Dr.

Musli Vrbani Qndrimi i Islamit ndaj dituris, arsimit dhe shkencs

Vlera e dituris fillon me njeriun e par. Zoti i Lartmadhruar, Ademit a.s , njeriut t par t njerzimit, pasi ia msoi emrat e t gjitha shtjeve dhe sendeve, i urdhroi melaqet pr ti ra n sexhde, prderisa sa ishte krijes prej trupi (krijese prej balte nuk krkoi prej melaqve ti binin n sexhde Ademit.!"he ia msoi Ademit t gjitha emrat(shken#n !.($l %ekare &' (ga kjo kuptohet se )elaqet e kan nderuar, e kan respektuar dhe i kan ra n sexhde Ademit a.s. vetm pasi q ka arritur nivelin e dituris dhe shken#s. Zoti i Lartmadhruar nuk i ka urdhruar melaqet ti bjn sexhde Ademit a.s. para se t*ia msoj emrat, por Zoti i Lartmadhruar i ka urdhruar pasi q melaqet nuk i kan ditur emrat, +,ha m tregoni pr emrat(diturin shken#n nse -lisni t vrtetn ()elaqet i than,.o-sh i Lartsuar ne uk dim prpos asaj q na ke msuar! $, Ademi a.s. i ka ditur emrat. /a msuar shken#, pastaj Zoti i Lartmadhruar i ka thn Ademit0 ,regoju at1re (melaqve emrat(shken#n . e pasi q Ademi a.s ka tregua pr emrat(shken#n , Zoti i ka urdhruar )elaqet ti bin n sexhde Ademit me diturin dhe shken#n e tij.!"he ne u tham melaqeve bini n sexhde Ademit!, /jo nnkupton se njeriu e ka vlern dhe respektin kur arrin nivel t lart arsimor dhe shken#or. Vlera e dituris fillon me zbritjen e ajeteve t para (jeriu nprmjet arsimit dhe shken#s e kupton qllimin e krijimit t tij dhe e njeh vetveten,e kupton gjithsin dhe e njeh /rijuesin e tij. /jo ka qen edhe ars1eja se )uhamedit a.s. ajetet e para i kan zbritur pr hulumtim, studim dhe shken# e jo adhurim. +Lexo me emrin e Zotit tnd,i #ili /rijoi, $ krijoi njeriun nga nj drok gjaku Lexo se Zoti 1t sht m 2isniku Ai sht i #ili ia msoi njeriut pendn, 3a msoi njeriut at q nuk e dinte!. (el4Alek '45 . /jo sht jehona e par e #ila e mon dhe e lartson vlern e dituris dhe i shpall lu-t anal-abetizmit neglizhent dhe vendos vuln e arsimimit dhe shken#s. Allahu, melekt dhe dijetart Allahu i Lartmadhruar aq shum i ka lartsuar gradat e dijetarve saq i bashkngjit me veten e ,ij dhe melekt n dshmin e (jshmris s ,ij dhe kon-irmimin e drejtsis s ,ij . "shmon Allahu,se nuk ka Zot pos ,ij edhe melekt dshmojn nj gj t till, edhe t pajisurit me dituri (dshmojn (jshmrin e /rijuesit duke mbajtur drejtsi .(Ali 3mmran,'6 /jo nuk sht udi, sepse si mundet mendjet e dobta dhe njohurit e ngushta t kuptojn Lartsin e t )adhrishmit, t Lartit7 dhe si mundet ai q jeton n errsir dhe injoran# ta njoh realitetin mbi Zotin e jets7, apo si mundet i padituri t kuptoj nj segment prej #ilsive t ,ij madhore dhe -akteve t ,ij t larta. jithsia sht shkolla e besimit Ai i #ili analizon /ur*anin bindet se gjithsia sht shkoll e besimit t s vrtet, e dituria sht msimi n at shkoll, dhe se hapi i par n at shkoll sht nj argument m shum pr t besuar dhe pr

