HUKUM NUN MATI DAN TANWIN (Bahasa Sunda)

Nun paeh nyaeta :

Hartosna : Nun paeh aya dina tulisanana sareng dina bacaanana.
Tanwin nyaeta :

Hartosna : Nun paeh nu aya dina bacaanana wungkul teu aya dina tulisan.
Bedana nun paeh jeung tanwin aya tilu rupa, nyaeta :
1.

Tanwin aya dina bacaanana wungkul sedengkeun nun paeh aya dina bacaan
jeung dina tulisan,

2.

Tanwin aya dina tungtung kalimah, sedengkeun nun paeh aya dina tengahtengah kalimah jeung tungtung kalimah,

3.

Tanwin aya dina kalimah isim wungkul, sedengkeun nun paeh aya dina
kalimah isim, fiil oge harap.
Hukum nun faeh sareng tanwin dina nalika mayunan huruf hijaiyah nu 28,
hukumna aya 4, nyaeta :

1.

Idzhar

2.

Idghom

3.

Iqlab

4.

Ikhfa
Katerangan/qoidah hukum nun mati sareng tanwin aya 4 dawuhan Syekh
Sulaiman Aljamzuri dina kitab tuhfatul atfal :

Hukum nun paeh jeung tanwin katetepan # hukum opat kudu nyekel pertelaaan.

A. IDZHAR ((
Idzhar ceuk lugot nyaeta : Hartosna : kadar-kadar jelas.
Idzhar ceuk istilah nyaeta :

Hartosna : Maca kana hiji huruf tina makhrojna sarta teu make gunnah.
Huruf idzhar aya 6 nyaeta :

Dikumpulkeun dina lafadz :

Katerangan/qoidah huruf idzhar aya 6 :

#
Kahijina kudu idzhar masing terang # memeh huruf halaq nu genep pek bilang.
#



Hamzah jeung Ha Ain jeung ha teu cecekan # tambah dua Kho Ghin pada
dicecekan.
Patokanana : Dimana-mana nun paeh/tanwin nyanghareupan huruf anu 6
( ) maka macana kudu dieceskeun (makhrojna nun paeh / tanwin).
Conto-conto idzhar :
Tanwin

Nun paeh

Huruf

No.

dua kalimah

sakalimah

B.

IDGHOM )(

Idghom ceuk lugot nyaeta :

Hartosna : Ngasupkeun hiji perkara kana perkara anu sejen.
Idghom ceuk istilah nyaeta :

Hartosna : Ngasupkeun huruf anu paeh kana hiji huruf anu hirup/anu dibarisan
sing sakira jadi eta huruf anu dua teh jadi hiji huruf dina macana bari
ditasydidan letahna angkatkeun sakaligus ka luhur bari ngaraksa gunnah nun
dina palebah idgom maal gunnah, sareng teu ngaraksa gunnah nun dina
palebah idgom bilagunah.
Huruf idgom aya 6 (genep) nyaeta : ) (
Qoidah hukum nun paeh/tanwin nu kadua sareng hurufna aya genep :

Kaduana kudu idghom kana genep # dina lafadz yarmaluna anu tetep.
Idghom dibagi kana dua bagian, nyaeta :
1. Idghom maal gunnah,
2. Idghom bilagunnah
1.

Idghom maal gunnah,

Hurufna aya opat, nyaeta

dikumpulkeun dina lafadz

Patokanana : Dimana mana nun paeh atawa tanwin mayunan salah sahiji huruf
idgom maal gunnah anu opat, maka macana nun paeh atawa tanwin kudu
diasupkeun kana salah sahijina huruf idghom maal gunnah anu opat sarta make
gunnah.
Contona henteu aya dina anu sakalimah tapi ngan aya dinu dua kalimah
wungkul.

Conto-conto idgom maal gunnah :

Tanwin

Nun paeh (dua

kalimat)

Huruf

No.

Qoidah idghom dibagi dua bagian anu ka hiji hurufna aya opat :

#

Tapi nu genep bagi dua bagian # idghom maal gunnah yanmu sabagian
Naha Sakur-sakur nun paeh/tanwin nyanghareupan eta kabeh kudu
idghom sarta make gunnah ?
Jawab : Eta tafsil :
1.

Palebah tanwin nyanghareupan eta kabeh kudu idgom sarta kudu

make gunnah.
2.

Anapon palebah nun paeh nyanghareupan , eta tafsil deui, tafsilna

nyaeta :
a.

Nun paeh nyanghareupan dina Sakalimat eta dibagi dua bagian :

1)

Wajib idhar

Wajib idhar : lamun nun paeh nyanghareupan ya ( )sareng wau ) (dina

sakalimat.
Contona saperti lafad : -
Pangna wajib idhar kusabab bisi pahili jeung huruf mudoaf.

2)

Wajib idgom

Wajib idgom : lamun nun paeh nyanghareupan mim sareng nun dina sakalimah
(sarta make gunnah)
Nun paeh nyanghareupan dina dua kalimah eta wajib idgom sarta

b.

make gunnah.
Qoidah pangna nun paeh nyanghareupan ya jeung wau dina sakalimah wajib
idhar.
#

Anging lamun nun paeh tengah kalimat # cara dun-ya sinwaanun tah idgom
ulah.

2.

