DIAGNOSIS DAN PENATALAKSANAAN TB PARU

Arifin Nawas Divisi Infeksi ,Departemen Pu m!n! !"i #an I mu Ke#!kteran Respirasi $KUI%S&$ Paru RSUPsa'a(atan )akarta

Diagnosis TB paru berdasarkan: * "e+a a k inik * pemeriksaan fisik * (akteri! !"ik * ra#i! !"ik * pemeriksaan penun+an" ain

Gejala klinik * "e+a a respirat!rik * "e+a a sistemik * "e+a a tu(erku !sis ekstra paru

Gejala respiratorik * (atuk , - min""u * (atuk #ara' * sesak napas * n.eri #a#a

Ge+a a sistemik / * #emam * ma aise * kerin"at ma am * an!reksia * (erat (a#an menurun

Gejala tuberkulosis ekstra paru ter"antun" !r"an terkena / * imfa#enitis tu(erku !sa * menin"itis tu(erku !sa * p euritis tu(erku !sa

Pemeriksaan fisik * ter"antun" #ari !r"an .an" terkena * pa#a TB paru ter"antun" uas ke ainan (iasan.a pa#a apeks !(us atas 0S 2 S-3 #an apeks !(us (awa' 0S43,#apat #itemukan (er(a"ai (un.i napas p!k!k pa#a ausku tasi
1

Pemeriksaan fisik

* pa#a p euritis TB ter"antun" #ari +um a' 5airan #i r!n""a p eura, pa#a perkusi pekak ,ausku tasi suara napas me ema' sampai 'i an" * pa#a imfa#enitis TB ,pem(esaran k"( e'er ,ketiak #apat men+a#i cold abscess

Pemeriksaan bakteriologik Ba'an pemeriksaan * #a'ak * 5airan p eura * (i asan (r!nkus * (i asan am(un" * i6u!r 5ere(r!spina is * +arin"an 0(i!psi%B)73

Pemeriksaan (akteri! !"ik

8ara pen"umpu an #an pen"am(i an (a'an * #a'ak 9 ka i 0SPS3 * 5airan #itampun" #a am p!t * +arin"an%B)7 ,#i(uat se#iaan apus #itam(a'kan Na8 :,;< = m

Pemeriksaan (akteri! !"ik

8ara pemeriksaan #a'ak #an (a'an ain/ untuk (iakan #an u+i resistensi * mikr!sk!pik . (iasa 0>ie' Nie sen3 . f !uresens 0auramin r'!#amin3 * (iakan . me#ia L!wensten )ensen . &e#ia &i## e Br!!k

Pemeriksaan (akteri! !"ik

Interpretasi pemeriksaan #a'ak *9 ka i p!s % - ka i p!s,1ka i ne" BTA p!s * 1 ka i p!s ,- ka i ne" u an" BTA 9 ka i . (i a 1 ka i p!s, - ka i ne" BTA p!s . (i a 9 ka i ne" BTA ne"

Pemeriksaan (akteri!

!"ik

Rek!men#asi ?7O / ska a IUATLD * ti#ak #itemukan BTA #a am 1:: apan" pan#an"an / ne"atif * #itemukan 1*; BTA / tu is +um a' kuman * #itemukan 1:*;; BTA / 1 @ * #itemukan 1*1: BTA #a am 1 apan" pan#an"an / - @ * #itemukan , 1: BTA #a am 1 apan" pan#an"an / 9 @

Pemeriksaan (akteri! !"ik

Pemeriksaan (iakan untuk men#eteksi/ -Mycobacterium tuberculosis -Mycobacterium other than tuberculosis (MOTT)

Pemeriksaan ra#i! !"ik * f!t! t!raks PA * f!t! atera * t!p !r#!tik * 8T S5an f!t! t!raks pa#a TB /mu tif!rm

Pemeriksaan ra#i! !"ik

Gam(aran esi aktif / . (a.an"an (erawan se"men apika #an p!steri!r !(us atas #an se"men superi!r !(us (awa' . kaviti e(i' #ari satu #ike i in"i (a.an"an !pak (erawan atau n!#u ar . (er5ak mi ier . efusi p eura uni atera %(i atera . fi(r!tik . ka sifikasi . pene(a an p eura 0schwarte3

Pemeriksaan ra#i! !"ik

esi minima / (i a pr!ses men"enai se(a"ian #ari satu atau #ua paru , uas ti#ak e(i' #ari se a i"a - #epan esi uas / (i a pr!ses e(i' uas #ari esi minima

Pemeriksaan k'usus 1A BA8TE8 -AP! .merase 5'ain rea5ti!n 0P8R3 9APemeriksaan ser! !"i aAEnB.m inke# immun!s!r(ent assa. 0ELISA3 (AImmun! 5'r!mat!"rap'i5 tu(er5u !sis0I8T3 5A&.5!#!t #APAP eAI"G TB

