You are on page 1of 84

Lakon

B O R
Karya Putu Wijaya

SEBELUM PERTUNJUKAN DIMULAI, NYAMUK PERS SUDAH BERKELIARAN DI MA
NA MANA. BAAI PASUKAN K!MAND! YAN TANUH, BANDEL AKAN TETA
TAPI SUPEL DAN KALAU PERLU BISA KASAR, MEREKA MENYUSUP DI MANA MA
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
NA. TAK ADA TEMPAT YAN TAK TERTEMBUS. TAK ADA !RAN YAN %UKUP KE
BAL BISA MENHINDARI MEREKA.
PARA PEMAIN MEMBALUT TUBUHNYA DENAN BEKAS BEKAS SPANDUK DI
DEPAN PARA PEN!NT!N. MEREKA MERUSAK PR!P!RSI TUBUHNYA DENAN
MEMASUKKAN BANTAL KARET BUSA DAN SEBAAINYA KE BAIAN BAIAN
TUBUH YAN MEREKA PILIH, LALU MEMBUNTALNYA DENAN RAPIH, SEPERTI
HENDAK MENIRIM TUBUHNYA ITU KE TEMPAT YAN JAUH. MEREKA JUA
MENAMBARI MUKANYA DENAN %AT WARNA WARNI. BEBERAPA !RAN
MELAKUKAN ITU SAMBIL BER%AKAP %AKAP DENAN TEMANNYA ATAU
PARA PEN!NT!N. ADA JUA YAN MEMINTA PEN!NT!N MEMBANTUNYA
MENIKAT KAKI ATAU TANANNYA.
SEPERANKAT AMELAN DITABUH DAN SEJENIS TEMBAN DIBAWAKAN
MENIKUTI KESIBUKAN ITU. PENJUAL KA%AN DAN MINUMAN M!NDAR
MANDIR DI ANTARA PEN!NT!N MEMBAWAKAN JUALANNYA.
TERDENAR SUARA KETUKAN DALAN MEMULAI PERTUNJUKAN. PARA PEMAIN
MENYINKIRKAN ALAT ALAT, BARAN, K!P!R DAN SEBAAINYA KE TENAH,
ME NUMPUKNYA DI SITU. KEMUDIAN MEREKA SENDIRI DUDUK MENELILINI
BARAN BARAN ITU DAN MULAI MENYUARAKAN AAAAAAAAAAAAAAA
SAMBUN MENYAMUN DENAN LEMBUT. LAMPU PERLAHAN LAHAN PADAM.
DALAM KEELAPAN SUARA AAAAAAAA BERLANSUN BEBERAPA LAMA,
SAMPAI DALAN MEMBERI ISYARAT BERHENTI. SUNYI BEBERAPA LAMA. LALU
ADA SUARA EMERIN%IN LEMBUT ENTA&ENTA KE%IL. TERLIHAT NYALA HIU
BERETAR ETAR. SATU, DUA KEMUDIAN BANYAK, MENARI DALAM
KEELAPAN. BERKUMPUL DAN BERSERAK, NAIK TURUN MENISI RUAN YAN
ELAP ITU SEPERTI KUNAN&KUNAN.
KEMUDIAN TERDENAR SUARA AMELAN. HIU SATU PER SATU LENYAP. PARA
PENARI MEMAKAI PAKAIAN PUTIH PUTIH MUN%UL DARI KIRI DAN KANAN KE
ARAH !RAN !RAN ITU. PARA PENABUH MENIKUTINYA DENAN SUARA
AMELAN DAN TEMBAN. LAMPU HIDUP PERLAHAN LAHAN. !RAN !RAN
YAN BERKUMPUL ITU MENEMBANKAN KAIN PUTIH DAN KEMUDIAN
BERDIRI. PARA PENARI SEMAKIN DEKAT. MEREKA MENARI MENELILINI
SAMBIL MENEBARKAN BUNA. KI DALAN MENETUKKAN PALUNYA.
KEPALA
Tu'an S(ru S(ka)ian A)a*, ata+ rak'*at ,an k('(n,akMu ka*i -(rku*.u) )a/i 'ari ini untuk
*(*u)yakan na*aMu ,an *()ak+anakan tu/a+&tu/a+ ka*i yan/ -()u* +()(+ai.
