www.hukumonline.

com

UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA NOMOR 16 TAHUN 1985 TENTANG RUMAH SUSUN DENGAN RAHMAT TUHAN YANG MAHA ESA, PRESIDEN REPUBLIK INDONESIA, Menimbang: a. bahwa n! " mew # $"an "e%e#ah!e&aan m m $an 'ening"a!an !a&a( hi$ ' &a")a!, "h % %n)a $a*am %aha 'eme&a!aan 'emen han "eb ! han '+"+" a"an 'e& mahan %ebagaimana $iamana!"an $a*am Ga&i%,ga&i% Be%a& Ha* an Nega&a, $i'e&* "an 'ening"a!an %aha, %aha 'en)e$iaan 'e& mahan )ang *a)a", $engan ha&ga )ang $a'a! $i#ang"a +*eh $a)a be*i &a")a! !e& !ama g+*+ngan ma%)a&a"a! )ang mem' n)ai 'engha%i*an &en$ahbahwa $a*am &ang"a 'ening"a!an $a)a g na $an ha%i* g na !anah bagi 'embang nan 'e& mahan $an n! " *ebih mening"a!"an " a*i!a% *ing" ngan 'em "iman !e& !ama $i $ae&ah,$ae&ah )ang be&'en$ $ " 'a$a! !e!a'i han)a !e&%e$ia * a% !anah )ang !e&ba!a%, $i&a%a"an 'e&* n! " membang n 'e& mahan $engan %i%!em *ebih $a&i %a! *an!ai, )ang $ibagi a!a% bagian,bagian )ang $imi*i"i be&%ama $an %a! an, %a! an )ang ma%ing,ma%ing $a'a! $imi*i"i %e.a&a !e&'i%ah n! " $ih ni, $engan mem'e&ha!i"an (a"!+& %+%ia* b $a)a )ang hi$ ' $a*am ma%)a&a"a!bahwa $a*am &ang"a 'ening"a!an 'embang nan & mah % % n %ebagaimana $ima"% $ $a*am h & ( a $an h & ( b, $i'e&* "an a$an)a 'enga! &an $a*am ben! " Un$ang, n$ang.

b.

..

Menginga!: /. 3. 8. Pa%a* 0 a)a! 1/2 $an Pa%a* 34 a)a! 1/2 Un$ang,Un$ang Da%a& /560Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574 !en!ang Pe&a! &an Da%a& P+"+",'+"+" Ag&a&ia 1Lemba&an Nega&a Tah n /574 N+m+& /46, Tambahan Lemba&an Nega&a N+m+& 34682Un$ang, n$ang N+m+& / Tah n /576 !en!ang Pene!a'an Pe&a! &an Peme&in!ah Penggan!i Un$ang, n$ang N+m+& 7 Tah n /573 !en!ang P+"+",'+"+" Pe& mahan 1Lemba&an Nega&a Tah n /573 N+m+& 642 men#a$i Un$ang, n$ang 1Lemba&an Nega&a Tah n /576 N+m+& 8, Tambahan Lemba&an Nega&a N+m+& 37//2. Dengan Pe&%e! # an: DE9AN PER9AKILAN RAKYAT REPUBLIK INDONESIA, MEMUTUSKAN: Mene!a'"an:

/ : 3/

www.hukumonline.com

UNDANG,UNDANG TENTANG RUMAH SUSUN BAB I KETENTUAN UMUM Pasal 1 Da*am Un$ang, n$ang ini )ang $ima"% $ $engan: /. ;R mah S % n; a$a*ah bang nan ge$ ng be&!ing"a! )ang $ibang n $a*am % a! *ing" ngan, )ang !e&bagi $a*am bagian,bagian )ang $i%!& "! &"an %e.a&a ( ng%i+na* $a*am a&ah h+&i<+n!a* ma ' n =e&!i"a* $an me& 'a"an %a! an,%a! an )ang ma%ing,ma%ing $a'a! $imi*i"i $an $ig na"an %e.a&a !e&'i%ah, !e& !ama n! " !em'a! h nian, )ang $i*eng"a'i $engan bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama $an !anah, be&%ama. ;Sa! an & mah % % n; a$a*ah & mah % % n )ang ! # an 'e& n! "an !aman)a $ig na"an %e.a&a !e&'i%ah %ebagai !em'a! h nian, )ang mem' n)ai %a&ana 'engh b ng "e #a*an m m. ;Ling" ngan; a$a*ah %ebi$ang !anah $engan ba!a%,ba!a% )ang #e*a% )ang $i a!a%n)a $ibang n & mah % % n !e&ma% " '&a%a&ana $an (a%i*i!a%n)a, )ang %e.a&a "e%e* & han me& 'a"an "e%a! an !em'a! 'em "iman. ;Bagian,be&%ama; a$a*ah bagian & mah % % n )ang $imi*i"i %e.a&a !i$a" !e&'i%ah n! " 'ema"aian be&%ama $a*am "e%a! an ( ng%i $engan %a! an,%a! an & mah % % n. ;Ben$a,be&%ama; a$a*ah ben$a )ang b "an me& 'a"an bagian & mah % % n, !e!a'i )ang $imi*i"i be&%ama %e.a&a !i$a" !e&'i%ah n! " 'ema"aian be&%ama. ;Tanah,be&%ama; a$a*ah %ebi$ang !anah )ang $ig na"an a!a% $a%a& ha" be&%ama %e.a&a !i$a" !e&'i%ah )ang $i a!a%n)a be&$i&i & mah % % n $an $i!e!a'"an ba!a%n)a $a*am 'e&%)a&a!an i<in bang nan. ;Hi'+!i"; a$a*ah ha" !angg ngan )ang 'enge&!iann)a %e% ai $engan Pa%a* //73 Ki!ab Un$ang, n$ang H " m Pe&$a!a In$+ne%ia )ang %e*ama 'enga! &ann)a be* m $i*eng"a'i $engan Un$ang, n$ang %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* 0/ Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574, mengg na"an "e!en! an, "e!en! an !en!ang hi'+!i" $a*am Ki!ab Un$ang, n$ang H " m Pe&$a!a In$+ne%ia %e'an#ang be* m a$a 'enga! &ann)a $a*am Un$ang, n$ang ini. ;@i$ %ia; a$a*ah ha" #aminan )ang be& 'a 'en)e&ahan ha" a!a% ben$a be&$a%a&"an "e'e&.a)aan )ang $i%e'a"a!i %ebagai #aminan bagi 'e* na%an 'i !ang "&e$i! &. ;Pemi*i"; a$a*ah 'e&%e+&angan a!a , ba$an h " m )ang memi*i"i %a! an & mah % % n )ang memen hi %)a&a! %ebagai 'emegang ha" a!a% !anah. ;Pengh ni; a$a*ah 'e&%e+&angan )ang be&!em'a! !ingga* $a*am %a! an & mah % % n. ;Pe&him' nan 'engh ni; a$a*ah 'e&him' nan )ang angg+!an)a !e&$i&i $a&i 'a&a 'engh ni. ;Ba$an 'enge*+*a; a$a*ah ba$an )ang be&! ga% n! " menge*+*a & mah % % n. BAB II LANDASAN DAN TUJUAN Pasal 2

3. 8.

6. 0. 7. >.

?. 5. /4. //. /3.

3 : 3/

www.hukumonline.com

Pembang nan & mah % % n be&*an$a%"an 'a$a a%a% "e%e#ah!e&aan m & "ea$i*an $an 'eme&a!aan, %e&!a "e%e&a%ian $an "e%eimbangan $a*am 'e&i"ehi$ 'an. Pasal 3 Pembang nan & mah % % n be&! # an n! ": 1/2 a. memen hi "eb ! han 'e& mahan )ang *a)a" bagi &a")a!, !e& !ama g+*+ngan ma%)a&a"a! )ang be&'engha%i*an &en$ah, )ang men#amin "e'a%!ian h " m $a*am 'eman(aa!ann)amening"a!"an $a)a g na $an ha%i* g na !anah $i $ae&ah 'e&"+!aan $engan mem'e&ha!i"an "e*e%!a&ian % mbe& $a)a a*am $an men.i'!a"an *ing" ngan 'em "iman )ang *eng"a', %e&a%i, $an %eimbang.

b.

