БНбД 83-6а-01 

Монгол Улсын барилгын норм, дїрэм

Модон бїтээц угсрах ажлын хєдєлмєр зарцуулалтын норм

Labour input norms for wooden structure erection works

УДИРТГАЛ ХЭСЭГ

1. Энэ эмхтгэлийн нормуудад барилга, байгууламжийн модон хийц

хэсгийг угсрах, суулгах, модон материалыг гар ажиллагаагаар
боловсруулах ажлыг хамаарсан болно. Энэ эмхтгэлд тусгайлан заасан
тохиолдлоос бусад їед, хийцийн элементїїд, эд ангийг бэлтгэх мєн
модон материалыг механикжсан аргаар боловсруулах ажлыг “Модон
бїтээцийг бэлтгэх ажил” гэсэн эмхтгэлээр нормчлоно.
2. Модон суурь, заамал болон яс модон хана, яс модтой банзан хамар
хана, модон хучилт хийх модон ханыг банзаар бїрэх нэг маягийн биш
тїр барилга байгууламж модоор барихыг хориглоно. Гэхдээ энэ
хязгаарлалт нь їйлдвэрт бэлтгэсэн хийц хэсгээр баригдаж байгаа
барилга мєн мод нь барилгын їндсэн, материал болдог орон нутагт
бага хэмжээтэй баригдаж байгаа барилга, тїр барилга
байгууламжуудад їйлчлэхгїй болно.
3. Дор дурдсан бїх тєрлийн туслах чанарын жижиг ажилбарууд нь
нормчлогдсон болно. Їїнд: Материалыг сонгон авах, тэмдэглэх, зїсэх
тайрах, хооронд нь тааруулах тємєр бэхэлгээнїїд /цуйдан боолт
хадаас анкер г.м-ийг/ суулгах, нїхлэх, шат тавих нїїлгэх багажийг
ирлэх, засах, багаж, лиланизмд ажлын явцын дундуур їйлчлгээ хийх,
ажлын чанарт анхаарах материал хийц, хэсгийг ажлын байрлалд 30м
дотор зєєх зэрэг болно.
4. Модон элементийг /багана, шон г.м/ суулгах нїхийг ухах ажлыг энэ
эмхтгэлийн нормд тусгаагїй бєгєєд 2-1 буюу “гараар ба механижсан
аргаар гїйцэтгэх газар шорооны ажил”-ын эмхтгэлээр нормчилно.
5. Хогшилын бус буюу туслах чанарын барилга байгууламжийн
буулгахад гарсан модон материалыг зохих горимын дагуу хурааж
барилгын даамлын батлан орлогод авсан актаар 96%-100% хэрэгцээ
хангахаар байвал хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,5-аар, BI-95% хэрэгцээ
хангахаар бол 1,25-аар тус тус їржїїлнэ.
6. Хэрэгцээ хангах модон материал нь 65-80% бол хєдєлмєр зарцуулалт
єєрчлєгдєхгїй хэрэглэх ба 65%-иас бага бол ажлын гологдолд
тооцогдоно.
7. Нормд эд ангиудад болон эдлэлийн холтосгїй модоор бэлтгэхээр
тусгасан.
8. Нормд нарс, гацуур, жодоо зэрэг зєєлєн тєрлийн модоор хийгдэх
ажлыг тусгасан болно. Харин єєр тєрлийн модоор ажиллах бол
хєдєлмєр зарцуулалтыг дараах хїснэгтэнд илэрхийлсэн
илтгэлцїїрээр їржїїлнэ.

Хатуу тєрлийн навчит Хар мод, хус гэх

Ажлын тєрлїїд модонд /царс, эвэрхэг мэт
г.м/
Гараар модон материал
1,5 1,25
боловсруулахад
Барилга байгууоамжийн 1,2 1,1

1 
 БНбД 83-6а-01 

модон хэсгїїдийг угсрах,

суулгахад

БЇЛЭГ 1. ХАНА, ХАМАР ХАНА ХУЧИЛТ

ТЕХНИКИЙН ХЭСЭГ

1. Гїйцэтгэсэн ажлын хэмжээг тодорхойлохдоо:

а. Хаяавчийн талбайг босоо проекцийн дагуу манаасын тївшингээс
хананд бэхлэгдсэн ус хаях банзны дээд талыг оруулан бодно.
б. Заамал модон ханын талбайг тодорхойлохдоо нїх зайг
хасалгїйгээр тооцно.
в. Заамал модон ханын талбайг тодорхойлохдоо: гадна ханын уртыг
гадны єнцєгєєр нь, дотор ханыхыг гадна хануудын гадна ирмэгээр,
ханын єндрийг дээд ирмэгээс суурьт суусан ирмэг хїртэл авна.
г. Бїх тєрлийн хамар ханын талбайг тодорхойлохдоо нїх зайг
хасахгїйгээр авах бєгєєд хамар ханын єндрийг цэвэр шалын
тївшингээс тааз хїртэл буюу хамар хана нь таазанд хїрээгїй бол
тїїний дээд ирмэг хїртэл хэмжээгээр авна.
д. Тоосгон ба модон барилгад хучилтын дам нуруу тавьж дулаалга
хийх талбайг гаргахдаа дам нурууны болон пийшингийн талбайг
хасахгїй ханын хоорондох цэвэр зайгаар тооцно.
2. Энэ эмхтгэлийн нормд хана хамар, хучилтыг мєрдєгдєж
байгаа техникийн нєхцєлд тусгагдсан хїлцэх алдаанаас
илїї гаргахгїйгээр хийхээр тусгав. Хїлцэх алдааны
хэмжээг дараах хїснэгтэнд гаргав.

Хэлбэлзлийн нэр тєрєл Хїлцэх алдаа

- Хучилтын нуруу суусан ханын хэлбэлзэл нь хэвтээ 3
чигийн 1 м тутам уртад
- Мєн хана ба хамар тасалгааны босоогийн 1 м тутам 3
єндєрт
-Мєн хучилтын нурууны доод ирмэгийн хэвтээгээр:
а. Нурууны 1м урт тутамд 2
б. бїх єрєєний хэмжээнд 10
-Хучилтын дам нуруунуудын хоорондох зайн хэлбэлзэл: 10
а. Хучилтын бамбай, хавтгаалжаар хийсэн бол 10
б. Бусад тохиолдолд 20

АЖИЛ ГЇЙЦЭТГЭХ ЗААВАР

Заамал модон ханыг шон тулгуур, тоосго, чулуун багана, ханалсан

суурин дээр тавина. Шон тулгуурыг тєсєлд заасан гїнд суулгана. Гэхдээ
хєрсний шинж чанар, шон тулгуурт їзїїлэх даралтны хэмжээнээс
хамааруулан шон тулгуурын ёроолд нэмэгдэл улыг хажуу тулаастай чагт
буюу зэрэгцсэн гуулингаар нэмж хийж болно. Шон тулгуураа суулгахдаа
бага зэрэг тїлхэх буюу ялзралтаас хамгаална. Шон тулаасыг эхлээд
булангийн болон ханын огтлолцох хэсэгт шав маягаар суулгаад тїїний
дээд талын яг голд нь хадаас хадаж утас татан чигээ нарийн тогтоосны
дараа дунд тулгууруудыг эгцлїїрийн тусламжтайгаар суулгана.
Доор улны їеийг суулгахдаа ялзралтаас хамгаалах ба дулаан болон
чийг тусгаарлагч материалаар тусгаарлана. Мєн улны модыг бусдаас
бїдїїн огтлолтой байхаар сонгон авбал зохино. Ул ба оройн їеийн гуалин

2 
 БНбД 83-6а-01 

буюу дїнзний уртын залгааг тэгш тагнай углуурааргаар бусад їеийнхийг

босоо хоногоор мєргїїлж хийнэ. Гуалин ханын буланг жирийн атгаа
углуургаар, тал гуалингийн буланг тїгжээт атгаагаар углуургадна. Дїнзэн
ханын огтлолцыг тал доголоор буюу алгасуулж мєргєхєєр гаргана. Яс
модон ханын дээд доод холбоо нурууны залгааг тїгжээт тагнай углуургаар
хийнэ. Дїнз, тал гуалин, гуалингуудыг хооронд нь хуурай модоор хийсэн
шїдээр холбоно. Шїд суух хоногийн гїнийг суултын нєєцтэйгээр гаргана.
Шїдийг дїнзний уртын дагуу 1-1,5м зайтайгаар эгнээний хавтгайд шатрын
хєлгийн байрлалтайгаар суулгах ба цонх хаалганы хоорондох дор хананд
2-оос доошгїй булан тохойд 3-аас доошгїйг суулгана. Заамал модон
хануудын завсарт задгай олсыг жигд хавчуулж єгнє. Ханын єндрийг
тєслийн хэмжээнээс 3-5% нєєцтэйгээр бодож суултанд тохируулна. /Модны
чийгшилээс хамаарна/

Суултын завсрыг цонх хаалганы дээр тїїний єндрийн 5%-иар бодож

гаргаад олсоор сайтар чигжих хэрэгтэй. Ийм завсрыг шаантаглан бєглєж
хэрхэвч болохгїй. Гуалин ханыг эгцлїїрээр, дїнзэн ханыг тэгш ус ба
эгцлїїрээр шалгаж хийх ба цагаалагдсан буюу зїсэгдсэн талууд нь нэг
хавтгайд байвал зохино.
Хаалга цонхны хїрээний эргэн тойрны ба дїнзний їе бїрийн завсрыг
задгай олсоор жигд чигжинэ. Хоёрдахь чигжилтийг ханын суултыг бїрэн
гїйцсэний дараа хийнэ. Гэхдээ нэг жил болохоос ємнє хийж болохгїй. Хана
болон буланг банзлах тохиолдолд суултыг харгалзан зохицуулах арга
хэмжээ авах хэрэгтэй. Угсармал бамбайт хамар тасалгааг дээд, доод
талаас нь хавчиж бэхлэнэ. Хамар тасалгааг хєдєлгєєнгїй барих хавчаарыг
2 дїнзэнцрээр холбон тогтооно.
Бамбайнуудыг хооронд нь ба банзаар догол гаргасан ирмэгээр
мєргїїлж хадна. Самбарын дээд ирмэг, таазын хооронд суултын завсар
їлдээнэ. Фанеран тасалгааг хийхдээ яс модны босоо шонгуудын хооронд
хєндлєвчїїдийг нэг тївшинд суулгаад 2 талаас нь хадна.

Босоо шонгуудаа дээд доод холбоо нуруунд хадаж бэхлэнэ. Захын

босоо шонг хананд хадаж бэхлэнэ. Яс модны элементийн бїх уулзварыг
хоног гарган хийнэ. Хэвтээ ба босоо дїнзэн эгнээий хоорондох зай нь
фанерийн хуудасны хэмжээнээс хамаарах ба тэдгээрийн холбоосыг бєх
хадаж єгнє.
Фанерыг 5-7 см зайтайгаар хадах ба заадсуудыг завсаргїй гаргахын
тулд ирмэгийг харуулдах хэрэгтэй. Яс модыг угсрахдаа голын мєн баганаас
эхлэнэ. Фанерийн хэмжээг харгалзан шон хєндлєвчийн угсрагдах газар
тэмдэглэх. Чулуун хананд дам нуруу суулгах їед ханын тэгшилгээг тэгш
усаар шалгаж хийнэ.

Хананд суух дам нурууны їзїїрээс 20см –ээс багагїйгээр урт хэсэгт
/буланд хїрэлгїй/ їжил эсэргїїцэгч буюу эс тусгаарлагч материал тїрхэнэ.
Пийшин болон, утааны янзан гаргах газарт тусгай хєндлєвч суулгаж
тойруулга гаргана. Гэхдээ нэг нуруу буюу хєндлєвчинд нэгээс илїї углуурга
гаргаж болохгїй. Харин банзан нуруунд бол бїс тємрєєс анкерлаж
тойруулгыг хийнэ. Салхивч ба утааны яндан хоолой дам нуруу мєргєж
гаргах тохиолдолд дам нуруунд ховил догол /гулгуулан тулгахад/ горив
гаргахыг хориглоно.
Хучилтын бамбайг шавах зуурмагийг 65-70%-иар шавар, 30-35%
модны їртэс, 10-15% элсээр бэлтгэнэ. Дулаалганд хэрэглэх шаарга нь

3 
 БНбД 83-6а-01 

нунтаглагдсан шигшигдсэн байж ёстой. Давхар хоорондын хучилтын асгаас

нь 7 см-ээс нимгэнгїй. Адрын хучилтынх 14 см байх бєгєєд шавар
нялдасыг бїрэн хатсаны дараа хийнэ. Таазыг шавардахдаа 10 см-ээс ихгїй
зузаантайгаар шавна. Банзны мєргєєсийг дам нурууны голд тааруулна.

6а-1. ШОН ТУЛГУУРЫГ БЭЛТГЭН

СУУЛГАЖ ХАЯАВЧИЙГ ХИЙХ

А. ШОН ТУЛГУУР

Ажлын бїтэц

1. Шон тулгуурыг бэлтгэх їжил эсэргїїцэгч тїрхэх

2. Бэлэн нїхэнд утас, эгцлїїрийн тусламжаар шонг суулгах
3. Нїхийг шороогоор дарж тулгуурыг тойруулан чигжих
4. Тулгуурын оройг тэгшлэн углуурга гаргах

1 шон тулгуурын хєдєлмєр зарцуулалт

Хєдєлмєр
Салааны бїрэлдэхїїн,
Шон тулгуурын тєрєл зарцуулалт
мэргэжил зэрэг
хїн/цаг
Мужаан Ташуу тулаастай чагтан ултай 4,8
IV зэрэгтэй - 1 хїн Ташуу тулаастай хэвтээ ултай 2,8
III зэрэгтэй - 1 хїн Ташуу тулаасгїй хос хэвтээ ултай 2,4
II зэрэгтэй - 2 хїн Ташуу тулаасгїй хавтгай ивїїртэй 1,62

Тайлбар:
1. 1-р хїснэгтэнд їзїїлсэн норм нь 240 мм тїїнээс дээш диаметртэй
тулгуурт хамаарна. 240 мм-ээс бага диаметртэй шон тулгуурт
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,7-оор їржїїлнэ.
2. Шон тулгуурыг суулгаад углуурга гаргахгїй їед бол 1-р хїснэгтээс
/Салааны бїрэлдэхїїн мужааны IV зэргээс нэг, 2-р зэргээс нэг/
0,40 хїн/цагийг хасна.
3. Бэлэн тємєр бетон тулгуур тавих бол хїснэгт 1-ын 4-єєр
нормчлоно.

Б. ХАЯАВЧ

Ажлын бїтэц

1. Хаяавчийн ясыг зах банз, банзаар зангидах

2. Бїрээс банзаа шахаж хадах
3. Шалны хєндийд тагтай нїх гаргах
4. Гадна талыг харуулдсан банзаар бїрэх
5. Усны тосгуур гаргах

1м2 хаяавчийн хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны Хєдєлмєр
бїрэлдэхїїн, Ажлын тєрєл зарцуулалт
мэргэжил зэрэг хїн/цаг

4 
 БНбД 83-6а-01 

Тал
2,23
Яс модыг хийж тагтай нїх гуалингаар
Мужаан
гаргах Зах банз буюу
III зэрэгтэй - 1 хїн 1,7
банзаар
II зэрэгтэй - 1 хїн
Гадна талыг харуулдсан банзаар бїрж,
0,74
усны тосгуур хадах

Тайлбар:
1. Хаяавчийг шааргаар дулаалахад шааргаа шигшвэл 1м3 бїрт
/салааны бїрдэл III зэрэгтэй - 1 хїн, II зэрэгтэй - 1 хїн/ хєдєлмєр
зарцуулалт 3,70 хїн/цаг гэж авна.
2. Мод чулуун шон тулгуурын хоорондох зайг битїїлэх ажлыг
гїйцэтгэхэд хэрэглэгдэх элементийн зах ирмэгийг янзлах зэрэг
нэмэгдэл ажлыг 6-р бїлгээр нормчлоно.

6а-2. ЗААМАЛ МОДОН ХАНА

Ажлын бїтэц
1. Гуалин дїнз, тал гуалинг сонгож авах
2. Тэмдэг тавьж хэмжээгээр эсгэх
3. Улны болон оройн дїнзїїдийг залгаж углуургадах
4. Улын дїнз гуалинг чулуун сууринд бол ялзралтаас хамгаалан хар
цаасаар ороож, модон тулгуур дээрх бол углуурга гарган суулгах
5. Дїнз гуалиндаа ирмэг гарган холбоосны углуурга гаргах, холбоос
бэлтгэх
6. Гуалин тал гуалингийн залгаанд уртад нь шїд гаргах, дїнзэн—
агтаа углуурга гаргах
7. Яндан хоолойн нэвтрэх нїх гаргах газрыг тэмдэглэж нїхлэх
8. Модон хадаас суух нїх єрємдєх буюу цїїцдэх, нїхийг тэмдэглэх
9. Модон хадаасыг хийж суулгах
10.Задгай олс хавчуулах
11.Гуалин, тал гуалин дїнзээ тэгш ус эгцлїїрийн тусламжаар єрєх
12.Ханаа єрж шалгаж булан цонхны хаалганы хацрыг хєрєєдєж
тэгшлэх
13.Босгыг углуургадан суулгах
14.Ханын анхны чигжилт хийх

1м2 ханын хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны
Хєдєлмєр
Ханын тєрєл бїрэлдэхїїн,
зарцуулалт хїн/цаг
мэргэжил зэрэг
Мужаан
V зэрэгтэй - 1 хїн
Жирийн атгаа углуургатай
IV зэрэгтэй - 1 хїн 3,64
гуалин хана хийх
III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 2 хїн
Мужаан
Бэлэн углуургатай дїнзэн хана V зэрэгтэй - 1 хїн
буюу буландаа дїнзээр IV зэрэгтэй - 1 хїн 2,86
уулзалдсан уртаар III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 2 хїн
Буландаа атгаа углуургатай Мужаан 3,25

5 
 БНбД 83-6а-01 

огтлолцолдоо дамран V зэрэгтэй - 1 хїн

углуургатай дїнзэн хана
Захалсан тал банзаар гаргаж
заах хана
IV зэрэгтэй - 1 хїн
III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 2 хїн
Мужаан
V зэрэгтэй - 1 хїн
IV зэрэгтэй - 1 хїн 2,54
III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 2 хїн

Тайлбар:
1. Энэ нормын 1, 3, 4-р мєрт хоёр булан ба 10м-т 1м огтлолцоо
байхаар бодож нормчилов. Харин олон тооны булан, огтлолцоо
бїрийг нэмж нормчлоно.