Idghom bila gunnah,

Hurufna aya dua nyaeta : lam jeung ro ( , )

Patokanana : dimana-mana nun paeh/tanwin mayunan salah sahiji huruf idgom
bila gunnah anu dua (,) , maka macana kudu diidgomkeun tapi teu meunang
make gunnah.
Contona teu aya dinu sakalimat tapi ngan aya dinu dua kalimat wungkul.
Conto-conto idgom bila gunnah :
Tanwin

Nun paeh (dua

kalimat)

Huruf

No.

Qoidah pangna idgom bagian kadua hurufna aya dua,

#

Kaduana idgom henteu make gunnah # dina lam ro bulak balik sing merenah

C. IQLAB )(
Iqlab ceuk lugot nyaeta :
Hartosna : Mindahkeun hiji perkara tina jalana eta perkara.
Iqlab ceuk istilah nyeta :



Hartosna : Nukerkeun nun paeh/tanwin kana mim waktu dibacana, (ngan henteu
dina tulisana mah), dina nalika nun paeh/tanwin nyanghareupan ba sarta kudu
make gunnah jeung manjangkeun sora dina puhu liang pangambung.
Huruf iqlab aya hiji nyaeta ( ba).
Sabab pangna nun paeh/tanwin ditukeurkeun kana sora mim, nyaeta (aya dua
elat) :



1.

Hartosna : Hese netepkeun gunnah dina nun paeh sareng tanwin lamun
dibarengkeun

jeung nutup biwir dua, kajaba mayunan huruf ba sareng

mim.
2.

Beda-beda dina makhrojna, sabab ari nun mah makhrojna dina tungtung

letah, ari ba mah makhrojna dina biwir dua.

Patokanana : Dimana-mana nun paeh/tanwin mayunan ba, maka gantikeun
sora nun paeh/tanwin kana sora mim sarta kudu make gunnah.
Conto-conto iqlab :
Tanwin

Nun paeh
dua kalimah

sakalimah

Qoidah wajib iqlab :

Huruf

No.

Katiluna iqlab lamun nyandingan ba # gantikeun kana mim gunnah campur

ikhfa
D. IKHFA
Ikhfa ceuk lugot nyaeta :

hartosna : kadar-kadar nutupan

Ikhfa ceuk istilah nyaeta :

Hartosna : Maca kana hiji huruf kalayan kudu make sifat antara idhar sareng
idgom anu sepi tina tasydid sarta kudu netepkeun gunnah dina huruf anu
awal, nyaeta nun paeh sareng tanwin.
Qoidah wajib ikhfa :
#

Hukum nun paeh jeung tanwin kaopatna # ikhfa nyanghareupan huruf
sakantuna.
Huruf ikhfa aya 15, dikumpulkeun dina lafad :




(candakan tiap-tiap huruf dina tiap awal kalimah)
Nyaeta :
Qoidahna huruf ikhfa anu 15 :

#
Nyaeta lima belas huruf kabehna # dina kawit kalimah ieu nadomna


#

Nyaeta sho dza tsa kaf jim syin qof sin dal # tho za fa ta dlo dzo masing pada
apal.
Ikhfa kabagi kana tilu bagian, nyaeta :
1.

Ikhfa akrob (ikhfa kubro). Hurufna aya 3 nyaeta :

Patokanana : Dimana-mana nun paeh/tanwin mayunan salah sahiji huruf ikhfa

aqrob anu tilu (( , maka macana kudu disamarkeun sarta nyamarkeunana
kudu dideukeutkeun kana huruf anu tilu.

Conto-conto ikhfa aqrob :

Tanwin

2.

Nun paeh

Huruf No.

dua kalimah

sakalimah

Ikhfa Ausat (Ikhfa Wusto)

Hurufna aya 10, nyaeta :

Patokanana : Dimana-mana nun paeh/tanwin mayunan salah sahiji huruf ikhfa
ausat anu 10, maka macana kudu disamarkeun sora nun paeh/tanwina, sarta
nyamarkeunana kudu pertengahan.
Contona aya anu dina sakalimat, aya anu dina dua kalimat ;
Tanwin

Nun paeh

Huruf No.

dua kalimah

sakalimah

Tanwin

3.

Nun paeh

Huruf No.

dua kalimah

sakalimah

11

Ikhfa Abad (Ikhfa Sugro)

Hurufna aya 2, nyaeta :

Patokanana : dimana-mana nun paeh/tanwin mayunan salah sahiji huruf ikhfa
abad anu dua, maka macana kudu disamarkeun sora nun paeh/tanwina, sarta
nyamarkeunana sing kacida samarna.
Contona aya anu dina sakalimat, aya anu dina dua kalimat ;
Tanwin

Nun paeh

Huruf No.

dua kalimah

sakalimah

Kumaha pelaksanaanana nguningakeun ikhfa dina hukum nun paeh/tanwin ?

Jawab : karna ceuk patokan :






Hartosna : Saenyana nun paeh sareng tanwin dimana-mana diidgomkeun atawa
diiqlabkeun atawa diikhfakeun, eta nun paeh sareng tanwin teh sok pindah
duanana tina makhroj asalna (tina thorfullisan) pindah kana khoisyum (cukang
pangambung) jadi lamun geus pindah makhrojna kana cukang pangambung

berarti pindah tina makhroj anu muhaqqoq (anu ditangtukeun) kana makhroj
anu muqoddar (anu dikira-kirakeun) atanapi tempat kaluarna huruf anu
ditangtukeun pindah kana tempat kalurna anu dikira-kirakeun (kana khoisyum).
Jadi lamun geus pindah makhrojna kana puhu liang pangambung, berarti pindah
tina makhroj anu muhaqqoq (anu ditangtukeun) kana makhroj anu muqoddar
(anu dikira-kirakeun).
Ayeuna ngarah supaya tetep makhrojna nun paeh sareng tanwin tetep
muhaqqoq, dina pelaksanaanana ngaikhfakeun teh kudu diteundeutkeun kana
huruf anu sabadana, nyaeta anu ngabogaan makhroj muhaqqoq.
Dupi kateranganana dawuhan syekh Muhammad Al Hijaz Al-Makkatul
mukarromah dina kitab Alqoulus Sadid :