Pemeriksaan penunjang lain

1.Analisa cairan pleura : - rivalta - sel limfosit !! - glukosa renda" #.Pemeriksaan "istopatologis jaringan $.Pemeriksaan dara" : %&D meningkat proses aktif '.(ji tuberkulin : bermakna bila konversi)bula kepositifan besar sekali

PENGOBATAN TB PARU
Pen"!(atan TB paru ter(a"i atas - fase / * fase intensif 0-*9 (u an3 * fase an+utan 0C*D (u an3 O(at .an" #ipakai / * ini 1 0!(at utama3 * ini - 0!(at tam(a'an3

Lini 1 * Rifampisin 0R3 * IN7 073 * PiaBinami# 0>3 * Etam(ut! 0E3 * Strept!misim 0S3

Kemasan * O(at tun""a / #isa+ikan se5ara terpisa' masin"*masin" R,7,>,E,S * O(at k!m(inasi #!sis tetap 0$D8 EEiFe# D!se 8!m(inati!n3

Ta(e CA D!sis OAT

D!sis O(at 0m"%k" BB% 'ari3 H*1C*4 -:*9: 1=*-: 1=*1H 7arian 0m"%k" BB%'ari3 1: = -= 1= 1= Intermiten 0m"%k"% BB%ka i3 1: 1: 9= 9: 1= 1::: D!sis &aks 0m"3 D!sis G C: 0m"3% C:*4: Berat 0k"3 , 4:

R 7 > E S

4:: 9::

9:: 1=: D=: D=: Sesuai BB

C=: 9:: 1::: 1::: D=:

4:: C=: 1=:: 1=:: 1:::

K!m(inasi #!sis tetap (Fixed dose combination)

D!sis tiap 'ari I R7>E/ R01=:m"3@70D=m"3@>0C::m"3@E0-D=m"3 I I I I I R7> / R01=:m"3@70D=m"3@>0C::m"3 R7 / R09::m"3@701=:m"3 R01=:m"3@70D=m"3 E7 / 701=:m"3@E0C::m"3 R7> / R01=:m"3@701=:m"3@>0=::m"3 R7 / R01=:m"3@701=:m"3 D!sis 9 J% min""u

Ta( e =A D!sa"e s5'e#u e f!r $D8s !f ?7O re5!mmen#e# stren"t's

Initial phase
Patient Children# Body weight $p to % '() &,(&4 &+(&) ,( % '(+4## ++(%,## %& and more 2 months RHZE* or RHZ Daily & &*+ 2 2 4 +

Continuation phase

4 months 6 months RH EH* Daily ! wee"ly Daily & &*+ 2 2 4 + & &*+ 2 2 4 + & ( ( ( &*+ 2

-dults

* RHZE and EH .the etham/utol(0ontaining 1DCs2 are only used 3or adults # Re3erring to the use o3 pediatri0 3ormulations ## 4he 0omposition o3 the 41DC also ensures ade5uate doses o3 the drugs when +,"g is 0hosen as 0ut(o33 point 3or 0hanging /etween and 4 ta/lets per day*

*euntungan kombinasi dosis tetap

1A Penata aksanaan se#er'ana #en"an kesa a'an pem(uatan resep minima -A Penin"katan kepatu'an #an penerimaan pasien #en"an penurunan kesa a'an pen"!(atan .an" ti#ak #isen"a+a 9A Penin"katan kepatu'an tena"a kese'atan ter'a#ap penata aksanaan .an" (enar #an stan#ar CA Per(aikan mana+emen !(at karena +enis !(at .an" e(i' se#ikit =A &enurunkan risik! pen.a a'"unaan !(at tun""a #an &DR aki(at penurunan pen""umaan m!n!terapi

Ta(e 9A Pa#uan OAT .an" #ian+urkan pa#a pen"!(atan TB paru

Kate"!ri 0Pr!"ram3 I Kasus Pa#uan OAT Pr!"ram Nasi!na - R7>E%C R979 Pa#uan a ternatif

* TB paru BTA @, kasus (aru * BTA *, esi uas% kasus (erat * TB ekstrapu m!na (erat * TB kasus (erat 7IK @ * Kam(u' * Ga"a Pen"!(atan * Putus (er!(at * TB paru BTA 0*3, esi minima ,7IK 0*3 * Ekstrapu m!na rin"an 7IK 0*3 * TB Kr!nik

- R7>E%C R7

-7R>E%47E

II

- R7>ES%17R>E% =79R9E9

-7R>ES%17R>E =7RE

III

- R7>%C R979

- R7>%C R7 - R7>%4 7E

IK

Ru+uk ke spesia is

* &DR TB

Untuk men#apat OAT ini -

Ta(e Efek sampin" OAT pa#a !ran" #ewasa

O(at*!(atan
1AIs!niaBi#

Efek sampin" utama

I 7epatitis 0menin"kat #en"an umur,ke ainan fun"si 'ati pe5an#u a k!'! 3 I Neur!pati perifer, 'ati*'ati pa#a pen#erita D&, uraemia,ma nutrisi,ke"anasan, pe5an#u a k!'! , perempuan 'ami 3

