir. Takdri syledir: Bu kadina veda tavafi vcib olur mu? Yoksa hayizi sebebiyle kadindan bu tavaf dser mi? Vcib oldugunda kurbn lzim gelir mi, yhud gelmez mi? Buhr bu sorularin cevbini hadslerle verdirmeyi daha emn yol grp, kendisi baslikta hibir hkm bildirmemistir [372] Hadsin basliga uygunlugu "Safiyye ifda tavafini yapmisti, dediler. Raslullah: O takdirde bizi habsetmesi yoktur" szndedir. Bunun ma'nsi, veda tavafinin hayizlidan dsmesidir. nk Raslullah'a Safiyye'nin hayz olmasi haberi verildiginde "O bizi habsedici mi oldu?" buyurdu. Fakat Safiyye'nin hayizdan nce ifda tavafini yaptigi haber verilince: "O takdirde bizi habs'etmiyecektir" buyurdu. nk Safiyye haccm rkn olan farz tavafi ed etmistir (Ayn). [373] Hadsin basliga hccetligi "mm Sleym: Safiyye hadsini zikretti" sznden alinir. [374] Hlid'in hadsini Beyhak; Katde'ninkini de Eb Dvd et-Taylis mevslen rivayet etmislerdir. [375] Hadsin basliga uygunlugu "ifda tavafini yaptigi zaman hayizh kadina memleketine hareket etmesine ruhsat verildi" sznden alinir. nk bunun ma'nsi, hayizh kadin, farz olan ifda tavafini yapmis oldugu zaman memleketine hareket eder ve veda tavafini terketmesinden tr zerine bIrsey lzim gelmez, demektir (Ayn). Buradaki bn Abbs ve ayni senedle gelen bn Umer hadslerinin her ikisi de sahbnIn mrselleri nev'indendir. nk bu her iki sahb de bu msadeyi bizzat Peygamber'den degil, kendisine msade verilmis olan kadinlardan grenmislerdir. Bu gibi sahb mrsellerinin merf' hkmnde oldugu bilinen bir hakikattir. Bu ibn Abbs ve Ibn Umer hadslerinden de, temizken farz olan Ifda tavafini yapmis da sonra hayz hline giren kadindan, veda tavafinin dstg sbit oluyor. [376] Ten'm, Mekkeliler'in mkaatlarindan biridir. Harem hricinde ve Mekke'ye bir fersah mesafededir. Orada sonralari ise Mescidi dedikleri bir mescid ins edilmistir. Muhassab, Mekke ile Min arasinda bir yerdir. Tesrk gnlerinden sonraki gece -ki bayramin drdnc gn bittikten sonraki gecedir- orada geirilir. Buraya Ben Kinne Hayfi da denilir. [377] Hadsin basliga delleti "Ve Safiyye de hayz oldu... yleyse be's yoktur; haydi yola ik!" szlerinden alinir. nk bunda Safiyye'nin Ifda tavafini yapmasindan sonra hayizlandigi sabittir. Baslik da byledir. Bu hads, Temett' ve Ikrn hacdan babinda da gemisti. Bu mnsebetle hacc nevi'lerini bir kerre daha zetleyelim: Hacc aylan iinde hacc ile umreyi cem' etmenin yolu vardir: Birincisi frd'dir. Haci adayi mkaatta yalniz hacca niyet eder. Ve hacc ibdetini tamamlayip, hall olduktan, yn ihramdan iktiktan sonra -ayniyle Mekke'nin yerlisi gibi- Harem haricindeki Cirrne, Ten'm, Hudeybiye gibi bir yerden um-s re niyetiyle tekrar ihrmlanip vakfeden mada menseklerI yeniden yapar. Byle olana Mfrid denir.
Hacc
