BAB 4

JIRIM DAN BAHAN

Perubahan Jirim
Jirim - Sebarang benda yang mempunyai jisim
dan memenuhi ruang
Berbeza secara fizikal:
Bentuk
Warna
Kekerasan

Berbeza secara kimia:
Keasidan
kereaktifan
Wujud dalam keadaan:
Pepejal
Cecair
gas
TEORI KINETIK JIRIM
Jirim terdiri daripada zarah yang halus dan
diskrit.
Zarahzarah sentiasa bergerak atau bergetar
secara rawak.
Suhu jirim bertambah apabila tenaga kinetik
zarah bertambah
PERBEZAAN ANTARA SIFAT PEPEJAL, CECAIR DAN GAS
SIFAT PEPEJAL CECAIR GAS
Bentuk Tetap Ikut bekas Ikut bekas
Isipadu Tetap Tetap Ikut bekas
Susunan zarah Rapat dan teratur Kurang padat Berjauhan
Pergerakan zarah Bergetar Bergerak bebas Bergerak secara
rawak
Daya tarikan antara
zarah
Sangat kuat Sederhana Lemah
Kandungan tenaga
kinetik
Rendah Sederhana Tinggi
Ketumpatan Tinggi Sederhana Rendah
Keboleh-
mampatan
Sukar
dimampatkan
Sukar
dimampatkan
Mudah
dimampatkan
Perubahan Keadaan Jirim
1. Peleburan- air bertukar menjadi cecair
Zarah-zarah ais menerima lebih banyak
haba apabila dipanaskan
Zarah-zarah bergetar terlalu cepat
susunannya terurai pada takat lebur
Takat lebur ais = 0
o
C

2. Pendidihan air bertukar menjadi wap
Zarah-zarah air bergetar dengan lebih cepat apabila
dipanaskan
Pada takat didih (100 C) zarah-zarah terbebas
daripada ikatan antara satu sama lain dan
membentuk wap.
3. Penyejatan - air bertukar menjadi wap
Berlaku pada permukaan air sahaja pada suhu
rendah dan lebih perlahan
Contoh : hari panas dan berangin


4. Pemejalwapan perubahan pepejal menjadi
gas dan sebaliknya tanpa menjadi cecair
Contoh: ais kering dan ubat gegat
5. Kondensasi wap air menjadi cecair
Zarah-zarah wap kehilangan tenaga kinetik
apabila menjadi sejuk
Contoh: awan mendung menjadi air hujan

6. Pembekuan air menjadi pepejal (ais)
Apabila sejuk zarah-zarah air kehilangan
tenaga kinetik
Susunan zarah menjadi lebih rapat
Takat beku = 0 C

PERUBAHAN KEADAAN JIRIM
Pemejalwapan
Pemejalwapan
Peleburan
Pembekuan
Kondensasi
Pendidihan
Serap haba
Bebas haba
Pergerakan zarah-zarah dan
perubahan tenaga kinetik
Proses
Peleburan
dan
Proses
Pendidihan
Zarah-
zarah
bergerak
lebih laju
untuk
memutuska
n ikatan di
antara
zarah-
zarah
Tenaga
Kinetik
semakin
bertambah
Pergerakan zarah-zarah dan
perubahan tenaga kinetik
Proses
Pembekuan
dan
Proses
Kondensasi
Zarah-zarah
bergerak
lebih
perlahan
untuk
membentuk
ikatan
antara
zarah-zarah
Tenaga
Kinetik
semakin
berkurang
STRUKTUR ATOM
Ciri-ciri subatom
Sifat Proton Elektron Neutron
Simbol p e n
Cas Positif (+) Negatif (-) Neutral
Jisim relatif 1
1
1840
1
Kedudukan
Dalam
nukleus
Luar
nukleus
Dalam
nukleus
Nombor proton, nombor nukleon
dalam atom
Atom yang berbeza mempunyai bilangan
proton yang berbeza
Menyebabkan ciri kimia dan fizik yang
berbeza
Contoh: hidrogen, helium dan karbon
bertindak balas secara berbeza kerana bilangan
proton yang berbeza
Atom
hidrogen
Atom
hileum
Atom
karbon
Nombor proton dan
nombor nukleon
Bilangan proton = nombor proton
Semua atom dari unsur yang sama mempunyai
nombor proton yang sama
Jisim atom bergantungk kepada bilangan
proton dan neutron kerana jisim relatif elektron
sangat kecil
Jumlah bilangan proton dan nukleon dikenali
sebagai nombor neutron
Contoh
Atom
Nombor
nukleon
Nombor
proton
Bilangan
neutron
Helium 4 2 4-2 = 2
Nombor
nukleon
Bilangan neutron = Nombor nombor

