Riješeni Zadaci Iz Termodinamike

UNIVERZITET U NOVOM SADU
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA

Mainski odsek
ZADACI ZA PISMENI ISPIT IZ TERMODINAMIKE
1.02.2007.

1. 1 kg vazduha (id.gas) stanja 1 (4 bar, 200
o
C) eksandira po zakonu p=av+b do stanja 2 (1.5 bar, 80
o
C).
a) Skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja.
b) Koliko se pri ovom procesu razmeni zapreminskog rada i toplote sa okruenjem.
c) Izaraunati promenu entropije vazduha tokom ovog procesa.
2. 20 kg/min vazduha (id.gas) stanja (900K, 100kPa) ulazi u dvostepeni kompresor. U oba stepena kompresora vazduh se politropno
kvazistatino sabija po zakonu
1.3
pv const = . U ustaljenom reimu, nakon kompresije u prvom stepenu do 400 kPa obavlja se
izobarno hlaenje vazduha do temperature na ulazu prvog stepena kompresora, a zatim se proputa kroz drugi stepen
kompresora do 1600 kPa. Promenu kinetike i potencijalne energije vazduha zanemariti.
a) Skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja,
b) izraunati potrebnu ukupnu snagu kompresora,
c) odvedenu toplotu pri izobarnom hlaenju.
3. Kod Rankin-Klausijusovog krunog procesa sa pregrevanjem pare, pritisak kondenzacije je 20 kPa, a najvia tempera u procesu
je 500
o
C. Toplota se dovodi na 5 MPa. Turbina je adijabatna, a na izlazu turbine je suvozasiena vodena para. Zanemarivi rad
za pumpanje, treba:
a) skicirati proces u (T,s) dijagramu stanja,
b) izraunati stepen dobrote (valjanosti) adijabatne turbine,
c) odrediti termodinamiki stepen iskorienja krunog procesa.
4. Struja vlaznog vazduha (1015 mbar, 18
o
C, =30%) uvodi se u izobarni zagrejac ovlazivac gde joj se, po svakom kg izlazne
mesavine, dovodi 180 kJ toplote i 50 g fino rasprsene vode od 14
o
C. Izracunati:
a) temperaturu izlazne mesavine,
b) pokazivanje psihrometra (temperature suvog i vlaznog termometra) na izlazu iz uredjaja.

Novi Sad, 1. februar 2007. Dr Gordan Dragutinovi

RESENJE 1:

1. 1 kg vazduha stanja 1 (4 bar, 200
o
C) eksandira po zakonu p=av+b do stanja 2 (1.5 bar, 80
o
C).
a) Skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja.
b) Koliko se pri ovom procesu razmeni rada i toplote sa okruenjem.
c) Izaraunati promenu entropije vazduha tokom ovog procesa.

RESENJE 1:
1
2
p
v

1 m kg =
Stanje 1:
1
4 p bar =
0
1
200 t C =
3 1
1
1
0.339 /
RT
v m kg
p
= =
Stanje 2:
2
1.5 p bar =
0
2
80 t C =
3 2
2
2
0.675 /
RT
v m kg
p
= =
2

Za datu promenu p=av+b, iz poetnih i krajnjih uslova :
1 1
p av b = +
2 2
p av b = +
dobijaju se koeficijenti a i b:
( )
1 2 1 2
p p a v v =

1 2
1 2
744047.619
p p
a
v v
= =

1 1
652232.143 b p av = =

Sada se moe izraunati i zapreminski rad koji vazduh obavi:
dl pdv =
( ) ( )
2 2 2 2
2 1
12 2 1
1 1
92400 /
2
v v
l pdv av b dv a b v v J kg
= = + = + =
} }

12
92400 92.4 L J kJ = =

Kao i ukupno razmenjena toplota sa okruenjem

12 12 12
Q L U = + A
( ) ( )
12 12 2 1
92400 1 720 353 473
v
Q L mc T T = + = =

12
92400 86400 6000 6 Q J kJ = = =

c) Promena entropije vazduha :
2 2
12
1 1
ln ln
p
T p
s c R
T p
A =
12
353 1.5
1000ln 287ln 11.132 /
473 4
s J kgK A = =

12
11.132 / S J K A =

RESENJE 2:
2. 20 kg/min vazduha (id.gas) stanja (900K, 100kPa) ulazi u dvostepeni kompresor. U oba stepena kompresora vazduh se politropno
kvazistatino sabija po zakonu
1.3
pv const = . U ustaljenom reimu, nakon kompresije u prvom stepenu do 400 kPa obavlja se
izobarno hlaenje vazduha do temperature na ulazu prvog stepena kompresora, a zatim se proputa kroz drugi stepen kompresora do
1600 kPa. Promenu kinetike i potencijalne energije vazduha zanemariti.
b) izraunati potrebnu ukupnu snagu kompresora,
c) odvedenu toplotu pri izobarnom hlaenju.

RESENJE 2:
1
2
p
v
3
4
n=1.3
n=1.3

20 / min m kg =
3

b)
Stanje 1:
1
100 p kPa =
1
900 T K =
Stanje 2:
1
1.3 1
1.3
2
2 1
1
400
900 1239.3
100
n
n
p
T T K
p

| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

2
400 p kPa =
Stanje 3:
3 2
400 p p kPa = =
3
900 T K =
Stanje 4:
1
1.3 1
1.3
4
4 3
3
1600
900 1239.3
400
n
n
p
T T K
p

| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

4
1600 p kPa =

Potrebna snaga kompresora u oba stepena :
( ) ( )
12 1 2
1.3 287
900 1239.3 421976.1 /
1 1.3 1
nR
lt T T J kg
n

= = =

( ) ( )
34 3 4
1.3 287
900 1239.3 421976.1 /
1 1.3 1
nR
lt T T J kg
n

= = =

14 12 34
843.95 / lt lt lt kJ kg = + =

( )
14 14
20
843.95 281.32
60
Lt m lt kW = = =

c) Toplota koja se odvodi pri izobarnom hlaenju:
( ) ( )
23 3 2
1 900 1239.3 339.3 /
p
q c T T kJ kg = = =

( )
23 23
20
339.3 113.1
60
Q m q kW = = =

RESENJE 3

3. Kod Rankin-Klausijusovog krunog procesa sa pregrevanjem pare, pritisak kondenzacije je 20 kPa, a najvia tempera u procesu
je 500
o
C. Toplota se dovodi na 5 MPa. Turbina je adijabatna, a na izlazu turbine je suvozasiena vodena para. Zanemarivi rad za
pumpanje, treba
d) skicirati proces u (T,s) dijagramu stanja,
e) izraunati stepen dobrote (valjanosti) adijabatne turbine,
b) odrediti termodinamiki stepen iskorienja krunog procesa.

RESENJE
a)
T
s
T
3
=(273.15+500) K
p = 20 kPa
K
2
4s
1
p = 5 MPa
p = 20 kPa=0.02 MPa
p = 5 MPa
3

t p h S x faza
C MPa kJ/kg kJ/kgK
4

1 60.08 0.02 251.4 0.8321 0 klucala voda
4 60.08 0.02 2609 7.907 1 suvozasiena para
2 60.42 5 257.05 0.8321 voda
3 500 5 3433 6.974 para (T>TK)
4s 60.08 0.02 2298.09 6.974 0.868 vlazna para

b)
3 4
3 4
3433 2609
3433 2298.09
T
s
h h
h h

q = = =

0.726 = 72.6%

c)

{ }
1 4 1 4
Pr 2 1
3 2 3 1
| | | | | 251.4 2609|
1 zanem. r ad pupanja 1 1
3433 251.4
ocesa
h h h h
h h
h h h h

q = = ~ ~ =

= 0.259 = 25.9%

RESENJE 4:

4. Struja vlaznog vazduha (1015 mbar, 18
o
C, |=30%) uvodi se u izobarni zagrejac ovlazivac gde joj se, po svakom
kg izlazne mesavine, dovodi 180 kJ toplote i 50 g fino rasprsene vode od 14
o
C. Izracunati:
c) temperaturu izlazne mesavine,
d) pokazivanje psihrometra (temperature suvog i vlaznog termometra) na izlazu iz uredjaja.

RESENJE

1
2
h kJ/kg
L
x kg/kg
L
18
o
C
1.015 Pa
30%
100%
124.19
o
C
(51-52)
o
C
h
2
0.003817
0.05665 (0.086-0.096)

a)
Bilans mase vlage i energije za kontrolnu zapreminu u ustaljenom rezimu sa dva ulaza i jednim izlazom su

0
1 2
= +

Lx m Lx ,
0
1 2
= + +

Lh mh Lh Q ,

gde su, prema uslovu zadatka,

.

( ) m L x = + 0 050 1
2
,

( ) Q L x = + 180 1
2
.

Zamenom zadnjih u bilansne jednacine, nakon delenja sa L (protok suvog vazduha) sledi

0 0 050 1
1 2 2
= + + x x x . ( ) ,
0 0 050 1 180 1
1 2 2 2
= + + + + h h x h x . ( ) ( ) .

Stanja na ulazima su poznata, te se ima

x
p t
p p t
S
S
1
1 1
1 1
0 622 =
.
( )
( )
,
p t p t
S S
( ) ( ) .
1 1
18 0 02064 = = =
o
C bar, (tablice za vodu i vodenu paru),

te je
5

x
1
0 622
0 30 0 02064
1 015 0 30 0 02064
=

= .
. .
. . .
0.003817796845 kg/kgL

h c t x r c t t x t
pL pW 1 1 1 0 1 1 1 1
1 007 2500 1 865 = + + = + + ( ) . ( . ) , odnosno
h
1
1 007 18 0 003817796 2500 1 865 18 = + + . . ( . ) = 27.7986555526 kJ/kgL

Entalpija sveze vode, koja se ubrizgava je

h c t t = = = = 4 186 4 186 14 . . 58.604 kJ/kg,

Sada se, resavanjem sistema jednacina bilansa
0 0 050 1
1 2 2
= + + x x x . ( ) ,
0 0 050 1 180 1
1 2 2 2
= + + + + h h x h x . ( ) ( ) ,

iz prve jednacine neposredno dobija
x
x
2
1
0 050
1 0 050
0 003817796 0 050
1 0 050
=
+
=
+
=
.
.
. .
.
0.0566503124684 kg/kgL ,
a zatim iz druge jednacine

h h x h x
2 1 2 2
0 050 1 180 1 = + + + + . ( ) ( ) , odnosno

h
2
27 7986555526 1 0 0566503 58 604 180 = + + + = . ( . ) ( . ) 279.91964373 kJ/kgL .

Odavde, zbog h c t x r c t t x t
pL pW 2 2 2 0 2 2 2 2
1 007 2500 1 865 = + + = + + ( ) . ( . ) , dobija se temperatura izlazne mesavine
t h x
x
2 2 2
2
2500
1
1 007 1 865
=
+
( )
. .
, odnosno
t
2
279 9196437338 0 056650312 2500
1
1 007 0 056650312 1 865
=
+
= ( . . )
. . .
124.29201614
o
C = 124.3
o
C.

b)

Pokazivanje suvog termometra je temperatura mesavine, koja je vec izracunata:

t2=124.292016136
o
C = 124.292 = 124.3
o
C.

Pokazivaje mokrog termometra nalazi se, prakticno, presecanjem entalpije h2 sa = 1.00. Sto ce reci, treba resiti
sistem jednacina

h c t x r c t t x t
pL pW 2 2 2 0 2 2 2 2
1 007 2500 1 865 = + + = + + ( ) . ( . ) , - izentalpa
x
p t
p p t
S
S
2
2
2
0 622 =
.
( )
( )
, - linija = 1.00
Mora se resavati iterativno, zbog toga sto je ravnotezni pritisak nelinearna funkcija po t.

h2= 279.9196437338 kJ/kgL, (tacno)

t
( )
S
p t ( )
S
x t ( ) ( )
S
h t h t =

51 0.1233 .08600718 274.555522926
51.1919506937 279.919643734
52 0.1361 .09631835 302.500828583

Linearnom interpolacijom se dakle dobija pokazivanje vlaznog termometra:

t2=51.19195069
o
C = 51.192 = 51.2
o
C.

6

Mainski odsek
02.10.2007.

1. Suvozasiena vodena para na 3.4 bar mea se izobarno sa vodom na 15
o
C i dobija se 4 kg/s tople vode na 80
o
C . Svi ulazni
preseci i izlazni presek na ureaju za meanje imaju prenik od 5 cm. Ureaj je dobro toplotno izolovan u odnosu na okolinu,
nema nikakvih mehanikih meaa, i proces je ustaljen. Promenu potencijalne i kinetike energije zanemariti. Treba odrediti
potreban protok suvozasiene pare, kao i prosene brzine fluida u pojedinim presecima.
2. 2 kg kiseonika (poluidealan gas) menja stanje kvazistatiki od p
1
=1 bar, T
1
= 280 K do p
2
= 30 bar po zakonu pv
1.2
= const.
Usvojivi za izobarnu specifinu toplotu kiseonika c
p
=48.2 - 967 T
-1/2
+ 11530 T
-1
kJ/kmolK, odrediti:
a) tehniki rad promene stanja,
b) promenu entropije kiseonika.
3. 2 m
3
/s suvozasiene vodene pare na 180
o
C zagreva se kvazistatino izobarno do 600
o
C, zatim adijabatno ekspandira do 0.5 bar i
180
o
C, pa se izotermnom kompresijom kvazistatino vrati u poetno stanje, zatvarajui kruni proces. Odrediti:
a) stepen dobrote adijabatne ekspanzije,
b) ukupan ostvaren tehniki rad u ovom krunom procesu,
c) termodinamiki stepen iskorienja krunog ciklusa.
4. 4.2 kg/min vlanog vazduha stanja 1(8
o
C, 97 kPa, =43%) izobarno se zagreva do stanja 2(24
o
C). Izraunati:
a) potrebnu snagu za zagrevanje,
b) relativnu vlanost vlanog vazduha na izlazu (u stanju 2).

Novi Sad, 2. oktobar 2007. dr Gordan Dragutinovi

RESENJE 1:

1. Suvozasiena vodena para na 3.4 bar mea se izobarno sa vodom na 15
o
C i dobija se 4 kg/s tople vode na 80
o
C . Svi ulazni
preseci i izlazni presek na ureaju za meanje imaju prenik od 5 cm. Ureaj je dobro toplotno izolovan u odnosu na okolinu,
nema nikakvih mehanikih meaa, i proces je ustaljen. Promenu potencijalne i kinetike energije zanemariti. Treba odrediti
potreban protok suvozasiene pare, kao i prosene brzine fluida u pojedinim presecima.

RESENJE

Poznato je (iz tablica)

tok m p t h s
kg/s bar
o
C kJ/kg kg/m
3

ulaz pare 1
+
3.4 2730.3 1.85735513
ulaz vode 2
+
3.4 15 63.5 -
izlaz tople vode 1
-
4 3.4 80 335.1 971.628449

a)Bilans mase i energije u ustaljenom radu je, (bez potencijalne i kineticke energije)

0
1 2 1
= +
+ +
m m m ,
0
1 1 2 2 1 1
= +
+ + + +
m h m h m h .

Dve jednacine sa dve nepoznate se reavaju lako:
. / m kg s
1
0 408
+
= ,
2
4 0.408 3.592 / m kg s
+
= = .

Prosene brzine u pojedinim presecima, na osnovu protoka :
w
m
D
m s
1
1
1
2 2
1
4
0 408
1 85735513
1
4 0 05
111 8788
+
= =
=
+
+
( / )
.
. ( / ) .
. /
t t
,

w
m
D
m s
1
1
1
2 2
1
4
4
971 628449
1
4 0 05
2 097
= =
( / ) . ( / ) .
. /
t t
.
7

RESENJE 2:
2. 2 kg kiseonika (poluidealan gas) menja stanje kvazistatiki od p
1
=1 bar, T
1
= 280 K do p
2
= 30 bar po zakonu pv
1.2
= const.
Usvojivi za izobarnu specifinu toplotu kiseonika c
p
=48.2 - 967 T
-1/2
+ 11530 T
-1
kJ/kmolK, odrediti:
c) tehniki rad promene stanja,
d) promenu entropije kiseonika.

a) Tehnicki rad promene stanja je
l v p dp p v p dp p v p p
p
p
p
p
12 1
1
1
1
1
1
1 1
1
2
1
1
2
1
2
1
= = =

} }

( ) ( )
/ / | | |
|
|
|
|
|
|
,
l RT
p
p
12 1
2
1
1
1 2 1
1 2
1
1 260 280
1 2
1 2 1
1
30
1
=

|
\
|
.
| =

|
\
|
.
|
=

|
|
|
|
( )
.
.
( )
.
.
-333162.3786 J/kg = - 333.1623786 kJ/kg.
L ml
t t , , 12 12
= = -666.3247572 kJ.

b) Promena entropije kiseonika (poluidealan gas) je
ds c T
T
dT R
p
dp
p
= ( )
1 1
0
, kJ/kmolK.
konkretno
s s c T
T
dT R
p
dp T T
T
dT R
p
p
p
T
T
p
p
T
T
2 1
0 5 1
0
2
1
1 1
48 2 967 11530
1
1
2
1
2
1
2
= = +
} } }

( ) ( . ) ln
.
, odnosno
s s
T
T
T T T T R
p
p
2 1
2
1
2
0 5 1 1
1
0 5 1 1
2
1 1 1
1
1 1 1
0
2
1
48 7 967
1
0 5 1 1
11530
1
1 1 1
=
+
+
+

+ + + +
. ln
.
( ) ( ) ln
. .
,
s s
T
T
T T T T R
p
p
2 1
2
1
2
0 5
1
0 5
2
1
1
1
0
2
1
48 7 967
1
0 5
11530
1
1
=

. ln
.
( ) ( ) ln
. .
.
Temperatura na kraju procesa je
p v p v p p RT p p RT
1 1 2 2 2
1
2
1
2 1
1
1
1
1
| | | |
= =

, , oadkle T T
p
p
2 1
2
1
1
=
|
\
|
.
| =
|
|
, odnosno ovde
T
2
1 2 1
1 2
280
30
1
=
|
\
|
.
|
=
.
.
493.565627315 K,
Zato sledi
s s
T
T
T T T T R
p
p
2 1
2
1
2
0 5
1
0 5
2
1
1
1
0
2
1
48 7 2 967 11530 = +

. ln ( ) ( ) ln
. .
,

s s
2 1
0 5 0 5
48 7
493 565627315
280
2 967
1
493 565627315
1
280
11530
1
493 565627315
1
280
8 314
30
1
= +
=
. ln(
.
) (
.
)
(
.
) . ln( ) ...
. .

( ) . s s
2 1
11 37877169974 = kJ/kmolK.

Za celu kolicinu kiseonika je

S S G s s
2 1 2 1
2
1
32
11 37877169974 = = = ( ) ( . ) - 0.71117323123 kJ.

RESENJE 3
3. 2 m
3
/s suvozasiene vodene pare na 180
o
C zagreva se kvazistatino izobarno do 600
o
C, zatim adijabatno ekspandira do 0.5 bar i
180
o
C, pa se izotermnom kompresijom kvazistatino vrati u poetno stanje, zatvarajui kruni proces. Odrediti:
d) stepen dobrote adijabatne ekspanzije,
e) ukupan ostvaren tehniki rad u ovom krunom procesu,
f) termodinamiki stepen iskorienja krunog ciklusa.

8

RESENJE
h
s
1
2
3
3'
600
o
C
1
8
0

o C
180
o
C
5
b
a
r
c
23
= 0 (adi jabat a)

a)

t[
0
C ]
p[bar] h[kJ/kg] s[kJ/kgK]
Stanje 1 180 10.027 2778 6.5858
Stanje 2 600 10.027 3698 8.027
Stanje 3 180 0.5 2838 8.069
Stanje 3' 170.4545 0.5 2819.3864 8.027

a) Stepen dobrote adijabatske enspanzije 23:
q
a
t
t kv
l
l
=
23
23,

Rad adijabatske stvarne ekspanzije je
l q h h h h
t 23 23 2 3 2 3
0 = + = + .

Rad adijabatske kvazistatine ekspanzije je
l q h h h h
t kv kv 23 23 2 3 2 3
0
, , ' '
= + = + .

Sada je stepen dobrote adijabatske ekspanzije 23 jednak:
q
a
t
t kv kv
l
l
q h h
q h h
h h
h h
= =
+
+
=
+
+
=
23
23
23 2 3
23 2 3
2 3
2 3
0
0
0 978814
, , ' '
. .

b) Tehniki rad izobarnog zagrevanja 12:
12
0
t
l = .

Rad adijabatne ekspanzije 23 je
23 23 2 3 2 3
0 3698 2838 860 /
t
l q h h h h kJ kg = + = + = = .

Rad izotermne kompresije 31:
,31 31 3 1 t
l q h h = + ,

a odvedena toplota u izotermnoj kompresiji je

31 1 1 3
( ) q T s s = .

Dakle, tehniki rad izotermne kompresije 31 je:
,31 1 1 3 3 1
( ) (180 273.15) (6.5858 8.069) (2838 2778) 611.8896 /
t
l T s s h h kJ kg = + = + + =

Pa je ukupan ostvaren tehniki rad po jedinici mase u ovom krunom procesu:
9

, 12 23 31
0 860 611.8896 248.11 /
t cikl t t t
l l l l kJ kg = + + = + = .
Dok je ukupan ostvaren tehniki rad:
, , t cikl t cikl
L ml =
za protok fluida koji krui

.
. / m V
v
V kg s = = = =
1 1
1
1
1 1
01939
2 10 3146

, ,
10.3146 248.11 2559.155
t cikl t cikl
L ml kW = = =

c) Termodinamiki stepen iskorienja krunog ciklusa:
| |
1
o
q
q
=
gde se toplota odvodi u procesu 31:
( ) ( ) ( )
31 3 1 3
180 273 6.5858 8.069 671.8896 /
o
q q T s s kJ kg = = = + = ,
a dovodi u procesu 12:
q q h h kJ kg = = = =
12 2 1
3698 2778 920 00 . / ,

Pa je termodinamiki stepen iskorienja krunog ciklusa:
| | 671.8896
1 1 0.2697
920
o
q
q
= = =
REENJE 4:

o
o
C). Izraunati:
a) potrebnu snagu za zagrevanje,
b) relativnu vlanost vlanog vazduha na izlazu (u stanju 2).

RESENJE
43%
15.5% h
x
24
8
1
2

( )
( )
( )
( )
o
1 1
1
o
1 1
0.43 8 C
0.43 0.01072
0.622 0.622 0.622 0.00297
0.97 0.43 0.01072 0.97 0.43 8 C
ws ws
ws ws
p
p t
x
p p t p

= = = =

,
( )
1 1 1 1
1.007 2500 1.865 h t x t = + + ,
( )
2 2 2 2
1.007 2500 1.865 h t x t = + + .
Kako je:
1 2
x x x = = ,
to je :
( ) ( ) ( ) ( )
2 1 2 1
1.007 1.865 1.007 24 8 0.00297 24 8 1.865 h t t x t t A = + = + = 16.023 kJ/kg
L

a)
Potrebna snaga za zagrevanje:
L
Q m h = A

Maseni protok suvog vazduha:
4.2 / 60
1 1 0.00297
L
m
m
x
= = =
+ +
0.06979 kg
L
/s,
pa je:
0.06979 16.023 Q = =
1.118 kJ/s = 1.118 kW.

10

b)
Relativna vlanost na izlazu:
( ) ( ) ( )
2
2
2 2
0.97 0.00297
0.155
0.622 0.622 0.00297 0.02982
ws
p x
x p t

= = =
+ +

2
15.5 = %

Mainski odsek
4.7.2006.
1. Vodena para stanja 1 (3 MPa, 300
o
C) se hladi pri konstantnoj zapremini do stanja 2 (200
o
C), a zatim se izotermno
sabija do stanja 3 (2.5 MPa). Odrediti:
a) stanje vode (vodene pare) na kraju procesa i skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja,
b) razmenjenu koliinu toplote u ovom procesu,
c) zapreminski rad procesa.
2. 5 kg vazduha (id.gas) menja stanje kvazistatino, izobarno od polaznog stanja 1 ( 0,1MPa, 300K ) do stanja 2 (400K),
zatim kvazistatino, izohorno do stanja 3 (
3 1
T T = ) i najzad kvazistatino, adijabatno do stanja 4 (
4 1
v v = ,
4 1
p p = ). Potrebno je:
a) skicirati proces u (p,V) i (T,S) dijagramima stanja,
b) odrediti veliine stanja vazduha u takama koje odgovaraju karakteristinim stanjima radne supstance,
c) odrediti predatu koliinu toplote i obavljeni apsolutni i tehniki rad za svaku promenu stanja i za ceo niz promena
stanja,
d) odrediti promenu entropije vazduha za svaku promenu stanja i za ceo niz promena stanja.
3. U Rankin-Klausijusovom krunom procesu sa kotlovskim pritiskom 20 bar i pritiskom kondenzatora 0.05 bar,
ekspanzija u turbini poinje na 540
o
C. Izraunati, a zatim uporediti termodinamike stepene iskorienja krunog
procesa za dva sluaja:
a) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
b) ekspanzija u turbini je adijabatna kvazistatina.
4. Vlaan vazduh na 10
o
C sa 30% relativne vlanosti u ustaljenom reimu sa 45m
3
/min ulazi u sistem za pripremu vaz-
duha, a izlazi na 25
o
C sa 60% relativne vlanosti. Vazduh se prvo zagreva do 22
o
C, a zatim ovlauje ubrizgavanjem
pregrejane vodene pare. Ceo proces pripreme tee na 100 kPa, a promene kinetike i potencijalne energije su
zanemarive. Odrediti:
a) snagu potrebnu za zagrevanje vazduha do 22
o
C,
b) maseni protok vodene pare za vlaenje vazduha, i
c) temperaturu pregrejane pare koja se ubrizgava ako je njen pritisak 12 bar.