Ikincisi Kirn'dir. Haci adayi mkaatta hacc ile umreye birlikte niyet eder ve tavaf, sa'y, tiras gibi hacc amellerini tekrarlamaksizin hem haci, hem mu'te-mir yn umre yapici olur. Byle niyet edene Kaann denir. ncs Temettu'dm. Haci adayi hacc aylari iinde-mkaatta yalniz umreye niyet eder. Ve Arefe gnnden evvel vakfeden mada mensekleri ed edip, hall olduktan sonra -ayniyle Mekke'nin yerlisi gibi- hacc gnnde Mekke'den bir hacc ins edip vakfe, tavaf, sa'y gibi mensekleri yapar. Byle olana Mutemetti' denir. nk Chiliye deti hilfina olarak hacc aylan iinde umreden istifde etmis olur... (Tecrd Ter., I, 191-194) [378] Bu mutbaat temett' ve Ikrn hacdan babinda Usmn ibn Eb Seybe tarkinden mevslen gemisti. [379] Hadsin basliga uygunlugu "Peygamber ikindiyi Abtah'da kildi sozundedir. Hads "Terviye gn gleyi nerede kildi bbi"nda da baska bir tarkle gemisti. Abtah, Bath, Muhassab ve Kinane ogullari Hayfi Isimleri ayni yerin adlaridir. Mekke ile Min arasinda genis bir yerdir. [380] Bunun da basliga uygunlugu "Ikindiyi Abtah'da kildi" szndedir. Bu hads de "Veda tavafi bbi"nda baska bir tarkle gemisti. [381] Biraz nceki hasiyede de bildirdigimiz gibi, bu Muhassab'a Abtah, Bath, KI-nne ogullan Hayfi da denilir. Bu isimlerin hepsi ayni yeri gsterir. ise'nIn bu hadsi, Buradaki konaklamanin Ibdet kasdiyle olmadigim ve haccm gereklerinden olmadigini ifde etmektedir. Bzi limler Peygamber'in ve ondan sonra halfelerin burada konaklama yapmis olmalarindan dolayi, Pey-gamber'e uymak iin burada konaklamanin mstehb oldugunu sylemislerdir. Nevev,-: Muhassab'da konaklamak SfI ve MlIk'de mstehbdir; limlerin cumhuruna gre de byledir, diyor. [382] Bu Ibn Abbs hadsinde de "Muhassab menzilinde konaklamak birsey degildir" demesinden dolayi, bunun haccin snnetlerinden olmadigi anlasilmistir. Btn sarihler bu sz "Hacc menseklerinden-sayilmis degildir" diye tefsr etmislerdir [383] Hadsin bb basligina uygunlugu "Z Tuv'da konaklardi... hacci bitirip Mekke'den ayrildigi zamanda.." szlerinden alinir. Sonra iyi bil ki, Mekke'ye girmeden nce Z Tuv'da konaklamak, dns sirasinda da Zu'1-Huleyfe'deki Bath'da konaklamak, hacc menseklerinden olarak yapilmasi gerekli birsey degildir. Haci isterse bu yerlerde konaklama yapar, isterse terkeder (Ayn). Peygamber ve halfeleri bu yerlerde konakladiklari iin, onlarin bu fiillerini takld ederek konaklamakta elbet bir hikmet ve hayr vardir (Ibn Hacer). [384] Bu hads de, digerinde olan hususlara bzi ziydelerle dellet etmektedir. [385] Bu Z Tuv'da geceleme isi de biraz nce getigi gibi, hacc menseklerinden degildir. Bundan da ancak Peygamber'in konaklama yerleri alinir ve sdece O'nun fiillerine uymak iin bu yerlerde konaklanabilir. nk O'nun fiillerinden hibiri hikmet ve hayrdan bos degildir (Kastalln). [386] Chiliyet devrinde Hicaz'da Mekke yakinlarinda senenin belli zamanlarinda baslica drt panayir kurulurdu. Arabistan'in her tarafindan buralara kervanlar gelir, alis verisler yapilir, siir ve hitabe yarislari dzenlenirdi. Bunlar Ukz, Zu'1-Mecz, Mecenne, Hubse panayirlari idi. Ukz, zu'1-ka'de evvelinde kurulur ve yirmi gn devam ederdi. Mevkii, Arafat'a yakindi. Sirlerin sr ve hitabe yarislari en ok Ukz panayirinda olurdu. Raslullah, nl hatb Kurs ibn Side'yi Ukz'da grms ve cihan edebiyat trihine geen meshur hitabesini burada dinleyip ezberlemisti. 