Хєдєлмєр
Їїнд
зарцуулалт хїн/цаг
Гуалин хананд 0,49
Дїнзэн хананд 0,39
Тал гуалин хананд 0,21

2. Цонх хаалганы хайрцгийг суулгахдаа суух хацар хананд шїд

гаргах, завсрыг чигжих зэрэгт ханын зузаан хїрээний эргэн
тойронгийн урт 1м бїрт хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,21 хїн/цагаар
харин ханын зузаан 240 мм-ээс дээш бол хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,49 хїн/цагаар авна. /мужааны салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил
зэрэг V зэрэгтэй - 1 хїн, III зэрэгтэй - 1 хїн тус тус авна/
3. Ханыг задгай олсоор 2 талаас дахин чигжилт хийвэл 1м2-т
хєдєлмєр зарцуулалт 0,83 хїн/цаг /мужааны III зэрэгт/ авна.
4. Гуалин дїнзэн ханыг нэг талыг нь харуулдан засах бол ханыг 1м2
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,26 хїн/цагаар /III зэргийн мужаан/ авна.
5. Заамал ханын хєдєлмєр зарцуулалт гуалин дїнз, тал гуалингийн
диаметрт хамаарахгїй дундажаар тогтоогдсон болно.

6а-3. ЯСАН МОДОН ХАНА

Ажлын бїтэц

а/ Яс модыг гуалин ба тал гуалингаар хийх

1. Чулуун суурин дээр улны гуалинг тааруулж, давирхайдаад хар
цаас дэвсэж тавих
2. Яс модыг хэмжээгээр эсгэж, углуургуудыг гаргах
3. Баганыг босгож дээд нурууг тавих
4. Багануудыг тїр бэхлэх
5. Эгцлїїр ба тэгш усаар шалгах
б/ Яс модыг банзаар бїрэх
1. Банзаа хэмжээгээр бэлтгэх
2. Банзаа суулгах цавчдас хавчуулах
3. Банзалж хадах
в/ Яс модыг фибролит хавтангаар бїрэх
1. Хавтанг сонгон тааруулан хєрєєдєх
2. Даравчийг бэлдэх

6 
 БНбД 83-6а-01 

3. Хавтанг даравчаар бэхлэх

4. Завсруудыг задгай олсоор чигжих
г/ Ханыг дїїргэгчтэй хийхэд
1. Бїрээс банзны хооронд материал дїїргэх
2. Тэглэх, чигжих
д/ Яс модыг цаас буюу давирхайтай цаасаар бїрэх
1. Хуйлаасыг задлах
2. Давирхайтай цаасыг болон цергамин буюу гидронтой цаасыг
хэмжээгээр зїсэх
3. Ханыг бїрэх

Яс модны 100 м элементийн хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны Хєдєлмєр
Ажлын тєрєл бїрэлдэхїїн, зарцуулалт
мэргэжил зэрэг хїн/цаг
Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
Дїнз буюу цагаарсан
хїн 76,05
гуалин ба тал гуалингаар
III зэрэгтэй - 1 хїн
Яс мод
II зэрэгтэй - 2 хїн
зангида
Мужаан
х
IV зэрэгтэй - 1
Банзаар хїн 60,84
III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 2 хїн
Яс 100 мм-ээс єргєн банзыг Мужаан
модыг хэвтээ эгнээгээр хадаж III зэрэгтэй - 1 хїн
19,44
нэг цуулаад цавчдас II зэрэгтэй - 1 хїн
талаас хавчуулах
нь
Мужаан
банзлах
Ташуу эгнээгээр III зэрэгтэй - 1 хїн 22,82
/шавар-
II зэрэгтэй - 1 хїн
дахаар/
Яс модыг фибролит хавтангаар 1 їе Мужаан
бїрэхдээ даравчийг бэлтгэн хавтанд III зэрэгтэй - 1 хїн 72,67
бэхлэх, завсрыг чигжих II зэрэгтэй - 1 хїн
Шишгсэ
н
шааргыг Дїїргэгчийн зузаан 100 Мужаан 45,63
їе їеэр мм хїртэл III зэрэгтэй - 1 хїн
нягтруу- II зэрэгтэй - 1 хїн
лан туслах ажилчин
банзан /тээвэрлэх/ I
бїрээс- Дараагийн 10 мм зузаан зэрэгтэй - 1 хїн
3,89
ний бїрт нэмэх
завсрыг
дїїргэх
Мужаан
Яс модыг нэг талаас нь давирхайтай II зэрэгтэй - 1 хїн
цаас, цергамин болон гудронтой туслах ажилчин 16,22
цаасаар бїрэх /тээвэрлэх/ I
зэрэгтэй - 1 хїн

7 
 БНбД 83-6а-01 

Тайлбар:
1. Яс модны баганад ховил цїїцдээд тал гуалингаар ханалахад 1м
ховилд хєдєлмєр зарцуулалтыг 3-р зэргийн мужааны 0,46
хїн/цагаар авна.
2. Банзаар ханалахад ННЇ-ний энэ цувралын 1-ын 2-р хїснэгтээр
нормчлоно.
3. Яс модыг цэвэр банзаар ханалхад ННЇ энэ цувралын 17-ын 1,2-р
хїснэгтээр нормчлоно.
4. Яс модыг хадахад банзыг зєрїїлэгтэй хадвал энэ хїснэгтийн 3-р
мєрєєр нормчлоно.

6а-4. ХАМАР ТАСАЛГАА

Ажлын бїтэц

1. Яс мод буюу хавчаар хийх газрыг тэмдэглэх

2. Элементийг бэлтгэж байранд нь тохируулах
3. Яс мод хавчаар модыг байранд нь бэхлэх /хадах/
4. Хайрцаг суулгалгїй зєвхєн онгорхойг гаргах
Нэмэгдэл болгож:
а/ Фибролит буюу бамбайт тасалгаанд бамбайт буюу фибролит
ханвтанг суулган хадах
б/ Яс модтой банзан тасалгаанд яс модыг 2 талаас нь банзаар
хадаж, банзаа цуулж цавчдас хавчуулна.
в/ Хавчааранд суух босоо банзан тасалгаанд, босоо банзны зузаан
талд нїх єрємдєх, модон хадаас бэлтгэх, модон хадаасаа суулгаж
хавчаарт оруулан шахах
г/ Горив бїхий цэвэр банзан тасалгаанд
1. Самбарыг тохируулан байран дээр нь суулгах
2. Тотгон гэгээвчийг хийж суулгах
3. Эмжээр, янзыг хийж хадаж бэлтгэх
2. Наамал банзан /фанер/ тасалгаанд хуудсаа шилж ирмэгийг
дарах, байранд нь хадах

Хїснэгт 1
Тасалгааны тєрєл
Салааны бїрэлдэхїїн, Хатуу тєрлийн модоор
мэргэжил зэрэг хийсэн цэвэр банзан Бусад тєрлийн тасалгаа
тасалгаа
Мужаан IV зэрэгтэй 1 -
Мужаан III зэрэгтэй - 1
Мужаан II зэрэгтэй 1 1

8 
 БНбД 83-6а-01 

1м2 ханын хєдєлмєр зарцуулалт

Тасалгааны тєрєл Хєдєлмєр
зарцуулалт
хїн/цаг
Шавар- Бэлэн бамбайгаар Хоёр їе 0,405
дах Гурван їе 0,59
Фибролит Нэг їе 0,80
Хоёр їе 1,16
Яс модтой банзан тасалгаа 0,74
Хавчаарт шахан суулгах банзан тасалгаа 0,98
Цэвэр Хавчаарт шахаж суулгах харуулдсан банзан 1,26
банзан тасалгаа
тасал- Битїї буюу шилтэй бэлэн Зєєлєн тєрлийн 0,6
гаа самбар модоор
Хатуу тєрлийн 0,72
модоор
Хоёр талаас нь фанер Цаас наахаар 1,47
хадсан тасалгаа Будахаар 1,73

Тайлбар:
1. Тасалгааны нэг талд давирхайтай цаас буюу картон цаас
хавчуулж нэмэлт банзаар ташуу хадах бол хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,360 хїн/цагаар нэмэгдїїлнэ.
2. Тасалгааны дор хучилтанд диофлагм хий бол хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,1 хїн/цагаар нэмэгдїїлнэ.
3. Чулуун ханыг ухаж модон хавчуурга бэлтгэж суулгавал хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,08 хїн/цагаар /мужааны II зэрэгтэй/ нэмэгдїїлнэ.
4. Банз буюу дїнзэнцэрээр яс модыг хийж хуурай шаардлагын
хавтан буюу шааргат гєлтгєнєєр дїїргэх дан тасалгаанд
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,405 хїн/цагаар ба давхар тасалгаанд
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,0 хїн/цагаар авна.

6а-5. ХУУРАЙ ШАВАРДЛАГА ФАНЕР,

ИСЛЭГ БОЛОН ЇРТСЭН ШАХМАЛ
ХАВТАНГУУДЫГ ЯС МОДОНД ХАДАЖ
ХИЙХ /БЭХЛЭХ/

Ажлын бїтэц

1. Гадаргууд тэмдэглэгээ хийх

2. Яс модны дїнзэрцэрийг тэгшлїїрийн тусламжтай эгнїїлж хадах
3. Нїхэнд модон хадаасыг бэлтгэж хийх
4. Дїнзэнцэрийн улыг /доод хэсгийг/ давирхайтай цаасаар бїрэх
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан III зэрэгтэй - 1 хїн, II зэрэгтэй - 2 хїн

100 м дїнзэнцэрийн хєдєлмєр зарцуулалт

Хєдєлмєр зарцуулалт
Гадаргуугийн тєрєл хїн/цаг
Хананы 18,58
Модон
Таазны 27,43
Тоосгон, бетонон г.м Хананы 40,71

9 
 БНбД 83-6а-01

6а-6. ДАМ НУРУУ, БАМБАЙ ТАВЬЖ

ХУЧИЛТ ХАВТАНД ДУЛААЛГА ХИЙХ

Ажлын бїтэц

а/ Дам нуруу угсрах

Дам нурууг тэгш усаар шалгах угсрах нэмэлт болгох нь:
Чулуун ханан дээр суулгавал:
1. Дам нурууны їзїїр, ивээсэнд хамгаалалт ажил хийх
2. Дам нурууны їзїїрт ивээс хийх
3. Дам нурууг тїр тогтоож бэхлэх
Модон хананд суулгавал:
1. Дам нурууны їзїїрт, хананд углуурга гаргах
2. Дам нурууны їзїїрийг задгай олсоор чигжих
б/ Хучилтын бамбай тавихад
1. Хучилтын бамбай хавтанг байранд нь шахаж тавиад чих модонд
хадах
2. Дам нуруунуудын хооронд чих модон дээр захалсан тал гуалин
буюу зах банзыг єрж шахах
в/ Хучилтыг шааргаар дулаахад
1. Шавар, їртсээр зуурмагаар зуурмаг гараар бэлтгэх
2. Шавар їртсэн бамбайн дээд талыг 20-25 мм хїртэл зузаантай
шавж тэгшлэх
3. Тээвэрлэх тєхєєрємжнєєс шааргыг хїлээн авч дээвэр дээр
асгаад єгєгдсєн зузааны хэмжээгээр тарааж єгєх
г/ Керамзитаар хучилтыг дулаалах
1. Хучилтанд чиглїїлэгч рейк тавих
2. Тээвэрлэх тєхєєрємжєєр керамзит хїлээн авч хучилтан дээр
асгаад тарааж єгєх
3. Єгєгдсєн зузааны хэмжээний дагуу керамзитыг тэгшилж єгнє
4. Чиглїїлэгч рейкийг авах
д/ Эрдэс хєвєнгєєр хучилтыг дулаалах
1. Эрдэс хєвєнг ул хайрцаг нь дээр єрєх
2. Кранаар єргєн хучилтанд гаргах
3. Хучилт дээр эрдэс хєвєнгєє буулгах
4. Сэрээний тусламжтай эрдэс хєвєнг тэгш тараан тавих
5. Гар єнхрїїшээр эрдэс хєвєнг тэгшлэх
е/ Шавардах таазыг банзаар бїрэх
1. Банзыг шатан дээр гаргах
2. Банзыг цуулж хавчуулга хийх
3. Банзыг хадах
ж/ Дїїжин таазыг тогтоох /байгуулах/
1. Тємєр хом дїїжлэх
2. Гол нрууны їзїїрийг хар цаасаар ороох хом тємєрт зїїх, тэгш
усаар шалгах
3. Гол нурууны залгагдах хэсэгт нїх єрємдєж уулзварын залгадаг
хэсэгт тємєр жийргэвч тавьж бэхлэх
4. Гол нуруунуудад тємєр тулц хом дїїжлэх
5. Дам нурууны їзїїрийг хар цаасаар ороож тємєр тулц суулгах
6. Дам нуруунд хадсан чих модон дээр хучилтын бамбайг шахаж
тавих

10 
 БНбД 83-6а-01

1м2 ханын хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны Хєдєлмєр
Ажлын тєрєл бїрэлдэхїїн, зарцуулал
мэргэжил зэрэг т хїн/цаг
Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
600 хїртэл хїн 0,40
II зэрэгтэй - 1
хїн
Чулуун Мужаан
хананд суух IV зэрэгтэй - 1
дам нурууны 800 хїртэл хїн 0,26
хоорондох зай II зэрэгтэй – 1
мм-ээр хїн
Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
800-гаас их хїн 0,19
II зэрэгтэй - 1
хїн
Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
600 хїртэл хїн 1,22
II зэрэгтэй - 1
хїн
Гуалин,
Заамал модон Мужаан
дїнз
хананд дам IV зэрэгтэй - 1
банзан
нурууны 800 хїртэл хїн 0,82
дам
хорондох зай II зэрэгтэй - 1
нуруу
мм-ээр хїн
суулгах
Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
800-гаас их хїн 0,59
II зэрэгтэй - 1
хїн
Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
600 хїртэл хїн 0,33
II зэрэгтэй - 1
хїн
Яс модон Мужаан
хана дам IV зэрэгтэй - 1
нурууны 800 хїртэл хїн 0,23
хоорондох зай II зэрэгтэй - 1
мм-ээр хїн
Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
800-гаас их хїн 0,16
II зэрэгтэй - 1
хїн
Чих Мужаан
Самбар хана
модон Хоёр їе III зэрэгтэй - 1 0,18
/бамбай/
дээр хїн

11 
 БНбД 83-6а-01

бамбай II зэрэгтэй - 1
тавих хїн
Туслах ажилчин
Гурван їе I зэрэгтэй - 1 02,4
хїн
III зэрэгтэй - 1
хїн
Мужаан
III зэрэгтэй - 1
хїн
Доголтой тал гуалин буюу зах II зэрэгтэй - 1
1,02
банзаар сул шахаж тавих хїн
Туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Мужаан
III зэрэгтэй - 1
хїн
Доголгїй тал гуалин буюу зах II зэрэгтэй - 1
0,72
банзаар сул шахаж тавих хїн
Туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Мужаан
III зэрэгтэй - 1
хїн
Сїрэлтэй гєлтгєнє буюу фибролит II зэрэгтэй - 1
0,5
хавтан хїн
Туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Дулаан
тусгаарлагч
II зэрэгтэй - 2
хїн
Оосорлогч
Шавар тосолгоо хийх 0,11
II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
Шаар-
I зэрэгтэй - 1
гаар
хїн
хучилт
Дулаан
дулаа-
тусгаарлагч
лах
II зэрэгтэй - 2
хїн
20-25 мм зузаантайгаар гар Оосорлогч
0,16
тосолгоо тїрхэх II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн

12 
 БНбД 83-6а-01

Дулаан
тусгаарлагч
II зэрэгтэй - 2
хїн
Оосорлогч
80 0,18
II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
Давхаргын
Шигшсэн хїн
зузаан мм-
шаарга цацах Дулаан
ээр хїртэл
тусгаарлагч
II зэрэгтэй - 2
хїн
Оосорлогч
160 0,33
II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Дулаан
тусгаарлагч
II зэрэгтэй - 2
хїн
Дараагийн 20 мм Оосорлогч
0,025
бїрт нэмэх II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Дулаан
тусгаарлагч
II зэрэгтэй - 2
хїн
Давхар Оосорлогч
120 0,07
хоорон- II зэрэгтэй - 1
дын хїн
болон туслах ажилчин
дээв- I зэрэгтэй - 1
Дараагийн Їеийн
рийн хїн
хучилт, орой зузаан мм-
хучил- Дулаан
байхгїйд ээр хїртэл
тыг тусгаарлагч
керам- II зэрэгтэй - 2
зитаар хїн
дулаа- Оосорлогч
220 0,15
лах II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн

13 
 БНбД 83-6а-01

Дулаан
тусгаарлагч
II зэрэгтэй - 2
хїн
Дараагийн 20 мм Оосорлогч
0,02
їе бїрт нэмэх II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Дулаан
150 тусгаарлагч 0,05
II зэрэгтэй - 2
хїн
Їеийн
Оосорлогч
Орой їед зузаан мм-
II зэрэгтэй - 1
ээр хїртэл
200 хїн 0,06
туслах ажичин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Дулаан
тусгаарлагч
Хучил-
II зэрэгтэй - 2
тыг
хїн
эрдэс
Оосорлогч
хєвєн- 150 0,06
II зэрэгтэй - 1
гєєр
хїн
дулаа-
туслах ажичин
лах Дээвэр дэх
I зэрэгтэй - 1
сараалжин Їеийн
хїн
дах тусгай зузаан мм-
Дулаан
нїхээр ээр хїртэл
тусгаарлагч
дамжуулах
II зэрэгтэй - 2
хїн
Оосорлогч
200 0,074
II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажичин
I зэрэгтэй - 1
хїн
Мужаан
III зэрэгтэй - 1
Шавардах таазыг 100 мм-ээс єргєн банзаар
хїн 0,53
хадаж хавчуулга хийх шаантаглах
II зэрэгтэй - 1
хїн

14 
 БНбД 83-6а-01

Мужаан
IV зэрэгтэй - 1
хїн
III зэрэгтэй - 1
хїн
Дїїжин таазыг угрсах 1,29
II зэрэгтэй - 1
хїн
туслах ажилчин
I зэрэгтэй - 1
хїн

Тайлбар:
1. Цэвэр банзаар тааз хийхдээ энэ цувралын 17-гийн 1-р хїснэгтээр
нормчилоно.
2. Нэг холбоо тулгуурыг /ригель/ тємєр тулцанд суулгахад хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,41 хїн/цагаар, холбоо тулгуурын тємєр тулцанд
нэмэгдэж суух завсрын нуруунд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,21
хїн/цагаар авна. /мужаан IV зэрэгтэй - 1 хїн, III зэрэгтэй - 1 хїн/
авна.