nukleon
proton
Atom Nombor
Proton
Nombor
Nukleon
Bil.
Proton
Bil.
Elektron
Bil.
Neutron
Hidrogen
1 1 1 1 0
Helium
2 4
Litium
3 7
Berillium
4 9
Boron
5 11
Karbon
6 12
Nitrogen
7 14
Oksigen
8 16
Fluorin
9 19
Neon
10 20 10 10
Atom adalah neutral
Bilangan elektron dan proton adalah sama
Contoh:
Hidrogen mempunyai 1 proton,jadi bilangan
elektronnya juga 1
Karbon mempunyai 6 proton, maka bilangan
elektonnya juga 6
Isotop
Atom yang mempunyai nombor proton yang
sama tetapi nombor nukleon yang berbeza
Mempunyai ciri kimia yangsama tetapi ciri
fizik yang berbeza
Cth: hidrogen-1, hidrogen-2 dan hidrogen-3
mempunyai takat didih yang berbeza
Isotop klorin
2 isotop klorin iaitu dengan nombor nukleon
35 dan 37.

Isotop Nombor
proton
Nombor
nukleon
Bilangan
proton
Bilangan
neutron
Bilangan
elektron
Klorin-35
17 35 17 18 17
Klorin-37
17 35 17 20 17
Susunan Jadual Berkala
Unsur dalam jadual berkala disusun mengikut
pertambahan nombor proton dari kiri ke kanan.
Baris menegak disebut kumpulan.
Baris mendatar disebut kala.
Ada 7 kala dan 8 kumpulan.
Unsur dalam kumpulan yang sama mempunyai
sifat kimia yang sama.

Sifat unsur dari kiri ke kanan jadual berubah
dari:
Logam Separa Logam Bukan Logam

Nama kumpulan:
* Kumpulan I : Logam Alkali
* Kumpulan II : Logam Alkali Bumi
* Kumpulan VII : Halogen
* Kumpulan VIII : Gas Nadir
Kala
Disusun menggunakan nombor 1,2,3,4,5,6, 7
Sifat unsur berubah dari kiri ke kanan
Unsur pertama - pepejal yang sangat reaktif
dan mudah terbakar
Unsur terakhir gas adi yang tidak reaktif
Mempunyai bilangan petala elektron yang
sama
Kumpulan
Terdapat 18 lajur atau kumpulan
Unsur dalam kumpulan yang sama sifat sama
tapi tak serupa sepenuhnya
Mempunyai bilangan elektron yang
sama dalam petala paling luar
Disusun menggunakan nombor I, II,
III, IV, V, VI, VII, VIII
Logam, Bukan Logam dan
Separa Logam
Unsur dibahagikan kepada logam, separa
logam dan bukan logam.
Logam sebelah kiri Jadual Berkala
(kumpulan I dan II)
Kumpulan I logam alkali (sangat reaktif)
Kumpulan II logam alkali bumi (kurang
reaktif berbanding kumpulan I)

Bukan logam sebelah kanan Jadual Berkala
(kumpulan VII dan VIII)
Kumpulan VII Halogen (bukan logam
yang reaktif)
Kumpulan VIII gas Adi (unsur yang paling
kurang reaktif)
Unsur transisi / peralihan:
Lajur di antara kumpulan II dan III
Logam yang mengkonduksikan elektrik
Takat lebur sangat tinggi
Membentuk garam yang bewarna dalam air
Unsur separa logam mempunyai sifat logam
dan bukan logam
Contoh: boron, silikon, germanium

Jadual Berkala
Sifat bahan
Terdiri daripada gabungan zarah-zarah yang
dikenali sebagai unsur
Unsur zarah tulen ynag tidak boleh diuraikan
kepada bentuk yang lebih ringkas lagi
Zarah-zarah bahan boleh wujud sebagai:
Atom
Molekul
Ion

