You are on page 1of 30

DWI WICAKSONO

JODY FELIZIO
Oftalmopati Graves
Prinsip Tirotoksikosis dan
Hipertiroidisme
Tirotoksikosis: hormon tiroid berlebih
Hipertiroidisme: sekresi tiroid berlebih
Tirotoksik tidak selalu hipertiroid, namun
hipertiroid selalu tirotoksik
Jameson JL, Weetman AP. Disorders of the thyroid gland. In: Kasper DL, Fauci AS, Longo DL, et al. Harrisons principles of internal
medicine. 17
th
ed. USA: McGraw Hill Medical. 2008; 2233-37.
Hipertiroidisme Primer
Graves disease
Toksik multinodular goiter
Toksik adenoma
Metastasis karsinoma tiroid fungsional
Pengaktifan mutasi reseptor TSH
Pengaktifan mutasi G
s
(sindrom McCune-
Albright)
Struma ovarii
Obat: kelebihan yodium (fenomena Jod-Basedow)

Jameson JL, Weetman AP. Disorders of the thyroid gland. In: Kasper DL, Fauci AS, Longo DL, et al. Harrisons principles of internal
medicine. 17
th
ed. USA: McGraw Hill Medical. 2008; 2233-37.
Epidemiologi
Graves disease memiliki prevalensi sekitar
60-80% dari kejadian tirotoksikosis.
Prevalensinya bervariasi pada tiap populasi,
terutama bergantung pada asupan yodium.
Penyakit ini timbul pada 2% wanita, namun
hanya sepersepuluhnya saja pada pria.
Penyakit ini jarang timbul sebelum adolesens
dan biasanya muncul antara usia 20 sampai
50 tahun, namun pada usia lebih tua juga
dapat terjadi
Jameson JL, Weetman AP. Disorders of the thyroid gland. In: Kasper DL, Fauci AS, Longo DL, et al. Harrisons principles of internal
medicine. 17
th
ed. USA: McGraw Hill Medical. 2008; 2233-37.
Patogenesis


Manifestasi Klinis
Penurunan berat badan
Tremor halus
Eksoftalmus
Takikardia
Amenorrhea/oligomenorrhea
Meningkatkan waktu transit usus
Ophtalmopati

Jameson JL, Weetman AP. Disorders of the thyroid gland. In: Kasper DL, Fauci AS, Longo DL, et al. Harrisons principles of internal
medicine. 17
th
ed. USA: McGraw Hill Medical. 2008; 2233-37.
Moeljanto RD. Kelenjar tiroid, hipotiroidisme, dan hipertiroidisme. Dalam: Sudoyo AW, Setiyohadi B, Alwi I, Simadibrata M, Setiati S,
editor. Buku ajar ilmu penyakit dalam. Edisi kelima. Jakarta: Pusat Penerbitan Departemen Ilmu Penyakit Dalam Universitas Indonesia.
2009; 2009-15.

Oftalmopati Graves NO
SPECS
Class 0: No signs or symptoms
Class 1: Only signs (limited to upper lid retraction
and stare, with or without lid lag)
Class 2: Soft tissue involvement (oedema of
conjunctivae and lids, conjunctival injection, etc.)
Class 3: Proptosis
Class 4: Extraocular muscle involvement (usually
with diplopia)
Class 5: Corneal involvement (primarily due to
lagophthalmos)
Class 6: Sight loss (due to optic nerve involvement)
Khurana AK. Comprehensive Ophtalmology. New Delhi: New Age International. 2007; 390-2.
Patofisiologi Oftalmopati
Inflamasi otot ekstraokular, yaitu adanya infiltrasi selular
yang pleomorfik, berhubungan dengan peningkatan sekresi
glikosaminoglikan dan imbibisi osmotik air. Otot-otot
tersebut membesar hingga dapat mencapai 8 kali normal,
lalu menekan nervus optikus. Degenerasi dari serat otot
menyebabkan fibrosis, sehingga terjadi myopati restriktif
dan diplopia.
Infiltrasi sel inflamasi, yaitu limfosit, sel plasma, makrofag,
dan sel mast dari jaringan intersisial, lemak orbital, dan
kelenjar lakrimal dengan penumpukan glikosaminoglikan
dan retensi cairan. Hal ini menyebabkan volume orbital
meningkat dan secara tidak langsung meningkatkan
tekanan intraorbital yang menyebabkan retensi cairan
berlebih.
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Manifestasi Klinis pada Mata
keterlibatan jaringan lunak,
retraksi kelopak,
proptosis,
neuropati optik,
myopati restriktif.
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Keterlibatan Jaringan Lunak
Hiperemia epibulbar


Periorbital swelling


Keratokonjungtivitis limbus superior
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Retraksi Kelopak
Tanda Dalrymple


Tanda Kocher


Tanda Von Graefe

Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Proptosis

Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Myopati Restriktif
Defek elevasi


