Ήταν κάποτε ένα νεολιθικό

χωριό

Μια προσέγγιση των μαθητών της Δ’ τάξης του 1ου Πειραματικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου Πορταριάς
στο μάθημα της Ιστορίας με θέμα την νεολιθική εποχή

Πορταριά 2009 -2010

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Η ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ στην Ελλάδα

Στον ελλαδικό χώρο έχουν καταγραφεί 1000 περίπου θέσεις κατοίκησης (σε
σπήλαια που κατοικούνταν από την Παλαιολιθική εποχή, σε λοφώδεις ή
πεδινές εκτάσεις με μορφή οικισμών ή κοντά σε λίμνες, ποτάμια ή
παραθαλάσσιες περιοχές)
           
Οι οικισμοί
Από τους πληρέστερα ερευνημένους οικισμούς (π.χ. Σέσκλο, Διμήνι κοντά
στο Βόλο) προκύπτει ότι η έκτασή τους κυμαινόταν από μισό έως έξι
στρέμματα. Οι πρώτες γεωργοκτηνοτροφικές κοινότητες εκτιμάται ότι
αριθμούσαν 100 έως 300 άτομα.
Kατά την Αρχαιότερη Νεολιθική εποχή οι οικισμοί αποτελούνται από
καλύβες με πασσάλους, ενώ από τη Μέση Νεολιθική κτίζονται σπίτια με
λίθινα θεμέλια και τοίχους από ωμές πλίνθους (άψητα τούβλα από μίγμα
πηλού και άχυρου).
Τα σπίτια είναι μονόχωρα ή διαθέτουν και ανοιχτό ή κλειστό προθάλαμο
("τύπος μεγάρου"). Είναι κτισμένα ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, ισόγεια
κατά κανόνα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για χρήση και διώροφων οικημάτων.
Οι υπαίθριοι οικισμοί έχουν συνήθως τη μορφή χαμηλού λόφου, ύψους 2-4
μέτρων και διαμέτρου 100-200 μέτρων. Στη Μακεδονία χαρακτηρίζονται με
τον όρο "τούμπα".
Οι λόφοι αυτοί δεν αποτελούν φυσικά εξάρματα του εδάφους, αλλά
δημιουργήθηκαν από τα αλλεπάλληλα στρώματα κατοίκησης στο ίδιο
σημείο για πολλές εκατονταετίες ή και χιλιετίες.
Τυπικό δείγμα οικισμού νεολιθικού έχουμε στο Διμήνι, κοντά στο Βόλο.
 