KAIN PUTIH DITURUNKAN MENUTUPI BARAN BARAN. KI DALAN
MENETUKKAN PALUNYA. PARA PENARI TERTEUN. LALU PERLAHAN&LAHAN
MENHINDAR PERI.
KEPALA
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Sau,ara +au,ara +(ka)ian, t(r)(-i' ,u)u +aya u0a.kan *aa1 yan/ +(-(+arnya, ata+ +(/a)a
k(+a)a'an yan/ +u,a' *au.un yan/ -()u* +aya )akukan. S(*ua ini +aya )akukan -ukan
kar(na k('(n,ak .ri-a,i, t(ta.i tu/a+. Hari ini ru.anya kita t(r.ak+a akan

MELIRIHKAN SUARANYA SEHINA TAK KEDENARAN. DALAN
MENETUKKAN PALUNYA.
DALAN
Yan/ k(ra+ 2 M(n/a.a 3
KEPALA
M(nurut ko*.ut(r, . +atu oran/ +(karan/ -aik.
DALAN
Bunu' +atu oran/ 3 Sia.a 3
KEPALA
Nanti, 'aru+ ,itanya ,u)u, -aru k(ta'uan. Ta.i in/at in/at, +ia.a .un yan/ akan ja,i kor-an ka)i
ini itu +(*ua a,a)a' -a/ian ,ari .ro+(+. Bukan oran/nya, t(ta.i .(r-uatannya. Mana
ko*.ut(rnya 3
SEBUAH K!MPUTER TURUN DARI ATAS DISERTAI SUARA MENDERIK TAJAM.
BENTUKNYA ANEH, PUNYA LAYAR M!NIT!R. K!MPUTER INI DIMAINKAN !LEH
SATU TIM PEMAIN YAN MEMBERIKAN 4ISUALISASI MAUPUN 4!KAL K!MPU
TER. SETIAP AN!TA TIM ITU BERHAK BERTINDAK MEWAKILI K!MTER.
MEREKA SANAT BEBAS BERERAK DALAM MENEKSPRESIKAN SAN
K!MPUTER PLUS JUA MEMBANTU PEMAIN&PEMAIN LAIN DALAM
MENJALANKAN PERANNYA DAN MENANU.
KEPALA
Ini ,ia
5 *(nunjuk )ayar *onitor 6
K()i'atannya +u,a' a,a
5ko*.ut(r *(*-(rikan +inya) +inya)6
Li'at, 0(.at +(ka)i kan, ini '(-atnya ka)au *(*an1aatkan t(kno)o/i. M(+in, *(+in ini +(*ua a,a
)a' 0i.taan *anu+ia, ,ia a,a)a' ka7an kita, -ukan *u+u'. Sa)a' +(ka)i ka)au kita *(no)aknya.
DALAN 5 *(n/(tukkan .a)u 6
Ja,i +ia.a yan/ 'aru+ ,i-unu' 3
KEPALA
Sa-ar. Li'at +aja ,u)u ,ia +(,an/ -(k(rja.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DI LAYAR K!MPUTER TAMPAK AMBAR AMBAR ANEH. SINYAL SINYAL MAKIN
RAME DISERTAI SUARA SUARA SEPERTI !TAK MESIN ITU MELAKUKAN DISKUSI.
PENIKUT
Ko*.ut(r yan/ kita -()i itu *un/kin a/ak -o,o'. Ma+ak +(tia. ka)i ,itanya ,ia *au -unu'
oran/.
KEPALA
S++tt2 Ini r(+iko ka)au kita *au *aju. S()uru' +i+ti* 'aru+ ,i.(nu'i. Baran/ itu kita -()i
*a'a). on/ko+ o.(ra+iona)nya )(-i' *a'a) )a/i, ka)au ti,ak ,i*an1aatkan 0(.at, *u-a8ir.
PENIKUT
Ma+i' -(ra.a )a/i yan/ 'aru+ ,i-unu' +u.aya -i+a k)ar 3
KEPALA
Sia.a -i)an/ ,i-unu', ini +yarat. Sa-ar. S(tia. .(rjuan/an *(*(r)ukan .(n/or-anan.