6а-7. ХУЧИЛТЫН ТЄМЄР БЕТОН ХАВТАН

ДЭЭР ШАХМАЛ МОДОН ХАВТАН
ДЭВСЭХ

Ажлын бїтэц

1. Хучилтын хавтанг цэвэрлэх

2. Шахмал модны хэмжээг тохируулан зїсэж бэлэн наагч дээр
дэвсэх
3. Завсрыг бєглєж цутгах

1м2 хучилтын хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Хавтанг дэвсэх
мэргэжил зэрэг Хоёр їеэр Дєрвєн їеэр
Дулаан тусгаарлагч
IV зэрэгтэй - 1 хїн
0,21 0,41
III зэрэгтэй - 2 хїн
II зэрэгтэй - 1 хїн

БЇЛЭГ 2. ТАТАНГА БА ДЭЭВЭР

ТЕХНИКИЙН ХЭСЭГ
Энэ бїлгийн нормонд дээврийн ажлыг хийхдээ мєрдєгдєж байгаа
техникийн
горимын дагуу доорхи хїснэгтэнд заасан зєвшєєрєгдєх хїлцлийг
баримтлав.

Хэлбэлзлийн тєрєл Зєвшєєрєгдєх хїлцэл мм 

­  Бїтцийн хоорондох тэнхлэгийн
20мм 
зайн хэмжээ
­  Бїтцийн босоо байдлын
Бїтээцийн єндрийн 0,5%
хэлбэлзэл

15 
 БНбД 83-6а-01

­  Тулгуурын талбайн тєвєєс

тулгуурын зангилааны тєв хїртэл 10мм 
хазайх
­  Элементийн залгаасны зай
Зєвшєєрєгдєхгїй 
завсрууд
­  Залгаа, углуургад завсар гаргах Зєвшєєрєгдєхгїй

АЖИЛ ГЇЙЦЭТГЭХ ЗААВАР

Дээврийг иж бїрнээр нь нэг бригад буюу хэсэгт хариуцуулан

гїйцэтгїїлнэ. Ул нуруу, ноён нуруу, шувуу нурууг угсарч нь унь моднуудыг
хадан, дээврийн цонхыг суулгах зэрэг ажлуудыг хооронд нь удаан
хугацааны завсарлагагїйгээр хийх шаардлагатай. Шувуу нурууны эд ангиуд
єєр хоорондоо зай завсаргїй нягт холбогдсон байх ёстой. Залгаануудад ан
зай гаргаж їл болно. Шувуу нурууны марзласан эд ангийг задгай байдлаар
барилга дээр тээж авч ирнэ. Бага алгасалд тавигдах банзан шувуу нурууг
алгасалд суух угсармал банзан шувуу нурууг хэсэг ангиар нь авчирна. Ул
нурууг дїнзээр буюу 2-3-н тал цавчсан гуалингаар хийж уртын залгааг атгаа
углуургаар хийнэ.

Ханын єрлєг дээр суух гадаргууг давирхайдаад хар цаасаар дээр

тавина. Дээврийн тєрлєєс нь хамааран унь модыг жижиг дїнзэнцэрээр
буюу банзаар хооронд нь завсартай, завсаргїй хадах бєгєєд ноён нурууны
болон хормойн хэсгийг заавал битїї банзлана. Энэ ажлыг заавал
хормойноос нь эхэлж хийх хэрэгтэй.
Татангыг байранд нь суулгахын ємнє їндсэн хэмжээнїїдийг шалгаад
єргєх, холбох, хэрэгслїїдийг бэлдсэн байх ёстой. Татангыг эхлээд хэдхэн
сантиметр єргєж, ган дээснїїдийг жигд таталт хийцийн босоо байдалд
шалгана. Тэгсний эцэст зугуухан єргєж, байранд нь суулгана.

6а-8. ШУВУУ НУРУУТ ДЭЭВЭР

/нэгдсэн нормууд/

А. НЭГ МАЯГИЙН БИШ ДЭЭВРЇЇД

Ажлын бїтэц

1. Ул нурууг хєндлєн хєрєєдєж тааруулаад давирхайдан хар цаас

дэвсэн суулгаад бэхлэх
2. Шувуу нурууны хєл суух газрыг ул нуруун дээр тэмдэглэж
хоногийг гаргаж углуургыг бэлтгэх
3. Шувуу нурууны босоо тулаас гол нуруу, ташуу тулаас зэргийг
байранд нь суулгаж угсрахад хадаас, цуйдан, боолт, хомоор
бэхлэх
4. Материалыг тэмдэглэн хєндлєн хєрєєдєх, унь модыг сонгон
хадах
5. Дээврийн оройн ба хормойн /ирмэгийн/ банзыг хадаж ус хаягчийг
байрлуулах

16 
 БНбД 83-6а-01

6. Унь модыг хєрєєдєж шувуу нуруунд тушаа хадаж дээврийн

цонхны ясыг занидан хажуугийн 2 хацрыг битїїлж цонхыг
суулгана

Салааны бїрэлдэхїїн
Салааны бїрэлдэхїїн, Шувуу нурууны тєрєл
мэргэжил зэрэг Тїшїїрэг нуруу Дїїжин нуруу
Мужаан
V зэрэгтэй - 1
IV зэрэгтэй 1 -
III зэрэгтэй 1 1
II зэрэгтэй 2 2
Туслах ажилчин I зэрэгтэй 1 1

100м2 налуу дээврийн хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Тїшїїрэг Дїїжин
Дїнз Дїнз
Шувуу нурууны тєрєл Дїнз ба Дїнз ба
гуалин тал гуалин тал
банзаар банзаар
гуалингаар гуалингаар
Бїгдэд ноогдох нь 51,73 86,38 60,0 101,23
Ул нуруу 2,48 2,48
Шувуу нуруунд 23,1 57,75 31,35 72,6
Її-
Унь модонд 23,93 23,93
нээс
Дээврийн
2,23 2,23
цонхонд

Тайлбар:
1. Энэ хїснэгтийн нормд шувуун нурууг бэлэн элементээр угсарч ул
нуруунд шувуу нурууны хєлсийг углуурагдах ажил орно. Бусад
элементийг тааруулж бэлдэх ажлыг 6-ын 3-аар нормчлоно.
2. Шувуу нурууг нэг ба 2 банзаар хийх ажлыг а, “в”-гээр гуалин дїнз
буюу бусад тєрлєєр хийх ажлыг в, г-гээр тус тус нормчлоно.
Хэрэв шувуун нурууны хийцэд дїнз банз нэмж оруулбал 3б, 3г
дахь хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,8-аар їржїїлээд 1-р мєрийн
бїгдэд ноогдох нормыг тохируулан тооцоолж олгоно.
3. Нормын 4-р мєрєнд унь модыг алгасалтай байрлалаар тусгасан
учир банзаар битїї дэвсэх нєхцєлд 4-р мєр нь хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,5-аар їржїїлж 1-р мєрний хєдєлмєр
зарцуулалтыг тохируулан тооцолж олгоно.
4. Дїїжин нурууны хєдємлєр зарцуулалтыг 15м хїртэл
алгасалтайгаар тооцоонд оруулав.

Б. ТАТАНГА БА УГСАРМАЛ БАНЗАН

ШУВУУ НУРУУТ ДЭЭВЭР
/1-239, 1-447-р серийн нэг маягийн тєсєл/

Ажил гїйцэтгэх заавар

Угсармал дээвэр нь їйлдвэрт бэлтгэгдээд барилгын талбай дээр
авчирч
угсрах хэсгїїдээс бїрдэнэ. Їндсэн хэсгїїдийг тодорхойлбол:
а. Унь хадсан шувуу нурууны 4-н хєлєєс бїрдэх самбар /хавтан/

17 
 БНбД 83-6а-01

б. Тулгуур татанга /самбар суух/

в. Оройн шувуу нуруун татанга
г. Оройн татанга дээр суух унь модны самбар
д. Мєгийн самбар /Горимын унь дээр суух/
Дээврийн угсралтыг єргєгч цамхагаар гїйцэтгэхдээ эхлээд ул нуруу
ба булангийн нуруу, тулаас татанга суух тулгуур баганыг суулгаад дараа нь
татанга шувуу нурууны болон унь модны самбарыг угсрана.
Барилгын хажуугийн дээвэрт шувуу нурууны ташуу тулгуурт унь
хадах буланг суулгана. Дээврийн тойргоор шувуу нурууны хєлний залгаас
мєгийн хавтанг байрлуулна. Дээврийн орой ба ирмэгийг банзаар бїрнэ.
Дээврийн цонхыг салангид банз, болон дїнзэнцэрээр хийнэ.
Краны машинист болон оосорлогчийн ажлын нормыг дээврийн
угсралтанд тооцохгїй.
Ажлын бїтэц

1. Хар цаасыг туузалж зїсээд ул нуруун болон ивээсийн дор дэвсэнэ

2. Ул нурууг суулгах
3. Булангийн гол нурууг суулгах
4. Тулгуур элементийг суулгах
5. Ивээсийг бэлтгэж тавих
6. Тулаас татанга суулгах
7. Шувуу нурууны хормойн самбарыг суулгах
8. Тулгуурын татанга, шувуу нурууны хормойн самбарыг утсаар
баглаж ханын єрлєгт хадаж бэхлэх
9. Оройн татангыг суулгах
10.Унь модын самбарыг суулгах
11.Горивын унь суулгах
12.Булангуудад мєгийн хєв унь модыг тааруулах
13.Ташуу холбоосыг авах
14.Бэхэлгээ хийх
15.Налуу тулаасыг бэлтгэн байрлуулах
16.Ташуу шувуун нурууны хєл, тулаасыг хийж суулгах
17.Буланг бэлтгэж байрлуулах
18.Унь модыг хадах
19.Оройн банзыг дэвсэх
20.Дээврийн цонхийг унь модонд зай гарган суулгах
21.Яндан гаргах газрыг янзлах

100м2 налуу дээврийн хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, Байшингийн серїїд
мэргэжил зэрэг 1-439 1-447
Мужаан
IV зэрэгтэй - 2 хїн 43,2 46,4
III зэрэгтэй - 2 хїн

ТАТАНГА УГСРАХ

6а-9. ТАТАНГА ДЭЭР ХУЧИЛТ

БАЙРЛУУЛАХ /суулгах/

А. Татанга ба хавсарч хийсэн дам

нурууг угсрах

18 
 БНбД 83-6а-01

1. Татанга, дам нурууны хийцийг оосорлох

2. Єргєж хєдєлгєн чангалах
3. Цахилгаан єргїїрийн тусламжтайгаар татангыг єргєн тєслийн
тївшинд байрлуулах
4. Тїр бэхлэх
5. Жинхэнэ бэхэлгээг хийж дуусган оосрыг суллах
Б. Гол нурууг суулгах
1. Хавсарсан банз буюу дїнзэн нурууны углуургыг тааруулж бэлтгэх
2. Гол нурууг татангатай холбох, углуурга гаргах
3. Боолт суулгах нїхийг єрємдєх
4. Гол нурууг татанга дээр суулгаж бэхлэх
В. Гол нуруун дээр дэвсгэр банз тавих
1. Материал хїлээн авах
2. Гол нуруу хормой, оройгоор банз дїнзэнцэрийг тааруулж дэвсэх
3. Хадаасаар хадах
4. Илїї гарсан їзїїрийг єєлж хєрєєдєх

Г. Дээврийн гэрэлтїїлгийн /фанарын/

яс мод зангидах
1. Бїх элементийг хэмжээгээр нь бэлтгэх, углуургуудыг гаргах
2. Боолтны нїхийг тэмдэглэж, нїхлэх
3. Яс модыг хооронд угсарч байранд нь суулгах
4. Байрлуулсан яс модоо шалгах, хадах
5. Боолтоор боох, бэхлэх, хадах

Хїснэгтэд заасан хэмжих нэгжийн

хєдєлмєр зарцуулалт
Салааны Хэмжих Хєдєлмєр
Хийцийн тєрєл бїрэлдэхїїн, нэгж зарцуулалт
мэргэжил зэрэг хїн/цаг
Мужаан
V зэрэгтэй - 1 хїн
15см хїртэл 1 татанга 10,5
IV зэрэгтэй - 2 хїн
III зэрэгтэй - 3 хїн
Мужаан
V зэрэгтэй - 1 хїн
Татанга 20м хїртэл 1 татанга 14,1
IV зэрэгтэй - 2 хїн
III зэрэгтэй - 3 хїн
Мужаан
20м-ээс V зэрэгтэй - 1 хїн
1 татанга 21,0
дээш IV зэрэгтэй - 2 хїн
III зэрэгтэй - 3 хїн
Мужаан
Нийлмэл огтлолтой дам V зэрэгтэй - 1 хїн 1 дам
8,55
нуруу IV зэрэгтэй - 2 хїн нуруунд
III зэрэгтэй - 3 хїн
Дїнзэнцэр Мужаан
100м
Гол нуруу буюу 2 V зэрэгтэй - 1 хїн 43,5
нуруунд
банзаар III зэрэгтэй - 1 хїн

19 
 БНбД 83-6а-01

Мужаан
3-н давхар 100м
V зэрэгтэй - 1 хїн 69,0
банзаар нуруунд
III зэрэгтэй - 1 хїн
Мужаан
100м2
Ажлын IV зэрэгтэй - 1 хїн 24,75
дэвсгэрт
III зэрэгтэй - 1 хїн
Бэлтгэл
Мужаан
шалавч 100м2
Ул дэвсгэр IV зэрэгтэй - 1 хїн 29,25
Тэгш дэвсгэрт
III зэрэгтэй - 1 хїн
хавтгай
Мужаан
100м2
Гїдгэр IV зэрэгтэй - 1 хїн 36,0
дэвсгэрт
III зэрэгтэй - 1 хїн
Ажлын
Мужаан
Дїнзэнцэрээ 100м
V зэрэгтэй - 1 хїн 61,5
Дээврийн р дїнзэнцэр
III зэрэгтэй - 1 хїн
гэрэлтїїлгий т
н яс мод Мужаан Ажлын
Банзаар V зэрэгтэй - 1 хїн 100м 28,5
III зэрэгтэй - 1 хїн банзанд

Тайлбар:
1. Хийцийг угсрахад:
А. Гар єргїїрээр єргєсєн бол мєр 1-4-ийн хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,5-аар їржїїлнэ.
Б. Цамхагт єргєгчєєр єргєсєн бол хєдєлмєр зарцуулалтыг мєр 1-
4-ийг 0,6-аар їржїїлнэ.
2. Гурван нугаст хєвчит гулданг угсрахад мєр 1-3-ын хєдєлмєр
зарцуулалтыг 2,25-аар їржїїлнэ. Шат угрсах, зєєвєрлєх,
аргамжаа хийх зэрэг ажлыг оруулан нормчлоно.
3. Хийцийн бїтээцийг єнхрїїлэх, нїїлгэх, тулгуур босгох, зєєж
буулгах ажлыг эмхтгэл 1-ийн /оосорлох, єргєх, зєєх, ажил/
бїлгээр нормчлоно.