Hartosna : Maka kusabab eta, maka wajib ka Qori dina nguningakeun nun paeh
sareng tanwin nalika nyanghareupan huruf-huruf ikhfa anu lima belas, kedah
ngaloyongkeun kana makhroj huruf anu disanghareupanana ku eta nun paeh
sareng tanwin, bari ngaraksa tafhim (kandel) dina huruf anu kudu dikandelkeun,
sareng narqiqkeun (ngipiskeun) dina huruf anu kudu diipiskeun henteu anu
sejena.

HUKUM MIM MATI (Bahasa Sunda)

Hukum mim paeh nyanghareupan huruf hijaiyah anu 28 aya 3, nyaeta :
1.

Ikhfa Syafawi

2.

Idgom Mitslen

3.

Idhar Syafawi
Qoidah hukum mim paeh aya tilu
#

Emim sukun datang memeh huruf hija # lain datang memeh alif elin nyata

#

Hukumna tilu mungguh nu melenggeran # Ikhfa idgom sareng idhar teu
nyalahan
Pangna disebut syafawi (no. 1 jeung 3), nyaeta kusabab si mim makhrojna tina
Syafatain (biwir dua)
Pangna disebut mitslen nyaeta kusabab sami makhrojna sareng sifatna (mim
sareng mim)
A. Ikhfa Syafawi
Hurufna aya hiji nyaeta ( ba)
Patokanana : dimana-mana mim paeh mayunan ba, maka macana kudu
diIkhfakeun sarta digunnahkeun mim paehna.
Contona :

Qoidah ihkfa jadi hukum mim paeh nu kahiji ;

#

Kahijina ikhfa lamun samemeh ba # ngarana ikhfa syafawi mungguh quro
B.

Idgom Mitslen

Hurufna aya hiji nyaeta "( "mim)

Patokanana : Dimana-mana aya mim paeh mayunan mim deui, maka macana
asupkeun makhroj mim paeh kana mim hirup. Ngarana idgom mitslen sogir.
Contona :
Qoidah idgom jadi hukum mim paeh nu ka dua ;

#
Kaduana idgom lamun Kahareupna # emim deui mitslen sogir katelahna
C. Idhar Syafawi
Hurufna aya 26 (salian ti mim jeung ba (

Patokanana : dimana-mana mim paeh mayunan salah sahiji huruf idhar syafawi
nu 26, maka makhroj mim paehna kudu dijelaskeun dina macana.
Conto-conto idhar syafawi :
kalimat

huruf

no.

kalimat

huruf

no.

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

10

24

11

25

12

26

13

Qoidah hukum idhar syafawi jadi hukum mim paeh anu katilu :

#

Ka tiluna idhar syafawi hukumna # nyanghareupan huruf anu sakantunna

Catatan :

Dimana-mana mim paeh mayunan fa sareng mim paeh mayunan wau,

peupeujeuh macana sing taliti pisan, sabab bisi pahili jeung ikhfa syafawi,
kulantaran :
1.

Makhroj mim padeukeut jeung makhroj fa

2.

Makhroj mim padeukeut jeung makhroj wau

Dimana-mana mim paeh mayunan fa jeung wau, ngarana idhar syafawi anu
dibangetkeun, Ari mim paeh mayunan huruf anu 24 deui, ngarana idhar syafawi
anu dientengkeun.
Conto :
Mim paeh mayunan fa :
Mim paeh mayunan wau :


Qoidah mim paeh mayunan wau jeung fa ;
#

Emim paeh idharkeun sing risi pisan # kana wau jeung fa sabab padeukeutan

HUKUM ALIF LAM (Bahasa Sunda)

Dimana-mana alif lam ( )mayunan salah sahiji huruf hijaiyah nu 28, maka
macana kabagi dua bagian :
1.

Alif lam wajib idhar/alif lam Qomariyah (tegesna bangsa bulan)

Hurufna aya 14, nyaeta :

Dikumpulkeun dina lafad :

Patokanana : Dimana-mana alif lam mayunan salah sahiji huruf alif lam
qomarriyah nu 14, maka macana kudu diidharkeun alif lam na.
Conto-conto alif lam wajib idhar / alif lam Qomariyah

kalimat

huruf

no

kalimat

Huruf

no

11

11

12

13

14

Pangna alif lam dingaranan qomariyah/disarupakeun bulan, sabab dimanamana aya bulan, cahaya bentang tetep katingali .

Qo'idah hukum alif lam aya dua sarta nu kahiji idhar bari hurufna aya 14 ;
#

Alif lam dua tingkah hukumna # hiji idhar sing terang ngunikeun nana
#

Memeh opat belas cokot sing merenah # nya ibghi hajjaka wakhof aqiimah
2.