132

Memen hi "eb ! han n! " "e'en!ingan *ainn)a )ang be&g na bagi "ehi$ 'an ma%)a&a"a!, $engan !e!a' meng !ama"an "e!en! an a)a! 1/ h & ( a2. BAB III PENGATURAN DAN PEMBINAAN RUMAH SUSUN Pasal 4

1/2 132 182

Peme&in!ah me*a" "an 'enga! &an $an 'embinaan & mah % % n. Peme&in!ah $a'a! men)e&ah"an "e'a$a Peme&in!ah Dae&ah n! " me*a"%ana"an %ebagian & %an 'enga! &an $an 'embinaan & mah % % n %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2. Pe*a"%anaan "e!en! an %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 132 $ia! & $engan Pe&a! &an Peme&in!ah. BAB I PEMBANGUNAN RUMAH SUSUN Pasal 5

1/2 132

R mah % % n $ibang n %e% ai $engan !ing"a! "e'e&* an $an "emam' an ma%)a&a"a! !e& !ama bagi )ang be&'engha%i*an &en$ah. Pembang nan & mah % % n $a'a! $i%e*engga&a"an +*eh Ba$an U%aha Mi*i" Nega&a a!a Dae&ah, K+'e&a%i, $an Ba$an U%aha Mi*i" Swa%!a )ang be&ge&a" $a*am bi$ang i! , %e&!a Swa$a)a Ma%)a&a"a!. Pasal 6

1/2 132

Pembang nan & mah % % n ha& % memen hi 'e&%)a&a!an !e"ni% $an a$mini%!&a!i(. Ke!en! an,"e!en! an '+"+" !en!ang 'e&%)a&a!an !e"ni% $an a$mini%!&a!i( %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $ia! & $engan Pe&a! &an Peme&in!ah. Pasal ! 8 : 3/

www.hukumonline.com

1/2 132

R mah % % n han)a $a'a! $ibang n $i a!a% !anah ha" mi*i", ha" g na bang nan, ha" 'a"ai a!a% !anah Nega&a a!a ha" 'enge*+*aan %e% ai $engan 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang be&*a" . Pen)e*engga&aan 'embang nan )ang membang n & mah % % n $i a!a% !anah )ang $i" a%ai $engan ha" 'enge*+*aan, wa#ib men)e*e%ai"an %!a! % ha" g na bang nan $i a!a% ha" 'enge*+*aan !e&%eb ! %e% ai $engan 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang be&*a" %ebe* m men# a* %a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an. Pen)e*engga&aan 'embang nan wa#ib memi%ah"an & mah % % n a!a% %a! an $an bagian,be&%ama $a*am ben! " gamba& $an &aian )ang $i%ah"an +*eh in%!an%i )ang be&wenang %e% ai $engan 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang be&*a" )ang membe&i "e#e*a%an a!a%: a. b. .. ba!a% %a! an )ang $a'a! $i'e&g na"an,%e.a&a !e&'i%ah n! " 'e&%e+&anganba!a% $an &aian a!a% bagian,be&%ama $an ben$a,be&%ama )ang men#a$i ha"n)a ma%ing,ma%ing %a! anba!a% $an &aian !anah,be&%ama $an be%a&n)a bagian )ang men#a$i ha"n)a ma%ing,ma%ing %a! an. BAB PEMILIKAN SATUAN RUMAH SUSUN Pasal 8

182

1/2 132 182

Sa! an & mah % % n $imi*i"i +*eh 'e&%e+&angan a!a ba$an h " m )ang memen hi %)a&a! %ebagai 'emegang ha" a!a% !anah. Ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n a$a*ah ha" mi*i" a!a% %a! an )ang be&%i(a! 'e&%e+&angan $an !e&'i%ah. Ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 132 me*i' !i # ga ha" a!a% bagian, be&%ama, ben$a,be&%ama, $an !anah,be&%ama, )ang %em an)a me& 'a"an %a! ,"e%a! an )ang !i$a" !e&'i%ah"an $engan %a! an )ang be&%ang" !an. Ha" a!a% bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, $an ha" a!a% !anah be&%ama %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 182 $i$a%a&"an a!a% * a% a!a ni*ai %a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an 'a$a wa"! %a! an !e&%eb ! $i'e&+*eh 'emi*i"n)a )ang 'e&!ama. Pasal 9

162

1/2 132

Sebagai !an$a b "!i ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* ? $i!e&bi!"an %e&!i(i"a! ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n. Se&!i(i"a! ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 !e&$i&i a!a%: a. b. .. Sa*inan B " Tanah $an S &a! U" & a!a% Ha" Tanah Be&%ama men & ! "e!en! an Pe&a! &an Peme&in!ah %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /5 Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574Gamba& $enah !ing"a! & mah % % n )ang be&%ang" !an, )ang men n# ""an %a! an & mah % % n )ang $imi*i"iPe&!e*aan mengenai be%a&n)a bagian ha" a!a% bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama $an !anah, be&%ama )ang be&%ang" !an-

"e%em an)a me& 'a"an %a! "e%a! an )ang !i$a" !e&'i%ah"an.

6 : 3/

www.hukumonline.com

Pasal 1" 1/2 132 Ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* ? a)a! 182 $a'a! be&a*ih $engan .a&a 'ewa&i%an a!a $engan .a&a 'emin$ahan ha" %e% ai $engan "e!en! an h " m )ang be&*a" . Pemin$ahan ha" %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $i*a" "an $engan a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah $an $i$a(!a&"an 'a$a Kan!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a )ang be&%ang" !an men & ! Pe&a! &an Peme&in!ah %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /5 Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574. Pasal 11 1/2 132 Peme&in!ah membe&i"an "em $ahan bagi g+*+ngan ma%)a&a"a! )ang be&'engha%i*an &en$ah n! " mem'e&+*eh $an memi*i"i %a! an & mah % % n. Pe*a"%anaan "e!en! an %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $ia! & $engan Pe&a! &an Peme&in!ah. BAB I PEMBEBANAN DENGAN HIPOTIK DAN #IDUSIA Pasal 12 1/2 R mah % % n be&i" ! !anah !em'a! bang nan i! be&$i&i %e&!a ben$a *ainn)a )ang me& 'a"an a!a "e%a! an $engan !anah !e&%eb ! $a'a! $i#a$i"an #aminan h !ang $engan: a. b. 132 $ibebani hi'+!i", #i"a !anahn)a !anah ha" mi*i" a!a ha" g na bang nan$ibebani (i$ %ia, #i"a !anahn)a !anah ha" 'a"ai a!a% !anah Nega&a.

Hi'+!i" a!a (i$ %ia $a'a! # ga $ibeban"an a!a% !anah %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 be%e&!a & mah % % n )ang a"an $ibang n %ebagai #aminan 'e* na%an "&e$i! )ang $ima"% $"an n! " membia)ai 'e*a"%anaan 'embang nan & mah % % n )ang !e*ah $i&en.ana"an $i a!a% !anah )ang be&%ang" !an $an )ang 'embe&ian "&e$i!n)a $i*a" "an %e.a&a be&!aha' %e% ai $engan 'e*a"%anaan 'embang nan & mah % % n !e&%eb !. Pasal 13

Dengan !i$a" meng &angi "e!en! an Pa%a* /3, ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* ? a)a! 182 $a'a! $i#a$i"an #aminan h !ang $engan: a. b. $ibebani hi'+!i", #i"a !anahn)a !anah ha" mi*i" a!a ha" g na bang nan$ibebani (i$ %ia, #i"a !anahn)a !anah ha" 'a"ai a!a% !anah Nega&a. Pasal 14 1/2 Pembe&ian hi'+!i" %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /3 $an Pa%a* /8 $i*a" "an $engan a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah $an wa#ib $i$a(!a&"an 'a$a Kan!+& Ag&a&ia Kab 'a!en $an K+!ama$)a n! " $i.a!a! 'a$a b " !anah $an %e&!i(i"a! ha" )ang be&%ang" !an. Da*am a"!a 'embe&ian hi'+!i" %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $a'a! $im a! #an#i,#an#i )ang be&*a" # ga bagi 'iha" "e!iga. Sebagai !an$a b "!i a$an)a hi'+!i" %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /3 $an Pa%a* /8, $i!e&bi!"an

