You are on page 1of 51

UNDANO-UNDANO FEPUDLIK INDONESIA

NOMOF 14 TAHUN 2005


TENTANO
OUFU DAN DOSEN
DENOAN FAHMAT TUHAN YANO MAHA ESA
PFESIDEN FEPUDLIK INDONESIA,
Mcninlang . a. laIwa cnlangunan nasional dalan lidang cndidilan
adalaI uaya ncnccrdaslan lcIiduan langsa dan
ncninglailan lualiias nanusia Indoncsia yang lcrinan,
lcrialwa, dan lcralIlal nulia scria ncnguasai ilnu
cngciaIuan, iclnologi, dan scni dalan ncwujudlan
nasyaralai yang naju, adil, nalnur, dan lcradal
lcrdasarlan Pancasila dan Undang-Undang Dasar Ncgara
Fcullil Indoncsia TaIun 1945;
l. laIwa uniul ncnjanin crluasan dan cncraiaan alscs,
cninglaian nuiu dan rclcvansi, scria iaia cncriniaIan
yang lail dan alunialiliias cndidilan yang nanu
ncngIadai ianiangan scsuai dcngan iuniuian crulaIan
lcIiduan lolal, nasional, dan glolal crlu dilalulan
cnlcrdayaan dan cninglaian nuiu guru dan doscn sccara
icrcncana, icraraI, dan lcrlcsinanlungan;
c. laIwa guru dan doscn ncnunyai fungsi, cran, dan
lcdudulan yang sangai siraicgis dalan cnlangunan
nasional dalan lidang cndidilan sclagainana dinalsud
ada Iuruf a, scIingga crlu dilcnlanglan sclagai rofcsi
yang lcrnarialai;
d. laIwa lcrdasarlan criinlangan sclagainana dinalsud
ada Iuruf a, Iuruf l, dan Iuruf c crlu dilcniul Undang-
Undang icniang Ouru dan Doscn;
Mcngingai . 1. Pasal 20, Pasal 22 d, dan Pasal 31 Undang-Undang Dasar
Ncgara Fcullil Indoncsia TaIun 1945;
2. Undang-Undang Nonor 20 TaIun 2003 icniang Sisicn
Pcndidilan Nasional (Lcnlaran Ncgara Fcullil Indoncsia
TaIun 2003 Nonor 78, TanlaIan Lcnlaran Ncgara Fcullil
Indoncsia Nonor 4301};
Dcngan . . .
2
Dcngan Pcrsciujuan Dcrsana
DEWAN PEFWAKILAN FAKYAT FEPUDLIK INDONESIA
dan
PFESIDEN FEPUDLIK INDONESIA
MEMUTUSKAN.
Mcncialan . UNDANO-UNDANO TENTANO OUFU DAN DOSEN.
DAD I
KETENTUAN UMUM
Pasal 1
Dalan Undang-Undang ini yang dinalsud dcngan.
1. Ouru adalaI cndidil rofcsional dcngan iugas uiana
ncndidil, ncngajar, ncnlinling, ncngaraIlan, nclaiiI,
ncnilai, dan ncngcvaluasi cscria didil ada cndidilan
anal usia dini jalur cndidilan fornal, cndidilan dasar,
dan cndidilan ncncngaI.
2. Doscn adalaI cndidil rofcsional dan ilnuwan dcngan
iugas uiana ncniransfornasilan, ncngcnlanglan, dan
ncnyclarluaslan ilnu cngciaIuan, iclnologi, dan scni
nclalui cndidilan, cncliiian, dan cngaldian lcada
nasyaralai.
3. Ouru lcsar aiau rofcsor yang sclanjuinya disclui rofcsor
adalaI jalaian fungsional icriinggi lagi doscn yang nasiI
ncngajar di linglungan saiuan cndidilan iinggi.
4. Profcsional adalaI clcrjaan aiau lcgiaian yang dilalulan
olcI scscorang dan ncnjadi sunlcr cngIasilan lcIiduan
yang ncncrlulan lcaIlian, lcnaIiran, aiau lccalaan
yang ncncnuIi siandar nuiu aiau norna icricniu scria
ncncrlulan cndidilan rofcsi.
5. Pcnyclcnggara cndidilan adalaI PcncriniaI, cncriniaI
dacraI, aiau nasyaralai yang ncnyclcnggaralan
cndidilan ada jalur cndidilan fornal.
6. Saiuan . . .
3
6. Saiuan cndidilan adalaI lclonol layanan cndidilan
yang ncnyclcnggaralan cndidilan ada jalur cndidilan
fornal dalan sciia jcnjang dan jcnis cndidilan.
7. Pcrjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana adalaI
crjanjian icriulis aniara guru aiau doscn dcngan
cnyclcnggara cndidilan aiau saiuan cndidilan yang
ncnuai syarai-syarai lcrja scria Ial dan lcwajilan ara
iIal dcngan rinsi lcsciaraan dan lcscjawaian
lcrdasarlan craiuran crundang-undangan.
8. Pcnuiusan Iulungan lcrja aiau cnlcrIcniian lcrja
adalaI cngalIiran crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana guru aiau doscn larcna scsuaiu Ial yang
ncngalilailan lcralIirnya Ial dan lcwajilan aniara guru
aiau doscn dan cnyclcnggara cndidilan aiau saiuan
cndidilan scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
9. Kualifilasi aladcnil adalaI ijazaI jcnjang cndidilan
aladcnil yang Iarus dinilili olcI guru aiau doscn scsuai
dcngan jcnis, jcnjang, dan saiuan cndidilan fornal di
icnai cnugasan.
10. Koncicnsi adalaI sccranglai cngciaIuan, lcicranilan,
dan crilalu yang Iarus dinilili, diIayaii, dan diluasai olcI
guru aiau doscn dalan nclalsanalan iugas
lcrofcsionalan.
11. Scriifilasi adalaI roscs cnlcrian scriifilai cndidil
uniul guru dan doscn.
12. Scriifilai cndidil adalaI lulii fornal sclagai cngaluan
yang dilcrilan lcada guru dan doscn sclagai icnaga
rofcsional.
13. Organisasi rofcsi guru adalaI crlunulan yang lcrladan
Iulun yang didirilan dan diurus olcI guru uniul
ncngcnlanglan rofcsionaliias guru.
14. Lcnlaga cndidilan icnaga lccndidilan adalaI crguruan
iinggi yang dilcri iugas olcI PcncriniaI uniul
ncnyclcnggaralan rogran cngadaan guru ada
cndidilan anal usia dini jalur cndidilan fornal,
cndidilan dasar, dan/aiau cndidilan ncncngaI, scria
uniul ncnyclcnggaralan dan ncngcnlanglan ilnu
lccndidilan dan nonlccndidilan.
15. Oaji adalaI Ial yang diicrina olcI guru aiau doscn aias
clcrjaannya dari cnyclcnggara cndidilan aiau saiuan
cndidilan dalan lcniul finansial sccara lcrlala scsuai
dcngan craiuran crundang-undangan.
16. PcngIasilan . . .
4
16. PcngIasilan adalaI Ial yang diicrina olcI guru aiau doscn
dalan lcniul finansial sclagai inlalan nclalsanalan iugas
lcrofcsionalan yang diicialan dcngan rinsi
cngIargaan aias dasar rcsiasi dan ncnccrninlan
narialai guru aiau doscn sclagai cndidil rofcsional.
17. DacraI lIusus adalaI dacraI yang icrcncil aiau
icrlclalang; dacraI dcngan londisi nasyaralai adai yang
icrcncil; dacraI crlaiasan dcngan ncgara lain; dacraI
yang ncngalani lcncana alan, lcncana sosial, aiau dacraI
yang lcrada dalan lcadaan darurai lain.
18. Masyaralai adalaI lclonol warga ncgara Indoncsia
noncncriniaI yang ncnunyai crIaiian dan cranan
dalan lidang cndidilan.
19. PcncriniaI adalaI cncriniaI usai.
20. PcncriniaI dacraI adalaI cncriniaI rovinsi, cncriniaI
laluaicn, aiau cncriniaI loia.
21. Mcnicri adalaI ncnicri yang ncnangani urusan
cncriniaIan dalan lidang cndidilan nasional.
DAD II
KEDUDUKAN, FUNOSI, DAN TUJUAN
Pasal 2
(1} Ouru ncnunyai lcdudulan sclagai icnaga rofcsional
ada jcnjang cndidilan dasar, cndidilan ncncngaI, dan
cndidilan anal usia dini ada jalur cndidilan fornal yang
dianglai scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
(2} Pcngaluan lcdudulan guru sclagai icnaga rofcsional
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diluliilan dcngan
scriifilai cndidil.
Pasal 3
(1} Doscn ncnunyai lcdudulan sclagai icnaga rofcsional
ada jcnjang cndidilan iinggi yang dianglai scsuai dcngan
craiuran crundang-undangan.
(2} Pcngaluan lcdudulan doscn sclagai icnaga rofcsional
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diluliilan dcngan
scriifilai cndidil.
Pasal 4 . . .
5
Pasal 4
Kcdudulan guru sclagai icnaga rofcsional sclagainana
dinalsud dalan Pasal 2 ayai (1} lcrfungsi uniul ncninglailan
narialai dan cran guru sclagai agcn cnlclajaran lcrfungsi
uniul ncninglailan nuiu cndidilan nasional.
Pasal 5
Kcdudulan doscn sclagai icnaga rofcsional sclagainana
dinalsud dalan Pasal 3 ayai (1} lcrfungsi uniul ncninglailan
narialai dan cran doscn sclagai agcn cnlclajaran,
cngcnlang ilnu cngciaIuan, iclnologi, dan scni, scria
cngaldi lcada nasyaralai lcrfungsi uniul ncninglailan
nuiu cndidilan nasional.
Pasal 6
Kcdudulan guru dan doscn sclagai icnaga rofcsional lcriujuan
uniul nclalsanalan sisicn cndidilan nasional dan
ncwujudlan iujuan cndidilan nasional, yaiiu lcrlcnlangnya
oicnsi cscria didil agar ncnjadi nanusia yang lcrinan dan
lcrialwa lcada TuIan Yang MaIa Esa, lcralIlal nulia, scIai,
lcrilnu, cala, lrcaiif, nandiri, scria ncnjadi warga ncgara
yang dcnolraiis dan lcrianggung jawal.
DAD III
PFINSIP PFOFESIONALITAS
Pasal 7
(1} Profcsi guru dan rofcsi doscn ncrualan lidang clcrjaan
lIusus yang dilalsanalan lcrdasarlan rinsi sclagai
lcrilui.
a. ncnilili lalai, ninai, anggilan jiwa, dan idcalisnc;
l. ncnilili loniincn uniul ncninglailan nuiu
cndidilan, lcinanan, lcialwaan, dan alIlal nulia;
c. ncnilili lualifilasi aladcnil dan laiar lclalang
cndidilan scsuai dcngan lidang iugas;
d. ncnilili loncicnsi yang dicrlulan scsuai dcngan
lidang iugas;
c. ncnilili ianggung jawal aias clalsanaan iugas
lcrofcsionalan;
f. ncncrolcI . . .
6
f. ncncrolcI cngIasilan yang diicniulan scsuai dcngan
rcsiasi lcrja;
g. ncnilili lcscnaian uniul ncngcnlanglan
lcrofcsionalan sccara lcrlclanjuian dcngan lclajar
scanjang Iayai;
I. ncnilili janinan crlindungan Iulun dalan
nclalsanalan iugas lcrofcsionalan; dan
i. ncnilili organisasi rofcsi yang ncnunyai lcwcnangan
ncngaiur Ial-Ial yang lcrlaiian dcngan iugas
lcrofcsionalan guru.