U Novom Sadu, 4. jula 2006. dr Gordan Dragutinovi

REENJE 1:

1. Vodena para stanja 1 (3 MPa, 300
o
C) se hladi pri konstantnoj zapremini do stanja 2 (200
o
C), a zatim se izotermno
sabija do stanja 3 (2.5 MPa). Odrediti:
d) stanje vode (vodene pare) na kraju procesa i skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja,
e) razmenjenu koliinu toplote u ovom procesu,
f) zapreminski rad procesa.

RESENJE

11

2
1
3
p
v

a)
Stanje 1:
1
30 p = bar
0
1
300 t C =
3
1
0.08119 / v m kg =
1
2988 h = kJ/kg
1
6.530 s = kJ/kgK
3
1 1 1 1
2988 3 10 0.08119 2744.43 u h p v = = = kJ/kg

Stanje 2:
3
2 1
0.08119 / v v m kg = =
0
2
200 t C =
,
2 ,, ,
0.08119 0.0011565
0.635
0.1272 0.0011565
v v
x
v v

= = =

( ) ( )
, , ,,
2 2 2 2 2
852.4 0.635 2793 852.4 2084.681 h h x h h = + = + = kJ/kg
( )
, ,, ,
2 2 2 2 2
4.9349 s s x s s = + = kJ/kgK

Stanje 3:
0
3
200 t C =
3
25 p = bar
3
3
0.001155 / v m kg =
3
852.5 h = kJ/kg
3
2.327 s = kJ/kgK
2
3 3 3 3
852.5 25 10 0.001155 849.6125 u h p v = = = kJ/kg

b)
Iz: dq=du+dl
Za izohoran proces 1-2:
12 2 1
1958.659 2744.43 785.771 q u u = = = kJ/kg

Za kvazistatian, izoterman proces vazi:
dq Tds =
pa je razmenjena koliina toplote za proces 2-3:
( ) ( )
23 2 3 2
473 2.327 4.9349 1233.5367 q T s s = = = kJ/kg

Ukupno razmenjena koliina toplote za 1-2-3:
13 12 23
785.771 1233.5367 2019.3077 q q q = + = = kJ/kg

c)
Zapreminski rad izohornog procesa 1-2:
12
0 l = kJ/kg

zapreminski rad izotermnog procesa 2-3:
( )
23 23 23
1233.5367 849.6125 1958.659 124.49 l q u = A = = kJ/kg

12

pa je ukupan zapreminski rad za ceo proces:
13 12 23
124.49 l l l = + = kJ/kg

RESENJE 2:

2. 5 kg vazduha (id.gas) menja stanje kvazistatino, izobarno od polaznog stanja 1 ( 0,1MPa, 300K ) do stanja 2 (400K),
zatim kvazistatino, izohorno do stanja 3 (
3 1
T T = ) i najzad kvazistatino, adijabatno do stanja 4 (
4 1
v v = ,
4 1
p p = ). Potrebno je:
a) skicirati proces u (p,V) i (T,S) dijagramima stanja,
b) odrediti veliine stanja vazduha u takama koje odgovaraju karakteristinim stanjima radne supstance,
c) odrediti predatu koliinu toplote i obavljeni apsolutni i tehniki rad za svaku promenu stanja i za ceo niz promena
stanja,
d) odrediti promenu entropije vazduha za svaku promenu stanja i za ceo niz promena stanja.

RESENJE
p
v
1
2
3
4

a) Veliine stanje 1:
1
p =0.1 MPa,
1
T =300 K,
3 1
1 6
1
287 300
0.861 /
0.1 10
RT
v m kg
p

= = =
,
Veliine stanja 2:
2
T =400 K,
2 1
p p = =0.1 MPa,
3 2
2 6
2
287 400
1.148 /
0.1 10
RT
v m kg
p

= = =
,
Veliine stanja 3:
3
3 2
1.148 / v v m k g = = ,
3 1
T T = = 300 K,
3
3
3
287 300
75000
1.148
RT
p
v

= = = Pa,
Veliine stanja 4:
4 1
v v = ,
1.4
3
4 3
4
1.148
75000 112195
0.861
v
p p
v
k
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .
Pa,
1
1.4 1
3
4 3
4
1.148
300 336.59
0.861
v
T T
v
k

| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .
K,
b) Predata koliina toplote i ostvareni rad:
( )
12 2 1
28700 l p v v = = J/kg,
3
12
143.5 10 L = J,
12
0
t
l = ,
13

12
0
t
L = ,
12 12
1
q l
k
=
k
=100450 J/kg,
3
12
502.25 10 Q = J,
23
0 l = ,
23
0 L = ,
( )
23 2 3 2
28700
t
l v p p = = J/kg,
3
12
143.5 10
t
L = J,
( )
2 3 2
23
71750
1
v p p
q

= =
k
J/kg,
3
23
358.75 10 Q = J,
34
0 q = ,
34
0 Q = ,
3 4
34
3
1 26253.32
1
RT T
l
T
| |
= =
|
k
\ .
J/kg,
3
34
131.27 10 L = J,
( )
34 3 3 4 4
36764.7
1
t
l p v p v
k
= =
k
J,
3
143.5 10
3
34
183.82 10
t
L = J,
1234 12 23 34
Q Q Q Q = + + =
3
143.5 10 J
3
1234 12 23 34
12.24 10 L L L L = + + = J
3
1234 12 23 34
40.32 10
t t t t
L L L L = + + = J
d)Promena entropije:
2 2
2 1
1 1
400 1.148
ln ln 720 ln 287 ln 207.13 82.57 289.7
300 0.861
v
T v
s s c R
T v
= + = + = + = J/kgK
3
2 1
1.448 10 S S = J/K
3 3
3 2
2 2
ln ln 207.13
v
T v
s s c R
T v
= + = J/kgK
3
3 2
1.036 10 S S = J/K

4 3
0 S S =
( ) ( ) ( )
3
2 1 3 2 4 3
0.412 10 S S S S S S + + = J/K

REENJE 3:

3. U Rankin-Klausijusovom krunom procesu sa kotlovskim pritiskom 20 bar i pritiskom kondenzatora 0.05 bar,
ekspanzija u turbini poinje na 540
o
C. Izraunati, a zatim uporediti termodinamike stepene iskorienja krunog
procesa za dva sluaja:
c) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
d) ekspanzija u turbini je adijabatna kvazistatina.

RESENJE
14

p
v
1
2
2b
3
4

Stanje pare na ulazu u turbinu (stanje 1):
0
1
540 t C =
1
20 p bar =
3
1
0.1851 / v m kg =
1
3556 / h kJ kg =
1
7.542 / s kJ kgK =

Stanje pare na izlazu iz turbine (stanje 2):
2
0.05 p bar =
Stanje pare se odreuje korienjem zakona promene stanja:
1.18 1.18 1.18
1 1 2 2
pv const p v p v = = =
pa je:
1
1
1.18
1.18
3 1
2 1
2
20
0.1851 29.6853 /
0.05
p
v v m kg
p
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

2
2590.657 / h kJ kg =
2
8.4848 / s kJ kgK =

Stanje pare na ulazu u pumpu (stanje 3):
3
0.05 p bar =
3
0 x =
3
3
0.0010053 / v m kg =
3
137.83 / h kJ kg =
3
0.4761 / s kJ kgK =
3
137.82 / u kJ kg =

Stanje pare na izlazu iz pumpe (stanje 4):
4
20 p bar =
4 3
0.4761 / s s kJ kgK = =
4
140.6885 / h kJ kg =

Stanje pare na izlazu iz turbine-adijabatna kvazistatina promena (stanje 2b):
2
0.05
b
p bar =
2 1
7.542 /
b
s s kJ kgK = =
,
2 2
2 ,, ,
2 2
7.542 0.4761
0.893
8.393 0.4761
b b
b
b b
s s
x
s s

= = =

( ) ( )
, ,, ,
2 2 2 2 2
137.83 0.893 2561 137.83 2301.72 /
b b b b b
h h x h h kJ kg = + = + =

a)
Proces 1-2-3-4:
12
0 q = 1-2 je adijabatna promena,
,23
0
t
l = 2-3 je izobarna promena,
15

( )
23 3 2 , 23
137.83 2590.657 2452.827 /
t
q h h l kJ kg = + = =
34
0 q = 3-4 je kvazistatina adijabata,
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
23
41
2452.827
1 1 0.2818
3415.3115
a
q
q

q = = =

b)
Proces 1-2b-3-4:
12
0
b
q = 1-2 je adijabatna promena,
,2 3
0
t b
( )
2 3 3 2 , 2 3
137.83 2301.72 2163.89 /
b b t b
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
2 3
41
2163.89
1 1 0.3664
3415.3115
b
a
q
q

q = = =

REENJE 4:

4. Sistem za pripremu vazduha uzima spoljni vazduh na 10
o
C sa 30% relativne vlanosti u ustaljenom reimu sa
45m
3
/min, i zagreva do 25
o
C sa 60% relativne vlanosti. Ulazni vazduh se prvo zagreva do 22
o
C a zatim ovlauje
ubrizgavanjem pregrajne vodene pare. Smatrajui da ceo proces pripreme tee na 100 kPa, da nema promene
kinetike i potencijalne energije, odrediti:
a) snagu grejaa za zagrevanje vazduha do 22
o
C, i
b) maseni protok vodene pare za ovlaivanje vazduha,
c) temperaturu pregrejane pare koja se ubrizgava ako je njen pritisak 12 bar.

RESENJE
a)
bilans za sekciju zagrevanja vazduha je

1 2
0 L L =

,
2 1
L L L = =

, bilans suvog vazduha
=

1 2
0 Lx Lx , bilans vlage u VV
= +

1 2
0 0 Lh Lh Q . bilans energije za sekciju grejanja.

=
2 1
x x ,
=

2 1
( ) Q L h h .

= = = =

o
1 1
1
o
1 1
( ) 0.3 (10 C) 0.3 1.2276
0.622 0.622 0.622
100 0.3 1.2276 ( ) 100 0.3 (10 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p
0.002299 kgW/kgL,
= =
2 1
x x 0.002299 kgW/kgL,
= + + = + + =
1 1 1 1
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 10 0.002299 (2500 1.867 10) h t x t ...kJ/kgL,
= + = + =
2 1 1 2 1
(1.007 1.867)( ) (1.007 0.002299 1.867) (22 10) h h x t t 12.135507 kJ/kgL,

,1 1 1 L L
p V LR T =

,
gde je parcijalni pritisak suvog vazduha na ulazu jednak
,1 ,1 1 1
( )
s
L W
p p p p p t = = .
Tako je

= = = =
+

,1 1 1
1 1
1 1
( ) 100 0.3 1.2276
45
0.287 (273.15 10)
s
L
L L
p p p t
L V V
R T R T
55.2 kg/min , 0.92 kg/s.
= = =

2 1
( ) 0.92 12.135 Q L h h 11.164 kJ/s , 11.164 kW.
b)
16

=

2 3
0 L L , = =

3 2
L L L , bilans suvog vazduha
= +

2 3
0 Lx m Lx , bilans vlage u VV
= + +

2 3
0 0 0 Lh mh Lh . bilans energije za sekciju vlaenja.

=
3 2
( ) m L x x ,

= = = =

o
3 3
3
o
3 3
( ) 0.6 (25 C) 0.6 3.169
0.622 0.622 0.622
100 0.6 3.169 ( ) 100 0.6 (25 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p
0.012054 kgW/kgL,
= = =
3 2
( ) 55.2 (0.01205 0.002299) m L x x 0.538255 kg/min, 0.008971 kg/s.
c)
= =
3 2 3 2
( ) ( )
L L
h h h h h
m m

= + + = + + =
3 3 3 3
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 25 0.01205 (2500 1.867 25) h t x t 55.86 kJ/kgL,
= + + = + + =
2 2 2 2
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 22 0.002299 (2500 1.867 22) h t x t 27.996 kJ/kgL,

= =
55.2
(55.86 27.996)
0.538
h 2858.90 kJ/kg

Ako je para na 12 bar, tada mora biti na oko 217.4
o
C.

UNIVERZITET U NOVOM SADU,
Mainski odsek
4.9.2006.

1. 5 kg vodene pare stanja 1(5 bar, 250
o
C) izoentropno ekspandira do 150
o
C, a zatim se izotermno kvazistatino ohladi
do stanja suvozasiene vodene pare. Odrediti:
a) koliko je potrebno odvesti toplote od vodene pare tokom procesa i
b) koliko iznosi promena entropije i unutranje energije vodene pare i
c) skicirati proces u (T,s) dijagramu stanja.
2. Dvoatomni idealni gas se nalazi u cilindru na pritisku 2 bar. Gasu se kvazistatino izobarno dovede 100 KJ toplote.
Odrediti:
a) rad koji obavi gas pri tom procesu,
b) promenu zapremine gasa u cilindru i
c) skicirati proces u (p,v) i (T,s) dijagramima stanja.
3. 1 kg vodene pare se izohorno zagreva od stanja 1(6 bar, 160
o
C) do 2(10 bar), a zatim izobarno dovede do stanja
suvozasiene pare, stanje 3. Para se zatim izohorno hladi do stanja 4 i na kraju, izotermno dovodi do poetnog stanja
1.
a) Skicirati procese u (p,v) dijagramu stanja.
b) Izraunati ukupni zapreminski rad krunog procesa, kJ, i razmenjenu toplotu sa svaki deo procesa, kJ.
o
3
/min ulazi u sistem za pripremu vaz-
duha, a izlazi na 25
o
o
C, a zatim ovlauje ubrizgavanjem
pregrejane vodene pare. Ceo proces pripreme tee na 100 kPa, a promene kinetike i potencijalne energije su
zanemarive. Odrediti:
d) snagu potrebnu za zagrevanje vazduha do 22
o
C,
e) maseni protok vodene pare za vlaenje vazduha, i
f) temperaturu pregrejane pare koja se ubrizgava ako je njen pritisak 12 bar.

Novi Sad, 4. septembar 2006. dr Gordan Dragutinovi

RESENJE 1:
o
o
do stanja suvozasiene vodene pare.. Odrediti:

17

T
s
1
2
3
0
0
0
0

Stanje pare na poetku procesa:
1
0
1
3
1
1
1
1
5
250
0.4942 /
2957.75 /
7.273 /
2710.65 /
p bar
t C
v m kg
h kJ kg
s kJ kgK
u kJ kg
=
=
=
=
=
=

stanje pare posle ekspanzije:
2
0
2
2 1
2.0125
150
7.273 /
p bar
t C
s s kJ kgK
=
=
= =

stanje pare na kraju procesa hlaenja:
0
3 2
3
3
3
3
3
5 3
3 3 3 3
150
4.76
6.8383 /
2746 /
0.3926 /
2746 4.76 10 0.3926 10 2559.32 /
t t C
p bar
s kJ kgK
h kJ kg
v m kg
u h p v kJ kg
= =
=
=
=
=
= = =

a) Proces izoentropne ekspanzije je adijabatan proces pa je:
12
0 Q A = .
za izoterman proces 2-3, polazei od:
dq Tds =
moe se napisati:
( ) ( ) ( )
23 3 3 2
150 273 6.8383 7.273 183.878 / q T s s kJ kg A = = + =
23
919.391 Q kJ A =
tj., za ceo proces potrebno je dovesti:
13 12 23
919.391 Q Q Q kJ A = A + A = .

b) Promena entropije za izotermno hlaenje
23 3 2
23 23
6.8383 7.273 0.4347 /
2.1735 /
s s s kJ kgK
S m s kJ K
A = = =
A = A =

dok je proces 2-3 izoentropan pa je
23
2.1735 / S S kJ K A = A = .

Promena unutranje energije procesa 1-3:
5
3 1 3 1 1 1
( ) 2559 (2957.75 5 10 0.4942) 151.65 /
5 ( 151.65) 758.25
u u u u h p v kJ kg
U m u kJ
A = = = =
A = A = =

RESENJE 2:

2. Dvoatomni idealni gas se nalazi u cilindru na pritisku 2 bar. Gasu se kvazistatino izobarno dovede 100 KJ toplote.
Odrediti:
d) rad koji obavi gas pri tom procesu,
e) promenu zapremine gasa u cilindru i
f) skicirati proces u (p,v) i (T,s) dijagramima stanja.

RESENJE:
18

1
2
1
2
p
v
T
s

a) Polazei od
dq du dl = +
za izobaran proces vai:
p v
c dT c dT dl = +
odnosno:
p v
p
p
c c
c dT dl
c
=
pa vai:
12 12
1
l q
k
=
k

to jest, rad koji dvoatomni gas obavi tokom procesa:
12 12
1 1.4 1
100 28.571
1.4
L Q KJ
k
= = =
k

b) Za kvazistatian izobaran proces vai:
( )
2
1
12 2 1
V
V
L pdV p V V p V = = = A
}

pa je promena zapremine tokom ovog procesa:
3 12
28571
0.1429
200000
L
V m
p
A = = =

RESENJE 3:
o
suvozasiene pare, stanje 3. Para se zatim izohorno hladi i na kraju,izotermno dovodi do poetnog stanja 1.
c) Izraunati ukupni zapreminski rad krunog procesa, kJ, i razmenjenu toplotu sa svaki deo procesa, kJ.

1
2
3
p
v
4

RESENJE:
1
0.3167 v ~ m
3
/kg,
1
2568.98 u = kJ/kg,
1
6.767 s = kJ/kgK
2 1
0.3167 v v = ~ m
3
/kg,
2
2992.46 u = kJ/kg,
3
0.1944 v = m
3
/kg,
3
2583.6 u = kJ/kg,
4 3
0.1944 v v = = m
3
/kg,
4 1
160 T T = =
0
C,
4
1871.2 u = kJ/kg,
4
4.972 s = kJ/kgK.
U Q L A = ,
19

izohorno zagrevanje 1-2:
12 12 12
U Q L A = ,
12
0 L = ,
12
Q U = A 12,
12 2 1
U U U A = 423.48 = kJ,
12 12
423.48 Q U = A = kJ,

izobarna promena stanja 2-3:
23 23 23
U Q L A = + ,
3
23 3 2
2
( ) 122.3 L pdv mp v v = = =
}
kJ
23 3 2 23
( ) 531.16 Q m u u L = + = kJ

izohorno hladenje 3-4:
34 34 34
U Q L A = ,
34
0 L A = ,
34 4 3
( ) 709.86 Q m u u = = kJ,

izotermno sirenje 4-1:
( )
41 1 1 4
771.173 Q T s s = = kJ,
41 41 1 4
( ) 75.333 L Q m u u = = kJ,
ukupni zapreminski rad kruznog procesa:
46.96
Q
L = kJ,
ukupna razmenjena toplota:
46.37
Q
Q = kJ,
Q Q
L Q ~ .

REENJE 4:

o
45m
3
o
o
C a zatim ovlauje
d) snagu grejaa za zagrevanje vazduha do 22
o
C, i
e) maseni protok vodene pare za ovlaivanje vazduha.

RESENJE:

h
x
1
2
3
1
30% =
3
60% =
0
10 C
0
22 C
0
25 C

a)
bilans za sekciju zagrevanja vazduha je

1 2
0 L L =

,
2 1
L L L = =

=

1 2
20

= +

1 2

=
2 1
x x ,
=

2 1
( ) Q L h h .

= = = =

o
1 1
1
o
1 1
( ) 0.3 (10 C) 0.3 1.2276
0.622 0.622 0.622
100 0.3 1.2276 ( ) 100 0.3 (10 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p
0.002299 kgW/kgL,
= =
2 1
x x 0.002299 kgW/kgL,
= + + = + + =
1 1 1 1
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 10 0.002299 (2500 1.867 10) h t x t ...kJ/kgL,
= + = + =
2 1 1 2 1
(1.007 1.867)( ) (1.007 0.002299 1.867) (22 10) h h x t t 12.135507 kJ/kgL,

,1 1 1 L L
p V LR T =

,
,1 ,1 1 1
( )
s
L W
p p p p p t = = .
Tako je

= = = =
+

,1 1 1
1 1
1 1
( ) 100 0.3 1.2276
45
0.287 (273.15 10)
s
L
L L
p p p t
L V V
R T R T
55.2 kg/min , 0.92 kg/s.
= = =

2 1
( ) 0.92 12.135 Q L h h 11.164 kJ/s , 11.164 kW.
b)
=

2 3
0 L L , = =

3 2
= +

2 3
= + +

2 3

=
3 2
( ) m L x x ,

= = = =

o
3 3
3
o
3 3
( ) 0.6 (25 C) 0.6 3.169
0.622 0.622 0.622
100 0.6 3.169 ( ) 100 0.6 (25 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p
0.012054 kgW/kgL,
= = =
3 2
( ) 55.2 (0.01205 0.002299) m L x x 0.538255 kg/min, 0.008971 kg/s.
c)
= =
3 2 3 2
( ) ( )
L L
h h h h h
m m

= + + = + + =
3 3 3 3
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 25 0.01205 (2500 1.867 25) h t x t 55.86 kJ/kgL,
= + + = + + =
2 2 2 2
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 22 0.002299 (2500 1.867 22) h t x t 27.996 kJ/kgL,

= =
55.2
(55.86 27.996)
0.538
h 2858.90 kJ/kg

Ako je para na 12 bar, tada mora biti na oko 217.4
o
C.

Mainski odsek
04.09.2007.

o
C) se adijabatno komprimuje sve dok se pritisak ne povea deset puta, a zatim se
izohorno ohladi do poetnog pritiska. Obe promene su kvazistatine.
d) Skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja.
e) Izraunati razmenjenu koliinu toplote i izvreni zapreminski rad.
f) Izraunati promenu unutranje energije vazduha.
2. U ustaljenom reimu, 37 m
3
/min vazduha (id. gas) na 136 kPa i 305 K ulazi u kompresor i komprimuje se do 680 kPa i
specifine zapremine 0.1686 m
3
/kg. Kompresoru se dovodi 161.5 kJ rada po svakom kg vazduha koji protie. Usled prenosa
toplote sa vazduha na rashladnu vodu (koja cirkulise oko kompresora) temperatura rashladne vode poraste za 11
o
C. Zanemariti
druge razmene toplote, kao i promene potencijalne i kinetike energije, i izraunati potrebni maseni protok vode za hlaenje
kompresora, kg/min.
5. Vodena para obavlja Rankin-Klausijus-ov kruni proces sa jednim meupregrevanjem pare. Vodena para ulazi u turbinu visokog
pritiska, na pritisku 14 MPa i temperaturi 600
o
C. Nakon ekspanzije u turbini visokog pritiska do 8 MPa, para se odvodi na
21

pregrevanje do 600
o
C, a zatim u turbinu niskog pritiska. Turbina i pumpa su adijabatne i idealne. Pritisak u kondenzatoru iznosi
6 kPa. Skicirati proces u (h,s) dijagramu stanja i izraunati termodinamiki stepen iskorienja krunog procesa.
4. 12.5 m
3
/min vlanog vazduha sa 99 kPa, 35
o
C i 95% relativne vlanosti ulazi u erkondin (air-conditioner), a izlazi kao tok
zasienog vlanog vazduha na 15
o
C. Vlaga koja se pri tom kondenzuje odvodi se na 15
o
C. Zanemariti promene pritiska,
kinetike i potencijalne energije i izraunati:
a) koliinu vlage koja se izdvaja, i
b) toplotu koja se odvodi od vlanog vazduha.


RESENJE 1:
o
C) se adijabatno komprimuje sve dok se pritisak ne povea deset puta, a zatim se
izohorno ohladi do poetnog pritiska. Obe promene su kvazistatine.
d) Skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja.
e) Izraunati razmenjenu koliinu toplote i izvreni zapreminski rad.
f) Izraunati promenu unutranje energije vazduha.
RESENJE 1:

Stanje 1:
1
2 p bar =

1
T =1300
o
C
iz jednaine stanja za idealan gas:
3 1
1
1
10 287 1573
22.573
200000
mRT
V m
p

= = =

Stanje 2:
za adijabatnu kvazistatinu promenu stanja 1-2 vai:
1
2 2
1 1
T p
T p
k
k
| |
=
|
\ .

pa je odatle temperatura:
1
1.4 1
1.4
2
2 1
1
20
1573 3036.89
2
p
T T K
p
k

k
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

a iz jednaine stanja idealnog gasa dobija se zapremina:
3 2
2
2
10 287 3036.89
4.238
2000000
mRT
V m
p

= = =

Stanje 3:
Proces 2-3 je izohoran pa je:
2 3
V V =
Poetni i krajnji pritisak ova dva procesa su isti:
3 1
p p =
a iz jednaine stanja idealnog gasa dobija se temperatura u stanju 3:
3 3
3
303.69
V p
T K
mR
= =

Razmenjena koliina toplote moe se nai iz:
dq du dl = +

Kako je process 1-2 adijabatan to je:
12
0 Q kJ =
tj.
13 12 23 23
Q Q Q Q = + =
odnosno, za izohoran proces 1-2:
23
0 L kJ =
pa je:
23 23
Q U = A
odnosno:
( )
13 23 3 2
19679.05
v
Q Q m c T T kJ = = =
Ostvaren zapreminski rad tokom ovog procesa kako je:
23
0 L kJ =
to je:
3 3 3 1 1 1 1
1 2 1 2 2 2 1 1 1
13 12 1 1 1 1 1
2 2 2
10503.5
1 1
V V V p V V pV V
L L pdV p dV pV V dV pV kJ
V
k
k+ k+ k k k k
k k k
| |
= = = = = = =
|
k + k
\ .
} } }

a promena unutranje energije vazduha se moe nai iz prvog zakona termodinamike:
22

13 13 13
19679.05 10503.5 9175.55 U Q L kJ A = = + =

RESENJE 2:
2. U ustaljenom reimu, 37 m
3
/min vazduha (id. gas) na 136 kPa i 305 K ulazi u kompresor i komprimuje se do 680 kPa i
specifine zapremine 0.1686 m
3
/kg. Kompresoru se dovodi 161.5 kJ rada po svakom kg vazduha koji protie. Usled prenosa
toplote sa vazduha na rashladnu vodu (koja cirkulise oko kompresora) temperatura rashladne vode poraste za 11
o
C. Zanemariti
druge razmene toplote, kao i promene potencijalne i kinetike energije, i izraunati potrebni maseni protok vode za hlaenje
kompresora, kg/min.

