Tajuk: Isu Konsep Sekolah Selamat Dalam Dasar Pendidikan Negara

Definisi dan Konsep Sekolah Selamat

Sekolah yang selamat ialah tempat pelajar-pelajar dapat belajar dan guru dapat

mengajar dalam suasana yang selesa dan bebas dari persekitaran yang

menakutkan. Ia juga merupakan tempat di mana iklim pembelajaran dapat

menggalakkan penerimaan semangat dan perlindungan bagi setiap kanak-kanak.

(Ronald D. Stephens 1996).

School Guide for State of California dalam artikelnya "The Safe School Challenge"

mentakrifkan sekolah yang selamat sebagai tempat yang aman di mana pelajar-

pelajar dan guru bebas untuk belajar dan mengajar tanpa sebarang ancaman fizikal

dan psikologikal.

Kunci sekolah yang selamat ialah wujudnya suasana yang mementingkan ramah

mesra, persekitaran yang sentiasa memberi sokongan, wujudnya satu garis

panduan yang jelas tentang tingkah laku yang bersesuaian dan ia hendaklah adil

serta berterusan. (Dick Young, 1999)

Kementerian Pelajaran Malaysia dalam Surat Pekeliling Ikhtisas Bil.6/2000 pula

menghuraikan sekolah yang selamat sebagai “Sekolah sentiasa selamat dan bebas

daripada insiden-insiden yang tidak diingini seperti murid diugut, diculik, diperkosa,

penglibatan dalam dadah, perlakuan ala-gengster dan melibatkan diri dalam

kegiatan gangster atau “triad society”. Sekolah belum cukup selamat sekiranya

aspek peraturan dan undang-undang tidak diambil kira. Salleh Buang (1996)

1
menegaskan bahawa sesebuah institusi yang di dalamnya terdapat ahli-ahli yang

perlukan perlindungan, keselesaan dan keselamatan, kawalan dari aspek

perundangan tidak harus diabaikan. Justeru, sekolah yang selamat ialah sekolah

yang sentiasa berusaha memastikan

Pelaksanaan

Program sekolah selamat telah dilancarkan oleh Kementerian Pendidikan pada

tahun 2002 adalah untuk mewujudkan budaya selamat di sekolah dan persekitaran

secara berterusan dengan sokongan keluarga dan masyarakat setempat.

Pelancaran program ini adalah satu usaha yang bersungguh-sungguh dengan

persediaan buku ‘Konsep dan Manual Sekolah Selamat’ kepada semua sekolah.

Amalan sekolah selamat walaupun telah ujud sejak dahulu lagi,namun hanya

sekarang satu garispanduan yang tersusun diperkenalkan untuk sekolah-sekolah

seluruh Malaysia mengikutinya. Namun demikian masyarakat masih digemparkan

dengan insiden-insiden yang tidak sepatutnya berlaku dalam kawasan sekolah yang

mana dianggap selamat oleh masyarakat umum.

Ciri- Ciri Sekolah Selamat

Sesebuah sekolah yang dianggap selamat adalah diharapkan mempunyai ciri-ciri

berikut:-

• Sensitif dan rasa hormat kepada warga sekolah.

• Bebas dari sebarang ganguan

• Kebolehan menjangka tingkahlaku pelajar dengan jelas

• Dasar disiplin yang konsisiten

• Pelajar mencintai sekolah

2
 • Menyokong dan mengiktiraf tingkahlaku positif

• Proaktif tentang prosedur-prosedur keselamatan sekolah

• Warga sekolah mempunyai kesedaran komuniti terhadap kawasan sekolah

• Respon segera terhadap kecemasan

• Penyenggaraan yang menepati masa

• Amalan kebersihan

• Bilik darjah yang bersih dan tersusun

Sesebuah sekolah yang selamat adalah suatu tempat di mana wujudnya hubungan

sosial yang rapat di kalangan ahli sekolah. Komunikasi antara peribadi yang

berkesan di kalangan pelajar dan di kalangan kakitangan sekolah serta di antara

kedua-dua kelompok itu adalah satu faktor yang menyumbang kepada keselamatan

sekolah. Latar belakang etnik, budaya dan agama pelajar mesti diakui dan dihormati

supaya para pelajar tidak diejek dan dipinggirkan daripada aliran utama budaya

sekolah.

Pelajar dan kakitangan sekolah berkongsi kepercayaan bahawa mereka adalah

selamat sama ada dari segi fizikal, sosial mahupun secara psikologi dan mereka

sebenarnya mendapat sokongan lain-lain ahli sekolah apabila tiba masa diperlukan.

