Ο φόβος των χρονοδιαγραμμάτων

Όταν ο Τάσος Παπαδόπουλος αποδέχθηκε το χρονοδιάγραμμα και τη διαιτησία, δε σημαί-

νει ότι έκανε πολιτικό λάθος - το λάθος βρισκόταν αλλού, στην απόφαση του να απορρί-
ψει κάθε προσπάθεια επίλυσης του προβλήματος. Το χρονοδιάγραμμα το καθόριζε η ίδια η
πολιτική ζωή, εφόσον η προσπάθεια ήταν να λυθεί το κυπριακό πριν από την ένταξη της
Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η διαιτησία που ανατέθηκε στον Λατι-
νοαμερικανό διπλωμάτη δεν αποτελούσε κάτι το νέο στο κυπριακό, αφού πριν από αυτόν
και άλλοι είχαν αναλάβει το ρόλο του διαμεσολαβητή. Η δαιμονοποίηση αυτών των στοι-
χείων δεν αποτελεί θετική προσέγγιση, εφόσον αυτά είναι διεθνή ανεγνωρισμένα μέσα
επίλυσης διεθνών και τοπικών διαφορών(1). Ο καταστατικός χάρτης του ΟΗΕ στο άρθρο
33 αναφέρεται στα ειρηνικά μέσα που τα διαφιλονικούμενα μέρη δύνανται να χρησιμο-
ποιήσουν για την επίλυση της διαφοράς στις μεταξύ τους σχέσεις. Το πρώστο μέσο που
αναφέρεται είναι οι άμεσες διαπραγματεύσεις – αυτό που ο κ. Χριστόφιας αποκαλεί «λύση
από τους Κυπρίους για τους Κυπρίους». Είναι μια σωστή προσέγγιση από τον κ. Χριστόφι-
α, αλλά όχι ολοκληρωμένη. Γιατί; Επειδή το Κυπριακό αφορά και άλλα κράτη που έχουν
άμεσο ενδιαφέρον για το κυπριακό και επηρεάζονται άμεσα συμφέροντά τους, όπως είναι
η Τουρκία, η Βρετανία και η Ελλάδα. Άρα για να είναι ολοκληρωμένη αυτή η προσέγγιση,
η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή κονότητα, από κοινού ή κεχωρισμένα, θα πρέπει
να έλθουν σε άμεση επαφή και με τα άλλα ενδιαφερόμενα κράτη. Γι’ αυτό σε προηγούμε-
νο άρθρο μου κάλεσα τον κ. Χριστόφια να επισκεφθεί μαζί με τον Ταλάτ, την Άγκυρα, την
Αθήνα και το Λονδίνο για να συζητήσουν άμεσα τα προβλήματα που πηγάζουν από την
πεντηκονταετή εκκρεμότητα του Κυπριακού και να ανταλλάξουν μαζί τους σκέψεις και να
ακούσουν τις απόψεις τους αναφορικά με το πρόβλημα που ταλανίζει την κυπριακή κοι-
νωνία. Θα είναι ένα βήμα το οποίο κατά την άποψη μου θα ενεισχύσει τις διαπραγματεύ-
σεις που γίνονται στη Λευκωσία, για να εξευρεθεί λύση «από τους Κυπρίους για τους Κυ-
πρίους». Δυστυχώς η Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας αναλώνετε σε δευτερεύο-
ντα ζητήματα, επιμένει σε δαιμονοποιήσεις που έγιναν στο παρελθόν και μετατράπηκαν σε
στερότυπα της πολιτικής αντίληψης των πολιτικών αλλά και της κοινωνίας γενικότερα.
Φοβάται να κάνει ανατρεπτικά βήματα αυτής της προσέγγισης, ίσως γιατί στο βάθος να
βλέπει «συμμάχους» στις νέες εκλογές ύστερα από μια τετραετία ή/και επειδή δεν μπορεί
να απαλλαγεί από τα σύνδρομα του παρελθόντος, αναφορικά με τις αντιπαραθέσεις ανά-
μεσα στο ΑΚΕΛ και το ΔΗΣΥ.
Η μεσολάβηση είναι ένα άλλο ανώτερο μέσο επίλυσης προβλημάτων ανάμεσα στα κράτη,
αλλά και τις εσωτερικές έριδες και ένοπλες διαμάχες των εθνοτήτων που κατοικούν στο
ίδιο κράτος. Ο πρώτος μεσολαβητής που ορίστηκε για την επίλυση της διαφοράς στην κυ-
πριακή υπόθεση ήταν ο Γκάλο Πλάζα. Η έκθεση του επισήμως δεν απορρίφθηκε, αλλά