(2} Pcnlcrdayaan rofcsi guru aiau cnlcrdayaan rofcsi
doscn disclcnggaralan nclalui cngcnlangan diri yang
dilalulan sccara dcnolraiis, lcrlcadilan, iidal
dislrininaiif, dan lcrlclanjuian dcngan ncnjunjung iinggi
Ial asasi nanusia, nilai lcaganaan, nilai luliural,
lcnajcnulan langsa, dan lodc ciil rofcsi.
DAD IV
OUFU
Dagian Kcsaiu
Kualifilasi, Koncicnsi, dan Scriifilasi
Pasal 8
Ouru wajil ncnilili lualifilasi aladcnil, loncicnsi, scriifilai
cndidil, scIai jasnani dan roIani, scria ncnilili lcnanuan
uniul ncwujudlan iujuan cndidilan nasional.
Pasal 9
Kualifilasi aladcnil sclagainana dinalsud dalan Pasal 8
dicrolcI nclalui cndidilan iinggi rogran sarjana aiau
rogran dilona cnai.
Pasal 10
(1} Koncicnsi guru sclagainana dinalsud dalan Pasal 8
ncliuii loncicnsi cdagogil, loncicnsi lcriladian,
loncicnsi sosial, dan loncicnsi rofcsional yang
dicrolcI nclalui cndidilan rofcsi.
(2} Kcicniuan . . .
7
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai loncicnsi guru
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan
Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 11
(1} Scriifilai cndidil sclagainana dinalsud dalan Pasal 8
dilcrilan lcada guru yang iclaI ncncnuIi crsyaraian.
(2} Scriifilasi cndidil disclcnggaralan olcI crguruan iinggi
yang ncnilili rogran cngadaan icnaga lccndidilan yang
icralrcdiiasi dan diicialan olcI PcncriniaI.
(3} Scriifilasi cndidil dilalsanalan sccara oljcliif,
iransaran, dan alunialcl.
(4} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai scriifilasi cndidil
sclagainana dinalsud ada ayai (2} dan ayai (3} diaiur
dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 12
Sciia orang yang iclaI ncncrolcI scriifilai cndidil ncnilili
lcscnaian yang sana uniul dianglai ncnjadi guru ada
saiuan cndidilan icricniu.
Pasal 13
(1} PcncriniaI dan cncriniaI dacraI wajil ncnycdialan
anggaran uniul cninglaian lualifilasi aladcnil dan
scriifilasi cndidil lagi guru dalan jalaian yang dianglai
olcI saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI
PcncriniaI, cncriniaI dacraI, dan nasyaralai.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai anggaran uniul
cninglaian lualifilasi aladcnil dan scriifilasi cndidil
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan
Pcraiuran PcncriniaI.
Dagian Kcdua
Hal dan Kcwajilan
Pasal 14
(1} Dalan nclalsanalan iugas lcrofcsionalan, guru lcrIal.
a. ncncrolcI . . .
8
a. ncncrolcI cngIasilan di aias lcluiuIan Iidu
nininun dan janinan lcscjaIicraan sosial;
l. ncndaailan ronosi dan cngIargaan scsuai dcngan
iugas dan rcsiasi lcrja;
c. ncncrolcI crlindungan dalan nclalsanalan iugas
dan Ial aias lclayaan iniclcliual;
d. ncncrolcI lcscnaian uniul ncninglailan
loncicnsi;
c. ncncrolcI dan ncnanfaailan sarana dan rasarana
cnlclajaran uniul ncnunjang lclancaran iugas
lcrofcsionalan;
f. ncnilili lclclasan dalan ncnlcrilan cnilaian dan
ilui ncncniulan lclulusan, cngIargaan, dan/aiau
sanlsi lcada cscria didil scsuai dcngan laidaI
cndidilan, lodc ciil guru, dan craiuran crundang-
undangan;
g. ncncrolcI rasa anan dan janinan lcsclanaian dalan
nclalsanalan iugas;
I. ncnilili lclclasan uniul lcrscrilai dalan organisasi
rofcsi;
i. ncnilili lcscnaian uniul lcrcran dalan cncniuan
lclijalan cndidilan;
j. ncncrolcI lcscnaian uniul ncngcnlanglan dan
ncninglailan lualifilasi aladcnil dan loncicnsi;
dan/aiau
l. ncncrolcI claiiIan dan cngcnlangan rofcsi dalan
lidangnya.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai Ial guru sclagainana
dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan Pcraiuran
PcncriniaI.
Pasal 15
(1} PcngIasilan di aias lcluiuIan Iidu nininun
sclagainana dinalsud dalan Pasal 14 ayai (1} Iuruf a
ncliuii gaji olol, iunjangan yang nclclai ada gaji, scria
cngIasilan lain lcrua iunjangan rofcsi, iunjangan
fungsional, iunjangan lIusus, dan naslaIai ianlaIan yang
icrlaii dcngan iugasnya sclagai guru yang diicialan
dcngan rinsi cngIargaan aias dasar rcsiasi.
(2} Ouru yang dianglai olcI saiuan cndidilan yang
disclcnggaralan olcI PcncriniaI aiau cncriniaI dacraI
dilcri gaji scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
(3} Ouru . . .
9
(3} Ouru yang dianglai olcI saiuan cndidilan yang
disclcnggaralan olcI nasyaralai dilcri gaji lcrdasarlan
crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana.
Pasal 16
(1} PcncriniaI ncnlcrilan iunjangan rofcsi sclagainana
dinalsud dalan Pasal 15 ayai (1} lcada guru yang iclaI
ncnilili scriifilai cndidil yang dianglai olcI
cnyclcnggara cndidilan dan/aiau saiuan cndidilan yang
disclcnggaralan olcI nasyaralai.
(2} Tunjangan rofcsi sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dilcrilan sciara dcngan 1 (saiu} lali gaji olol guru yang
dianglai olcI saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI
PcncriniaI aiau cncriniaI dacraI ada iinglai, nasa
lcrja, dan lualifilasi yang sana.
(3} Tunjangan rofcsi sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dialolasilan dalan anggaran cndaaian dan lclanja
ncgara (APDN} dan/aiau anggaran cndaaian dan lclanja
dacraI (APDD}.
(4} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai iunjangan rofcsi guru
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai (2}, dan ayai (3}
diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 17
(1} PcncriniaI dan/aiau cncriniaI dacraI ncnlcrilan
iunjangan fungsional sclagainana dinalsud dalan Pasal
15 ayai (1} lcada guru yang dianglai olcI saiuan
cndidilan yang disclcnggaralan olcI PcncriniaI dan
cncriniaI dacraI.
(2} PcncriniaI dan/aiau cncriniaI dacraI ncnlcrilan
sulsidi iunjangan fungsional sclagainana dinalsud dalan
Pasal 15 ayai (1} lcada guru yang dianglai olcI saiuan
cndidilan yang disclcnggaralan olcI nasyaralai scsuai
dcngan craiuran crundang-undangan.
(3} Tunjangan fungsional sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dan sulsidi iunjangan fungsional sclagainana dinalsud
ada ayai (2} dialolasilan dalan anggaran cndaaian dan
lclanja ncgara dan/aiau anggaran cndaaian dan lclanja
dacraI.
Pasal 18 . . .
10
Pasal 18
(1} PcncriniaI ncnlcrilan iunjangan lIusus sclagainana
dinalsud dalan Pasal 15 ayai (1} lcada guru yang
lcriugas di dacraI lIusus.
(2} Tunjangan lIusus sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dilcrilan sciara dcngan 1 (saiu} lali gaji olol guru yang
dianglai olcI saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI
PcncriniaI aiau cncriniaI dacraI ada iinglai, nasa
lcrja, dan lualifilasi yang sana.
(3} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI di dacraI lIusus, lcrIal aias runaI dinas yang
discdialan olcI cncriniaI dacraI scsuai dcngan
lcwcnangan.
(4} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai iunjangan lIusus
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai (2}, dan ayai (3}
diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 19
(1} MaslaIai ianlaIan sclagainana dinalsud dalan Pasal 15
ayai (1} ncrualan ianlaIan lcscjaIicraan yang dicrolcI
dalan lcniul iunjangan cndidilan, asuransi cndidilan,
lcasiswa, dan cngIargaan lagi guru, scria lcnudaIan
uniul ncncrolcI cndidilan lagi uira dan uiri guru,
clayanan lcscIaian, aiau lcniul lcscjaIicraan lain.
(2} PcncriniaI dan/aiau cncriniaI dacraI ncnjanin
icrwujudnya naslaIai ianlaIan sclagainana dinalsud
ada ayai (1}.
(3} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai naslaIai ianlaIan
sclagainana dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} diaiur
dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 20
Dalan nclalsanalan iugas lcrofcsionalan, guru lcrlcwajilan.
a. ncrcncanalan cnlclajaran, nclalsanalan roscs
cnlclajaran yang lcrnuiu, scria ncnilai dan ncngcvaluasi
Iasil cnlclajaran;
l. ncninglailan dan ncngcnlanglan lualifilasi aladcnil
dan loncicnsi sccara lcrlclanjuian scjalan dcngan
crlcnlangan ilnu cngciaIuan, iclnologi, dan scni;
c. lcriindal . . .
11
c. lcriindal oljcliif dan iidal dislrininaiif aias dasar
criinlangan jcnis lclanin, agana, sulu, ras, dan londisi
fisil icricniu, aiau laiar lclalang lcluarga, dan siaius sosial
clononi cscria didil dalan cnlclajaran;
d. ncnjunjung iinggi craiuran crundang-undangan, Iulun,
dan lodc ciil guru, scria nilai-nilai agana dan ciila; dan
c. ncncliIara dan ncnuul crsaiuan dan lcsaiuan langsa.
Dagian Kciiga
Wajil Kcrja dan Ilaian Dinas
Pasal 21
(1} Dalan lcadaan darurai, PcncriniaI daai ncnlcrlalulan
lcicniuan wajil lcrja lcada guru dan/aiau warga ncgara
Indoncsia lainnya yang ncncnuIi lualifilasi aladcnil dan
loncicnsi uniul nclalsanalan iugas sclagai guru di
dacraI lIusus di wilayaI Ncgara Kcsaiuan Fcullil
Indoncsia.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cnugasan warga ncgara
Indoncsia sclagai guru dalan lcadaan darurai sclagainana
dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan Pcraiuran
PcncriniaI.
Pasal 22
(1} PcncriniaI dan/aiau cncriniaI dacraI daai ncncialan
ola ilaian dinas lagi calon guru uniul ncncnuIi
lccniingan cnlangunan cndidilan nasional aiau
lccniingan cnlangunan dacraI.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai ola ilaian dinas lagi
calon guru sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur
dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 23
(1} PcncriniaI ncngcnlanglan sisicn cndidilan guru ilaian
dinas lcrasrana di lcnlaga cndidilan icnaga
lccndidilan uniul ncnjanin cfisicnsi dan nuiu
cndidilan.
(2} Kurilulun . . .
12
(2} Kurilulun cndidilan guru ada lcnlaga cndidilan
icnaga lccndidilan sclagainana dinalsud ada ayai (1}
Iarus ncngcnlanglan loncicnsi yang dicrlulan uniul
ncndulung clalsanaan cndidilan nasional, cndidilan
lcriaraf inicrnasional, dan cndidilan lcrlasis lcunggulan
lolal.