132 182

0 : 3/

www.hukumonline.com

%e&!i(i"a! hi'+!i" )ang !e&$i&i $a&i %a*inan b " !anah hi'+!i" $an %a*inan a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2. 162 Tangga* b " !anah hi'+!i" %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 182 a$a*ah !angga* )ang $i!e!a'"an ! # h ha&i %e!e*ah 'ene&imaan %e.a&a *eng"a' % &a!,% &a! )ang $i'e&* "an bagi 'en$a(!a&ann)a +*eh Kan!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a )ang be&%ang" !an a!a #i"a ha&i "e! # h i! #a! h 'a$a ha&i *ib &, ma"a b " !anah )ang be&%ang" !an $ibe&i be&!angga* ha&i "e&#a be&i" !n)a. Se&!i(i"a! hi'+!i" %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 182 mem' n)ai "e" a!an e"%e" !+&ia* $an $a'a! $i*a"%ana"an %ebagai ' ! %an 'enga$i*an. Ben! " $an i%i a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah, ben! " $an i%i b " !anah hi'+!i" %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 %e&!a ha*,ha* *ain mengenai 'en$a(!a&an hi'+!i" $an 'embe&ian %e&!i(i"a! %ebagai !an$a b "!i, $i!e!a'"an $an $i%e*engga&a"an be&$a%a&"an "e!en! an Pe&a! &an Peme&in!ah %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /5 Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574. Pasal 15 1/2 Pembe&ian (i$ %ia %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /3 $an Pa%a* /8 $i*a" "an $engan a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah $an wa#ib $i$a(!a&"an 'a$a Kan!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a n! " $i.a!a! 'a$a b " !anah $an %e&!i(i"a! ha" )ang be&%ang" !an. Ben! " $an i%i a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah $an ha*,ha* *ain mengenai 'en.a!a!an (i$ %ia %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $i!e!a'"an $an $i%e*engga&a"an be&$a%a&"an "e!en! an Pe&a! &an Peme&in!ah %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /5 Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574. Pasal 16 1/2 Da*am 'embe&ian hi'+!i" a!a (i$ %ia %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /3 $an Pa%a* /8 $a'a! $i'e&#an#i"an bahwa 'e* na%an h !ang )ang $i#amin $engan hi'+!i" a!a (i$ %ia i! $a'a! $i*a" "an $engan .a&a ang% &an %e% ai $engan !aha' 'en# a*an %a! an & mah % % n, )ang be%a&n)a %eban$ing $engan ni*ai %a! an )ang !e&# a*. Da*am ha* $i*a" "an 'e* na%an $engan .a&a %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2, ma"a %a! an & mah % % n )ang ha&gan)a !e*ah $i* na%i !e&%eb ! beba% $a&i hi'+!i" a!a (i$ %ia )ang %em *a membebanin)a. Pasal 1! 1/2 A!a% "e%e'a"a!an 'embe&i $an 'emegang hi'+!i" a!a (i$ %ia %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* /3 $an Pa%a* /8, e"%e" %i hi'+!i" a!a (i$ %ia )ang be&%ang" !an $a'a! $i*a"%ana"an $i bawah !angan #i"a $engan .a&a $emi"ian a"an $a'a! $i'e&+*eh ha&ga !e&!inggi )ang meng n! ng"an %em a 'iha". Pe*a"%anaan 'en# a*an %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2, ba& $a'a! $i*a" "an %e!e*ah *ewa! / 1%a! 2 b *an %e#a" $ibe&i!ah "an %e.a&a !e&! *i% "e'a$a 'iha",'iha" )ang be&"e'en!ingan $an $i m m"an $a*am $ a % &a! "aba& )ang be&e$a& $i $ae&ah )ang be&%ang" !an, $an:a!a me$ia ma%%a .e!a" %e!em'a!, !an'a a$a 'iha" )ang men)a!a"an "ebe&a!an. BAB II PENGHUNIAN DAN PENGELOLAAN RUMAH SUSUN Pasal 18 7 : 3/

102 172

132

132

132

www.hukumonline.com

1/2 132

Sa! an & mah % % n )ang !e*ah $ibang n ba& $a'a! $i# a* n! " $ih ni %e!e*ah men$a'a! i<in "e*a)a"an n! " $ih ni $a&i Peme&in!ah Dae&ah )ang be&%ang" !an. Ke!en! an mengenai i<in "e*a)a"an %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $ia! & $engan Pe&a! &an Peme&in!ah. Pasal 19

1/2 132 182

Pengh ni & mah % % n wa#ib memben! " 'e&him' nan 'engh ni. Pe&him' nan 'engh ni %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $ibe&i "e$ $ "an %ebagai ba$an h " m be&$a%a&"an Un$ang, n$ang ini. Pe&him' nan 'engh ni %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 be&"ewa#iban n! " meng & % "e'en!ingan be&%ama 'a&a 'emi*i" $an 'engh ni )ang be&%ang" !an $engan 'emi*i"an $an 'engh niann)a. Pe&him' nan 'engh ni $a'a! memben! " a!a men n# " ba$an 'enge*+*a )ang be&! ga% n! " men)e*engga&a"an 'enge*+*aan )ang me*i' !i 'engawa%an !e&ha$a' 'engg naan bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, !anah,be&%ama, $an 'eme*iha&aan %e&!a 'e&bai"ann)a. Ke!en! an !en!ang 'e&him' nan 'engh ni $an ba$an 'enge*+*a %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2, a)a! 132, a)a! 182, $an a)a! 162 $ia! & $engan Pe&a! &an Peme&in!ah. BAB III

162

102

PENGA$ASAN Pasal 2" 1/2 132 Pengawa%an !e&ha$a' 'e*a"%anaan "e!en! an Un$ang, n$ang ini $i*a" "an +*eh Peme&in!ah. Ta!a .a&a 'e*a"%anaan 'engawa%an %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2$ia! & $engan Pe&a! &an Peme&in!ah. BAB I% KETENTUAN PIDANA Pasal 21 1/2 Ba&ang %ia'a $engan %enga#a me*angga& "e!en! an $a*am Pa%a* 7, Pa%a* /> a)a! 132 $an Pa%a* /? a)a! 1/2 $ian.am $engan 'i$ana 'en#a&a %e*ama,*aman)a /4 1%e' * h2 !ah n a!a $en$a %e!inggi,!inggin)a R'/44.444.444,, 1%e&a! % # !a & 'iah2. Pe&b a!an 'i$ana %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 a$a*ah "e#aha!an. Ba&ang %ia'a "a&ena "e*a*aiann)a men)ebab"an 'e*angga&an a!a% "e!en! an %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* 7, Pa%a* /> a)a! 132, $an Pa%a* /? a)a! 1/2 $ian.am $engan 'i$ana " & ngan %e*ama, *aman)a / 1%a! 2 !ah n a!a $en$a %e!inggi,!inggin)a R'/.444.444,, 1%a! # !a & 'iah2. Pe&b a!an 'i$ana %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 182 a$a*ah 'e*angga&an.

132 182

162

> : 3/

www.hukumonline.com

Pasal 22 Se*ain 'i$ana )ang $i#a! h"an "a&ena "e*a*aian %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* 3/ a)a! 182, ma"a !e&ha$a' "e*a*aian !e&%eb ! $ibeban"an "ewa#iban n! " memen hi "e!en! an %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* 7, Pa%a* /> a)a! 132, $an Pa%a* /? a)a! 1/2. Pasal 23 Pe&a! &an Peme&in!ah )ang menga! & 'e*a"%anaan Un$ang, n$ang ini $a'a! mem a! an.aman 'i$ana " & ngan %e*ama,*aman)a / 1%a! 2 !ah n $an:a!a $en$a %e!inggi,!inggin)a R'/.444.444,, 1%a! # !a & 'iah2. BAB % KETENTUAN-KETENTUAN LAIN Pasal 24 1/2 132 Ke!en! an,"e!en! an $a*am Un$ang, n$ang ini be&*a" $engan 'en)e% aian men & ! "e'en!ingann)a !e&ha$a' & mah % % n )ang $i'e&g na"an n! " "e'e&* an *ain. Pe*a"%anaan "e!en! an %ebagaimana $ima"% $ $a*am a)a! 1/2 $ia! & $engan Pe&a! &an Peme&in!ah. BAB %I KETENTUAN PERALIHAN Pasal 25 Pa$a %aa! m *ai be&*a" n)a Un$ang, n$ang ini %em a "e!en! an 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang be&h b ngan $engan & mah % % n )ang !i$a" be&!en!angan $engan Un$ang, n$ang ini !e!a' be&*a" %e*ama be* m $i!e!a'"an 'enggan!in)a be&$a%a&"an Un$ang, n$ang ini. BAB %II KETENTUAN PENUTUP Pasal 26 Un$ang, n$ang ini m *ai be&*a" 'a$a !angga* $i n$ang"an. Aga& %e!ia' +&ang menge!ah in)a, meme&in!ah"an 'eng n$angan Un$ang, n$ang ini $engan 'enem'a!ann)a $a*am Lemba&an Nega&a Re' b*i" In$+ne%ia.

Di%ah"an Di Aa"a&!a, Pa$a Tangga* 8/ De%embe& /5?0 PRESIDEN REPUBLIK INDONESIA, ? : 3/

www.hukumonline.com

T!$. SOEHARTO Di n$ang"an Di Aa"a&!a, Pa$a Tangga* 8/ De%embe& /5?0 MENTERI:SEKRETARIS NEGARA REPUBLIK INDONESIA, T!$. SUDHARMONO, S.H. LEMBARAN NEGARA REPUBLIK INDONESIA TAHUN /5?0 NOMOR >0