129 hicret yilinda Haricler zamaninda ilk terkedilen panayirdir. Sonra Zu'1-Mecz ve Mecenne panayirlari terkedildi. Zu'1-Mecz'i bn Ishk, Arafat'in bir tarafinda kurulurdu, diyor. Rest de Arafat'in sag tarafinda oldugunu ve sonralari terkedildigini bildiriyor. Mecenne de Mekke'ye birka mil mesafede id. Civnnda baheler, bostanlar bulundugu iin Mecenne denilirdi. Hubse Mekke'nin sag tarafinda, alti mil uzaklikta idi. 197 hicr yilinda en son bu panayir terkedildi. Bundan sonra insanlar Arafat, Min ve Mekke panayirlari ile yetindiler. Ibn Abbs hadsinde bunlardan ilk ikisi zikredilmistir (bn Hacer, Ayn, Kastalln). [387] Bu yet, Ibn Abbs kiraatinde "F mevsimVl-hacc" seklinde okunmustur. Bu yet, hacc mevsiminde mslmnlarin alis veris yapmalarinda, ticret etmelerinde, Rabb'lerinin rizkindan kazanmak istemelerinde kendilerine bir gnh olmadigini bildirmis oluyor. Ibn Abbs da yeti bu maksada dell olmak zere okumustur. Buhr'nin bunu bb basligina dell yapmasi ciheti meydanda ve aiktir. [388] el-Idlc, if'al babindan, gecenin evvelinde kalkip yola gitmek; el-Iddilc, ifti'l babindan, hemzenin ve seddeli dl'in kesresiyle, gecenin hir vaktinde kalkip yola gitmek ma'nsmadir. ez-Zemahser el-Ess'da, ed-Delec ve ed-Decle, aksamdan kalkip btn gece gitmek ve dl'in dammiyle ed-Dulce, gecenin sonunda gitmek ma'nsina isim olmak zere ve birincisinden fiili if'l babindan; ikincisinden fiili ifti'l bbindandir.. ibaresiyle yazilmistirMtsbh'ta da bu vehile beyn edilmistir... (Kaams Ter.). [389] Bu hadsin bir rivayeti daha nce sened ve metin farkiyle gemisti. [390] Bu Muhammed, Eb Al ibnu Seken'in rivayetinde Muhammed ibn Selm seklindedir. es-Sagn ise: O, Muhammed ibn Yahya ez-Zuhl'dir demistir [391] Bu hads de daha nce gemisti. Buhr buradaki Peygamber'in hlini gsteren "Muddilicen" kelimesinin ifti'l babindan ismi fail olduguna dayanarak, bb basligina aika dell teskl ettigini gstermek istemistir.

27 Ki̇tâbu'l Hacc PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

27 Ki̇tâbu'l Hacc PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hacc

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

giymelerinde bir mahzur grmemistir

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

24- Zu'l-Huleyfe'de Geceleyip Nihayet Sabaha Giren Kimse Babi

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

davran" dah denilir. Ve (ma'n-si) "Darra yadurru darran"dir

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

Bir adam da kendi re'yi ile diledigi seyi syledi

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

ve ne de bunlardan herbirinin ardinda snnet namazi kilmadi

"Savffe" (ei-Hacc: 36), ayakta olduklari hlde ma'nsinadir demistir

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

"Darlik yoktur" buyurdu

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

"... Salarini kisaltanlara da magfiret eyle!" dedi

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

Bu hadsi Hlid el-Hazz ile Katde de Ikrime'den rivayet etmislerdir

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

Ibn Abbs'in bu tefsirini Sad ibn Mansr mevslen rivayet etmistir.

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]

http://www.enfal.de/buhari/hac.htm[11/13/2010 4:43:35 AM]