Dagian Kccnai
Pcnganglaian, Pcncnaian, PcnindaIan,
dan PcnlcrIcniian
Pasal 24
(1} PcncriniaI wajil ncncnuIi lcluiuIan guru, lail dalan
junlaI, lualifilasi aladcnil, nauun dalan loncicnsi
sccara ncraia uniul ncnjanin lclcrlangsungan saiuan
cndidilan anal usia dini jalur cndidilan fornal scria
uniul ncnjanin lclcrlangsungan cndidilan dasar dan
ncncngaI yang disclcnggaralan olcI PcncriniaI.
(2} PcncriniaI rovinsi wajil ncncnuIi lcluiuIan guru, lail
dalan junlaI, lualifilasi aladcnil, nauun dalan
loncicnsi sccara ncraia uniul ncnjanin
lclcrlangsungan cndidilan ncncngaI dan cndidilan
lIusus scsuai dcngan lcwcnangan.
(3} PcncriniaI laluaicn/loia wajil ncncnuIi lcluiuIan
guru, lail dalan junlaI, lualifilasi aladcnil, nauun
dalan loncicnsi sccara ncraia uniul ncnjanin
lclcrlangsungan cndidilan dasar dan cndidilan anal
usia dini jalur cndidilan fornal scsuai dcngan
lcwcnangan.
(4} Pcnyclcnggara cndidilan aiau saiuan cndidilan anal usia
dini jalur cndidilan fornal, cndidilan dasar, dan
cndidilan ncncngaI yang disclcnggaralan olcI
nasyaralai wajil ncncnuIi lcluiuIan guru-icia, lail
dalan junlaI, lualifilasi aladcnil, nauun
loncicnsinya uniul ncnjanin lclcrlangsungan
cndidilan.
Pasal 25
(1} Pcnganglaian dan cncnaian guru dilalulan sccara
oljcliif dan iransaran scsuai dcngan craiuran crundang-
undangan.
(2} Pcnganglaian . . .
13
(2} Pcnganglaian dan cncnaian guru ada saiuan
cndidilan yang disclcnggaralan PcncriniaI aiau
cncriniaI dacraI diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
(3} Pcnganglaian dan cncnaian guru ada saiuan
cndidilan yang disclcnggaralan nasyaralai dilalulan olcI
cnyclcnggara cndidilan aiau saiuan cndidilan yang
lcrsangluian lcrdasarlan crjanjian lcrja aiau
lcscalaian lcrja lcrsana.
Pasal 26
(1} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI daai diicnailan ada jalaian siruliural.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cncnaian guru yang
dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI dacraI ada
jalaian siruliural sclagainana dinalsud ada ayai (1}
diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 27
Tcnaga lcrja asing yang diclcrjalan sclagai guru ada saiuan
cndidilan di Indoncsia wajil ncnaiuIi lodc ciil guru dan
craiuran crundang-undangan.
Pasal 28
(1} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI daai diindaIiugaslan aniarrovinsi,
aniarlaluaicn/aniarloia, aniarlccanaian nauun
aniarsaiuan cndidilan larcna alasan lcluiuIan saiuan
cndidilan dan/aiau ronosi.
(2} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI daai ncngajulan crnoIonan indaI iugas, lail
aniarrovinsi, aniarlaluaicn/aniarloia, aniarlccanaian
nauun aniarsaiuan cndidilan scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan.
(3} Dalan Ial crnoIonan lcindaIan dilalullan, PcncriniaI
aiau cncriniaI dacraI ncnfasiliiasi lcindaIan guru
sclagainana dinalsud ada ayai (2} scsuai dcngan
lcwcnangan.
(4} PcnindaIan . . .
14
(4} PcnindaIan guru ada saiuan cndidilan yang
disclcnggaralan olcI nasyaralai diaiur olcI cnyclcnggara
cndidilan aiau saiuan cndidilan yang lcrsangluian
lcrdasarlan crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana.
(5} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cnindaIan guru
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai (2}, dan ayai (3}
diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 29
(1} Ouru yang lcriugas di dacraI lIusus ncncrolcI Ial yang
ncliuii lcnailan anglai ruiin sccara oionaiis, lcnailan
anglai isiincwa sclanyal 1 (saiu} lali, dan crlindungan
dalan clalsanaan iugas.
(2} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI wajil ncnandaiangani crnyaiaan lcsangguan
uniul diiugaslan di dacraI lIusus aling scdilii sclana 2
(dua} iaIun.
(3} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI yang iclaI lcriugas sclana 2 (dua} iaIun aiau lcliI
di dacraI lIusus lcrIal indaI iugas sciclaI icrscdia guru
cngganii.
(4} Dalan Ial icrjadi lclosongan guru, PcncriniaI aiau
cncriniaI dacraI wajil ncnycdialan guru cngganii
uniul ncnjanin lclcrlanjuian roscs cnlclajaran ada
saiuan cndidilan yang lcrsangluian.
(5} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai guru yang lcriugas di
dacraI lIusus sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai
(2}, ayai (3}, dan ayai (4} diaiur dcngan Pcraiuran
PcncriniaI.
Pasal 30
(1} Ouru daai dilcrIcniilan dcngan Iornai dari jalaian
sclagai guru larcna.
a. ncninggal dunia;
l. ncncaai laias usia cnsiun;
c. aias crniniaan scndiri;
d. salii jasnani dan/aiau roIani scIingga iidal daai
nclalsanalan iugas sccara icrus-ncncrus sclana 12
(dua lclas} lulan; aiau
c. lcralIirnya . . .
15
c. lcralIirnya crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana aniara guru dan cnyclcnggara cndidilan.
(2} Ouru daai dilcrIcniilan iidal dcngan Iornai dari jalaian
sclagai guru larcna.
a. nclanggar sunaI dan janji jalaian;
l. nclanggar crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana; aiau
c. nclalailan lcwajilan dalan ncnjalanlan iugas sclana 1
(saiu} lulan aiau lcliI sccara icrus-ncncrus.
(3} PcnlcrIcniian guru sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dan ayai (2} dilalulan scsuai dcngan craiuran crundang-
undangan.
(4} PcnlcrIcniian guru larcna laias usia cnsiun
sclagainana dinalsud ada ayai (1} Iuruf l dilalulan
ada usia 60 (cnan uluI} iaIun.
(5} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI yang dilcrIcniilan dari jalaian sclagai guru,
lccuali sclagainana dinalsud ada ayai (1} Iuruf a dan
Iuruf l, iidal dcngan scndirinya dilcrIcniilan sclagai
cgawai ncgcri siil.
Pasal 31
(1} PcnlcrIcniian guru sclagainana dinalsud dalan Pasal 30
ayai (2} daai dilalulan sciclaI guru yang lcrsangluian
dilcri lcscnaian uniul ncnlcla diri.
(2} Ouru ada saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI
nasyaralai yang dilcrIcniilan dcngan Iornai iidal aias
crniniaan scndiri ncncrolcI loncnsasi finansial scsuai
dcngan crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana.
Dagian Kclina
Pcnlinaan dan Pcngcnlangan
Pasal 32
(1} Pcnlinaan dan cngcnlangan guru ncliuii cnlinaan
dan cngcnlangan rofcsi dan laricr.
(2} Pcnlinaan dan cngcnlangan rofcsi guru sclagainana
dinalsud ada ayai (1} ncliuii loncicnsi cdagogil,
loncicnsi lcriladian, loncicnsi sosial, dan loncicnsi
rofcsional.
(3} Pcnlinaan . . .
16
(3} Pcnlinaan dan cngcnlangan rofcsi guru sclagainana
dinalsud ada ayai (1} dilalulan nclalui jalaian
fungsional.
(4} Pcnlinaan dan cngcnlangan laricr guru sclagainana
dinalsud ada ayai (1} ncliuii cnugasan, lcnailan
anglai, dan ronosi.
Pasal 33
Kclijalan siraicgis cnlinaan dan cngcnlangan rofcsi dan
laricr guru ada saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI
PcncriniaI, cncriniaI dacraI, aiau nasyaralai diicialan
dcngan Pcraiuran Mcnicri.
Pasal 34
(1} PcncriniaI dan cncriniaI dacraI wajil ncnlina dan
ncngcnlanglan lualifilasi aladcnil dan loncicnsi guru
ada saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI
PcncriniaI, cncriniaI dacraI, dan/aiau nasyaralai.
(2} Saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI nasyaralai
wajil ncnlina dan ncngcnlanglan lualifilasi aladcnil
dan loncicnsi guru.
(3} PcncriniaI dan cncriniaI dacraI wajil ncnlcrilan
anggaran uniul ncninglailan rofcsionaliias dan
cngaldian guru ada saiuan cndidilan yang
disclcnggaralan olcI PcncriniaI, cncriniaI dacraI,
dan/aiau nasyaralai.
Pasal 35
(1} Dclan lcrja guru ncncalu lcgiaian olol yaiiu
ncrcncanalan cnlclajaran, nclalsanalan cnlclajaran,
ncnilai Iasil cnlclajaran, ncnlinling dan nclaiiI
cscria didil, scria nclalsanalan iugas ianlaIan.
(2} Dclan lcrja guru sclagainana dinalsud ada ayai (1}
adalaI sclurang-lurangnya 24 (dua uluI cnai} jan iaia
nula dan sclanyal-lanyalnya 40 (cnai uluI} jan iaia
nula dalan 1 (saiu} ninggu.
(3} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai lclan lcrja guru
sclagainana dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} diaiur
dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Dagian Kccnan . . .
17
Dagian Kccnan
PcngIargaan
Pasal 36
(1} Ouru yang lcrrcsiasi, lcrdcdilasi luar liasa, dan/aiau
lcriugas di dacraI lIusus lcrIal ncncrolcI
cngIargaan.
(2} Ouru yang gugur dalan nclalsanalan iugas di dacraI
lIusus ncncrolcI cngIargaan dari PcncriniaI,
cncriniaI dacraI, dan/aiau nasyaralai.
Pasal 37
(1} PcngIargaan daai dilcrilan olcI PcncriniaI, cncriniaI
dacraI, nasyaralai, organisasi rofcsi, dan/aiau saiuan
cndidilan.
(2} PcngIargaan daai dilcrilan ada iinglai sclolaI, iinglai
dcsa/lcluraIan, iinglai lccanaian, iinglai
laluaicn/loia, iinglai rovinsi, iinglai nasional,
dan/aiau iinglai inicrnasional.
(3} PcngIargaan lcada guru daai dilcrilan dalan lcniul
ianda jasa, lcnailan anglai isiincwa, finansial, iagan,
dan/aiau lcniul cngIargaan lain.
(4} PcngIargaan lcada guru dilalsanalan dalan rangla
ncncringaii Iari ulang iaIun lcncrdclaan Fcullil
Indoncsia, Iari ulang iaIun rovinsi, Iari ulang iaIun
laluaicn/loia, Iari ulang iaIun saiuan cndidilan, Iari
cndidilan nasional, Iari guru nasional, dan/aiau Iari
lcsar lain.
(5} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cnlcrian cngIargaan
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai (2}, ayai (3}, dan
ayai (4} diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 38
PcncriniaI daai ncncialan Iari guru nasional sclagai
cngIargaan lcada guru yang diaiur dcngan craiuran
crundang-undangan.
Dagian KciujuI . . .
18
Dagian KciujuI
Pcrlindungan
Pasal 39
(1} PcncriniaI, cncriniaI dacraI, nasyaralai, organisasi
rofcsi, dan/aiau saiuan cndidilan wajil ncnlcrilan
crlindungan icrIada guru dalan clalsanaan iugas.