RESENJE 2:
1
2 2
1
w,2
w,1
w,2
w,1
h
2
h
1
h
w,1
h
w,2
L
k

L
k
Q

Q
Q
a
=0

Q
a
=0
m
m
m
w
m
w

Bilansi energije za kontrolne zapremine u ustaljenom rezimu, uz zanemarivanje promena kineticke i potencijalne
energije, su:

1 2
0
k
mh mh Q L = +

, (za gas i kompresor, kojem se dovodi snaga, i pri tom hladi)
,1 ,2
0 0
w w w w
m h m h Q = + +
, (za vodu koja protice i greje se sa strane kompresora).

Eliminacijom toplote iz druge jednacine bice

1 2 1 2
,2 ,1 ,2 ,1 ,2 ,1
( ) /
k k
w
w w w w w w
m h h L h h L m Q
m m
h h h h h h
+ +
= = =

Razlika specificnih entalpija za vazduh je

1 2 1 2
( )
p
h h c T T = ;

Temperatura gasa na izlazu je
3
2 2
2
(680 10 ) 0.1686
287
p v
T
R

= = = 399.4704 K,
pa je

1 2 1 2
( ) 1.00 (305 399.47)
p
h h c T T = = = - 94.4704 kJ/kg.

Maseni protok vazduha je na osnovu ulaznog stanja vazduha:

1
1
37 / 60
0.6436
V
m
v
= = =
0.958152 kg/s, jer je

1
1
3
1
287 305
136 10
RT
v
p

= = =
0.6436 m
3
/kg.

Voda je nekompresibilna, te je, uzevsi aproksimativno c = 4.1618 kJ/kgK,

,2 ,1 ,2 ,1
( ) 4.1618 11
w w w w
h h c T T = = = 45.7798 kJ/kg.

Prema tome:

1 2
,2 ,1
/ 94.47 161.5
0.9582
45.7798
k
w
w w
h h L m
m m
h h
+ +
= = =

1.40298 kg/s = 84.2 kg/min

RESENJE 3
3. Vodena para obavlja Rankin-Clausius-ov kruni proces sa jednim meupregrevanjem pare. Vodena para ulazi u turbinu visokog
pritiska, na pritisku 14 MPa i temperaturi 600
o
C. Nakon ekspanzije u turbini visokog pritiska do 8 MPa, para se odvodi na
23

pregrevanje do 600
o
C, a zatim u turbinu niskog pritiska. Turbina i pumpa su adijabatne i idealne. Pritisak u kondenzatoru iznosi 6
kPa. Skicirati proces u (h,s) dijagramu stanja i izraunati termodinamiki stepen iskorienja krunog procesa.

RESENJE:
1
2
4
3
5
6
T
s
140 bar
0.06 bar

Stanje 1:
1
p =14 MPa = 140 bar,
1
t = 600
o
C,
1
h = 3585 kJ/kg,
1
s = 6.716 kJ/kgK.

Stanje 2:
2
s =
1
s = 6.716 kJ/kgK

2
p = 8 MPa=80 bar,
2
h = 3393.47 kJ/kg,

Stanje 3:
3
t =600
o
C,

3
p = 8 MPa=80 bar,
3
h =3640 kJ/kg,
3
s = 7.019 kJ/kgK,

Stanje 4:
4
p = 6kPa=0.06 bar,

4 3
s s = = 7.019 kJ/kgK,
,
4 ,, ,
7.019 0.5207
0.832
8.328 0.5207
a
s s
x
s s

= = =

4
h = 2161.2 kJ/kg,

Stanje 5:
5 4
0.06 p p bar = =
5
151.5 / h kJ kg =
5
0.5207 / s kJ kgK =

Stanje 6:
6
p = 14 MPa = 140 bar
6 5
0.5207 / s s kJ kgK = =
6
h = 166.13 kJ/kg

Rad dvostepene turbine:
( ) ( )
1 2 3 4
1670.33
t
L
h h h h
m
= + =
kJ/kg

Rad pumpe:
6 5
14.63
p
L
h h
m
= =
kJ/kg

Dovedena koliina toplote radnom fluidu u kotlu i dogrejau po jedinici masenog protoka:
( ) ( )
1 6 3 2
3665.4
in
Q
h h h h
m
= + =
kJ/kg

Termodinamiki stepen iskorienja za tri razliita pritiska dogrevanja:
0.4517 45.17%
p
t
neto
in in
L
L
l
m m
q Q
m

= = = =

24

2
p
46.07
45.27
44.46
20
80 120

Mainski odsek
05.09.2007.

4. 50 000 kg/h vodene pare, stanja 30 bar i 320
o
C, mea se sa
m
kg/h vode stanja 30 bar i 200
o
C. Kao rezultat na izlazu se
dobija stalni protok suvozasiene vodene pare na 30 bar. Razmena toplote sa okolinom, promena kinetike i potencijalne energije
mogu se zanemariti. Izraunati.
b) potrebni maseni protok vode (tenosti),
c) generisanje entropije u ovom procesu meanja.
2. Vazduh poetnog stanja 0.75 bar, 1000 K i zapremine 0.12 m
3
, obavlja dva uzastopna procesa: prvo se izotermno komprimuje do
polovine poetne zapremine, a zatim izobarno do etvrtine poetne zapremine. Ako je vazduh idealan gas, treba:
b) izraunati ukupan zapreminsi rad i ukupno razmenjenu koliinu toplote u ovom procesu,
c) ukupnu promenu entropije vazduha.
5. Kod Rankin-Klausijusovog krunog procesa sa pregrevanjem pare, pritisak kondenzacije je 10 kPa, a najvia temperatura u
procesu je 400
o
C. Zanemarivi rad za pumpanje, treba odrediti termodinamiki stepen iskorienja procesa kada se toplota
dovodi na:
a) 2 MPa,
b) 4 MPa,
Koji od prethodnih sluajeva ima vei termodinamiki stepen iskorienja i za koliko posto? Oba sluaja skicirati u (T,s) dijagramu
stanja.


RESENJE 1:

o
C, mea se sa
m
kg/h vode stanja 30 bar i 200
o
C. Kao rezultat na izlazu se dobija
stalni protok suvozasiene vodene pare na 30 bar. Razmena toplote sa okolinom, promena kinetike i potencijalne energije mogu
se zanemariti. Izraunati.
e) potrebni maseni protok vode (tenosti),
f) generisanje entropije u ovom procesu meanja.
RESENJE 1:
25

a) Za ovaj ustaljeni procas meanja mogu se napisati bilansne jednaine u sledeem obliku:
Bilans mase:
1 2 3
0 m m m = +

Bilans energije:
2 2 2
1 2 3
1 2 3
1 1 1
0
2 2 2
m h w gz m h w gz m h w gz
| | | | | |
= + + + + + + +
| | |
\ . \ . \ .

Bilans entropije:
1 1 2 2 3 3
0 0
gen
m s m s m s S = + + +

.

Veliine stanja za pojedine tokove:
1:
1
30 p bar =
,
0
1
320 t C =
,
1
3038 / h kJ kg =
,
1
6.615 / s kJ kgK =

2:
2
30 p bar =
,
0
2
200 t C =
,
2
852.6 / h kJ kg =
,
2
2.326 / s kJ kgK =

3:
3
30 p bar =
,
,,
3 3
2804 / h h kJ kg = =
,
,,
3 3
6,186 / s s kJ kgK = =

Iz bilansa mase i energije sledi:
( )
1 1 2 2 1 2 3
0 m h m h m m h = + +

pa je:
( ) ( )
2 3 2 1 1 3
m h h m h h =

odnosno
2
m
je:
1 3
2 1
3 2
3038 2804
50000 5995.7 /
2804 852.6
h h
m m kg h
h h

= = =

b) Generisana entropija u ovom procesu meanja se dobija iz bilansa entropije:
( )
( )
3 3 1 1 2 2 1 2 3 1 1 2 2
50000 5995.7 6.186 50000 6.615 5995.7 2.326 1693.4 / 0.47 /
gen
S m s m s m s m m s m s m s
kJ hK kJ sK
= = + =
= + = =

RESENJE 2:
3
RESENJE 2:

a) Veliine stanja vazduha:
Stanje 1:

1
0.75 p bar =
,
1
1000 T K =
,
3
1
0.12 V m =

Stanje 2:

1
2
2
V
V =

za izoterman proces 1-2 vai:
2 1
1000 T T K = =
i
1 1
2
2
1
0.75 1.5
0.5
pV
p bar
V
= = =

Stanje 3:

1
3
4
V
V =

za izobaran proces 2-3 vai:
3 2
1.5 p p bar = =
i
3
3 2 1
2
0.5 1000 0.5 500
V
T T T K
V
= = = =

b) Ukupan ostvareni zapreminski rad u ovom procesu:
( ) ( )
2 3 2
2
13 12 23 2 3 2 1 2 3 2
1 1 2 1
ln
V dV
L L L pdV pdV mRT p V V mRT p V V
V V
= + = + = + = +
} } }

gde je:
5
1 1
1
0.75 10 0.12
0.03136
287 1000
pV
m kg
RT

= = =

pa se dobija zapreminski rad:
26

( )
5 1
13
1
0.5
0.03136 287 1000 ln 1.5 10 0.5 0.5 0.12 0.5 0.12 10740
V
L J
V
= + =

Ukupno razmenjena koliina toplote je:
( ) ( )
13 13 13 3 1 13
0.03136 0.72 500 1000 10.74 22.0296
v
Q U L mc T T L kJ = A + = + = =

c)Promena entropije vazduha:
3 3
13 3 1
1 1
500 1.5
ln ln 0.03136 1.00 ln 0.287 ln 0.0279756 /
1000 0.75
p
T p
S S S m c R kJ K
T p
| |
| |
A = = = =
| |
\ .
\ .

RESENJE 3:

3. Pritisak kondenzacije kod Rankin-Klausijusovog kruznog procesa je 10 kPa, a najvisa tempera u procesu je 400
o
C. Zanemarivsi rad za
pumpanje, treba odrediti termodinamicki stepen iskoriscenja procesa kada se toplota dovodi na:
a) 2 MPa,
b) 4 MPa,
Koji od prethodnih slucajeva ima veci termodinamicki stepen iskoriscenja i za koliko posto? Oba slucaja skicirati u (T,s) dijagramu stanja.

RESENJE
T
s
p = 2 MPa
T
3
=(273.15+400) K
p = 10 kPa
K
2b
2a
4a 4b
1
p = 4 MPa
p = 10 kPa=0.01 MPa
p = 2 MPa
3a
3b
p = 4 MPa

t p v=1/r u h S x faza
C MPa m
3
/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kgK
1 45.81 0.01 0.00101 191.8 191.8 0.6492 0 klucala voda
2a 45.88 2 0.001009 191.8 193.8 0.6492 voda
3a 400 2 0.1512 2945 3248 7.127 para (T>TK)
4a 45.81 0.01 12.67 2132 2258 7.127 0.8636 vlazna para
2b 45.94 4 0.001009 191.8 195.8 0.6492 voda
3b 400 4 0.07341 2920 3214 6.769 para (T>TK)
4b 45.81 0.01 11.97 2024 2144 6.769 0.8159 vlazna para

a)
tacno
q
a
a a a
a a
h h h h
h h
=

=
( ) ( )
3 4 2 1
3 2
0.3235 = 32.35%
priblizno (zanemarivanjem rada pumpanja)
q
a
a a a
a a
a a
a
h h h h
h h
h h
h h
=

=
( ) ( ) ( )
3 4 2 1
3 2
3 4
3 1
0.3239 = 32.39%
b)
tacno
q
b
b b b
a b
h h h h
h h
=

=
( ) ( )
3 4 2 1
3 2
0.3532 = 35.320%
priblizno (zanemarivanjem rada pumpanja)
q
b
b b b
a b
b b
b
h h h h
h h
h h
h h
=

=
( ) ( ) ( )
3 4 2 1
3 2
3 4
3 1
0.354 = 35.40%

c)

procenat povecanja

%
.
.
povecanja
b a
a
b
a
=

= = =
q q
q
q
q
100 1 100
0 3540
0 3239
1 100
9.2929917 =9.3 %.
27

Mainski odsek
5.10.2006.

o
o
do stanja suvozasiene vodene pare. Odrediti:
2. Vazduh (id. gas) se nalazi u cilindru konstantnog poprenog preseka 10 cm
2
sa pokretnim klipom. Rastojanje od dna
cilindra do klipa je 20 cm u poetnom stanju. Vazduh ekspandira od stanja 1(1 bar, 20
o
C) do stanja 2(0.5 bar,
18
o
C).Tokom procesa dovodi se toplota od 8 J. Takoe se mealicom dovodi rad od 1.85 J. Nema znaajne
promene potencijalne i kinetike energije gasa. Odrediti rad koji vazduh vri na klip za vreme procesa, kao i promenu
entropije gasa u ovom procesu.
4. Kod Rankin-Klausijusovog krunog procesa kotlovski pritisak je 20 bar, a pritisak kondenzacije 0.05 bar. Najvia
temperatura u procesu je 540
o
C. Izraunati, a zatim uporediti termodinamike stepene iskorienja krunog procesa
za dva sluaja:
e) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
Oba sluaja skicirati u (T,s) dijagramu stanja.
4. Vazduh je na 20
o
C i 100 kPa u prostoriji zapremine 400 m
3
sa relativnom vlanou 65%. Odrediti:
a) parcijalan pritisak vlage u vlanom vazduhu,
b) koliinu vlage u prostoriji, kg, i apsolutnu vlanost vlanog vazduha,
c) koliinu vlage koja jo moe da ispari na stalnom pritisku i temperaturi,
d) do koje temperature treba zagrejati prostoriju da bi bilo mogue ispariti 10 kg vode koja je uneta u prostoriju.

Novi Sad, 5. oktobar 2006. dr Gordan Dragutinovi

RESENJE 1:
o
o
do stanja suvozasiene vodene pare.. Odrediti:

T
s
1
2
3
0
0
0
0

Stanje pare na poetku procesa:
1
0
1
3
1
1
1
1
5
250
0.4942 /
2957.75 /
7.273 /
2710.65 /
p bar
t C
v m kg
h kJ kg
s kJ kgK
u kJ kg
=
=
=
=
=
=

stanje pare posle ekspanzije:
28

2
0
2
2 1
2.0125
150
7.273 /
p bar
t C
s s kJ kgK
=
=
= =

stanje pare na kraju procesa hlaenja:
0
3 2
3
3
3
3
3
5 3
3 3 3 3
150
4.76
6.8383 /
2746 /
0.3926 /
2746 4.76 10 0.3926 10 2559.32 /
t t C
p bar
s kJ kgK
h kJ kg
v m kg
u h p v kJ kg
= =
=
=
=
=
= = =

a) Proces izoentropne ekspanzije je adijabatan proces pa je:
12
0 Q A = .
za izoterman proces 2-3, polazei od:
dq Tds =
moe se napisati:
( ) ( ) ( )
23 3 3 2
150 273 6.8383 7.273 183.878 / q T s s kJ kg A = = + =
23
919.391 Q kJ A =
tj., za ceo proces potrebno je dovesti:
13 12 23
919.391 Q Q Q kJ A = A + A = .

b) Promena entropije za izotermno hlaenje
23 3 2
23 23
6.8383 7.273 0.4347 /
2.1735 /
s s s kJ kgK
S m s kJ K
A = = =
A = A =

23
2.1735 / S S kJ K A = A = .

5
3 1 3 1 1 1
( ) 2559 (2957.75 5 10 0.4942) 151.65 /
5 ( 151.65) 758.25
u u u u h p v kJ kg
U m u kJ
A = = = =
A = A = =

REENJE 2:

1. Vazduh (id. gas) se nalazi u cilindru konstantnog poprenog preseka 10 cm
2
sa pokretnim klipom. Rastojanje od
dna cilindra do klipa je 20 cm u poetnom stanju. Vazduh ekspandira od stanja 1(1 bar, 20
o
C) do stanja 2(0.5
bar, 18
o
C).Tokom procesa dovodi se toplota od 8 J. Takoe se mealicom dovodi rad od 1.85 J. Nema znaajne
promene potencijalne i kinetike energije gasa. Odrediti rad koji vazduh vri na klip za vreme procesa, kao i
promenu entropije gasa u ovom procesu.

a)
( )
m v
Q U L L A = A + + ;
gde je masa u cilindru data je sa:
5 4 2
4
10 10 10 20 10
2.378 10
287 293
pV
m
RT

= = =
kg
a promena unutranje energije:
4
2.378 10 0.72 2 0.34
v
U mc T

A = A = = J.
Odavde sledi :
8 J=-0.34 J+ ( 1.85
v
L + );
odnosno:
v
L = 8 + 0.34 + 1.85 =10.19 J.
b) Iz prvog zakona termodinamike
t
dq dh dl = + ;
odakle sledi:
Tds =
p
c dT vdp .
Promena entropije:
29

p p
c dT c dT
v R
ds dp dp
T T T p
= = ,
2 2
12
1 1
291 0.5
ln ln 1000 ln 287 ln 192.08
293 1
p
T p
s c R
T p
A = = = J/kgK

RESENJE 3:

o
za dva sluaja:
f) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
RESENJE
p
v
1
2
2b
3
4

0
1
540 t C =
1
20 p bar =
3
1
0.1851 / v m kg =
1
3556 / h kJ kg =
1
7.542 / s kJ kgK =

2
0.05 p bar =
1.18 1.18 1.18
1 1 2 2
pa je:
1
1
1.18
1.18
3 1
2 1
2
20
0.1851 29.6853 /
0.05
p
v v m kg
p
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

2
2590.657 / h kJ kg =
2
8.4848 / s kJ kgK =

3
0.05 p bar =
3
0 x =
3
3
0.0010053 / v m kg =
3
137.83 / h kJ kg =
3
0.4761 / s kJ kgK =
3
137.82 / u kJ kg =

4
20 p bar =
4 3
0.4761 / s s kJ kgK = =
4
140.6885 / h kJ kg =

30

2
0.05
b
p bar =
2 1
7.542 /
b
s s kJ kgK = =
,
2 2
2 ,, ,
2 2
7.542 0.4761
0.893
8.393 0.4761
b b
b
b b
s s
x
s s

= = =

( ) ( )
, ,, ,
2 2 2 2 2
137.83 0.893 2561 137.83 2301.72 /
b b b b b
h h x h h kJ kg = + = + =

a)
Proces 1-2-3-4:
12
,23
0
t
( )
23 3 2 , 23
137.83 2590.657 2452.827 /
t
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
23
41
2452.827
1 1 0.2818
3415.3115
a
q
q

q = = =

b)
Proces 1-2b-3-4:
12
0
b
,2 3
0
t b
( )
2 3 3 2 , 2 3
137.83 2301.72 2163.89 /
b b t b
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
2 3
41
2163.89
1 1 0.3664
3415.3115
b
a
q
q

q = = =

RESENJE 4:
5. Vazduh je na 20
o
C i 100 kPa u prostoriji zapremine 400
3
m sa relativnom vlanou 65%. Odrediti:
e) parcijalan pritisak vlage u vlaznom vazduhu,
f) koliinu vlage u prostoriji, kg, i apsolutnu vlanost vlanog vazduha
g) koliinu vlage koja jo moe da ispari pri konstantnom pritisku i temperaturi,
h) do koje temperature treba zagrejati prostoriju da bi bilo mogue ispariti 10 kg vode koja je uneta u prostoriju.
X1 X1s
X2
1
2
h
x
65% =

a)
Parcijalni pritisak vlage u prostoriji:
0.65 2.3392 1.520
w ws
p p = = = kPa ;
b)
Koliina vlage u prostoriji:
31

( )
1520 400
4.5
461.89 20 273.15
w
w
w
p V
m
R T

= = =
+
kg;
dok je koliina suvog vazduha u prostoriji:
( )
( )
100000 1520 400
468.2
287 20 273.15
L
L
L
p V
m
R T

= = =
+
kg
Apsolutna vlanost vlage u prostoriji:
1
1.52
0.622 0.622 0.0096
100 1.52
ws
ws
p
x
p p
= = =

;
dok je ukupna vlanost vazduha koju vazduh moe da primi na datoj temperaturi:
1
2.339
0.622 0.622 0.01490
100 2.339
ws
s
ws
p
x
p p
= = =

.
c)
Koliina vlage koju vazduh jo moe da primi pri datoj temperaturi:
( )
1 1
2.48
w L L s
m m x m x x A = A = = kg.
d)
Ako treba da ispari 10kg vode:
10
wd
m A = kg;
10
0.0214
468.2
wd
L
m
x
m
A
A = = =
pa je krajnja apsolutna vlanost :
2 1
0.0214 0.0096 0.031 x x x = A + = + =
2
0.622
ws
ws
p
x
p p
=

odavde je odgovarajui pritisak vlage:
2
2
4.74
0.622
ws
x p
p
x
= =
+
kPa
to odgovara temperaturi:
0
32 t C ~

Mainski odsek
9.12.2006.

1. Adijabatna komora ima 0.03 m
3
. Na poetku, komora sadri vazduh (id. gas) na 1 bar i 30
o
C. Komora je prikljuena
na dovodni i odvodni cevovod sa prigunim ventilima, ime se kontrolie stalnost mase vaduha u komori. Vazduh u
dovodnom cevovodu, pre ventila, je na 2 bar i 90
o
C. Oba ventila su istovremeno otvorena, i putaju 0.45 kg/s
vazduha. Vazduh u komori je uvek dobro pomean tako da su temperatura i pritisak homogeni. Odrediti temperaturu
i pritisak u komori tokom vremena.
2. 0.5kg vazduha (id.gas), koji je zatvoren u vertikalnom izolovanom cilindru sa pokretnim tekim klipom u
gravitacionom polju zauzima zapreminu 0.2 m
3
na temperaturi 27
o
C. Vazduh se mea meaem uz dovoenje 28
J/s energije. Ako meanje traje 20 s, pokretni klip bez trenja pomeri se sporo za 6cm u smeru poveanja zapremine
gasa. Prenik cilindra sa klipom je 15 cm.
a) Izraunati zapreminski rad koji zatvoreni gas obavi preko pokretnog klipa, kao i ukupni rad koji gas razmeni sa
svojim okruenjem.
b) Izraunati krajnju temperaturu vazduha u procesu.
o
za dva sluaja:
g) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
4. U rashladni toranj utie voda na 50
o
C, hladi se, delemino ispari i istie iz tornja sa 80 kg/min. Ventilatorom snage 8
kW u toranj se usisava 110 m
3
/min atmosferskog vazduha na 17
o
C, 0.98 bar i 60% relativne vlanosti, koji iz tornja
izlazi kao zasien na 30
o
C i 0.98 bar. Toranj je adijabatan, u ustaljenom reimu. Odrediti:
32

a) maseni protok vode koja utie u toranj, kg/min,
b) temperaturu ohlaene vode na izlazu iz tornja,
o
C.

Novi Sad, 9. decembar 2006. dr Gordan Dragutinovi
REENJE 1

3
o
o

RESAVANJE

1 2
0.45 kg/s
2 bar
m=const
90 C
T(t)
p(t)
V=const
T
2
=T(t)
p
2
=p(t)

Bilans mase ima oblik
1 2
dm
m m
d
=
t
. Uz pretpostavku da je
1 2
m m m = = , bice =
t
0
dm
d
, Prema tome, masa u
zapremini je stalna. Uz navedene prepostavke, bilans energije je

( )
1 2 cv cv
dU
m h h Q L
d
= + +
t

,
ili, poto je U mu = , bie
du dm
m u
d d
+
t t
( )
1
( )
cv cv
m h h Q L = t + +

,
gde je = t
2
( ) h h , jer su polja homogena u zapremini. Dalje, za id. gas =
v
du c dT , i t = t
1 1
( ) ( ( ))
p
h h c T T , tako da je
( )
1 v p
dT
mc mc T T
d
=
t
.
Oigledno je, zbog
1
. T const = , da vai i
1
1
( )
p
v
c
d T T m m
d d
T T m c m
= t = k t

,
1
0 1
ln
T T m
T T m
= kt

, odnosno
1
0 1
exp
T T m
T T m
| |
= kt
|
\ .
,

Za zadate podatke bie, iz jednaine stanja za id. gas
0 0
p V mRT = ,

5
0
0
(1 10 ) 0.03
287 (273.15 30)
p V
m
RT

= = =
+
0.0345 kg.

Promena temperature je tako poznata,
1 0 1
( ) ( )exp
m
T T T T
m
| |
t = + kt
|
\ .

a pritisak u zapremini je tada ( ) ( ) p V mRT t = t ,
287
( ) ( ) ... 0.0345 ( )
0.03
R
p m T T
V
t = t = = t
RESENJE 2:

33

2. 0.5kg vazduha koji je zatvoren u vertikalnom izolovanom cilindru sa pokretnim tekim klipom u gravitacionom polju
zauzima zapreminu
3
0.2m na temperaturi
0
27 C . Vazduh se mea meaem uz dovoenje 28 J/s energije. Ako
meanje traje 20 s, pokretni klip bez trenja pomeri se sporo za 6cm u smeru poveanja zapremine gasa. Prenik
cilindra sa klipom je 15 cm.
svojim okruenjem.

