2Ο Περιβαλλοντικό Συνέδριο Μακεδονίας

Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΜΕ ΤΟ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ

Γάντζου Μαρία1 και Οικονόμου Ανδρέας2,

1
Καθηγήτρια Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευση, Σακελλαρίου 13, 54633 Θεσσαλονίκη,
E-mail: gantzoymaria@hotmail.com
2
Επίκουρος Καθηγητής Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε., Γαμβέττα 93α, 54644 Θεσσαλονίκη,
E-mail: a_oiko@otenet.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι μια δραστηριότητα της οποίας η διάρκεια, ο χρόνος, οι

μέθοδοι και τα όρια δεν είναι αυστηρά καθορισμένα και εξακολουθεί να διατηρεί εθελοντικό
χαρακτήρα λειτουργώντας με πρωτοβουλίες εκπαιδευτικών. Η εφαρμογή του Σχολικού
Επαγγελματικού Προσανατολισμού έγινε με σκοπό την ολόπλευρη ανάπτυξη της
προσωπικότητας των μαθητών, την προετοιμασία για τη ζωή του ενήλικα, του εργαζόμενου
και του πολίτη. Μια σύγκριση της μεθοδολογίας και των μέσων του Σχολικού
Επαγγελματικού Προσανατολισμού με αυτά της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, όπως
λειτουργούν στη χώρα μας εδώ και 20 περίπου χρόνια, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και οι δύο
προάγουν την ενεργητική συμμετοχή στη μάθηση και την κριτική προσέγγιση της γνώσης.
Με βάση αυτή τη διαπίστωση γίνεται προσπάθεια να δειχτεί θεωρητικά αλλά και πρακτικά,
μέσα από εφαρμογές, ότι είναι δυνατή η διάχυση του Σχολικού Επαγγελματικού
Προσανατολισμού μέσα στα προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με πολλαπλά
οφέλη.

THE MEETING OF THE ENVIRONMENTAL EDUCATION WITH

THE SCHOOL PROFESSIONAL ORIENTATION

Gantzou Maria and Oikonomou Andreas2,

1
Teacher of Secondary Education, E-mail: Sakellariou 13, 54633 Thessaloniki,
gantzoymaria@hotmail.com
2
Assistant Professor of ASPETE, Gambetta 93α, 54644 Thessaloniki,
E-mail: a_oiko@otenet.gr

ABSTRACT

Environmental Education is an activity which its duration, time, methods and limits are not
strictly defined and continues to be voluntary in nature, operating mainly by educators
initiatives. The implementation of the School Professional Orientation aimed to the full-scale
development of the pupils’ personalities and their preparation for a working citizen adult life.
By comparing the School Professional Orientation and Environmental Education
methodologies, as they have been operating for almost twenty years in Greece, it can be
concluded that both promote an active participation to learning and a critical approach to
knowledge. Based on this assertion, it will be attempted to prove theoretically and practically,
through implementations, that a diffusion of the School Professional Orientation into the
Environmental Education programme is possible, promising many benefits.
 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Σε προηγούμενη εργασία μας [3] παρουσιάσαμε τις θεωρητικές συγγένειες που υπάρχουν
μεταξύ της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΕ) και του Σχολικού Επαγγελματικού
Προγραμματισμού (ΣΕΠ). Αποτελούν τις δύο παλιότερες εξωδιδακτικές δραστηριότητες του
ελληνικού σχολείου, που έρχονται ως συμπληρωματικές δράσεις του να βοηθήσουν στην
υλοποίηση των σκοπών του. Πράγματι, η φιλοσοφία της ΠΕ στο σύνολό της, ανεξάρτητα από
τα εξειδικευμένα αντικείμενα και τους ειδικότερους μαθησιακούς σκοπούς κάθε
προγράμματος στηρίζεται σε κοινές αρχές και επιδιώκει κοινούς ή παράλληλους με το ΣΕΠ
γενικούς και ειδικούς στόχους (Πίνακας 1 και Πίνακας 2). Ένα πρόγραμμα ΠΕ στοχεύει να
βοηθήσει το μαθητή να αναλύσει και να γνωρίσει τον εαυτό του, να ανακαλύψει τα
ενδιαφέροντά του, τις κλίσεις του, τις ικανότητές του, τις δεξιότητές του, να διαμορφώσει την
προσωπικότητά του, να αναπτύξει κριτική σκέψη και αντίληψη συλλογικής προσπάθειας και
συνεργασίας και να αναπτύξει την ικανότητα λήψης αποφάσεων. Μέσα από την έρευνα, την
επικοινωνία με την κοινότητα, την καλλιέργεια της δημοκρατικότητας και της φαντασίας, τη
δημιουργία ισότιμων σχέσεων, η ΠΕ διασφαλίζει τόσο τη θετική αυτοεικόνα των παιδιών όσο
και την απόκτηση γνώσεων.