Semangat sekolah kita tanggungjawab kita bersama yang tinggi merupakan

indikator sesebuah sekolah mempunyai ciri-ciri keselamatan. Perasaan kekitaan ini

merupakan intipati penting ke arah pembentukan konsep sekolah yang selamat

dalam konteks pendidikan di Malaysia.

Sekolah yang selamat mewujudkan suasana masyarakat penyayang dengan

mengutamakan nilai-nilai kemanusiaan yang menghargai dan menghormati harga

diri. Para pelajar merupakan tulang belakang dan berada di barisan hadapan serta

3
merupakan golongan yang amat penting bagi generasi kepimpinan akan datang.

Oleh itu mereka harus dididik dengan amalan sihat dan menghormati orang yang

lebih tua daripada mereka. Mereka juga dipupuk untuk bersikap bertimbang rasa

dan sedia menghulurkan pertolongan apabila diperlukan oleh masyarakat tanpa

mengira bangsa dan warna kulit. Dengan itu akan dapat diwujudkan masyarakat

penyayang dengan lebih nyata lagi.

RASIONAL

• Dalam banyak keadaan ianya kerap diabaikan dan jarang dijadikan asas

utama pertimbangan.

• Warga sekolah dewasa ini terdedah dengan isu-isu keselamatan fizikal

sekolah, keselamatan sosial, emosi dan teknikal sekolah. Oleh itu polisi yang

berterusan perlu diwujudkan.

• Kurang kerjasama daripada keluarga dan masyarakat dengan institusi

pendidikan dari segi keselamatan.

• Keupayaan sekolah dalam menangani isu-isu keselamatan amat terbatas,

tanpa sokongan keluarga dan komuniti.

Isu Keselamatan

Dalam memperkatakan konsep sekolah selamat, seringkali pihak sekolah dicabar

sejauh manakah sekolah sebagai tempat yang mendidik pelajar selamat untuk

pelajar. Insiden-insiden yang berlaku dalam kawasan sekolah yang

4
mengakibatkan kecederaan dan yang lebih serius lagi kematian telah

menggemparkan rakyat Malaysia dan berasa bimbang tentang keselamatan anak-

anak mereka dalam sekolah,

Beberapa kejadian ‘membelasah’ yang tercetus antara pelajar, khususnya di

sekolah menengah berasrama, hingga mengakibatkan kecederaan serius ternyata

bukan lagi boleh dipandang ringan. Kecederaan Mohd Hafizi Jumhari, 16, pelajar

kursus Kejuruteraan Mekanikal di Sekolah Menengah Teknik Batu Pahat, yang

dilaporkan sehingga terpaksa dibuang buah pinggang kirinya selepas dipercayai

dibelasah sekumpulan pelajar senior di asrama, boleh dijadikan pembuka mata

terhadap ancaman luar jangkaan di sekolah.

Adakah dengan kes gejala disiplin sedemikian secara tidak langsung

menunjukkan kegagalan Program Sekolah Selamat yang masih baru digerakkan?

Statistik

Menurut kajian yang telah dijalankan oleh Varathan (2001), pada tahun 1977 banyak

kes yang keluar dalam akhbar mengenai kesalahan yang dilakukan oleh pelajar-

pelajar sekolah seperti peras ugut, pelajar terlibat dalam kongsi gelap, pelajar sepak

guru, dan samseng sekolah sebagai ditahap serius serta bilangan yang ditahan pula

adalah seramai 1719 orang kerana melakukan pelbagai jenayah.

Menurut laporan disiplin pelajar sekolah pula , menjelang tahun 1995 terdapat 8197

buah sekolah di Malaysia di mana sebanyak 6865 adalah sekolah rendah dan

selebihnya sekolah menengah. Di antara kesalahan yang paling banyak dilakukan

oleh pelajar ialah jenayah (23.45 %), kurang sopan (20.37 %) dan ponteng (17.17

5
%). Kesalahan lain yang dilakukan ialah salah laku, tidak jujur, kekemasan diri serta

tidak pentingkan masa. Pada tahun 1995 juga didapati 15.63 % atau seramai 136

904 orang pelajar sekolah menengah terlibat dalam masalah disiplin di mana

pelajar-pelajar tingkatan tiga merupakan golongan yang paling ramai melakukan

kesalahan .

Jadual 1: Kes Pelajar Yang Terlibat Aktiviti Gengster dan Membakar Premis Sekolah
Jenis Kes 1997 1998 1999

Kes Samseng 107 77 85

Membakar Premis Sekolah 6 19 10

Statistik Polis Diraja Malaysia pada tahun 2007 merekodkan sebanyak 1,837 kes

jenayah dan seramai 3,383 pelajar ditahan. Pada tahun 2008 pula bilangan ini

meningkat kepada 2,218 kes dan 3,725 pelajar ditahan.