t vrtetuar t vrtetn e 3slamit, 3slami rritet me dituri ashtu si rritet trupi i njeriut me ushqim. 3slami zhvillohet me dituri ashtu si zhvillohet bima prej rrezeve t drits dhe thithjes s ujit. ( islam shken#a ka vler t madhe. Zoti i Lartmadhruar n /ur8an thot0 +ata nga mesi i juaj,q besojn dhe t #ilve u sht dhn dituria,Allahu do ti ngrit n shkall t larta(el4 )uxhadele, '' 9o mos t ishte shken#a dhe arsimimi shtje shum e rndsishme Zoti i Lartmadhruar nuk do t*i thoshte )uhamedit s.a.v.s. q t lutet0 +"he thuaj0 : Zoti im7 ) shto dituri!.(,a ;a ''< . Dituria sht rru!a pr t njohur "rijuesin "ituria, arsimi dhe shken#a jan rruga pr t njohur krijuesin, pr t kuptuar gjithsin, sepse pa logjik dhe mendje nuk kuptohen ajetet, pa analiz dhe pa t menduar nuk mund t kuptohet kush i ka zbritur ajetet e /ur8anit, pa dituri, shken# dhe arsim nuk mund t kuptohn as ajetet, as shpallsin e ajeteve t /ur8anit. ,eorit dhe idet pa argument nuk kan vler. Ai i #ili analizon ajetet e /ur8anit sheh qart gjurmt e logjiks, mendjes dhe shken#s. Logjika, dituria dhe shken#a jan kusht themelor pr t njohur /rijuesin. Zoti i Lartmadhruar thot0 +,huaj(: )uhamed 0) tregoni mua ka kan krijuar n tok,dhe -ar pjesmarrje kan ata n qiej, t #ilve n vend t Allahut u luteni=)a sillni nj libr t hershm pr t vrtetuar kt ose m sillni ndonj gjurm t dijs,nse -lisni t vrtetn!.(el4Ahka-,< Ata t #ilt injorojn /rijuesin e t1re nuk kan argument se kan njohuri dhe shken#, por prkundrazi sht argument i mos arsimimit dhe mos dituris s t1re. 9r ta Zoti i Lartmadhruar thot0 "isa njerz diskutojn pr Zotin pa kurr-ar diturie,pa udhrr-1es dhe pa Libr ndriues (el4;axh, 6. ( /ur*an pandrprer prsritet re-reni i pr-undimit t ajetit si vijon0 9a d1shim ,n kto ka shenja pr njerzit q kan mend! (err4>rad, < +?rtet ktu ka kshill pr t diturit!.( en4(eml, 5@ +?rtet ktu ka tregues pr njerzit q kuptojn!.( en4(ahl, '' +9ad1shim ,n kt ka shenja pr t diturit! . (er4>um , @@ + Ai ua shpjegon shenjat e ,ij njerzve q logjikojn dhe analizojn!. (Aunus, 'B Ai i #ili analizon ajetet e /ur8anit kupton qart se 3slami e obligon muslimanin t studioj dhe ia obligon shken#n dhe arsimimin. ( personalitetin e muslimanit Chken#a dhe arsimi jan d1 pjes t pandashme. ( islam -eja sht shken# dhe dituri, dituria dhe shken#a jan -e, q do t thot 3slami bn bashkimin e shken#s me -en. 9rej qllimeve kr1esore t islamit sht edukimi dhe arsimimi i njeriut, me -jal tjera kompletimin e njeriut n t gjitha aspektet si n aspektin trupor ashtu edhe n at shpirtror.pasi q dihet se njeriu udhhiqet prej mendjes dhe zemrs e jo prej s1rit dhe veshit. Djat tr kohs mesjetare /isha ka pasur termin shken#a sht armik i -es, mendimi (logjika sht armik i besimit. /1 ka qen shkaku se n perndim shken#a dhe dituria kan qen shkak i -aktorve t urrejtjes ndaj kishs dhe ka -illuar nj epok e re, e ajo epok sht quajtur epoka e >enesan#s (rilindjes .