(2} Pcrlindungan sclagainana dinalsud ada ayai (1} ncliuii
crlindungan Iulun, crlindungan rofcsi, scria
crlindungan lcsclanaian dan lcscIaian lcrja.
(3} Pcrlindungan Iulun sclagainana dinalsud ada ayai (2}
ncncalu crlindungan Iulun icrIada iindal lclcrasan,
ancanan, crlaluan dislrininaiif, iniinidasi, aiau
crlaluan iidal adil dari iIal cscria didil, orang iua
cscria didil, nasyaralai, lirolrasi, aiau iIal lain.
(4} Pcrlindungan rofcsi sclagainana dinalsud ada ayai (2}
ncncalu crlindungan icrIada cnuiusan Iulungan
lcrja yang iidal scsuai dcngan craiuran crundang-
undangan, cnlcrian inlalan yang iidal wajar,
cnlaiasan dalan ncnyanailan andangan, clcccIan
icrIada rofcsi, dan cnlaiasan/clarangan lain yang
daai ncngIanlai guru dalan nclalsanalan iugas.
(5} Pcrlindungan lcsclanaian dan lcscIaian lcrja sclagainana
dinalsud ada ayai (2} ncncalu crlindungan icrIada
risilo gangguan lcananan lcrja, lccclalaan lcrja,
lclalaran ada waliu lcrja, lcncana alan, lcscIaian
linglungan lcrja, dan/aiau risilo lain.
Dagian Kcdclaan
Cuii
Pasal 40
(1} Ouru ncncrolcI cuii scsuai dcngan craiuran crundang-
undangan.
(2} Ouru daai ncncrolcI cuii uniul siudi dcngan icia
ncncrolcI Ial gaji cnuI.
(3} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cuii sclagainana
dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} diaiur dcngan Pcraiuran
PcncriniaI.
Dagian Kcscnlilan . . .
19
Dagian Kcscnlilan
Organisasi Profcsi dan Kodc Eiil
Pasal 41
(1} Ouru ncnlcniul organisasi rofcsi yang lcrsifai
indccndcn.
(2} Organisasi rofcsi sclagainana dinalsud ada ayai (1}
lcrfungsi uniul ncnajulan rofcsi, ncninglailan
loncicnsi, laricr, wawasan lccndidilan, crlindungan
rofcsi, lcscjaIicraan, dan cngaldian lcada nasyaralai.
(3} Ouru wajil ncnjadi anggoia organisasi rofcsi.
(4} Pcnlcniulan organisasi rofcsi sclagainana dinalsud
ada ayai (1} dilalulan scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan.
(5} PcncriniaI dan/aiau cncriniaI dacraI daai
ncnfasiliiasi organisasi rofcsi guru dalan clalsanaan
cnlinaan dan cngcnlangan rofcsi guru.
Pasal 42
Organisasi rofcsi guru ncnunyai lcwcnangan.
a. ncncialan dan ncncgallan lodc ciil guru;
l. ncnlcrilan laniuan Iulun lcada guru;
c. ncnlcrilan crlindungan rofcsi guru;
d. nclalulan cnlinaan dan cngcnlangan rofcsi guru; dan
c. ncnajulan cndidilan nasional.
Pasal 43
(1} Uniul ncnjaga dan ncninglailan lcIornaian dan
narialai guru dalan clalsanaan iugas lcrofcsionalan,
organisasi rofcsi guru ncnlcniul lodc ciil.
(2} Kodc ciil sclagainana dinalsud ada ayai (1} lcrisi norna
dan ciila yang ncngilai crilalu guru dalan clalsanaan
iugas lcrofcsionalan.
Pasal 44
(1} Dcwan lcIornaian guru dilcniul olcI organisasi rofcsi
guru.
(2} Kcanggoiaan . . .
20
(2} Kcanggoiaan scria nclanisnc lcrja dcwan lcIornaian guru
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur dalan anggaran
dasar organisasi rofcsi guru.
(3} Dcwan lcIornaian guru sclagainana dinalsud ada ayai
(1} dilcniul uniul ncngawasi clalsanaan lodc ciil guru
dan ncnlcrilan rcloncndasi cnlcrian sanlsi aias
clanggaran lodc ciil olcI guru.
(4} Fcloncndasi dcwan lcIornaian rofcsi guru sclagainana
dinalsud ada ayai (3} Iarus oljcliif, iidal dislrininaiif,
dan iidal lcricniangan dcngan anggaran dasar organisasi
rofcsi scria craiuran crundang-undangan.
(5} Organisasi rofcsi guru wajil nclalsanalan rcloncndasi
dcwan lcIornaian guru sclagainana dinalsud ada ayai
(3}.
DAD V
DOSEN
Dagian Kcsaiu
Kualifilasi, Koncicnsi, Scriifilasi, dan Jalaian Aladcnil
Pasal 45
Doscn wajil ncnilili lualifilasi aladcnil, loncicnsi, scriifilai
cndidil, scIai jasnani dan roIani, dan ncncnuIi lualifilasi
lain yang dicrsyarailan saiuan cndidilan iinggi icnai
lcriugas, scria ncnilili lcnanuan uniul ncwujudlan iujuan
cndidilan nasional.
Pasal 46
(1} Kualifilasi aladcnil doscn sclagainana dinalsud dalan
Pasal 45 dicrolcI nclalui cndidilan iinggi rogran
ascasarjana yang icralrcdiiasi scsuai dcngan lidang
lcaIlian.
(2} Doscn ncnilili lualifilasi aladcnil nininun.
a. lulusan rogran nagisicr uniul rogran dilona aiau
rogran sarjana; dan
l. lulusan rogran dolior uniul rogran ascasarjana.
(3} Sciia orang yang ncnilili lcaIlian dcngan rcsiasi luar
liasa daai dianglai ncnjadi doscn.
(4} Kcicniuan . . .
21
(4} Kcicniuan lain ncngcnai lualifilasi aladcnil sclagainana
dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} dan lcaIlian dcngan
rcsiasi luar liasa sclagainana dinalsud ada ayai (3}
diicniulan olcI nasing-nasing scnai aladcnil saiuan
cndidilan iinggi.
Pasal 47
(1} Scriifilai cndidil uniul doscn sclagainana dinalsud
dalan Pasal 45 dilcrilan sciclaI ncncnuIi syarai sclagai
lcrilui.
a. ncnilili cngalanan lcrja sclagai cndidil ada
crguruan iinggi sclurang-lurangnya 2 (dua} iaIun;
l. ncnilili jalaian aladcnil sclurang-lurangnya asisicn
aIli; dan
c. lulus scriifilasi yang dilalulan olcI crguruan iinggi
yang ncnyclcnggaralan rogran cngadaan icnaga
lccndidilan ada crguruan iinggi yang diicialan olcI
PcncriniaI.
(2} PcncriniaI ncncialan crguruan iinggi yang icralrcdiiasi
uniul ncnyclcnggaralan rogran cngadaan icnaga
lccndidilan scsuai dcngan lcluiuIan.
(3} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai scriifilai cndidil uniul
doscn sclagainana dinalsud ada ayai (1} dan cnciaan
crguruan iinggi yang icralrcdiiasi sclagainana dinalsud
ada ayai (2} diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 48
(1} Siaius doscn icrdiri aias doscn icia dan doscn iidal icia.
(2} Jcnjang jalaian aladcnil doscn-icia icrdiri aias asisicn
aIli, lclior, lclior lcala, dan rofcsor.
(3} Pcrsyaraian uniul ncnduduli jalaian aladcnil rofcsor
Iarus ncnilili lualifilasi aladcnil dolior.
(4} Pcngaiuran lcwcnangan jcnjang jalaian aladcnil dan
doscn iidal-icia diicialan olcI sciia saiuan cndidilan
iinggi scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
Pasal 49
(1} Profcsor ncrualan jalaian aladcnil icriinggi ada saiuan
cndidilan iinggi yang ncnunyai lcwcnangan
ncnlinling calon dolior.
(2} Profcsor . . .
22
(2} Profcsor ncnilili lcwajilan lIusus ncnulis lulu dan
larya ilniaI scria ncnyclarluaslan gagasannya uniul
ncnccraIlan nasyaralai.
(3} Profcsor yang ncnilili larya ilniaI aiau larya nonuncnial
lainnya yang sangai isiincwa dalan lidangnya dan
ncndaai cngaluan inicrnasional daai dianglai ncnjadi
rofcsor ariurna.
(4} Pcngaiuran lcliI lanjui ncngcnai rofcsor ariurna
sclagainana dinalsud ada ayai (3} diicialan olcI sciia
crguruan iinggi scsuai dcngan craiuran crundang-
undangan.
Pasal 50
(1} Sciia orang yang ncnilili lualifilasi aladcnil dan
loncicnsi sclagainana dinalsud dalan Pasal 45
ncnunyai lcscnaian yang sana uniul ncnjadi doscn.
(2} Sciia orang, yang alan dianglai ncnjadi doscn
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, wajil ncngiluii
roscs sclclsi.
(3} Sciia orang daai dianglai sccara langsung ncnduduli
jcnjang jalaian aladcnil icricniu lcrdasarlan Iasil
cnilaian icrIada lualifilasi aladcnil, loncicnsi, dan
cngalanan yang dinilili.
(4} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai sclclsi sclagainana
dinalsud ada ayai (2} dan cnganglaian scria cnciaan
jcnjang jalaian aladcnil icricniu sclagainana dinalsud
ada ayai (3} diicniulan olcI sciia saiuan cndidilan
iinggi scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
Dagian Kcdua
Hal dan Kcwajilan
Pasal 51
(1} Dalan nclalsanalan iugas lcrofcsionalan, doscn lcrIal.
a. ncncrolcI cngIasilan di aias lcluiuIan Iidu
nininun dan janinan lcscjaIicraan sosial;
l. ncndaailan ronosi dan cngIargaan scsuai dcngan
iugas dan rcsiasi lcrja;
c. ncncrolcI crlindungan dalan nclalsanalan iugas
dan Ial aias lclayaan iniclcliual;
d. ncncrolcI . . .
23
d. ncncrolcI lcscnaian uniul ncninglailan
loncicnsi, alscs sunlcr lclajar, infornasi, sarana dan
rasarana cnlclajaran, scria cncliiian dan cngaldian
lcada nasyaralai;
c. ncnilili lclclasan aladcnil, ninlar aladcnil, dan
oiononi lcilnuan;
f. ncnilili lclclasan dalan ncnlcrilan cnilaian dan
ncncniulan lclulusan cscria didil; dan
g. ncnilili lclclasan uniul lcrscrilai dalan organisasi
rofcsi/organisasi rofcsi lcilnuan.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai Ial doscn sclagainana
dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan Pcraiuran
PcncriniaI.
Pasal 52
(1} PcngIasilan di aias lcluiuIan Iidu nininun
sclagainana dinalsud dalan Pasal 51 ayai (1} Iuruf a
ncliuii gaji olol, iunjangan yang nclclai ada gaji, scria
cngIasilan lain yang lcrua iunjangan rofcsi, iunjangan
fungsional, iunjangan lIusus, iunjangan lcIornaian, scria
naslaIai ianlaIan yang icrlaii dcngan iugas sclagai doscn
yang diicialan dcngan rinsi cngIargaan aias dasar
rcsiasi.
(2} Doscn yang dianglai olcI saiuan cndidilan iinggi yang
disclcnggaralan olcI PcncriniaI aiau cncriniaI dacraI
dilcri gaji scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
(3} Doscn yang dianglai olcI saiuan cndidilan iinggi yang
disclcnggaralan olcI nasyaralai dilcri gaji lcrdasarlan
crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana.
