Ispitivanje proizvoda

Ispitivanje ultrazvukom
Opis metode Osnovna oprema Prednosti Nedostaci Varijable Metode ispitivanja Oprema za ispitivanje

Ispitivanje proizvoda
doc.dr. Samir Leme

Ispitivanje ultrazvukom
<slemes@mf.unze.ba>

Ispitivanje ultrazvukom 2/36

Ispitivanje proizvoda

Ispitivanje ultrazvukom
Metod ispitivanja bez razaranja kod kojeg se zrake zvuka visoke frekvencije emituju u materijal s ciljem otkrivanja povrinskih i dubinskih d bi kih greaka k Zvuni talasi prodiru u materijal i odbijaju se od prelaznih povrina Stepen refleksije uglavnom zavisi od fizikog stanja materijala na prelazu, a manje od osobina materijala

Ispitivanje proizvoda

Ispitivanje ultrazvukom
Zvuni signali se skoro potpuno reflektuju od prelaza metal/gas Parcijalna refleksija se javlja na prelazima metal/tenost ili metal/vrsta tijela Ultrazvukom se otkrivaju pukotine, odvajanje laminata, lunkeri, pore, nemetalni ukljuci i druge nehomogenosti

Ispitivanje ultrazvukom 3/36

Ispitivanje ultrazvukom 4/36

Ispitivanje proizvoda

Ispitivanje ultrazvukom

Ispitivanje proizvoda

Ispitivanje ultrazvukom
Veina UZ ureaja radi na frekvencijama od 0,1 do 25 MHz Ljudsko uho registruje zvuk od 20 Hz do 20 kHz

Veina UZ ureaja otkriva greke praenjem jedne od sljedeih veliina:

Refleksija zvuka od prelaznih povrina ili diskontinuiteta u metalu Vrijeme prolaza zvunog talasa od l l d ulaza l do izlaza Slabljenje zvunih talasa apsorpcijom ili rasipanjem unutar ispitivanog objekta Karakteristike spektralnog odziva emitovanog ili reflektovanog signala

Ispitivanje ultrazvukom 5/36

Ispitivanje ultrazvukom 6/36

Ispitivanje proizvoda

Osnovna oprema
Elektronski generator signala Sonda koja emituje snop UZ talasa Kuplant za transfer energije iz sonde Kuplant za transfer energije u sondu Sonda za prihvatanje odbijenih UZ talasa Pojaalo / demodulator Displej ili indikator Elektronski referentni sat

Ispitivanje proizvoda

Prednosti metode
Jako dobra snaga prodiranja u dubinu materijala (nekoliko metara) Visoka osjetljivost na male greke Velika p preciznost otkrivanja j lokacije, j , veliine, orijentacije, oblika greke Dovoljno je da barem jedna povrina bude dostupna Signal se lako obrauje elektronski Mogunost skeniranja po zapremini

Ispitivanje ultrazvukom 7/36

Ispitivanje ultrazvukom 8/36

Ispitivanje proizvoda

Prednosti metode
Nema opasnosti po osoblje, opremu i materijale u okolini Portabilnost (prenosivost) Generie izlaz koji j se lako obrauje j raunarom

Ispitivanje proizvoda

Nedostaci metode
Manuelni nain rada zahtijeva iskustvo i veliku panju Za razvoj procedura ispitivanja je potrebno veliko tehniko znanje Teko je ispitivati tanke dijelove, nepravilne oblike, hrapave povrine Teko se otkrivaju defekti koji su neposredno ispod povrine Potrebni su kuplanti i referentni standardi

Ispitivanje ultrazvukom 9/36

Ispitivanje ultrazvukom 10/36

Ispitivanje proizvoda

Varijable
Osnovne varijable koje treba uzeti u obzir kod UZ ispitivanja su karakteristike UZ talasa i karakteristike dijelova koji k kt i tik dij l k ji se ispituju i it j Od tih varijabli zavisi izbor opreme Frekvencija ultrazvunih talasa: treba nai kompromis izmeu pozitivnih i negativnih efekata izabrane frekvencije

Ispitivanje proizvoda

Varijable
Visoke frekvencije: vea osjetljivost, vea rezolucija, manja penetracija kod nehomogenih metala (sa veim zrnom) Akustina impedanca kombinacije dva materijala je karakteristika koja odreuje stepen refleksije; ako imaju istu impedancu, nema refleksije Jedinica: g/cm2s

Ispitivanje ultrazvukom 11/36

Ispitivanje ultrazvukom 12/36

Ispitivanje proizvoda

Varijable
elik: 4,66106 g/cm2s Aluminij: 1,72106 g/cm2s Bakar: 4,18106 g/cm2s Olovo: 2,45 2 4510 106 g/cm2s s Zrak: 0,00004106 g/cm2s Staklo: 1,44106 g/cm2s Ulje: 0,15106 g/cm2s Voda: 0,149106 g/cm2s