In/at k(*(r,(kaan kita -ukan ,i-(rikan +(-a/ai 'a,ia', t(ta.i
5 -(r-i+ik )a/i 6
PENIKUT
Itu ,ia +u,a' +()(+ai -(r.ikir 2
K!MPUTER ITU BERHENTI.
KEPALA
Baik. Kita akan +(/(ra ta'u +ia.a yan/ 'aru+ ,i+in/kirkan ,(*i k(*ajuan -(r+a*a. In/at, ti,ak
+(oran/ .un ,i antara kita yan/ +u,a' *(n/ara'kan k(.utu+an ini, kita 'anya *(*-(rikan ,ata
,ata. A.a .un, +ia.a .un yan/ ,i.i)i', itu k(.utu+an yan/ +u,a' ,i.(r'itun/kan *a+ak&
*a+ak.
DALAN 5 *(*-unyikan k(tukan 6
Ayo +ia.a, jan/an *(n/u)ur u)ur 7aktu.
KEPALA
Baik.
5k(.a,a ko*.ut(r 6
T(ri*aka+i', Ja,i +ia.a 3
TERDENAR SUARA SUARA HEBAT MER!BEK %AKRAWALA.
KEPALA
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Suara /)(,(k itu *(nan,akan k(.utu+an ini *(*an/ ru7(t. M(*i)i' +()a)u +u)it. Ko*.ut(r .un
a
/ak +(r(t *(n(ntukan +ia.a 2
K!MPUTER MEMBERIKAN SINYAL, LALU DI M!NIT!R ADA TULISAN
K!MPUTER 5 -i0ara 6
Ka*u.
PENIKUT
Sia.a3
KEPALA 5 -in/un/ 6
L'o kok ka*u 3
PENIKUT
Sia.a 32
KEPALA
Ka,an/&ka,an/ ,ia +uka /uyon. Ini Ju*at k)i7on 3
PENIKUT
%o-a *un/kin kon+)(tin/.
5 ,ia -(rtanya ,(n/an *(n//(-rak k( ara' ko*.ut(r 6
Sia.a 3 Sia.a yan/ 'aru+ ,ikor-ankan )a/i 3
K!MPUTER MEMBERIKAN SINYAL LAI LALU MENJAWAB .
K!MPUTER
Dia 2
PENIKUT
Dia +ia.a 3
KEPALA
Dia 3 Dia +ia.a 3 Banyak ,ia. Dia +ia.a 3
K!MPUTER
Ka*u 2
KEPALA
Sia.a 3
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
K!MPUTER
Ka*u +(n,iri 2
KEPALA
L'o $
DALAN MENETUKKAN PALU DAN TERTAWA NEKEH
DALAN
L'a iya, ka*u kok 2
KEPALA
L'o, )'o, )'o, jan/an /uyon +aja, k(rja 2
KEPALA MAU MERAIH K!MPUTER ITU, TAPI K!MPUTER %EPAT %EPAT NAIK
KE ATAS SAMBIL MENELUARKAN SUARA ANEH.
KEPALA
H(( 2 Tun//u 2 Tun//u 2
DALAN MENETUKKAN PALUNYA. SEMUA PENIKUT MENENAKAN T!PEN
PUTIH YAN TADI MEREKA SEMBUNYIKAN DI BALIK BAJU. KEPALA KETAKUTAN,
TETA PI BERUSAHA MENHADAPI SEMUA ITU DENAN AAH. IA MELANKAH
KE TENAH KAIN PUTIH. SEMENTARA PARA PENIKUT MEMEAN TEPI KAIN
ITU. PARA PENARI MUN%UL LAI. K!MPUTER TURUN LAI MENEMPATI
P!SISINYA DI SALAH SATU SISI .
K!MPUTER
Ka*u jan/an +uka *un/kir 2
KEPALA
Ta.i kok aku 3
K!MPUTER
Ya *(*an/ -(/itu 'a+i)nya, *(nurut ,ata yan/ a,a.
%ATATAN DI LAYAR M!NIT!R ITU MUN%UL WAJAH YAN MENJAWAB KEPALA.
BISA DILAKUKAN !LEH SALAH SATU DARI TIM PEMAIN YAN BERMAIN
SEBAAI K!MPUTER INI. SELURUH AMBAR AMBAR DI M!NIT!R BISA
DIANTI DENAN DIAL! DAN ATAU AKTI4ITAS.