Alif lam wajib adgom/alif lam Syamsiyah (bangsa panon poe)

Hurufna aya 14, candakan huruf-huruf mimitina saban-saban kalimat anu 14

kalimat, nu dikumpulkeun dina lafad :


#


Nyaeta :
Patokanana : Dimana-mana alif lam mayunan salah sahiji huruf alif lam
syamsiyah nu 14 tur manggih tasydid, maka macana kudu diidgomkeun alif lam
na.
HUKUM LAM FI'IL (Bahasa Sunda)
Lam Fiil nyaeta lam anu aya dina kalimat fiil, rek fiil madi, fiil mudlore, atawa
fiil amar, rek di mimiti kalimat, di tengah kalimat, atawa di tungtung kalimat,
maka macana lam fiil teh wajib di idharkeun. Contona :
Lam fiil madi awal kalimat

Lam fiil madi tengah-tengah kalimat :

Lam fiil amar akhir kalimat

Lam fiil mayunan huruf hijaiyah, eta teu wajib idhar kabeh, tapi aya
pengecualian, nyaeta dimana-mana lam fiil mayunan huruf lam deui (
ro (),
conto :
1.

Lam fiil mayunan lam deui

2.

Lam fiil mayunan ro

:
:

Qoidah pangna lam fiil wajib idhar ;

Kudu ngaidharkeun elam dina fiil # qul naam, qulna, waltaqo eta misil

) jeung

PEMBAGIAN IDGOM (Bahasa Sunda)

Ari Idgom eta kabagi kana tilu bagian, nyaeta :

1.

Idgom Mutamatsilain/mitslen

2.

Idgom Mutaqoribain

3.

Idgom Mutajanisain
Idgom Mutamatsilain/mitslen
Idgom Mutamatsilain nyaeta :

Hartosna : Dimana-mana akur dua huruf dina makhrojna sareng dina sifatna.
Contona :
dal
mayunan

Ba

mayunan

Mim mayunan

dal
Ta
mayunan ta

ba

mim

Hukumna Idgom mitslen eta ittifak/sepakat sakabeh ahli Qori kana wajib
ngaidgomkeunana. Macana asupkeun bae makhroj anu kahiji kanu kadua,
nyaeta anu paeh kanu hirup.
Nanging dina wau (huruf mad) mayunan wau deui, contona :


Dina ya (huruf mad) mayunan ya deui, contona :
Tah anu dua ieu mah wajib idhar, sabab bisi leungit mad na.
Qoidah idgom mislen ;

#

Lamun sami sifatna sareng makhrojna # dua huruf idgom mislen katelahna

Idgom Mutaqoribain
Idgom Mutaqoribain nyeta :

Hartosna : Dimana-mana padeukeut dua huruf dina makhrojna tapi beda dina sifatna.
Contona :
Dal
mayunan sin

Ba mayunan

mim

Dal
mayunan

Jim
Hukum idgom mutaqoriben meunang 2 jalan, nyaeta meunang idhar meunang
idgom.
Qoidah idgom mutaqoriben ;
#
(
)

Lamun huruf nu dua deukeut makhrojna # benten sifat mutaqoriben namina
Idgom Mutajanisain
Idgom Mutajanisain nyaeta ;

Hartosna : Dimana-mana akur dua huruf dina makhrojna tapi beda sifatna.
Conto :
Ta mayunan
to
To mayunan
ta

Dal mayunan
ta

Hukum idgom mutajanisain nyaeta wenang dina ngaidgomkeunana.

Qoidah idgom mutajanisain ;

 #
(

)



Idgom mutaqoriben atawa mufakatna # dina makhroj teu sami dina sifatna

Catatan :
Dina idgom mislen, mutaqoriben sareng mutajanisain, lamun huruf nukahiji
paeh tapi nu kaduana hirup eta ngarana idgom sogir.
Qoidah idgom sogir ;


#

Mutajanisain eta nu kamasyhurna # lamun paeh nu awal sogir ngarana
Dina idgom mislen, mutaqoriben sareng mutajanisain, lamun kaayaan huruf
anu dua teh hirup duanana, eta ngarana idgom kabir. (Pangna disebut idgom
kabir nyaeta kusabab seueur padamelanana).
Qoidah idgom kabir ;

#

Atawa huruf nu dua dibarisan # idgom kabir anjeun kudu ngarti pisan
Conto-conto idgom umum sogir sareng kabirna :
1. a. Idgom mislen sogir
b. Idgom mislen kabir
2. a. Idgom mutaqoriben sogir
b. Idgom mutaqoriben kabir
3. a. Idgom mutajanisen sogir
b. Idgom mutajanisen kabir

Dina idgom mutaqoriben sareng mutajanisen anu tercantum dina Al-quran

sadayana aya sabelas bagian, nyaeta : ...............

HUKUM MAD DAN PEMBAGIANNYA (Bahasa Sunda)

Mad ceuk lugot nyaeta :


Hartosna : Kadar-kadar panjang.

Mad ceuk istilah nyaeta :

Hartosna : Manjangkeun sora dina huruf anu dibarisan, boh baris fatah, kasroh,
jeung domah.
Ari asalna huruf nu kudu dipanjangkeun aya tilu, dikumpulkeun dina lafad (
)
Huruf anu tilu bisa jadi huruf mad, syaratna :

Wau na kudu paeh sabada domah / pees

Ya na kudu paeh sabada kasroh / jeer

Alif na kudu paeh sabada fatah / jabar

Qoidah huruf mad aya tilu ;

#
Huruf mad aya tilu sadayana # dina lafad wayin dikumpulkeunana

#


Wau iya paeh jeer nu maehna # alif ku jabar sarat huruf emadna
Mad kabagi kana dua bagian, nyaeta mad asli jeung mad fari
Qoidah mad dibagi dua bagian ;
#

Mad teh aya asli aya farina # mad asli tobii eta katelahna
A. MAD ASLI / THOBII

Mad asli nyaeta :

Hartosna : Mad anu teu ngadagoan kana sabab boh hamzah atawa sukun
Patokanana :
Sabada huruf mad ulah aya hamzah atawa sukun.
Dimana-mana : wau paeh sabada domah/pees, saperti lafad
ya paeh sabada kasroh/jeer, saerti lafad

alif paeh sabada fatah/jabar, saperti lafad

Maka macana kudu dipanjangkeun saalif/dua harkat.