Πίνακας 1. Ενδεικτική συσχέτιση των γενικών εκπαιδευτικών στόχων της

Περιβαλλοντικής Αγωγής με τους στόχους του θεσμού Σ.Ε.Π.

Εκπαιδευτικοί Στόχοι του Σχολικού Επαγγελματικού

Στόχοι Περιβαλλοντικής Αγωγής
Διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφοράς
Έγκυρη ενημέρωση σε επίκαιρα θέματα
Ανάπτυξη ενεργούς συμμετοχής
Ανάπτυξη δεξιοτήτων συνεργασίας και
πρωτοβουλίας
Προσφορά ποικιλίας ερεθισμάτων.
Άνοιγμα του σχολείου προς την κοινωνία
(Πηγή: [8])
Προσανατολισμού
Αυτογνωσία, διερεύνηση στοιχείων της
προσωπικότητας
Πληροφόρηση σε θέματα σταδιοδρομίας
Άσκηση στη λήψη απόφασης
Διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν
εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές
Καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων.
Δημιουργία θετικής εικόνας για τον εαυτό

Πίνακας 2. Συσχέτιση στόχων της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και του Σχολικού

Επαγγελματικού Προσανατολισμού.

Ειδικότεροι Εκπαιδευτικοί Στόχοι της Στόχοι του Σχολικού Επαγγελματικού

Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Απόκτηση γνώσης και ευαισθησίας
Καλλιέργεια θετικών στάσεων απέναντι
στη διαχείριση του περιβάλλοντος
Κριτική προσέγγιση των περιβαλλοντικών
προβλημάτων
Ανάπτυξη δράσης για την επίλυση
προβλημάτων του περιβάλλοντος
(Πηγή: [12])
Προσανατολισμού
Διερεύνηση στάσεων και αξιών
Διερεύνηση των περιβαλλοντικών παραγόντων
που επηρεάζουν την επιλογή σπουδών και
επαγγέλματος
Ανάπτυξη δεξιοτήτων για την επίλυση
προβλημάτων και τη λήψη αποφάσεων
Καλλιέργεια δεξιοτήτων για την εφαρμογή
σχεδίου δράσης
Πληροφόρηση για το φυσικό, οικονομικό και
κοινωνικό περιβάλλον
 3

Από την πλευρά του ο ΣΕΠ είναι μια συνεχής διαδικασία, που σκοπό έχει να βοηθήσει το
άτομο να γνωρίσει τον εαυτό του και να αξιοποιήσει τις ικανότητές ώστε να πάρει μια ορθή
εκπαιδευτική και επαγγελματική απόφαση. Ο ΣΕΠ βοηθάει τη φυσιολογική ανάπτυξη του
ατόμου, την ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του και τη σωστή προσαρμογή. Επίσης, ΠΕ
και ΣΕΠ προάγουν την ενεργητική συμμετοχή στη μάθηση και την κριτική προσέγγιση της
γνώσης. Καθιστούν και οι δύο το μαθητή ικανό να αποκτήσει τις απαραίτητες Δεξιότητες
Ζωής και να συμμετέχει συνειδητά στα κοινωνικά δρώμενα ως ενεργός πολίτης.
Είναι, επομένως, για τον εκπαιδευτικό ενδιαφέρουσα παιδαγωγική πρόκληση να εργαστεί
αναπτύσσοντας ένα πρόγραμμα ΠΕ και διαχέοντας σε αυτό στοιχεία ΣΕΠ. Η προσέγγιση
αυτή έχει πολλαπλασιαστική δύναμη αφού επιτελεί ταυτόχρονα, συνδυαστικά και
διεπιστημονικά, στόχους τόσο της ΠΕ όσο και του ΣΕΠ.
Στην εργασία αυτή θα προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε αυτή τη θεωρητική άποψη και να
δείξουμε, μέσα από την παρουσίαση δύο προγραμμάτων ΠΕ, ότι είναι δυνατή στην πράξη,
παιδαγωγικά ενδεδειγμένη και πολλαπλά χρήσιμη η συνάντηση ΣΕΠ και ΠΕ. Στα
προγράμματα αυτά που πραγματοποιήθηκαν με μαθητές ΤΕΕ και αφορούν δύο κατεξοχήν
ελληνικά προϊόντα (το κρασί και το λάδι) έγινε διάχυση του ΣΕΠ. και αναδείχτηκε η
συγγένεια των δύο σχολικών δραστηριοτήτων και τα πολλαπλά οφέλη αυτής της σύνθετης
προσέγγισης.