Pasal 53
(1} PcncriniaI ncnlcrilan iunjangan rofcsi sclagainana
dinalsud dalan Pasal 52 ayai (1} lcada doscn yang iclaI
ncnilili scriifilai cndidil yang dianglai olcI
cnyclcnggara cndidilan dan/aiau saiuan cndidilan
iinggi yang disclcnggaralan olcI nasyaralai.
(2} Tunjangan rofcsi sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dilcrilan sciara dcngan 1 (saiu} lali gaji olol doscn yang
dianglai olcI PcncriniaI ada iinglai, nasa lcrja, dan
lualifilasi yang sana.
(3} Tunjangan . . .
24
(3} Tunjangan rofcsi sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dialolasilan dalan anggaran cndaaian dan lclanja
ncgara.
(4} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai iunjangan rofcsi
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai (2}, dan ayai (3}
diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 54
(1} PcncriniaI ncnlcrilan iunjangan fungsional sclagainana
dinalsud dalan Pasal 52 ayai (1} lcada doscn yang
dianglai olcI PcncriniaI.
(2} PcncriniaI ncnlcrilan sulsidi iunjangan fungsional
sclagainana dinalsud dalan Pasal 52 ayai (1} lcada
doscn yang dianglai olcI saiuan cndidilan iinggi yang
disclcnggaralan olcI nasyaralai scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan.
(3} Tunjangan fungsional sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dialolasilan dalan anggaran cndaaian dan lclanja
ncgara.
Pasal 55
(1} PcncriniaI ncnlcrilan iunjangan lIusus sclagainana
dinalsud dalan Pasal 52 ayai (1} lcada doscn yang
lcriugas di dacraI lIusus.
(2} Tunjangan lIusus sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dilcrilan sciara dcngan 1 (saiu} lali gaji olol doscn yang
dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI dacraI ada
iinglai, nasa lcrja, dan lualifilasi yang sana.
(3} Tunjangan lIusus sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dialolasilan dalan anggaran cndaaian dan lclanja
ncgara.
(4} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai iunjangan lIusus
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai (2}, dan ayai (3}
diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 56
(1} PcncriniaI ncnlcrilan iunjangan lcIornaian lcada
rofcsor yang dianglai olcI cnyclcnggara cndidilan aiau
saiuan cndidilan iinggi sciara 2 (dua} lali gaji olol
rofcsor yang dianglai olcI PcncriniaI ada iinglai, nasa
lcrja, dan lualifilasi yang sana.
(2} Kcicniuan . . .
25
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai iunjangan lcIornaian
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan
Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 57
(1} MaslaIai ianlaIan sclagainana dinalsud dalan Pasal 52
ayai (1} ncrualan ianlaIan lcscjaIicraan yang dicrolcI
dalan lcniul iunjangan cndidilan, asuransi cndidilan,
lcasiswa, dan cngIargaan lagi doscn, scria lcnudaIan
uniul ncncrolcI cndidilan lagi uira dan uiri doscn,
clayanan lcscIaian, aiau lcniul lcscjaIicraan lain.
(2} PcncriniaI dan/aiau cncriniaI dacraI ncnjanin
icrwujudnya naslaIai ianlaIan sclagainana dinalsud
ada ayai (1}.
(3} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai naslaIai ianlaIan
sclagainana dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} diaiur
dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 58
Doscn yang dianglai olcI cnyclcnggara cndidilan aiau saiuan
cndidilan iinggi yang disclcnggaralan olcI nasyaralai lcrIal
ncncrolcI janinan sosial icnaga lcrja scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan.
Pasal 59
(1} Doscn yang ncndalani dan ncngcnlanglan lidang ilnu
langla lcrIal ncncrolcI dana dan fasiliias lIusus dari
PcncriniaI dan/aiau cncriniaI dacraI.
(2} Doscn yang dianglai olcI PcncriniaI di dacraI lIusus,
lcrIal aias runaI dinas yang discdialan olcI PcncriniaI
dan/aiau cncriniaI dacraI scsuai dcngan lcwcnangan.
Pasal 60
Dalan nclalsanalan iugas lcrofcsionalan, doscn
lcrlcwajilan.
a. nclalsanalan cndidilan, cncliiian, dan cngaldian
lcada nasyaralai;
l. ncrcncanalan . . .
26
l. ncrcncanalan, nclalsanalan roscs cnlclajaran, scria
ncnilai dan ncngcvaluasi Iasil cnlclajaran;
c. ncninglailan dan ncngcnlanglan lualifilasi aladcnil
dan loncicnsi sccara lcrlclanjuian scjalan dcngan
crlcnlangan ilnu cngciaIuan, iclnologi, dan scni;
d. lcriindal oljcliif dan iidal dislrininaiif aias dasar
criinlangan jcnis lclanin, agana, sulu, ras, londisi fisil
icricniu, aiau laiar lclalang sosioclononi cscria didil
dalan cnlclajaran;
c. ncnjunjung iinggi craiuran crundang-undangan, Iulun,
dan lodc ciil, scria nilai-nilai agana dan ciila; dan
f. ncncliIara dan ncnuul crsaiuan dan lcsaiuan langsa.
Dagian Kciiga
Wajil Kcrja dan Ilaian Dinas
Pasal 61
(1} Dalan lcadaan darurai, PcncriniaI daai ncnlcrlalulan
lcicniuan wajil lcrja lcada doscn dan/aiau warga ncgara
Indoncsia lain yang ncncnuIi lualifilasi aladcnil dan
loncicnsi uniul nclalsanalan iugas sclagai doscn di
dacraI lIusus.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cnugasan warga ncgara
Indoncsia sclagai doscn dalan lcadaan darurai
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan
Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 62
(1} PcncriniaI daai ncncialan ola ilaian dinas lagi calon
doscn uniul ncncnuIi lccniingan cnlangunan
cndidilan nasional, aiau uniul ncncnuIi lccniingan
cnlangunan dacraI.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai ola ilaian dinas lagi
calon doscn sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur
dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Dagian Kccnai . . .
27
Dagian Kccnai
Pcnganglaian, Pcncnaian, PcnindaIan, dan
PcnlcrIcniian
Pasal 63
(1} Pcnganglaian dan cncnaian doscn ada saiuan
cndidilan iinggi dilalulan sccara oljcliif dan iransaran
scsuai dcngan craiuran crundang-undangan.
(2} Pcnganglaian dan cncnaian doscn ada saiuan
cndidilan iinggi yang disclcnggaralan olcI PcncriniaI
diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
(3} Pcnganglaian dan cncnaian doscn ada saiuan
cndidilan iinggi yang disclcnggaralan olcI nasyaralai
dilalulan olcI cnyclcnggara cndidilan aiau saiuan
cndidilan iinggi yang lcrsangluian lcrdasarlan crjanjian
lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana.
(4} PcncriniaI dan cncriniaI dacraI wajil ncnfasiliiasi
saiuan cndidilan iinggi yang disclcnggaralan olcI
nasyaralai uniul ncnjanin icrsclcnggaranya cndidilan
yang lcrnuiu.
Pasal 64
(1} Doscn yang dianglai olcI PcncriniaI daai diicnailan
ada jalaian siruliural scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan.
(2} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cncnaian doscn yang
dianglai olcI PcncriniaI ada jalaian siruliural
sclagainana dinalsud ada ayai (1} diaiur dcngan
Pcraiuran PcncriniaI.
Pasal 65
Tcnaga lcrja asing yang diclcrjalan sclagai doscn ada saiuan
cndidilan iinggi di Indoncsia wajil ncnaiuIi craiuran
crundang-undangan.
Pasal 66
PcnindaIan doscn ada saiuan cndidilan iinggi yang
disclcnggaralan olcI nasyaralai diaiur olcI cnyclcnggara
cndidilan lcrdasarlan crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana.
Pasal 67 . . .
28
Pasal 67
(1} Doscn daai dilcrIcniilan dcngan Iornai dari jalaian
sclagai doscn larcna.
a. ncninggal dunia;
l. ncncaai laias usia cnsiun;
c. aias crniniaan scndiri;
d. iidal daai nclalsanalan iugas sccara icrus-ncncrus
sclana 12 (dua lclas} lulan larcna salii jasnani
dan/aiau roIani; aiau
c. lcralIirnya crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana aniara doscn dan cnyclcnggara cndidilan.
(2} Doscn daai dilcrIcniilan iidal dcngan Iornai dari
jalaian sclagai doscn larcna.
a. nclanggar sunaI dan janji jalaian;
l. nclanggar crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana; aiau
c. nclalailan lcwajilan dalan ncnjalanlan iugas sclana 1
(saiu} lulan aiau lcliI sccara icrus-ncncrus.
(3} PcnlcrIcniian doscn sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dan ayai (2} dilalulan olcI cnyclcnggara cndidilan aiau
saiuan cndidilan iinggi yang lcrsangluian lcrdasarlan
craiuran crundang-undangan.
(4} PcnlcrIcniian doscn larcna laias usia cnsiun
sclagainana dinalsud ada ayai (1} Iuruf l dilalulan
ada usia 65 (cnan uluI lina} iaIun.
(5} Profcsor yang lcrrcsiasi daai dicranjang laias usia
cnsiunnya sanai 70 (iujuI uluI} iaIun.
(6} Doscn yang dianglai olcI PcncriniaI yang dilcrIcniilan
dari jalaian sclagai doscn, lccuali sclagainana dinalsud
ayai (1} Iuruf a dan Iuruf l, iidal dcngan scndirinya
dilcrIcniilan sclagai cgawai ncgcri siil.
Pasal 68
(1} PcnlcrIcniian doscn sclagainana dinalsud dalan Pasal
67 ayai (2} daai dilalulan sciclaI doscn yang
lcrsangluian dilcri lcscnaian uniul ncnlcla diri.
(2} Doscn ada saiuan cndidilan iinggi yang disclcnggaralan
olcI nasyaralai yang dilcrIcniilan dcngan Iornai iidal
aias crniniaan scndiri ncncrolcI loncnsasi finansial
scsuai dcngan crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja
lcrsana.
Dagian Kclina . . .
29
Dagian Kclina
Pcnlinaan dan Pcngcnlangan
Pasal 69
(1} Pcnlinaan dan cngcnlangan doscn ncliuii cnlinaan
dan cngcnlangan rofcsi dan laricr.
(2} Pcnlinaan dan cngcnlangan rofcsi doscn sclagainana
dinalsud ada ayai (1} ncliuii loncicnsi cdagogil,
loncicnsi lcriladian, loncicnsi sosial, dan loncicnsi
rofcsional.
(3} Pcnlinaan dan cngcnlangan rofcsi doscn dilalulan
nclalui jalaian fungsional sclagainana dinalsud ada ayai
(1}.
(4} Pcnlinaan dan cngcnlangan laricr doscn sclagainana
dinalsud ada ayai (1} ncliuii cnugasan, lcnailan
anglai, dan ronosi.
Pasal 70
Kclijalan siraicgis cnlinaan dan cngcnlangan rofcsi dan
laricr doscn ada saiuan cndidilan iinggi yang disclcnggaralan
olcI PcncriniaI aiau nasyaralai diicialan dcngan Pcraiuran
Mcnicri.
Pasal 71
(1} PcncriniaI wajil ncnlina dan ncngcnlanglan lualifilasi
aladcnil dan loncicnsi doscn ada saiuan cndidilan
iinggi yang disclcnggaralan olcI PcncriniaI dan/aiau
nasyaralai.