Kajian Institut Penyelidikan Pembangunan Belia Malaysia dengan kerjasama Pusat

Pengajian Psikologi dan Pembangunan Malaysia, 48.1 peratus samseng jalanan

berpunca akibat kebosanan, 38 peratus bertujuan mengisi masa lapang dan 27.8

peratus dipengaruhi kawan.

Yayasan Pencegahan Jenayah Malaysia melaporkan seramai 295 pelajar terbabit

dalam pelbagai jenayah sepanjang tempoh dua bulan pertama tahun ini.

Dapatan kajian Universiti Malaya mendedahkan masalah disiplin utama di sekolah

adalah kecurian, buli, pergaduhan dan gangsterisme.(Sumber: Berita Harian)

Dari laporan SSDM Seramai 48 pelajar sekolah rendah yang dibuang sekolah

sejak tahun 2004 hingga penghujung Mac 2009. Manakala 5,932 pelajar sekolah

menengah telah dibuang sekolah bagi tempoh yang sama. (Utusan Malaysia

Online)

6
Segala maklumat yang dipaparkan ini menunjukkan pada kita bahawa sahsia

pelajar pada ketika ini adalah pada peringkat yang membimbangkan dan sekolah

selamat yang dirangka oleh Kementerian Pendidikan Malaysia terus dipersoalkan

keberkesanannya.

Masalah Pelaksanaan

Pendidikan memainkan peranan penting dalam usaha membangunkan modal

insan yang mempunyai jati diri yang kukuh, berketerampilan, berkeperibadian

mulia, berpengetahuan dan berkemahiran tinggi bagi mengisi keperluan negara

maju 2020. Modal insan yang ingin dihasilkan perlu mampu untuk berfikir secara

kritis dan kreatif, berkemahiran menyelesaikan masalah, berkeupayaan mencipta

peluang-peluang baru, mempunyai ketahanan serta kebolehan untuk berhadapan

dengan persekitaran dunia global yang sering berubah-ubah. Tugas KPM adalah

untuk menyediakan generasi muda Malaysia dengan seluas-luas peluang bagi

memperkembangkan potensi diri, melengkapkan diri dengan pelbagai kemahiran

dan membentuk ciri-ciri keperibadian dan perspektif hidup yang membolehkan

mereka berjaya dalam kehidupan dan mampu memajukan lagi negara di mata

dunia, selari dengan hasrat Falsafah Pendidikan Kebangsaan(PIPP).

Sekolah yang selamat akan memastikan pemerolehan ilmu yang menjurus kepada

penyediaan modal insan yang berkualiti dan berdaya saing. Peracangan kerajaan

untuk melahirkan modal insan yang bersahsia tinggi disamping kemahiran untuk

memperkembangkan potensi diri perlu dialu-alukan. Banyak negara sedang

membangun beranggapan bahawa pembangunan negara dapat dicapai dengan

memajukan bidang pendidikan. Ia dikatakan sebagai alat yang boleh menjana

perubahan dalam masyarakat dan sebahagian daripada polisi sekolah selamat.

7
Di sekolah, disiplin menjadi satu kawalan sosial bagi mewujudkan suasana

tenteram supaya proses pengajaran dan pembelajaran dapat dijalankan dengan

teratur dan lancar. Bagi masyarakat di luar sekolah, disiplin adalah asas penting

bagi membentuk kerukunan hidup selaras dengan norma, nilai dan aspirasi

negara.

Disiplin memainkan peranan yang penting ke arah pembentukan sahsiah para

pelajar. Ia adalah salah satu komponen penting dalam sistem persekolahan yang

berkait rapat berkenaan tatatertib, tatasusila, keadaan, akhlak dan kesopanan.

Sekolah yang selamat untuk menuntut ilmu akan mempunyai disiplin diri pelajar

yang tinggi.

Namun pada masa yang sama polisi kerajaan yang tidak sungguh-sungguh dalam

menangani isu-isu keselamatan yang semakin meningkat di sekolah-sekolah jelas

menuju ke jalan buntu walaupun pelbagai usaha dan tenaga dicurahkan.

Kuasa Guru

‘Empowerment’ para guru yang disekat dalam menangani disiplin pelajar

merupakan satu kesilapan besar yang telah dilakukan oleh Kementerian

Pendidikan dimana kerajaan telah lebih mengutamakan pendekatan yang mesra

dengan pelajar diperkenalkan bagi meningkatkan perkembangan sahsia pelajar

sekolah .

