CIA và gia đình họ Ngô - Bài 3:

Lật ngược thế cờ vào giờ chót

Ông Ngô Đình Diệm từng suýt bị Mỹ thay thế vào

năm 1955 - Ảnh: USFG

Trước nguy cơ bị người Mỹ thay thế, ông Diệm đã

cứu vãn sự nghiệp chính trị của mình sau khi dẹp
được lực lượng Bình Xuyên.

Ngoài tướng Thế, đại tá Lansdale còn liên lạc với tướng Nguyễn
Thanh Phương, chỉ huy lực lượng chính quy của Cao Đài, cùng 2
tướng Cao Đài khác nữa. Tuy nhiên, khó khăn của ông Diệm là ngoài
tướng Thế, tất cả các thủ lĩnh quân sự khác, nhất là tướng Lê Văn
Viễn - tức Bảy Viễn, thủ lĩnh Bình Xuyên, và đang nắm trong tay lực
lượng cảnh sát Sài Gòn (do Bảo Đại ủy quyền trước đây), thì không
chịu giải quyết về số phận của lực lượng quân sự thuộc quyền.
Trong khi ông Diệm một mực nhất định kết hợp tất cả vào một lực
lượng duy nhất là quân đội quốc gia Việt Nam. Chỉ có tướng Thế đưa
một lữ đoàn của mình gia nhập quân đội quốc gia vào giữa tháng
2.1955.

Thủ lĩnh các giáo phái và lãnh đạo các chính đảng trong nội các mở
rộng đều chỉ quan tâm đến quyền lợi của họ. Rồi họ thành lập Mặt
trận Giáo phái thống nhất quốc gia, trong đó có cả tướng Trịnh Minh
Thế. Đến ngày 21.3.1955, mặt trận ra một tuyên cáo tối hậu, yêu cầu
ông Diệm giải tán chính phủ trong vòng 5 ngày. Trong vai trò điều
phối được cả Mỹ và Pháp ủy nhiệm (Pháp lúc đó còn có tướng Paul
Ely, chỉ huy quân đội Đông Dương ở Sài Gòn), đại tá Lansdale làm
con thoi liên lạc giữa ông Diệm và phái Cao Đài. Ông Diệm than
phiền về hành động của giáo phái, nhưng Lansdale bảo đảm với ông
rằng, tuy tướng Thế ký vào bản tuyên cáo, nhưng vẫn trung thành
với chính phủ.

Hết hạn tối hậu, ông Diệm từ chối yêu sách, thế là các thành viên nội
các thuộc các giáo phái đồng loạt từ chức. Tình hình lại rối ren thêm
khi Tổng trưởng Quốc phòng Hồ Thông Minh tuyên bố từ chức, viện
dẫn vì ông Diệm từ chối việc bảo đảm phải tư vấn nội các trước khi
có hành động chống lại Bình Xuyên. Và ngày 29.3.1955, lực lượng
Bình Xuyên của Bảy Viễn nổ súng để chiếm thế thượng phong trước
tin tức là ông Diệm thông báo cho người Pháp biết ông sẽ cho quân
đội tiếp quản tổng hành dinh cảnh sát quốc gia. Quân của Bảy Viễn
bắn cả đạn pháo vào dinh Độc Lập. Ngày 31.3, dưới sự thúc đẩy của
tướng Ely và Pháp, Bảo Đại gửi một công điện yêu cầu ông Diệm từ
chức. Bảo Đại đã gửi công điện đến 2 lần với mục đích để cho
những kẻ thù của ông Diệm hay biết. Đến thời điểm này thì Đại sứ
Mỹ Lawton Collins báo cáo với Washington là phải thay thế ngay ông
Diệm.

Chỉ có Lansdale là không đồng tình với Đại sứ Collins. Lansdale cho
rằng ông Diệm có thể đứng vững và quân đội quốc gia kết hợp với
lực lượng Cao Đài của tướng Thế, tướng Phương, là có thể đẩy lui
quân Bình Xuyên. Trước khi Đại sứ Collins được triệu về Washington
báo cáo tình hình, Lansdale cũng xin tổng hành dinh CIA cho tháp
tùng để bảo vệ quan điểm của mình nhưng Washington từ chối.
Lansdale chỉ còn cách thuyết phục Đại sứ Collins, nhưng không thể
ngăn chặn những hiểu lầm giữa ông Collins và ông Diệm. Kết quả là
khi Đại sứ Collins đi Washington và được báo cáo trực tiếp với Tổng
thống Eisenhower, ông đã chỉ trích ông Diệm chỉ đưa vào nội các
toàn là những “Yes-man”, chỉ biết vâng dạ theo lệnh của ông mà thôi.
Tòa Bạch Ốc chấp thuận bàn bạc với Pháp và Bảo Đại để thay thế
ông Diệm. Ngày 28.4.1955, Đại sứ Collins đang trên đường trở về
Sài Gòn thì Bộ Ngoại giao Mỹ gửi công điện chỉ thị việc chuẩn bị thay
thế ông Ngô Đình Diệm.

Nhưng lúc đó, bộ phận của Lansdale vẫn tìm cách thuyết phục
Kidder là người thay mặt cho Collins ở Sài Gòn, để được báo cáo về
tổng hành dinh quan điểm của từng người về khả năng chiến thắng
lực lượng Bình Xuyên của phe ông Diệm. Kidder từ chối, viện dẫn là
Collins đã biết tất cả. Lansdale bèn quay qua hợp tác với nhánh CIA
của Harwood và gửi một công điện “chung” về “ý kiến cần xem xét
lại” của CIA Sài Gòn rằng không nên thay thế ông Diệm. Cơ may của
nhà Ngô vẫn còn, khi quân đội quốc gia phối hợp với lực lượng Cao
Đài đã đánh bật phe Bình Xuyên ra khỏi hang ổ ở Chợ Lớn, chỉ còn
vài điểm nhỏ đang bị bao vây. Tình hình được báo cáo ngày càng lạc
quan về Washington và đến ngày 30.4, quân của ông Diệm làm chủ
được tình hình. Khi Đại sứ Collins chưa về tới Sài Gòn thì ở đó đã
nhận được lệnh từ Washington hủy bỏ công điện ngày 28.4 về việc
thay thế ông Diệm. (Còn tiếp)

Lê Đình Bì

* Tổng hợp từ hồ sơ CIA and The House of Ngo (CIA và triều đại nhà Ngô) của Cơ quan Tình báo trung
ương Mỹ.