Qoidah mad asli/tobii ;
#

Kana sabab mad asli teu ngadagoan # jeung sadayana huruf henteu narikan

#

Balikta kana tobii kabeh huruf # salian ti hamzah jeung sukun sok terap

B.

MAD FARI

Mad fari nyaeta :

Hartosna : Mad anu ngadagoan kana sabab boh hamzah atawa sukun
Anu jadi sabab eta aya dua nyaeta : hamzah jeung sukun
Patokanana : sabada huruf mada aya hamzah atawa sukun.
Conto kusabab aya hamzah

Conto kusabab aya sukun

Qoidah mad fari ;

#
Mad fari mah mikabutuh kana sabab # hamzah tawa sukun nu dipake sabab
Mad Fari Sadayana Aya 15, nyaeta :
1.

MAD LAIN

Hartosna mad lain nyaeta panjang tur leuleus.

Hurufna aya dua nyaeta :
Wau paeh bada jabar/fatah, contona

Ya paeh bada jabar/fatah, contona

Ukuran panjangna sami sareng mad arid lissukun : dua-genep harkat. Ayana
mad lin lamun diwaqofkeun.
Qoidah huruf lain aya dua ;




#
Huruf lin aya dua sadayana # Wau iya mun jabar anu maehna
Mad lain lamun ngaosna diwaqofkeun # panjangna teh cara mad arid lissukun
2.

MAD WAJIB MUTTASHIL

Mad wajib muttashil nyaeta :


Hartosna : Lamun kabuktian sabada huruf mad aya hamzah sarta dina
sakalimat.
Sabab pangna disebut mad wajib muttasil :

Hartosna : Karna patepungna si hamzah sareng huruf mad dina sakalimah anu
sahiji
Conto mad wajib muttasil :
Ukuran panjang mad wajib muttasil, eta beda-beda ulama ahli quro :
Menurut Imam Abu Umar, Qolun, sareng Imam Ibnu Katsir :
Panjangna ngan saalif satengah (3 harkat), malih ceuk hiji qoul mah, eta saalif
saparapat (2 satengah harkat) atawa saalif satengah.
Menurut Syehk Al Islam Zakariya Al Anshory ;
Panjangna saalif tilu parapat sareng dua alif
Menurut Syekh Ashim kalebet Imam Syekh Hafas ;
Panjangna dua alif satengah (5 harkat)

 Menurut Imam Ibnu Amir sareng Imam Kisa ;

Panjangna dua alif (4 harkat)
Menurut Imam Syekh Warosy sareng Imam Hamzah ;
Panjangna tilu alif (6 harkat)
Qoidah mad wajib muttasil ;
#



Mun datang hamzah bada mad sakalimah # mad wajib muttasil eta moal salah
Catatan :
Dina mad wajib muttasil ieu, eta kalebetkeun kana Mahallul ittifaq wal ikhtilaf.
Pangna disebut mahallul ittifaq, nyaeta :
Sabab parantos ittifak/sepakat sadayan Ahli Quro kana nambahanana hamzah
leuwih tina asal.
Pangna disebut mahallul ikhtilaf, nyaeta :
Sabab dina manjangkeunana beda-beda sakumaha nu tos dijelaskeun di handap.
Qoidah hukum mad aya tilu ;

#
Hukum mad aya tilu sadayana # mad wajib, jaiz, lazim katiluna.
3.

MAD JAIZ MUNFASHIL

Mad jaiz munfasil nyaeta :

Hartosna : Kudu kabuktian huruf mad dina tungtung kalimat anu tiheula sarta
hamzah aya dina awal kalimat anu sejen (nu kadua)
Conto mad jaiz munfasil :
Ukuran panjang mad jaiz munfasil eta tafsil ;
a.

Lamun macana gancang eta meunang saalif / 2 harkat (qosr)

b.

Lamun macana meujeuhna eta meunang dua alif / 4 harkat (tawasut)

c.

Lamun macana tartil (anca) eta meunang dua alif satengah / 5 harkat

(thul)

Dina mad Jaiz Munfasil ieu, eta kalebetkeun kana Mahallul ikhtilaf
Sabab dina nambahan tina asalna beda-beda,
Menurut Syekh Warosy, Ibnu Umar, Imam Ashim, Imam Hamzah sareng
Imam Kisa eta tetepkeun kana qosr/saalif (2 harkat)
Menurut Syekh Qolun sareng Syekh Dury mah eta kenging dua wajah,
nyaeta meunang thul sareng meunang qosr.
Qoidah mad jaiz munfasil ;
#





Upami aya hamzah misah kalimah # mad jaiz munfasil eta moal salah
4.

MAD ARID LISSUKUN

Mad arid lissukun nyaeta :

Hartosna : Dimana-mana kabuktian sabada huruf mad aya huruf anu paeh sarta
paehna anyar-anyaran kusabab diwaqofkeun.