2.1. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Κάθε πρόγραμμα ξεκίνησε από τη θεωρητική τεκμηρίωση, ακολούθησε η πρακτική

εξάσκηση για την απόκτηση δεξιοτήτων και κατέληξε στην εφαρμογή, ακολουθώντας τα
τέσσερα παρακάτω βήματα:
1. Ανάλυση. Οι μαθητές συγκέντρωσαν πρώτα το αναγκαίο υλικό για τη θεωρητική
τεκμηρίωση ακολουθώντας τα βήματα Ανάλυση – Συγκέντρωση – Αξιολόγηση -
Οργάνωση Διάδοση των πληροφοριών [6].
2. Θέση. Οι μαθητές επισκέφτηκαν καλλιεργητές και μονάδες παραγωγής σε βιοτεχνικό και
βιομηχανικό επίπεδο.
3. Αντίθεση. Οι μαθητές συνέκριναν τη θεωρία με την πράξη.
4. Σύνθεση. Οι μαθητές καλλιέργησαν και παρήγαγαν εφαρμόζοντας τις τεχνικές που έμαθαν
στην πορεία της εργασίας παίζοντας επαγγελματικούς ρόλους [4].
Στην υλοποίηση των σχεδίων εφαρμόστηκε η μέθοδος Project [2] και η συνεργατική
μάθηση συνδυασμένη με τη συνεργατική προσέγγιση στη συμβουλευτική [7].

2.1.1. Κρασί, από τον αμπελώνα στο τραπέζι μας.

Συμμετέχοντες και διαδικασία επιλογής του θέματος. Στο πρόγραμμα αυτό

συμμετείχαν δεκαεπτά μαθητές και μαθήτριες του 2ου ΤΕΕ Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης
του τομέα Χημικών Εργαστηριακών Εφαρμογών τη σχολική χρονιά 2003-2004. Ξεκίνησε με
μια συζήτηση μαθητών και καθηγητών με θέμα τις διατροφικές συνήθειές τους. Συντάχθηκε
ερωτηματολόγιο για τη διερεύνηση των διατροφικών συνηθειών τους. Στη συνέχεια:
ƒ Η ομάδα ταξινόμησε και αξιολόγησε τις απαντήσεις. Συνέταξε κατάλογο των
διατροφικών συνηθειών έχοντας ως πρότυπο τη Μεσογειακή διατροφή.
ƒ Ελέγχθηκαν και αξιολογήθηκαν τα καταναλισκόμενα είδη. Αναγνωρίστηκαν οι κίνδυνοι.
ƒ Διερευνήθηκε η σχέση διατροφής – ασθενειών και ο ρόλος των λιπασμάτων, των
φυτοφαρμάκων και των γενετικών επεμβάσεων.
ƒ Αναδείχθηκε η σημασία της βιολογικής γεωργίας.
ƒ Επιλέχθηκε το θέμα με τη μέθοδο του καταιγισμού ιδεών: «Κρασί, από τον αμπελώνα
στο τραπέζι μας».
 4

Συνεργασίες. Ο ομάδα στη διάρκεια του προγράμματος εφαρμόζοντας τη μελέτη πεδίου

[5], πραγματοποίησε εκπαιδευτικές επισκέψεις μελέτης και συνεργάστηκε με:
ƒ το Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων ΑΠΘ,
ƒ τη Σχολή Τεχνολογίας Τροφίμων ΤΕΙΘ,
ƒ το Γενικό Χημείο του Κράτους,
ƒ την Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή για να γνωρίσει τις βιολογικές καλλιέργειες,
ƒ το Οινοποιείο του κυρίου Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλου στο Βερτίσκο για να
παρακολουθήσει τη διαδικασία οινοποίησης,
ƒ το βιοκαλλιεργητή αμπέλου Αραμπατζή Ιωάννη, στη Νέα Μεσήμβρια, για να γνωρίσει
τις καλλιεργητικές πρακτικές,
ƒ την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Αλεξάνδρειας για να ενημερωθεί για την
πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων, από το φορέα πιστοποίησης «Φυσιολογική»
ƒ το Κέντρο Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ» για να ενημερωθεί για
την προώθηση των βιολογικών προϊόντων.