5 : 3/

www.hukumonline.com

PENJELASAN UNDANG-UNDANG REPUBLIK INDONESIA NOMOR 16 TAHUN 1985 TENTANG RUMAH SUSUN I& UMUM T # an 'embang nan na%i+na* a$a*ah n! " mew # $"an "e%e#ah!e&aan *ahi& $an ba!in %e* & h &a")a! In$+ne%ia %e.a&a a$i* $an me&a!a, %ebagai %a*ah %a! %aha n! " mengi%i .i!a,.i!a 'e&# angan bang%a In$+ne%ia bagi !e&w # $n)a ma%)a&a"a! a$i* $an ma"m & be&$a%a&"an Pan.a%i*a $an Un$ang,Un$ang Da%a& /560. Sa*ah %a! n% & '+"+" "e%e#ah!e&aan &a")a! a$a*ah !e&'en hin)a "eb ! han a"an 'e& mahan, )ang me& 'a"an "eb ! han $a%a& bagi %e!ia' wa&ga nega&a In$+ne%ia $an "e* a&gan)a %e% ai $engan ha&"a! $an ma&!aba!n)a %ebagai man %ia. Di %am'ing i! , 'embang nan 'e& mahan me& 'a"an %a*ah %a! n% & )ang 'en!ing $a*am %!&a!egi 'engembangan wi*a)ah, )ang men)ang" ! a%'e",a%'e" )ang * a% $i bi$ang "e'en$ $ "an, $an be&"ai!an e&a! $engan 'embang nan e"+n+mi $an "ehi$ 'an %+%ia* $a*am &ang"a 'eman!a'an Ke!ahanan Na%i+na*. Da&i ha*,ha* !e&%eb ! $i a!a%, #e*a%*ah bahwa 'e& mahan me& 'a"an ma%a*ah na%i+na*, )ang $am'a"n)a %anga! $i&a%a"an $i %e* & h wi*a)ah !anah ai&, !e& !ama $i $ae&ah 'e&"+!aan )ang be&"embang 'e%a!. O*eh "a&ena i! , %ebagaimana $iamana!"an $a*am Ga&i%,ga&i% Be%a& Ha* an Nega&a 'embang nan 'e& mahan n! " memen hi "eb ! han )ang !e& % mening"a! 'e&* $i!angani %e.a&a men$a%a&, men)e* & h, !e&a&ah, $an !e&'a$ , +*eh Peme&in!ah P %a! $an Peme&in!ah Dae&ah, $engan "ei" !%e&!aan %e.a&a a"!i( %aha %wa%!a $an %wa$a)a ma%)a&a"a!. Pembang nan 'e& mahan )ang !e*ah $i&in!i% %e#a" Pe*i!a I 'e&* $i!ing"a!"an $an $i"embang"an, "h % %n)a 'e& mahan $engan ha&ga )ang $a'a! $i#ang"a +*eh $a)a be*i g+*+ngan ma%)a&a"a! )ang be&'engha%i*an &en$ah. Seh b ngan $engan &aian !e&%eb ! $i a!a%, ma"a "ebi#a"%anaan m m 'embang nan 'e& mahan $ia&ah"an n! ": a. b. memen hi "eb ! han 'e& mahan )ang *a)a" $a*am *ing" ngan )ang %eha!, %e.a&a a$i* $an me&a!a, %e&!a mam' men.e&min"an "ehi$ 'an ma%)a&a"a! )ang be&"e'&iba$ian In$+ne%ia. mew # $"an 'em "iman )ang %e&a%i $an %eimbang, %e% ai $engan '+*a !a!a & ang "+!a $an !a!a $ae&ah %e&!a !a!a g na !anah )ang be&$a)a g na $an be&ha%i* g na.

Se#a*an $engan a&ah "ebi#a"%anaan m m !e&%eb !, ma"a $i $ae&ah 'e&"+!aan )ang be&'en$ $ " 'a$a! %e$ang"an !anah )ang !e&%e$ia %anga! !e&ba!a%, 'e&* $i"embang"an 'embang nan 'e& mahan $an 'em "iman $a*am ben! " & mah % % n )ang *eng"a', %eimbang, $an %e&a%i $engan *ing" ngann)a. Penge&!ian R mah S % n a$a*ah bang nan ge$ ng be&!ing"a! )ang $i%!& "! &"an %e.a&a ( ng%i+na* $a*am a&ah h+&i<+n!a* $an a&ah =e&!i"a* )ang !e&bagi $a*am %a! ,%a! an )ang ma%ing,ma%ing #e*a% ba!a%, ba!a%n)a, " &an $an * a%n)a, $an $a'a! $imi*i"i $an $ih ni %e.a&a !e&'i%ah. Se*ain %a! an,%a! an )ang 'engg naann)a !e&'i%ah, a$a bagian,be&%ama $a&i bang nan !e&%eb ! %e&!a ben$a,be&%ama $an !anah, be&%ama )ang $i a!a%n)a $i$i&i"an & mah % % n, )ang "a&ena %i(a! $an ( ng%in)a ha& % $ig na"an $an $ini"ma!i be&%ama $an !i$a" $a'a! $imi*i"i %e.a&a 'e&%e+&angan. Ha" 'emi*i"an a!a% %a! an & mah % % n me& 'a"an "e*embagaan h " m ba& , )ang 'e&* $ia! & $engan n$ang, n$ang, $engan membe&i"an #aminan "e'a%!ian h " m "e'a$a ma%)a&a"a! In$+ne%ia. Dengan n$ang, n$ang ini $i.i'!a"an $a%a& h " m ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n, )ang me*i' !i:

/4 : 3/

www.hukumonline.com

a. b. .. $.

ha" 'emi*i"an 'e&%e+&angan a!a% %a! an,%a! an & mah % % n )ang $ig na"an %e.a&a !e&'i%ahha" be&%ama a!a% bagian,bagian $a&i bang nan & mah % % nha" be&%ama a!a% ben$a,ben$aha" be&%ama a!a% !anah-

)ang %em an)a me& 'a"an %a! "e%a! an ha" )ang %e.a&a ( ng%i+na* !i$a" !e&'i%ah"an. Penga! &an $an 'embinaan & mah % % n me& 'a"an !angg ng #awab $an wewenang Peme&in!ah. Un! " men.a'ai $a)a g na $an ha%i* g na )ang %e!inggi,!inggin)a, %ebagian & %an !e&%eb ! $a'a! $i%e&ah"an "e'a$a Peme&in!ah Dae&ah %e% ai $engan a%a% 'eme&in!ahan %ebagaimana $ima"% $ $a*am Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /5>6. Un! " mengga*a""an %aha 'embang nan & mah % % n $an mem $ah"an 'iha",'iha" )ang ingin memi*i"i %a! an & mah % % n- Un$ang, n$ang ini menga! & "em ng"inan n! " mem'e&+*eh "&e$i! "+n%!& "%i $an "&e$i! 'emi*i"an & mah $engan mengg na"an *embaga hi'+!i" a!a (i$ %ia. Kh % %n)a bagi g+*+ngan ma%)a&a"a! )ang be&'engha%i*an &en$ah )ang ingin memi*i"i %a! an & mah % % n, men$a'a!"an '&i+&i!a% $an "em $ahan,"em $ahan bai" *ang% ng ma ' n !i$a" *ang% ng aga& ha&gan)a $a'a! !e&#ang"a . Pembang nan & mah % % n meme&* "an 'e&%)a&a!an,'e&%)a&a!an !e"ni% $an a$mini%!&a!i( )ang *ebih be&a!. Un! " men#amin "e%e*ama!an bang nan, "eamanan, $an "e!en!e&aman %e&!a "e!e&!iban 'engh nian, $an "e%e&a%ian $engan *ing" ngan %e"i!a&n)a, ma"a %a! an & mah % % n ba& $a'a! $ih ni %e!e*ah men$a'a! i<in "e*a)a"an n! " $ih ni $a&i Peme&in!ah Dae&ah )ang be&%ang" !an men & ! 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang be&*a" . Pengh ni %a! an & mah % % n !i$a" $a'a! menghin$a&"an $i&i a!a me*e'a%"an "eb ! hann)a n! " mengg na"an bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, $an !anah, be&%ama, "a&ena "e%em an)a me& 'a"an "eb ! han ( ng%i+na* )ang %a*ing me*eng"a'i. Sa! an & mah % % n )ang me& 'a"an mi*i" 'e&%e+&angan $i"e*+*a %en$i&i +*eh 'emi*i"n)a, %e$ang"an )ang me& 'a"an ha" be&%ama ha& % $ig na"an $an $i"e*+*a %e.a&a be&%ama "a&ena men)ang" ! "e'en!ingan $an "ehi$ 'an +&ang ban)a". Pengg naan $an 'enge*+*aann)a ha& % $ia! & $an $i*a" "an +*eh % a! 'e&him' nan 'engh ni )ang $ibe&i wewenang $an !angg ng #awab. O*eh "a&ena i! 'engh ni & mah % % n wa#ib memben! " 'e&him' nan 'engh ni, )ang mem' n)ai ! ga% $an wewenang menge*+*a $an meme*iha&a & mah % % n be%e&!a *ing" ngann)a, $an mene!a'"an 'e&a! &an,'e&a! &an mengenai !a!a !e&!ib 'engh nian. Pe&him' nan 'engh ni +*eh Un$ang, n$ang ini $ibe&i "e$ $ "an %ebagai ba$an h " m $engan Angga&an Da%a& $an Angga&an R mah Tangga, %ehingga $a'a! be&!in$a" "e * a& $an "e $a*am a!a% nama 'emi*i", $an $engan wewenang )ang $imi*i"in)a $a'a! mew # $"an "e!e&!iban $an "e!en!e&aman $a*am *ing" ngan & mah % % n. Pe&him' nan 'engh ni $a'a! memben! " a!a men n# " ba$an 'enge*+*a )ang be&! ga% n! " men)e*engga&a"an 'enge*+*aan )ang me*i' !i 'engawa%an !e&ha$a' 'engg naan bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, !anah,be&%ama, $an 'eme*iha&aan %e&!a 'e&bai"ann)a. Dana )ang $i'e&g na"an n! " membia)ai 'enge*+*aan $an 'eme*iha&aan & mah % % n, $i'e&+*eh $a&i 'em ng !an i &an $a&i 'a&a 'engh nin)a. Pembang nan & mah % % n $i! # "an !e& !ama n! " !em'a! h nian, "h % %n)a bagi g+*+ngan ma%)a&a"a! )ang be&'engha%i*an &en$ah. Nam n $emi"ian 'embang nan & mah % % n ha& % $a'a! mew # $"an 'em "iman )ang *eng"a' $an ( ng%i+na*, %ehingga $i'e&* "an a$an)a bang nan ge$ ng be&!ing"a! *ainn)a n! " "e'e&* an b "an h nian )ang !e& !ama be&g na bagi 'engembangan "ehi$ 'an ma%)a&a"a! e"+n+mi *emah. O*eh "a&ena i! $a*am 'embang nan & mah % % n )ang $ig na"an b "an n! " h nian )ang ( ng%in)a membe&i"an *a'angan "ehi$ 'an ma%)a&a"a!, mi%a*n)a n! " !em'a! %aha, 'e&!+"+an, 'e&"an!+&an, $an %ebagain)a, "e!en! an,"e!en! an $a*am Un$ang, n$ang ini $ibe&*a" "an $engan 'en)e% aian men & ! "e'en!ingann)a. Un$ang, n$ang ini menga! & ha*,ha* )ang be&%i(a! '+"+",'+"+" %a#a, %e$ang"an "e!en! an 'e*a"%anaann)a a"an $ia! & *ebih *an# ! $engan Pe&a! &an Peme&in!ah $an:a!a 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang *ain. // : 3/