Contona :

Mad arid lissukun kabagi kana tilu bagian :
1)

Tingkah mansub (fatah) huruf akhirna, meunang 3 perjalanan :

a.

Qosr (saalif/2 harkat)

b.

Tawasut (dua alif / 4 harkat)

c.

Thul (tilu alif / 6 harkat)

Contona :
2)

Tingkah majrur (kasroh) huruf akhirna, meunang 4 perjalanan :

a.

Qosr (saalif/2 harkat)

b.

Tawasut (dua alif / 4 harkat)

c.

Thul (tilu alif / 6 harkat)

d.

Qosr maarrum

Contona :
,
3)

Tingkah marfu (domah) huruf akhirna, meunang 7 perjalanan :

a.

Qosr (saalif/2 harkat)

b.

Tawasut (dua alif / 4 harkat)

c.

Thul (tilu alif / 6 harkat)

d.

Qosr maal ismam

e.

Tawasut maal ismam

f.

Thul maal ismam

g.

Qosr maarrum

Contona :

Qosr ceuk lugot nyaeta :
= kadar-kadar ngeker
Qosr ceuk istilah ilmu tajwid nyaeta :



Hartosna : Netepkeun huruf mad kalawan teu nambahan tina saalif/dua harkat.
Rum nyaeta :

Hartosna :

Ngajelaskeun kana sapalihna harkat washol sareng nyegah tanwin

tina anu ditanwinan, sarta nyamarkeun karna supaya kakuping eta rum kunu
caket tianjeuna, sareng teu kakuping eta rum kujalmai anu jauh ti anjeuna.
Isymam nyaeta :

Hartosna :

Ngumpulkeun lambe sabada nekenkeun kana huruf kalawan isyroh

kana domah tina henteu nganggo sora, sareng moal katingali eta isymam kajabi
kedah caket ningalina dina waktos ngaoskeun isymam.
Qoidah mad arid lissukun ;

#

Mad arid lissukun aya huruf sukun # sabada mad sabab wakof lir talamun
5.

MAD BADAL

Mad badal nyaeta :

Hartosna : Dimana-mana kumpul huruf mad sareng hamzah dina sakalimah tapi
hamzah miheulaan tina huruf madna.
Pangna disebut mad badal sabab huruf madna jadi gaganti tina hamzah,
Contona :
Ukuran panjang mad badal eta ikhtilaf Ulama Ahli Quro ;
Menurut riwayat Imam Hafas, eta 2 harkat,
Manurut riwayat Imam Syekh Warosy, eta meunang tilu wajah ;
1)

Meunang saalif (2 harkat) yakni qosr

2)

Meunang dua alif (4 harkat) yakni tawasut

3)

Meunang 3 alif (6 harkat) yakni thul

Qoidah mad badal ;

#

Mun hamzah tiheula tina huruf madna # contona mad badal ngarana
6.

MAD IWAD

Mad iwad nyaeta ngawaqofkeun tanwin fatah dina akhir kalimat.

Conto :
dibacana mah

Ukuran panjang mad iwad, eta dua harkat
Qoidah mad iwad ;
Mad iwad mah ngawaqofkeun tanwin jabar # ayana nuntung kalimah kudu
eureun


Misalna lafad
# macana kudu

HUKUM RO (Bahasa Sunda)

Hukum maca ro kabagi tilu bagian nyaeta :

1.

Wajib Tafkhim (kandel)

Patokanana : Dimana-mana ro paeh tumiba sabada baris jabar / pees atawa
dibarisan ku baris jabar / pees, maka macana kudu dikandelkeun ro na.
Contona : , , ,
Qoidah Ro wajib tafkhim ;


#
Salian ti tarqiq mah kandelkeun bae # jabar tawa pees contona sing sae
2.

Wajib tarqiq (ipis)

Patokanana : Dimana-mana ro paeh tumiba sabada baris jeer atawa dibarisan ku

baris jeer, maka macana kudu diipiskeun ro na.
Contona : ,

Qoidah Ro wajib tarqiq ;

#


Ipiskeun ro lamun jeer barisna # nyakitu mun sukun asal nu maehna
3.

Meunang tafkhim meunang tarqiq

Patokanana : Dimana-mana ro paeh tumiba sabada baris jeer tur kapayuna aya
salah sahiji huruf istila anu 7 nyaeta :
)
(


maka macana meunang tafkhim meunang tarqiq.
,

Contona : ...
,
,

,

Qoidah Ro meunang tafkhim/tarqiq ;

#
Anging ro barisna jeer nyanghareupan # huruf istila nu tujuh pek regepkeun

Dibacana eta meunang dua wajah # meunang tafkhim meunang tarqiq henteu
salah
Contona mirkhosun, mirshodun, irdloun # mirghobun, qirthosun, firqotun,
mirdzodu

MAD LAZIM (7, 8, 9, 10)

Mad lazim dibagi jadi dua, nyaeta harfi jeung qilmi. Pangna disebut mad lazim
harfi, nyaeta mad lazim anu aya dina pirang-pirang huruf. Pangna disebut mad
lazim qilmi, nyaeta mad anu aya dina pirang-pirang kalimat.
Tina harfi jeung qilmi dibagi deui jadi dua nyaeta mutsaqqol jeung mukhaffaf,
perbedaanna :
Mutsaqqol nyaeta anu ditasydidan (diidgomkeun), patokanana :

Ku kabuktian sabada huruf mad kudu aya huruf anu ditasydidan
Mokhoffaf nyaeta anu teu ditasydidan, patokanana :