2.1.2. Ελιά και λάδι, από τον ελαιώνα στο τραπέζι μας.

Συμμετέχοντες και διαδικασία επιλογής του θέματος. Στο πρόγραμμα αυτό

συμμετείχαν δεκαεπτά μαθητές και μαθήτριες του 2ου ΤΕΕ Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης
του τομέα Χημικών Εργαστηριακών Εφαρμογών τη σχολική χρονιά 2004-2005. Το
πρόγραμμα ξεκίνησε με μια συζήτηση μαθητών/τριών και καθηγητών με θέμα τις
διατροφικές συνήθειές τους. Συντάχθηκε ερωτηματολόγιο για τη διερεύνηση των
διατροφικών συνηθειών τους. Στη συνέχεια:
ƒ Η ομάδα ταξινόμησε και αξιολόγησε τις απαντήσεις. Συνέταξε κατάλογο των
διατροφικών συνηθειών έχοντας ως πρότυπο τη Μεσογειακή διατροφή.
ƒ Ελέγχθηκαν και αξιολογήθηκαν τα καταναλισκόμενα είδη. Αναγνωρίστηκαν οι κίνδυνοι.
ƒ Διερευνήθηκε η σχέση διατροφής – ασθενειών και ο ρόλος των λιπασμάτων, των
φυτοφαρμάκων και των γενετικών επεμβάσεων.
ƒ Αναδείχθηκε η σημασία της βιολογικής γεωργίας.
ƒ Επιλέχθηκε το θέμα με τη μέθοδο του καταιγισμού ιδεών: «Ελιά και λάδι, από τον
ελαιώνα στο τραπέζι μας».
Συνεργασίες. Η ομάδα στη διάρκεια του προγράμματος εφαρμόζοντας τη μελέτη πεδίου
[5], πραγματοποίησε εκπαιδευτικές επισκέψεις μελέτης και συνεργάστηκε με:
ƒ το Εργαστήριο Χημείας και Τεχνολογίας Τροφίμων Α.Π.Θ,
ƒ τη Σχολή Τεχνολογίας Τροφίμων Α.Τ.Ε.Ι.Θ,
ƒ τις Χημικές Υπηρεσίες της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης (Γενικό Χημείο του Κράτους), για
να ενημερωθεί για τις μεθόδους ελέγχου ποιότητας, νοθείας, ελαιόλαδου και βρώσιμων
ελιών,
ƒ την Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή για να γνωρίσει τις βιολογικές καλλιέργειες,
ƒ το Ελαιοτριβείο των αδερφών Λύμπερου που βρίσκεται μεταξύ Μεσημεριού και
Επανομής Θεσσαλονίκης και το ελαιοτριβείο του κυρίου Κώστα Σφονδύλα στη Σουρωτή
Θεσσαλονίκης για να παρακολουθήσει τη διαδικασία παραγωγής λαδιού – τον ποιοτικό
έλεγχο στη μονάδα παραγωγής και τη διάθεση των υγρών και στερεών αποβλήτων,
ƒ το βιοκαλλιεργητή ελιών κύριο Πειραλή Δημήτριο, στην Ορμύλια Χαλκιδικής, για να
γνωρίσει τις καλλιεργητικές πρακτικές,
ƒ το συμβατικό καλλιεργητή ελιάς κύριο Μητρόπουλο Νικόλαο στο Λιτόχωρο Πιερίας,
ƒ τη συνεταιριστική μονάδα βρώσιμων ελιών στην Ορμύλια Χαλκιδικής,
ƒ τον κύριο Κώστα Ιγνατιάδη, στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας, για να ενημερωθεί για την
πιστοποίηση των βιολογικών προϊόντων από το φορέα πιστοποίησης «Φυσιολογική»,
 5

ƒ το Κέντρο Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ» για να ενημερωθεί για

την προώθηση των βιολογικών προϊόντων,
ƒ την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Καβάλας για να ενημερωθεί για το διαχωρισμό
ποιοτήτων, τη συσκευασία, την ετικετοποίηση, το πακετάρισμα και την εμπορία,
ƒ τον «ΒΙΟΑΓΡΟ» στα Λιμενάρια της Θάσου για να γνωρίσει την τεχνική της μυλόπετρας,
δηλαδή τη ψυχρή έκθλιψη,
ƒ το παραδοσιακό ελαιοτριβείο του κυρίου Σωτηρέλη στην Παναγιά της Θάσου για να
παρακολουθήσει την έκθλιψη της ελιάς με τις τεράστιες μυλόπετρες και το διαχωρισμό
του λαδιού με τη συμπίεση των τρίχινων δίσκων όπως ακριβώς; Γίνονταν και πριν από
πολλούς αιώνες,
ƒ τη μονάδα παραγωγής – τυποποίησης – εμπορίας της «Θρούμπας» ελιάς στο Πρίνο της
Θάσου,
ƒ το μοναδικό εργοστάσιο Πυρηνέλαιου του κυρίου Παπαδόπουλου στον Αλμυρό Βόλου
για να παρακολουθήσει τη διαδικασία παραγωγής μέχρι τη διάθεση στην αγορά.