6а-10. ЭМЖЭЭРИЙГ БАНЗААР БЇРЭХ

Ажлын бїтэц

1. Бэлэн гормыг хадах

2. Харуулдсан банзаар бїрэх
3. Бэлэн банз хадах

100 м банзан эмжээрийг бїрэх хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Мужаан
III зэрэгтэй - 1 хїн 19,29
II зэрэгтэй - 1 хїн

БЇЛЭГ 3.
ТАЛБАЙН ТЇР БАРИЛГУУД

20 
 БНбД 83-6а-01

6а-11. КОНТОРУУД, НЭВТРЭХ БАЙР,

УС БУЦАЛГАХ ГАЗАР

Ажлын бїтэц

1. Материалаа хэмжиж хєрєєдєх

2. Углуурга бэлтгэх
3. Шон тулгуурын їзїїр ба шалны дэр модыг давирхайдах
4. Нїхэнд шонг суулган чигжиж нягтруулах
5. Шувуу нуруу ба бїслїїрийг бэхлэх ба суулгах
6. Ханыг банзлах
7. Таазыг банзаар бїрэх
8. Ханыг дулаалгаар дїїргэх
9. Таазыг дулаалах
10.Дээврийн унь модыг хадах, янзлах гарах хэсэгт хамгаалалт хийх,
хар цаасаар хучих
11.Шалны дэр тавьж асгаасыг хийх
12.Харуулдсан банзаар хамар тасалгаа хийж ховилд холбоосийг
хийх
13.Шалыг дэвсэх
14.Хаалга цонхны бэлэн хайрцаг янз модыг суулгах
15.Хаалганы хавтасыг дїїжилж тїгжээ хэрэгслэлийг суулгах
16.Ус буцалгах газарт шар шавраар нягтруулсан шал хийх
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй - 1 хїн
III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 1 хїн

1м2 талбайн хєдєлмєр зарцуулалт

Байшингийн тєрєл
120м2 хїртэл талбайтай 15м2 хїртэл талбайтай Ус буцалгах газар
контор нэвтрэх байр
4,45 10,23 5,94

6а-12. САРАВЧ, АГУУЛАХ

Ажлын бїтэц

1. Материалаа тэмдэглэх, хєрєєдєх

2. Углуурга гаргах
3. Бэлэн суурин дээр доод холбоог тавьж баганыг суулгаж яс модыг
зангидах буюу бэлэн нїхэнд шонг давирхайдсан їзїїрээр нь
суулган чигжинэ.
4. Дээд холбоог шонд суулган бэхлэж хадах
5. Шувуу нурууг бэлдэн суулгах, дэгээ тємрєєр бэхлэх
6. Дээврийг битїї банзалж хар цаас дэвсэх
Нэмэгдэх нь
а/ Ханыг банзаар бїрэхэд
1. Шонд банзыг хадах
2. Цонх хаалган хийцийг иж бїрнээр суулгах
3. Цонх хаалганы тавцанг суулгах

21 
 БНбД 83-6а-01

б/ Шалны ажлын їед

1. Дэр модыг давирхайдах
2. Дэр модыг суулгах
3. Шал шахах
в/ Єрєєтэй саравчинд
1. Єрєєний хуваарийг гаргах
2. Тасалгаануудыг хийх
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй - 1 хїн
III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 1 хїн
туслах /тээвэрлэх/ ажилтан I зэрэгтэй - 1 хїн

1м2 буурийн хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Байшингийн тєрєл
Дэр мод
100м2 хїртэл талбайтай
100м2 хїртэл талбайтай агуулах тавьж
саравч
шаллаха
Дотроосоо Дотроосо Дотроосоо д нэмэх
Бїх тал нь Нэг тал нь
битїїлээгї о бїтїї- битїїлээгї
зайдгай задгай нь
й лэгдсэн й тасалгаа
1,29 1,73 2,06 2,39 3,14 0,36
а Б в г д е

Тайлбар: Энэ нормын хїснэгтэнд тусгайд нь барьсан агуулахад гарах

єрєє
тасалгааг тооцсон болно. Зоорийн давхарт гарах агуулах хийх бол
хїснэгтийн /д/ мєрний хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,7-оор їржїїлнэ.

6а-13. ХУДАЛДААНЫ МУХЛАГ,

МАНААЧИЙН БАЙР, УСАНД ОРОХ
ГАЗАР БА ЖОРЛОН

Ажлын бїтэц

1. Шонгийн їзїїрийг давирхайдан нїхэнд суулгаад чигжиж

нягтруулах
2. Улны холбоос дээр яс мод угсрах
3. Баганууд дээр дээд холбоо нурууг углуургадсан суулгах
4. Шувуу нурууг бэлтгэж суулгах
5. Хар цаасан дээврийн улыг банзаар битїї дэвсэх
6. Нэг їе хар цаасан дээврийг шугам мод хадаж хийх
7. Ханыг банзаар бїрэх
8. Дэр мод тавьж шалыг шахах
9. Модон материалыг хэмжээгээр тэмдэглэж хєрєєдєх
10.Бэлэн хаалганы энгийн ажлыг хийх
11.Тавиур, тавцан лангуу цонх сандал, гишгїїрийг сараалж мод, муу
усны нїхний хєндєл, модон яндан, нїхний таглаа зэрэг зїйлийг
бэлтгэж суурилуулах
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй - 1 хїн
III зэрэгтэй - 1 хїн

22 
 БНбД 83-6а-01

II зэрэгтэй - 1 хїн
туслах ажилчин I зэрэгтэй - 1 хїн

1 барилгын хєдєлмєр зарцуулалт

Барилгын тєрєл
Усанд орох газар Жорлон
5м2 хїртэл 2м2 хїртэл Дараагийн
Хоёр Дараагийн
талбайтай талбайтай Хоёр суудал
шїршїїр- шїршїїр
мухлаг манаачийн суудалтай бїрт нэмэх
тэй бїрт нэмэх
нь
а б в г д е
53,43 10,411 58,91 28,77 87,68 35,62

Тайлбар:
1. Тїр барилгуудыг буулгахдаа хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,5-аар
їржїїлнэ.
2. Нормд яс модыг банз, гуалин, цавчсан гуалингаар буюу хуучин
модон материалыг зуурмаг бетон, хадааснаас цэвэрлэж дахин
хэрэглэж хийхээр тооцсон болно.

БЇЛЭГ 4
ЯНЗ БЇРИЙНМОДОН БЇТЭЭЦЇЇД

Ажил гїйцэтгэх заавар

Цонх хаалганы хїрээг урьдчилан давирхайдаад хар цаасаар ороож
бэлдсэн
бэлэн байдлаар єрлєгийн явцад суулган тэгш ус ба эгцлїїрээр шалган
угсрах. Чулуун хананд суух цонх, хаалганы хїрээг єрлєгт цуг єрсєн модон
тоосгонд тємєр шєрєгєєр бэхлэх. Шєрєгний хоорондох зай 1,5 м-ээс ихгїй
байна.
Гадна хана ба цонхны хаалганы хоорондох завсрыг ханын хоёр
талын бїх эргэн тойронгоор дулаан тусгаарлах матеиарлаар нягт чигжсэн
байх ёстой. Дотор хана ба цонх хаалганы хоорондох зайг чимээ тусгаарлах
материалаар чигжиж єгнє.
Цонхны тавиур модыг дотогш нь 1% налуутай байхаар бодож суулгах
хэрэгтэй. Мєн тавиур модны дотор гадаргуу ба хажуу талыг эсэргїїцэгч
/антисентик/ хийж єрлєгєєс нь хар цаасаар тусгаарлах шаардлагатай. Нэг
єрєєний цонхнуудын тавиур модууд нь жигд нэг тївшинд тавигдана.
Дїнзэн ханыг бїрэн сууснаас хойш 2 дахь задгай олсон чигжилт
хийсний дараа банзалж нїїрлэнэ. Гадна довжоог 4-6 шон дээр
байрлуулсан талбайн маягттайгаар хийнэ. Хашааг хийхдээ тїїний эгц
босоо байдлыг онц анхаарахаас гадна шонгууд нь 1 м-ээс багагїй суугдаж
єєр хоорондоо 2-2,2 м-ээс холгїй байх ёстой.
Цэвэр банзан хашааг догол гаргасан банзаар завсаргїй шахаж
хийнэ. Сараалжин хашааг хийхэд дээд їзїїрийг жигд гаргах хэрэгтэй.

6а-14. ЦОНХ ХААЛГЫГ СУУЛГАХ

23 
 БНбД 83-6а-01

Ажлын бїтэц

а/ Єргєгчєєр:
1. Хийцийг оосорлох
2. Тєслийн байранд цонх хаалгыг суух байранд нь байрлуулах
3. Суулгаснаа шалгах
4. Шаантгаа бэлтгэж, бэхлэж суулгах
5. Хацар хананд хадаж бэхлэх
б/ Гараар суулгах болбол:
1. Суух газрыг цэвэрлэх
2. Зєв бурууг тэгш ус ба эгцлїїрээр шалган суулгах
3. Шаантагаа бэхлэн суулгах
4. Хацар хананд бэхлэн хадах
в/ Хїрээ модыг суулгах
1. Суух газрыг цэвэрлэх
2. Тэгш ус ба эгцлїїрээр шалган зєв суулгах
3. Хананд тємрєєр бэхлэх, хадах
г/ Цонхны тавиур модыг тавихад
1. Ухсан ховилыг цэвэрлэх /чулуун хананд/
2. Тавиур модыг байранд нь шахаж тааруулах
3. Эсгий дэвсэх болон давирхайдах
4. Тэгш усаар шалгаж суулгах
5. Цонхны тавиурыг бэхлэх
6. Модон тулаасыг хийх бол: Модон тулаас бэлтгэж суулгах
7. Тємєр тулаас хийх бол: Цонхны хайрцганд хоёр ховил тэмдэглэж
гараар ховил гаргах /тємєр тулаасанд бэхлэх газарт/
8. Хайрцагт тулаасыг эрэгт хадаасаар эрэгдэж тогтоох
д/ Угсралтын банз тавихад
1. Сууц газрыг цэвэрлэх
2. Тавих банзаа тааруулах /чулуун хананд/
3. Угсралтын банзыг хар цаас эсгийн дэвсэж тэгш усаар шалгасны
дараа байрлуулах
е/ Том хаалгыг зїїхэд
1. Хаалганы самбарыг байранд нь тааруулах
2. Нугас тїгжээг боолтоор боож бэхлэх
3. Оньс тїгжээг тааруулж бэхлэх
4. Хаалганы самбарыг єлгєх
ж/ Ердийн хаалга зїїхэд
1. Хаалганы хавтасыг /зайнд нь/ тохируулах
2. Нугасыг эрэгтэй хадаасаар бэхлэх
3. Хаалганы хэрэглэлийг суулгаж хавтасыг нугасанд дїїжлэх

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг

Мужаан IV зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 1 хїн

24 
 БНбД 83-6а-01

Хєдєлмєр зарцуулалтыг хїснэгтэнд заасан

хэмжих нэгжээр їзїїлэв
Хэмжих Хєдєлмєр ¹
Эдлэлийн тєрєл нэгж зарцуулалт
хїн/цаг
Цонхны жааз Давхар шил суудаг дан
Эргэн
хаалганы жаазтай цонх буюу
тойрны 100 12,47 1
самбарыг хаалганы суух, хаалганы
метрт
бїрэн хайрцаг
суулгасан
Давхар жааз буюу Эргэн
блокыг
хаалганы самбар суух тойрны 100 15,05 2
кранаар єргєн
єргєн хайрцаг метрт
суулгахад
Нэг жааз буюу хаалганы Эргэн
самбар суух нимгэн тойрны 100 20,64 3
хайрцаг метрт
Дээрхийг Эргэн
Давхар шил суух нимгэн
гараар тойрны 100 22,58 4
хайрцаг
суулгахад метрт
Эргэн
Єргєн буюу давхар
тойрны 100 24,73 5
хайрцагтай
метрт
Эргэн
Нимгэн хайрцаг тойрны 100 14,84 6
Хаалга цонхны метрт
зєвхєн Эргэн
Єргєн буюу давхар
хайрцаг тойрны 100 19,57 7
хайрцагтай
гараар гаргаж метрт
суулгах Хаалганы босгонд хайрцаг
суух хоёр ухаадас гаргахад 100 хайрцаг 27,95 8
нэмэх нь
Тулгуургїй 1 м банзанд 0,31 9
1
Цонхны Модон тулгууртай 1 м банзанд 0,45
0
тавиур мод
1
Тємєр тулгууртай 1 м банзанд 0,67
1
Їйлдвэрийн барилгын цонхны хєндєл банз 1
1 м банзанд 0,45
суулгахад 2
1м2 1
Нэг далавчтай 0,99
хавтасанд 3
Том хаалга
1м2 1
Хоёр далавчтай 1,35
хавтасанд 4
1м2 1
Шаантаг 1 самбартай 0,54
хавтасанд 5
татаж
1м2 1
суулгасан 2 самбартай 0,93
хавтасанд 6
Ердийн хаалга
1м2 1
Самбар 1 самбартай 0,37
хавтасанд 7
/хамар/
1м2 1
тавьсан 2 самбартай 0,65
хавтасанд 8
Тайлбар:

25 
 БНбД 83-6а-01

1. Байранд нь суулгасан хайрцаганд хаалганы самбар буюу цонхны

жааз суулгах ажлыг 6-3-3-ын 4-р хїснэгтэнд удиртгал хэсгийн 1-
ийн дагуу нормчлоно.
2. Цонх хаалганы бїрэн эвлїїлгийг модон хананд суулгахдаа дэр
хананд углуурга гаргахгїй бол мєр 1-5-ийн хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,15-аар їржїїлнэ.
3. Гуалин ханатай байшингийн хананд эвлїїлгийг суулгах бол энэ
цувралын 2-ын тайлбар 2-оор нормчлоно.
4. Цонх нь шилтэйгээ угсрагдах бол мєр 1-5-ын хєдєлмєр
зарцуулалтыг 1,15-аар їржїїлж авна.
5. Урьд суулгасан шиллээгїй цонх, гэгээвч хаалганы хавтанг
нугастай нь салган авч, буцааж суулгахад 1 ширхэг цонхны
далавч ба гэгээвчинд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,27 хїн/цаг,
хаалганы 1 ширхэг хавтасанд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,5
хїн/цагаар тус тус хэрэглэнэ. Харин салдаг нугасанд бол 1 ширхэг
цонхны далавч ба гэгээвчинд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,1
хїн/цагаар, 1 ширхэг хаалганы хавтасанд хєдєлмєр зарцуулалтыг
0,16 хїн/цаг хэрэглэнэ.
6. Дан ба давхар хайрцагаар хуурай олсоор чигжих ажлыг эмхэтгэл
8-ын /заслалын ажил/ бїлгээр нормчилоно.

6а-14. а. УГСРАХ ЦОНХ, ХААЛГАНЫ

ГАЖИЛТЫГ ЗАСВАРЛАХ

1. Засварлах хэсгийг тэмдэглэх

2. Цонхны салхивч гэгээвч, далавч, хаалганы хавтас зэргийг
нугаснаас салгаж авах
3. Шаардлагатай бол салхивчийн тїгжээ, нугас, оньс бариул зэргийг
авах
4. Хаалга цонхыг угсрах газарт нь тааруулж засвар хийх
5. Шаардлагатай бол салхивчийн тїгжээ, оньс, бариул, нугас зэргийг
байранд нь суулган хоногт тогтоож єгєх
6. Цонх хаалгыг суулгах элементийг тавих
Нарийн мужаан V зэрэгтэй – 1 хїн

Хїснэгтэнд заасан хэмжих нэгжийн

хєдєлмєр зарцуулалт
Хєдєлмєр ¹
Эдлэлийн тєрєл Хэмжих нэгж зарцуулалт
хїн/цаг
Давхар хавтастай цонхны 1,5 0,77 1
Нэг
эвлїїлэг 2,1 1,08 2
эвлїїлэгт
Цонх хаалганы нїхний талбай м2 2,5 1,36 3
блок
хїртэл 3,2 1,67 4
Нэг
Тагтны давхар хавтастай хаалганы
эвлїїлэгт 0,77 5
эвлїїлэг
блок
1 салхивч
0,2 0,41 6
Цонхны давхар гэгээвч, салхивч гэгээвчинд
м2 хїртэл талбайтай 1 салхивч
0,3 0,55 7
гэгээвчинд

26 
 БНбД 83-6а-01

0,3-аас 1 салхивч
0,62 8
их гэгээвчинд
Цонхны нугастай гогцоо 100 м
15,62 9
/боолтоор эрэгдэх/ харуулдсан
1,0 0,46 9а
Цонхны хавтасны салдаг,
1,5 0,57 9б
угсардаг гогцоо цонхны хавтасны
2 2,0 0,64 9в
талбайд / хїртэлх м -аар/
2,5 0,73 9г
2,0 1 эвлїїлэгт 0,59 10
2,5 1 эвлїїлэгт 0,75 11
3,0 1 эвлїїлэгт 0,97 12
Хаалганы хавтас нїхний талбай
3,5 1 эвлїїлэгт 1,19 13
хэмжээ м2 хїртэл
4,0 1 эвлїїлэгт 1,52 14
4-єєс
1 эвлїїлэгт 1,83 15
их
0,3 1 хавтасанд 0,29 16
Гадна хаалга, шїїгээний 0,5 1 хавтасанд 0,32 17
антресальний талбай хэмжээ м2 0,8 1 хавтасанд 0,43 18
хїртэл 0,8-аас
1 хавтасанд 0,64 19
их

Тайлбар:
1. Цонх хаалганд суулгах шилэн элементїїдийг нормын мєн ¹1-9г-
д тусгасан.
2. Шиллэхгїй элементийг зааварлахад 1-9г-ийн хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,85-аар їржїїлж авна.