KEPALA
Mu+ta'i) 2
K!MPUTER
Ka)au +u,a' *()i-at k(.(ntin/an +(n,iri, +(*ua oran/ *(*an/ -i)an/ *u+ta'i).
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
KEPALA
Su,a' jan/an *ain&*ain ini 2
K!MPUTER
L'o, )'o, ini t(kno)o/i tin//i, aku ti,ak -i+a *ain&*ain, untuk a.a 2
DALAN 5 *(n/(tukkan .a)u 6
! )a,a)a', +u,a')a' n/'(r, jan/an n/(y() t(ru+.
K!MPUTER
A.a *inta .(n//anti, -(/itu 3
KEPALA BINUN.
DALAN
Ti,ak u+a' -in/un/ -in/un/. A.a +a)a'nya -(rt(ru+ t(ran/ , ka)au *(*an/ 3
K!MPUTER
Atau *inta ,i+.(n+a+i 3
DALAN
Ya t(ru+ t(ran/ +aja n/'(r. Hi,u. ini /a*.an/ ka)au ,i(nt(n/ (nt(n/in.
KEPALA
Saya kira
5 -(r.ikir 6
PARA WARTAWAN YAN TADI TERSEBAR KINI MUN%UL BERKUMPUL DAN MENA
DAHKAN TAPE RE%!RDER MEREKA DI DEPAN MULUT KEPALA.
DALAN
L'o, )'o ini +ia.a yan/ n/un,an/ 7arta7an 3
DALAN MEMBUNYIKAN KETUKAN. PARA WARTAWAN MUNDUR SEDIKIT TERUS
MENIN%ER.
K!MPUTER
Ja,i -a/ai*ana 3
PARA WARTAWAN MERUBUN.
DALAN
L'o, )'o 23
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
Ja,i -a/ai*ana 3 Minta .(n//anti atau ,i+.(n+a+i atau a.a 3
WARTAWAN
Ini k(+(*.atan -aik )'o 2
KEPALA BINUN.
DALAN
Sau,ara&+au,ara ini yan/ n/un,an/ +ia.a 3
WARTAWAN
Atau .(r)u +.on+or 3
WARTAWAN
Kita .(r)u +(jara' yan/ *(*-(ri 0onto' *(n(/akkan k()u'uran ji7a. Sia.a )a/i 0o-a, yan/ akan
*(*a+an/ ton//ak itu.
DALAN
A.a a,a yan/ +u,a' *an//i) 7arta7an ,i +ini 3 Ti,ak k()iru ini, -a.ak&-a.ak 7arta7an 3
WARTAWAN
T(ru+&t(ran/ )'o, nanti ju/a k(ta'uan, .(r0u*a +aja.
WARTAWAN
Su,a' 7aktunya *(*-uktikan ka)i-(r +(karan/, Ma+. Kita *(*(r)ukan -ukti -a'7a, (nt( ti,ak
+(.(rti *(r(ka&*(r(ka yan/ )a)u, (nt( )ain. Ent( *(*i)iki k(-(+aran ji7a yan/ -(rani
*(n/or-ankan k(.(ntin/an .ri-a,i ,(*i k(.(ntin/an -(r+a*a. Ini (ra -aru, /(n(ra+i -aru.
KEPALA
! Ya 3
WARTAWAN
Ya ,on/ 2 Ma+ak kita ti,ak *aju&*aju 2 Su,a' -anyak .(n/or-anan, +u,a' 0uku. 2 Ma)u ka)au
ti,ak 2 Ya ti,ak 32
KEPALA
Ba/ai*ana ya 3
WARTAWAN
Ya -a/ai*ana (nt( 3 Mau *aju n//ak 32
KEPALA
Ya +u,a' ka)au -(/itu 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
Ya +u,a' -a/ai*ana 3
KEPALA
Ya -iar ,i)ak+anakan +(*ua k(.utu+an.
WARTAWAN
Ta.i *(+ti ,on/ ,iu0a.kan +u.aya *(r(ka *au 2
WARTAWAN
Ka)au ti,ak ,i.(rinta', ya na*anya anak -ua', -iar +u,a' ta'u ju/a ka/ak -aka) -(rani, -a.ak.