Ispitivanje proizvoda

Varijable
Ugao nagiba Kad snop UZ talasa pada okomito na greku, ugao nagiba je 0 - refleksija ne mijenja pravac snopa Kad ugao nagiba nije 0, dolazi do promjene prirode kretanja talasa i do prelamanja

Ispitivanje ultrazvukom 13/36

Ispitivanje ultrazvukom 14/36

Ispitivanje proizvoda

Varijable
Intenzitet snopa je energija koja se emituje po poprenom presjeku snopa, a zavisi od amplitude vibracija estica Obino se koristi termin akustini pritisak (zvuni pritisak) da oznai amplitudu naprezanja koja izaziva UZ talas u materijalu Akustina energija je proporcionalna kvadratu akustinog pritiska

Ispitivanje proizvoda

Varijable
Apsorpcija ultrazvune energije se javlja uglavnom konverzijom mehanike energije u toplotu Rasipanje ultrazvunog talasa se javlja zato to veina materijala nije homogena Rasipanje se javlja i kod anizotropnih materijala, kod kojih brzina prostiranja talasa nije ista u razliitim pravcima

Ispitivanje ultrazvukom 15/36

Ispitivanje ultrazvukom 16/36

Ispitivanje proizvoda

Varijable
irenje snopa se javlja na veoj udaljenosti od sonde Ugao irenja zavisi od talasne duine talasa i od prenika ultrazvune sonde Slabljenje ultrazvunog snopa zavisi od poetnog akustinog pritiska, dubine dijela koji se ispituje i od koeficijenta slabljenja (dB/mm)

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja
Dvije osnovne metode su metoda transmisije i "puls-eho" metoda Kod metode transmisije mjeri se samo slabljenje signala Kod puls-eho metode mjeri se i vrijeme prolaza i slabljenje signala

Ispitivanje ultrazvukom 17/36

Ispitivanje ultrazvukom 18/36

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja
Puls-eho metoda se koristi za lociranja greaka i za mjerenje debljine Dubina greke se odreuje vremenom od poetnog impulsa i eha od greke Veliina greke se odreuje poreenjem amplitude reflektovanog zvuka s referentnom amplitudom (od poznate veliine)

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja
Rezultati puls-eho ispitivanja se mogu prikazati na razne naine: A-scan: kvantitativni prikaz amplituda signala i vremena putovanja signala dobijenih na jednoj taki povrine B-scan: rezultati du linije C-scan: rezultati po povrini

Ispitivanje ultrazvukom 19/36

Ispitivanje ultrazvukom 20/36

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Blok ema analognog A-scan displeja:

Primjer oitanja sa A-scan displeja i sa osciloskopa

Ispitivanje ultrazvukom 21/36

Ispitivanje ultrazvukom 22/36

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Blok ema B-scan displeja:

Blok ema C-scan displeja:

Ispitivanje ultrazvukom 23/36

Ispitivanje ultrazvukom 24/36

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Prikaz sa C-scan displeja:

Ispitivanje pod uglom se koristi za ispitivanje zavarenih spojeva, cijevi, limova i ploastih materijala, te uzoraka nepravilnog oblika, gdje pravi snopovi i ne mogu do d i u kontakt k t kt sa svim povrinama

Ispitivanje ultrazvukom 25/36

Ispitivanje ultrazvukom 26/36

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Ispitivanje proizvoda

Metode ispitivanja

Ispitivanje zavarenih spojeva

Ispitivanje zavarenih spojeva

Ispitivanje ultrazvukom 27/36

Ispitivanje ultrazvukom 28/36

Ispitivanje proizvoda

Oprema za ispitivanje

Ispitivanje proizvoda

Oprema za ispitivanje

Popreni presjeci piezoelektrinih UZ sondi

Sonde za ispitivanje pravim snopom

Ispitivanje ultrazvukom 29/36

Ispitivanje ultrazvukom 30/36

Ispitivanje proizvoda

Oprema za ispitivanje

Ispitivanje proizvoda

Oprema za ispitivanje

Sonde za ispitivanje pod vodom Prednost ovog ispitivanja je vea brzina, mogunost kontrole smjera snopa i mogunost automatizacije

Sistem za ispitivanje pod vodom

Ispitivanje ultrazvukom 31/36

Ispitivanje ultrazvukom 32/36

Ispitivanje proizvoda

Oprema za ispitivanje

Ispitivanje proizvoda

Kalibracija

Ureaji za mjerenje debljine

Ispitivanje ultrazvukom 33/36

Ispitivanje ultrazvukom 34/36

Ispitivanje proizvoda

Kalibracija

Ispitivanje proizvoda

Proizvoai
General Electric Inspection Technologies Krautkramer / Agfa / Hocking (www.geinspectiontechnologies.com) Olympus (www.olympusndt.com) NDT Systems (www.ndtsystems.com) Newco (www.newcoinc.com) UE Systems (www.uesystems.com)

Ispitivanje ultrazvukom 35/36

Ispitivanje ultrazvukom 36/36