6а-15. ДУЛААЛГЫН ШИЖИМИЙГ /ШНУР/

ТАВИХ

1 м дулаалгын шижимийн хєдєлмєр зарцуулалт

Далавч тавих
Ажлын бїтэц Ажиллах хїчин Тохируулагчгїй Тохируулагчта
й
1. Далавч авах
2. Шижимийг
/шнурыг/ Нарийн мужаан III
0,12 0,20
хадаасаар хадаж зэрэгтэй - 1 хїн
бэхлэх
3. Далавчийг зїїх

6а-16. ХАНЫН БА ШЇЇГЭЭ, АНТРЕСОЛИЙН

ХААЛГА УГСРАХ, СУУЛГАХ

Норм хэрэглэх тухай заавар

Энэ зїйл ангид ханын ба антресаль, шїїгээний суулгах ажлын

элементийг

27 
 БНбД 83-6а-01

нормчлов. Шїїгээ хийх нэгдсэн хєдєлмєр зарцуулалт нь шїїгээний хийц,

тус бїрийн элементийн хєдєлмєр зарцуулалтын биелэлтийн нийлбэрээс
бїрдэнэ.

Хїснэгтэнд заасан хэмжих нэгжийн хєдєлмєр зарцуулалт

Ажлын бїтэц Салааны Хэмжих Хєдєлмєр

бїрэлдэхїїн, нэгж зарцуулал
мэргэжил зэрэг т хїн/цаг
Нарийн мужаан
IV зэрэгтэй - 1
Яс модыг суулгаж бэхлэх 1 ханаар 0,3
хїн
III зэрэгтэй - 1 хїн
Тавцанг тогтоох хєндлийг 1 м ажлын
III зэрэгтэй - 1 хїн 0,17
дїнзэнцэрээр хийж бэхлэх дїнзэнцэрт
Тавцанг суулгаж бэхлэх III зэрэгтэй - 1 хїн 1 тавцанд 0,30
Хувцас єлгєх єлгїїрийн
III зэрэгтэй - 1 хїн 1 шилбэ 0,212
хєндлєн шилбэ суулгах
Татдаг шїїгээ суулгах III зэрэгтэй - 1 хїн 1 хайцагт 0,3
IV зэрэгтэй - 1
Шїїгээний Ханын 1 хайцагт 0,65
хїн
хаалганы хайрцаг
Антре-
суулгах II зэрэгтэй - 1 хїн 1 хайцагт 0,32
сальний
IV зэрэгтэй - 1
Нугасыг эрэгт Ханын 1 хавтас 0,65
хїн
хадаасаар бэхлэн
Антре-
хавтасыг зїїх II зэрэгтэй - 1 хїн 1 хавтас 0,35
сальний
IV зэрэгтэй - 1
Шїїгээний Ханын 1 блок 0,76
хїн
хаалганы блокийг
Антре-
угсрах II зэрэгтэй - 1 хїн 1 блок 0,38
сальний
Бэлэн ханын бамбай угрсах III зэрэгтэй - 1 хїн
1 бамбай 0,47
/баймбайгаар тасалгаа хийх/ II зэрэгтэй - 1 хїн

6а-17. МОДОН МАТЕРИАЛ ГАДАРГУУГ ЄНГЄЛЄХ

А. ДОТОР БЇРЭЭС

Ажлын бїтэц

1. Гадаргууг бэлтгэх, хэмжээ тавих

2. Хэмжээгээр нь тохируулан хєрєєдєх
3. Захыг харуулдах
4. Харуулдсан банз, фанер, ислэг, болон шахмал хавтангаар
гадаргууг єнгєлж хадаж бэхлэх
Ислэг болон /зоргодсон/ хавтангаар бїрэхэд нэмэгдэх нь:
5. Хавтангийн ар талыг алицаар будах
6. Хавтангийн хооронд завсрыг савх модоор бєглєж хадаж тогтоох
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй - 1 хїн

28 
 БНбД 83-6а-01

II зэрэгтэй - 1 хїн

1м2 єнгєлгєєний хєдєлмєр зарцуулалт

Ханын Таазны
Єнгєлгєєний тєрєл
Хєдєлмєр зарцуулалт
Харуулдсан банзаар 0,29 0,72
Цэвэр єнгєєр 0,58 1,02
Фанер
Цаас наахаар 0,42 0,63
Ислэг ба шахмал хавтангаар 1,19 -

Тайлбар:
1. Мансардыг дээврийн хєндийн хана, таазыг єнгєлєх ажилд
хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,15-аар їржїїлнэ.
2. Таазыг бэлэн цэвэрлэсэн бамбайгаар єнгєлєвєл 3.б-д зааснаар
авна.
3. Пергамин ба гудронтой цаасаар модон гадаргууг єнгєлбєл 1м2
ханын гадаргуун хєдєлмєр зарцуулалт 1,33, таазыг єнгєлєхєд
хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,18-аар нэмэгдїїлнэ.

Б. ГАДНА БЇРЭЭС

Ажлын бїтэц

1. Гуалингийн углуургийг цавчлан тэгшлэх

2. Банзыг хэмжээгээр нь тайрч бэлтгээд бїрэх
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 1 хїн

1м2 ханыг бїрэх, фронтын 1м булангийн банзны огтлол ба ус

зайлуулагчийн хєдєлмєр зарцуулалт
Хїснэгт 2
Хєдєлмєр
Ажлын тєрєл зарцуулалт
хїн/цаг
Хэвтээ эгнээгээр 0,57
Заамар модон
Босоо буюу
хана 0,66
ташуу эгнээгээр
Харуулдсан Хэвтээ эгнээгээр 0,47
банзаар бїрэх Яс модон хана Босоо буюу
0,58
ташуу эгнээгээр
Булан огтлолцооны 1,07
Битїї фронтон 0,12
Ус зайлуулагчийг бэлтгэх суулгах 0,102

Тайлбар: Гудронтой цаасаар ханыг бїрвэл энэ бїлгийн хїснэгт 1-ийн мєр 4-
єєр нормчлоно.

В. ХЇРЭЭ ЭМЖЭЭРИЙН ЯНЗ МОД СУУЛГАХ

29 
 БНбД 83-6а-01

Ажлын бїтэц

1. Шулуун буюу булангийн уулзварыг тааруулж тайрах

2. Хїрээ эмжээр, хамар, мод зэргийг байранд нь хадах ба эрэгдэж
суулгах
3. Царсан хїрээг дэгээдэн єлгєх
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Барилгын нарийн мужаанIII зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 1 хїн

100 м янзын хєдєлмєр зарцуулалт

Хєдєлмєр
Янзын тєрєл зарцуулалт
хїн/цаг
Зєєлєн Хаалга цонхны хїрээ 10,06
тєрлєєр Тотгон гэгээвчийн хїрээ 12,43
Модон Хаалга цонхны хїрээ 20,0
хїрээ Дэгээнд єлгєх хаалга
Хатуу тєрєл 35,52
цонхны хїрээ
Тотгон гэгээвчийн хїрээ 25,16
Хамар мод Шулуун хэсэгт 3,7
буюу
горивтой Хананд
Нугачаатай хэсэгт 6,36
эмжээр
хїрээ

Тайлбар: Гадны талын хаалга цонхны хїрээг 4 хїртэлх эд ангиудаас

бїрдсэн нарийн урлалын дїрстэйгээр хєвєєлєх бол энэ хїснэгтийн 1-3-р
мєрийн хєдєлмєр зарцуулалт, їнэлгээг 3-аар тїїнээс дээш ангиудаас
бїрдсэн хєвєєлєлт хийвэл 4-єєр тус тус їржїїлнэ.

6а-17а. РАДИАТОРЫН /ХАЛААХ ХЭРЭГСЛЭЛИЙН/

ТОР ТАВИХ

1м2 торны хєдєлмєр зарцуулалт, їнэлгээ

Салааны
Хєдєлмєр
Ажлын бїтэц бїрэлдэхїїн,
зарцуулалт
мэргэжил зэрэг
1. Тороо тавих байрлалдаа
тохируулах Нарийн мужаан
0,46
2. Шалны хєвєєнд тайрах IV зэрэгтэй
3. Бэхлэх

6а-18. ШАТ, ДОВЖОО, СЭРЇЇН ТАВЦАН

/ВЕРАНД/ ДЭВСЭГ /ТЕРРАС/ ГОНХ /ТАМБУР/-ЫГ
ХИЙХ

Ажлын бїтэц

а/ Бэлэн суурин дээр довжоо барихад

1. Бэлэн эд ангиудаар довжоог угсрах

30 
 БНбД 83-6а-01

2. Бэлэн заасан буурин дээр довжоог угсарч тэгш эсэхийг

тэгшлїїрээр шалгаад бэхлэх
б/ Довжоог буурь засаж байрлуулах
1. Тулгуурыг бэлдээд давирхайдах
2. Тулгууруудыг бэлэн нїхэнд суулгаад чигжиж нягтруулах
3. Тэгшийг тааруулж холбох
4. Талбай ба хажуу талыг битїїлж бїрэх
в/ Гишгїїр довжоо, хашлага шон, саравч, дэвсэг
сэрїїн тавцан хийх
1. Гишгїїр хашлагыг бэлтгэх
2. Гишгїїр угсрах
3. Хашлагыг банзаар бїрж шаллах
4. Нэг налуут саравчийг бэлтгэж угсраад битїї бїрэх
г/ Шатыг талбайтай нь хийхэд
1. Шатны талбайн нруу, хєл ташуу тулаасыг хийх
2. Шал тогтоох дїнзэн дам нурууны заадал
3. Шалны їетэй /алхам/ холбогдсон шалны талбайн нурууны
заадсыг бэхлэх
4. Шалны їеийг тавих
5. Шалны байрлалыг шалгах
6. Шат талбайг хадах
7. Хайс /бариул/ суулгах
д/ Гонх /тамбур/ хийх
1. Шалны банз буюу самбарыг тааруулан шаллах
2. Хамар ханын бамбайг байрлуулж бэхлэх
3. Гонхны дээврийг бамбайгаар угсарч хадах
4. Гонхны хаалгыг тааруулж суулгах
е/ Сэрїїн тавцан, дэвсэг хийх
1. Тулгуурууд зєв байрласан эсэхийг шалгах
2. Холбоосуудыг буланд нь шон хадаж бэхлэх
3. Хоёр банзаар хийсэн дам нурууны хооронд хєндлєвч тавьж дам
нуруунд хадах
4. Шалны банзыг нуруутай огтлолцох газарт хадаж дэвсэх
5. Бэлэн багана босгох
6. Дээд холбоосыг угсарч баганад хадах
7. Таазны нурууг суулгах
8. Шувуун нурууны хєлний нэг їзїїрийг дээд холбоосонд нєгєє
їзїїрийг байшингийн хананд суулгаж бэхлэх
9. Горивын унийг хадаж цэвэр эмжээрийг хийх
10.Таазны нуруунуудыг дороос нь банзаар бїрэх
11.Унь модыг шувуу нурууны хєлд хадах
12.Цэвэр банзаар хаяавч бїрж хадах
13.Бэлэн эд ангиудаар хайсыг угсарч бэхлэх
14.Дан цонхны далавч суулгаж шилтэй хаалганы хавтас зїїх
/верандтай бол/

Салааны бїрэлдэхїїн
Хїснэгт 1
Гарах эдийн тєрєл
Мэргэжил зэрэг
Цэвэр шат Бусад эдлэл
Мужаан V-р зэрэг 1 -
IV-р зэрэг - 1

31 
 БНбД 83-6а-01

III-р зэрэг 1 1

Хєдєлмєр зарцуулалтын хэмжих нэгжийг хїснэтгэнд їзїїлэв

Хїснэгт 2
Хэмжих нэгж Хєдєлмєр
Ажлын тєрєл зарцуулалт
хїн/цаг
Бэлэн буурин дээр довжоо хийх 1 довжоо 7,8
Буурийг хийж довжоо хийх 1 довжоо 11,6
Гишгїїр хийх 1 гишгїїр 5,6
Байгуулах 2 хашлага банзаар бїрж
1 довжоо 3,7
хийх
Модон тулцтай нэг налуут саравч хийх
1 довжоо 17,6
/дээвэр дор хашлагатай/
Харуулдсан банзаар бїрсэн цэвэр 1 шатны їе
3,6
талбайтай шат /марш/
1 шатны їе
Дээвэрт гарах цулгай шат 1,76
/марш/
Шат
Дээвэрт гарах бїрээстэй 1 шатны їе
2,4
шат /харуулдсан банзаар/ /марш/
1м2-аар
Гонх /тамбур/ 3,5
/шалны/
1м2-аар
Гурван тал нь задгай дэвсэг /террос/ 5,8
/шалны/
Мєн адил боловч байшинтайгаа їргэлж 1м2-аар
5,0
дээвэртэй /шалны/
Мєн байшинтайгаа 2 талаараа залгагдсан 1м2-аар
4,2
2 тал нь задгай /шалны/
1м2-аар
Мєн адил нэг тал нь задгай 3,4
/шалны/
Байшинтайгаа нэг талаараа холбогдсон 1м2-аар
7,6
битїї сэрїїн тавцан /веранд/ /шалны/
Байшинтайгаа нэг дээвэр дор байрласан 1м2-аар
6,4
битїї сэрїїн тавцан /шалны/
Байшинтайгаа 2 талаараа холбогдсон 1м2-аар
5,2
битїї сэрїїн тавцан /шалны/
Гурван талаараа холбогдсон битїї сэрїїн 1м2-аар
3,8
тавцан /шалны/

Тайлбар: Энэ нормын мєр 1, 2-т 2,5м хїртэлх талбайтай довжоог тусгасан.
Довжооны талбай томрох 1м2-т бїрт хєдєлмєр зарцуулалтыг 3,0 хїн/цагаар
нэмэгдїїлж авна.

6а-19. 86х73, 5х31 см-ИЙН ХЄРГЄХ ШЇЇГЭЭГ СУУЛГАХ

Ажлын бїтэц

1. Ухаасыг цэвэрлэх
2. Шїїгээг суулгаж бэхлэх
3. Хана, шїїгээний хана 2-ын хоорондох завсрыг чигжих

32 
 БНбД 83-6а-01

1 ширхэг шїїгээний хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Мужаан
III зэрэгтэй - 1 хїн 0,83
II зэрэгтэй - 1 хїн

6а-19а. ТЇЙМЭРИЙН РЕЗИН ХООЛОЙН

ШЇЇГЭЭ УГСРАХ

Ажлын бїтэц

1. Хайрцаг тогтоох хоногийг гараар буюу єрмєєр єрємдєж гаргах

2. Модон бєглєєс хийх
3. Шїїгээг эрэгт хадаасаар бэхлэх тогтоох
Мужаан III зэрэгтэй - 1 хїн
II зэрэгтэй - 1 хїн

1 шїїгээний хєдєлмєр зарцуулалт

Хоногийг єрємдєж Ханын тєрєл
суулгах арга Тоосгон /а/ Бетонон /б/
Гараар 1,67 1,91
Цахилгаан єрмєєр 1 1,45

6а-20. МОДОН БАРИУЛ СУУЛГАХ

А. Шатны хайсны хагас боловсруулсан

бариул

Ажлын бїтэц

Хїснтэгт 1
Ажлын тєрєл
Бариулын
Шулуун суулгах
Салааны хэсгийн
Бєєрєнхий бїх
бїрэлдэхїїн, Бєєрєнхий ба
Тэгш хэмтэй буюу тєрлийг
мэргэжил зэрэг дєрвєлжин
тэгш бус хэмтэй бэлтгэж тавих
огтлолтой
огтлолтой бариул
бариул
Барилгын V-р зэрэг - 1 1
Нарийн мужаан III-р
1 - -
зэрэг

Хїснэтэнд їзїїлсэн хэмжих нэгжийн хєдєлмєр зарцуулалт (хїн/цаг)

Бариулын дїрс
Бєєрєнхий Тэгш ба
Хэмжих
Ажлын бїрдэл ба тэгш бус
нэгж
дєрвєлжин хэмтэй
гєлгєр

33 
 БНбД 83-6а-01

Бариулын шулуун хэсгийг

хэмжиж тайрах;
1м 0,58 0,7
Эрэгтэй хадаасаар байранд нь
бэхлэх, єнгєлж цэвэрлэх
Бєєрєнхий Їенээс їе рїї
1 ширхэг 5,0 8,9
бариул эрэгдэх
бэлтгэх; Їенээс їзїїр
байранд нь рїї буюу талбай 1 ширхэг 4,04 6,62
тааруулж руу
суулгах;
цавуудах ба
эрэгтэй
хадаасаах Талбайн тэгш
1 ширхэг 3,11 4,55
бэхлэх; єнцєгт
бєєрєнхийг
єнгєлєх,
зїлгэх;

Тайлбар: Энэ хїснэгтэнд бєєрєнхий бариулыг хатуу тєрлийн модоор

хийхээр авч тооцсон. Зєєлєн тєрлийн модоор хийвэл хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,7-оор їржїїлж нормчлоно.