P(n/a)a*an kita +()a*a ini kan -(/itu 2
KEPALA
A' *a+ak 3
WARTAWAN
A' (nt( ini -(r)a/ak )u.a +aja.
WARTAWAN
Haru+ ,i-(ri a-a&a-a 2 Ya kan 3
5 k(.a,a Da)an/ 6

Ya, katanya.
DALAN
A.a&a.aan ini 3 A' a.a&a.aan 3
WARTAWAN
Saya -i)an/, ka)au ti,ak ,i.(rinta' *ana *au *(r(ka *()ak+anakan .(rinta'.
DALAN
P(rinta' a.a 3
WARTAWAN
M(nja)ankan k(.utu+an. Ayo tan0a. +aja 2
KEPALA
Ta.i itu nanti kan
WARTAWAN
Ti,ak a.a +(-a- +(*ua itu kan
5 -(r-i+ik +(*(ntara yan/ )ain *(n,oron/ ka7annya 6
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
KEPALA MEMEBANTAH TAPI WARTAWAN MEN%!BA MENARIK AAK JAUH DAN
KEMBALI MENERANKAN DENAN LEBIH JELAS. KEPALA KEMUDIAN MULAI
MENERTI. MEREKA SALAMAN. WARTAWAN LANSUN MEMASAN HELM DI
KEPALA SAN KEPALA.
KEPALA
Baik. Lak+anakan 2
5 .(n/ikut ,ia*&,ia* +aja 6
Ya, )ak+anakan +aja 2
5 .(n/ikut *a+i' -(n/on/ 6
WARTAWAN
Ha-i+ 7aktunya ka)au -(/ini. Ayo ,i-antu ,ikit -iar 0(.(tan. Ka)au ,iikutin n//ak ja)an&ja)an
ini.
5 *(n/a*-i) -atu ,an *()(*.ar k( ara' anak -ua' 6
Ayo *u)ai jan/an *a)a+ 2Ba/ai*ana +i' 3
WARTAWAN
Jan/an.
WARTAWAN
Ha-i+ *a+ak *(+ti ,itun//u, 'a-i+ 7aktu kita ,on/ 2

5 k(.a,a k(.a)a 6
Ya kan 3
KEPALA
Ba/ai*ana ya 3
WARTAWAN
Iya ,on/ 2
5 *()(*.ar )a/i 6
Ayo 2
WARTAWAN 5 *(n/ikuti 6
B(nar 2 Ayo 2 Ayo 2
PARA PENIKUT BINUN KARENA DILEMPARI. DALAN MUN%UL.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
K(na.a +i' 3 Pakai )(*.ar&)(*.ar 3
WARTAWAN
Ha-i+ )a*-an -(n(r 2
DALAN
Ya *(*an/, ta.i a)on a+a) k)akon kan 32
WARTAWAN
Kata -a.ak )ak+anakan, )ak+anakan 2
DALAN
Lak+anakan a.a 3
WARTAWAN
H(( ,(n/(rin 2 Kata -a.ak, -unu' ,ia 2 Bunu' 2 Itu .(rinta' ko*.ut(r 2 o-)ok 2
WARTAWAN
Minta ,ika+i' 0onto' ka)i 2
5 *au *(*-(ri 0onto' 6
DALAN
A+ta/a 2
DALAN RIBUT MENETUK&NETUKAN PALUNYA.
DALAN
Wa,u', 7a,u' +a)a' 2 Sa)a' itu 2 Jan/an *au 2 Ini *(nyi*.an/ ,ari .ak(*. M(+tinya *(no)ak
,(n/an /a/a' .(rka+a. Itu na*anya *(*ata'kan )akon 2
WARTAWAN
T(ru+ +aja 2
5 *(n/(,i.kan *ata k(.a,a ka7annya 6
Ayo E, 2
SALAH SE!RAN WARTAWAN MENAMBIL PALU DALAN DAN MENETUK
NETUK
DALAN
L'o, )'o, )'o. Ini a.a a.aan 3
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
PALU ITU DIBUAN KELUAR, TERPAKSA DALAN MEMBURU KELUAR.