"Ku kabuktian sabada huruf mad kudu aya huruf anu sukun (paeh)"
Jadi jumlah mad lazim sadayana aya 4 (opat) :
Qoidah mad lazim dibagi opat bagian :

#
Mad Lazim mungguh Quro aya opat # Lazim qilmi lazim harfi henteu lepat

#


Tina qilmi harfi tafsil duanana # mukhoffaf mutsaqqol tah opat tafsilna

QOLQOLAH (Bahasa Sunda)

Qolqolah ceuk lugot nyaeta :


hartosna : kadar-kadar barobah.
Qolqolah ceuk istilah nyaeta :

Hartosna : Sora leuwih anu anyar-anyaran dina sabadana tetegenan (nekenna)

dina makhrojna.
Hurufna aya 5 nyeta : dikumpulkeun dina lafad
Huruf anu 5 eta bisa jadi qolqolah lamun hurufna paeh. Qolqolah kabagi dua
bagian :
1.

Qolqolah Sugro

Patokanana : dimana-mana huruf qolqolah anu 5 disukunkeun tur sukunna

sukun asli nu aya di tengah-tengah kalimat. maka macana ulah kacida
mantulkeunana.
Contona : , , , ,
2.

Qolqolah Kubro

Patokanana : dimana-mana huruf qolqolah anu lima disukunkeun tur sukunna

sukun aridli (anyar-anyaran) kusabab wakof, maka macana kudu kacida
mantulkeunana.

,
Contona : , ,
,
Qoidah qolqolah ;
#

Huruf qolqolah teh lima sadayana # qut bu ja din syarat sukun tetepna

#

Sugro kubro qolqolah teh kabagina # kubro dina waqof kaayaan nana
#

Pek tengtogkeun mun paeh huruf nu lima # malah mun waqof kacida nengtogna
7.

MAD LAZIM HARFI MUTSAQQOL

Patokanana : Dimana-mana kumpul huruf mad jeung sukun asal dina sahuruf tur
diidgomkeun.

Contona : asalna

Hurufna aya 8 (dalapan) dikumpulkeun dina lafad :
) ,,,,,,, (

Qoidah Mad Lazim harfi Mutsaqqol :

#
Lazim harfi eta na mimiti surat # aya dalapan aksara tong kaliwat

#
Nu dalapan jumlahna
# ain dua wajahnu thul anu akhos
8.

MAD LAZIM HARFI MUKHOFFAF

Patokanna : Dimana-mana kumpul huruf mad jeung sukun asal dina sahuruf tur
henteu diidgomkeun.
Contona : , asalna ,

Hurufna sami sareng mad lazim harfi mutsaqqol.
Qoidah Mad Lazim harfi Muhkoffaf :

#

Tawa kumpul huruf anu bangsana tilu # Mad di tengah tah lazim harfi nu kitu

#
Ari ngaran mad lazim harfi mukhaffaf # Huruf mad jeung sukun asal sahuruf
9.

MAD LAZIM QILMI MUTSAQQOL

Patokanana : Dimana-mana kumpul huruf mad jeung sukun asal dina sakalimat
tur make tasydid (kudu diidgomkeun).
Contona :


,

Qoidah Mad lazim qilmi mutsaqqol :

#



Lamun kumpul sukun asal sakalimah # jeung huruf mad tah lazim qilmi teu
salah

#

Sarat kudu diidgomkeun dibacana # cara lafad

kitu ceuk contona
10. MAD LAZIM QILMI MUKHOFFAF
Patokanana : Dimana-mana kumpul huruf mad jeung sukun asal dina sakalimat
tur teu make tasydid (kudu diidharkeun).
Contona : asalna
Qoidah Mad lazim qilmi mukhoffaf :


#
Mad lazim mah aya sukun asalna # bada huruf mad washol jeung waqofna
#


Lamun kumpul sukun asal sakalimah # jeung huruf mad tah lazim qilmi teu
salah
Ukuran panjang mad lazim, boh lazim kilmi boh lazim harfi, rek mutsaqqol
atawa mukhaffaf, eta panjangna meunang tilu alif (genep harkat), kajaba
(ain) anu aya dina awal surat Maryam, eta mah panjangna meunang dua wajah
:
a. Meunang 6 harkat,
b. Meunang 4 harkat, tapi nu leuwih utama mah anu thul (6 harkat).
Huruf bangsa tilu aksara nu aya dina awal surat nu asup kana mad lazim harfi
teh eta ngandung sarat, nyaeta huruf-huruf tengahna kudu huruf mad atawa
huruf lin.

 Huruf mad anu ku wau aya hiji, nyaeta :

Huruf mad anu ku alif aya opat, nyaeta : , , ,
Huruf mad anu ku ya aya dua, nyaeta : , atanapi lian ti

Huruf anu aya dina awal surat teh teu kabeh make mad, saperti
)( teu kaasup
kana mad lazim harfi, sabab alif teu tinemu kana sarat, dupi saratna teh nyaeta :
huruf anu tengahna kudu huruf mad.
Jadi huruf bangsa tilu aksara dibacana nu aya dina awal surat teh aya 9
(salapan), ngan nu dalapan asup kana mad lazim harfi, ari nu hiji deui mah teu
asup mad nyaeta alif.
Dina awal surat aya deui salian bangsa tilu aksara nyaeta huruf bangsa dua
aksara dibacana, hurufna aya 5 (lima), nyaeta : ,,,, dikumpulkeun dina
. Ieu mah kaasup kana mad thobii panjangna saalif/dua harkat
lafad

(Kitab Tuhfatul Atfal sareng kitab Sirajul Qori : Tapi saupami nurutkeun dina
kitab Hidayatul Mustafid eta kaasupkeun kana mad lazim kabeh).
Qoidah pangna kaasup kana mad thobii :

#


Jeung salian bangsa tilu lian alif # tah panjangna cara thobii saalif

#
mufakat.
Mad thobii huruf dina kawit surat # kumpul dina

Jadi huruf anu aya dina awal surat sadayana aya 14, nyaeta :
,,,,,,, ,,,,,, dikumpulkeun dina lafad

Huruf anu 14 dibagi kana opat bagian, nyaeta :
a.