Б. ШАТНЫ ХАЙСНЫ БЭЛЭН СТАНДАРТЫН

БАРИУЛ

Ажил гїйцэтгэх заавар

Шилмїїст модны тєрлєєр хийсэн бариулын шулуун хэсэг нь
урьдчилан бэлтгэхдээ хэмжээгээрээ тайрагдсан цэвэрлэгээ, єнгєлгєє
зїлгэлт бїрэн хийгдсэн байна. Ийм бариулыг тємєр хайсанд эрэгт
хадаасаар бэхлэнэ.
Барилгын нарийн мужаан III зэрэгтэй - 1 хїн

100 м бариулын хєдєлмєр зарцуулалт

Хїснтэгт 3
Хєдєлмєр зарцуулалт
Ажлын бїтэц
хїн/цаг
1. Барилуыг /шаардлагатай бол/ хайсны дээд
талыг тэгшлэн суулгах 28,98
2. Барилуыг бэхлэх

В. ТАЙНЫ /БАЛКОН/ ТЄМЄР ХАЙСНЫ БАРИУЛ

Ажлын бїтэц

1. Холбоосны /залгаасны/ хэсгийг хєрєєдєж тааруулах

2. Бариулыг байранд нь суулгаж эрэгт хадаасаар бэхлэх
3. Залгагдсан хэсгийг цэвэрлэх
1 м бариулын хєдєлмєр зарцуулалт

34 
 БНбД 83-6а-01

Хїснэгт 4
Хєдєлмєр зарцуулалт
Ажлын хэсэг
хїн/цаг
Барилгын нарийн мужаан III-р зэрэг 0,28

6а21. ХАШАА УГСАРЧ БАЙРЛУУЛАХ

1м2 хашааны хєдєлмєр зарцуулалт

/1-6 мєр 1м2 хашаанд мєр 7/
Салааны Хєдєлмєр
бїрэлдэхїїн, Ажлын бїрдэл Хашааны тєрєл зарцуулалт
мэргэжил зэрэг хїн/цаг
Мужаан Бэлэн хэсгээс бїрдэх
0,41
IV зэрэгтэй – 1 хогшлийн хашаа
хїн 1. Давирхай Цэвэр Хээтэй
II зэрэгтэй – 1 халааж шонд 1,85
харуулд- сараалж
хїн тїрхэх сан
Туслах ажилтан 2. Хашаанд эд Битїї 1,41
банзаар
I зэрэгтэй – 1 ангийн бэлэн Явган зам
хїн шонг угсарч болон
Мужаан суулгах саравчтай
Бэлэн
III зэрэгтэй – 1 3. Шонг нїхэнд
хїн суулгаж хэсгээс
II зэрэгтэй – 1 шороогоор бїрдэх 0,67
тїр Саравчгїй
хїн нягтруулан
Туслах ажилтан чигжих хашаа явган зам
I зэрэгтэй – 1
хїн
Мужаан 1. Бамбайг Тємєр бетонон ба
III зэрэгтэй – 1 тааруулан тоосгон багануудын
хїн хэмжиж тайрах хооронд хээтэй 0,21
II зэрэгтэй – 1 2. Шонд бамбайг хашааны бэлэн
хїн суулган бэхлэх самбарыг суулгах
1. Бэлэн нїхэнд
шонг суулгах
Мужаан
2. Шонг тойруулан
III зэрэгтэй – 1
шороогоор Сараалжит, бэлэн
хїн 0,24
чигжиж тэгшлэх бамбайгаар угсрагдах
II зэрэгтэй – 1
3. Хашааны бэоэн
хїн
хэсгийг хадаж
байрлуулах

Тайлбар:
1. Хашааг буулгахад зохицох мєрийн хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,4-
єєр їржїїлнэ.
2. Хашаанд уран барилгын бэлэн чимэглэл /ромб, тэгш єнцєгт,
гурвалжин, дугуй хїрээ эмжээр г.м/ тавибал 1 эд ангид хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,07 хїн/цагаар авна. /мужаан IV зэрэгтэй – 1 хїн, III
зэрэгтэй – 1 хїн, туслах ажилтан I зэрэгтэй – 1 хїн/

35 
 БНбД 83-6а-01

3. Тїр хашааны талбайг гаргахад явган зам саравчны талбай

хамаарахгїй.

6а-22. АГААР СЭЛГЭВЧИЙН БОСОО

ЯНДАНГ УГСАРЧ БАЙРЛУУЛАХ

Ажлын бїтэц

1. Босоо янданг бэлэн бамбайгаар угсрах

2. Янданг байрлуулах
3. Зєв байрласаныг шалгаад бэхлэх

1 м босоо яндангийн хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны Нїхний огтлол см хїртэл
Ажлын нэр бїрэлдэхїїн, 40х40 60х60
мэргэжил зэрэг
Мужаан 0,55 0,7
Бїгдэд
III зэрэгтэй – 1
Їїнээс
хїн 0,27 0,35
угсралтанд
II зэрэгтэй – 1 хїн

6а-23. ТАЙНЫ САРААЛЖИН ХАЙСЫГ

АСБЕСТОЦЕМЕНТЭН ХУУДСААР БЇРЭХ

Ажлын бїтэц

1. Асбестоцементэн хуудсыг эмжиж тэмдэглэх

2. Гар хєрєєгєєр тайрах
3. Нїхлэх газрыг тэмдэглэж гар єрмєєр єрємдєх
4. Тєслийн байранд нь суулгаж эрэгдэж бэхлэх

1м2 дэлгэцийн хєдєлмєр зарцуулалт їнэлгээ

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
зэрэг
Мужаан
III зэрэгтэй – 1 хїн 0,46
II зэрэгтэй – 1 хїн

6а-23а. 5,5 мм-ИЙН ЕДИЙН

ЗУЗААН АСБЕСТОЦЕМЕНТЭН
ДОЛГИОНТ ХУУДАС БЭЛТГЭХ

Ажлын бїтэц

1. Хуудсыг тавцан дээр авих

2. Хэмжиж тэмдэглэх
3. Хэмжээгээр гар хєрєєгєєр хєрєєдєх
4. Хэрчигдсэн хуудсыг тавиураас авч хураах
Мужаан II зэрэгтэй I

100 м тайрах хєдєлмєр зарцуулалт

36 
 БНбД 83-6а-01

Хєрєєдєх чиглэл Хєдєлмєр зарцуулалт

Уртааш нь 8,76
Хєндлєнгєєр нь 16,68
Тайлбар: Шууд ажлын байранд нь асбестоцементэн хуудсыг хєрєєдєхєєр
нормд тусгав.

6а-24. ЗУРГААН ЄНЦЄГТ ЭЛСНИЙ ХАШЛАГА

ХИЙХ

Ажлын бїтэц

1. Тулаасанд 45 см хїртэлх урттай дїнзэнцэрийг хєрєєдєж нэг

їзїїрээс нь тулаас бїрийг суулгах
2. Банзыг хэмжээгээр хєрєєдєж хашлагын бамбай бэлтгэх
3. Бамбайг 2 банзаар шахаж хєндєлєн хадах
4. Элсний хашлагийн 6-н бамбайн єнцєг тохируулан угсрах
5. Хашлага банзыг гараар харуулдах
6. Бамбай бїрийг 2 гадасаар шахаж шаах
7. Хашлагыг тулаастай хадах

Нэг элсний хашлагын хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг Хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
Мужаан III зэрэгтэй – 1 хїн 6,53

6а-25. ЯНЗ БЇРИЙН АЖЛУУД

Ажлын бїтэц

1. Хэсгїїдийг хооронд нь тааруулж шахаж бэхлэх

2. Гуалин ба банзыг харуулдан гар багажаар эд ангиудыг бэлтгэх
/онцгой тохиолдолд/
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
А. 1-35 дахь мєрєнд
Мужаан III зэрэгтэй – 1 хїн
II зэрэгтэй – 1 хїн
Б. Мєр 38-40-д
Мужаан
II зэрэгтэй – 1 хїн

Хїснэгтэнд заагдсан нэгж хэмжигдэхїїний

хєдєлмєр зарцуулалт
Хєдєлмєр
Хэмжих зарцуулал
Эдлэлийн буюу ажлын тєрєл ¹
нэгж т

Бетон зуурмаг буюу Нэг давхар

1м2 шалавч 0,63 1
сул материалын шалавчтай
тэвшийг дэр модтой Хоёр давхар
1м2 шалавч 0,82 2
хийх шалавчтай
2
Бэлэн бамбайгаар Бэлэн суурин дээр 1м шалавч 0,204 3
шалавч дэвсэх Дэр тавьж хийх 1м2 шалавч 0,44 4

37 
 БНбД 83-6а-01

Банзыг захалж харуулдаад бетон зуурмаг Хийгдсэн

16,5 5
буюу усны модон цорго хийх 100 м банз
Суваг шуудуун дээр явган хїний гїїр,
1м2 1,56 6
хайсын хамт хийх
Барилгын тэг тэнхлэг татах шонгуудыг 100 м
бэлэн нїхэнд суулгаад чигжээд банзаар холбоо 46,5 10
холбож хадах банзаар
Цонх хаалганы ялуу 1,5 м хїртэл урттай 1 ялуунд 2,28 15
нь дор доголгїй хэв Дараагийн 0,5 м бїрт
1 ялуунд 0,84 16
хашлага хийх буюу догол бїрт
Модон материалыг Банз 100м 5,7 17
бетон зуурмаг, мєс
шаван хадаас Дїнз тал гуалин,
100м 8,4 18
цуйдан зэргээс гуалин
салгаж цэвэрлэх
Цонх хаалганы Банзаар 1м2 бїрээст 1,05 21
онгорхойг тїр бєглєх
хайрцаг суулгаж Бэлэн бамбайгаар 1м2 бїрээст 0,26 22
бїрэх
Бэлэн ухсан нїхэнд бэлэн реперийг суулгаж
1 ширхэг 1,44 23
чигжиж нягтруулах
Жорлонгийн бэлэн суудлыг гогцоонд холбож
1 ширхэг 1,41 24
бэхлэн байрлуулах
100
Бетон шатны гишгїїр банзаар бїрэх 28,8 26
гишгїїрт
Хаягдал хог буулгах 2 давхар барилгад 1м 0,81 28
700х700мм
огтлолтой хоолойг
Дараагийн давхар
хийхдээ банзыг 1м 0,81 29
бїрт нэмэх нь
захлаж харлуулан
байрлуулж бэхлэх
Тоосгон єрлєгт 100м
Хийхэд 39,0 32
тємєр тулаастай саравч
хамгаалалтын 100м
Буулгахад 27,9 33
саравч хийх саравч
Тїрдэг тэрэг тїрэх замыг дэр модтой тавих 100м
9,6 35
банзанд
Хаалганы модон хязгаарлагчийг тэгш єнцєгт
100 ширхэг 7,8 38
ба трапец хэлбэртэй хийж байрлуулж хадах
Кабель шугамын ховилыг шаардлагатай
1м ховилд 0,93 39
материалаар боловсруулах
Єрлєгт суудаг 25х12х6см хэмжээтэй модон
тоосго цавчих хєрєєдєх зэргээр хийж 100 м 13,6 40
антисентик дээр єрж хураах

Тайлбар: Дээрх эд анги хийцийг салгаад ялгаж хурааж тавих ажил тухайн
мєрийн хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,5-аар їржїїлж нормчлоно.

6а-26. ШАТНЫ ХОНГИЛД ТЇР

ХАШЛАГА ХАМГААЛАЛТ ХИЙХ

Ажлын бїтэц

38 
 БНбД 83-6а-01

1. Тулаасыг буулгаж шаардлагатай їед ташуу тулаас хийх

2. Бариул хашлагыг хадах
3. Бариулын модыг харуулдаж засах

1 м хашлагын хєдєлмєр зарцуулалт

Салааны Хєдєлмєр зарцуулалт
бїрэлдэхїїн, Ажлын нэр хїн/цаг
мэргэжил зэрэг
Хашлагыг хийж бариулыг
Мужаан III зэрэгтэй I 0,31
харуулдаж янзлах
II зэрэгтэй I
Мєн харуулдахгїй 0,25

6а-26а. БАРИЛГЫН ХААЛГА ЦОНХНЫ

ОНГОРХОЙД БЭХЭЛГЭЭНИЙ ТУЛГУУР
БАГАНА БАЙРЛУУЛАХ

Ажил гїйцэтгэх заавар

Євлийн хийсэн єрлєгийн гэсгэлтийн їед бэхэлгээний тулгуурыг
байрлуулна. Шонгийн єндєр нь модон шаантагаар тохируулсан
єрлєгийн суултын хэмжигдэхїїнээс шалтгаалах тал шон бїрийн дор
2 угтуул шаантаг хийж єгнє. /шонгийн доод їзїїр – ивээс 2-ын дунд/
угсрах їед босоо шонг нарийн баримтална.

Ажлын бїтэц
1. Бэхэлгээний багана, ивээс, шаантгийг бэлтгэх
2. Шон суух газрыг хог, зуурмагаас цэвэрлэх
3. Нїхэн дэхь ивээсэнд шонг суулгах
4. Угтуул шаантгийг хадах

1 тулаасны хєдєлмєр зарцуулалт

Хєдєлмєр
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
зарцуулалт хїн/цаг
Мужаан III зэрэгтэй I
0,40
II зэрэгтэй I

6а-27. МОДЫГ ЯЛЗАРАЛТ БА ГАЛЫН

АЮУЛААС ХАМГААЛАХ

Ажлын бїтэц

а/ Хамгаалах бодисыг багсаар тїрхэхэд

1. Гадаргууг тєрєл бїрийн хог, шохойн їлдэгдлээс цэвэрлэх
2. Гадаргуунд бодисыг тїрхэх
3. Бїх гадаргыг тїрхэхийн тулд эргїїлэх
б/ Їржил эсэргїїцэх бодисын їртэсийг єсгєх
1. Їртэсийг хучилт ба хананд асгах
2. Давтаж нягтруулах
в/ Жийрэг тавих
1. Модыг бохирдлоос цэвэрлэх
2. Жийрэг тавьж бэхлэх
3. Нефть битумыг халааж зєєх

39 
 БНбД 83-6а-01

4. Жийрэгийн гадуур нефть битумыг бїрэх

г/ Хар цаас ба эсгийгээр бїрэх
1. Материалыг тэнийлгэх
2. Туузалж хайчлах
3. Ороох
4. Савх модоор даруулж хадах

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг

Мэргэжил, зэрэг Хїснэгт 2-ын мєрийн дугаар
1-3 4; 5 6 7; 8
Мужаан IV зэрэгтэй - - 1 -
III зэрэгтэй - 1 - -
II зэрэгтэй 1 - 1 1
Туслах ажилтан
1 1 1 1
I зэрэгтэй

Хєдєлмєр зарцуулалтын хэмжих нэгжийг хїснэгтэнд заав

Хїснэгт 2
Ялзаралт ба галаас хамгаалах Хєдєлмєр
Хэмжих
арчилгааны тєрєл зарцуулалт ¹
нэгж
хїн/цаг
Боловсруул
Шингэн найрлагаар -сан 100м2 3,8 1
гадаргууд
Босоо ба хэвтээ
гадаргуунуудыг 9,6 2
Ялзаралт ба дээрээс нь
Боловсруул
галаас Хэвтээ гадаргууг
-сан 100м2
хамгаалах єтгєн доороос урт
гадаргууд
тїрхлэг элементїїд нарийн 12,4 3
зурвас ба їзїїрийн
хэсэг ба углуурга
Їржил Хучилтанд 1м3 3,2 4
эсэргїїцэх
їртэсийг Хананд 1м3 6,0 5
нягтруулах
Жийрэг тавих 1 жийрэг 0,66 6
Хар цаас Дам нурууны їзїїр 100м2 22,0 7
эсгийгээр Урт нарийхан ороогдсон
48,0 8
бїрэхэд гадаргууд гадаргууд

Тайлбар: Нормын мєр 1-3-д жирийн арчилгаа хийх ажил нормчлогдсон.

Харин ширхэгчилсэн элемент буюу хэсгийн тоног тєхєєрємж нїїлгэн
зайлуулж хамгаалах бодис тїрхэж арчлах, мєн татсаны дараа тїрхэх зэрэг
ажилд тухайн нормыг 1,8-аар їржїїлнэ.