( )
uk m v
U Q L Q L L A = = +
cilindar je izolovan od okoline
Q=0
Pa je
( )
m v
U L L A = +
Rad koji je doveden mealicom
28 20 560
m
L L = t = =
J
Pritisak u cilindru moe se dobiti iz jednaine stanja idealnog gasa:
1
1
0.5 287 300
215250
0.2
mRT
p
V

= = = Pa
Zapreminski rad dobijen u procesu
2 2 2 2
1 1 1
0.15
215250 228.23
4
v
L pdV p Adx dx
t
= = = =
} } }
J
Ukupni rad razmenjen sa okolinom
560 228.23 331.77
uk m v
L L L = + = + = J
Odavde je sada promena unutranje energije
331.77
uk
U L A = = J
v v
U m c T A = A
331.77
0.922
0.5 720
v v
U
T K
m c
A
A = = =

0
2
27.922 t C =

RESENJE 3:

o
za dva sluaja:
h) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
RESENJE
p
v
1
2
2b
3
4

34

0
1
540 t C =
1
20 p bar =
3
1
0.1851 / v m kg =
1
3556 / h kJ kg =
1
7.542 / s kJ kgK =

2
0.05 p bar =
1.18 1.18 1.18
1 1 2 2
pa je:
1
1
1.18
1.18
3 1
2 1
2
20
0.1851 29.6853 /
0.05
p
v v m kg
p
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

2
2590.657 / h kJ kg =
2
8.4848 / s kJ kgK =

3
0.05 p bar =
3
0 x =
3
3
0.0010053 / v m kg =
3
137.83 / h kJ kg =
3
0.4761 / s kJ kgK =
3
137.82 / u kJ kg =

4
20 p bar =
4 3
0.4761 / s s kJ kgK = =
4
140.6885 / h kJ kg =

2
0.05
b
p bar =
2 1
7.542 /
b
s s kJ kgK = =
,
2 2
2 ,, ,
2 2
7.542 0.4761
0.893
8.393 0.4761
b b
b
b b
s s
x
s s

= = =

( ) ( )
, ,, ,
2 2 2 2 2
137.83 0.893 2561 137.83 2301.72 /
b b b b b
h h x h h kJ kg = + = + =

a)
Proces 1-2-3-4:
12
,23
0
t
( )
23 3 2 , 23
137.83 2590.657 2452.827 /
t
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
23
41
2452.827
1 1 0.2818
3415.3115
a
q
q

q = = =

b)
Proces 1-2b-3-4:
12
0
b
,2 3
0
t b
( )
2 3 3 2 , 2 3
137.83 2301.72 2163.89 /
b b t b
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
35

( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
2 3
41
2163.89
1 1 0.3664
3415.3115
b
a
q
q

q = = =
REENJE 4

o
3
o
o
o
C.

RESENJE
suvi vazduh
1
2
1
2
3
4
1
2
3
4
vlaga zajedno

1 3 2 4
0
L L
m x m m x m = + , (bilans vlage - vode - za toranj)
1 3 3 2 4 4
0
L L
m h m h m h m h L = + +

, (bilans energije za adijabatni toranj sa ventilatorom)

Protok suvog vazduha:

,1 1 ,1 1 1 1
( ) 0.98 0.6 0.01938
s
L W W
p p p p p t = = = = 0.96837 bar,

,1 1 1 L L L
p V m R T =
,
5
,1 1
1
(0.96837 10 ) 110
287 (273.15 17)
L
L
L
p V
m
R T

= = =
+
127.92 kg/min.

Protok vode na ulazu: Iz bilansa vlage za adijabatni toranj bie

3 4 2 1
( )
L
m m m x x = + .

1 1
1
1 1 1
( ) 0.6 0.01938
0.622 0.622
0.98 0.6 0.01938 ( )
s
W
s
W
p t
x
p p t

= = =

0.0074688405 kg/kgL
2 2
2
2 2 2
( ) 1 0.04246
0.622 0.622
0.98 1 0.04246 ( )
s
W
s
W
p t
x
p p t

= = =

0.0281695928 kg/kgL

3 4 2 1
( ) 80 127.92 (0.0281695 0.0074688)
L
m m m x x = + = + = 82.6480335 kg/min.

Temperatura vode na izlazu iz tornja: iz bilansa energije dobija se
1 2 3 3
4
4
( )
L
m h h m h L
h
m
+ +
=

.
( )
1 , 1 1 0 , 1 p L p W
h c t x r c t = + + ,
( )
2 , 2 2 0 , 2 p L p w
h c t x r c t = + + : ( ) ( )
1 2 , 1 2 1 2 0 , 1 2
( ) ( )
p L p W
h h c t t x x r c t t = + + ,

( ) ( )
1 2
1.007 (17 30) (0.0074688 0.0281695) 2500 1.865 17 30 h h = + + = -64.3408615 kJ/kgL

Pri tom je
3 3
4.1618 50 h ct = = = 208.09 kJ/kgW,

36

1 2 3 3
4
4
( ) 127.92 ( 64.34086) 82.648 208.09 (8 60)
80
L
m h h m h L
h
m
+ + + +
= = =
118.09674 kJ/kg,
4 4
1 1
118.09674
4.1618
t h
c
= = = 28.37636119
o
C.

RESENJE 4:

4. 12.5 m
3
o
C i 95% relativne vlanosti ulazi u erkondin (air-conditioner), a izlazi kao tok
zasenog vlanog vazduha na 15
o
C. Vlaga koja se pri tom kondenzuje odvodi se sa 15
o
C. Zanemariti promene pritiska,
kinetike i potencijalne energije i izraunati:
a) koliinu vlage koja se izdvaja, i
b) toplotu koja se odvodi od vlanog vazduha.

REENJE 4:
h
35
0
C
15
0
C
x
( ) 0.95 95% =
1 =
p=99kPa
1
2

Vlaan vazduh na izlazu je zasien,
2
1. =
a)bilans za suv vazduh
1 2
L L L = =

a bilans vlage dovodi do
1 1 2
0
w
L x m Lx =

( )
1 2 w
m L x x =

maseni protok suvog vazduha je, iz
( )
L w
pV L R xR T = +

,
je dato
( ) ( ) ( )
3
1
1 1
99 10 12.5
13.25
287 0.035 461.5 273.15 35
L w
pV
L
R x R T

= = =
+ + +
kg/min
jer su
( )
( )
*
1 1
1 *
1 1
0.95 5.629
0.622 0.622 0.0355
99 0.95 5.629
p t
x
p p t

= = =

( )
( )
*
2 2
2 *
2 2
1 1.706
0.622 0.622 0.0109.
99 1 1.706
p t
x
p p t

= = =

Koliina izdvojene vlage je
( ) ( )
1 2
13.25 0.035 0.0109 0.319
w
m L x x = = =
kg/min.
b) Iz bilansa energije
1 2
0
w w cv
Lh m h Lh Q L = +

0
cv
L =

bie
2 1 w w
Q Lh m h Lh = +

Ovde su:
( ) ( )
1 , 1 1 0 , 1
1.007 35 0.035 2500 1.865 35 124.7
p l p w
h c t x r c t = + + = + + = kJ/kg
l

( ) ( )
2 , 2 2 0 , 2
1.007 15 0.0109 2500 1.865 15 42.6
p l p w
h c t x r c t = + + = + + = kJ/kg
l

( ) ( )
,
0 4.1868 15 0 62.8
w p w w
h c t = = = kJ/kg.
Zato je
( ) ( )
2 1
13.25 42.6 124.7 0.319 62.8 1087.8 20.03
w w
Q L h h m h = + = + = + =

-1067.8kJ/min=-17.8kW.
37

Mainski odsek
10.03.2007.

1. Vazduh se nalazi u cilindru zatvoren pokretnim klipom. Vazduh se sabija od stanja 1 (1 bar, 1.185
3
/ kg m ) do stanja 2 (5 bar) pri
emu izmeu pritiska i zapremine postoji relacija
1.3
pV const = . Promena kinetike i potencijalne energije se moe zanemariti.
a) Odrediti potreban rad za sabijanje gasa u cilindru, kJ/kg, kao i razmenjenu koliinu toplote izmeu gasa i okoline u ovom
procesu, kJ/kg. Da li gas treba grejati ili hladiti pri ovom procesu?
b) Prikazati proces u (p,v) dijagramu stanja.
2. Vodena para ustaljeno tee kroz kanal poprenog preseka na izlazu 19
2
cm . Izmeu ulaza i izlaza nalazi se ventilator snage
1000 W. Stanje vodene pare na izlazu je
2
p = 1bar,
3
2
2 / v m kg = i brzina
2
3 / w m s = , a na ulazu
1
1 p bar = ,
1
1 x = i brzina
1
9 / w m s = .Odrediti:
a) maseni protok vodene pare,
b) toplotu koja se po jedinici protone pare gubi u okolinu, KJ/kg,
c) promenu entropije usled nepovratnosti, po jedinici mase koja protie, ako je temperatura zida kanala
0
100 C .
3. Vodena para obavlja Rankin-Klausijusov kruni proces. Temperatura vodene pare na ulazu u turbinu je 400
o
C, a pritisak u
kondenzatoru je 10 kPa. Zanemarivi rad za pumpanje, treba odrediti termodinamiki stepen iskorienja procesa ako je pritisak
u kotlu 3 MPa. Koliko bi iznosio termodinamiki stepen iskorienja ako bi pritisak u kotlu bio 5 MPa. Koji od prethodnih
sluajeva ima vei termodinamiki stepen iskoriscenja i za koliko posto? Oba sluaja skicirati u (T,s) dijagramu stanja.
4. Iz nekog tehnolokog procesa u rashladnu kulu se dovodi
7
4.5 10 kg/h vode na temperaturi
0
38 C . Tok ohlaene vode iz
rashladne kule se vraa u tehnoloki proces sa
0
30 C . Temperatura vode koja se dodaje zbog isparenja je
0
20 C . Atmosferski
vazduh sa
0
25 C i 35% relativne vlanosti se dovodi u rashladnu kulu , a odvodi se sa
0
35 C i 90% relativne vlanosti.
Odrediti maseni tok suvog vazduha i masu vode koja se dodaje. Rashladni kula radi u ustaljenom reimu i na atmosferskom
pritisku. Razmena toplote sa okolinom moe se zanemariti kao i promene potencijalne i kinetike energije.

Novi Sad, 10. mart 2007. dr Gordan Dragutinovic

RESENJE 1:

1. Vazduh se nalazi u cilindru zatvoren pokretnim klipom. Vazduh se sabija od stanja 1 (1 bar, 1.185
3
/ kg m ) do stanja 2 (5 bar) pri
emu izmeu pritiska i zapremine postoji relacija
1.3
pV const = . Promena kinetike i potencijalne energije se moe zanemariti.
a) Odrediti potreban rad za sabijanje gasa u cilindru, kJ/kg, kao i razmenjenu koliinu toplote izmeu gasa i okoline u ovom
procesu, kJ/kg. Da li gas treba grejati ili hladiti pri ovom procesu?
b) Prikazati proces u (p,v) dijagramu stanja.

a) Za kvazistatike procese, diferencijal zapreminskog rada je:
dl pdv =
odnosno ukupan rad procesa:
2 2 0.3 0.3
2 1 2 2 1 1
12 1.3
1 1
126500 /
0.3 0.3
v v p v p v c
l pdv dv c J kg
v

= = = = =

} }

gde je:

3
1
1
1
0.844 / v m kg = =

a iz:

1.3 1.3
1 1 2 2
p v p v const = =
dobija se:

1
1.3
3 1
2 1
2
0.2447 /
p
v v m kg
p
| |
= =
|
\ .

Razmenjena koliina toplote pri ovom procesu sabijanja, polazei od prvog zakona termodinamike:
dq=du+dl
38

( ) ( )
12 2 1 12 2 1
( ) 126.5 0.72 426.3 294 126.5 31.24 /
v
q u u l c T T kJ kg = + = = =

gde je:

5
1 1
1
10 0.844
294
287
p v
T
R

= = = K

5
2 2
1
5 10 0.2447
426.3
287
p v
T
R

= = = K

RESENJE 2:

1. Vodena para ustaljeno tee kroz kanal poprenog preseka na izlazu 19
2
cm . Izmeu ulaza i izlaza nalazi se ventilator snage 1000 W. Stanje
vodene pare na izlazu je
2
p = 1bar,
3
2
2 / v m kg = i brzina
2
3 / w m s = , a na ulazu
1
1 p bar = ,
1
1 x = i brzina
1
9 / w m s = .Odrediti:
d) maseni protok vodene pare,
e) toplotu koja se po jedinici protone pare gubi u okolinu, KJ/kg,
f) promenu entropije usled nepovratnosti, po jedinici mase koja protie, ako je temperatura zida kanala
0
100 C .

Bilans mase za kontrolnu zapreminu:
0=
1 2
m m
gde je maseni protok
2 2 2 2 2 2
m V A = = e

2
2
1
v
= =1/2 = 0.5
3
/ kg m
4 3
2 2 2 2 2 2
0.5 19 10 3 2.85 10 / m V A kg s

= = e = =

Bilans energije:
2 2
1 2
1 1
0
2 2
m h w m h w Q L
( ( | | | |
= + + +
| | ( (
\ . \ .

( ) ( )
2 2
2 1 2 1
1
2
Q L m h h w w
(
= + +
(

( ) ( )
3 2 2
1
1 2.85 10 2803 2675 3 9 0.635 /
2 1000
Q KJ s
(
= + + =
(

3
0.635
222.91 /
2.85 10
Q
KJ kg
m

= =

Bilans entropije:
( ) ( )
1 2
0
gen
Q
ms ms S
T
= + +

( )
2 1
222.91
7.675 7.359 0.9136 /
373
gen
Q
S
m
s s KJ kgK
m T

= = =

RESENJE 3

4. Vodena para obavlja Rankin-Klausijusov kruni proces. Temperatura vodene pare na ulazu u turbinu je 400
o
C, a pritisak u
kondenzatoru je 10 kPa. Zanemarivsi rad za pumpanje, treba odrediti termodinamiki stepen iskorienja procesa ako je pritisak
u kotlu:
a) 3 MPa,
b) 5 MPa,
Koji od prethodnih slucajeva ima vei termodinamiki stepen iskoriscenja i za koliko posto? Oba slucaja skicirati u (T,s) dijagramu
stanja.

RESENJE
39

T
s
p = 2 MPa
T
3
=(273.15+400) K
p = 10 kPa
K
2b
2a
4a 4b
1
p = 4 MPa
p = 10 kPa=0.01 MPa
p = 2 MPa
3a
3b
p = 4 MPa

t p h s x
C bar kJ/kg kJ/kgK
1 45.84 0.1 191.9 0.6492 0
2a 46.12 30 195.6 0.6492
3a 400 30 3229 6.916
4a 45.84 0.1 2190.73 6.916 0.836

t p h s x
C bar kJ/kg kJ/kgK
1 45.84 0.1 191.9 0.6492 0
2b 46.22 50 197.83 0.6492
3b 400 50 3193 6.640
4b 45.84 0.1 2103.19 6.640 0.799

a)
tacno q
a
a a a
a a
h h h h
h h
=

=
( ) ( )
3 4 2 1
3 2
0.34106 = 34.106%
priblizno (zanemarivanjem rada pumpanja) q
a
a a a
a a
a a
a
h h h h
h h
h h
h h
=

=
( ) ( ) ( )
3 4 2 1
3 2
3 4
3 1
0.34186 = 34.186%
b)
tacno q
b
b b b
a b
h h h h
h h
=

=
( ) ( )
3 4 2 1
3 2
0.36188 = 36.188%
b
b b b
a b
b b
b
h h h h
h h
h h
h h
=

=
( ) ( ) ( )
3 4 2 1
3 2
3 4
3 1
0.36188 = 36.188%

c)

procenat povecanja

0.36188
% 100 1 100 1 100
0.34186
b a b
a a
povecanja

= = = = 5.856 %.

RESENJE 4:
4. Iz nekog tehnolokog procesa u rashladnu kulu se dovodi
7
4.5 10 kg/h vode na temperaturi
0
38 C . Tok ohlaene vode iz
rashladne kule se vraa u tehnoloki proces sa
0
30 C . Temperatura vode koja se dodaje zbog isparenja je
0
20 C . Atmosferski
vazduh sa
0
25 C i 35% relativne vlanosti se dovodi u rashladnu kulu , a odvodi se sa
0
35 C i 90% relativne vlanosti.
Odrediti maseni tok suvog vazduha i masu vode koja se dodaje. Rashladni kula radi u ustaljenom reimu i na atmosferskom
pritisku. Razmena toplote sa okolinom moe se zanemariti kao i promene potencijalne i kinetike energije.

Bilans vlage:
3 1 5 4 2
0 Lx m m Lx m = + +

,
Kako je:
1 2
m m = ,
vai jednakost:
3 5 4
0 Lx m Lx = +

,
40

( )
5 4 3
m L x x =
.
Bilans energije:
1 ,1 3 5 ,5 2 ,2 4
0
v v v
m h Lh m h m h Lh = + +

.
Apsolutne vlanosti vazduhana ulazu i izlazu:
( )
( )
3 3
3
3 3
0.35 0.03166
0.622 0.622 0.00697
1 0.35 0.03166
s
w
s
w
p t
x
p p t

= = =

( )
( )
4 4
4
4 4
0.9 0.05622
0.622 0.622 0.02988
1 0.9 0.05622
s
w
s
w
p t
x
p p t

= = =

jer su iz tablica za vodu i vodenu paru:
( )
0
3
25 0.03166
s
w
p t C = = bar,
( )
0
4
35 0.05622
s
w
p t C = = bar.
Specifina entalpija vlanog vazduha na ulazu i izlazu su:
( ) ( )
3 , 3 3 0 3
1.007 25 0.00697 2500 1.865 25 42.92 /
p l pw l
h c t x r c t KJ kg = + + = + + = ,

( ) ( )
4 , 4 4 0 4
1.007 35 0.02988 2500 1.865 35 111.9 /
p l pw l
h c t x r c t KJ kg = + + = + + = .
Iz tablica za vodu i vodenu paru:
( )
0
,1
38 159.14
v
h C = KJ/kg,
( )
0
,2
30 125.7
v
h C = KJ/kg,
( )
0
,5
20 83.9
v
h C = KJ/kg.
Reavanjem jednaina po L
i
5
m dobija se:
7
2.24 10 / L kg h =
,
( )
5
5 4 3
5.14 10 / m L x x kg h = =
.

Mainski odsek
12.5.2007.

1. Kompresor u ustaljenom reimu usisava vazduh na 1 bar i 20
o
C, i komprimuje ga na 5 bar. Koliki su snaga i
toplotna razmena po jedinici masenog protoka vazduha kroz kompresor, u kJ/kg, ako vazduh obavlja politropni
proces sa eksponentom politrope 1.3? Zanemariti promenu kinetike i potencijalne energije izmeu ulaza i
izlaza, vazduh smatrati idealnim gasom.
2. Pregrejana vodena para stanja 1(6 MPa, 733 K) iri se adijabatno u
dvostepenoj turbini sa oduzimanjem i meupriguenjem pare. Stepen
dobrote prvog stepena je 1 a drugog 0.88. Nakon prvog stepena, na pritisku
0.8 MPa, deo od 30% ulaznog masenog protoka odvodi se iz (dvostepene)
turbine, a preostala para se adijabatno prigui na 0.3 MPa, i u drugom
stepenu turbine iri se do stanja 4(313 K) - vlane vodene pare. Treba:
a) skicirati proces u (h,s) dijagramu,
b) izraunati snagu turbine, po jedinici masenog protoka ulazne pare,
c) izraunati promenu entropije vodene pare.
3. Kod Brajtonovog desnokretnog krunog procesa (dve izobare i dve izoentrope) sa vazduhom (id. gas), najnia
o
C, a najvia 700 K. Izraunati odnos vieg i nieg pritisaka kod ovog procesa tako da
proces razvija najveu moguu snagu po jedinici masenog protoka vazduha. Koliki je tada termodinamiki stepen
iskorienja dovedene toplote?
4. Vlaan vazduh sa 20
o
C, 1 bar i relativne vlanosti 41% sabija se kompresorom, a zatim se izobarno hladi u
cevovodu. Treba odrediti na kojoj temperaturi tokom hlaenja e u cevovodu da pone kondenzacija vode iz
vazduha za sluaj da je pritisak nakon kompresora (odnosno u cevovodu) jednak 4 bar.

Novi Sad, 12. maja 2007. G. Dragutinovi

1
2 3
4
m
.
0.3
m
.

41

REENJE 1:

1. Kompresor u ustaljenom reimu usisava vazduh na 1 bar i 20
o
C, i komprimuje ga na 5 bar. Koliki su snaga
i toplotna razmena po jedinici masenog protoka vazduha kroz kompresor, u kJ/kg, ako vazduh trpi
politropni proces sa eksponentom politrope 1.3. Zanemariti promenu kinetike i potencijalne energije
izmeu ulaza i izlaza, vazduh smatrati idealnim gasom.

p
v
2
1
1 bar
5 bar
425 K
pv
1.3
=const
osenena povrina = vrednost w
e,12

1
1.3 1
1.3
2
2 1
1
5
(273.15 20)
1
n
n
p
T T
p

| |
| |
= = + =
| |
\ .
\ .
425 K = 151.85
o
C.

,12
2 1
0.287
( ) (425 293)
1 1.3 1
d
R
w T T
n
-
= = =

126.28 kJ/kg.
,12 ,12 1.3 126.28 e d w n w
- -
= = = 164.16 kJ/kg.

12 2 1 2 1
1.3 1.4
( ) ( ) 0.72 (425 293)
1 1.3 1
n v
n
q c T T c T T
n
-
k
= = = =

-31.68 kJ/kg.

Isto tako vai i
,12
1 2 12
0 e h h q w
- -
= + + ,
,12 ,12
12 2 1 2 1
( ) 1.007 (425 293) 164.16 e e
p
q h h w c T T w
- - -
= = = = -31.236 kJ/kg.

REENJE 2

2. Pregrejana vodena para stanja 1(6 MPa, 733 K) iri se adijabatno u dvostepenoj
turbini sa oduzimanjem i meupriguenjem pare. Stepen dobrote prvog
stepena je 1 a drugog 0.88. Nakon izlaza iz prvog stepena, na pritisku 0.8
MPa, deo od 30% ulaznog masenog protoka odvodi se iz turbine, a preostala
para se adijabatno prigui na 0.3 MPa, i u drugom stepenu turbine iri se do
stanja 4(313 K) - vlane vodene pare. Treba:
a) skicirati proces u (h,s) dijagramu,
b) izraunati snagu turbine, po jedinici masenog protoka ulazne pare,
c) izraunati promenu entropije vodene pare.

RESAVANJE
a)
1
2
3
4

42

h
s
C
1
a
b
x=0 x=1
4'
4
2
3

Specific Internal Specific Specific
Temp Pressure Volume Energy Enthalpy Entropy Quality Phase
C MPa m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kg/K
1 460 6 0.05306 3008 3326 6.753 Dense Fluid (T>TC)
2 187.3 0.8 0.2522 2608 2810 6.753 Superheated Vapor
3 173.1 0.3 0.6723 2608 2810 7.19 Superheated Vapor
4' 40 0.007384 16.81 2116 2240 7.19 0.8612 Liquid Vapor Mixture

h h h h
4 3 3 4
2810 0 88 2810 2240 = = = c( ) . ( )
'
2308.4 kJ/kg,

4 40 0.007384 17.37 2180 2308 7.408 0.8895 Liquid Vapor Mixture

b)
Bilans energije za adijabatnu turbinu je

0 1 0 3
1 2 3 4
= + ( ) ( . ) ( )

m h h m h h L ;

l
L
m
h h h h = = + = + =
( ) ( . )( ) ( ) ( . )( )
1 2 3 4
1 0 3 3326 2810 1 0 3 2810 2308 867.4 kJ/kg.
c)
A
A
s
S
m
s s s s = = + = + =
( ) ( . )( ) ( . . ) ( . )( . . )
2 1 4 2
1 0 3 6 753 6 753 1 0 3 7 408 6 753 0.459 kJ/kgK.
REENJE 3

3. Kod Brajtonovog desnokretnog krunog procesa (dve izobare i dve izoentrope) sa vazduhom (id. gas),
najnia temperatura u procesu je 20oC, a najvia 700 K. Izraunati odnos vieg i nieg pritisaka kod ovog
procesa tako da proces razvija najveu moguu snagu po jedinici masenog protoka vazduha. Koliki je tada
termodinamiki stepen iskorienja dovedene toplote?.

Postrojenje Sa Dovodjenjem Toplote na p=const, i Adijabatnom Kompresijom

U praksi je tesko ostvariva izotermna kompresija, pa se ona obicno zamenjuje adijabatnom (tj. izoentropnom u
idealnom slucaju). To je tzv. Brajton-ov proces.
43

T
p
h
s
s
s
1
1
2
1
2
4
3
4
2
3
4
v
3
T
p
p
T
s
1
2
4
3
p
p
C
+
C

N E T
L

Slika 1. Gasno turbinsko postojenje sa Brajtonov-ovim procesom

Za izoentropnu kompresiju 1-2 i ekspanziju 3-4 izmeu istih pritisaka je
T
T
p
p
T
T
2
1
2
1
1
3
4
=
F
H
G
I
K
J
=
k
k
. (1)
Termodinamicki stepen iskoriscenja kruznog procesa je
4 1
1 4 1 1
3 2 2 3 2 2
( )
/ 1
1 1 1 1
( ) / 1
p
NET
p
c T T
w T T T T q
c T T T T T T q q
+ +

q = = = = =

, (2)
jer je ocigledno, koriscenjem (1), odnos
4 1 3 2
/ / T T T T = .