Penggunaan ‘psychology’ dalam menangani disiplin pelajar sekolah sememangnya

berkesan pada segolongan pelajar tertentu sahaja. Perkara ini mengajak kita

8
merenung kembali istilah kemenjadian murid yang berada di sesebuah sekolah.

Teori sekolah berkesan mengatakan bahawa, sesebuah sekolah yang berkesan

berpunca dari pelajar-pelajar yang bersahsia tinggi dan berdisiplin.

Menurut George Nicholson (1985) menyatakan untuk mewujudkan sekolah yang

selamat, kita mestilah mewujudkan sekolah yang berkesan. Terdapat perhubungan

yang signifikan antara sekolah yang selamat dengan kecemerlangan dalam

pendidikan. Sekolah yang berkesan mestilah selamat dan sebaliknya sekolah yang

selamat ialah dengan cara menjadikan sekolah itu efektif. keselamatan,

ketidakhadiran pelajar, pengurusan konflik dan kurikulum. Hal ini berkait rapat

dengan kemenjadian pelajar yang merupakan satu faktor yang akan menentukan

keberkesanan sekolah. Oleh yang demikian kaedah yang di gunakan di sekolah-

sekolah yang mempunyai pelajar bersahsia baik tidak semestinya boleh

dilaksanakan di sekolah sekolah yang kebanyakan pelajar yang mempunyai sahsia

kurang memuaskan.

Pendekatan kokurikulum

Pendekatan yang lebih menumpukan peraturan yang ketat disamping memberi

ganjaran yang setimpal dengan perubahan sikap pelajar yang konsisten dapat

menunjukkan perubahan dalam diri pelajar yang bermasalah. Contoh nya

penglibatan pelajar dalam aktiviti amal dalam kokurikulum dapat mendedahkan

pelajar kepada pelbagai isu-isu semasa dan peluang seperti ini dapat memberi

kesedaran kepada pelajar kearah perkembangan modal insan yang diharapkan.

Pelaksanaan kokurikulum yang lebih mengutamakan aktiviti dalam sekolah telah

ternyata tidak memberi kesan kepada pelajar dari segi perkembangan sahsia

pelajar dalam jangkamasa mereka berada di sekolah. Walaupun aktiviti luaran

9
dianjurkan oleh sekolah, namun pelaksanaannya tidak konsisten dan seringkali

berbentuk lawatan untuk menambah ilmu sahaja.

Program kokurikulum hendaklah dirancang supaya pelajar sentiasa terlibat dengan

aktiviti khidmat masyarakat, di mana pendekatan ini bukan sahaja merapatkan

pelajar dengan masyarakat, tetapi yang lebih penting, memberi pengalaman hidup

dan realiti sebenar hidup bermasyarakat dalam konteks Malaysia.

Dengan pendekatan ini disiplin pelajar yang semakin merosot dapat dipulihkan

apabila pelajar yang terdiri dari berbilang bangsa berpeluang berganding bahu

dalam menyelesaikan masalah dan tugasan yang perlu mereka laksanakan dalam

masyarakat mereka sendiri.

Pembentukan pasukan unit beruniform yang yang memberatkan penyertaan

sesuatu ethnik sahaja harus dielakkan demi untuk mengelakkan perpecahan

masyarakat sekolah. Tanpa disedari kita sendiri telah menyediakan tapak untuk

mengasingkan pelajar-pelajar mengikut kaum dalam aktiviti sekolah yang mana

bercanggah dengan falsafah pendidikan negara.

Polisi kerajaan

Polisi-polisi kerajaan yang mengutamakan perpaduan kaum seringkali tidak

mendapat pemantauan yang cekap dan konsisten oleh kerajaan pada peringkat

institusi dan jabatan. Sejauhmanakah komposisi kaum diutamakan dalam sektor

kerajaan dan swasta adalah satu perkara yang jelas boleh dipertikaikan.

10
Budaya yang ujud ditempat kerja tidak memperlihatkan budaya Malaysia yang

sebenar sehingga semangat mempertahankan ethnik masing-masing terus

memuncak tanpa mengambilkira hala tuju kita yang sebenar.