DALAN 5 ,i )uar 6
K(*-a)ikan, k(*-a)ikan 2
5 *(n/(jar 6.
WARTAWAN
Ayo ini k(+(*.atan. T(ru+ 2 P(nari *ana 3
WARTAWAN
P(nari 2P(nariiii22
WARTAWAN
Mainkan&*ainkan 2
5 k(.a,a +(*uanya +u.aya *(*u)ai 6
Ba/ai*ana +i' +(r-a )a*-at ini 2 Ayo *ainkan 222
5 *(*-(ri t(.uk tan/an -iar +(/(ra *u)ai 6
An/kat tan/an, +(.(rti .(nari k(0ak itu )'o2
SUARA MUSIK ATAU AMELAN MULAI TERDENAR. PARA PENARI MENITARI
KEPALA DI ATAS KAIN PUTIH. !RAN !RAN YAN BERT!PEN MENANKAT
TANANNYA SEPERTI PENARI PENARI KE%AK. TALI TERURAI DARI ATAS TURUN
MENAPAI APAI. SALAH SE!RAN MENIKAT KEPALA UNTUK DITARIK KE
ATAS. DI BAIAN BELAKAN PANUN TURUN LAYAR. LAMPU MENYALA
SEERA TAMPAK PERMAINAN WAYAN KULIT. LALU TERDENAR SUARA SIRINE
KERAS PANJAN. SALAH SE!RAN MENENAKAN T!PEN PADA KEPALA.
TUBUH KEPALA MULAI MELAYAN DITARIK !LEH TALI. NYAMUK PERS
BERL!MPATAN MENYERBU MENABADIKAN PERISTIWA ITU. MEREKA
BEREBUTAN SALIN D!R!N D!R!NAN DENAN BERNA9SU.
WARTAWAN
A.a yan/ +(,an/ kita +ak+ikan ,i +ini a,a)a' .(ri+ti7a yan/ -ia+a. A,a kor-an )a/i.
P(*-unu'an, oran/ *ati, +(-a- +(-a-nya ti,ak j()a+. Ti-a ti-a +aja kita ,i'a,a.kan ,(n/an
.(nj()a+an .(nj()a+an yan/ +u)it. Nya7a *anu+ia *ura'.
WARTAWAN
Mati ja,i .(r+oa)an k(0i).
WARTAWAN
Dara' ,i *ana *ana. Manu+ia 0(.at -ua+ +(.(rti ,a)a* 0(rita&0(rita ,on/(n/. S(tia. j(n/ka)
tana' ja,i ku-uran.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
Ka)au +u,a' -(/ini, kita tin//a) *(nun//u /i)iran. Dan .a)in/ -ant(r t(iak&t(riak to)on/,
to)on////
WARTAWAN
Ta.i t()at. Sia.a yan/ akan *(no)on/, ti,ak a,a yan/ +()a*at, kok 2
WARTAWAN
Ja,i +(-aiknya +(karan/
DALAN MUN%UL DENAN PALUNYA LALU MENETUK&NETUKKAN PALU
MENHENTIKAN PERISTIWA SAMBIL BERTERIAK&TERIAK.
DALAN
Sto. 2 Sto. 2 Han+i., Han+i., 0(.at, ini a,a k(ru+u'an 2
5 *(niu. +(*.ritan 6
PARA PENIKUT TERKEJUT. AMELAN BERHENTI. PENIKUT HENDAK LARI.
WARTAWAN
T(nan/, t(nan/ 2
DALAN
Yan/ n/a0o ,i.(r*ak +aja 2
PARA PENIKUT PANIK LALU BERHAMBURAN LARI, JATUH BANUN. ADA
YAN KEBINUNAN TAK TAHU MAU KE MANA. AKHIRNYA DUDUK DI ANTARA
PEN!NT!N. WARTAWAN MEABADIKAN. DALAN MARAH&MARAH.
DALAN
A.a&a.aan ini. Pa+ti (nt(&(nt( ini )a/i 2
5 .a,a .ara 7arta7an 6
N//ak a,a k(rjaan )ain ya 32
WARTAWAN 5 .a,a ka7annya 6
T(ru+ +aja 2
DALAN
Wa,u', 7a,u'. Ka)au .(rkara -(rkoar koar +a*.(yan *(*an/ .a)in/ .int(r. Ta.i -a/ai*ana
ka)au -(nar -(nar ti,ak a,a -(rita yan/ -i+a ,ijua), ka)ian ju/a yan/ *a*.u+, ti,ak -i+a 0ari
*akan.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
K(a,aan /a7at, Pak.