www.hukumonline.com

II&

PASAL DEMI PASAL Pasal 1

Ang"a / R mah % % n )ang $ima"% $"an $a*am Un$ang, n$ang ini, a$a*ah i%!i*ah )ang membe&i"an 'enge&!ian h " m bagi bang nan ge$ ng be&!ing"a! )ang %enan!ia%a mengan$ ng %i%!em 'emi*i"an 'e&%e+&angan $an ha" be&%ama, )ang 'engg naann)a n! " h nian a!a b "an h nian, %e.a&a man$i&i a!a ' n %e.a&a !e&'a$ %ebagai %a! "e%a! an %i%!em 'embang nan. Ang"a 3 Se!ia' %a! an & mah % % n ha& % mem' n)ai %a&ana 'engh b ng "e #a*an m m, !an'a menggangg $an !i$a" b+*eh me*a* i %a! an & mah % % n mi*i" +&ang *ain. Ang"a 8 B " ' #e*a%. Ang"a 6 Sebagai .+n!+h, bagian,be&%ama a$a*ah an!a&a *ain: '+n$a%i, "+*+m, ba*+", $in$ing, *an!ai, a!a', !a*ang ai&, !angga, *i(!, %e*a%a&, %a* &an, %a* &an, 'i'a,'i'a, #a&ingan,#a&ingan *i%!&i", ga%, $an !e*e"+m ni"a%i %e&!a & ang n! " m m. Ang"a 0 Sebagai .+n!+h, ben$a be&%ama a$a*ah an!a&a *ain: !anaman, bang nan 'e&!amanan, bang nan %a&ana %+%ia*, !em'a! iba$ah, !em'a! be&main, !em'a! 'a&"i&, )ang %i(a!n)a !e&'i%ah $a&i %!& "! & bang nan & mah % % n. Ang"a 7 Se% ai $engan "e!en! an Pa%a* 7 Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574 !en!ang Pe&a! &an Da%a& P+"+", '+"+" Ag&a&ia bahwa: ;Sem a ha" a!a% !anah mem' n)ai ( ng%i %+%ia*;. Ang"a > Men & ! Pa%a* //73 Ki!ab Un$ang, n$ang H " m Pe&$a!a In$+ne%ia 'enge&!ian hi'+!i" a$a*ah ;% a! ha" "eben$aan a!a% ben$a,ben$a !i$a" be&ge&a", n! " mengambi* 'enggan!ian $a&i'a$an)a bagi 'e* na%an % a! 'e&i"a!an;. Ang"a ? @i$ %ia 'a$a ha"e"a!n)a a$a*ah 'en)e&ahan ha" mi*i" a!a% % a! ben$a "e'a$a "&e$i! & $engan 'e&#an#ian bahwa 'en)e&ahan !e&%eb ! ;han)a n! " men#amin a!a% 'emba)a&an "emba*i ang 'in#aman;. Debi! & $an "&e$i! & %a*ing 'e&.a)a, bahwa 'en)e&ahan ben$a !e&%eb ! han)a n! " #aminan. Ang"a 5 B " ' #e*a%. Ang"a /4 B " ' #e*a%. Ang"a // B " ' #e*a%.

/3 : 3/

www.hukumonline.com

Ang"a /3 B " ' #e*a%. Pasal 2 A%a% "e%e#ah!e&aan m m $i'e&g na"an %ebagai *an$a%an 'embang nan & mah % % n $engan ma"% $ n! " mew # $"an "e%e#ah!e&aan *ahi& $an ba!in bagi %e* & h &a")a! In$+ne%ia %e.a&a a$i* $an me&a!a be&$a%a&"an Pan.a%i*a $an Un$ang,Un$ang Da%a& /560 me*a* i 'emen han "eb ! han a"an 'e& mahan %ebagai "eb ! han $a%a& bagi %e!ia' wa&ga nega&a In$+ne%ia $an "e* a&gan)a. A%a% "ea$i*an $an 'eme&a!aan membe&i"an *an$a%an aga& 'embang nan & mah % % n $a'a! $ini"ma!i %e.a&a me&a!a, $an !ia',!ia' wa&ga nega&a $a'a! meni"ma!i ha%i*,ha%i* 'embang nan 'e& mahan )ang *a)a". A%a% "e%e&a%ian $an "e%eimbangan $a*am 'e&i"ehi$ 'an mewa#ib"an a$an)a "e%e&a%ian $an "e%eimbangan an!a&a "e'en!ingan,"e'en!ingan $a*am 'eman(aa!an & mah % % n, n! " men.egah !imb *n)a "e%en#angan, "e%en#angan %+%ia*. Pasal 3 A)a! 1/2 a. b. A)a! 132 Pembang nan & mah % % n n! " "e'en!ingan b "an h nian, ha& % men$ " ng be&( ng%in)a 'em "iman, $an $a'a! membe&i"an "em $ahan,"em $ahan bagi "ehi$ 'an ma%)a&a"a!. Pasal 4 A)a! 1/2 Yang $ima"% $"an $engan 'enga! &an $an 'embinaan & mah % % n a$a*ah 'a)a Peme&in!ah P %a! )ang $i*a" "an %e.a&a !e& % mene& % $an be&"e%inamb ngan $a*am a&!i )ang %e* a%,* a%n)a !e&ha$a' 'embang nan & mah % % n $an 'engembangann)a. Kewenangan !e&%eb ! a$a 'a$a Peme&in!ah P %a! aga& !e&$a'a! "e%e&agaman $a*am 'enga! &an $an 'embinaann)a. A)a! 132 Sebagian & %an 'enga! &an $an 'embinaan )ang $i%e&ah"an "e'a$a Peme&in!ah Dae&ah, a$a*ah 'enga! &an & mah % % n )ang mem' n)ai "a&a"!e&i%!i" *+"a*, be&h b ngan $engan !a!a"+!a $an !a!a $ae&ah, mi%a*n)a mengenai 'embe&ian i<in *+"a%i, i<in men$i&i"an bang nan, i<in "e*a)a"an n! " $ih ni, $an # ga me*a* i "egia!an "+n"&i! be& 'a 'embimbingan, 'en) * han, $an 'embe&ian "em $ahan, "em $ahan. Pen)e&ahan %ebagian & %an 'enga! &an $an 'embinaan "e'a$a Peme&in!ah Dae&ah %e% ai $engan a%a% $e%en!&a*i%a%i %ebagaimana $ima"% $ $a!a Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /5>6 !en!ang P+"+", '+"+" Peme&in!ahan $i Dae&ah. A)a! 182 /8 : 3/ Yang $ima"% $"an $engan 'e& mahan )ang *a)a" a$a*ah 'e& mahan )ang memen hi %)a&a!, %)a&a! !e"ni", "e%eha!an, "eamanan, "e%e*ama!an, $an n+&ma,n+&ma %+%ia* b $a)a. Pening"a!an $a)a g na $an ha%i* g na !anah $i $ae&ah 'e&"+!aan ha& % %e% ai $engan !a!a & ang "+!a $an !a!a $ae&ah %e&!a !a!a g na !anah $emi "e%e&a%ian $an "e%eimbangan.