(2} Saiuan cndidilan iinggi yang disclcnggaralan olcI
nasyaralai wajil ncnlina dan ncngcnlanglan lualifilasi
aladcnil dan loncicnsi doscn.
(3} PcncriniaI wajil ncnlcrilan anggaran uniul
ncninglailan rofcsionaliias dan cngaldian doscn ada
saiuan cndidilan iinggi yang disclcnggaralan olcI
PcncriniaI dan/aiau nasyaralai.
Pasal 72 . . .
30
Pasal 72
(1} Dclan lcrja doscn ncncalu lcgiaian olol yaiiu
ncrcncanalan cnlclajaran, nclalsanalan roscs
cnlclajaran, nclalulan cvaluasi cnlclajaran,
ncnlinling dan nclaiiI, nclalulan cncliiian, nclalulan
iugas ianlaIan, scria nclalulan cngaldian lcada
nasyaralai.
(2} Dclan lcrja sclagainana dinalsud ada ayai (1} sclurang-
lurangnya scadan dcngan 12 (dua lclas} saiuan lrcdii
scncsicr dan sclanyal-lanyalnya 16 (cnan lclas} saiuan
lrcdii scncsicr.
(3} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai lclan lcrja doscn
sclagainana dinalsud ada ayai (1} dan ayai (2} diaiur olcI
sciia saiuan cndidilan iinggi scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan.
Dagian Kccnan
PcngIargaan
Pasal 73
(1} Doscn yang lcrrcsiasi, lcrdcdilasi luar liasa, dan/aiau
lcriugas di dacraI lIusus lcrIal ncncrolcI
cngIargaan.
(2} Doscn yang gugur dalan nclalsanalan iugas di dacraI
lIusus ncncrolcI cngIargaan dari PcncriniaI,
cncriniaI dacraI, dan/aiau nasyaralai.
Pasal 74
(1} PcngIargaan daai dilcrilan olcI PcncriniaI, cncriniaI
dacraI, nasyaralai, organisasi rofcsi lcilnuan, dan/aiau
saiuan cndidilan iinggi.
(2} PcngIargaan daai dilcrilan ada iinglai saiuan
cndidilan iinggi, iinglai laluaicn/loia, iinglai rovinsi,
iinglai nasional, dan/aiau iinglai inicrnasional.
(3} PcngIargaan daai dilcrilan dalan lcniul ianda jasa,
lcnailan anglai isiincwa, finansial, iagan, dan/aiau
lcniul cngIargaan lain.
(4} PcngIargaan . . .
31
(4} PcngIargaan lcada doscn dilalsanalan dalan rangla
ncncringaii Iari ulang iaIun lcncrdclaan Fcullil
Indoncsia, Iari ulang iaIun rovinsi, Iari ulang iaIun
laluaicn/loia, Iari ulang iaIun saiuan cndidilan iinggi,
Iari cndidilan nasional, dan/aiau Iari lcsar lain.
(5} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cnlcrian cngIargaan
sclagainana dinalsud ada ayai (1}, ayai (2}, ayai (3}, dan
ayai (4} diaiur dcngan Pcraiuran PcncriniaI.
Dagian KciujuI
Pcrlindungan
Pasal 75
(1} PcncriniaI, cncriniaI dacraI, nasyaralai, organisasi
rofcsi, dan/aiau saiuan cndidilan iinggi wajil
ncnlcrilan crlindungan icrIada doscn dalan
clalsanaan iugas.
(2} Pcrlindungan sclagainana dinalsud ada ayai (1} ncliuii
crlindungan Iulun, crlindungan rofcsi, scria
crlindungan lcsclanaian dan lcscIaian lcrja.
(3} Pcrlindungan Iulun sclagainana dinalsud ada ayai (2}
ncncalu crlindungan icrIada iindal lclcrasan,
ancanan, crlaluan dislrininaiif, iniinidasi, aiau
crlaluan iidal adil dari iIal cscria didil, orang iua
cscria didil, nasyaralai, lirolrasi, dan/aiau iIal lain.
(4} Pcrlindungan rofcsi sclagainana dinalsud ada ayai (2}
ncncalu crlindungan icrIada clalsanaan iugas doscn
sclagai icnaga rofcsional yang ncliuii cnuiusan
Iulungan lcrja yang iidal scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan, cnlcrian inlalan yang iidal wajar,
cnlaiasan lclclasan aladcnil, ninlar aladcnil, dan
oiononi lcilnuan, scria cnlaiasan/clarangan lain yang
daai ncngIanlai doscn dalan clalsanaan iugas.
(5} Pcrlindungan lcsclanaian dan lcscIaian lcrja sclagainana
dinalsud ada ayai (2} ncliuii crlindungan icrIada
risilo gangguan lcananan lcrja, lccclalaan lcrja,
lclalaran ada waliu lcrja, lcncana alan, lcscIaian
linglungan lcrja, dan/aiau risilo lain.
(6} Dalan . . .
32
(6} Dalan rangla lcgiaian aladcnil, doscn ncndaai
crlindungan uniul ncnggunalan daia dan sunlcr yang
dilaicgorilan icrlarang olcI craiuran crundang-
undangan.
Dagian Kcdclaan
Cuii
Pasal 76
(1} Doscn ncncrolcI cuii scsuai dcngan craiuran
crundang-undangan.
(2} Doscn ncncrolcI cuii uniul siudi dan cncliiian aiau
uniul cngcnlangan ilnu cngciaIuan, iclnologi, dan
scni dcngan ncncrolcI Ial gaji cnuI.
(3} Kcicniuan lcliI lanjui ncngcnai cuii sclagainana
dinalsud ada ada ayai (1} dan ayai (2} diaiur dcngan
Pcraiuran PcncriniaI.
DAD VI
SANKSI
Pasal 77
(1} Ouru yang dianglai olcI PcncriniaI aiau cncriniaI
dacraI yang iidal ncnjalanlan lcwajilan sclagainana
dinalsud dalan Pasal 20 dilcnai sanlsi scsuai dcngan
craiuran crundang-undangan.
(2} Sanlsi sclagainana dinalsud ada ayai (1} lcrua.
a. icguran;
l. cringaian icriulis;
c. cnundaan cnlcrian Ial guru;
d. cnurunan anglai;
c. cnlcrIcniian dcngan Iornai; aiau
f. cnlcrIcniian iidal dcngan Iornai.
(3} Ouru yang lcrsiaius ilaian dinas sclagainana dinalsud
dalan Pasal 22 yang iidal nclalsanalan iugas scsuai
dcngan crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana
dilcri sanlsi scsuai dcngan crjanjian ilaian dinas.
(4} Ouru . . .
33
(4} Ouru yang dianglai olcI cnyclcnggara cndidilan aiau
saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI nasyaralai,
yang iidal ncnjalanlan lcwajilan sclagainana dinalsud
dalan Pasal 20 dilcnai sanlsi scsuai dcngan crjanjian
lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana.
(5} Ouru yang nclalulan clanggaran lodc ciil dilcnai sanlsi
olcI organisasi rofcsi.
(6} Ouru yang dilcnai sanlsi sclagainana dinalsud ada ayai
(1}, ayai (2}, ayai (3}, ayai (4}, dan ayai (5} ncnunyai Ial
ncnlcla diri.
Pasal 78
(1} Doscn yang dianglai olcI PcncriniaI yang iidal
ncnjalanlan lcwajilan sclagainana dinalsud dalan Pasal
60 dilcnai sanlsi scsuai dcngan craiuran crundang-
undangan.
(2} Sanlsi sclagainana dinalsud ada ayai (1} lcrua.
a. icguran;
l. cringaian icriulis;
c. cnundaan cnlcrian Ial doscn;
d. cnurunan anglai dan jalaian aladcnil;
c. cnlcrIcniian dcngan Iornai; aiau
f. cnlcrIcniian iidal dcngan Iornai.
(3} Doscn yang dianglai olcI cnyclcnggara cndidilan aiau
saiuan cndidilan iinggi yang disclcnggaralan olcI
nasyaralai yang iidal ncnjalanlan lcwajilan sclagainana
dinalsud dalan Pasal 60 dilcnai sanlsi scsuai dcngan
crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana.
(4} Doscn yang lcrsiaius ilaian dinas sclagainana dinalsud
dalan Pasal 62 yang iidal nclalsanalan iugas scsuai
dcngan crjanjian lcrja aiau lcscalaian lcrja lcrsana
dilcri sanlsi scsuai dcngan crjanjian ilaian dinas.
(5} Doscn yang dilcnai sanlsi sclagainana dinalsud ada
ayai (1}, ayai (2}, ayai (3}, dan ayai (4} ncnunyai Ial
ncnlcla diri.
Pasal 79 . . .
34
Pasal 79
(1} Pcnyclcnggara cndidilan aiau saiuan cndidilan yang
nclalulan clanggaran icrIada lcicniuan sclagainana
dinalsud dalan Pasal 24, Pasal 34, Pasal 39, Pasal 63 ayai
(4}, Pasal 71, dan Pasal 75 dilcri sanlsi scsuai dcngan
craiuran crundang-undangan.
(2} Sanlsi lagi cnyclcnggara cndidilan lcrua.
a. icguran;
l. cringaian icriulis;
c. cnlaiasan lcgiaian cnyclcnggaraan saiuan
cndidilan; aiau
d. cnlcluan lcgiaian cnyclcnggaraan saiuan
cndidilan.
DAD VII
KETENTUAN PEFALIHAN
Pasal 80
(1} Pada saai nulai lcrlalunya Undang-Undang ini.
a. guru yang lclun ncnilili scriifilai cndidil
ncncrolcI iunjangan fungsional sclagainana
dinalsud dalan Pasal 17 ayai (1} dan ayai (2} dan
ncncrolcI naslaIai ianlaIan sclagainana
dinalsud dalan Pasal 19 ayai (2} aling lana 10
(sculuI} iaIun, aiau guru yang lcrsangluian iclaI
ncncnuIi lcwajilan ncnilili scriifilai cndidil.
l. doscn yang lclun ncnilili scriifilai cndidil
ncncrolcI iunjangan fungsional sclagainana
dinalsud dalan Pasal 54 ayai (1} dan ayai (2} dan
ncncrolcI naslaIai ianlaIan sclagainana
dinalsud dalan Pasal 57 ayai (2} aling lana 10
(sculuI} iaIun, aiau doscn yang lcrsangluian iclaI
ncncnuIi lcwajilan ncnilili scriifilai cndidil.
(2} Tunjangan . . .
35
(2} Tunjangan fungsional dan naslaIai ianlaIan lagi guru
dan doscn sclagainana dinalsud ada ayai (1}
dialolasilan dalan anggaran cndaaian dan lclanja
ncgara dan anggaran cndaaian dan lclanja dacraI.
Pasal 81
Scnua craiuran crundang-undangan yang lcrlaiian dcngan
guru dan doscn icia lcrlalu scanjang iidal lcricniangan aiau
lclun diganii dcngan craiuran laru lcrdasarlan Undang-
Undang ini.
DAD VIII
KETENTUAN PENUTUP
Pasal 82
(1} PcncriniaI nulai nclalsanalan rogran scriifilasi
cndidil aling lana dalan waliu 12 (dua lclas} lulan
icrIiiung scjal lcrlalunya Undang-Undang ini.
(2} Ouru yang lclun ncnilili lualifilasi aladcnil dan
scriifilai cndidil sclagainana dinalsud ada Undang-
Undang ini wajil ncncnuIi lualifilasi aladcnil dan
scriifilai cndidil aling lana 10 (sculuI} iaIun scjal
lcrlalunya Undang-Undang ini.