БЇЛЭГ 5
ШАТ, ЗЄЄВРИЙН ШАТ, ДАМЖУУРГА,

40 
 БНбД 83-6а-01

ГИШГЇЇР ВАНДАН

6а-28. ЭД ХОГШЛЫН ЗЄЄВРИЙН ШАТНУУД

Ажлын бїтэц

а/ Шат босгоход:
1.Шат босгох газрыг тэгшилж ивээс тавих
2.Шатны эд ангийг эвлїїлж угсрах
3.Хананд модон хавчуулга суулган анкерлаж бэхлэх
4.Єндрийн 2 м тутамд бэлэн бамбайгаар шал дэвсэх
5.Хашилт хайс ба дамжлага шат хийх
6.Эд ангийг гараар буюу дамнуургаар шаардлагатай єндєрт гаргах
б/ Шат буулгахад:
Шатыг хэсэг эд ангиар нь салгаж буулгаад ялгаж хураах

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг

Хїснэгт 1
Зїйлийн дугаар
Ажилчдын мэргэжил зэрэг
а-г д е-з
Тємєр ба тємєр бетон хийцийг
угсрахад 1 - -
Угсарагч IV зэрэг 2 - -
3-р зэрэг 1 - -
2-р зэрэг
Мужаан 5-р зэрэг - 1 -
IV зэрэг - 1 1
3-р зэрэг - 1 2
2-р зэрэг - 1 1

Зураг 1. Нугасан холбоостой яндан хоолойгоор

угсрах шатны хэсэг
1. Хам 2. Хєндлєн нуруу 3. Хєл

Зураг 2. Уулзуур хїрээгээр холбодог яндан

хоолойгоор угсрах шатны хэсэг
1. Хєндлєн нуруу хосоороо 2. Хєндлєн углуурга
3. Доод хєлний дээд уулзуур хїрээ 4. Дээд хєлний доод уулзуур хїрээ

41 
 БНбД 83-6а-01

5. Хєл 6. Хєндлийн холбоо 7. Татуурга

8. Сараалжин хайс /хєндлєн холбоос/

Зураг 3. Боолгїй яндан хоолойгоор угсрах

шатны хэсэг
1. Хєндлєвч 2. Гол нуруу 3. Дэгээ 4. Углуурга 5. Хєл

Зураг 4. Хавчаараар боож холбоог яндан хоолойт

шатны хэсэг
1. Хєндлєвч 2. Хавчаар 3. Хєл 4.Боолт

Хєдєлмєр зарцуулалт хэмжих нэгжийг хїснэгтэнд

їзїїлэв
Хїснэгт 2
Тал гуалин ба
Байгуу- Тємєр шат Модон шат банзан шалтай
ламжийн дамжуурга шат
тєрєл Яндан хоолойт
элементээр холбогдох

42 
 БНбД 83-6а-01

шургуулж/ угсардаг /зураг

тусгай
Хам нугасаар /зураг 1/
буюу уулзвар хїрээгээр

тємрєєр
/дэгээ

/хавчаараар/ боож угсрах

Гоожуур /дїїжин/ шат

Модон тулгууртай
буюу

Тємєр жаазтай
Дїїжин шат
Боолтгїй
/зураг 2/

/зураг 4/

Жаазан
хєлтэй
Дэгээ
3/
а б в г д е ж з
Ханын
Хэмжих Ханын дагуух шатны уртын 1м2
1м2-т
нэгж проекцийн дагуух шалалгаагаар
1м-ээр
Барихад 0,42 0,38 0,74 0,63 0,55 1,52 1,2 1,65
Буулгаха 0,24 0,21 0,38 0,31 0,27 0,77 0,97 1,37
д

Тайлбар:
1. 2-р хїснэгтийн нормд модон шат болон дамжуургын хєлийг
залгахаар тооцсон тул залгаа хєлгїй шат хийх нєхцєлд хєдєлмєр
зарцуулалтыг 0,9-єєр їржїїлнэ. /дїїжин буюу гоожуур шатнаас
бусад/
2. Байшингийн доголтой шатанд 2-р хїснэгтийн нормыг хэрэглэнэ.
3. Шат босгох ажлын їед шатны жижиг эд ангиудыг 10% хїртэл
засах нєхцєлд тухайн хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,1-ээр їржїїлж
нормчлоно.
4. Уулзуур хїрээ холбоостой шатанд єнгийлт /хєшєєс/ гаргахад
хєдєлмєр зарцуулалтад 0,05 хїн/цагаар нэмж нормчлоно.
5. 2-р хїснэгтийн нормд шат босгох буулгах ажлаас гадна шал
бамбайг тавих ажил хамт орсон тул ажлыг салгаж нормчлох
шаардлагатай бол
3-р хїснэгтийг баримтлан хєдєлмєр зарцуулалтыг тооцно.
6. 2-р хїснэгтийн нормууд нь хєлтэй шатны єндрийн газраас дээд
шал хїртэл 16 м байхаар тооцоологдсон болно. Хэрэв тїїнээс
дээш єндєрлєх бол дараачийн 4 м бїрт хєдєлмєр зарцуулалтыг
15%-иар єсгєж нормчлоно.

Хїснэгт 3
Хєдєлмєр зарцуулалт
Угсарахад Буулгахад
Шалны тєрєл
Тємєр эд Бамбай Тємєр эд Бамбай
ангиудыг дэвсэх ажил ангиудыг буулгах
Нугаст хам буюу
хавчаар /дэгээ/ 60 40 50 50
боолттой
Боолтын /дэгээ
шургуулын/ босгодог 65 35 60 40
шат

43 
 БНбД 83-6а-01

Дїїжин шат 20 80 17 83

6а-29. ХОГШИЛЫН БУС ШАТ

А/ БЭЛТГЭХ

Ажлын бїтэц

1. Материалыг хэмжиж хєндлєн хєрєєдєх

2. Бїх углуургыг бэлтгэж гаргах
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэг – 1хїн; III зэрэг – 1 хїн; II зэрэг – 1хїн;

Хєдєлмєр зарцуулалт, хэмжих нэгжийн

хїснэгтэнд їзїїлэв
Хїснэгт 1
Хєлтэй шатны тєрєл
Тал гуалин ба Банзаар Шал бамбай
гуалингаар хашлагатай
100 м гуалин, банз 100м2 шал
а б в
5,15 1,52 2,52

Б/ БОСГОХ БА БУУЛГАХ

Ажлын бїтэц

а/ Шатыг босгоход
1. Тулгуурыг бэлэн ухсан нїхэнд суулгах чигжиж нягтруулах буюу
тэгшилсэн газар дээр ивээс тавьж суулгах
2. Шатны хєл хєндлєвч ташуу холбоос хавчаар зэргийг хадаас, хам,
боолт арматур зэргээр бэхлэж босгох
3. Тулааснуудыг бусад эд ангиудтай нь холбох хїртэл залгаж
тогтоох
4. Дэвсгїїрийг тавьж бэхлэх
5. Хашлагыг хийх
6. Бїх эд ангийг гараар буюу дамраар єргєх
б/ Шатыг буулгахад
Задлаж буулган эд ангиудыг ялгаж хураах
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэг – 1 хїн
Мужаан III зэрэг – 1 хїн
Мужаан II зэрэг – 2 хїн

Хєдєлмєр зарцуулалт, хэмжих нэгжийн

хїснэгтэнд їзїїлэв

44 
 БНбД 83-6а-01

Хїснэгт 2
Хєлтэй шатны тєрєл
Гуалин ба тал банзан Шал бамбай
Ажлын тєрєл гуалин хашлагатай
элементїїд
100 м гуалин буюу банз 100м2 шаланд
Угсарч босгох 10,3 8,4 12,1
Буулгах 7,98 5,46 9,87

Тайлбар: Энэ нормонд шатны єндрийг 16 м хїртэл байхаар тооцсон.

/газраас дээд шал хїртэл/

6а-30. УГСРАА ГИШГЇЇР ВАНДАН

А. Хогшлын угсраа вандангаар

шал тавих

а/ угсраа ванданг тавих буюу єндєрлєх

1. Єргїїрт дїїжлэх
2. Тавих газар нь буулгах
3. Дэгээнээс салгах
б/ А.Сибирцевийн системийн угсраа ванданг тавих буюу
єндєрлєхєд

Зураг 5а. Анхны байдлаар тавих

1. Єргїїрт дїїжлэх 2.Байрлуулах 3. Дэгээнээс салгах

Зураг 5б. Хоёрдахь байрлалд оруулах

1. Дэгээнд єлгєх 2. Єргїїрийг єргєх 3. Хєл тулгуурыг сунгах
4. Єргїїрийг єргєж байрлуулах 5. Дэгээнээс салгах

45 
 БНбД 83-6а-01

Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг

1. Краны машинч IV зэрэгтэй – 1 хїн
Мужаан IV зэрэгтэй – 1 хїн
II зэрэгтэй – 2 хїн
в/ Хогшлын нугасан угсрах ванданг єндєрлєх буюу
тавихад

Зураг 6а. Анхны байдлаараа тавих

1. Дэгээнд єлгєх 2. Байрлалд оруулан тавих 3. Дэгээнээс салгах

Зураг 6б. 2 дахь байрлалд оруулах

1. Дэгээнд єлгєх 2.Єргїїрийг єргєх 3. Хєл тулгуурыг сунгах
4. Байрлалд нь оруулж тавих 5. Дэгээнээс салгах
а/ Угсраа вандан єндєрлєх буюу тавих
1 угсрааны хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
Хїснэгт 1

Кранчин Мужаан
0,10 0,29

б/ А.Сибирцевийн системийн угсраа вандан буюу нугаст

вандан тавих буюу єндєрлєх

1 угсрааны хєдєлмєр зарцуулалт

Хїснэгт 2
Кранчин Мужаан
Тавих байдал
Хєдєлмєр зарцуулалт Хєдєлмєр зарцуулалт
Анхны байрлалаар 0,10 0,3

46 
 БНбД 83-6а-01

Угсраа
Хоёр дахь 0,08 0,23
вандан
байрлалаа
Нугаст
р 0,09 0,25
вандан

д/ Дам нуруун дээр шал тавих

1. Бэлдсэн банзаар завсартай буюу битїїгээр дам нуруун дээр шал
дэвсэх
2. Банз бїрийг 3 хадах
е/ Шалыг задлах
1. Хадаасыг сугалж банзуудыг авах
2. Банзаа зєєж хурааж тавих
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэгтэй – 1 хїн
II зэрэгтэй – 1 хїн
Туслах ажилтан /зєєвєрлєгч/ I зэрэгтэй – 1 хїн

1м2 вандан шалны хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Хїснэгт 3
Вандан
Хогшлын Хогшлын бус
Дугуйт
Сунадаг Тусгай
ширээ Хучилтын
Ажлын нэр хєлтэй хєл ба
буюу дам
буюу гол
бэлэн нурууг
бэлэн нурууг
вандангаа шаллах
рамтай бэлтгэх
р
Налуу шат
0,24 0,15 0,29 0,13
дамжлагагїй
Гишгїїр Рам шон
вандан буюу вандан
угсрах хєлтэй налуу 0,27 0,31 0,15
шат
дамжлагатай
Налуу шат
Гишгїїр 0,19 0,13 0,21 0,1
дамжлагагїй
вандан
Налуу шат
буулгах 0,21 0,22 0,12
дамжлагатай
Давхрын Налуу шат
0,35 0,22 0,37 0,13
хэмжээнд дамжлагагїй
єндєрлєхє Налуу шат
0,38 0,4 0,17
д дамжлагатай
Мєн Дамжлагагїй 0,44 0,29 0,49 0,23
дараагийн
давхарт Дамжлагатай 0,47 0,52 0,27
нїїлгэхэд

Тайлбар: Сунадаг хєлтэй шатны шалыг єндєрлєж гол нурууг бэхлэн хєлийг
хэрж бэхлээд 1м2 тутамд 0,8 м єргєлт бїрт хєдєлмєр зарцуулалтад 0,21
хїн/цагийг нэмж болно.

47 
 БНбД 83-6а-01

В. ХОГШЛЫН ШАТНЫ ТЄМЄР ТУЛААСТАЙ

ВАНДАН

Ажил гїйцэтгэх заавар

Єндрєєрєє 4м-ээс дээш тасалгааны дотор талын єнгєлгєє заслын
ажилд зєєврийн тавцан шатыг хэрэглэхээр нормд тусгасан байдаг. Тавцан
шат нь тємєр хоолойн хєлийг нугасан тємрєєр холбож залгаасыг нь 6-8 мм
тємєр утсаар уяж боосон байна.
Єрєєний уртын дагуу 2,37 м урт, 1,7 м єргєн тавцан шатны суурийн
дагуу дэр модыг байрлуулан тїїн дээр улавч тавьж хадаж бэхлэнэ. 4 м
єндєртэй 1-р давхрын шал тулаасыг улавчинд буулгаж єгнє. Доод давхрын
шон тулаасанд дараагийн давхрын 2 м ба 4 м єндєртэй шон тулаасыг
суулгаж єгнє. Дараагийн 2 м єндєр тутамд 3,6 м ба 5,3 м-ийн урттай
холбоосыг шонд тулаасанд бэхлэж єгнє.
Тавцан шатыг угсрахдаа ажилчны аюулгїй байдлыг хангах зорилгоор
2м тутмын єндєрт завсрын 8 їргэлжилсэн бамбай шал тавина. Дээд
давхарт ажлын їргэлжилсэн шал тавьж єгнє. 6м-ээс дээш єндєрт
тавцангийн дор хамгаалалтын давхар тавцан тавьж ажиллана. Тавцан
шатыг угсрахдаа эд ангиудыг гараар єргєж гїйцэтгэнэ.

Ажлын бїтэц

1. Улавч тавьж сууринд суух ивээсийг тэмдэглэх

2. Тулгуур холбоосыг тайрч янзлах
3. Нугасан бэхэлгээний боолт суух эрэг гаргагчийг татах
4. Холбоосуудыг холбох тємєр утсыг таслах
5. Ивээсийг бэлтгэж суурин дээр тавих
6. Ивээсэн дээр улавч тавих
7. 1-р давхрын тулаасыг улавчинд суулгах
8. Дараагийн давхрын тулаасыг уртасгаж суулгах
9. Холбоос байрлуулах газрыг тэмдэглэх
10.Холбоосуудыг суулгах
11.Нугасан хам суулгах
12.Угсралтын тавцан шал тавих
13.Ажлын тавцан шал тавих
14.6м-ээс дээш єндєрт хамгаалалтын тавцан ша тавих
15.100м хїртэлх хэмжээнд тавцан шатны тємєр элементийг зєєх
16.50м хїртэлх зайд модон элементийг зєєх
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Хийцийн угсрагч IV зэрэг – 1 хїн
III зэрэг – 2 хїн
II зэрэг – 1 хїн

Хєдєлмєр зарцуулалтыг хїснэгтэнд заасан

хэмжигдэхїїнээр їзїїлэв
Хїснэгт 4
Хєдєлмєр
Ажлын тєрєл Хэмжих нэгж зарцуулалт
хїн/цаг
4м єндєртэй 1-р давхрыг угсрах Суурин дээр 1м2 0,59
Дараагийн 2 м хїртэл тавцан шат 0,37

48 
 БНбД 83-6а-01

давхрын угсралт
4м хїртэл 0,71
єндрєєр
2
1м ажлын ба
Ажлын ба хамгаалалтын шал
хамгаалалтын 0,2
тавцанг тавихад
шал

6а-31. НАЛУУ ШАТ ДАМЖЛАГА

/ЗЄЄВРИЙН ШАТ/

Ажлын бїтэц

а/ Шат босгох:
1. Тулах хєлийг бэлтгэх
2. Байранд нь ивж тавих
3. Дамжуурга шатны гуяыг тавьж хєлєнд бэхлэх
4. Хєлїїдийг хэрэх
5. Шатны гуя дээр хєндлїїд тавьж хадах
6. Банз дэвсэж хадах
7. Гишгїїр хєндлийг дїнзээр хийж хадах
8. Хайсны хєлийг суулгаж бэхлэх
9. Хайсыг суулгах
б/ Шатыг буулгах:
1. Хайсыг салгах
2. Дэвссэн банзыг хуулах
3. Шатны гуя, налуу, тулаас хєлийг авах
4. Буулгасан материалыг ялган хураах
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
Мужаан IV зэрэг – 1 хїн
Туслах ажилтан III зэрэг – 1 хїн
/зєєврийн/ II зэрэг – 1 хїн

1 м налуу шатын хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Шатны тєрєл Босгох Буулгах
Бїх зїйлийг бэлтгэн хийж хєл
1,32 0,67
тулгууртайгаар хийх
Бэлэн бамбайгаар 0,7 0,28

Тайлбар: Нормд 1м-ээс дээш єргєнтэй шат авсан тул 1 м-ээс бага /нарийн/
тохиолдолд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,75-аар їржїїлнэ.

БЇЛЭГ 6
МОДОН МАТЕРИАЛЫГ ГАРААР
БОЛОВСРУУЛАХ

Техникийн хэсэг
1. Хєлдїї буюу хэт норсон эсвэл зуурмаг бетонд бохирдсон модонд
хєдєлмєр зарцуулалт їнэлгээг 1,2-оор їржїїлнэ.
2. Хэт мушгиа гуалинг цавчихад хєдєлмєр зарцуулалт, їнэлгээг 2-
оор харуулдахад 1,5-аар їржїїлж нормчлоно.
3. Гуалин, дїнз, банзны 1м уртад 50 мм хїртэл диаметртэй яр 3-аас
олон илїї байвал хєдєлмєр зарцуулалт, їнэлгээг 1,2-оор
їржїїлнэ.

49 
 БНбД 83-6а-01

6а-32. ГУАЛИН БА БАНЗЫГ ЦАВЧИХ

Ажлын бїтэц

1. Ивїїр дээр тавьж эхлэх

2. Тэмдэглэх
3. Цавчих
4. Эргїїлэх
Мужаан III зэрэг хїн

1 м2 гуалин ба захиалсан банзны

хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
Хїртвэр гуалингийн диаметр,
Модны хуваарьт банзны зузаан мм-ээр
Цавчих байдал
тєрєл 220 хїртэл 300 хїртэл 300-аас их
30 хїртэл 50 хїртэл 50-аас их
Нэг тал 0,12 0,17 0,21
Эсрэг хоёр
0,20 0,23 0,26
талыг
2 тал
Уулзах
0,22 0,28 0,36
хоёр талыг
Мохоо
0,28 0,34 0,39
ирмэгтэй
3 тал
Хурц
Гуалин 0,36 0,39 0,49
ирмэгтэй
Мохоо
0,36 0,46 0,54
ирмэгтэй
Дїнзлэх
Хурц
0,43 0,5 0,65
ирмэгтэй
Цуйдандах 0,61 0,75 0,86
Бєєрєнхий
Цуйдандах
болгох 0,45 0,52 0,65
-гїй
Утас татаж
Банз тэмдэглэсний дагуу 0,05 0,06 0,09
цавчих

6а-33. ГУАЛИН БА БАНЗЫГ ЇЗЇЇРЛЭЖ ЦАВЧИХ

Ажлын бїтэц

1. Ивїїр дээр тавьж бэхлэх

2. Эргїїлж тойруулан цавчих
Мужаан III зэрэг – 1 хїн

100 їзїїрийн хєдєлмєр зарцуулалт

200 мм хїртэл 200 мм-ээс их 250 мм хїртэл
диаметртэй диаметртэй єргєнтэй банз
Материалын
гуалин буюу 300 гуалин буюу 200 буюу 100 мм
ялгаа
мм хїртэл мм хїртэл хїртэл зузаантай
єргєнтэй тал зузаантай дїнз цариг/дїнзэнцэр

50 
 БНбД 83-6а-01

Гуалингийн
їзїїрийг 3-аас 4
тал буюу конус
хэлбэрээр эсвэл
бєєрєнхийлєх 19,0 26,6 7,9
мєн банз буюу
дїнзэнцэрээр 3-4
тал цавчиж гадас
хийхэд

Тайлбар: Цавчилтыг 1-2 талд хийх бол хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,85-аар

їржїїлнэ.