www.hukumonline.com

B " ' #e*a%. Pasal 5 A)a! 1/2 Pembang nan & mah % % n $i%e% ai"an $engan "e'e&* an $an "emam' an ma%)a&a"a!, !e& !ama )ang be&'engha%i*an &en$ah, bai" mengenai # m*ah, " a*i!a% bang nan, *ing" ngan ma ' n 'e&%)a&a!an $an !a!a .a&a n! " mem'e&+*ehn)a. Pembang nan & mah % % n $i %aha"an n! " mew # $"an *ing" ngan 'em "iman, %e% ai $engan ! # an %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* 8. A)a! 132 Da*am &ang"a 'embe&ian "e%em'a!an be& %aha, Peme&in!ah membe&i"an "e%em'a!an "e'a$a Ba$an U%aha Mi*i" Nega&a a!a Dae&ah, K+'e&a%i $an Ba$an U%aha Swa%!a )ang be&ge&a" $a*am bi$ang i! , %e&!a Swa$a)a Ma%)a&a"a! n! " membang n & mah % % n $engan be&'e$+man 'a$a a%a% 'eme&a!aan $an "e!e&#ang"a an. Peme&in!ah # ga $a'a! membang n & mah % % n $a*am &ang"a 'ene*i!ian, #i .+ba, 'e&in!i%an a!a "e'e&* an Peme&in!ah %en$i&i. Pasal 6 A)a! 1/2 Pe&%)a&a!an !e"ni% $an a$mini%!&a!i( )ang $ima"% $"an a$a*ah 'e&%)a&a!an )ang $ia! & $engan 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang be&*a" %e% ai $engan "eb ! han $an 'e&"embangan. Pe&%)a&a!an !e"ni% )ang $ima"% $"an an!a&a *ain mengenai %!& "! & bang nan, "eamanan, "e%e*ama!an, "e%eha!an, "en)amanan, $an *ain,*ain )ang be&h b ngan $engan &an.ang bang n, !e&ma% " "e*eng"a'an '&a%a&ana $an (a%i*i!a% *ing" ngan. Pe&%)a&a!an a$mini%!&a!i( )ang $ima"% $"an an!a&a *ain mengenai 'e&i<inan %aha $a&i 'e& %ahaan 'embang nan 'e& mahan, i<in *+"a%i $an:a!a 'e& n! "ann)a, %e&!a 'e&i<inan men$i&i"an bang nan 1IMB2. A)a! 132 Bi*amana $i'e&* "an, "e!en! an 'e*a"%anaann)a $a'a! $i*a" "an $engan 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan *ainn)a. Pasal ! A)a! 1/2 Yang $ima"% $"an $engan ha" mi*i", ha" g na bang nan, $an ha" 'a"ai a$a*ah ha",ha" a!a% !anah %ebagaimana $ima"% $ $a*am Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574. Ha" 'a"ai a!a% !anah Nega&a n! " 'embang nan & mah % % n a"an $ibe&i"an $engan #ang"a wa"! )ang . " ' *ama men & ! "e'e&* ann)a. Aang"a wa"! !e&%eb ! a!a% 'e&min!aan 'a&a 'emi*i" %a! an,%a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an $a'a! $i'e&'an#ang. Ha" 'enge*+*aan a$a*ah ha" %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pe&a! &an Peme&in!ah N+m+& ? Tah n /508 )i% Pe&a! &an Men!e&i Ag&a&ia N+m+& 5 Tah n /570, Pe&a! &an Men!e&i Da*am Nege&i N+m+& 0 Tah n /5>6, $an Pe&a! &an Men!e&i Da*am Nege&i N+m+& / Tah n /5>>. /6 : 3/ n! "

www.hukumonline.com

Ha" 'enge*+*aan han)a $a'a! $ibe&i"an "e'a$a ba$an,ba$an h " m )ang %e* & h m+$a*n)a $imi*i"i +*eh Peme&in!ah $an:a!a Peme&in!ah Dae&ah. A)a! 132 Ai"a & mah % % n )ang be&%ang" !an $ibang n $i a!a% !anah ha" 'enge*+*aan, ma"a 'en)e*engga&a 'embang nan wa#ib men)e*e%ai"an %e.a&a ! n!a% ha" g na bang nan $i a!a% ha" 'enge*+*aan !e&%eb ! %e% ai $engan 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan )ang be&*a" , aga& !anah be&%ama )ang me& 'a"an bagian $a&i ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an mem'e&+*eh %!a! % ha" g na bang nan. Pembe&ian %!a! % ha" g na bang nan !e&%eb ! ha& % % $ah %e*e%ai %ebe* m %a! an,%a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an $i# a*. Ke!en! an ini $ima"% $"an n! " me*in$ ngi 'a&a 'embe*i %a! an, %a! an & mah % % n. A)a! 182 B " ' #e*a%. Pasal 8 A)a! 1/2 Pemi*i" %a! an & mah % % n ha& % memen hi %)a&a! %ebagai 'emegang ha" a!a% !anah be&%ama )ang be&%ang" !an %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* 3/, Pa%a* 87, $an Pa%a* 63 Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574. Da*am ha* !anah,be&%ama be&%!a! % ha" mi*i", )ang $a'a! memi*i"i %a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an, !e&ba!a% 'a$a 'e&%e+&angan wa&ga nega&a In$+ne%ia )ang !i$a" memi*i"i "ewa&ganega&aan gan$a. Kh % % n! " ba$an,ba$an h " m )ang $a'a! memi*i"i %a! an & mah % % n $i a!a% !anah ha" mi*i" be&%ama, a$a*ah ba$an,ba$an h " m )ang $i! n# " +*eh Pe&a! &an Peme&in!ah N+m+& 8? Tah n /578 $ian!a&an)a Ban",ban" )ang $i$i&i"an +*eh Nega&a, Ba$an,ba$an %+%ia* $an "eagamaan %e&!a "+'e&a%i 'e&!anian )ang memen hi %)a&a!. A)a! 132 B " ' #e*a%. A)a! 182 B " ' #e*a%. A)a! 162 B " ' #e*a%. Pasal 9 A)a! 1/2 Da*am &ang"a men#amin "e'a%!ian ha" bagi 'emi*i"an %a! an & mah % % n, %ebagaimana $ima"% $ $a*am Pa%a* ?, $ibe&i"an a*a! 'emb "!ian )ang " a! be& 'a ;Se&!i(i"a! ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n;. A)a! 132 Ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n me*i' !i ha" a!a% bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, $an !anah, be&%ama, )ang %em an)a me& 'a"an %a! "e%a! an )ang !i$a" !e&'i%ah"an $engan %a! an )ang be&%ang" !an, )ang menimb *"an ha", "ewa#iban, $an !angg ng#awab bagi 'emi*i"n)a. Se&!i(i"a! ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n !e&%eb ! !e&$i&i a!a%: /0 : 3/

www.hukumonline.com

a. b. ..

%a*inan b " !anah $an % &a! " & ha" !anah,be&%ama men & ! "e!en! an Pe&a! &an Peme&in!ah N+m+& /4 Tah n /57/gamba& $enah !ing"a! & mah % % n )ang be&%ang" !an )ang men n# ""an %a! an & mah % % n )ang $imi*i"i'e&!e*aan mengenai be%a&n)a bagian ha" a!a% bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, $an !anah, be&%ama )ang be&%ang" !an.