Pasal 83
Scnua craiuran crundang-undangan yang dicrlulan uniul
nclalsanalan Undang-Undang ini Iarus disclcsailan sclanlai-
lanlainya 18 (dclaan lclas} lulan scjal lcrlalunya Undang-
Undang ini.
Pasal 84
Undang-Undang ini nulai lcrlalu ada ianggal diundanglan.
Agar . . .
36
Agar sciia orang ncngciaIuinya, ncncriniaIlan
cngundangan Undang-Undang ini dcngan cncnaiannya
dalan Lcnlaran Ncgara Fcullil Indoncsia.
DisaIlan di Jalaria
ada ianggal 30 Dcscnlcr 2005
PFESIDEN FEPUDLIK INDONESIA,
iid
DF. H. SUSILO DAMDANO YUDHOYONO
Diundanglan di Jalaria
ada ianggal 30 Dcscnlcr 2005
MENTEFI HUKUM DAN HAK ASASI MANUSIA
FEPUDLIK INDONESIA
AD INTEFIM,
iid
YUSFIL IHZA MAHENDFA
LEMDAFAN NEOAFA FEPUDLIK INDONESIA TAHUN 2005 NOMOF 157
PENJELASAN
ATAS
UNDANO-UNDANO FEPUDLIK INDONESIA
NOMOF 14 TAHUN 2005
TENTANO
OUFU DAN DOSEN
I. UMUM
Pcnlulaan Undang-Undang Dasar Ncgara Fcullil Indoncsia TaIun
1945 ncnyaialan laIwa iujuan nasional adalaI uniul nclindungi
scgcna langsa dan scluruI iunaI daraI Indoncsia dan uniul
ncnajulan lcscjaIicraan unun, ncnccrdaslan lcIiduan langsa, dan
ilui nclalsanalan lcicriilan dunia lcrdasarlan lcncrdclaan,
crdanaian aladi, dan lcadilan sosial. Uniul ncwujudlan iujuan
nasional icrsclui, cndidilan ncrualan falior yang sangai ncncniulan.
Sclanjuinya, Pasal 31 Undang-Undang Dasar Ncgara Fcullil Indoncsia
TaIun 1945 ncngananailan laIwa (1} sciia warga ncgara lcrIal
ncndaai cndidilan; (2} Sciia warga ncgara wajil ncngiluii cndidilan
dasar dan cncriniaI wajil ncnliayainya; (3} PcncriniaI ncngusaIalan
dan ncnyclcnggaralan saiu sisicn cndidilan nasional, yang
ncninglailan lcinanan dan lcialwaan scria alIlal nulia dalan rangla
ncnccrdaslan lcIiduan langsa, yang diaiur dcngan undang-undang; (4}
Ncgara ncnrioriiaslan anggaran cndidilan sclurang-lurangnya 20%
(dua uluI crscn} dari anggaran cndaaian dan lclanja ncgara scria
dari anggaran cndaaian dan lclanja dacraI uniul ncncnuIi
lcluiuIan cnyclcnggaraan cndidilan nasional; dan (5} PcncriniaI
ncnajulan ilnu cngciaIuan dan iclnologi dcngan ncnjunjung iinggi
nilai-nilai agana dan crsaiuan langsa uniul lcnajuan cradalan scria
lcscjaIicraan unai nanusia.
SalaI saiu ananai Undang-Undang Dasar Ncgara Fcullil Indoncsia
TaIun 1945 icrsclui lcnudian diaiur lcliI lanjui dalan Undang-Undang
Nonor 20 TaIun 2003 icniang Sisicn Pcndidilan Nasional, yang ncnilili
visi icrwujudnya sisicn cndidilan sclagai ranaia sosial yang luai dan
lcrwilawa uniul ncnlcrdayalan scnua warga ncgara Indoncsia
lcrlcnlang ncnjadi nanusia yang lcrlualiias scIingga nanu dan
roaliif ncnjawal ianiangan zanan yang sclalu lcrulaI.
Kualiias nanusia yang diluiuIlan olcI langsa Indoncsia ada nasa
yang alan daiang adalaI yang nanu ncngIadai crsaingan yang
scnalin lciai dcngan langsa lain di dunia. Kualiias nanusia Indoncsia
icrsclui diIasillan nclalui cnyclcnggaraan cndidilan yang lcrnuiu.
OlcI larcna iiu, guru dan doscn ncnunyai fungsi, cran, dan
lcdudulan . . .
2
lcdudulan yang sangai siraicgis. Pasal 39 Ayai (2} Undang-Undang
Nonor 20 TaIun 2003 icniang Sisicn Pcndidilan Nasional ncnyaialan
laIwa cndidil ncrualan icnaga rofcsional. Kcdudulan guru dan
doscn sclagai icnaga rofcsional ncnunyai visi icrwujudnya
cnyclcnggaraan cnlclajaran scsuai dcngan rinsi-rinsi
rofcsionaliias uniul ncncnuIi Ial yang sana lagi sciia warga ncgara
dalan ncncrolcI cndidilan yang lcrnuiu.
Dcrdasarlan uraian di aias, cngaluan lcdudulan guru dan doscn
sclagai icnaga rofcsional ncnunyai nisi uniul nclalsanalan iujuan
Undang-Undang ini sclagai lcrilui.
1. ncnganglai narialai guru dan doscn;
2. ncnjanin Ial dan lcwajilan guru dan doscn;
3. ncninglailan loncicnsi guru dan doscn;
4. ncnajulan rofcsi scria laricr guru dan doscn;
5. ncninglailan nuiu cnlclajaran;
6. ncninglailan nuiu cndidilan nasional;
7. ncngurangi lcscnjangan lcicrscdiaan guru dan doscn aniardacraI
dari scgi junlaI, nuiu, lualifilasi aladcnil, dan loncicnsi;
8. ncngurangi lcscnjangan nuiu cndidilan aniardacraI; dan
9. ncninglailan clayanan cndidilan yang lcrnuiu.
Dcrdasarlan visi dan nisi icrsclui, lcdudulan guru sclagai icnaga
rofcsional lcrfungsi uniul ncninglailan narialai guru scria crannya
sclagai agcn cnlclajaran uniul ncninglailan nuiu cndidilan
nasional, scdanglan lcdudulan doscn sclagai icnaga rofcsional
lcrfungsi uniul ncninglailan narialai doscn scria ncngcnlanglan
ilnu cngciaIuan, iclnologi, dan scni uniul ncninglailan nuiu
cndidilan nasional.
Scjalan dcngan fungsi icrsclui, lcdudulan guru dan doscn sclagai
icnaga rofcsional lcriujuan uniul nclalsanalan sisicn cndidilan
nasional dan ncwujudlan iujuan cndidilan nasional, yalni
lcrlcnlangnya oicnsi cscria didil agar ncnjadi nanusia yang lcrinan
dan lcrialwa lcada TuIan Yang MaIa Esa, lcralIlal nulia, scIai,
lcrilnu, cala, lrcaiif, nandiri, scria ncnjadi warga ncgara yang
dcnolraiis dan lcrianggung jawal.
Uniul ncninglailan cngIargaan icrIada iugas guru dan doscn,
lcdudulan guru dan doscn ada cndidilan anal usia dini jalur
cndidilan fornal, ada jcnjang cndidilan dasar, cndidilan ncncngaI,
dan cndidilan iinggi crlu diluluIlan dcngan cnlcrian scriifilai
cndidil. Scriifilai icrsclui ncrualan cngaluan aias lcdudulan guru
dan doscn sclagai icnaga rofcsional. Dalan nclalsanalan iugasnya,
guru dan doscn Iarus ncncrolcI cngIasilan di aias lcluiuIan Iidu
nininun scIingga ncnilili lcscnaian uniul ncninglailan
lcnanuan rofcsionalnya.
Sclain . . .
3
Sclain iiu, crlu juga dicrIaiilan uaya-uaya ncnalsinallan fungsi
dan cran siraicgis guru dan doscn yang ncliuii cncgalan Ial dan
lcwajilan guru dan doscn sclagai icnaga rofcsional, cnlinaan dan
cngcnlangan rofcsi guru dan doscn, crlindungan Iulun,
crlindungan rofcsi, scria crlindungan lcsclanaian dan lcscIaian
lcrja.
Dcrdasarlan visi, nisi, dan criinlangan-criinlangan di aias
dicrlulan siraicgi yang ncliuii.
1. cnyclcnggaraan scriifilasi cndidil lcrdasarlan lualifilasi
aladcnil dan loncicnsi;
2. cncnuIan Ial dan lcwajilan guru dan doscn sclagai icnaga
rofcsional yang scsuai dcngan rinsi rofcsionaliias;
3. cnyclcnggaraan lclijalan siraicgis dalan cnganglaian,
cncnaian, cnindaIan, dan cnlcrIcniian guru dan doscn scsuai
dcngan lcluiuIan, lail junlaI, lualifilasi aladcnil, nauun
loncicnsi yang dilalulan sccara ncraia, oljcliif, dan iransaran
uniul ncnjanin lclcrlangsungan cndidilan;
4. cnyclcnggaraan lclijalan siraicgis dalan cnlinaan dan
cngcnlangan rofcsi guru dan doscn uniul ncninglailan
rofcsionaliias dan cngaldian ara guru dan doscn;
5. cninglaian cnlcrian cngIargaan dan janinan crlindungan
icrIada guru dan doscn dalan clalsanaan iugas rofcsional;
6. cninglaian cran organisasi rofcsi uniul ncnjaga dan
ncninglailan lcIornaian dan narialai guru dan doscn dalan
clalsanaan iugas sclagai icnaga rofcsional;
7. cnguaian lcsciaraan aniara guru dan doscn yang lcriugas ada
saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI PcncriniaI dan
cncriniaI dacraI dcngan guru dan doscn yang lcriugas ada
saiuan cndidilan yang disclcnggaralan olcI nasyaralai;
8. cnguaian ianggung jawal dan lcwajilan PcncriniaI dan
cncriniaI dacraI dalan ncrcalisasilan cncaaian anggaran
cndidilan uniul ncncnuIi Ial dan lcwajilan guru dan doscn
sclagai icnaga rofcsional; dan
9. cninglaian cran scria nasyaralai dalan ncncnuIi Ial dan
lcwajilan guru dan doscn.
Pcngaluan lcdudulan guru dan doscn sclagai icnaga rofcsional
ncrualan lagian dari cnlaIaruan sisicn cndidilan nasional yang
clalsanaannya ncncrIaiilan lcrlagai lcicniuan craiuran
crundang-undangan di lidang cndidilan, lccgawaian,
lcicnagalcrjaan, lcuangan, dan cncriniaIan dacraI.
ScIulungan dcngan Ial iiu, dicrlulan cngaiuran icniang lcdudulan
guru dan doscn sclagai icnaga rofcsional dalan suaiu Undang-Undang
icniang Ouru dan Doscn.
II. PASAL DEMI PASAL . . .
4
II. PASAL DEMI PASAL
Pasal 1
Culu jclas.
Pasal 2
Ayai (1}
Ouru sclagai icnaga rofcsional ncngandung arii laIwa
clcrjaan guru Ianya daai dilalulan olcI scscorang yang
ncnunyai lualifilasi aladcnil, loncicnsi, dan scriifilai
cndidil scsuai dcngan crsyaraian uniul sciia jcnis dan
jcnjang cndidilan icricniu.
Ayai (2}
Culu jclas.
Pasal 3
Culu jclas.