Jelas kepada kita bahawa sistem pendidikan sekolah memainkan peranan yang

penting dalam mengujudkan modal insan yang berjaya dan berkemahiran tinggi

dan mempunyai semangat Malaysia yang tulin. Namun demikian ternyata sistem

persekolahan gagal menghasilkan pelajar-pelajar yang mempunyai sikap

kemanusian yang sejati dan sebaliknya mengejar kelulusan dan kebendaan

semata-mata. Maka adakah sekolah merupakan sebuah tempat yang selamat

pada ketika ini dalam menghasilkan modal insan yang berwawasan. Walaupun

sekolah dan institusi pengajian menghasilkan pelajar-pelajar yang berjaya dalam

pelbagai bidang dengan cemerlang namun pembentukan sahsia manusia telah

terpencong jauh.

Cadangan dan pandangan

Dalam usaha kita mengujudkan sekolah selamat yang mempunyai ciri-ciri yang

telah dinyatakan sebelum ini, adalah wajar pagi semua pihak yang

bertanggungjawab mengutamakan perpaduan kaum dan semangat Satu Malaysia

bermula dari bangku sekolah. Persekolahan di Malaysia yang lebih memberi

perhatian kepada kehendak pendidikan ethnik masing masing perlu dihapuskan

dengan mengadakan sistem sekolah yang baru iaitu Sekolah Pengajian Rendah

Malaysia dan Sekolah Pengajian Menengah Malaysia. Dalam sistem

persekolahan ini semua matapelajaran yang perlu dikekalkan dan ditambah

dengan matapelajaran Bahasa Cina dan Tamil sebagai tambahan kepada semua

pelajar peringkat rendah mahupun menengah.

11
Proses pembentukan sekolah ini akan menggabungkan ketiga-tiga peringkat

sekolah yang ujud pada masa ini(SK, SJKC dan SJKT) sebagai satu sekolah yang

diberi nama Sekolah Malaysia. Matapelajaran bahasa ibunda setiap kaum akan

tetap dipertahankan dalam sistem baru ini dengan memberi peluang dan

kebebasan kepada pelajar dari Melayu, Cina dan India mempelajari Bahasa Cina,

Tamil dan juga Jawi dan Bahasa Arab sebagai elektif. Ini dapat menyaksikan

perkembangan pendidikan yang sama taraf, sihat dan saling memahami antara

satu sama lain dibawah satu bumbung. Dengan adanya sekolah Malaysia yang

terdiri dari murid dari semua lapisan masyarakat, kita dapat membentuk semangat

Satu Malaysia dari peringkat awal lagi kanak-kanak.

Usaha ini memerlukan kajian yang teliti kerana memerlukan penambahan waktu

persekolahan serta peningkatan dalam kemudahan sekolah, rombakan tenaga

pengajar yang seimbang dan kakitangan sokongan. Walaubagaimanapun ini

merupakan satu cadangan yang boleh diuji keberkesanannya terlebih dahulu demi

untuk kepentingan masa depan negara.

Kesimpulan

Isu sekolah selamat dalam sistem pendidikan Malaysia dari segi pelaksanaan jelas

terdapat banyak kelemahan disebabkan kekurangan sumber dan pemantauan

yang rapi dan konsisten. Sekolah selamat bukan sahaja terumpu kepada soal

fizikal bangunan dan prasarana sekolah tetapi harus memberi pemberatan kepada

pembentukan sahsia pelajar melalui disiplin yang mantap di peringkat rendah dan

menengah. Di samping itu perubahan perlu dilakukan untuk mengembalikan

semula semangat Malaysia yang sejati dikalangan pelajar-pelajar yang terdiri dari

12
 berbilang kaum supaya konsep Satu Malaysia menjadi satu realiti yang dapat

dibanggakan.

Rujukan

1 Omardin Ashaari, (1996). Pengurusan Sekolah - Suatu Pandangan Lengkap.

Kuala Lumpur : Utusan Publications
2 Ibrahim Saad,(1982). Isu Pendidikan di Malaysia. Kuala Lumpur : Dewan
Bahasa dan Pustaka.
3 Hussein Mahmood (1993). “Kepemimpinan dan Keberkesanan Sekolah”.
Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan Pustaka.
4 Becker, G. S. (1964). Human Capital. New York: National Bureau of

Economic Research.

5 National Education Association (1996). Safe School Manual. NEA: United

States. Hlm.3

6 Malaysia. (1990). Laporan disiplin pelajar sekolah Malaysia.Kuala Lumpur:

Kementerian Pelajaran Malaysia.

7 http://www.weber.k12.ut.us/Policies/Safeskul.htm. Safe Schools Policy 5600.

8 http://www.ncrel.org/sdrs/areas/issues/envrnmnt/drugfree/sa2safes.htm. Safe-
School Plan
9 http://gegar.wordpress.com/2009/06/27/38/

13