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

3.1. Αποτελέσματα προγράμματος «Κρασί, από τον αμπελώνα στο τραπέζι μας».

Η ομάδα στη διάρκεια του προγράμματος ολοκλήρωσε μια σειρά παραδοτέων, με

ποικιλία στη μορφή και στη χρήση, γεγονός που δείχνει τον πλούτο των γνώσεων και
δεξιοτήτων που απέκτησαν και τα πολλαπλά οφέλη που είχαν οι μαθητές από το πρόγραμμα.
Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές και οι μαθήτριες κατάφεραν να ολοκληρώσουν:
Γραπτή μελέτη του θέματος. Οι μαθητές συνέταξαν μελέτη στην οποία
περιλαμβάνονται τα εξής:
ƒ Ιστορική ανασκόπηση: καταγωγή, λαογραφία, εξάπλωση της αμπέλου από την Αρχαία
Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας.
ƒ Θεωρητική περιγραφή μεθόδων καλλιέργειας αμπέλου, τρύγου, οινοποίησης,
τυποποίησης, συσκευασίας και διάθεσης κρασιού. Διαφορές μεταξύ βιολογικής και
συμβατικής καλλιέργειας και επεξεργασίας.
ƒ Χαρακτηριστικές δραστηριότητες στη Θεσσαλονίκη, στο Βερτίσκο, στο Δήμο Μυγδονίας
και στη Νέα Μεσήμβρια, σε βιοτεχνικό και βιομηχανικό επίπεδο.
ƒ Διατροφική αξία του κρασιού.
ƒ Ανασκόπηση βιβλιογραφίας.
Οπτικοακουστικό υλικό. Στη διάρκεια του προγράμματος οι μαθητές φωτογράφιζαν
σκηνές από τις δραστηριότητες καλλιέργειας, οινοποίησης, συσκευασίας και διάχυσης των
αποτελεσμάτων. Έτσι προέκυψε μια σειρά φωτογραφιών και διαφανειών, οι οποίες
γράφτηκαν ψηφιακά σε CD-ROM.
Τελικό προϊόν. Οι μαθητές παρήγαγαν μικρή ποσότητα κρασιού.
Κεραμικά αντικείμενα. Οι μαθητές μυήθηκαν στην αγγειοπλαστική και έπλασαν αγγεία
για την αποθήκευση κρασιού όμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται από την αρχαιότητα μέχρι
τις μέρες μας.
Επιτραπέζιο παιχνίδι. Δημιούργησαν ένα παιχνίδι γνώσης, μνήμης και
παρατηρητικότητας (για παιδιά και γονείς) με βάση τη γνώση που απόκτησαν.
Παραμύθι και ποιήματα. Εμπνεύστηκαν από την όλη διαδικασία και έγραψαν ένα
παραμύθι και ποιήματα με κεντρικό ήρωα το κλήμα.
Προβολή του Έργου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες μαζί με τους καθηγητές τους
συμμετείχαν στις παρακάτω εκδηλώσεις στις οποίες παρουσίασαν την εργασία τους:
ƒ Φεστιβάλ Παιδείας του Δήμου Σταυρούπολης
ƒ Πολιτιστικές Εκδηλώσεις του Σχολείου (προβολή δραστηριοτήτων)
 6

Επίσης, η εργασία αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του σχολείου μας και με αφίσα
ενημερώσαμε τα σχολεία και την τοπική κοινωνία. Τέλος, το κρασί διατέθηκε στο σύλλογο
καθηγητών, στους γονείς και στη τοπική κοινωνία.

3.2. Αποτελέσματα προγράμματος «Ελιά και λάδι, από τον ελαιώνα στο τραπέζι μας».