Kaasup kana mad lazim harfi nu panjangna tilu alif (6 harkat),

hurufna 8 nu dikumpulkeun dina lafad

lian ti

b.

Kaasup kana mad lazim harfi kabeh, ngan panjangna meunang dua

wajah, nyaeta :
1). Meunang thul 3 alif (genep harkat)
2). Meunang tawasut dua alif (opat har kat)
c.

Kaasup kana mad thobii anu panjangna saalif (dua harkat),

hurufna aya 5 nu dikumpulkeun dina lafad

d.

Teu kaasup kana mad lazim, teu kaasup kana mad thobii nyaeta alif.

Qoidah huruf nu aya dina awal surat sadayana aya 14 :

#
Jumlah huruf kawit surat opat belas #
geus pas
11. MAD SHILAH QOSHIROH
Mad silah qosiroh nyaeta : dimana-mana sabada ha domir teu aya hamzah qoto
atawa hamzah wasol. Conto :
Ukuran panjangna saalif / 2 harkat
12. MAD SHILAH THOWILAH
Mad silah towilah nyaeta : diman-mana sabada ha domir aya hamzah qoto.
Conto :
Ukuran panjangna meunang tilu perjalanan :
1)

Qosr (saalif / 2 harkat)

2)

Tawasut (dua alif / 4 harkat)

3)

Thul (dua alif satengah / 5 harkat)

Catatan :
Disyaratkeun dina mad silah, huruf anu samemeh Ha domir ulah paeh, saperti
lafad kajaba dina mad mubalagoh, oge dina sabada Ha domir ulah aya huruf
anu paeh, jeung ulah aya alif lam saperti lafad :

,

,
13. MAD FARQU
Mad farqu nyaeta mad anu misahkeun antara hamzah istifham sareng khobar.
Contona : dina Al-quran ngan aya dina opat tempat :
1.

Dua tempat dina surat Al-anam

Hiji dina dua tempatanana

2.

Hiji tempat dina surat Yunus

3.

Hiji tempat dina surat An-Naml

Ukuran panjangna eta tilu alif / 6 harkat.

Pangna disebut mad farqu nyaeta kusabab eta mad misahkeun antara istifham
sareng khobar, karna lamun henteu aya mad, tangtu matak disangka ayat teh
lain istifham. Padahal mah eta hamzahna teh hamzah istifham.
14. MAD TAMKIN
Mad tamkin nyaeta dimana kumpul dua huruf ya, tur ya nu kahiji dihirupan
jeung ditasydidan, ya anu kadua dipaehan.
Contona : ,

Ukuran panjangna eta dua harkat.
Pangna disebut mad tamkin nyaeta kusabab eta sitasydidna .. kana
eta mad.
15. MAD TADZIM
Mad tadzim nyaeta dimana-mana aya mad dina kalimat tauhid.
Contona :

Panjangna " " Saalif nepi ka dua alif satengah, " "saalif, " " saalif. Ceuk
sapalih ulama anu dingaranan mad tadzim teh nyaeta sakur-sakur mad anu aya
dina lam-na lafad " " .

Senandung Do'a Al-Quran

Ya Allah, rahmatilah kami dengan al-Quran, Jadikanlah ia bagi kami sebagai pemimpin,
cahaya, petunjuk dan rahmat, Ya Allah, ingatkanlah apa yang kami lupa dari padanya dan
ajarilah kami tentang apa yang belum kami ketahui, Anugerahkanlah kami untuk
membacanya di tengah malam dan di penghujung siang, Jadikanlah ia sebagai pembela bagi
kami Wahai Tuhan sekalian alam.

Pupujian
Bismillahirrahmaanirrahiim
Astagfirulloh Robbal baroya
Astagfirulloh minal khotoya
Robbi zidni ilmannafia
Wawakifni amalan soliha

Hirup di dunya ukur ngumbara

Harta jeung anak pitnah nu aya
Kuatkeun iman tingkatkeun takwa
Pasti salamet di akhir masa 2x

Lobakeun pisan mieling mati

Sabab ieu teh datangna pasti
Nyawa dipundut Robbul izzati
Mangkade hirup sing ati-ati 2x

Datangna ajal diri sumerah

Nyawa jeung jasad tuluy papisah
Anak kulawarga karumpul kabeh
Tuluy dibungkus badan ku boeh 2x

Nu nganteur jenajah tilu perkara

Amal jeung harta anak kulawarga
Harta jeung anak baralik deui
Amal mimilu nu jadi saksi 2x

Umur manusa bakal ditanya

Kawit lahirna dugi ka maotna
Waktu ngorana waktu sehatna
Sadaya pisan di pariksana 2x

Taya hartina hirup di dunya

Salami hirup midamel dosa
Poho ka diri pasti cilaka
Nandangan siksa seuneu naraka 2x

)Shalawat (shalatum bissalam

Shalawat 1