Koriscenjem (1) moze se pokazati da je
q = = ... 1
1
x
, x
p
p
F
H
G
I
K
J
2
1
1 k
k
, ()
a takodje i dobijena snaga po jedinici masenog protoka
3
1
1
1
1 ( 1)
NET p
T
l c T x
T x
| |
| |
=
| |
\ .
\ .
. ()
Termodinamicki stepen iskoriscenja nema optimum, ali rad ima. Dobija se da je
x l
T
T
o
x
=
F
H
I
K
= arg max
3
1
. Odnosno
p
p
T
T
l
2
1
3
1
1
2
1
F
H
G
I
K
J
=
F
H
G
I
K
J
max
k
k
.
Prema tome, za poznate granicne temperature T
1
i T
3
postoji optimalni odnos pritisaka koji ce osigurati ma x( ) l ,
ali tada nije i najveci terodinamicki stepen iskoriscenja kruznog procesa: Za svaki veci odnos pritisaka bice i veci
termodinamicki stepen iskoriscenja.

REENJE 4

4. Vlazan vazduh stanja 20
o
C, 1 bar i relativne vlaznosti 41% sabija se kompresorom, a zatim se izobarno hladi u
cevovodu. Treba odrediti na kojoj temperaturi tokom hladjenja ce u cevovodu poceti kondenzacija vode iz vazduha za
slucaj da je pritisak nakon kompresora (odnosno u cevovodu) jednak:
a) 4 bar,
b) 10 bar.

RESENJE
44

h
20
o
C
28.18
o
C
44.92
o
C
100%(1.0 bar)
1
100%(10 bar ) 100%(4 bar)
41%(1.0 bar)
x=0.006
R(10 bar)
R(4 bar )
a
b

Apsolutna vlaznost vazduha na ulazu u kompresor (pre kompresije) je
x
p t
p p t
S
S
1
1 1
1 1
0 622 0 622
0 41 0 02337
1 0 0 41 0 02337
=
=

= .
( )
( )
.
. .
. . .
0.0059380349 =0.006.
Tokom kompresije apsolutna vlaznost se ne menja, mada temperatura i pritisak rastu.
x x x
R R 1 2 1
0 006 = = = . .
Konkretan problem je: odredjivanje temperature tacke rose vlaznog vazduha na pritisku nakon kompresije (u
cevovodu) za poznatu (prethodno izracunatu) apsolutnu vlaznost vazduha.

a)
pritisak nakon kompresije (pritisak u cevovodu) je 4 bar. Treba naci temperaturu tacke rose (=100%) za poznatu
apsolutnu vlaznost i dati pritisak:
x x
Ra
= =
1
0 006 . ,
p t
p x
x
S Ra
a Ra
Ra Ra
( )
.
.
. .
.
. .
=
+
=

+
=

+
=
0 622
4 0 006
1 0 622 0 006
4 0 006
1 0 622 0 006 b g b g b g
0.038217 bar,
Za ovaj pritisak zasicenja iz tablica za vodu i vodenu paru nalazi se
t
Ra
( . ) 0 038217 bar = 28.18
o
C.
R 28.18 0.003822 0.001004 118.2 118.2 0.4117 0 Saturated Liquid

b)
pritisak nakon kompresije (pritisak u cevovodu) je 10 bar. Treba naci temperaturu tacke rose (=100%):
x x
Rb
= =
1
0 006 .
p t
p x
x
S Rb
b Rb
Rb Rb
( )
.
.
. .
.
. .
=
+
=

+
=

+
=
0 622
10 0 006
1 0 622 0 006
10 0 006
1 0 622 0 006 b g b g b g
0.095541 bar,
Za ovaj pritisak zasicenja iz tablica za vodu i vodenu paru nalazi se
t
Rb
( . ) 0 095541bar = 44.92
o
C.
R 44.92 0.009554 0.00101 188.1 188.1 0.6375 0 Saturated Liquid

Mainski odsek
13.4.2007.
1. 0.5kg vazduha (idealnog gasa) zatvoreno je u vertikalnom izolovanom cilindru sa pokretnim tekim klipom u
gravitacionom polju, i na poetku ima zapreminu 0.2 m
3
na temperaturi 27
o
C. Vazduhu se meaem dovodi 28
J/s energije. Ako meanje traje 20 s, pokretni klip bez trenja pomeri se sporo za 6cm u smeru poveanja
zapremine gasa. Prenik cilindra sa klipom je 15 cm.
svojim okruenjem.
2. 1 kg/s vazduha (idealnog gasa) stanja 1(16 bar, 524
o
C) adijabatno se priguuje do stanja 2, a zatim sa stepenom
dobrote 0.80 nastavlja adijabatno irenje do stanja 3(1 bar, 207
o
C). Treba:
a) skicirati ceo proces u (T,s) dijagramu stanja,
b) odrediti (tehniki) rad i razmenjenu toplotu u celom procesu 1-3,
45

c) izraunati generisanje entropije u procesu adijabatnog priguivanja 1-2.
8. Kod Rankin-Klausijusovog krunog procesa kotlovski pritisak je 20 bar, a pritisak kondenzacije 0.05 bar.
Najvia temperatura u procesu je 540
o
C. Izraunati, a zatim uporediti termodinamike stepene iskorienja
krunog procesa za dva sluaja:
i) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
j) ekspanzija u turbini je adijabatna kvazistatina;
k) skicirati procese u (p,v) dijagramu stanja za vodu i vodenu paru.

o
3
/min ulazi u sistem za pripremu
vazduha, a izlazi na 25
o
o
C, a zatim ovlauje
ubrizgavanjem pregrejane vodene pare. Ceo proces pripreme tee na 100 kPa, a promene kinetike i
potencijalne energije su zanemarive. Odrediti:
a) snagu potrebnu za zagrevanje vazduha do 22
o
C,
b) maseni protok vodene pare za vlaenje vazduha.

Novi Sad, 13. aprila 2007. dr Gordan Dragutinovi

Mainski odsek
13.4.2007.
3
na temperaturi 27
o
svojim okruenjem.
o
o
C). Treba:
o
l) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
m) ekspanzija u turbini je adijabatna kvazistatina;
n) skicirati procese u (p,v) dijagramu stanja za vodu i vodenu paru.

o
3
/min ulazi u sistem za pripremu
vazduha, a izlazi na 25
o
o
C, a zatim ovlauje
ubrizgavanjem pregrejane vodene pare. Ceo proces pripreme tee na 100 kPa, a promene kinetike i
potencijalne energije su zanemarive. Odrediti:
c) snagu potrebnu za zagrevanje vazduha do 22
o
C,
d) maseni protok vodene pare za vlaenje vazduha.


REENJE 1:

3
na temperaturi 27
o
svojim okruenjem.

46

REENJE

a)
1
1
1
0.5 287 300
215250
0.2
mRT
p p
V

= = = = Pa
Zapreminski rad dobijen u procesu (guranjem klipa)
( )
2 2 2
2 1
1 1
0.15
215250 ... 228.23
4
v
L pdV pA dx x x
t
= = = = =
} }
J.
28 20 560
m
L L = t = =
J
560 228.23 331.77
uk m v
L L L = + = + = J

b)
( )
uk m v
U Q L Q L L A = = +
cilindar je izolovan od okoline, Q=0, pa je
( )
m v
U L L A = +
331.77
uk
U L A = = J
Meutim, za idealan gas u procesu sa homogenim pritiskom i temperaturom vai i
v v
U m c T A = A
odakle
331.77
0.922
0.5 720
v v
U
T K
m c
A
A = = =

0
2
27.922 t C =
REENJE 2

o
o
C). Treba:

REENJE

a)
1
3'
T
s
t
p
3
2

b)
adijabatno priguivanje 1-2:

bilans energije za ustaljeni proces
1 2 12 ,12
0
t
h h q w = + ,
47

bilans entropije
12
1 2
0 , 0
q
s s
T
= + + A A > .
Kod adijabatnog priguivanja je (po definiciji)
12
0 q = ,
,12
0
t
l = .

Kombinovanjem prethodnog dobija se

1 2
0 0 0 h h = + ,
1 2
0
0 , 0 s s
T
= + + A A > .
Promena entalpije za idealan gas je
p
dh c dT = , a a promena entropije kod idealnog gasa je
p
dT dp
ds c R
T p
= , te je
1 2 1 2
( )
p
h h c T T = kJ/kg,
2 2
2 1
1 1
ln ln
p
T p
s s c R
T p
= , kJ/kgK.
Kombinovanjem zadnje etiri relacije bie
1 2
0 ( ) 0 0
p
c T T = + ,
2 2
1 1
0 0 ln ln
p
T p
c R
T p
= + + A .
Iz prve od prethodne dve je oigledno, zbog cp <>0,

2 1
273.15 524 T T = = + = 797.15 K,

a iz druge je

{ }
2 2 1 2 2
2 1
1 1 1 1 1
ln ln ln ln ln
p p
T p T p p
s s c R c R R
T p T p p
A = = = = .
Za sada nije ponat pritisak u stanju 2 nakon priguivanja. Bie odreen nako analize promene 2-3.

adijabatna promena 2-3 (nekvazistatina):

bilans energije za ustaljeni proces
2 3 23 ,23
0
t
h h q l = + ,
uz uslov
q
23
= 0 (adijabatan).

Ocigledno je
,23 2 3 t
l h h = .
Promena entalpije za idealan gas je
p
dh c dT = , pa se dobija
2 3 2 3
( )
p
h h c T T = .
2 3 2 3 2 3
1.4 0.287
( ) { } ( ) (796.42 480.15)
1 1.4 1
p p v
R
h h c T T c c R T T
k
= = = = = =
k
317.69 kJ/kg,
Dakle
,23 t
l = 317.69 kJ/kg.

c)
Prema definiciji stepena dobrote adijabatne ekspanzije, bie

,23
23,
,23'
t
a
t
l
l
q = ,
pri emu su, za dijabatni proces,

,23 2 3 2 3
( )
t p
l h h c T T = = ,
,23' 2 3 ' 2 3 '
( )
t p
l h h c T T = = .

Dakle
48

2 3
23,
2 3' 3'
797.15 (207 273.15)
0.80
797.15
a
T T
T T T
+
q = = =

, odakle
2 3
3' 2
797.15 (207 273.15)
797.15
0.80 0.80
T T
T T
+
= = = 400.9 K = 127.75
o
C.
1
2 2
3' 3'
p T
p T
k
k
| |
=
|
\ .
,
1.4
1
1.4 1
2
2 3 '
3 '
797.15
1
400.9
T
p p
T
k
k
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .
11.08 bar.

Sada moe da se izrauna promena entropije, odnosno generisanje entropije u procesu adijabatnog priguivanja 1-
2:

2
12
1
ln
p
R
p
A = =
11.08
0.287 ln
16
= 0.1066773 kJ/kgK.
REENJE 3

o
o) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
c) Oba sluaja skicirati u (p,v) dijagramu stanja.

REENJE
p
v
1
2
2b
3
4

0
1
540 t C =
1
20 p bar =
3
1
0.1851 / v m kg =
1
3556 / h kJ kg =
1
7.542 / s kJ kgK =

2
0.05 p bar =
1.18 1.18 1.18
1 1 2 2
pa je:
1
1
1.18
1.18
3 1
2 1
2
20
0.1851 29.6853 /
0.05
p
v v m kg
p
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

2
2590.657 / h kJ kg =
2
8.4848 / s kJ kgK =

3
0.05 p bar =
3
0 x =
3
3
0.0010053 / v m kg =
3
137.83 / h kJ kg =
3
0.4761 / s kJ kgK =
49

3
137.82 / u kJ kg =

4
20 p bar =
4 3
0.4761 / s s kJ kgK = =
4
140.6885 / h kJ kg =

2
0.05
b
p bar =
2 1
7.542 /
b
s s kJ kgK = =
,
2 2
2 ,, ,
2 2
7.542 0.4761
0.893
8.393 0.4761
b b
b
b b
s s
x
s s

= = =

( ) ( )
, ,, ,
2 2 2 2 2
137.83 0.893 2561 137.83 2301.72 /
b b b b b
h h x h h kJ kg = + = + =

a)
Proces 1-2-3-4:
12
,23
0
t
( )
23 3 2 , 23
137.83 2590.657 2452.827 /
t
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
23
41
2452.827
1 1 0.2818
3415.3115
a
q
q

q = = =

b)
Proces 1-2b-3-4:
12
0
b
,2 3
0
t b
( )
2 3 3 2 , 2 3
137.83 2301.72 2163.89 /
b b t b
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
2 3
41
2163.89
1 1 0.3664
3415.3115
b
a
q
q

q = = =
REENJE 4:

o
45m
3
o
o
C a zatim ovlauje
f) snagu grejaa za zagrevanje vazduha do 22
o
C, i
g) maseni protok vodene pare za ovlaivanje vazduha.
RESENJE
a)
Bilans za sekciju zagrevanja vazduha (prvi stepen pripreme vazduha) su:

1 2
0 L L =

,
2 1
L L L = =

=

1 2
= +

1 2

=
2 1
x x ,
50

=

2 1
( ) Q L h h .

= = = =

o
1 1
1
o
1 1
( ) 0.3 (10 C) 0.3 1.2276
0.622 0.622 0.622
100 0.3 1.2276 ( ) 100 0.3 (10 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p
0.002299 kgW/kgL,
= =
2 1
x x 0.002299 kgW/kgL,
= + + = + + =
1 1 1 1
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 10 0.002299 (2500 1.867 10) h t x t ...kJ/kgL,

= + = + =
2 1 1 2 1
(1.007 1.867)( ) (1.007 0.002299 1.867) (22 10) h h x t t 12.135507 kJ/kgL,

,1 1 1 L L
p V LR T =

,
,1 ,1 1 1
( )
s
L W
p p p p p t = = .
Tako je

= = = =
+

,1 1 1
1 1
1 1
( ) 100 0.3 1.2276
45
0.287 (273.15 10)
s
L
L L
p p p t
L V V
R T R T
55.2 kg/min , 0.92 kg/s.
= = =

2 1
( ) 0.92 12.135 Q L h h 11.164 kJ/s , 11.164 kW.

b)
Bilansi za sekciju vlaenja vazduha (drugi stepen pripreme vazduha) su:

=

2 3
0 L L , = =

3 2
= +

2 3
= + +

2 3

=
3 2
( ) m L x x ,

= = = =

o
3 3
3
o
3 3
( ) 0.6 (25 C) 0.6 3.169
0.622 0.622 0.622
100 0.6 3.169 ( ) 100 0.6 (25 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p
0.012054 kgW/kgL,
= = =
3 2
( ) 55.2 (0.01205 0.002299) m L x x 0.538255 kg/min, 0.008971 kg/s.

Mainski odsek
13.07.2007.

1. 20 kg/min vazduha (id. gas) na 1400 K i 1600 kPa ekspandira kroz dvostepenu turbinu do atmosferskog pritiska. Oba stepena su
adijabatna i imaju stepen dobrote 1. Izmeu prvog i drugog stepena, na pritisku 4 bar, obavlja se izobarno dogrevanje vazduha do
temperature na ulazu prvog stepena. Treba:
g) skicirati proces u (T,s) dijagramu,
h) izraunati snagu dvostepene turbine, i potrebnu toplotu za izobarno dogrevanje vazduha izmeu prvog i drugog stepena,
i) promenu entropije vazduha od stanja na ulazu do stanja na izlazu.
2. 0.8 kg vodene pare na 9 bar i 0.1722 m
3
/kg iri se kvazistatino do 0.5 bar, tako da tokom procesa vai pv const = . Treba:
a) odrediti stanja pare na poetku i kraju procesa, i skicirati u (h,s) dijagramu.
b) toplotu koja se razmeni u ovom procesu,
6. Vazduh poetnog stanja 1 izohorno ekspandira do stanja 2 (300 K), zatim se adijabatno komprimuje do stanja 3 (
3 2
/ 3 T T = ) i na
kraju izotermno ekspandira do poetnog stanja. Sve promene su kvazistatine.
f) Skicirati proces u (p,v) dijagramima stanja.
g) Izraunati termodinamiki stepen iskorienja krunog ciklusa, kao i izvreni zapreminski rad.
h) Izraunati promenu entropije vazduha za izoterman proces.
o
C, hladi se, delemino ispari i istie iz tornja sa 80 kg/min. Ventilatorom snage 8 kW u
toranj se usisava 110 m
3
o
C, 0.98 bar i 60% relativne vlanosti, koji iz tornja izlazi kao zasien
na 30
o
c) maseni protok vode koja utie u toranj, kg/min,
d) temperaturu ohlaene vode na izlazu iz tornja,
o
C.

Novi Sad, 13. jul 2007. dr Gordan Dragutinovi

51

RESENJE 1:
1. 20 kg/min vazduha (id. gas) na 1400 K i 1600 kPa ekspandira kroz dvostepenu turbinu do atmosferskog pritiska. Oba stepena su
adijabatna i imaju stepen dobrote 1. Izmeu prvog i drugog stepena, na pritisku 4 bar, obavlja se izobarno dogrevanje vazduha do
temperature na ulazu prvog stepena. Treba:
a) skicirati proces u (T,s) dijagramu,
b) izraunati snagu dvostepene turbine, i potrebnu toplotu za izobarno dogrevanje vazduha izmeu prvog i drugog stepena,
c) promenu entropije vazduha od stanja na ulazu do stanja na izlazu.

RESENJE
a)
T
s
a
p
3
medj udogrevanje
4
3
p
a
b
4
TB1
TB2
b

b)
Za postrojenje sa dvostepenom adijabatno ekspanzijom

3 4 t a b
l l l = + ,
( )
3 3 3 3
3
1
a
a a p a p
T
l h h c T T c T
T
| |
= = =
|
\ .
,
( )
4 4
4 4 4 3
3
1 1
b b p b p b p
b
T T
l h h c T T c T c T
T T
| | | |
= = = =
| |
\ . \ .
,
1 1
34 4 1
3 3 3 3 2
... 1 1 2
t a m
p p m
l l T p T p
c T c T T T p p
k k
k k
| | | | | | | |
= = = + =
| | | |
\ . \ . \ . \ .
.

Kako je meupritisak na kom se obavlja dogrevanje:
b a m
p p p = = = 400 kPa = 4 bar,
dobija se:
1 1
3
4 1
2 0.654
16 4
t
p
l
c T
k k
k k
| | | |
= =
| |
\ . \ .
, odakle je
3
0.654 1.0 1400 0.654 915.74
t p
l c T = = = kJ/kg,
pa je
20
915.74 305.25
60
t t
L ml = = =
kW.

Za izobarno meuzagrevanje potrebna toplota je:
( ) ( )
1
3 3 3
3 3
1 1
a a
p b a p a p p
T p
Q mc T T mc T T mc T mc T
T p
k
k
| |
| | | |
|
= = = =
| |
|
\ . \ . |
\ .

1.4 1
1.4
20 4
1.00 1400 1 152.62
60 16
| |
| |
|
= =
|
|
\ .
\ .
kW.
c)
Promena entropije vazduha od stanja na ulazu do stanja na izlazu, jednaka je promeni entropije vazduha u
meupregrevanju poto su turbine idealne i adijabatne.

Iz Gibsove jednacine
p
Tds c dT vdp = , za izobaran proces, promena entropije jednaka je:
1
1.4 1
1.4
3 3
16
ln ln ln 1.00 ln 0.396
4
b
p p p
a a a
T T p
s c c c
T T p
k

k
| |
| |
A = = = = =
| |
\ .
\ .
kJ/kgK,
odakle
20
0.396 0.396 0.132
60
S m s m A = A = = = kJ/sK.

52

RESENJE 2:
2. 0.8 kg vodene pare na 9 bar i 0.1722 m
3
/kg iri se kvazistatino do 0.5 bar, tako da tokom procesa vai pv const = . Treba:
a) odrediti stanja pare na poetku i kraju procesa, i skicirati u (h,s) dijagramu.
b) toplotu koja se razmeni u ovom procesu,

RESENJE

C MPa m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kgK
1. 175.4 0.9 0.1722 2213 2368 5.717 0.8 Liquid Vapor Mixture
2. 81.33 0.05 3.1 2391 2546 7.311 0.9566 Liquid Vapor Mixture

Bilans mase i energije za kontrolnu zapreminu u neustaljenom rezimu sa jednim dotokom su:

dU
d
Q L
t
=

,
L p
dV
d
=
t
.

Integracijom od pocetnog do krajnjeg stanja, uz cinjenicu da su h p
p
i
0
stalni tokom vremena, dobija se
U U Qd L
2 1
1
2
12
=
z

t ,
L p
dV
d
d m p
dv
d
d m pdv m pdv mp v
dv
v
mp v
v
v
mp v
p
p
12
1
2
1
2
1
2
1
2
1 1
1
2
1 1
2
1
1 1
1
2
= = = = = = =
z z z z z
t
t
t
t ln ln ,

U U m u u
2 1 2 1
= ( ) .

Konkretno je:

L mp v
p
p
12 1 1
1
2
5
0 8 9 10 0 1722
9
0 5
= = = ln . ( ) . ln
.
3.58359 x 10
5
J= 3.58359 x 10
2
kJ.
U U m u u
2 1 2 1
0 8 2391 2213 = = = ( ) . ( ) 142.4 kJ.

Q Q d U U L
s 12
1
2
2 1 12
142 4 358 4 = = + = + =
z

. . t 500.8 kJ

RESENJE 3:
3. Vazduh poetnog stanja 1 izohorno ekspandira do stanja 2 (300 K), zatim se adijabatno komprimuje do stanja 3 (
3 2
/ 3 T T = ) i na
kraju izotermno ekspandira do poetnog stanja. Sve promene su kvazistatine.
j) Skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja.
k) Izraunati izvreni zapreminski rad i termodinamiki stepen iskorienja za ovaj kruni ciklus.
l) Izraunati promenu entropije vazduha za izoterman proces.
RESENJE 1:
1
2
3
v =const
t =const
s =const
p
v

Stanje 2:
53

2
300 T K =
Stanje 3:
uslov zadatka
3 2
3 900 T T K = =
Stanje 1:
za izoterman proces 3-1
1 3
900 T T K = = .

b)
Zapreminski rad za izohoran proces 1-2:
12
0 l =
Zapreminski rad za adijabatan proces 2-3 iz:
dl pdv =
integraljenjem se dobija:
3 3 3 1 1
2 3 2 2 1 2 2 1 1
23 2 2 2 2 2
2 2 2
( )
430500
1 1 1
R T T v v v p v p v
l pdv p dv p v v dv p v J
v
k
k k
k k k
| |
= = = = = = =
|
k k k
\ .
} } }

Zapreminski rad za izoterman proces 3-1 iz:
dl pdv =
integraljenjem se dobija:
1
1 1
1
3 3 1 2
31 3 3 3 3 3 3 3
3 3 2 2 3 3
1
ln ln ln ln 709428.88
1
T T v v dv
l pdv p v p v RT RT RT J
v v v T T
k
| |
= = = = = = =
|
k
\ .
} }

Pa je ukupan ostvaren rad u procesu:
12 23 31
278928.88 l l l l J = + + =

Razmenjena koliina toplote za izohoran proces 1-2:
( ) ( )
12 12 12 12 2 1
720 300 900 432000 /
v
q u l u c T T J kg = A + = A = = =
Proces 2-3 je adijabatan pa je:
23
0 q =
Razmenjena koliina toplote za izoterman proces 3-1:
3 3
31 31 31 31
2
ln 709428.885 /
1
RT T
q u l l J kg
T
= A + = = =
k

Pa je termodinamiki stepen iskorienja za ovaj kruni ciklus data:
432000
1 1 0.391 39.1%
709428.885
o
d
q
q
q = = = =

c)Promena entropije za izoterman proces 3-1:
1
1
3 1 2
31
3 3 2
ln ln ln 788.254 /
T v v
s R R R J kgK
v v T
k
| |
A = = = =
|
\ .

REENJE 4:

o
C, hladi se, delemino ispari i istie iz tornja sa 80 kg/min. Ventilatorom snage 8 kW u
toranj se usisava 110 m
3
o
C, 0.98 bar i 60% relativne vlanosti, koji iz tornja izlazi kao zasien
na 30
o
c) maseni protok vode koja utie u toranj, kg/min,
d) temperaturu ohlaene vode na izlazu iz tornja,
o
C.

RESENJE
suvi vazduh
1
2
1
2
3
4
1
2
3
4
vlaga zajedno

1 3 2 4
0
L L
1 3 3 2 4 4
0
L L
m h m h m h m h L = + +


54

,1 1 ,1 1 1 1
( ) 0.98 0.6 0.01938
s
L W W
p p p p p t = = = = 0.96837 bar,

,1 1 1 L L L
p V m R T =
,
5
,1 1
1
(0.96837 10 ) 110
287 (273.15 17)
L
L
L
p V
m
R T

= = =
+
127.92 kg/min.


3 4 2 1
( )
L
m m m x x = + .

1 1
1
1 1 1
( ) 0.6 0.01938
0.622 0.622
0.98 0.6 0.01938 ( )
s
W
s
W
p t
x
p p t

= = =

0.0074688405 kg/kgL
2 2
2
2 2 2
( ) 1 0.04246
0.622 0.622
0.98 1 0.04246 ( )
s
W
s
W
p t
x
p p t

= = =

0.0281695928 kg/kgL

3 4 2 1
( ) 80 127.92 (0.0281695 0.0074688)
L
m m m x x = + = + = 82.6480335 kg/min.

1 2 3 3
4
4
( )
L
m h h m h L
h
m
+ +
=

.
( )
1 , 1 1 0 , 1 p L p W
h c t x r c t = + + ,
( )
2 , 2 2 0 , 2 p L p w
h c t x r c t = + + : ( ) ( )
1 2 , 1 2 1 2 0 , 1 2
( ) ( )
p L p W
h h c t t x x r c t t = + + ,

( ) ( )
1 2
1.007 (17 30) (0.0074688 0.0281695) 2500 1.865 17 30 h h = + + = -64.3408615 kJ/kgL

Pri tom je
3 3
4.1618 50 h ct = = = 208.09 kJ/kgW,

1 2 3 3
4
4
( ) 127.92 ( 64.34086) 82.648 208.09 (8 60)
80
L
m h h m h L
h
m
+ + + +
= = =
118.09674 kJ/kg,
4 4
1 1
118.09674
4.1618
t h
c
= = = 28.37636119
o
C.