Ke%em an)a me& 'a"an %a! "e%a! an )ang !i$a" !e&'i%ah"an $an $i#i*i$ $a*am %a! %am' * $+" men, )ang me& 'a"an a*a! b "!i ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n )ang $imi*i"in)a. Pene&bi!ann)a $i*a" "an +*eh Kan!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a )ang be&%ang" !an. Se&!i(i"a! ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n !e&%eb ! ha& % % $ah a$a %ebe* m %a! an,%a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an $a'a! $i# a*. Da*am ha* !e&#a$i 'ewa&i%an a!a 'emin$ahan ha", %e&!i(i"a! )ang be&%ang" !an $ibe&i"an "e'a$a 'emi*i"n)a )ang ba& , %e!e*ah $i*a" "an 'en$a(!a&an 'e&a*ihan ha"n)a $i Kan!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a. Pasal 1" A)a! 1/2 Yang $ima"% $"an ;'ewa&i%an; a$a*ah 'e&a*ihan ha" )ang !e&#a$i "a&ena h " m $engan meningga*n)a 'ewa&i%. A$a' n ;'emin$ahan ha"; a$a*ah 'e&b a!an h " m )ang $i*a" "an n! " menga*ih"an ha" "e'a$a 'iha" *ain, %e'e&!i an!a&a *ain # a* be*i, ! "a&,men "a&, $an hibah. A)a! 132 Sebagai b "!i bahwa !e*ah $i*a" "an 'emin$ahan ha" $i'e&* "an a$an)a a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah, %e$ang n! " 'e&a*ihan ha" "a&ena 'ewa&i%an !i$a" $i'e&* "an a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah. Pen$a(!a&an 'e&a*ihan ha" $a*am ha* 'ewa&i%an . " ' $i$a%a&"an 'a$a % &a! "e!e&angan "ema!ian 'ewa&i% $an % &a! wa%ia! a!a % &a! "e!e&angan wa&i% )ang be&%ang" !an, %e% ai $engan "e!en! an h " m )ang be&*a" . Da*am ha* !e&#a$i *e*ang e"%e" %i ma"a !i$a" $i'e&* "an a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah me*ain"an . " ' $ib "!i"an $engan %a*inan be&i!a a.a&a *e*ang )ang $ib a! +*eh Ke'a*a Kan!+& Le*ang )ang me*a"%ana"an 'e*e*angann)a. Pasal 11 A)a! 1/2 Pa$a $a%a&n)a !angg ng #awab 'emen han "eb ! han 'e& mahan )ang *a)a" $a*am *ing" ngan 'em "iman )ang %eha! a$a*ah $i !angan ma%)a&a"a! %en$i&i. Da*am &ang"a memban! g+*+ngan ma%)a&a"a! )ang be&'engha%i*an &en$ah )ang !i$a" mam' membe*i %e.a&a ! nai, Peme&in!ah 'e&* membe&i "em $ahan,"em $ahan )ang be&%i(a! *ang% ng $engan membe&i"an "&e$i! 'emi*i"an #ang"a 'an#ang $engan b nga &en$ah, ma ' n $engan .a&a !i$a" *ang% ng $a*am ben! " % b%i$i %i*ang, "e&inganan $i bi$ang 'e&'a#a"an, 'embang nan '&a%a&ana +*eh Peme&in!ah $an %aha, %aha *ain )ang $a'a! menga"iba!"an ha&ga & mah men#a$i *ebih &en$ah. Da*am ha* & mah % % n n! " h nian $ibang n $i a!a% !anah )ang %ebe* mn)a me& 'a"an $ae&ah 'em "iman )ang " m h, ma"a "e'a$a ma%)a&a"a! 'engh ni %em *a $ibe&i"an '&i+&i!a% n! " mengh ni & mah % % n !e&%eb ! $an $ibe&i"an "em $ahan,"em $ahan %e'e&!i !e&%eb ! $i a!a%, %ehingga ha&gan)a !e&#ang"a +*eh )ang be&%ang" !an. /7 : 3/

www.hukumonline.com

A)a! 132 B " ' #e*a%. Pasal 12 A)a! 1/2 Se% ai $engan "e!en! an Pa%a* 30 $an Pa%a* 85 Un$ang, n$ang N+m+& 0 Tah n /574 !anah ha" mi*i" $an ha" g na bang nan $a'a! $i#a$i"an #aminan h !ang $engan $ibebani ha" !angg ngan 1hi'+!i"2. S ngg h' n $a*am '&a"!e" 'e&"&e$i!an !anah ha" 'a"ai $i!e&ima %ebagai #aminan h !ang !e!a'i men & ! Un$ang, n$ang !e&%eb ! !i$a" $a'a! $ibebani ha" !angg ngan 1hi'+!i"2. Un! " meman!a'"an 'engg naan !anah ha" 'a"ai !e&%eb ! %ebagai #aminan n! " mem'e&+*eh "&e$i! $a*am 'a%a* ini $ib "a "em ng"inan n! " membebanin)a $engan (i$ %ia. Pengg naan (i$ %ia a$a*ah %e% ai $engan ! # an $i.i'!a"ann)a *embaga !e&%eb ! +*eh ma%)a&a"a! n! " mengi%i "e"+%+ngan $a*am "e!en! an,"e!en! an h " m )ang a$a. 9a*a ' n !i$a" $ia! & $a*am 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan *embaga (i$ %ia $ibena&"an $an $i" " h"an +*eh ) &i%'& $en%i. Dengan Un$ang, n$ang ini ma"a (i$ %ia )ang me& 'a"an *embaga h " m )ang hi$ ' $an $a*am "en)a!aann)a $i'e&* "an +*eh ma%)a&a"a! $i" " h"an men#a$i h " m '+%i!i(. Da*am 'a$a i! n! " men.egah 'en)a*ahg naann)a, 'embebanan (i$ %ia !e&%eb ! $iba!a%i 'a$a ha" 'a"ai a!a% !anah Nega&a. Pembebanan (i$ %ia i! ' n wa#ib $i*a" "an $engan a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah $an "em $ian $i$a(!a&"an $i Kan!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a )ang be&%ang" !an. Da*am 'en$a(!a&an !e&%eb ! a$an)a (i$ %ia i! $i.a!a! $a*am b " !anah $an %e&!i(i"a! ha" 'a"ai )ang be&%ang" !an, hingga $a'a! $i"e!ah i # ga +*eh %em a 'iha" )ang be&"e'en!ingan. A)a! 132 Un! " mening"a!"an "emam' an 'embang nan & mah % % n "e'a$a 'en)e*engga&a 'embang nan 'e& mahan $a'a! $ibe&i"an "&e$i! "+n%!& "%i $engan 'embebanan hi'+!i" a!a (i$ %ia a!a !anah be%e&!a ge$ ng )ang ma%ih a"an $ibang n, )ang 'ag "&e$i!n)a !e*ah $i%e! # i $a'a! $iba)a&"an %e.a&a be&!aha' %ebagian $enah %ebagian %e% ai $engan ni*ai $an ha%i* 'e&"embangan 'embang nan !e&%eb !. Pasal 13 Pa%a* /8 ini mem ng"in"an 'embebanan hi'+!i" a!a (i$ %ia n! " mem'e&+*eh K&e$i! Pemi*i"an R mah 1KPR2, g na memba)a& * na% ha&ga %a! an & mah % % n )ang $ibe*in)a, )ang $i"emba*i"an %e.a&a ang% &an. K&e$i! 'emi*i"an & mah !e&%eb ! ba& $a'a! $ibe&i"an %e!e*ah & mah % % n )ang be&%ang" !an %e*e%ai $ibang n $an !e*ah ' *a $i*a" "an 'emi%ahan $a*am %a! an,%a! an & mah % % n )ang be&%e&!i(i"a! Pasal 14 A)a! 1/2 Hi'+!i" be&%i(a! mengi" !i 1a..e%%+i&2 a$an)a % a! 'e&#an#ian '+"+" $a*am ha* ini 'e&#an#ian "&e$i! n! " membang n & mah % % n a!a n! " 'emi*i"an %a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an Un! " 'embebanan hi'+!i" a!a% & mah % % n 1Pa%a* /32 a!a a!a% %a! an & mah % % n 1Pa%a* /82, ma"a 'embe&ian hi'+!i" !e&%eb ! ha& % $ib "!i"an $engan a"!a Pe#aba! Pemb a! A"!a Tanah )ang $i$a*amn)a wa#ib $i%eb !"an a$an)a 'e&#an#ian "&e$i! )ang !e*ah $ia$a"an. /> : 3/

www.hukumonline.com

A)a! 132 Da*am a"!a 'embe&ian hi'+!i" $a'a! $im a! #an#i,#an#i )ang $iangga' 'e&* $a*am &ang"a me*in$ ngi "e'en!ingan "&e$i! & ma ' n 'embe&i hi'+!i". Aan#i,#an#i )ang *a<im $im a! $a*am a"!a 'embe&ian hi'+!i" an!a&a *ain )ang 'en!ing a$a*ah: a. b. .. #an#i )ang membe&i"an "ewenangan "e'a$a "&e$i! & n! " a!a% "e" a%aan %en$i&i men# a* ben$a )ang $i#a$i"an #aminan bagi 'e* na%an 'i !angn)a #i"a !e&#a$i .i$e&a #an#i 1wan'&e%!a!ie2#an#i n! " !i$a" men)ewa"an ben$a )ang $i#a$i"an #aminan %e*ama h !ang )ang be&%ang" !an be* m $iba)a& * na%#an#i a"an menga% &an%i"an ben$a )ang $i#a$i"an #aminan !e&ha$a' "eba"a&an, gem'a b mi, $an m %ibah *ainn)a.

Dengan $im a!n)a #an#i,#an#i !e&%eb ! $a*am a"!a 'embe&ian hi'+!i" )ang "em $ian $i$a(!a&"an 'a$a "an!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a, ma"a a'a )ang $i#an#i"an !e&%eb ! mem' n)ai "e" a!an be&*a" # ga !e&ha$a' 'iha" "e!iga. A)a! 182 B " ' #e*a%. A)a! 162 Men & ! h " m, hi'+!i" ba& mem' n)ai "e" a!an be&*a" !e&ha$a' 'iha" "e!iga %e!e*ah $i*a" "an 'en$a(!a&ann)a 'a$a "an!+& Ag&a&ia Kab 'a!en a!a K+!ama$)a )ang be&%ang" !an, )ai! $engan 'emb a!an b " !anahn)a. Ke!en! an $a*am a)a! 162 'a%a* ini membe&i"an "e'a%!ian mengenai !angga* b " !anah !e&%eb !, )ang be&a&!i !angga* "e*ahi&an hi'+!i" )ang be&%ang" !an. A)a! 102 B " ' #e*a%. A)a! 172 B " ' #e*a%. Pasal 15 A)a! 1/2 Liha! 'en#e*a%an Pa%a* /6 a)a! 1/2. A)a! 132 B " ' #e*a%. Pasal 16 A)a! 1/2 Ke!en! an ini $ima"% $"an %ebagai "e*embagaan h " m ba& )ang mem ng"in"an 'en)e*e%aian '&a"!i% mengenai 'emba)a&an "emba*i "&e$i! )ang $ig na"an n! " membang n & mah % % n %e.a&a be&!aha', )ai! %e% ai $engan !aha' 'en# a*an %a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an. Dengan a$an)a "e!en! an !e&%eb !, ma"a "e!en! an $a*am Pa%a* //78 Ki!ab Un$ang, n$ang H " m Pe&$a!a In$+ne%ia $an 'e&a! &an 'e& n$ang, n$angan *ainn)a $i%e% ai"an $engan 'e&"embangan "eb ! han ma%)a&a"a!.