Η ομάδα στη διάρκεια του προγράμματος ολοκλήρωσε μια σειρά παραδοτέων, με

ποικιλία στη μορφή και στη χρήση, γεγονός που δείχνει τον πλούτο των γνώσεων και
δεξιοτήτων που απέκτησαν και τα πολλαπλά οφέλη που είχαν οι μαθητές από το πρόγραμμα.
Πιο συγκεκριμένα, οι μαθητές και οι μαθήτριες κατάφεραν να ολοκληρώσουν:
Γραπτή μελέτη του θέματος. Οι μαθητές συνέταξαν μελέτη σχετική με το θέμα στην
οποία περιλαμβάνονται τα εξής:
ƒ Ιστορική ανασκόπηση: καταγωγή, λαογραφία, εξάπλωση της ελιάς από την Αρχαία
Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας.
ƒ Θεωρητική περιγραφή μεθόδων καλλιέργειας ελιάς, συγκομιδή, παραγωγή ελαιόλαδου,
τυποποίησης, συσκευασίας και διάθεσης λαδιού και παράλληλα βρώσιμων ελιών.
Διαφορές μεταξύ βιολογικής και συμβατικής καλλιέργειας και επεξεργασίας.
ƒ Χαρακτηριστικές δραστηριότητες στη Θεσσαλονίκη, στην Επανομή, στη Σουρωτή, στο
Λιτόχωρο Πιερίας, στην Ορμύλια, στη Καβάλα, στη Θάσο, στον Αλμυρό του Βόλου σε
βιοτεχνικό και βιομηχανικό επίπεδο.
ƒ Διατροφική αξία του λαδιού και της βρώσιμης ελιάς.
ƒ Ανασκόπηση βιβλιογραφίας.
Οπτικοακουστικό υλικό. Στη διάρκεια του προγράμματος οι μαθητές φωτογράφιζαν
σκηνές από τις δραστηριότητες καλλιέργειας, παραγωγής λαδιού, συσκευασίας και διάχυσης
των αποτελεσμάτων. Έτσι προέκυψε μια σειρά φωτογραφιών και διαφανειών, οι οποίες
γράφτηκαν ψηφιακά σε CD-ROM.
Τελικό προϊόν. Οι μαθητές παρήγαγαν μικρή ποσότητα λαδιού και ελιών.
Κεραμικά αντικείμενα. Οι μαθητές μυήθηκαν στην αγγειοπλαστική και έπλασαν αγγεία
για την αποθήκευση λαδιού και ελιών όμοια με αυτά που χρησιμοποιούνται από την
αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας.
Επιτραπέζιο παιχνίδι. Δημιούργησαν ένα παιχνίδι γνώσης, μνήμης και
παρατηρητικότητας (για παιδιά και γονείς) με βάση τη γνώση που απόκτησαν.
Ποιήματα. Οι μαθητές εμπνεύστηκαν από την όλη διαδικασία και έγραψαν ποιήματα με
«κεντρικό ήρωα» την ελιά.
Επιμελήθηκαν και εξέδωσαν φωτογραφικό λεύκωμα με τίτλο «Το Τεχνουργείν της
Φύσης». Επιμελήθηκαν και εξέδωσαν ημερολόγιο με τίτλο «Καλαντάρι για Κυρίες και όχι
μόνο», με συνταγές φαγητών, σαπουνιών, καλλυντικών με βάση το λάδι, συμβουλές
ομορφιάς. Έργο για το οποίο επαινέθηκε από την Υπουργό Παιδείας.
Προβολή του Έργου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες μαζί με τους καθηγητές τους
συμμετείχαν στις παρακάτω εκδηλώσεις στις οποίες παρουσίασαν την εργασία τους:
ƒ Φεστιβάλ Παιδείας του Δήμου Σταυρούπολης
ƒ Πολιτιστικές Εκδηλώσεις του Σχολείου (προβολή δραστηριοτήτων)
Επίσης, η εργασία αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του σχολείου και με αφίσα
ενημερώθηκαν τα σχολεία και η τοπική κοινωνία. Τέλος, το λάδι και οι ελιές διατέθηκαν στο
σύλλογο καθηγητών, στους γονείς και στη τοπική κοινωνία.