Η κοινωνική οργάνωση
Βασική μονάδα της κοινωνίας είναι το γένος ή η διευρυμένη οικογένεια
που περιλαμβάνει τους γονείς, τα παιδιά, τους παππούδες και τους άλλους
κοντινούς συγγενείς.
Tα μέλη της ζουν σε ένα ή σε περισσότερα γειτονικά σπίτια, τα οποία
αποτελούν νοικοκυριά που μοιράζονται εστίες και φούρνους που βρίσκονται
σε κοινόχρηστους χώρους, ανάμεσα στα σπίτια τους.
Mέσα από τη γεωργοκτηνοτροφική οικονομία αναδεικνύονται και οι
ρόλοι των δύο φύλων. Kρίνοντας από τα πολυάριθμα γυναικεία ειδώλια, ο
ρόλος της γυναίκας στη νεολιθική κοινωνία φαίνεται να υπερτονίζεται.
Τα ειδώλια είναι φυσιοκρατικά, με τονισμένα τα διακριτικά του φύλου. Tα
γυναικεία ειδώλια εικάζεται ότι συμβολίζουν τη θεά της γονιμότητας
(μητέρα- θεά). Εικονίζονται όρθια, καθιστά, οκλαδόν, πλαγιασμένα, σε
φάσεις εγκυμοσύνης, τοκετού ή μητρικής στοργής.
Άλλα δείγματα τέχνης που συναντάμε είναι:
α. κεραμικής, αγγειοπλαστικής τέχνης  
Ο ήλιος έχει ανέβει πολύ ψηλά
στον ουρανό. Βρισκόμαστε εδώ
στη στέγη του μεγάρου από την
ώρα που άρχισε ν’ ανατέλλει.
Σήμερα είναι η μέρα μου να
φυλάω το χωριό. Προσέχω
μήπως κάποιοι ξένοι
πλησιάσουν, για να τρέξω να
ειδοποιήσω τον αρχηγό μέσα το
μέγαρο. Γεννήθηκα εδώ στο
Διμήνι και είμαι 10 χρονών.
Από εδώ βλέπω όλο το χωριό
μέσα κι έξω από τα τείχη. Οι
πόρτες είναι όλες ανοιχτές αυτή
την ώρα. Πολλές γυναίκες
δουλεύουν στα γύρω χωράφια.
Να η μητέρα μου. Σκάβει το
χωράφι για να σπείρει σιτάρι. Η
ζωή εδώ φαντάζει τέλεια.
Άλλη μια μέρα ξημέρωσε στο χωριό μας εχθές το βράδυ
έκανε λίγο κρύο και ξυπνήσαμε πιο νωρίς για να πάμε
στη φωτιά. Το χωριό μου βρίσκετε σε ένα λόφο που
γύρω από το χωριό υπάρχει ένας τοίχος από πέτρα και
τον έχουμε φτιάξει για να μας προστατεύει από τους
ξένους. Τα μεγαλύτερα αγόρια πάνε να κυνηγήσουν με
τους μπαμπάδες τους, τα μικρότερα βγάζουν τα ζώα να
βοσκήσουν ή κουβαλάν πέτρες για να φτιάξουν το τοίχο
μεγαλύτερο. Οι μαμάδες που έχουν μωρά τα φροντίζουν
ενώ οι άλλες πάνε στο χωράφι να βρουν καρπούς. Οι
γιαγιάδες φτιάχνουν φαγητό για τους άντρες μόλις
γυρίσουν από το κυνήγι. Σήμερα θα πάω με τη μαμά μου
να κουβαλήσουμε με τα πήλινα δοχεία νερό που έχει
φτιάξει ο παππούς μου, είμαι πολύ χαρούμενη που θα
φέρουμε νερό στο χωριό για να μαγειρέψουν οι
γιαγιάδες. Το βράδυ θα ανάψουμε φωτιά, θα φάμε θα
πιούμε και θα κάτσουμε όλοι γύρω από τη φωτιά και θα
λέμε πως περάσαμε σήμερα. Αύριο θα πάμε να
μαζέψουμε ξύλα για τη φωτιά. Ήταν πολύ ωραία αλλά
και κουραστική μέρα.
Στα νεολιθικά χρόνια το παιδί ζούσε στην
φύση. ‘Άλλες φορές βοηθούσε τους γονείς
τους στις γεωργικές καλλιέργειες. Έτσι, μαζί
με τους γονείς του φύτευε όσπρια και
δημητριακά. Έπαιζε με τον σκύλο που είχε ο
μπαμπάς του για να πηγαίνει για κυνήγι.
Άλλες φορές έβοσκε τα πρόβατα και τις
κατσίκες που είχαν οι γονείς του και τις
άρμεγε για να πίνουν το γάλα τους.
Μεγαλώνοντας το παιδί μάθαινε να φτιάχνει
εργαλεία και να πλάθει τον πηλό για να
φτιάξει αγγεία που θα χρησιμεύουν να
μαγειρεύουν, να τρώνε και να πίνουν. Ακόμη
έφτιαχνε κοσμήματα από πέτρες και κοχύλια
και άλλες φορές ζωγράφιζε με διάφορα
σχέδια τα όμορφα αγγεία που είχε φτιάξει.
Άλλες φορές έφτιαχνε μικρά αγάλματα από
πηλό και πέτρα. Όταν οι γονείς του
αποφάσιζαν να μεγαλώσουν το σπίτι τους
το παιδί τους βοηθούσε κουβαλώντας
κορμούς από μικρά δέντρα.
Η ζωή ενός παιδιού στην
νεολιθική εποχή ήταν πολύ
δύσκολη. Σηκωνόταν πολύ
πρωί.
Άρμεγαν τις κατσίκες,
άναβαν φωτιά, έψηναν το
κυνήγι που θα έφερνε ο
πατέρας.
Μάθαιναν την τέχνη να
φτιάχνουν αγγεία μαζί με
τον πατέρα. Τα σπιτάκια
που ζούσαν ήταν φτωχικά
με αχυρένια στρώματα.
Κυρίως τα παιδιά βόσκανε
τα ζώα.
Στα νεολιθικά χρόνια η ζωή
τω παιδιών δεν ήταν και
τόσο εύκολη. Άλλα από
αυτά φυλούσαν το χωριό
από ψηλά, μήπως και
έρθει κανένας ξένος. Τότε
έπρεπε να τρέξει και να το
πει στον αρχηγό.
Άλλα βοσκούσαν ζώα,
όπως κατσίκες. Άλλα
προσπαθούσαν να ανάψουν
φωτιά ή άρμεγαν τις
κατσίκες και γενικά κάνανε
πολλές δουλειές.
Τα παιδιά τότε δεν ήταν
ξένοιαστα όπως εμείς
τώρα, γιατί κάνανε πολλές
δύσκολες δουλειές.
Κείμενα: Ίνα Νταλιπάι, Μαρία Τσιτσιγιάννη, Άννα Μαρία Γιαγιά, Αποστόλης Λίτσας, Ειρήνη Παπαθανασίου
Σκίτσα: Νίκος Καούρης, Ελένη Αντωνούλη, Αποστόλης Τσορβαντζής, Βασιλική Κραβαρίτη, Αποστόλης Λίτσας, Χρήστος
Μαστακούλης, Ευαγγελία Βαϊτσοπούλου, Ερασμία Αγγέλη, Μαρία Κουλέρα
Πληροφορίες: http://users.ach.sch.gr/pchaloul/proistoria/Proistoria.htm
Υπεύθυνος μαθήματος - Επεξεργασία: Ηρακλής Καραγιάννης