/shtu ka qen njerzimi edhe para drgimit t )uhamedit s.a.v.s.,njerzimi ka qen n injoran# dhe errsir, ndrsa ardhja e )uhamedit s.a.v.s. i ka nxjerr prej errsirs s injoran#s n dritn e arsimimit dhe shken#s. Ardhja e )uhamedit a.s. ka qen sikurse shiu q ngjall tokn e vdekur, e #ila nj koh t gjat ka pasur thatsi t madhe. Chken#at islame dhe shken#a n prgjithsi kan ngjall zemrn e vdekur. ( Cahihajn sht i regjistruar hadithi ku )uhamedi s.a.v.s. thot0 +Chembulli i drgimit tim prej Allahut me udhzim dhe dituri i ngjan shembullit t shiut i #ili bie n tok, dhe, nj pjes e toks e #ila sht e mir dhe e plleshme,e pranon ujin dhe nga at1 mbin bim, krijohet gjallri dhe gjallesat ushqehen, toka ka qen e that por e ka pranuar ujin dhe All4llahu ka sjell dobi, sepse njerzit kan pi, kan ujitur dhe kan gjallruar. (drsa pjesa tjetr e toks e #ila sht e that nuk e pranon ujin, dhe nga at1 nuk mbin bim dhe nuk ka gjallri. /1 sht shembulli i at1re t #ilt thellohen n kuptimin e dituris s All4llahut dhe i sjellin dobi (njerzimit duke u arsimuar dhe duke i arsimuar tjert.dhe shembulli i at1re t #ilt nuk e ngren kokn dhe nuk e pranojn udhzimin e All4llahut me t #ilin udhzim jam i drguar!. Dispozita e dituris n Islam %het p1etja0 E-ar dispozite ka dituria n islam= ( islam ndonj pjes e dituris sht -arz ajn (obligim i individit , nj pjes tjetr -arz ki-aje (obligim i shoqris , nj pjes tjetr vaxhib, nj pjes tjetr sunet, nj pjes tjetr e plq1er, nj pjes mekruh, dhe nj pjes haram. 2arz ajn (obligim individual sht t msuarit dhe t arriturit e dituris aq sa i nevojitet njeriut pr -en dhe jetn e tij, 2arz ki-aje (obligim kolektiv sht dituria e #ila prpos vetes i sjell dobi edhe tjerve me diturin e pr-ituar. $ plq1er (mendub sht t thelluarit n -ardo shken#e si n shken#n e -ikhut apo t mjeksis, etj,. ;aram sht t msuarit e sihrit (magjis . )ekruh sht t humburit koh n shtje q i mson t tjert vetm me humb koh, apo ka sht n kundrshtim me parimet islame. Islami dhe diturit e dobishme )uhamedi s.a.v.s. ka br lutje 0 +: Zoti im, m jep dituri t dobishme!. )uslimani duhet t*i njeh bazat, q sot quhen shken#a shoqrore si jan0 psikologjia, so#iologjia, ekonomia, -ilozo-ia, etika, historia etj, sepse njeriu sht qenie shoqrore. po ashtu muslimani duhet t msoj shken#n e #ila bazohet n krkim, eksperimentim dhe q i nnshtrohet masave dhe kontrollimeve si jan0 -izika, kimia, biologjia, gjeologjia, astronomia, anatomia, mjeksia, etj, ashtu sikurse i mson edhe shken#at -etare, sepse nse i bjm vshtrim ajeteve /ur8anore dhe haditheve t )uhamedit s.a.v.s. shohim se -jala +dituri! asnjher nuk sht prku-izuar n dituri -etare, por -jala +dituri! ka pr qllim diturit (shken#at -etare, diturit (shken#at nat1rore dhe diturit (shken#at shoqrore. 2eja nuk mund t ket rndsin e saj pa i pasur t gjitha kto shken#a n shrbim t saj. 3slami sht -eja e #ila e bn bashkimin e dituris dhe -es, dhe nxit pr hulumtim, zhvillim dhe shken#.