3.3. Βιωματική επαφή των μαθητών με τον κόσμο της εργασίας

Στις επισκέψεις που πραγματοποίησαν οι μαθητές, στο πλαίσιο και των δύο
προγραμμάτων, παρατήρησαν διαδικασίες παραγωγής και εργασίας από επαγγελματίες στους
 7

χώρους δουλειάς τους και συζήτησαν μαζί τους. Οι συνεργασίες αυτές προσέφεραν στους
μαθητές με τρόπο βιωματικό, λειτουργώντας ως ζωντανή πληροφόρηση, γνώσεις και
δεξιότητες για μια πληθώρα επαγγελμάτων που εμπλέκονται τόσο στην καλλιέργεια του ελιάς
όσο και στην παραγωγή και προώθηση του λαδιού και βρώσιμων ελιών επίσης άνοιξαν το
σχολείο στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας. Δίνουμε μόνο παραδειγματικά έναν μη
εξαντλητικό κατάλογο των επαγγελμάτων με τα οποία ήρθαν σε επαφή οι μαθητές:
ƒ ειδικοί επιστήμονες (βοτανικοί, γεωπόνοι, χημικοί, περιβαλλοντολόγοι, μηχανικοί,
αρχιτέκτονες, μηχανολόγοι, τεχνολόγοι, ψυχολόγοι και γιατροί),
ƒ καλλιεργητές ελιάς και αμπελιού,
ƒ παραγωγοί τοπικών προϊόντων,
ƒ ελαιοπαραγωγοί και οινολόγοι
ƒ συσκευαστές και πωλητές προϊόντων,
ƒ εστιάτορες, μάγειροι και συγγραφείς βιβλίων με τοπικές συνταγές,
ƒ ιδιοκτήτες καταστημάτων,
ƒ λαογράφοι και ξεναγοί ειδικευμένοι στη λαογραφία,
ƒ αρχαιολόγοι και εργαζόμενοι σε μουσεία,
ƒ τυπογράφοι, μακετίστες και γραφίστες,
ƒ εικαστικοί καλλιτέχνες και ηθοποιοί,

3.4. Συζήτηση

Όλα τα παραπάνω παραδοτέα είναι μέρος των αποτελεσμάτων των προγραμμάτων και
χρησιμοποιήθηκαν και θα χρησιμοποιηθούν για τη διάδοσή τους. Και όλα μαζί δείχνουν ότι
και τα δύο προγράμματα άνοιξαν το σχολείο στην ευρύτερη κοινωνία. Όμως, πέρα από τα
χειροπιαστά, υλικά αποτελέσματα των προγραμμάτων συνέβησαν πολλά στο νου και στην
καρδιά τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών. Πιο συγκεκριμένα:
Οι μαθητές απόκτησαν επαφή με τα προβλήματα του περιβάλλοντος, είτε άμεσα είτε
έμμεσα, και προσπάθησαν να δώσουν λύσεις [10]. Επίσης, συνεργάστηκαν με φορείς της
τοπικής ή ευρύτερης κοινωνίας (σύλλογο γονέων, δήμο, δημόσιες υπηρεσίες, αγορά
εργασίας, επαγγελματίες). Είχαν, έτσι, την ευκαιρία να προετοιμαστούν για τον κόσμο των
«μεγάλων» αλλά και να τον κρίνουν προετοιμαζόμενα για τη «διόρθωση» και την «αλλαγή»
των κακώς κείμενων [9].
Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχοντας σε τέτοια προγράμματα είχαν τη δυνατότητα να
ξεφύγουν από το κλίμα της δασκαλοκεντρικής διδασκαλίας που είναι το επικρατέστερο
γνώρισμα της σχολικής μας πραγματικότητας [11]. Πλησίασαν τους μαθητές και τους
προσέφεραν τον άλλο, ανθρώπινο δάσκαλο, που θα εκτιμήσει τις ιδιαίτερες ικανότητές τους
πέρα από την επίδοσή τους στα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος [1]. Γεύτηκαν μια
ισότιμη σχέση μαζί τους, χωρίς τα «πρέπει» της ιεραρχικής δομής του καθημερινού σχολείου.

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στο συμπέρασμα ότι η συνάντηση του Σχολικού

Επαγγελματικού Προσανατολισμού με την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μπορεί να αποδώσει
πλούσιους καρπούς και να ωφελήσει άμεσα μαθητές και εκπαιδευτικούς αλλά και το σχολείο
γενικότερα . Πράγματι, είδαμε ότι η διάχυση στοιχείων του ΣΕΠ σε προγράμματα ΠΕ:
ƒ είναι συμβατή, εφικτή και αποτελεσματική παιδαγωγική επιλογή. Για το σχεδιασμό
και την εφαρμογή ενός προγράμματος ΠΕ οι εκπαιδευτικοί μπορούν εύκολα να
ακολουθήσουν την προτεινόμενη στην εργασία μας μεθοδολογία αλλά μπορούν να
δοκιμάσουν και άλλους εναλλακτικούς τρόπους. Σημασία έχει να εμπνεύσουν τους
 8