DALAN 5 t(rta7a 6
Wa,u', 7a,u' /ayanya r(k, *ana ta'an 2
WARTAWAN
Manu+ia *anu+ia +u,a' /i)a )a/i. Di -()a'an -u*i ini -anyak .(ri+ti7a an(' t(rja,i yan/ +u)it ,i
*(n/(rti. %o-a )i'at -aik -aik ,i ,(.an *ata kita ini t(rja,i )a/i .(*-antaian *anu+ia
5 k(tukan .a)u Ki Da)an/ k(*-a)i +('in//a +uara 7arta7an itu tak k(,(n/aran 6
L'o ini -a/ai*ana.
5+uara k(tukan k(*-a)i6.
Saya kan -()u* +()(+ai .
5 +uara k(tukan k(*-a)i, ia 'anya -i+a *(n//()(n/ /()(n/kan k(.a)a 6.
WARTAWAN
D(n/an *(no)on/ rakyatnya *(n(ra.kan k(.utu+an ata+ ,irinya +(n,iri, -a.ak yan/ +atu itu kan
*(n,i,ik rakyatnya untuk *(n/or-ankan k(.(nti n/an +(n,iri ,(*i k(-utu'an k()
DALAN
E((((((, n/o*on/ jan/an +(.(rti k(ntut, .ikir ,u)u *atan/ *atan/, -(n(r n//ak 35 *()a*-ai&
)a*-aikan a*.)o. untuk nyo/ok 6
WARTAWAN
D(n/an *(*-(rikan +(-ua' 0onto' yan/ *(nunjukkan .(ra+aan yan/ ,in/in ,an k(ra+,
.(*i*.in yan/ *(n/or-ankan ,irinya +(n,iri ini, 'anya *(n,i,ik rakyatnya ja,i 'au+ ,ara'.
M(r(ka ti,ak +ia. untuk -()ajar. M(n/a.a
5 Ki Da)an/ *(ny(rakkan uan/ k(0i), 7arta7an itu )an/+un/ *(n/or(k+i u0a.annya 6
S(jak +(*u)a ini *(*an/ tin,akan yan/ +a)a'. M(+tinya ia *(no)ak k(.utu+an yan/ tak *a+uk
aka) itu ,an *(nja)ankan +(+uatu yan/ )(-i' -(ra,a-
DALAN
Ba/u+ 2
5 *(n/(tukkan .a)unya 6
WARTAWAN
S(oran/ .(*i*.in -(+ar +u,a' )a'ir )a/i. Untuk *()ukat k(*-a)i n(/(rinya, ia tak +(/an&+(/an
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
*(*i*.in rakyat *(*-unu' .(*i*.innya +(n,iri yan/ +u,a' +a)a'
5 Ki Da)an/ *(ny(rakkan +(ju*)a' -un/ku+an rokok, 7arta7an itu )an/+un/ *(nya*-un/ 6
ta.i itu tin,akan yan/ k()iru, kar(na k(.utu+an t(r+(-ut .a+ti +a)a'. S(oran/ k(.a)a yan/ -aik
'aru+ *(*i*.in rakyatnya untuk *()a7an k(.utu+an yan/ ,ian//a.nya +a)a' ,(*i
k(+()a*atan oran/ -anyak itu +(n,iri.
WARTAWAN
Itu kata 7arta7an a*.)o. 2
DALAN
!, o, ()in/ Ma+, ()in/ 2
5*()(*.arkan -un/ku+an )an/+un/ ,it(ri*a o)(' Warta7an 6
WARTAWAN
Na*un, 7arta7an a*.)o. atau -ukan, yan/ j()a+ -(rita jujur, tunta+ ,an -(tu).
DALAN
Ba/u+. T(ru+ 2
WARTAWAN
Ka)au ,i.uji, t(ru+ -i)an/ -a/u+.
DALAN
T(r-a)ik. Ka)au -a/u+ itu .anta+ ,i.uji. Wajar.