Dituria dhe fmijt 9asuria dhe -mijt jan stoli e ksaj bote dhe lumturi e jets, pr to /ur8ani thot0 +9asuria dhe -mijt jan stoli e ksaj bote!. ($l /eh-,<F )irpo m e dobishme se pasuria dhe m e dobishme se -mijt sht dituria, arsimi dhe shken#a. )us*ab ibn Gmeri e ka kshilluar birin e tij duke i thn0 +: biri im arsimohu dhe pr-ito dituri se nse ke pasuri dituria sht stoli e asaj pasurie, e nse nuk ke pasuri, vet arsimimi 1t dhe dituria jote sht pasuri. )uhamedi s.a.v.s. ka thn0 +/ur vdes njeriu i ndrpriten veprat e tij prpos tre shtjeve0 Lmoshs qarkulluese, dituris -r1tdhnse, dhe -mijs i #ili lutet pr t!. Chikoni pra si )uhamedi s.a.v.s. ka barazuar diturin, pasurin dhe -mijt. )irpo nga kto tri shtje dituria dhe arsimimi kan prparsi ndaj pasuris dhe -mijve. 9as vdekjes 9asuria dhe -mijt ndalen dhe nuk t pr#jellin m larg se deri te varri, ndrsa dituria vazhdon rrugn me t1 edhe n varr, vazhdon dhe qndron me t1 edhe pas vdekjes, kshtu pra n krahasim me d1 t parat sht m e vle-shme dhe m e dobishme. Dituria dhe pasuria "ituria sht trashgimtare e pejgamberve, pasuria ka nevoj pr t*u ruajtur, ndrsa dituria e ruan pronarin e tij. "ituria e -or#on njeriun pr t kaluar urn e siratit, ndrsa pasuria mund t jet penguese e kalimit t urs s siratit. Culejmani a.s. ka pasur pasuri t madhe, ka qen mbret mirpo asnjher nuk sht krenuar me pasurin dhe mbretrin e tij, por sa i prket dituris ai ka thn0 +...: ju njerz ne jemi n shkall t lart t dituris saq jemi n gjendje t kuptojm edhe shpendt...!.(en (eml,'F Dituria dhe pushteti "ituria t sjell pushtet, pasuri dhe qeverisje. Culejmani pr t mbizotruar -rontin e %elkiss,ai nuk ka thn se e lvizi -rontin e %elkiss me me -or#n e dors sime por ka krkuar kshill dhe ndihm prej tjerve, n at mes sht paraqitur i dituri (i shken#s i #ili i ka thn un e sjelli -rontin e %elkiss para se t lvizsh vendin, para se ta pr-undosh -jaln. "he ashtu ka ndodhur, si e tregon /ur8ani0 +9or ai q ishte pajisur me diturin e Librit tha0!Gn do ta sjell(-rontin e saj t1 sa qel e mb1ll s1t!. /ur(Culejmani e pa t vendosur para tij,tha0 /jo sht nga dhuntit e Zotit tim..!(en4(eml,<B . Dituria sht rru!a e Allahut )uslimani asnjher nuk ngopet me t mirat t #ilat i dgjon deri sa t h1j n xhenet. Ai i #ili krkon dituri dhe arsimohet sht n rrug t All4llahut. "ituria dhe arsimimi jan shpirti i islamit dhe thelbi i tij. 3slami pa dituri dhe arsimim nuk mund t jet i sigurt, e i garantuar dhe nuk mund t ekzistoj. ( kndvshtrimin 3slam njerzit i takojn njr sprej d1 grupeve0 ose nxns q arsimohet dhe krkon udhzim, ose dijetar arsimues q krkon zgjerim, hulumton dhe thellohet n shken#, pos kt1re d1 grupeve t gjith t tjert jan t pavler dhe t parndsishm. )uhamedi s.a.v.s. ka thn0 +Arsimtari dhe nxnsi jan partner n mirsi, e n njerzit tjer nuk ka dobi!( ,ransmeton ibni )axhe +Ai i #ili studion, arsimohet dhe arsimon ka vler m t madhe se t shehidit. ( ditn e /ijametit do t matet n peshoj ngj1ra e dijetarit dhe gjaku i shehidit ndrsa do t peshoj ngj1ra e dijetarit mbi ngj1rn

e shehidit. Lusim All4llahun e Lartmadhrishm q t*na shtojn diturin t na arsimon, t na ngrit n shkall t larta me shehidt dhe pejgambert n xhenetet m t larta!