μαθητές τους να εργαστούν δημιουργικά, ομαδικά, συστηματικά και με συνέπεια και να

ολοκληρώσουν το πρόγραμμα με καλή διάθεση.
ƒ είναι ευφυής και «οικονομική» παιδαγωγική επιλογή. Σε μια περίοδο στην οποία το
ελληνικό σχολείο και τα ωρολόγια προγράμματα κατακλύζονται από πολλά και
διαφορετικά μαθήματα και δραστηριότητες, η διάχυση του ΣΕΠ στην ΠΕ είναι ένας
οικονομικός τρόπος (οικονομία χρόνου και πόρων), να επιτυγχάνονται διεπιστημονικά
ταυτόχρονα οι σκοποί και δύο εξωδιδακτικών σχολικών δραστηριοτήτων.
ƒ είναι μία απάντηση στο αίτημα για διαθεματικότητα. Ένα θέμα προσεγγίζεται από
πολλές επιστημονικές οπτικές και ταυτόχρονα συνδέεται με την καθημερινή ζωή και τον
πολιτισμό. Επιτρέπει σε εκπαιδευτικούς διαφορετικών ειδικοτήτων να συνεργαστούν, να
συντονίσουν τους μαθητές από κοινού και να εμπλουτίσουν το θέμα με τρόπο που να
καλύπτει με πληρότητα τις ποικίλες πτυχές του.
ƒ είναι ένα όχημα για το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία και στον κόσμο της
εργασίας. Η ολοκλήρωση ενός τέτοιου project απαιτεί οργανωμένες επισκέψεις σε
χώρους εργασίας, παρατήρηση και συμμετοχή σε παραγωγικές διαδικασίες, επαφές και
συζητήσεις με επαγγελματίες. Αποκαθηλώνει τους μαθητές από τα θρανία και το
μικροχώρο της αίθουσας και τους προσφέρει τις εμπειρίες του ευρύτερου
ανθρωπογεωγραφικού χώρου και του ανοιχτού ορίζοντα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Fontana, D. (1996), «Ψυχολογία για Εκπαιδευτικούς», Αθήνα: Σαββάλας.

2. Frey, K. (1998), «Η Μέθοδος Project», Θεσσαλονίκη: Αδερφοί Κυριακίδη.
3. Γάντζου, Μ. και Οικονόμου, Α. (2005) «Σχολικός επαγγελματικός προσανατολισμός
μέσα από προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης», Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου
Συμποσίου με θέμα: Έμπνευση, Στοχασμός, Φαντασία στην Περιβαλλοντικής
Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Πειραιά.
4. Γεωργόπουλος, Α. και Τσαλίκη, Ε. (1998) «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Αρχές,
Φιλοσοφία, Μεθοδολογία, Παιχνίδια και Ασκήσεις», Αθήνα: Gutenberg.
5. Καλαϊτζίδης, Δ. και Ουζούνης, Κ. (1999), «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: Θεωρία και
Πράξη», Ξάνθη: Σπανίδης.
6. Κασσωτάκης, Μ. (1999), «Η Πληροφόρηση για τις Σπουδές και τα Επαγγέλματα»,
Αθήνα: Γρηγόρης.
7. Κοσμίδου-Hardy, Χ. και Γαλανουδάκη Ράπτη, Α. (1996), «Συμβουλευτική, Θεωρία και
Πρακτική», Αθήνα: Π. Ασημάκης.
8. ΠΙ (2000α), «Διάχυση Λειτουργιών Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού στο Γυμνάσιο
και Λύκειο. Οδηγίες για τον Εκπαιδευτικό», Αθήνα: Άλφα ΕΠΕ.
9. ΠΙ (2000β), «Ετοιμάζομαι για τη Ζωή. Βιβλίο για τον Καθηγητή. Γ΄ Γυμνασίου», Αθήνα:
ΟΕΔΒ.
10. Πυροβέτση, Μ. (2001), «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση», Θεσσαλονίκη: ΑΠΘ.
11. ΥΠΕΠΘ - ΠΙ (2001α), «Ανιχνεύοντας το Σήμερα, Προετοιμάζομαι για το Αύριο.
Πολυθεματικό Βιβλίο Γυμνασίου για την ευέλικτη Ζώνη Καινοτόμων Δράσεων», Αθήνα.
12. ΥΠΕΠΘ - ΠΙ (2001β), «Διαθεματικό Εκπαιδευτικό Υλικό για την Ευέλικτη Ζώνη
Καινοτόμων Δράσεων. Γυμνάσιο, Τόμος Γ΄, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση», Αθήνα.