/? : 3/

www.hukumonline.com

A)a! 132 Tia' %a! an & mah % % n )ang !e&# a* a"an membeba%"an bagian & mah % % n )ang be&%ang" !an $a&i hi'+!i" a!a (i$ %ia )ang %em *a membebanin)a, %ebe%a& ni*ai hi'+!i" a!a (i$ %ia %a! an & mah % % n !e&%eb !, )ang be%a&n)a $a'a! $i'e&hi! ng"an %ebagai 'e&ban$ingan an!a&a ni*ai %a! an )ang be&%ang" !an !e&ha$a' ni*ai "e%e* & han & mah % % n, !e&ma% " ben$a,be&%ama $an !anah,be&%ama. Se*an# !n)a & mah % % n !e&%eb ! han)a $ibebani hi'+!i" a!a (i$ %ia 'a$a bagian )ang be* m !e&# a* n! " men#amin %i%a h !ang )ang be* m $i* na%i. Pasal 1! A)a! 1/2 Pa$a $a%a&n)a e"%e" %i hi'+!i" a!a (i$ %ia ha& % me*a* i 'e*e*angan m m. Ka&ena e"%e" %i hi'+!i" a!a (i$ %ia )ang $i*a" "an $engan 'en# a*an %e.a&a *e*ang bia%an)a !i$a" $a'a! mengha%i*"an ha&ga )ang !inggi, ma"a a!a% "e%e'a"a!an 'embe&i $an 'emegang hi'+!i" a!a (i$ %ia, e"%e" %i hi'+!i" a!a (i$ %ia )ang be&%ang" !an $a'a! $i*a"%ana"an $i bawah !angan. A)a! 132 Ke!en! an $a*am a)a! ini $ima"% $"an n! " me*in$ ngi "e'en!ingan 'iha" *ain. Yang be&"ewa#iban men)am'ai"an 'embe&i!ah an $an menga$a"an 'eng m man a$a*ah 'iha" )ang a"an men# a*, )ai! 'embe&i $an:a!a 'emegang hi'+!i" a!a (i$ %ia )ang be&%ang" !an. Piha",'iha" )ang be&"e'en!ingan )ang $ima"% $"an $a*am a)a! ini a$a*ah 'a&a "&e$i! & *ain $a&i 'embe&i hi'+!i" a!a (i$ %ia. A'abi*a a$a 'e&be$aan an!a&a !angga* 'embe&i!ah an $an !angga* 'eng m man, ma"a #ang"a wa"! %a! b *an i! $ihi! ng %e#a" !angga* 'a*ing a"hi& $i an!a&a "e$ a !angga* !e&%eb !. Pasal 18 A)a! 1/2 Bi*a & mah % % n )ang % $ah %e*e%ai $ibang n %e!e*ah $ia$a"an 'eme&i"%aan !e&b "!i %e% ai $engan 'e&%)a&a!an $an "e!en! an )ang !e&.an! m $a*am S &a! I<in Men$i&i"an Bang nan, ma"a +*eh Peme&in!ah Dae&ah $i"e* a&"an ;I<in *a)a" h ni; be& 'a % &a! "e!e&angan *a)a" h ni, %ebagai %a*ah %a! %)a&a! n! " 'ene&bi!an %e&!i(i"a! ha" mi*i" a!a% %a! an,%a! an & mah % % n )ang be&%ang" !an. I<in *a)a" h ni !e&%eb ! $i'e&* "an # ga bagi & mah % % n )ang b "an n! " h nian. Ke!en! an !e&%eb ! $ima"% $"an n! " men#amin "e%e*ama!an, "eamanan, "e!en!e&aman %e&!a "e!e&!iban 'a&a 'engh ni $an 'iha" *ainn)a. A)a! 132 B " ' #e*a%. Pasal 19 A)a! 1/2 Pengh ni %a! an & mah % % n !i$a" $a'a! menghin$a&"an $i&i a!a me*e'a%"an "eb ! hann)a n! " mengg na"an bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, $an !anah,be&%ama. Un! " men#amin "e!e&!iban, "eg+!+ng&+)+ngan, $an "e%e*a&a%an %e% ai $engan "e'&iba$ian In$+ne%ia $a*am menge*+*a bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, $an !anah,be&%ama, ma"a $iben! " 'e&him' nan /5 : 3/

www.hukumonline.com

'engh ni )ang menga! & $an meng & % "e'en!ingan be&%ama. A)a! 132 Pe&him' nan 'engh ni be&$a%a&"an Un$ang, n$ang ini be&"e$ $ "an %ebagai ba$an h " m, )ang % % nan +&gani%a%i, ha" $an "ewa#ibann)a $ia! & $a*am Angga&an Da%a& $an Angga&an R mah Tangga. Sebagai ba$an h " m, 'eng & % 'e&him' nan 'engh ni $a'a! mewa"i*i 'a&a 'engh ni a!a 'emi*i" %a! an & mah % % n bai" $i $a*am ma ' n $i * a& 'enga$i*an. A)a! 182 Pe&him' nan 'engh ni $iben! " !e& !ama n! " menga! & 'engh nian $an 'enge*+*aan & mah % % n. Kegia!ann)a 'e&* $i%e&a%i"an $engan "egia!an "e*embagaan RT $an R9 )ang be&ge&a" $i bi$ang "ema%)a&a"a!an. A)a! 162 Pe&him' nan 'engh ni mem' n)ai ! ga% $an wewenang 'enge*+*aan )ang me*i' !i 'engg naan, 'eme*iha&aan, $an 'e&bai"an !e&ha$a' bang nan, bagian,be&%ama, ben$a,be&%ama, $an !anah,be&%ama. Un! " 'e*a"%anaann)a, 'e&him' nan 'engh ni $a'a! memben! " ba$an 'enge*+*a a'abi*a # m*ah %a! an & mah % % n ma%ih $a*am ba!a% $a'a! $i!angani %en$i&i, a!a men n# " ba$an 'enge*+*a )ang '&+(e%i+na* %e% ai $engan !ing"a! "eb ! hann)a. Ba$an 'enge*+*a be&!angg ng #awab "e'a$a 'e&him' nan 'engh ni. A)a! 102 B " ' #e*a%. Pasal 2" A)a! 1/2 Pengawa%an )ang $i%e*engga&a"an +*eh Peme&in!ah an!a&a *ain me*i' !i: a. b. .. A)a! 132 B " ' #e*a%. Pasal 21 A)a! 1/2 B " ' #e*a%. A)a! 132 B " ' #e*a%. A)a! 182 B " ' #e*a%. A)a! 162 B " ' #e*a%. 34 : 3/ 'e*a"%anaan 'enga! &an $an 'embinaan $a*am 'embang nan $an 'engembangan & mah % % n'ene&bi!an %e&!i(i"a! ha" mi*i" a!a% %a! an & mah % % n $an 'emin$ahan ha"n)aha*,ha* )ang be&%ang" !an $engan 'engh nian a!a 'engg naan $an 'enge*+*aan & mah % % n.

www.hukumonline.com

Pasal 22 B " ' #e*a%. Pasal 23 B " ' #e*a%. Pasal 24 A)a! 1/2 Un$ang, n$ang ini menga! & & mah % % n !e& !ama n! " !em'a! h nian. Menginga! bahwa $a*am "en)a!aann)a a$a "eb ! han a"an & mah % % n )ang b "an n! " h nian )ang men$ " ng ( ng%i 'em "iman $a*am &ang"a men n#ang "ehi$ 'an ma%)a&a"a!, an!a&a *ain mi%a*n)a n! " !em'a! %aha, !em'a! 'e&be*an#aan, 'e&!+"+an, 'e&"an!+&an, 'e&in$ %!&ian, ma"a n! " $a'a! menam' ng "eb ! han !e&%eb ! "e!en! an,"e!en! an $a*am Un$ang, n$ang ini $in)a!a"an be&*a" # ga !e&ha$a' & mah % % n bagi "e'e&* an *ain $engan 'en)e% aian %e'e&* n)a. A)a! 132 B " ' #e*a%. Pasal 25 B " ' #e*a%. Pasal 26 B " ' #e*a%. TAMBAHAN LEMBARAN NEGARA REPUBLIK INDONESIA NOMOR 88/?

3/ : 3/