-A Rifampisin

I Gan""uan sa uran 5erna I 7epatitis I Interaksi !(at I Ras' I Ge+a a seperti f u I Ke ainan #ara' I 7epatitis I Ras' I N.eri sen#i I 7iperurisemia I Gan""uan sa uran 5erna

9A PiraBinami#

O(at*!(atan CA Etam(ut! I Opti5 neuritis

Efek sampin" utama

=A Strept!misin 0pAe3

I Ot!t!ksik 0'in#ari pen#erita , 4: ta'un3 I Gan""uan fun"si "in+a

4A 8ipr!f !ksasin

I Gan""uan sa uran 5erna I Gan""uan sa uran 5erna I Gan""uan ti#ur, sakit kepa a I Seperti strept!misin

DA Of !ksasin

HA Kanamisin

Eva uasi pen"!(atan

1A Eva uasi k inik -A Eva uasi (akteri! !"ik 9A Eva uasi ra#i! !"ik CA Eva uasi efek sampin" !(at =A Eva uasi keteraturan (er!(at

Eva uasi k inik . Pasien #ieva uasi tiap - min""u pa#a 1 (u an pertama se an+utn.a tiap 1 (u an . Resp!n pen"!(atan #an efek sampin" serta k!mp ikasi Dini ai / ke u'an, (erat (a#an ,pemeriksaan fisik

Eva uasi (akteri! !"ik 0:*-*4%; (u an pen"!(atan3 * men#eteksi k!nversi sputum * ku tur0(iakan3 #an resistensi

Eva uasi ra#i! !"ik 0:*-*4%; (u an pen"!(atan3 * se(e um pen"!(atan * sete a' - (u an pen"!(atan * ak'ir pen"!(atan

Eva uasi efek sampin"

. awa pen"!(atan periksa fun"si 'ati, fun"si "in+a ,#ara' en"kap . fun"si 'ati / SGOT,SGPT,(i iru(in fun"si "in+a / ureum kreatinin "u a #ara', asam urat . u+i visus #an (uta warna . u+i keseim(n"an #an au#i!metri

Eva uasi keteraturan (er!(at A Pen.u u'an #an pen#i#ikan kese'atan

. keti#akteraturan (er!(at men.e(a(kan tim(u n.a resistensi

Kriteria sem(u'
* BTA mikr!sk!pik -ka i ne"atif ,pa#a fase intensif #an ak'ir pen"!(atan * $!t! t!raks seria sta(i * Biakan sputum ne"atif

&u ti #ru" resistan 0&DR3

Definisi
Resistensi "an#a 0&DR3 menun+ukkan & tu(er5u !sis resisten ter'a#ap rifampisin #an IN7 #en"an atau tanpa OAT ainn.a

+esistensi ter"adap ,AT :

1A Primer/pasien se(e umn.a ti#ak perna' #apat OAT -A -nisial : ti#ak ta'u apaka' pasien perna' #apat OAT 9A .ekunder / pasien perna' #apat OAT se(e umn.a

Pen.e(a( &DR
* Pemakaian !(at tun""a #a am pen"!(atanTB * Pen""unaan pa#uan !(at #ak a#ekuat * Pem(erian !(at .an" ti#ak teratur * $en!mena La##iti!n s.n#r!meM,!(at #itam(a'kan #a am pa#uan .an" tak (er'asi 08r!ft!n 1;HD3 * Pen""unaan $D8 .an" pen5ampurann.a ti#ak (aik * Pen.e#iaan !(at .an" ti#ak re"u er * Pemakaian OAT 5ukup ama * Pen"eta'uan pasien tentan" TB kuran"

Ta(e 4A Rankin" OAT ini - pa#a &DR*TB

Rankin" O(at D!sis% 'ari Aktiviti antimikr!(ia Rasi! eve serum tertin""i ter'a#ap ka#ar 'am(at minima

Amin!" ik!si#

1=m"%k"

Baktesi# ." me awan kuman aktif mem(e a' -:*9: =*D, = 1:*1= =*D,=

aAStrept!misin (AKanamisin atau Amikasin 5AKapre!misin 9 C = 4 PiraBinami# Of !ksasin Etam(ut! Sik !serin PAS -:*9:m"%k" D,=*1=m"%k" 1=*-:m"%k" 1:*1:m"%k" 1:*1-" Bakterisi# suasana asam Bakterisi# ema' Bakteri!statik Bakteri!statik Bakteri!statik

D,=*1: -,=*= -*9 -*C 1::