υποτιμήθηκε, αφέθηκε στη λήθη επειδή η κυβέρνηση Μακαρίου μαζί με την ηγεσία του
ΑΚΕΛ, προσανατολίστηκαν στη διάλυση του κυπριακού κράτους και όχι στην επίλυση της
διαφοράς. Έκτοτε διάφοροι γ.γ. του ΟΗΕ διαδραμάτησαν αυτό το ρόλο υποβάλλοντας ιδέ-
ες και προτάσεις, τις οποίες η ελληνοκυπριακή πλευρά ως συνήθως απέρριπτε ως απαρά-
δεκτες. Η σημερινή Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας όχι μόνο δεν αποδέχεται τη
διαμεσολάβηση, αλλά και αντιδρά έντονα σε διορισμούς παρατηρητών άλλων χωρών που
ενδιαφέρονται για την επίλυση της διαφοράς. Η μεσολάβηση, όμως, είναι και αυτό ένα
διεθνές μέσο επίλυσης διαφορών, το οποίο τοποθετείται πιο ψηλά από τις απλές καλές
υπηρεσίες, επίπεδο στο οποίο βρίσκεται η παρουσία του κου Ντάουνερ.
Η μεσολάβηση δεν είναι ένα νέο μέσο στις διεθνείς σχέσεις. Καθιερώθηκε από τη Διεθνή
Σύμβαση της Χάγης του 1907 και χρησιμοποιήθηκες συχνά στην επίλυση διαφορών. Τα
κυριότερα δικαιώματα του μεσολαβητή για να είναι σε θέση να ασκήσει τα καθήκοντα του
είναι: 1. Συμμετοχή στις συνομιλίες από την αρχή μέχρι το τέλος τους, 2. Εξισορρόπηση
των απαιτήσεων ή και όρων των πλευρών, 3. Υποβολή δικών τους προτάσεων προς τα
διαφιλονικούμενα μέρη, 4. Συγκαλεί και προεδρεύει των συνομιλιών, και, 5. Διάφορες
άλλες ενέργειες στα πλαίσια των δικαιωμάτων του. Η βοήθεια που μπορεί να προσφέρει ο
μεσολαβητής, μπορούν να έχουν την μορφή εισηγήσεων, συμβουλών και συστάσεων που
να σχετίζονται με την ουσία της διένεξης και με τη διαδικασία διακανονισμού της. Στη δι-
αδικασία της μεσολάβησης μπορούν να γίνουν πολύμορφοι συνδιασμοί για να εξευρεθεί
ειρηνικός διακανονισμός του προβλήματος στη βάση αμοιβαίων υποχωρήσεων και συμβι-
βασμών.
Δυστυχώς και αυτό το μέσο ειρηνικού διακανονισμού απορρίπτεται από την κυβέρνηση
της Κυπριακής Δημοκρατίας, επιμένοντας στο σύνθημα «λύση από τους Κυπρίους για τους
Κυπρίους», όταν οι Κύπριοι συζητούν για πενήντα χρόνια και δεν έχουν εξεύρει ακόμη τη
βάση της επίλυσης του προβλήματος. Γι’ αυτό και ο κ. Δ. Χριστόφιας ξεκίνησε εξυπαρχής
τη συζήτηση του Κυπριακού. Η δαιμονοποίηση όμως δεν συνιστά ώριμη πολιτική σκέψη,
δεν λαμβάνει υπόψη τον χρόνο και τις αλλαγές που συντελούνται στο πέρασμα του. Θεω-
ρείται ότι ο χρόνος είναι στάσιμος, ότι έχει μείνει στο 1974 (τα προηγούμενα χρόνια δεν
αναφέρονται από την ελληνοκυπριακή πλευρά) και ότι μπορεί ακόμη να τραβούν σε μά-
κρος τις διαπραγματεύσεις. Ο χρόνος είναι αδισώπιτος, η πολιτική ζωή θέτει ανεξάρτητα
από υποκειμενικές προσεγγίσεις τα όρια της, τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά
υπόψη. Ο νέος χρόνος θα είναι χρόνος αλλαγών στο πολιτικό σκηνικό της τουρκοκυπρια-
κής κοινότητας και η ελληνοκυπριακή θα πρέπει να αντιμετωπίσει τον κ. Έρογλου με τις
δικές του απόψεις και προσεγγίσεις. Η επιλογή είναι δική της.

--------------------
(1) Περισσότερες λεπτομέρειες για τα μέσα επίλυσης διεθνών διαφορών, στο βιβλίο μου: «Η ρύθμιση των
διεθνών διαφορών» Λευκωσία 1982, σελ. 31-63.

Κυριάκος Τζιαμπάζης

Εφημερίδα ΠΟΛΙΤΗΣ 23 /6/2009