ITET U NOVOM SADU,
Mainski odsek
14.2.2006.

2. U cilindru sa klipom nalazi se vlana para na 500 kPa stepena suvoe 98%. Potiskujui klip para se iri do pritiska
150 kPa, i razmenjuje toplotu sa izvorom stalne temperature. Pritisak i specifina zapremina pare tokom procesa su
u relaciji p v = const. Odrediti:
a) rad pare na pomeranju klipa, kJ/kg,
b) razmenjenu toplotu, kJ/kg,
c) najniu temperaturu toplotnog izvora stalne temperature, tako da generisanje entropije usled toplotne razmene
bude najmanje mogue (najmanja promena entropije za paru+izvor).
3
o
o
4. Voda je radni fluid u teorijskom Rakin-Klausijusovom krunom procesu bez pregrevanja pare. Suvozasiena para
ulazi u turbinu na 68 bar, a kondenzuje se na 0.07 bar. Odrediti:
a) odnos snage napojne pumpe i snage turbine,
b) neto snagu krunog procesa po jedinici masenog protoka pare, kJ/kg,
c) toplotu koja se odvodi u kondenzatoru, po jedinici masenog protoka pare, kJ/kg,
d) teorijski najmanji odnos masenih protoka rashladne vode i masenog protoka pare, pod pretpostavkom da je
temperatura rashladne vode na ulazu u adijabatni kondenzator jednaka 15
o
C.
o
3
o
o
55

o
C.

U Novom Sadu, 14. februara 2006. dr Gordan Dragutinovi

REENJE 1:

2. U cilindru sa klipom nalazi se vlana para na 500 kPa stepena suvoe 98%. Potiskujui klip para se iri do pritiska
150 kPa, i razmenjuje toplotu sa izvorom stalne temperature. Pritisak i specifina zapremina pare tokom procesa su u
relaciji . p v const = Odrediti:
a) rad pare na pomeranju klipa, kJ/kg,
b) razmenjenu toplotu, kJ/kg,
c) najniu temperaturu toplotnog izvora stalne temperature, tako da generisanje entropije usled toplotne razmene
bude najmanje mogue (najmanja promena entropije za paru+izvor).

RESAVANJE

C kPa m
3
1 151.9 500 0.3674 2523 2707 6.722 0.98 Liquid Vapor Mixture
2 131.4 150 1.225 2551 2735 7.328 Superheated Vapor

T
1
2
s
C
500 kPa
pv=const.
150 kPa
v
2
T
i
- temperatura izvora

a)
2 2 2
1 1 1
2
12 1 1
1
1
( ) ( ) ln
V v v
V v v
v
L pdV m pdv m pv dv m pv
v v
= = = =
} } }
,
2 2
12 1 1
1 1
/ ( ) ln ( ) ln
v v
L m pv pv
v v
= =
Poto je
1 2
( ) . ( ) ( ) pv const pv pv = = = , bie
2 1 1 2
/ / v v p p = , pa je
1
12 1
2
500
/ ( ) ln (500 0.3674) ln
150
p
L m pv
p
= = = 221.169 kJ/kg.
b)
12 12 12 12 12
K P U Q L A + A + A = ,

Zbog
12 2 1
( ) U m u u A = bie
2 1 12 12
( ) m u u Q L = , odakle

12 2 1 12
/ ( ) / Q m u u L m = + (2551.1 2523.4) 221.2 = + = 248.9 kJ/kg.

c)
12
12 12
i
Q
S D
T
A = +
Zbog
12 2 1
( ) S m s s A = bie
12
2 1 12
/
( ) /
i
Q m
s s D m
T
= + , odakle
12
12 2 1
/ 248.9 248.9
/ ( ) (7.328 6.722) 0.606
i i i
Q m
D m s s
T T T
= = =
12
248.9
min( / ) 0.606
min
i
D m
T
= .

Posto je
2 1 i
T T T < s , bie
1
min
i
T T = , pa je
12
1
248.9 248.9
min( / ) 0.606 0.606
(273.15 151.9)
D m
T
= = =
+
0.0204 kJ/kgK

56

REENJE 2

3
o
o

RESAVANJE

1 2
0.45 kg/s
2 bar
m=const
90 C
T(t)
p(t)
V=const
T
2
=T(t)
p
2
=p(t)

Bilans mase ima oblik
1 2
dm
m m
d
=
t
. Uz pretpostavku da je
1 2
m m m = = , bice =
t
0
dm
d
, Prema tome, masa u
zapremini je stalna. Uz navedene prepostavke, bilans energije je

( )
1 2 cv cv
dU
m h h Q L
d
= + +
t

,
ili, poto je U mu = , bie
du dm
m u
d d
+
t t
( )
1
( )
cv cv
m h h Q L = t + +

,
gde je = t
2
( ) h h , jer su polja homogena u zapremini. Dalje, za id. gas =
v
du c dT , i t = t
1 1
( ) ( ( ))
p
h h c T T , tako da je
( )
1 v p
dT
mc mc T T
d
=
t
.
Oigledno je, zbog
1
. T const = , da vai i
1
1
( )
p
v
c
d T T m m
d d
T T m c m
= t = k t

,
1
0 1
ln
T T m
T T m
= kt

, odnosno
1
0 1
exp
T T m
T T m
| |
= kt
|
\ .
,

Za zadate podatke bie, iz jednaine stanja za id. gas
0 0
p V mRT = ,

5
0
0
(1 10 ) 0.03
287 (273.15 30)
p V
m
RT

= = =
+
0.0345 kg.

Promena temperature je tako poznata,
1 0 1
( ) ( )exp
m
T T T T
m
| |
t = + kt
|
\ .

a pritisak u zapremini je tada ( ) ( ) p V mRT t = t ,
287
( ) ( ) ... 0.0345 ( )
0.03
R
p m T T
V
t = t = = t

57

REENJE 3

4. Voda je radni fluid u teorijskom Rakin-Klausijusovom krunom procesu. Suvozasiena para ulazi u turbinu na 68 bar,
a kondenzuje se na 0.07 bar. Odrediti:
a) odnos snage napojne pumpe i snage turbine,
b) neto snagu krunog procesa po jedinici masenog protoka pare, kJ/kg,
c) toplotu koja se odvodi u kondenzatoru, po jedinici masenog protoka pare, kJ/kg,
d) teorijski najmanji odnos masenih protoka rashladne vode i masenog protoka pare, pod pretpostavkom da je
temperatura rashladne vode na ulazu u adijabatni kondenzator jednaka 15
o
C.

RESAVANJE

C MPa m
3
1. 283.9 6.8 0.02827 2582 2775 5.828 1 Saturated Vapor
2. 39 0.007 14.02 1710 1808 5.828 0.6828 Liquid Vapor Mixture
3. 39 0.007 0.001007 163.4 163.4 0.5591 0 Saturated Liquid
4. 39.2 6.8 0.001005 163.4 170.2 0.5591 Compressed Liquid

5 3 5 3
4 3 3 4 3
( ) 163.4 0.001007 (68 10 10 0.07 10 10 ) h h v p p

~ + = + = 170.240551 kJ/kg.
T
2
s
C
68 bar
1
0.07 bar
4
3
rashladna voda

a)
1 2
/ 2775 1808
T T
l L m h h = = = = 967 kJ/kg,
4 3
/ 170.2 163.4
P P
l L m h h = = = = 6.8 kJ/kg,
/ 6.8
/ 967
P P P
T T T
L L m l
L L m l
= = = = 0.007 (<1%)
b)
/ / 967 6.8
NET T P T P
l L m L m l l = = = = 960.2 kJ/kg,
c)
1 4
/ 2775 170.2
G G
q Q m h h = = = = 2604.8 kJ/kg
2 3
/ 1808 163.4
K K
q Q m h h = = = = 1644.6 kJ/kg

d)
960.2
2604.8
NET NET
G G
L l
Q q
c = = = = 0.37 (~37%)

e)

2 3
( ) (max 15)
p v
m h h m c t = ,

2 3
( )
(max 15)
v
p
m h h
m c t

Poto je maxT ;+ Tkondenyacije + 39oC, bie
2 3
( ) (1808 163.4)
(max 15) 4.1618 (39 15)
v
p
m h h
m c t

= = =

16.46523

58

REENJE 4

o
3
o
o
e) maseni protok vode koja utie u toranj, kg/min,
f) temperaturu ohlaene vode na izlazu iz tornja,
o
C.

RESENJE
suvi vazduh
1
2
1
2
3
4
1
2
3
4
vlaga zajedno

1 3 2 4
0
L L
1 3 3 2 4 4
0
L L
m h m h m h m h L = + +



,1 1 ,1 1 1 1
( ) 0.98 0.6 0.01938
s
L W W
p p p p p t = = = = 0.96837 bar,

,1 1 1 L L L
p V m R T =
,
5
,1 1
1
(0.96837 10 ) 110
287 (273.15 17)
L
L
L
p V
m
R T

= = =
+
127.92 kg/min.


3 4 2 1
( )
L
m m m x x = + .

1 1
1
1 1 1
( ) 0.6 0.01938
0.622 0.622
0.98 0.6 0.01938 ( )
s
W
s
W
p t
x
p p t

= = =

0.0074688405 kg/kgL
2 2
2
2 2 2
( ) 1 0.04246
0.622 0.622
0.98 1 0.04246 ( )
s
W
s
W
p t
x
p p t

= = =

0.0281695928 kg/kgL

3 4 2 1
( ) 80 127.92 (0.0281695 0.0074688)
L
m m m x x = + = + = 82.6480335 kg/min.

1 2 3 3
4
4
( )
L
m h h m h L
h
m
+ +
=

.
( )
1 , 1 1 0 , 1 p L p W
h c t x r c t = + + ,
( )
2 , 2 2 0 , 2 p L p w
h c t x r c t = + + : ( ) ( )
1 2 , 1 2 1 2 0 , 1 2
( ) ( )
p L p W
h h c t t x x r c t t = + + ,

( ) ( )
1 2
1.007 (17 30) (0.0074688 0.0281695) 2500 1.865 17 30 h h = + + = -64.3408615 kJ/kgL

Pri tom je
3 3
4.1618 50 h ct = = = 208.09 kJ/kgW,

59

1 2 3 3
4
4
( ) 127.92 ( 64.34086) 82.648 208.09 (8 60)
80
L
m h h m h L
h
m
+ + + +
= = =
118.09674 kJ/kg,
4 4
1 1
118.09674
4.1618
t h
c
= = = 28.37636119
o
C.

Mainski odsek
15.6.2006.

3. 10 kg suvozasiene vodene pare na pritisku 5 bar, zagreva se izobarno do 250
o
C, a zatim izoentropno ekspandira do
poetne temperature. Odrediti:
a) koliko je potrebno dovesti toplote vodenoj pari tokom procesa i
b) koliko iznosi promena entropije i unutranje energije vodene pare.
2. 5 kg vazduha (id.gas) se nalazi u cilindru na temperaturi 20
o
C i pritisku 100 kPa. Vazduhu se kvazistatino izobarno
dovede 300 KJ toplote. Odrediti:
g) rad koji obavi vazduh pri tom procesu,
h) promenu zapremine vazduha,
i) poetnu i krajnju zapreminu vazduha.
3. 1 kg vode (vodene pare) obavlja kruni proces: 1-2 izohorno zagrevanje od 1(5 bar, 160
o
C) do 2(10 bar), 2-3 izobarna
promena do stanja suvozasiene pare, 3-4 izohorno hlaenje, 4-1 izotermno irenje uz dovoenje 815.8 kJ doplote.
a) Skicirati kruni proces u (p,v) dijagramu stanja.
d) Zanemarivi promene potencijalne i kineticke energije, izraunati ukupni zapreminski rad krunog procesa, kJ, i
razmenjenu toplotu sa svaki deo procesa, kJ.
5. 12.5 m
3
o
C i 95% relativne vlanosti ulazi u erkondin (air-conditioner), a izlazi
kao tok zasenog vlanog vazduha na 15
o
o
C. Zanemariti
promene pritiska, kinetike i potencijalne energije i izraunati:
c) koliinu vlage koja se izdvaja, i
d) toplotu koja se odvodi od vlanog vazduha.

Novi Sad, 15. jun 2006. dr Gordan Dragutinovi
RESENJE 1:

1. 10 kg suvozasiene vodene pare na pritisku 5 bar, zagreva se izobarno do 250
o
C, a zatim izoentropno ekspandira do poetne
temperature. Odrediti:
a) koliko je potrebno dovesti toplote vodenoj pari tokom procesa i
b) koliko iznosi promena entropije i unutranje energije vodene pare.

T
s
2
K
3
p =5 bar
1

Stanje suvozasiene pare na poetku procesa:
1
0
1
3
1
1
1
1
5
151.84
0.3747 /
2749 /
6.822 /
2562 /
p bar
t C
v m kg
h kJ kg
s kJ kgK
u kJ kg
=
=
=
=
=
=

60

stanje pare na kraju procesa zagrevanja:
2
0
2
3
2
2
2
5
250
0.4942 /
2957.75 /
7.273 /
p bar
t C
v m kg
h kJ kg
s kJ kgK
=
=
=
=
=

stanje pare na kraju procesa ekspanzije:
0
3
3 2
3
3
3
3
5 3
3 3 3 3
151.84
7.273 /
2.061
2773.12 /
0.9447 /
2773.12 2.061 10 0.9447 10 2578.42 /
t C
s s kJ kgK
p bar
h kJ kg
v m kg
u h p v kJ kg
=
= =
=
=
=
= = =

a) Iz
t
dq dh dl = +
za izobaran proces je:
12 2 1
2957.75 2749 208.75 / q h h kJ kg A = = =
12 12
10 208.75 2087.5 Q m q kJ A = A = =
Proces izoentropne ekspanzije je adijabatan proces pa je:
23
0 Q A = .
tj., potrebno je dovesti:
12 23
Q Q Q A = A + A .
Promena entropije izobarnog zagrevanja:
12 2 1
12
7.273 6.822 0.451 /
10 0.451 4.51 /
s s s kJ kgK
S m s kJ K
A = = =
A = A = =

12
4.51 / S S kJ K A = A = .

5 3
3 1 3 3 3 1
2773.12 2.061 10 0.9447 10 2562 16.417 /
10 16.417 164.17
u u u h p v u kJ kg
U m u kJ
A = = = =
A = A = =

RESENJE 2:

2. 5 kg vazduha (id.gas) se nalazi u cilindru na temperaturi 20
o
C i pritisku 100 kPa. Vazduhu se kvazistatino izobarno
dovede 300 KJ toplote. Odrediti:
a) rad koji obavi vazduh pri tom procesu,
b) promenu zapremine vazduha,
c) poetnu i krajnju zapreminu vazduha.

RESENJE:
a) Polazei od
dq du dl = +
za izobaran proces vai:
p v
c dT c dT dl = +
odnosno:
p v
p
p
c c
c dT dl
c
=
pa vai:
12 12
1
l q
k
=
k

to jest, rad koji vazduh obavi tokom procesa:
12 12
1 1.4 1
300 85.714
1.4
L Q KJ
k
= = =
k

b) Za kvazistatian izobaran proces vai:
61

( )
2
1
12 2 1
V
V
L pdV p V V p V = = = A
}

pa je promena zapremine tokom ovog procesa:
3
85714
0.857
100000
L
V m
p
A = = =

c) Zapremina koju vazduh zauzima na poetku procesa:
3 1
1 5
1
5 287 293
4.205
10
mRT
V m
p

= = =

dok je krajnja zapremina vazduha:
3
1 2
5.062 V V V m = + =

RESENJE 3:
3. 1 kg vode (vodene pare) obavlja kruni proces: 1-2 izohorno zagrevanje od 1(5 bar, 160
o
C) do 2(10 bar), 2-3 izobarna promena do
stanja suvozasiene pare, 3-4 izohorno hlaenje, 4-1 izotermno irenje uz dovoenje 815.8 kJ doplote.
a) skicirati kruni proces u (p,v) dijagramu stanja,
b) zanemarivi promene potencijalne i kineticke energije, izraunati ukupni zapreminski rad krunog procesa, kJ, i razmenjenu
toplotu sa svaki deo procesa, kJ.

RESENJE:
1
0.3835 v ~ m
3
/kg,
1
2575.2 = u kJ/kg,
3835 . 0
1 2
~ = v v m
3
/kg, 8 . 3231
2
= u kJ/kg,
3
0.1944 v = m
3
/kg,
3
2583.6 u = kJ/kg,
4 3
0.1944 v v = = m
3
/kg,
4 1
160 T T = =
0
C,
4
1871.2 u = kJ/kg.
K P U Q L A + A + A = ,

12 12 12
K P U Q L A + A + A = ,
0 K A = ,
0 P A = ,
12
0 L = ,
12
Q U = A 12,
12 2 1
U U U A = 656.6 = kJ,
12 12
656.6 Q U = A = kJ,

23 23 23
K P U Q L A + A + A = + ,
0 K A = ,
0 P A = ,
3
23 3 2
2
( ) 189.1 L pdv mp v v = = =
}
kJ
23 3 2 23
( ) 837.3 Q m u u L = + = kJ

34 34 34
K P U Q L A + A + A =

34 34 34
K P U Q L A + A + A = ,
0 K A = ,
0 P A = ,
0 L A = ,
34 4 3
( ) 712.4 Q m u u = = kJ,

0 K A = ,
62

0 P A = ,
41
815,8 Q = kJ,
41 41 1 4
( ) 111,8 L Q m u u = = kJ,

77, 3
Q
L = kJ,

77, 3
Q
Q = kJ,
.

RESENJE 4:

4. 12.5 m
3
o
C i 95% relativne vlanosti ulazi u erkondin (air-conditioner), a izlazi
kao tok zasenog vlanog vazduha na 15
o
o
C. Zanemariti
promene pritiska, kinetike i potencijalne energije i izraunati:
c) koliinu vlage koja se izdvaja, i
d) toplotu koja se odvodi od vlanog vazduha.

REENJE 4:
h
35
0
C
15
0
C
x
( ) 0.95 95% =
1 =
p=99kPa
1
2

Vlaan vazduh na izlazu je zasien,
2
1. =
a)bilans za suv vazduh
1 2
L L L = =

a bilans vlage dovodi do
1 1 2
0
w
L x m Lx =

( )
1 2 w
m L x x =

maseni protok suvog vazduha je, iz
( )
L w
pV L R xR T = +

,
je dato
( ) ( ) ( )
3
1
1 1
99 10 12.5
13.25
287 0.035 461.5 273.15 35
L w
pV
L
R x R T

= = =
+ + +
kg/min
jer su
( )
( )
*
1 1
1 *
1 1
0.95 5.629
0.622 0.622 0.0355
99 0.95 5.629
p t
x
p p t

= = =

( )
( )
*
2 2
2 *
2 2
1 1.706
0.622 0.622 0.0109.
99 1 1.706
p t
x
p p t

= = =

Koliina izdvojene vlage je
( ) ( )
1 2
13.25 0.035 0.0109 0.319
w
m L x x = = =
kg/min.
b) Iz bilansa energije
1 2
0
w w cv
Lh m h Lh Q L = +

0
cv
L =

bie
2 1 w w
Q Lh m h Lh = +

Ovde su:
( ) ( )
1 , 1 1 0 , 1
1.007 35 0.035 2500 1.865 35 124.7
p l p w
h c t x r c t = + + = + + = kJ/kg
l

63

( ) ( )
2 , 2 2 0 , 2
1.007 15 0.0109 2500 1.865 15 42.6
p l p w
h c t x r c t = + + = + + = kJ/kg
l

( ) ( )
,
0 4.1868 15 0 62.8
w p w w
h c t = = = kJ/kg.
Zato je
( ) ( )
2 1
13.25 42.6 124.7 0.319 62.8 1087.8 20.03
w w
Q L h h m h = + = + = + =

-1067.8kJ/min=-17.8k

Mainski odsek
15.9.2006.

4. 1 kg suvozasiene vodene pare na pritisku 3 MPa se zagreva izobarno do stanja 2 (300
o
C), a zatim se hladi pri
konstantnoj zapremini do stanja 3 (200
o
C). Na kraju, vodena para se izotermno kvazistatino sabija do stanja kljuale
tenosti, stanje 4. Odrediti:
b) razmenjenu koliinu toplote u ovom procesu kao i
2. 5 kg vazduha (id.gas), na temperaturi 150
o
C, nalazi se u cilindru sa klipom zanemarljive mase. Vazduhu se
kvazistatino dovede 300 KJ toplote po zakonu pv
1.3
=const. Treba:
j) izraunati rad koji obavi vazduh pomerajui klip, promenu unutranje energije vazduha kao i krajnju temperaturu
gasa,
k) skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja.
o
za dva sluaja:
p) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
o
o
C). Izraunati:
c) potrebnu snagu za zagrevanje,
d) relativnu vlanost vlanog vazduha na izlazu (u stanju 2).

RESENJE 1:
o
o

1
2
3
4
p
v

a)
64

Stanje 1:
1
30 p = bar
3
1
0.06665 / v m kg =
1
2804 h = kJ/kg
1
6.186 s = kJ/kgK
1
2604 u = kJ/kg

Stanje 2:
2 1
30 p p = = bar
0
2
300 t C =
3
2
0.08119 / v m kg =
2
2988 h = kJ/kg
2
6.530 s = kJ/kgK
3
2 2 2 2
2988 3 10 0.08119 2744.43 u h p v = = = kJ/kg

Stanje 3:
3
2 3
0.08119 / v v m kg = =
0
3
200 t C =
,
3 ,, ,
0.08119 0.0011565
0.635
0.1272 0.0011565
v v
x
v v

= = =

( ) ( )
, , ,,
3 3 3 3 3
852.4 0.635 2793 852.4 2084.681 h h x h h = + = + = kJ/kg
( ) ( )
, , ,,
3 3 3 3 3
851.6 0.635 2595 851.6 1958.659 u u x u u = + = + = kJ/kg
( )
, ,, ,
3 3 3 3 3
4.9349 s s x s s = + = kJ/kgK

Stanje 4:
0
4
200 t C =
4
15.551 p = bar
, 3
4 4
0.0011565 / v v m kg = =
,
4 4
852.4 h h = = kJ/kg
,
4 4
2.3308 s s = = kJ/kgK
,
4 4
851.6 u u = = kJ/kg

b)
Iz: dq=du+dl
Za izobaran proces 1-2:
12 2 1
2988 2804 184 q h h = = = kJ/kg
23 3 2
1958.659 2744.43 785.771 q u u = = = kJ/kg

dq Tds =
( ) ( )
34 3 4 3
473 2.3308 4.9349 1231.74 q T s s = = = kJ/kg

Ukupno razmenjena koliina toplote za 1-2-3-4:
14 12 23 34
184 785.771 1233.5367 1833.51 q q q q = + + = = kJ/kg
14
1833.51 Q = kJ

c)
Zapreminski rad izobarnog zagrevanja:
( ) ( )
12 12 12 12 2 1
184 2744.43 2604 43.57 l q u q u u = A = = = kJ/kg
23
0 l = kJ/kg

65

( )
34 34 34
1233.5367 851.6 1958.659 126.48 l q u = A = = kJ/kg

14 12 23 34
82.91 l l l l = + + = kJ/kg
14
82.91 L = kJ

RESENJE 2:

2. 5 kg vazduha (id.gas), na temperaturi 150
o
C, nalazi se u cilindru sa klipom zanemarljive mase. Vazduhu se
kvazistatino dovede 300 KJ toplote po zakonu pv
1.3
=const. Treba:
l) izraunati rad koji obavi vazduh pomerajui klip , promenu unutranje energije vazduha kao i krajnju temperaturu
gasa,
m) skicirati proces u (p,v) dijagramu stanja.
RESENJE:

1
2
p
v

a) Polazei od
dq du dl = +
za politropnu promenu:
n v
c dT c dT dl = +
Specifina toplota za optu politropsku promenu stanja:
1
n v
n
c c
n

=
tj.
1
v n
n
c c
n
,
pa je:
1
n n
n
c dT c dT dl
n
= +

odnosno:
1
1
n
n
c dT dl
n
| |
=
|
\ .
,
pa je:
12 12
1
1
n
l q
n
| |
=
|
k
\ .
to jest, rad koji vazduh obavi tokom procesa:
12 12
1 1.3 1
1 1 300 1200
1.3 1.4
n
L Q KJ
n
| | | |
= = =
| |
k
\ . \ .

Promena unutranje energije iz:
12 12 12
Q U L = A +

dobija se:
12 12 12
300 1200 900 U Q L kJ A = = =

66

Krajnja temperatura gasa moe se dobiti polazeci od:
( )
12 2 1 v
U m c T T A =

pa je:
0 12
2 1
900
150 100
5 0.72
v
U
T T C
mc
A
= + = + =

RESENJE 3:

o
za dva sluaja:
q) ekspanzija u turbini je adijabatna promena stanja pv
1.18
=const,
RESENJE
p
v
1
2
2b
3
4

0
1
540 t C =
1
20 p bar =
3
1
0.1851 / v m kg =
1
3556 / h kJ kg =
1
7.542 / s kJ kgK =

2
0.05 p bar =
1.18 1.18 1.18
1 1 2 2
pa je:
1
1
1.18
1.18
3 1
2 1
2
20
0.1851 29.6853 /
0.05
p
v v m kg
p
| |
| |
= = =
| |
\ .
\ .