Pasal 4
Yang dinalsud dcngan guru sclagai agcn cnlclajaran (
} adalaI cran guru aniara lain sclagai fasiliiaior, noiivaior,
cnacu, crclayasa cnlclajaran, dan cnlcri insirasi lclajar lagi
cscria didil.
Pasal 5
Culu jclas.
Pasal 6
Culu jclas.
Pasal 7
Culu jclas.
Pasal 8
Yang dinalsud dcngan scIai jasnani dan roIani adalaI londisi
lcscIaian fisil dan ncnial yang ncnunglinlan guru daai
nclalsanalan iugas dcngan lail. Kondisi lcscIaian fisil dan ncnial
icrsclui iidal diiujulan lcada cnyandang cacai.
Pasal 9
Culu jclas.
Pasal 10 . . .
5
Pasal 10
Ayai (1}
Yang dinalsud dcngan loncicnsi cdagogil adalaI
lcnanuan ncngclola cnlclajaran cscria didil.
Yang dinalsud dcngan loncicnsi lcriladian adalaI
lcnanuan lcriladian yang nania, lcralIlal nulia, arif,
dan lcrwilawa scria ncnjadi icladan cscria didil.
Yang dinalsud dcngan loncicnsi rofcsional adalaI
lcnanuan cnguasaan naicri clajaran sccara luas dan
ncndalan.
Yang dinalsud dcngan loncicnsi sosial adalaI lcnanuan
guru uniul lcrlonunilasi dan lcrinicralsi sccara cfcliif dan
cfisicn dcngan cscria didil, scsana guru, orangiua/wali cscria
didil, dan nasyaralai scliiar.
Ayai (2}
Culu jclas.
Pasal 11
Culu jclas.
Pasal 12
Culu jclas.
Pasal 13
Culu jclas.
Pasal 14
Ayai (1}
Iuruf a
Yang dinalsud dcngan cngIasilan di aias lcluiuIan
Iidu nininun adalaI cndaaian yang culu uniul
ncncnuIi lcluiuIan Iidu guru dan lcluarganya sccara
wajar, lail sandang, angan, aan, lcscIaian, cndidilan,
rclrcasi, nauun janinan Iari iua.
Iuruf l
Culu jclas.
Iuruf c
Culu jclas
Iuruf d
Culu jclas.
Iuruf c
Culu jclas.
Iuruf f
Culu jclas.
Iuruf g . . .
6
Iuruf g
Culu jclas.
Iuruf I
Culu jclas.
Iuruf i
Culu jclas.
Iuruf j
Culu jclas.
Iuruf l
Culu jclas.
Ayai (2}
Culu jclas.
Pasal 15
Ayai (1}
Yang dinalsud dcngan gaji olol adalaI saiuan cngIasilan
yang diicialan lcrdasarlan anglai, golongan, dan nasa
lcrja.
Yang dinalsud dcngan iunjangan yang nclclai ada gaji adalaI
ianlaIan cngIasilan sclagai lononcn lcscjaIicraan yang
diicniulan lcrdasarlan junlaI ianggungan lcluarga.
Yang dinalsud dcngan iunjangan rofcsi adalaI iunjangan yang
dilcrilan lcada guru yang ncnilili scriifilai cndidil sclagai
cngIargaan aias rofcsionaliiasnya.
Yang dinalsud dcngan iunjangan lIusus adalaI iunjangan
yang dilcrilan lcada guru sclagai loncnsasi aias lcsuliian
Iidu yang diIadai dalan nclalsanalan iugas di dacraI
lIusus.
Yang dinalsud dcngan naslaIai ianlaIan adalaI ianlaIan
lcscjaIicraan yang dicrolcI dalan lcniul asuransi, clayanan
lcscIaian, aiau lcniul lcscjaIicraan lain.
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3}
Culu jclas.
Pasal 16
Ayai (1}
Culu jclas.
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3} . . .
7
Ayai (3}
Tunjangan rofcsi daai dicrIiiunglan sclagai lagian dari
anggaran cndidilan sclain gaji cndidil dan anggaran
cndidilan lcdinasan uniul ncncnuIi lcicniuan dalan Pasal
49 ayai (1} dan ayai (4} Undang-Undang Nonor 20 TaIun 2003
icniang Sisicn Pcndidilan Nasional.
Ayai (4}
Culu jclas.
Pasal 17
Ayai (1}
Culu jclas.
Ayai (2}
Culu jclas
Ayai (3}
Tunjangan fungsional daai dicrIiiunglan sclagai lagian dari
anggaran cndidilan sclain gaji cndidil dan anggaran
cndidilan lcdinasan uniul ncncnuIi lcicniuan dalan Pasal
49 ayai (1} dan ayai (4} Undang-Undang Nonor 20 TaIun 2003
icniang Sisicn Pcndidilan Nasional.
Pasal 18
Ayai (1}
Tunjangan lIusus daai dicrIiiunglan sclagai lagian dari
anggaran cndidilan sclain gaji cndidil dan anggaran
cndidilan lcdinasan uniul ncncnuIi lcicniuan dalan Pasal
49 ayai (1} dan ayai (4} Undang-Undang Nonor 20 TaIun 2003
icniang Sisicn Pcndidilan Nasional.
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3}
Culu jclas.
Ayai (4}
Culu jclas.
Pasal 19
Ayai (1}
Yang dinalsud dcngan lcnudaIan uniul ncncrolcI
cndidilan lagi uira-uiri guru adalaI lcrua lcscnaian dan
lcringanan liaya cndidilan lagi uira-uiri guru yang iclaI
ncncnuIi syarai-syarai aladcnil uniul ncncnuI cndidilan
dalan saiuan cndidilan icricniu.
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3} . . .
8
Ayai (3}
Culu jclas.
Pasal 20
Culu jclas.
Pasal 21
Culu jclas.
Pasal 22
Culu jclas.
Pasal 23
Culu jclas.
Pasal 24
Culu jclas.
Pasal 25
Culu jclas.
Pasal 26
Culu jclas.
Pasal 27
Culu jclas.
Pasal 28
Culu jclas.
Pasal 29
Culu jclas.
Pasal 30
Culu jclas.
Pasal 31
Culu jclas.
Pasal 32
Culu jclas.
Pasal 33
Culu jclas.
Pasal 34 . . .
9
Pasal 34
Culu jclas.
Pasal 35
Culu jclas.
Pasal 36
Culu jclas.
Pasal 37
Culu jclas.
Pasal 38
Culu jclas.
Pasal 39
Culu jclas.
Pasal 40
Culu jclas.
Pasal 41
Culu jclas.
Pasal 42
Culu jclas.
Pasal 43
Culu jclas.
Pasal 44
Culu jclas.
Pasal 45
Yang dinalsud dcngan scIai jasnani dan roIani adalaI londisi
lcscIaian fisil dan ncnial yang ncnunglinlan doscn daai
nclalsanalan iugas dcngan lail. Kondisi lcscIaian fisil dan ncnial
icrsclui iidal diiujulan lcada cnyandang cacai.
Pasal 46
Culu jclas.
Pasal 47
Culu jclas.
Pasal 48 . . .
10
Pasal 48
Ayai (1}
Yang dinalsud dcngan doscn icia adalaI doscn yang lclcrja
cnuI waliu yang lcrsiaius sclagai icnaga cndidil icia ada
saiuan cndidilan iinggi icricniu.
Yang dinalsud dcngan doscn iidal icia adalaI doscn yang
lclcrja aruI waliu yang lcrsiaius sclagai icnaga cndidil
iidal icia ada saiuan cndidilan iinggi icricniu.
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3}
Culu jclas.
Ayai (4}
Culu jclas.
Pasal 49
Culu jclas.
Pasal 50
Ayai (1}
Culu jclas.
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3}
Yang dinalsud dcngan sccara langsung adalaI iana lcrjcnjang.
Ayai (4}
Culu jclas.
Pasal 51
Ayai (1}
Iuruf a
Yang dinalsud dcngan cngIasilan di aias lcluiuIan
Iidu nininun adalaI cndaaian yang culu uniul
ncncnuIi lcluiuIan Iidu doscn dan lcluarganya sccara
wajar, lail sandang, angan, aan, lcscIaian, cndidilan,
rclrcasi, nauun janinan Iari iua.
Iuruf l
Culu jclas.
Iuruf c
Culu jclas.
Iuruf d
Culu jclas.
Iuruf c
Culu jclas.
Iuruf f . . .
11
Iuruf f
Culu jclas.
Iuruf g
Culu jclas.
Ayai (2}
Culu jclas.
Pasal 52
Ayai (1}
Yang dinalsud dcngan gaji olol adalaI saiuan cngIasilan
yang diicialan lcrdasarlan anglai, golongan, dan nasa
lcrja.
Yang dinalsud dcngan iunjangan yang nclclai ada gaji adalaI
ianlaIan cngIasilan sclagai lononcn lcscjaIicraan yang
diicniulan lcrdasarlan junlaI ianggungan lcluarga.
Yang dinalsud dcngan iunjangan rofcsi adalaI iunjangan yang
dilcrilan lcada doscn yang ncnilili scriifilai cndidil sclagai
cngIargaan aias rofcsionaliiasnya.
Yang dinalsud dcngan iunjangan lIusus adalaI iunjangan
yang dilcrilan lcada doscn sclagai loncnsasi aias lcsuliian
Iidu yang diIadai dalan nclalsanalan iugas di dacraI
lIusus.
Yang dinalsud dcngan naslaIai ianlaIan adalaI ianlaIan
lcscjaIicraan yang dicrolcI dalan lcniul asuransi, clayanan
lcscIaian, aiau lcniul lcscjaIicraan lain.
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3}
Culu jclas.
Pasal 53
Culu jclas.
Pasal 54
Culu jclas.
Pasal 55
Ayai (1}
LiIai cnjclasan Pasal 52 ayai (1}
Ayai (2}
Culu jclas.
Ayai (3} . . .
12
Ayai (3}
Culu jclas.
Ayai (4}
Culu jclas.
Pasal 56
Culu jclas.
Pasal 57
Culu jclas.
Pasal 58
Culu jclas.
Pasal 59
Ayai (1}
Yang dinalsud dcngan lidang ilnu yang langla adalaI ilnu
yang sangai lIas, ncnilili iinglai lcsuliian iinggi, dan/aiau
ncnunyai nilai-nilai siraicgis scria iidal lanyal dininaii.
Yang dinalsud dcngan dana dan fasiliias lIusus adalaI alolasi
anggaran dan lcnudaIan yang dicruniullan lagi doscn yang
ncndalani ilnu langla icrsclui.
Ayai (2}
Culu jclas.
Pasal 60
Culu jclas.
Pasal 61
Culu jclas.
Pasal 62
Culu jclas.
Pasal 63
Culu jclas.
Pasal 64
Culu jclas.
Pasal 65
Culu jclas.
Pasal 66 . . .
13
Pasal 66
Culu jclas.
Pasal 67
Culu jclas.
Pasal 68
Culu jclas.
Pasal 69
Culu jclas.
Pasal 70
Culu jclas.
Pasal 71
Culu jclas.
Pasal 72
Culu jclas.
Pasal 73
Culu jclas.
Pasal 74
Culu jclas.
Pasal 75
Culu jclas.
Pasal 76
Culu jclas.
Pasal 77
Culu jclas.
Pasal 78
Culu jclas.
Pasal 79
Culu jclas.
Pasal 80
Culu jclas.
Pasal 81 . . .
14
Pasal 81
Culu jclas.
Pasal 82
Culu jclas.
Pasal 83
Culu jclas.
Pasal 84
Culu jclas.
TAMDAHAN LEMDAFAN NEOAFA FEPUDLIK INDONESIA NOMOF 45
i

You might also like