Defek abduksi
Defek depresi


Defek aduksi
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Neuropati Optik
Penurunan visus, berkaitan dengan RAPD,
desaturasi warna, dan penurunan kemampuan
membedakan terang.
Gangguan lapang pandang dapat berupa sentral
atau parasentral dan dapat pula terjadi
bersamaan dengan defek bundel serat saraf.
Jika terdapat peningkatan tekanan intraokular,
sulit dibedakan dengan glaukoma sudut terbuka
primer.
Diskus optik biasanya normal, namun terkadang
bengkak atau atrofi.
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Diagnosis Banding
Kelainan hipertiroidisme dan tirotoksikosis
Matfin G, Kuenzi JA, Guven S. Disorders of endocrine control of growth and metabolism. In: Porth CM. Pathophysiology-concepts of
altered health states. 7
th
ed. USA: Lippincott Williams & Wilkins. 2005; 975.
Tatalaksana Oftalmopati
Graves
Panduan penatalaksanaan berdasarkan
konsensus
oleh European Group on Graves Orbitopathy :
- Merujk pasien ke RS dengan spesialis
- Manajemen masalah oleh kalangan non
nonspesialis
- Manajemen masalah oleh spesialis mata
- Manajemen oftalmopati ringan
- Keadaan khusus

Bartalena L, Baldeschi L, Dickinson A et al. Consensus statement of the European Group on Graves Orbitopathy (EUGOGO) on
management of GO. Eur J Endocrinol. 2008; 158: 273-285.
Prinsip manajemen dan penatalaksanaan
oftalmopati Graves:
- T : Tobacco abstinence
- E : Euthyroidism must be achieved
- A : Artificial tears
- R : Referral to a specialist centre with
experience
Bartalena L, Marcocci C, Tanda L, et al. Management of thyroid eye disease. Eur J Med Mol Imaging. 2002;29:S458-65.
Keterlibatan jaringan lunak
NSAID/steroid topikal maupun oral
Lubrikan
Lateral tarsorrhaphy

Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Retraksi kelopak dan miopati restriktif
Mullerectomy
Reseksi retraktor kelopak bawah
Injeksi botox
Guanethidine 5% eyedrops
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Injeksi botox :
Bertujuan melumpuhkan
otot retraktor
Bertahan 3-4 bulan
Diberikan transcutaneus
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Proptosis dan neuropati optik
Terapi medikamentosa
Steroid sistemik
1-1,5 mg/kgBB prednisone p.o.
500 mg metilprednisolone dalam 200-500 ml normal
saline IV
Radioterapi
Ajuvan dari penggunaan steroid
Perbaikan diharapkan dalam 6 minggu dengan
perbaikan maks 4 bulan
Terapi kombinasi
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Dekompresi pembedahan
Pengangkatan dinding lateral (Kronlein procedure)
Pengangkatan dinding superior (Naffziger
procedure)
Pengangkatan dinding medial (Sewell procedure)
Pengangkatan dasar rongga orbital (Walsh-Ogura
procedure)
Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]

Komplikasi
Thyroid storm
Tirotoksikosis berat
Pelepasan akut simpanan T4
Kematian intrauterin
The thyroid gland. In: Gardner DG, Shoback D. Greenspans basic & clinical endocrinology. 8th ed. McGraw Hill. 2007.
Daftar Pustaka
Jameson JL, Weetman AP. 2008.Disorders of the thyroid gland. In: Kasper DL,
Fauci AS, Longo DL, et al. Harrisons principles of internal medicine. 17
th
ed.
USA: McGraw Hill Medical.; 2233-37.
Maitra A, Kumar V. Sistem endokrin. Dalam: Kumar V, Cotran R, Robbins SL.
2007.Buku ajar patologi. 7
th
ed. Penerjemah: Prasetyo A, Pendit BU, Priliono T.
Jakarta: Penerbit Buku Kedokteran EGC.; 813-15.
Moeljanto RD. Kelenjar tiroid, hipotiroidisme, dan hipertiroidisme. Dalam:
Sudoyo AW, Setiyohadi B, Alwi I, Simadibrata M, Setiati S, editor. Buku ajar ilmu
penyakit dalam. Edisi kelima. Jakarta: Pusat Penerbitan Departemen Ilmu
Penyakit Dalam Universitas Indonesia. 2009; 2009-15.
Matfin G, Kuenzi JA, Guven S. Disorders of endocrine control of growth and
metabolism. In: Porth CM. Pathophysiology-concepts of altered health states. 7
th

ed. USA: Lippincott Williams & Wilkins. 2005; 975.
Thyrotoxicosis. In: Larsen, Kronenberg, Melmed, Polonsky. Williams textbook of
endocrinology. 10
th
ed. Philadelphia: Saunders Elsevier. 2003.
The thyroid gland. In: Gardner DG, Shoback D. Greenspans basic & clinical
endocrinology. 8th ed. McGraw Hill. 2007.

Kanski JJ, Bowling B. Clinical ophtalmology: a systematic
approach. 7th ed. China: Elsevier. 2011. [ebook]
Khurana AK. Comprehensive Ophtalmology. New Delhi:
New Age International. 2007; 390-2.
Bartalena L, Baldeschi L, Dickinson A et al. Consensus
statement of the European Group on Graves Orbitopathy
(EUGOGO) on management of GO. Eur J Endocrinol. 2008;
158: 273-285.
Bartalena L, Marcocci C, Tanda L, et al. Management of
thyroid eye disease. Eur J Med Mol Imaging. 2002;29:S458-
65.
Eva PR, Whitcher JP. Vaughan & Asburys General
Ophthalmology. 17th ed. USA: Mc Graw-Hill. 2007. [ebook]

Terima Kasih

You might also like