2
2590.657 / h kJ kg =
2
8.4848 / s kJ kgK =

3
0.05 p bar =
3
0 x =
67

3
3
0.0010053 / v m kg =
3
137.83 / h kJ kg =
3
0.4761 / s kJ kgK =
3
137.82 / u kJ kg =

4
20 p bar =
4 3
0.4761 / s s kJ kgK = =
4
140.6885 / h kJ kg =

2
0.05
b
p bar =
2 1
7.542 /
b
s s kJ kgK = =
,
2 2
2 ,, ,
2 2
7.542 0.4761
0.893
8.393 0.4761
b b
b
b b
s s
x
s s

= = =

( ) ( )
, ,, ,
2 2 2 2 2
137.83 0.893 2561 137.83 2301.72 /
b b b b b
h h x h h kJ kg = + = + =

a)
Proces 1-2-3-4:
12
,23
0
t
( )
23 3 2 , 23
137.83 2590.657 2452.827 /
t
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
23
41
2452.827
1 1 0.2818
3415.3115
a
q
q

q = = =

b)
Proces 1-2b-3-4:
12
0
b
,2 3
0
t b
( )
2 3 3 2 , 2 3
137.83 2301.72 2163.89 /
b b t b
q h h l kJ kg = + = =
34
,41
0
t
( )
41 1 4 ,41
3556 140.6885 3415.3115 /
t
q h h l kJ kg = + = =

Dobija se:
2 3
41
2163.89
1 1 0.3664
3415.3115
b
a
q
q

q = = =
RESENJE 4:

o
o
C). Izraunati:
c) potrebnu snagu za zagrevanje,
d) relativnu vlanost vlanog vazduha na izlazu (u stanju 2).

RESENJE
68

43%
15.5% h
x
24
8
1
2

( )
( )
( )
( )
o
1 1
1
o
1 1
0.43 8 C
0.43 0.01072
0.622 0.622 0.622 0.00297
0.97 0.43 0.01072 0.97 0.43 8 C
ws ws
ws ws
p
p t
x
p p t p

= = = =

,
( )
1 1 1 1
1.007 2500 1.865 h t x t = + + ,
( )
2 2 2 2
1.007 2500 1.865 h t x t = + + .
Kako je:
1 2
x x x = = ,

to je :
( ) ( ) ( ) ( )
2 1 2 1
1.007 1.865 1.007 24 8 0.00297 24 8 1.865 h t t x t t A = + = + = 16.023 kJ/kg
L

a)
Potrebna snaga za zagrevanje:
L
Q m h = A

Maseni protok suvog vazduha:
4.2 / 60
1 1 0.00297
L
m
m
x
= = =
+ +
0.06979 kg
L
/s,
pa je:
0.06979 16.023 Q = =
1.118 kJ/s = 1.118 kW.

b)
Relativna vlanost na izlazu:
( ) ( ) ( )
2
2
2 2
0.97 0.00297
0.155
0.622 0.622 0.00297 0.02982
ws
p x
x p t

= = =
+ +

2
15.5 = %

Mainski odsek
18.3.2006.

1. Toplotno izolovani rezervoar, zapremine 20 m
3
, sadri vodenu paru poetnog stanja 1(2 MPa, 553 K). Rezervoar je
povezan sa toplotno izolovanom parnom turbinom, u kojoj se odvija ravnoteno (kvazistaticno) irenje pare. Pritisak
pare na izlazu iz turbine je stalan i jednak 0.15 MPa, a proces se odvija dok pritisak pare u rezervoaru ne opadne na
0.3 MPa. Odrediti rad pare obavljen tokom ovog procesa.
2. Vazduh (idealan gas) ustaljeno tee kroz toplotno izolovani kratki kanal. Izmeu ulaza i izlaza nalazi se ventilator
snage 100 W i elektricni greja. Merenja u ustaljenom radu pokazuju na izlazu 83
o
C, pritisak 1 bar i brzinu 9.1 m/s
kroz popreni presek 19 cm
2
, a na ulazu 22
o
C, pritisak 1 bar i brzinu 3.7 m/s. Izraunati:
a) maseni protok vazduha,
b) snagu elektrinog grejaa,
c) razliku entropije vazduha na izlazu iz kanala i na usisu u kanal.
5. Kod Rankin-Klausijusovog krunog procesa sa pregrevanjem pare, pritisak kondenzacije je 10 kPa, a najvia tempera
u procesu je 400
o
C. Zanemarivi rad za pumpanje, treba odrediti termodinamiki stepen iskorienja procesa kada se
toplota dovodi na:
c) 2 MPa,
d) 4 MPa,
69

Koji od prethodnih sluajeva ima vei termodinamiki stepen iskorienja i za koliko posto? Oba sluaja skicirati u
(T,s) dijagramu stanja.
4. Kroz neku prostoriju prolazi vodovodna cev. Temperatura spoljanje povrine cevi je 12
o
C. U prostoriji je vlaan
vazduh na 21
o
C. Koje relativne vlanosti moze da ima vazduh, a da ne doe do pojave rose (kondenzovane vlage)
na vodovodnoj cevi?

Novi Sad, 18. mart 2001. dr Gordan Dragutinovic
RESENJE 1:

2. Toplotno izolovani rezervoar, zapremine 20 m
3
, sadrzi vodenu paru pocetnog stanja 1(2 MPa, 553 K). Rezervoar je povezan
sa toplotno izolovanom parnom turbinom, u kojoj se odvija ravnotezno (kvazistaticno) sirenje pare. Pritisak pare na izlazu
iz turbine je stalan i jednak 0.15 MPa, a proces se odvija dok pritisak pare u rezervoaru ne opadne na 0.3 MPa. Odrediti
rad pare obavljen tokom ovog procesa.

RESENJE

para u r ezer voar u
p
1
= 2 MPa, t
1
=553 K
p
2
= 0.3 MPa
V = 20 m
3
p
e
= 0.15 MPa
t ur bi na
vent i l
T
s
1
2
p
1
p
2
p
e
T
1
T
2
T
e
e
K

Bilans mase i energije za kontrolnu zapreminu u neustaljenom rezimu glase:

dm
d
m
e
t
= ,
dU
d
m h L
e e cv
t
= +

0

Integracijom od pocetka do kraja procesa po vremenu (uz cinjenicu da je h const
e
= tokom procesa) dobija se
m u m u m m h L
e cv 2 2 1 1 2 1
0 = + ( ) , m m md mh d h md h m m
e e e 2 1 2 1
1
2
1
2
1
2
= = =
z z z
, ( ) t t t
t
t
t
t
t
t
.
Odnosno
L m h u m h u m u u p v m u u p v
cv e e e e e e e e
= = +
2 2 1 1 2 2 1 1
( ) ( ) ( ) ( ) .

U prethodnom je

m V
V
v
1 1
1
= = ,
m V
V
v
2 2
2
= = .
Proces je izoentropan:

t p v u h s x Phase
C MPa m
3
1. 280 2 0.12 2736 2976 6.683 Superheated Vapor
2. 133.5 0.3 0.57072428 2600 6.683 0.9419 Liquid Vapor Mixture
e. 111.4 0.15 1.051 2328 2486 6.683 0.9066 Liquid Vapor Mixture

m
V
v
1
1
20
012
= = =
.
166.67 kg,
m
V
v
2
2
20
0 5707
= = =
.
35.0447 kg,
70

L m u u p v m u u p v
cv e e e e e e
= + =
= + =
2 2 1 1
3 3
35 0447 2428 2328 0 15 10 1 051 166 67 2736 2328 0 15 10 1 051
( ) ( )
. ( . . ) . ( . . )

= 43746.1615 kJ =43.746 MJ.

Ili, alternativno

L m h u m h u
cv e e
= = =
2 2 1 1
35 0447 2486 2428 166 67 2486 2736 ( ) ( ) . ( ) . ( ) 43700.0926 kJ =43.7 MJ.
RESENJE 2

2. Vazduh (idealan gas) ustaljeno tece kroz toplotno izolovani kratki kanal. Izmedju ulaza i izlaza nalazi se ventilator snage
100 W i elektricni grejac. Merenja u ustaljenom radu pokazuju na izlazu 83
o
C, pritisak 1 bar i brzinu 9.1 m/s kroz poprecni
presek 19 cm
2
, a na ulazu 22
o
C, pritisak 1 bar i brzinu 3.7 m/s. Izracunati:
b) snagu elektricnog grejaca,
c) razliku entropije vazduha na izlazu iz kanala i na usisu u kanal.

RESENJE

a)
m
A w
v
=
2 2
2
, v
RT
p
2
2
2
= ,
4 5
2 2 2
2
(19 10 ) 9.1 (1 10 )
287 (273.15 83)
A w p
m
RT

= = =
+
0.0169 kg/s.
b)
0
1
1
2
1
2
2
1
2
2
2
= + + +

m h w m h w Q L
e j e j
,

Q m h h
w w
L = +

F
H
G
I
K
J
+
2 1
2
2
1
2
2
,
2
1
2 1 2 1 2 1
( ) ( ) ( ) 1.007 (83 22)
T
p p p
T
h h c T dT c T T c t t = = = = =
}
61.427 kJ/kg , ili 61424 J/kg .
1
2
1
2
91 3 7
2
2
1
2 2 2
w w = =
e j
( . . ) 34.56 m
2
/s
2
= 34.56 J/kg.

( ) ( ) 0.0169 61424 34.56 0.0169 61424 34.56 ( 100) Q L = + + = + + =

938.6497 J/s (W)= 0.938 kW.
c)

Za idealan gas vazi

ds c
dT
T
R
dp
p
p
= , odakle je razlika izmedju izlaza i ulaza jednaka
2 2
2 1 2
12
1 1
1 1
( ) 273.15 83
ln ln 1.007 ln
273.15 22
p p p
p p T dT dT
s c R c c
T p T T
= +
A = = = = =
+
} }
0.2032 kJ/kgK.

Konkretno:

12 12
0.0169 0.2032 S m s A = A = =
0.00343 kW/K = 3.43 W/K.

RESENJE 3:

3. Pritisak kondenzacije kod Rankin-Klausijusovog kruznog procesa je 10 kPa, a najvisa tempera u procesu je 400
o
C.
Zanemarivsi rad za pumpanje, treba odrediti termodinamicki stepen iskoriscenja procesa kada se toplota dovodi na:
a) 2 MPa,
b) 4 MPa,
Koji od prethodnih slucajeva ima veci termodinamicki stepen iskoriscenja i za koliko posto? Oba slucaja skicirati u (T,s)
dijagramu stanja.

RESENJE
71

T
s
p = 2 MPa
T
3
=(273.15+400) K
p = 10 kPa
K
2b
2a
4a 4b
1
p = 4 MPa
p = 10 kPa=0.01 MPa
p = 2 MPa
3a
3b
p = 4 MPa

t p v=1/r u h s x faza
C MPa m
3
1 45.81 0.01 0.00101 191.8 191.8 0.6492 0 klucala voda
2a 45.88 2 0.001009 191.8 193.8 0.6492 voda
3a 400 2 0.1512 2945 3248 7.127 para (T>TK)
4a 45.81 0.01 12.67 2132 2258 7.127 0.8636 vlazna para
2b 45.94 4 0.001009 191.8 195.8 0.6492 voda
3b 400 4 0.07341 2920 3214 6.769 para (T>TK)
4b 45.81 0.01 11.97 2024 2144 6.769 0.8159 vlazna para

a)
tacno q
a
a a a
a a
h h h h
h h
=

=
( ) ( )
3 4 2 1
3 2
0.3235 = 32.35%
a
a a a
a a
a a
a
h h h h
h h
h h
h h
=

=
( ) ( ) ( )
3 4 2 1
3 2
3 4
3 1
0.3239 = 32.39%
b)
tacno q
b
b b b
a b
h h h h
h h
=

=
( ) ( )
3 4 2 1
3 2
0.3532 = 35.320%
b
b b b
a b
b b
b
h h h h
h h
h h
h h
=

=
( ) ( ) ( )
3 4 2 1
3 2
3 4
3 1
0.354 = 35.40%

c)

procenat povecanja

%
.
.
povecanja
b a
a
b
a
=

= = =
q q
q
q
q
100 1 100
0 3540
0 3239
1 100 9.2929917 =9.3 %.

RESENJE 4:

4. Kroz neku prostoriju prolazi vodovodna cev. Temperatura spoljasnje povrsine cevi je 12
o
C. U prostoriji je vlazan vazduh na
21
o
C. Koje relativne vlaznosti moze da ima vazduh, a da ne dodje do pojave rose (kondenzovane vlage) na vodovodnoj cevi?

RESENJE

o
o
1 ( ) 1 (12 C) 1 0.01402
0.622 0.622 0.622
1 1 0.01402 1 ( ) 1 1 (12 C)
s s
R
R
s s
R
p t p
x
p p t p

= = = =

0.008844439 = 0.009,

max R
x x = = 0.008844,
Sada iz
max
max
max
( )
0.622
( )
s
s
p t
x
p p t
=

, dobija se relativna vlaznost

max
max
o
max
1 0.0088
(0.622 ) 0.02487 (0.622 0.0088) (21 C)
s
x p
x p
= = =
+ +
0.56093844 = 56.1 %.

komentar: moze se eliminisati pritisak u prostoriji, naime

72

1 ( )
0.622
1 ( )
s
R
R
s
R
p t
x
p p t
= =

max
max
max
( )
0.622
( )
s
s
p t
x
p p t
=

.

Odavde je
( ) ( ) max max
1 ( ) ( ) ( ) 1 ( )
s s s s
R R
p t p p t p t p p t = ,
max max max
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
s s s s s s
R R R
p t p p t p t p p t p t p t = ,
max
( ) ( )
s s
R
p t p p p t = ,
max
( ) ( )
s s
R
p t p t = ,
max
( ) 0.01402
0.02487 ( )
s
R
s
p t
p t
= = = 0.5637314033 = 56.3%.

Mainski odsek
19.6.2007.

1. Voda je radni fluid u teorijskom Rakin-Klausijusovom krunom procesu sa pregrevanjem pare. Na ulazu u turbinu
para je na 6.8 MPa i 350
o
C, a pritisak u kondenzatoru je 0.07 bar. Treba skicirati proces u (T,s) dijagramu i odrediti:
a) termodinamiki stepen iskorienja toplote ovog krunog procesa.
b) termodinamiki stepen iskorienja toplote krunog procesa i stepen dobrote adijabatne turbine, pod uslovom da iz
turbine para izlazi kao suvozasiena.
2. 20 kg kiseonika (id. gas) poetnog stanja 1 bar i 17
o
C ekspandira po zakonu p c v = do pritiska 4 bar, a zatim se
hladi pri konstantnoj zapremini do poetnog pritiska i na kraju se hladi pri konstantnom pritisku do poetnog stanja.
Sve promene stanja su kvazistatine. Treba:
a) skicirati promenu u (p,v) dijagramu,
b) odrediti zapreminski neto rad,
c) odrediti termodinamiki stepen iskorienja krunog procesa,
d) odrediti promenu entropije za izobaran proces.

Novi Sad, 19. jun 2007. dr Gordan Dragutinovi

RESENJE 1:

o
a) termodinamiki stepen iskorienja toplote ovog krunog procesa.
b) termodinamiki stepen iskorienja toplote krunog procesa i stepen dobrote adijabatne turbine, pod uslovom da iz

RESAVANJE

C MPa m
3
1 350 6.8 0.03648 2774 3022 6.249 Superheated Vapor
3 39 0.007 0.001007 163.4 163.4 0.5591 0 Saturated Liquid
4 39.2 6.8 0.001005 163.4 170.2 0.5591 Compressed Liquid
5 39 0.007 20.53 2429 2572 8.276 1 Saturated Vapor

5 3 5 3
4 3 3 4 3
( ) 163.4 0.001007 (68 10 10 0.07 10 10 ) h h v p p

~ + = + = 170.240551 kJ/kg.
73

T
2
s
C 68 bar
1
0.07 bar
4
3 5
a) t urbi na 1-2
b) t urbi na 1-5

a)
1 2
/ 3022 1940
T T
l L m h h = = = = 1082 kJ/kg,
4 3
/ 170.2 163.4
P P
l L m h h = = = = 6.8 kJ/kg,

/ / 1082 6.8
NET T P T P
l L m L m l l = = = = 1075.2 kJ/kg,

1 4
/ 3022 170.2
G G
q Q m h h = = = = 2851.8 kJ/kg
2 3
/ 1940 163.4
K K
q Q m h h = = = = 1776.6 kJ/kg

1075.2
2851.8
NET NET
G G
L l
Q q
c = = = = 0.38 , ili
1776.6
1 1 1
2851.8
K K
G G
Q q
Q q
c = = = = 0.38 (~38%)
b)

1 5
/ 3022 2572
T T
l L m h h = = = = 450 kJ/kg,
4 3
/ 170.2 163.4
P P
l L m h h = = = = 6.8 kJ/kg,

/ / 450 6.8
NET T P T P
l L m L m l l = = = = 443.2 kJ/kg,

1 4
/ 3022 170.2
G G
q Q m h h = = = = 2851.8 kJ/kg
5 3
/ 2572 163.4
K K
q Q m h h = = = = 2408.6 kJ/kg

443.2
2851.8
NET NET
G G
L l
Q q
c = = = = 0.16 , ili
2408.6
1 1 1
2851.8
K K
G G
Q q
Q q
c = = = = 0.16 (~16%)

Stepen dobrote adijabatne turbine:

( ) ( ) 450
( ) ( ) 1082
T T
T
T T
L b l b
L a l a
c = = = = 0.42 (~42%)

RESENJE 2:

2. 20 kg kiseonika (id. gas) poetnog stanja 1 bar i 17
o
C ekspandira po zakonu p c v = do pritiska 4 bar, a zatim se hladi pri konstantnoj zapremini do
poetnog pritiska i na kraju se hladi pri konstantnom pritisku do poetnog stanja. Sve promene stanja su kvazistatine. Treba:
a) skicirati promenu u (p,v) dijagramu,
b) odrediti zapreminski neto rad,
c) odrediti termodinamiki stepen iskorienja krunog procesa,
d) odrediti promenu entropije za izobaran proces.

RESAVANJE
a)
.
p
V
1
2
V
3
V=const
p=const .
p=cxv

b)
Poetna specifina zapremina kiseonika je iz:
pv RT =
za kiseonik: R=260 J/kgK,
i za poetni pritisak
1
1 p = bar i temperaturu
1
290 T = K,
74

3 1
1
5
1
260 290
0.754 /
10
RT
v m kg
p

= = =
Sada moemo nai konstantu c iz: p=cxv kao:
5
3 1
1
10
132625.99 /
0.754
p
c Pakg m
v
= = =
pa je i:
5
3 2
2
4 10
3.016 /
132625.99
p
v m kg
c

= = =
a:
5
2 2
2
4 10 3.016
4640
260
p v
T
R

= = = K
Kako je:
3
3 2
3.016 / v v m kg = =
3 1
1 p p = = bar
to je temperatura kiseonika nakon izohornog hlaenja:
5
3 3 1 2
3
10 3.016
1160
260
p v p v
T
R R

= = = = K.
Zapreminski rad emo nai iz:
2 2 2 2 2 2
2 1
12
1 1
3.016 0.754
132625.99 565499.98
2 2
v v
l pdv cvdv c

= = = = =
} }
J/kg
23
0 l = J/kg
( ) ( )
1
5
31 3 1 3
3
10 0.754 3.016 226200 l pdv p v v = = = =
}
J/kg
12 23 31
339299.98
cikl
l l l l = + + = J/kg
6.786
cikl cikl
L m l = = MJ
c)
Koliina dovedene toplote u ciklus je:
( ) ( )
12 12 2 1 12
650 4640 290 565499.98 3392999.98
dov v
q u l c T T l = A + = + = + = J/kg

pa je i termodinamiki stepen iskorienja krunog procesa:
0.1
cikl
dov
l
q
q = =
d)
Promena entropije kiseonikaza izobaran proces:
1
31 1 3
3
290
ln 910 ln 1261.53
1160
p
T
s s s c
T
A = = = = J/kgK
31 31
25.23056 S m s A = A = kJ/K

Mainski odsek
21.09.2007.

o
C, mea se sa m kg/h vode stanja 30 bar i 200
o
a) potrebni maseni protok vode (tenosti),
b) generisanje entropije u ovom procesu meanja.
3
3. 0.5 kg vazduha (id. gas) obavlja Karnotov kruni proces iji je termodinamiki stepen iskorienja toplote jednak 0.5. U procesu
se dovodi 40 kJ toplote. Na poetku izotermnog irenja vazduh je na 7 bar i ima zapreminu 0.12 m
3
. Izraunati:
a) najviu i najniu temperaturu krunog procesa, K,
b) zapreminu vazduha na kraju izotermnog irenja, m
3
,
c) rad i toplotu za svaki deo krunog procesa, kJ,
d) skicirati kruni proces u (p,v) dijagramu stanja.
75

4. U adijabatnu komoru za hlaenje vode (kontaktni toplotni razmenjiva) ustaljeno se dovodi vlaan vazduh stanja 98 kPa, 20
o
C i
60% relativne vlanosti, a odvodi kao zasieni vlaan vazduh na istom pritisku i na 30
o
C. Voda ulazi u komoru sa 35
o
C, hladi se
i izlazi sa 22
o
C. Protok vode na ulazu je 50 kg/s. Zanemariti promene pritiska, kinetike i potencijalne energije i izraunati:
a) zapreminski protok vlanog vazduha na ulazu, m
3
/s, i
b) koliinu vode koja se isparavanjem gubi (prelazi u vlaan vazduh) od ulaza do izlaza vode koja se hladi, kg/s.


RESENJE 1:

o
C, mea se sa m kg/h vode stanja 30 bar i 200
o
c) potrebni maseni protok vode (tenosti),
d) generisanje entropije u ovom procesu meanja.
RESENJE 1:

a) Za ovaj ustaljeni procas meanja mogu se napisati bilansne jednaine u sledeem obliku:
Bilans mase:
1 2 3
0 m m m = +
Bilans energije:
2 2 2
1 2 3
1 2 3
1 1 1
0
2 2 2
m h w gz m h w gz m h w gz
| | | | | |
= + + + + + + +
| | |
\ . \ . \ .

Bilans entropije:
1 1 2 2 3 3
0 0
gen
m s m s m s S = + + +

.

Veliine stanja za pojedine tokove:
1:
1
30 p bar = ,
0
1
320 t C = ,
1
3038 / h kJ kg = ,
1
6.615 / s kJ kgK =
2:
2
30 p bar = ,
0
2
200 t C = ,
2
852.6 / h kJ kg = ,
2
2.326 / s kJ kgK =
3:
3
30 p bar = ,
,,
3 3
2804 / h h kJ kg = = ,
,,
3 3
6,186 / s s kJ kgK = =
Iz bilansa mase i energije sledi:
( )
1 1 2 2 1 2 3
0 m h m h m m h = + +
pa je:
( ) ( )
2 3 2 1 1 3
m h h m h h =
odnosno
2
m je:
1 3
2 1
3 2
3038 2804
50000 5995.7 /
2804 852.6
h h
m m kg h
h h

= = =

b) Generisana entropija u ovom procesu meanja se dobija iz bilansa entropije:
( )
( )
3 3 1 1 2 2 1 2 3 1 1 2 2
50000 5995.7 6.186 50000 6.615 5995.7 2.326 1693.4 / 0.47 /
gen
S m s m s m s m m s m s m s
kJ hK kJ sK
= = + =
= + = =

RESENJE 2:

3
RESENJE 2:

a) Veliine stanja vazduha:
Stanje 1:

1
0.75 p bar = ,
1
1000 T K = ,
3
1
0.12 V m =
Stanje 2:

1
2
2
V
V =
76

za izoterman proces 1-2 vai:
2 1
1000 T T K = = i
1 1
2
2
1
0.75 1.5
0.5
pV
p bar
V
= = =
Stanje 3:

1
3
4
V
V =
za izobaran proces 2-3 vai:
3 2
1.5 p p bar = = i
3
3 2 1
2
0.5 1000 0.5 500
V
T T T K
V
= = = =

b) Ukupan ostvareni zapreminski rad u ovom procesu:
( ) ( )
2 3 2
2
13 12 23 2 3 2 1 2 3 2
1 1 2 1
ln
V dV
L L L pdV pdV mRT p V V mRT p V V
V V
= + = + = + = +
} } }

gde je:
5
1 1
1
0.75 10 0.12
0.03136
287 1000
pV
m kg
RT

= = =

pa se dobija zapreminski rad:
( )
5 1
13
1
0.5
0.03136 287 1000 ln 1.5 10 0.5 0.5 0.12 0.5 0.12 10740
V
L J
V
= + =
Ukupno razmenjena koliina toplote je:
( ) ( )
13 13 13 3 1 13
0.03136 0.72 500 1000 10.74 22.0296
v
Q U L mc T T L kJ = A + = + = =

c)Promena entropije vazduha:
3 3
13 3 1
1 1
500 1.5
ln ln 0.03136 1.00 ln 0.287 ln 0.0279756 /
1000 0.75
p
T p
S S S m c R kJ K
T p
| |
| |
A = = = =
| |
\ .
\ .

RESENJE 3:
4. 0.5 kg vazduha (id. gas) obavlja Karnotov kruni proces ciji je termodinamiki stepen iskorienja toplote jednak 0.5. U procesu se dovodi 40
kJ toplote. Na poetku izotermnog irenja vazduh je na 7 bar i ima zapreminu 0.12 m
3
. Izraunati:
e) najviu i najniu temperaturu krunog procesa, K,
f) zapreminu vazduha na kraju izotermnog irenja, m
3
,
g) rad i toplotu za svaki deo krunog procesa, kJ,
h) skicirati kruni proces u (p,v) dijagramu stanja.
RESENJE 3:
a)
5
1 1
1
7 10 0.12
0.5 287
p V
T
mR

= = =
585.366 K = 585.4 K.
1 H
T T = = 585.4 K.

1 0.5
C
C
H
T
T
q = = . 1 0.5
C
H
T
T
= , odakle (1 0.5)
C H
T T = = ...=292.7 K.
b)
Promena 1-2:
2 1 12 ,12 def
U U Q L = ,
12
Q = 40 kJ,
2 1 2 1 2 1
( ) { )} 0
v H
U U mc T T T T T = = = = = kJ.
,12 12 2 1
( ) 40 0
def
L Q U U = = = 40 kJ.