6а-34. ГУАЛИН, ДЇНЗ, БАНЗЫГ ХАРУУЛДАХ

Ажлын бїтэц

1. Байрлуулж бэхлэх
2. Эргїїлж тойруулан харуулдах
3. Бэхэлгээг авах
Мужаан III зэрэг – 1 хїн

100м дїнз, гуалин банзны хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Дараагийн
Боловсруулагдаж байгаа модон материал Хєдєлмєр 20мм єргєн
болон харуулдах тєрєл зарцуулалт харуулдлагад
нэмэх нь
180 мм Зурваслах харуул 15,68 1,31
хїртэл
диаметртэй
Сэв дарагч буюу харуулаар 22,54 1,86
гуалин
бєєрєнхий
Дїнз банзны Зурваслах харуул 3,72 0,28
1 талыг Сэв дарагч буюу харуулаар 4,9 0,57
100мм
хїртэл Сэв дарагч буюу харуулаар
6,86 1,04
єргєнтэй /нарийн/
харуулдах
Дїнз ба зах Харуул ба нарийн харуулаар 2,55 1,12
банзны 1
талыг 20мм
Урьд харуулдсан захыг дахин
хїртэл 1,47 0,27
нарийн харуулаар
єргєнтэй
харуулдах

6а-35. ГУАЛИН, ТАЛ ГУАЛИН, БАНЗЫГ

ХАЛЬСЛАХ

Ажлын бїтэц

1. Ивїїр дээр тавьж бэхлэх

2. Холтсыг тусгай хутга буюу сїхээр хуулах

51 
 БНбД 83-6а-01

3. Єнхрїїлж зайлуулах
Мужаан II зэрэг – 1 хїн

100 м гуалин, тал гуалин болон зах

банзны хєдєлмєр зарцуулалт
Модон материалын тєрєл Хєдєлмєр зарцуулалт
хїн/цаг
200мм хїртэл диаметртэй 6,7
Гуалин
Дараагийн 20 мм тутамд нэмэх 0,95
200мм хїртэл диаметртэй 4,96
Тал гуалин
Дараагийн 20 мм тутамд нэмэх 0,72
Банз 1,41

6а-36. ГУАЛИН, ТАЛ ГУАЛИН БАНЗЫГ

ХЄНДЛЄН ХЄРЄЄДЄХ

Ажлын бїтэц

1. Суурилуулж бэхлэх
2. Тэмдэглэх
3. Хєрєєдєх
Мужаан II зэрэг – 1 хїн

1000 хєрєєдєлтийн хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Гуалин диаметр
- - 120 180 220 260 280 320 360
мм, хїртэл
Дїнз, дїнзэнцэ-
рийн єндєр мм 80 100 120 180 200 220 260 280 300
хїртэл
Єргєн
мм 160 хїртэл 160-аас их - - - - - -
хїртэл
Зузаан 30 30 30 30-
Банз

мм хїр- хїр- хїр- аас - - - - - -

хїртэл тэл тэл тэл их
Хєдєлмєр
2,29 2,89 2,89 4,44 5,92 8,14 10,0 12,0 14,2 16,3
зарцуулалт

6а-37. НЇХ ЄРЄМДЄХ

Ажлын бїтэц

1. Єрємдєх цэгийг тэмдэглэх

2. Нїх єрємдєх
3. Нїхийг цэвэрлэх
Мужаан III зэрэг – 1 хїн

1 нїхний хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Нїхни Нїхний гїн см хїртэл Дараа

52 
 БНбД 83-6а-01

й диа- -гийн
метр 5см
мм 20 25 30 35 40 45 50 гїн
хїртэл бїрт
нэмэх
10 0,13 0,15 0,16 0,16 0,19 0,23 0,32 0,044
20 0,18 0,2 0,21 0,24 0,28 0,33 0,4 0,07
30 0,22 0,24 0,27 0,3 0,34 0,42 0,5 0,09
40 0,27 0,29 0,3 0,34 0,4 0,48 0,58 0,1
50 0,3 0,33 0,35 0,39 0,45 0,56 0,65 0,11

Тайлбар:
1. Нїхийг халбаган єрмєєр єрємдєхєд хєдєлмєр зарцуулалтыг 0,85-
аар тєвийн шєвєгт єрмєєр цоолбол – 0,5-аар тус тус їржїїлнэ.
2. Энэ нормонд нїхийг дээрээс нь доош нь буюу хажуугаас нь
єрємдєхєєр тооцов. Хэрэв нїхийг доороос нь дээш нь 400 мм
хїртэл гїн єрємдвєл хєдєлмєр зарцуулалтыг 1,2-оор, 400 мм-с
илїї гїн єрємдвєл 1,4-єєр тус тус їржїїлнэ.
3. Шувуу нуруу татанга буюу гїїр боолт буюу модон хадаасаар
холбож бэхлэх хэсгийн нїх єрємдєхєд хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,15 –аар їржїїлнэ.
4. Хэрэв нїхийг зууван хэлбэртэй гаргах бол хєдєлмєр
зарцуулалтыг дахин дахин зэрэгцїїлж єрємдсєн тоо тутмаар
нормчлоно.

6а-38. НЇХ ЦЇЇЦДЭХ

Ажлын бїтэц

1. Материалыг байрлуулж бэхлэх

2. Хэлбэр хэмжээг тэмдэглэх
3. Цїїцдэх
4. Ухдасыг цэвэрлэх
5. Эдлэлийг ялгаж тавих
6. 3-н тал нь их ухдас гаргахад хєрєєдєх ажил нэмэгдэнэ.
Мужаан III зэрэг – 1 хїн

100 нїхний хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Хоногийн эзэлхїїн см3-ээр
175 см3 хїртэл 175 см3-ээс их
3
25 см Дараа- 200 см3
Дараа-
Хоногийн хэлбэр хїртэл гийн хїртэл
гийн 100
эзэлхїїн 25см эзэлхїїн
см3 бїрт
-тэй бїрт -тэй
нэмэх
хоног нэмэх хоног

53 
 БНбД 83-6а-01

Нэвт бус
5,85 1,74 17,36 2,54
хоног

Нэвт
3,71 1,74 15,02 2,24
гарсан
Нэв
т
гар-
Нэг
сан
талаа-
саа
2,73 1,17 10,73 1,93
задгай
/їзїї-
рийн/

6а-39. ГУАЛИН БА ДЇНЗНИЙ МЄРГЄЄС

УУЛЗВАР БА ЄНЦЄГ БУЛАН ОГТЛОЛЦООНЫ
УГЛУУРГА ГАРГАХ

Ажлын бїтэц

1. Материалыг бэлтгэж тавих

2. Булангуудыг тайрах
3. Холбоосыг тэмдэглэх
4. Хєрєєдєх
5. Тэмдэглэсний дагуу ухах
6. Хэмжих
7. Тааруулах
8. Цїїцдэх
9. Шаантаг бэлтгэх
10.Бэлэн болсныг нїїлгэж хураах
Салааны бїрэлдэхїїн, мэргэжил зэрэг
а/ Тїгжээт чагтан тагнай углуурганд - мужаан V зэрэг – 1 хїн
б/ Бусад бїх углуурганд - мужаан IV зэрэг – 1 хїн

1 углуургын хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Гуалингийн диаметр буюу
Углуургын тєрєл дїнзний єндєр мм хїртэл
180 220 260 300 360
углуург
Залгах

Тэгш буюу ташуу

0,29 0,4 0,53 0,7 0,93
тагнай
а

54 
 БНбД 83-6а-01

Тэгш 1,02 1,42 2,06 3,13 3,55

Тїгжээ
т
тагнай
Ташуу 1,25 1,85 2,63 3,43 4,43

Їзїїрийн тїгжээт
0,66 0,93 0,2 1,57 2,22
заадал

Тїгжээт чагтан
1,72 2,35 3,27 3,84 4,83
тагнай

Тэгш доголтой
0,25 0,33 0,45 0,62 0,79
атгаа

Налуу доголтой 0,78 0,99 1,25 1,49 2,2

атгаа 1-96 2-48 3,14 3-74 5-52

Гуалин
0,76 0,94 0,20 1,43 1,78
д
Нэвт
хоногто
й Дїнзэн
0,4 0,45 0,57 0,77 -
Булангийн углуурга

углуурга д

Нэг
шїдэт Гуалин 0,87 1,15 1,56 2,06 2,84
атгаа д 2-18 2-89 3-91 5-17 7-13

55 
 БНбД 83-6а-01

Дїн-
0,54 0,66 0,87 - -
зэнд
Огтлолцооны углуурга

Тэгш доголтой
0,32 0,41 0,53 0,67 0,89
атгаа

Далд шїдтэй
0,67 0,87 1,07 1,32 1,78
атгаа

Нэвт дєрвєлжин
0,23 0,27 0,38 0,47 0,62
хоногтой

Нэвт бус
дєрвєлжин 0,29 0,4 0,53 0,64 0,79
хоногтой
Мєргєх уулзвар

Нэвт зууван
0,53 0,73 0,94 1,31 1,92
хоногтой

6а-40. ГУАЛИН ДЇНЗИЙГ ШАХАЖ ЭГНЇЇЛЭХ

Ажлын бїтэц

1. Материалыг ажиллахад тохиромжтой байдлаар тавьж бэхлэх

2. Углуургуудыг тэмдэглэх
3. Углуурга гаргаж гуалин дїнзийг хавчих
4. Шалгах
5. Бэлэн хэсгийг ялгаж тавих
Мужаан III зэрэг – 1 хїн

1м зах банз, догол ховил, ирмэг гаргах хєдєлмєр зарцуулалт

56 
 БНбД 83-6а-01

Гуалингийн диаметр буюу дїнзний єндєр

Углуургийн байдал мм хїртэл
180 220 260 300 360

Гуалин
дахь тал 0,068 0,096 0,123 0,160 0,218
дугуй ухдас

Гуалинд
шїдэт
0,239 0,363 0,421 0,551 0,667
догол
гаргах

Дїнзэнд
шїдэт
0,348 0,479 0,58 0,74 0,957
догол
гаргах

Тал догол
0,110 0,16 0,196 0,24 0,35
гаргах

6а-41. ТАЛ ГУАЛИН БА БАНЗНЫ ХОЛБООС

Мужаан III зэрэг – 1 хїн

1 м холбоосны /1-3-р мєр/ болон 100м

засагдсан захын /мєр 4-9/ хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг
Хєдєлмєр
Углуургын байдал зарцуулалт
хїн/цаг
Огтлолцоо ба уулзвар

Тэгш доголтой атгаа 0,44

Задгай хоногтой
0,29
атгаа

57 
 БНбД 83-6а-01

Тїгжээт доголтой
0,58
атгаа

Гурвалжин
4,35
заадсаар
Тал
гуалин
д Онцгой ховилоор 5,51

Гурвалжин
6,96
заадсаар

Онцгой ховилоор 9,57

Шахаж эгнїїлэхэд

Банз
Тал доголтой 5,08

Тулгаж шахсан 3,48

6а-42. ЦУЙДАН /дэгээ/ ХАДАХ

Ажлын бїтэц

1. Цуйдан тавих газрыг тэмдэглэх

2. Бэхэлгээний хэсэг хїртэл нь хадаж тогтоох
Мужаан III зэрэг

100 ширхэг цуйдангийн хєдєлмєр зарцуулалт

Цуйдангийн байрлал Бэлэн нїхэнд хадах Шууд хадах
Нэг хавтгайд 5,18 6,84
Єєр єєр хавтгайд 6,66 10,5

6а-43. БООЛТ БА ХОМУУДЫГ

ТАВИХ

Ажлын бїтэц

а/ Боолтоор бэхлэхэд
1. Эргийг боолтноос салгах
2. Боолтыг бэлэн нїхэнд суулгах
3. Жийргэвч тавих
4. Эргийг эрэгдэж чангалах
б/ Хом тавих їед
1. Эргийг боолтноос салгах
2. Хом тавьж боолтоо бэхлэх
3. Жийргэвч тавих

58 
 БНбД 83-6а-01

4. Эргийг хийж хомны хийцийг гїйцэд шахагдтал чангална.

Мужаан IV зэрэг – 1 хїн

100 ширхэг боолт болон хомны хєдєлмєр зарцуулалт хїн/цаг

Боолт Хом
200 мм хїртэл Дараагийн 100мм Тус бїр 1 кг-ын Дараагийн 1 кг
урттай урт бїрт нэмэх жинтэй бїрт нэмэх

Тайлбар:
1. Нормонд боолтыг дээрээс доош нь буюу хажуугаас сївлэхээр
тооцсон тул доороос дээш нь сївлэхэд хєдєлмєр зарцуулалтыг
1,2-оор їржїїлнэ.
2. Энэ хїснэгтийн “в”, “г”-д хомуудыг ганцхан боолтоор бэхлэх ажил
нормчлогдсон тул хомын олон боолтоор бэхлэх їед “в”, “г”-ийн
хєдєлмєр зарцуулалт дээр “а”, “б”-ийн хєдєлмєр зарцуулалтыг
харьцуулан бодож нэмнэ.

ГАРЧИГ

Удиртгал хэсэг

Бїлэг 1. Хана, хамар хана хучилт…

Техникийн хэсэг…
Ажил гїйцэтгэх заавар…
6-1-1. Шон тулгуурыг бэлтгэн суулгаж хаяавчийг хийх
6-1-2. Заамал модон хана
6-1-3. Яс модон хана
6-1-4. Хамар тасалгаа
6-1-5. Хуурай шавардлага фанер, иллэг болон їртсэн шахмал
хавтангуудыг яс модонд хадаж бэхлэх
6-1-6. Дам нуруу, бамбай тавьж хучилт хавтанд дулаалга хийх
6-1-7. Хучилтын тємєр бетон хавтан дээр шахмал модон хавтан
дэвсэх

59 
 БНбД 83-6а-01

Бїлэг 2.Татанга ба дээвэр

Техникийн хэсэг
Ажил гїйцэтгэх заавар
6-1-8. Шувуу нуруут дээвэр
6-1-9. Татанга уярах татанга дээр хучилт байрлуулах
6-1-10. Эмжээрийг банзаар бїрэх

Бїлэг 3.Талбайн тїр барилга

6-1-11. Конторууд, нэвтрэх байр, ус буцалгах газар
6-1-12. Саравч агуулах
6-1-13. Худалдааны мухлаг, манаачийн байр, усанд орох газар
ба жорлон

Бїлэг 4.Янз бїрийн модон бїтээцїїд…

6-1-14. Цонх хаалгыг суулгах…
6-1-14а. Угсрах цонх, хаалганы гажилтыг засварлах…
6-1-15. Дулаалгын шижимийг тавих
6-1-16. Ханын шїїгээ, антресонийн хаалга угсрах, суулгах
6-1-17. Модон материалын гадаргууг єнгєлєх
6-1-17а. Радиаторын тор тавих
6-1-18. Шат довжоо, сэрїїн тавцан, дэвсэг гонхыг хийх
6-1-19. Хєргєх шїїгээг суулгах
6-1-19а. Тїймэрийн резин хоолойн шїїгээ угсрах
6-1-20. Модон бариул суулгах
6-1-21. Хашаа угсарч байрлуулах
6-1-22. Агаар сэлгэвчийн босоо янданг угсарч байрлуулах
6-1-23. Тайны сараалжин хайсыг асбестоцементэн хуудсаар
бїрэх
6-1-23а. 5.5 мм-ийн ердийн зузаан асбестоцементэн долгионт хуудас
бэлтгэх
6-1-24. Зургаан єнцєгт элсний хашлага хийх
6-1-25. Янз бїрийн ажлууд
6-1-26. Шатны хонгилд тїр хашлага хамгаалалт хийх
6-1-26а. Барилгын хаалга, цонхны онгорхойд бэхэлгээний тулгуур
багана байрлуулах
6-1-27. Модыг ялзралт ба галын ауюлаас хамгаалах

Бїлэг 5.Шат зєєврийн шат, дамжуурга гишгїїр вандан

6-1-28. Эд хогшлын ба зєєврийн шатнууд
6-1-29. Хонгилын бус шат бэлтгэх
6-1-30. Угсраа гишгїїр вандан
6-1-31. Налуу шаттай дамжлага

Бїлэг 6.Модон материалыг гараар боловсруулах

6-1-32. Гуалин ба банзыг цавчих
6-1-33. Гуалин ба банзыг їзїїрлэж цавчих
6-1-34. Гуалин, дїнз банзыг харуулдах
6-1-35. Гуалин, тал гуалин, банзыг хальслах
6-1-36. Гуалин, тал гуалин, банзыг хєндлєн хєрєєдєх
6-1-37. Нїх єрємдєх
6-1-38. Нїх цїїцдэх

60 
 БНбД 83-6а-01

6-1-39. Гуалин ба дїнзний мєргєєс уулзвар ба єнцєг булан

огтлолцооны углуурга гаргах
6-1-40. Гуалин дїнзийг шахаж эгнїїлэх
6-1-41. Тал гуалин ба банзын холбоос
6-1-42. Цуйдан /дэгээ/ хадах
6-1-43. Боолт ба хомуудыг тавих

61