Atom
Unsur neutral
Logam tulen seperti kuprum
Gas-gas adi seperti helium, argon, neon
Ar
H
Na
kuprum natrium argon hidrogen
Ion
Zarah-zarah atom yang bercas
Zarah-zarah atom akan menerima atau
kehilangan elektron semasa tindak balas kimia
Zarah yang berlawanan cas akan menarik
sesama sendiri
Membentuk ikatan elektrik ikatan ion
Membentuk bahan baru sebatian ion
Terdiri daripada gabungan unsur logam dan
bukan logam

Sebatian natrium klorida
Zarah-zarah bercas
Unsur Hilang atau terima elektron Ion
Hidrogen Hilang 1 elektron H
+
Kalium K
+
Natrium Hilang 1 elektron
Kalsium Hilang 2 elektron Ca
2+
Zink Hilang 2 elektron
Klorin Terima 1 elektron Cl
-
Bromin Terima 1 elektron
Oksigen O
2-
Sulfur Terima 2 elektron
Molekul
Dua atau lebih atom bergabung secara kimia
Ikatan kovalen ikatan antara atom-atom
Molekul unsur terdiri daripada atom-atom
unsur yang sama seperti gas oksigen
Molekul sebatian terdiri daripada atom-atom
unsur yang berbeza
Molekul
Molekul unsur



Molekul oksigen O
2
Molekul sebatian





Molekul karbon
dioksida (CO
2
)

Sifat-sifat bahan
Bahan logam:
Pepejal berkilau
Takat lebur tinggi
Konduktor elektrik
dan haba yang baik
Ketumpatan tinggi
Boleh ditempa
Boleh dilentur
Mulur
Bahan bukan logam:
Permukaan pudar
Tidak boleh ditempa
Tidak mulur
Mudah pecah / patah
Konduktor elektrik
yang lemah kecuali
grafit
Konduktor haba
yang lemah
Kegunaan bahan
Bahan logam:
Senjata
Industri automotif:
Rangka kereta
Enjin kereta

Bahan bukan logam:
Berlian : potong
kaca
Gas neon dan
argon: buat mentol
Plastik : bungkus
makanan
Penulenan Bahan
Bahan tulen bahan yang terdiri daripada satu
bahan sahaja
Tidak mengandungi bahan lain
Contoh :
Air suling
Gula tulen
Emas tulen
Argentum (perak tulen)
Sifat bahan tulen
Takat lebur dan didih yang tetap
Contoh:
Takat lebur ais ialah 0 C
Takat didih air ialah 100 C


air ais
Kaedah penulenan
Penulenan: proses mengeluarkan bendasing
daripada bahan utama
Kaedah penulenan:
Penurasan
Penghabluran
Penyulingan
Penurasan
Mengasingkan pepejal daripada cecair
Contoh:
Mengasingkan garam daripada pasir pantai
Air dicampurkan untuk menghasilkan
larutan garam
Bahan dituras supaya larutan garam dan
pasir dapat diasingkan
Kaedah penurasan
Penghabluran
Proses menghasilkan hablur daripada cecair
atau gas
Larutan dipanaskan, air menjadi wap
meninggalkan bahan tepu yang akan
menghablur
Penghasilan garam daripada larutan garam
atau air laut
Penghasilan gula daripada air tebu
Penghabluran
Penyulingan
Proses mendapatkan cecair tulen daripada
cecair
Takat didih cecair yang bercampur adalah
berbeza
Campuran cecair akan dipanaskan sehingga
cecair yang dikehendaki mendidih dan menjadi
wap
Wap akan terkondensasi menjadi cecair tulen
(hasil sulingan)
Contoh:
menulenkan campuran alkohol dan air untuk
mendapatkan alkohol tulen
Menghasilkan air suling daripada air laut
Penyulingan berperingkat mengasingkan
cecair terlarut campur
Turus berperingkat digunakan dalam
penyulingan berperingkat untuk mengasingkan
cecair-cecair mengikut takat didih

Penyulingan
Penyulingan berperingkat
Kegunaan pelbagai bahan
Keluli sangat kuat sesuai untuk membuat
bahagian kereta
Piuter sesuai untuk membuat barang
perhiasan kerana permukaan berkilau, tidak
mudah berkarat, sangat kuat dan boleh ditempa
Seramik kuat dan tidak mengkonduksikan
haba sesuai membuat cawan
Plastik mudah dicuci dan bewarna terang
sesuai buat alat permainan
Kegunaan pelbagai bahan
keluli
piuter
plastik
seramik