Medjutim vazi i
2 2
2
,12
1
1 1
1
{ , } ln
def H H H
V
L pdV pV mRT T T const mRT dV mRT
V V
= = = = = = =
} }
.
,12
2 1
40
exp 0.12 exp
0.5 0.287 585.4
def
H
L
V V
mRT
| |
| |
= = =
|
|

\ .
\ .
0.19318 m
3
= 0.193 m
3
.

c)
Proces 1-2:
77

12
Q = 40 kJ,
,12 12 2 1
( ) 40 0
def
L Q U U = = = 40 kJ.

Proces 2-3:
3 2 23 ,23 def
U U Q L = ,
23
Q = 0 kJ,
3 2 3 2 3 2
( ) { , )} ( ) 0.5 0.72 (292.7 585.4)
v C H v C H
U U mc T T T T T T mc T T = = = = = = = -105.37kJ.
,23 23 3 3
( ) 0 ( 105.34)
def
L Q U U = = = 105.37 kJ.

Proces 3-4:
4 3 34 ,34 def
U U Q L = ,
4 3 4 3 4 3
( ) { )} 0
v C
U U mc T T T T T = = = = = kJ.
,34 34 def
L Q = = ?
Za kvazistatinu, izotermnu promenu 1-2 i 3-4 vai:
34 12
2 1 3 4
H C
Q Q
S S S S
T T
= = =
Dakle,
34 34 12
C
H
T
L Q Q
T
= = = - 20 kJ.

Proces 4-1:
1 4 14 ,14 def
U U Q L = ,
41
Q = 0 kJ,
1 4 1 4 1 4
( ) { , )} ( ) 0.5 0.72 (585.4 292.7)
v H C v H C
U U mc T T T T T T mc T T = = = = = = = 105.37kJ.
,41 41 1 4
( ) 0 (105.34)
def
L Q U U = = = -105.37 kJ.
Komentar: provera
,12 ,23 ,34 ,41
12
40 105.37 20 105.37
40
def def def def
C
L L L L
Q
+ + +
+
q = = = 0.5 (OK)

RESENJE 4:

4. U adijabatnu komoru za hlaenje vode (kontaktni toplotni razmenjiva) ustaljeno se dovodi vlaan vazduh stanja 98 kPa, 20
o
C i 60% relativne
vlanosti, a odvodi kao zasieni vlaan vazduh na istom pritisku i na 30
o
C. Voda ulazi u komoru sa 35
o
C, hladi se i izlazi sa 22
o
C. Protok vode
na ulazu je 50 kg/s. Zanemariti promene pritiska, kinetike i potencijalne energije i izraunati:
c) zapreminski protok vlanog vazduha na ulazu, m
3
/s, i
d) koliinu vode koja se isparavanjem izgubi (prelazi u vlaan vazduh) od ulaza do izlaza vode, kg/s.

RESENJE

1 2
0 L L =

,
2 1
L L L = =

1 2
0 Lx m Lx = +

, bilans vlage u VV
1 2
0 m m m = , bilans vode,
1 1 ,1 2 2 ,2
0 0 0
w w
Lh m h Lh m h = + +

. bilans energije za celu komru.

a)
iz 2 se dobija
2 1
( ) m L x x =
,
sto zamenom u (3) daje
2 1 1 2 1
( ) m m m m L x x = =
,
pa se zamenom u (4) dobija
1 2 1 ,1 ,2 2 1 ,2
0 ( ) ( ) ( ) 0 0
w w w
L h h m h h L x x h = + + +

,
odakle
,1 ,2
1
2 1 2 1 ,2
( ) ( )
w w
w
h h
L m
h h x x h
.
Ovde su
o
,1
'(35 C) 146.68
w
h h ~ = kJ/kg,
78

o
,2
'(22 C) 92.33
w
h h ~ = kJ/kg,
o
1 1
1
o
1 1
( ) 0.6 (20 C) 0.6 2.339
0.622 0.622 0.622
98 0.6 2.339 ( ) 98 0.6 (20 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p

= = = =

0.00904 kgW/kgL,
o
2 2
2
o
2 2
( ) 1 (30 C) 1 4.247
0.622 0.622 0.622
98 1 4.247 ( ) 98 1 (27 C)
s s
s s
p t p
x
p p t p

= = = =

0.02817 kgW/kgL,
1 1 1 1
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 20 0.00904 (2500 1.867 20) h t x t = + + = + + = 43.02 kJ/kgL,
2 2 2 2
1.007 (2500 1.867 ) 1.007 30 0.02817 (2500 1.867 30) h t x t = + + = + + = 102.13 kJ/kgL,

Tako je maseni protok suvog vazduha
146.68 92.33
50
(102.13 43.02) (0.02817 0.00904) 92.33
L

= =

47.38 kgL/s.
Zapreminski protok vlaznog vazduha dobja se iz jednacine stanja idealnog gasa za npr. suvi vazduh:
,1 1 1 L L
p V LR T =

,
,1 ,1 1 1
( )
s
L W
p p p p p t = = .
Tako je
1 1
1
,1 1 1
0.287 (273.15 20)
46.53
( ) 98 0.6 2.339
L L
s
L
R T R T
V L L
p p p t
+
= = = =

40.53 m
3
/s.
b)
Kolicina vode koja isparavanjem prelazi u vlazan vazduh je sada

2 1
( ) 47.38 (0.02817 0.00904) m L x x = = =
0.890 kg/s.

Mainski odsek
27.4.2006.

1. Adijabatna boca stalne zapremine 1 m
3
spojena je ventilom na cevovod kroz koji ustaljeno tee vazduh na 6 bar i
100
o
C. Na poetku, u boci je vazduh na 40
o
C i 1 bar. Nakon otvaranja ventila boca se puni sve dok pritisak u boci ne
postane jednak pritisku vazduha u cevovodu. Smatrajui vazduh idealnim gasom izraunati:
a) temperaturu vazduha u boci na kraju punjenja, i
b) promenu mase vazduha u boci.
2. Vazduh (idealan gas) ustaljeno tee kroz toplotno izolovani kratki kanal. Izmeu ulaza i izlaza nalazi se ventilator
snage 100 W i elektrini greja. Merenja u ustaljenom radu pokazuju na izlazu 83
o
kroz popreni presek 19 cm
2
, a na ulazu 22
o
C, pritisak 1 bar i brzinu 3.7 m/s. Izraunati:
b) snagu elektrinog grejaa,
c) razliku entropije vazduha na izlazu iz kanala i na ulazu u kanal.
o
e) termodinamiki stepen iskorienja toplote ovog krunog procesa.
f) termodinamiki stepen iskorienja toplote krunog procesa i stepen dobrote adijabatne turbine, pod uslovom da iz
4. Kroz neku prostoriju prolazi vodovodna cev. Temperatura spoljanje povrine cevi je 12
o
C. U prostoriji je vlaan
vazduh na 21
o
C. Koje relativne vlanosti moze da ima vazduh, a da ne doe do pojave rose (kondenzovane vlage)
na vodovodnoj cevi?

RESENJE 1:

79

1. Adijabatna boca stalne zapremine 1 m
3
spojena je ventilom sa cevovodom kroz koji
ustaljeno stuji vazduh na 6 bar i 100
o
C. Na poetku, u boci je vazduh na 40
o
C i 1 bar.
Nakon otvaranja ventila boca se puni sve dok pritisak u boci ne postane jednak pritisku
vazduha u cevovodu. Smatrajui vazduh idealnim gasom izraunati:
a) temperaturu vazduha u boci na kraju punjenja, i
b) promenu mase vazduha u boci.

RESENJE
a)
Bilansi mase i energije za kontrolnu zapreminu (zapreminu koju zauzima gas u cilindru) glase
dm
m
d
=
t
,
L cv
dU
mh Q L
d
= +
t

, 0
cv
L =
, 0 Q =
.
Itegracijom od pocetka do kraja punjenja dobija se

2 2 1 1 2 1
( )
L
m u m u h m m = , ili grupisanjem
2 2 1 1
( ) ( ) 0
L L
m u h m u h = .

Zbog h u pv = + , bice dalje

2 2 2 2 1 1 1 1
( ) ( ) 0
L L
m h h p v m h h p v = .

Posto je za idealan gas
p
dh c dT = , , pv RT pV mRT = = bice
2 2 2 1 1 1
( ( ) ) ( ( ) ) 0
p L p L
m c T T RT m c T T RT = ,

Takodje je
p v
R c c = , pa se dobija
2 2 1 1
( ) ( ) 0
p L v p L v
m c T c T m c T c T + + = , ili delenjem sa
v
c :
2 2 1 1
( ) ( ) 0
L L
m T T m T T k + k + = , /
p v
c c k = .

Pri tome je
2 2 1 1
2 1
2 1
,
p V p V
m m
RT RT
= = ,
pa je
2 2 1 1
2 1
2 1
( ) ( ) 0
L L
p V p V
T T T T
RT RT
k k = , ili
2 2 2 1 1 1
(1 / ) (1 / ) 0
L L
p V T T p V T T k k = .

Dalje, zbog
2 2 1
,
L
p p V V V = = = = 1 m
3
bice

2 1 1
(1 / ) (1 / ) 0
L L L
p T T p T T k k = ,

odakle
2
1
1
1.4
(273.15 100)
1 273.15 100
1 1 1.4
1 1
6 273.15 40
L
L
L
T T
p T
p T
k
= = + =
+ | | | |

k
| |
+
\ .
\ .
470.06 K = 196.91
o
C.
Kolicina fluida koja je usla u bocu je razlika masa na kraju i pocetku:

1 1
2 1
1 1 2
100000 1 6 273.15 40
1 1
287 273.15 40 1 273.15 196.91
L
p V p T
m m
RT p T
| | + | |
= = =
|
|
+ +
\ .
\ .
3.3348 kg
RESENJE 2

3. Vazduh (idealan gas) ustaljeno tece kroz toplotno izolovani kratki kanal. Izmedju ulaza i izlaza nalazi se ventilator
snage 100 W i elektricni grejac. Merenja u ustaljenom radu pokazuju na izlazu 83
o
kroz poprecni presek 19 cm
2
, a na ulazu 22
o
C, pritisak 1 bar i brzinu 3.7 m/s. Izracunati:
d) maseni protok vazduha,
e) snagu elektricnog grejaca,
f) razliku entropije vazduha na izlazu iz kanala i na usisu u kanal.

RESENJE

a)
6 bar
100
o
C
1 m
3
izolacija

80

m
A w
v
=
2 2
2
, v
RT
p
2
2
2
= ,
4 5
2 2 2
2
(19 10 ) 9.1 (1 10 )
287 (273.15 83)
A w p
m
RT

= = =
+
0.0169 kg/s.
b)
0
1
1
2
1
2
2
1
2
2
2
= + + +

m h w m h w Q L
e j e j
,

Q m h h
w w
L = +

F
H
G
I
K
J
+
2 1
2
2
1
2
2
,
2
1
2 1 2 1 2 1
( ) ( ) ( ) 1.007 (83 22)
T
p p p
T
h h c T dT c T T c t t = = = = =
}
61.427 kJ/kg , ili 61424 J/kg .
1
2
1
2
91 3 7
2
2
1
2 2 2
w w = =
e j
( . . ) 34.56 m
2
/s
2
= 34.56 J/kg.

( ) ( ) 0.0169 61424 34.56 0.0169 61424 34.56 ( 100) Q L = + + = + + =

938.6497 J/s (W)= 0.938 kW.
c)

Za idealan gas vazi

ds c
dT
T
R
dp
p
p
= , odakle je razlika izmedju izlaza i ulaza jednaka
2 2
2 1 2
12
1 1
1 1
( ) 273.15 83
ln ln 1.007 ln
273.15 22
p p p
p p T dT dT
s c R c c
T p T T
= +
A = = = = =
+
} }
0.2032 kJ/kgK.

Konkretno:

12 12
0.0169 0.2032 S m s A = A = =
0.00343 kW/K = 3.43 W/K.

RESENJE 3:

o
c) termodinamiki stepen iskorienja toplote ovog krunog procesa.
d) termodinamiki stepen iskorienja toplote krunog procesa i stepen dobrote adijabatne turbine, pod uslovom da iz

RESAVANJE

C MPa m
3
1 350 6.8 0.03648 2774 3022 6.249 Superheated Vapor
3 39 0.007 0.001007 163.4 163.4 0.5591 0 Saturated Liquid
4 39.2 6.8 0.001005 163.4 170.2 0.5591 Compressed Liquid
5 39 0.007 20.53 2429 2572 8.276 1 Saturated Vapor

5 3 5 3
4 3 3 4 3
( ) 163.4 0.001007 (68 10 10 0.07 10 10 ) h h v p p

~ + = + = 170.240551 kJ/kg.
81

T
2
s
C 68 bar
1
0.07 bar
4
3 5
a) t urbi na 1-2
b) t urbi na 1-5

a)
1 2
/ 3022 1940
T T
l L m h h = = = = 1082 kJ/kg,
4 3
/ 170.2 163.4
P P
l L m h h = = = = 6.8 kJ/kg,

/ / 1082 6.8
NET T P T P
l L m L m l l = = = = 1075.2 kJ/kg,

1 4
/ 3022 170.2
G G
q Q m h h = = = = 2851.8 kJ/kg
2 3
/ 1940 163.4
K K
q Q m h h = = = = 1776.6 kJ/kg

1075.2
2851.8
NET NET
G G
L l
Q q
c = = = = 0.38 , ili
1776.6
1 1 1
2851.8
K K
G G
Q q
Q q
c = = = = 0.38 (~38%)
b)

1 5
/ 3022 2572
T T
l L m h h = = = = 450 kJ/kg,
4 3
/ 170.2 163.4
P P
l L m h h = = = = 6.8 kJ/kg,

/ / 450 6.8
NET T P T P
l L m L m l l = = = = 443.2 kJ/kg,

1 4
/ 3022 170.2
G G
q Q m h h = = = = 2851.8 kJ/kg
5 3
/ 2572 163.4
K K
q Q m h h = = = = 2408.6 kJ/kg

443.2
2851.8
NET NET
G G
L l
Q q
c = = = = 0.16 , ili
2408.6
1 1 1
2851.8
K K
G G
Q q
Q q
c = = = = 0.16 (~16%)

Stepen dobrote adijabatne turbine:

( ) ( ) 450
( ) ( ) 1082
T T
T
T T
L b l b
L a l a
c = = = = 0.42 (~42%)

RESENJE 4:

5. Kroz neku prostoriju prolazi vodovodna cev. Temperatura spoljasnje povrsine cevi je 12
o
C. U prostoriji je vlazan
vazduh na 21
o
C. Koje relativne vlaznosti moze da ima vazduh, a da ne dodje do pojave rose (kondenzovane vlage)
na vodovodnoj cevi?

RESENJE

o
o
1 ( ) 1 (12 C) 1 0.01402
0.622 0.622 0.622
1 1 0.01402 1 ( ) 1 1 (12 C)
s s
R
R
s s
R
p t p
x
p p t p

= = = =

0.008844439 = 0.009,

max R
x x = = 0.008844,
Sada iz
max
max
max
( )
0.622
( )
s
s
p t
x
p p t
=


max
max
o
max
1 0.0088
(0.622 ) 0.02487 (0.622 0.0088) (21 C)
s
x p
x p
= = =
+ +
0.56093844 = 56.1 %.

82

komentar: moze se eliminisati pritisak u prostoriji, naime

1 ( )
0.622
1 ( )
s
R
R
s
R
p t
x
p p t
= =

max
max
max
( )
0.622
( )
s
s
p t
x
p p t
=

.

Odavde je
( ) ( ) max max
1 ( ) ( ) ( ) 1 ( )
s s s s
R R
p t p p t p t p p t = ,
max max max
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
s s s s s s
R R R
p t p p t p t p p t p t p t = ,
max
( ) ( )
s s
R
p t p p p t = ,
max
( ) ( )
s s
R
p t p t = ,
max
( ) 0.01402
0.02487 ( )
s
R
s
p t
p t
= = = 0.5637314033 = 56.3%.

Mainski odsek
27.9.2006.

o
o
2. 0.5kg vazduha (id.gas), koji je zatvoren u vertikalnom izolovanom cilindru sa pokretnim tekim klipom u
gravitacionom polju zauzima zapreminu 0.2 m
3
na temperaturi 27
o
C. Vazduh se mea meaem uz dovoenje 28
J/s energije. Ako meanje traje 20 s, pokretni klip bez trenja pomeri se sporo za 6cm u smeru poveanja zapremine
gasa. Prenik cilindra sa klipom je 15 cm.
svojim okruenjem.
o
suvozasiene pare, stanje 3. Para se zatim izohorno hladi do stanja 4 i na kraju, izotermno dovodi do poetnog stanja
1.
b) Izraunati ukupni zapreminski rad krunog procesa, kJ, i razmenjenu toplotu sa svaki deo procesa, kJ.
4. Kroz adijabatan kanal tee vlaan vazduh. Merenja na ulazu kanala pokazuju 20
o
C, 1 bar, 68% relativne vlanosti i
zapreminski protok 0.5 m
3
/s vlanog vazduha, a na izlazu 23
o
C. Izmeu ulaznog i izlaznog preseka kanala postavljen
je ventilator. Zanemarivi promene pritiska, kinetike i potencijalne energije vlanog vazduha izmeu ulaza i izlaza,
treba proceniti:
a) potrebnu snagu ventilatora u ustaljenom reimu,
b) relativnu vlanost vlanog vazduha na izlazu kanala.

RESENJE 1:
o
o

83

1
2
3
4
p
v

a)
Stanje 1:
1
30 p = bar
3
1
0.06665 / v m kg =
1
2804 h = kJ/kg
1
6.186 s = kJ/kgK
1
2604 u = kJ/kg

Stanje 2:
2 1
30 p p = = bar
0
2
300 t C =
3
2
0.08119 / v m kg =
2
2988 h = kJ/kg
2
6.530 s = kJ/kgK
3
2 2 2 2
2988 3 10 0.08119 2744.43 u h p v = = = kJ/kg

Stanje 3:
3
2 3
0.08119 / v v m kg = =
0
3
200 t C =
,
3 ,, ,
0.08119 0.0011565
0.635
0.1272 0.0011565
v v
x
v v

= = =

( ) ( )
, , ,,
3 3 3 3 3
852.4 0.635 2793 852.4 2084.681 h h x h h = + = + = kJ/kg
( ) ( )
, , ,,
3 3 3 3 3
851.6 0.635 2595 851.6 1958.659 u u x u u = + = + = kJ/kg
( )
, ,, ,
3 3 3 3 3
4.9349 s s x s s = + = kJ/kgK

Stanje 4:
0
4
200 t C =
4
15.551 p = bar
, 3
4 4
0.0011565 / v v m kg = =
,
4 4
852.4 h h = = kJ/kg
,
4 4
2.3308 s s = = kJ/kgK
,
4 4
851.6 u u = = kJ/kg

b)
Iz: dq=du+dl
Za izobaran proces 1-2:
12 2 1
2988 2804 184 q h h = = = kJ/kg
23 3 2
1958.659 2744.43 785.771 q u u = = = kJ/kg

84

dq Tds =
( ) ( )
34 3 4 3
473 2.3308 4.9349 1231.74 q T s s = = = kJ/kg

Ukupno razmenjena koliina toplote za 1-2-3-4:
14 12 23 34
184 785.771 1233.5367 1833.51 q q q q = + + = = kJ/kg
14
1833.51 Q = kJ

c)
Zapreminski rad izobarnog zagrevanja:
( ) ( )
12 12 12 12 2 1
184 2744.43 2604 43.57 l q u q u u = A = = = kJ/kg
23
0 l = kJ/kg

( )
34 34 34
1233.5367 851.6 1958.659 126.48 l q u = A = = kJ/kg

14 12 23 34
82.91 l l l l = + + = kJ/kg
14
82.91 L = kJ
RESENJE 2:

2. 0.5kg vazduha koji je zatvoren u vertikalnom izolovanom cilindru sa pokretnim tekim klipom u gravitacionom polju
zauzima zapreminu
3
0.2m na temperaturi
0
27 C . Vazduh se mea meaem uz dovoenje 28 J/s energije. Ako
meanje traje 20 s, pokretni klip bez trenja pomeri se sporo za 6cm u smeru poveanja zapremine gasa. Prenik
cilindra sa klipom je 15 cm.
svojim okruenjem.

( )
uk m v
U Q L Q L L A = = +
cilindar je izolovan od okoline
Q=0
Pa je
( )
m v
U L L A = +
28 20 560
m
L L = t = =
J
1
1
0.5 287 300
215250
0.2
mRT
p
V

= = = Pa
Zapreminski rad dobijen u procesu
2 2 2 2
1 1 1
0.15
215250 228.23
4
v
L pdV p Adx dx
t
= = = =
} } }
J
560 228.23 331.77
uk m v
L L L = + = + = J
331.77
uk
U L A = = J
v v
U m c T A = A
331.77
0.922
0.5 720
v v
U
T K
m c
A
A = = =

0
2
27.922 t C =

85

RESENJE 3:
o
suvozasiene pare, stanje 3. Para se zatim izohorno hladi i na kraju,izotermno dovodi do poetnog stanja 1.
e) Izraunati ukupni zapreminski rad krunog procesa, kJ, i razmenjenu toplotu sa svaki deo procesa, kJ.

1
2
3
p
v
4

RESENJE:
1
0.3167 v ~ m
3
/kg,
1
2568.98 u = kJ/kg,
1
6.767 s = kJ/kgK
2 1
0.3167 v v = ~ m
3
/kg,
2
2992.46 u = kJ/kg,
3
0.1944 v = m
3
/kg,
3
2583.6 u = kJ/kg,
4 3
0.1944 v v = = m
3
/kg,
4 1
160 T T = =
0
C,
4
1871.2 u = kJ/kg,
4
4.972 s = kJ/kgK.
U Q L A = ,
12 12 12
U Q L A = ,
12
0 L = ,
12
Q U = A 12,
12 2 1
U U U A = 423.48 = kJ,
12 12
423.48 Q U = A = kJ,

23 23 23
U Q L A = + ,
3
23 3 2
2
( ) 122.3 L pdv mp v v = = =
}
kJ
23 3 2 23
( ) 531.16 Q m u u L = + = kJ

34 34 34
U Q L A = ,
34
0 L A = ,
34 4 3
( ) 709.86 Q m u u = = kJ,

( )
41 1 1 4
771.173 Q T s s = = kJ,
41 41 1 4
( ) 75.333 L Q m u u = = kJ,
46.96
Q
L = kJ,
46.37
Q
Q = kJ,
Q Q
L Q ~ .

RESENJE 4:

86

4. Kroz adijabatan kanal tece vlazan vazduh. Merenja na ulazu kanala pokazuju 20
o
C, 1 bar, 68% relativne vlaznosti i zapreminski
protok 0.5 m
3
/s vlaznog vazduha, a na izlazu 23
o
C. Izmedju ulaznog i izlaznog preseka kanala postavljen je ventilator.
Zanemarivsi promene pritiska, kineticke i potencijalne energije vlaznog vazduha izmedju ulaza i izlaza, treba proceniti:
a) potrebnu snagu ventilatora u ustaljenom rezimu ,
b) relativnu vlaznost vlaznog vazduha na izlazu kanala.

RESENJE
1
2
? kW, dovodj enj e
1 bar,
20
o
C
68 %,
0.5 m
3
/s
~1 bar ,
23
o
C
= ?

a)
0
1 1 2 2
= m x m x
L L , ,
, bilans vlage,
0
1 2
= m m
L L , ,
, bilans suvog vazduha,
,1 1 ,2 2
0 0
L L cv
m h m h L = +

, bilans energije,

Dobija se

,2 ,1 L L L
m m m = = ,
2 1
x x x = = ,
1 2
( ) 0
cv L
L m h h = +
.

Zna se da su
o
1 1
1
o
1 1 1
( ) 0.68 (20 C) 0.68 0.02339
0.622 0.622 0.622
1 0.68 0.02339 ( ) 1 0.68 (20 C)
s s
s s
p t p
x x
p p t p

= = = = =

0.010053 = 0.01,

1 1
1
5
1
8314
287 0.01
(273.15 20) 18
1 1 0.01 1 10
L W
R x R T
v
x p
| |
+
|
+ +
\ .
= = =
+ +
0.855 m
3
/kg,
1
1 1 1
1
0.5
0.855
V
m V
v
= = = =
0.5848 kg/s,
1
,1
1
0.5848
1 1 0.01
L L
m
m m
x
= = = =
+ +
0.57901 kgL/s,

1.007 (2500 1.865 ) h t x t = + + ,
( )
2 1 2 1 2 1 2 1
1.007 ( ) 1.865 ( ) 1.007 1.865 ( ) h h t t x t t x t t = + = +

( )
1 2
1.007 1.865 ( )
cv L
L m x t t = +
,
( ) 5.7901 1.007 0.01 1.865 (20 23)
cv
L = + =
-1.78158 kJ/s (kW) = -1.8 kW.

b)
Sada iz
2 2
2 1
2 2
( )
0.622
( )
s
s
p t
x x x
p p t
= = =


2
o
1 0.01
(0.622 ) 0.0281 (0.622 0.01) (23 C)
s
p x
x p
= = =
+ +
0.563088 = 56.31 %.

Riješeni Zadaci Iz Termodinamike

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Riješeni Zadaci Iz Termodinamike

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERZITET U NOVOM SADU

FAKULTET TEHNIKIH NAUKA

1.118 kJ/s = 1.118 kW.

, (za vodu koja protice i greje se sa strane kompresora).

0.958152 kg/s, jer je

1.118 kJ/s = 1.118 kW.

0.00343 kW/K = 3.43 W/K.

0.00343 kW/K = 3.43 W/K.

-1.78158 kJ/s (kW) = -1.8 kW.

You might also like