WARTAWAN 5 *(n/(*-a)ikan .(r+(nan k(.a,a ,a)an/ 6
Maa1 +aya 7arta7an, -ukan .(,a/an/, *(+ki.un jua)an -(rita.
DALAN
L'o kok -(/itu 3
WARTAWAN
Ka*i -ukan
DALAN
A,a)a' tu/a+ yan/ *u)ai untuk *(*-(rikan /a*-aran yan/ jujur , t(r'a,a. +(tia. oran/, a.a
yan/ t()a' t(rja,i. S(*ua oran/ +u,a' ,(7a+a, ,(n/an *()i'at ,(n/an *ata k(.a)a +(n,iri
k(+i*.u)an akan *un0u) ,(n/an +(n,irinya. Li'at 2
5*(n/(tukkan .a)unya 6.
Ini)a' +(-(tu)nya yan/ t(rja,i, -ukan +(-a/ai*ana yan/ +u,a' t(r)anjur ,i-(ritakan ,(n/an
/aya u/a)&u/a)an itu. Na', )i'at -aik -aik.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
5 *(nyanyi untuk *(*-(ri ko*an,o 6
TERDENAR SUARA AMELAN KEMBALI. PARA PENARI MUN%UL KEMBALI
MENARI DENAN EMULAI, SAMBIL MENEMBAN TETAPI TIDAK MENENAKAN
KA%AMATA HITAM. DI M!NIT!R K!MPUTER TAMPAK AMBAR AMB AR ANEH.
DALAN
Sau,ara +au,ara, +a-ar, ini a,a)a' -a'a+a ko*.ut(r. Ka)au +aya -o)(' *(n(rj(*a'kan, ini
*ak+u,nya a,a )a', )(-i' kuran/, a.a yan/ +(,an/ t(rja,i itu a,a)a', a.a ya. S(*a0a* u+a'a
*(n0ari ja)an untuk *( ny()(+aikan *a+aa)a' *a+aa)a'
AMBAR DI LAYAR SUDAH ANTI DENAN AMBAR ADEAN %ABUL. DALAN
ITU TERUS MENERANKAN. TIDAK TAHU APA YAN ADA DI LAYAR.
DALAN
A.a yan/ kita .(r)ukan a,a)a' k(+a-aran ,an .(n/(rtian. Li'at 2
5 ,ia *(nunjuk k( )ayar *onitor itu ta*.ak /a*-ar a)at :ita) 6
Ya. Ini +(ka)i )a/i -a'a+a ko*.ut(r. a*-ar ini *(nj()a+kan -a'7a .(r+oa)an yan/ +(,an/ kita
'a,a.i itu atau ini, +(-(tu)nya ,a.at ,i+(,(r'anakan ,(n/an kon1i/ura+i +(.(rti /a*-ar ini. Ja,i
.(r+oa)annya a,a)a'
5*(*.(r'atikan 6
L'o, ini kok +(.(rti
5-(r-i+ik 6
ku( a.(*.
5k(ta7a 6
Sau,ara +au,ara .ir+a7an, t(kno)o/i tin//i ka,an/ ka,an/ ka,an/ *(*an/ *ora)nya a/ak
kuran/.
5*(n/(tukkan .a)unya 6
Ayo k( *ari, k( *ari jaan/an naka) naka), kita *u)ai )a/i *(nurut .ak(*. K(*ari 0(.at2
DALAN MENETUKKAN PALUNYA KEMBALI.
DALAN
K(*-a)i&k(*-a)i ,u)u +(*ua 2 U)an/i 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN YAN KENA S!!K.
WARTAWAN
%o-a k( *ari ,u)u +(*ua 2 Ya itu, itu, +ini 2
PARA PENIKUT MUN%UL LAI DARI BERBAAI ARAH.
DALAN 5 .ura .ura 6
L'o ,ari *ana ini ta,i 3
KEPALA
Maa1, ka*i t(r)a*-at, ta,i *a*.ir *inu* ko.i, +(-a-
DALAN 5 0(.at *(*oton/ *(n(ru+kan t(*-an/nya +('in//a +(
*ua k(*-a)i a*-i) .o+i+i 6
KEPALA DAN PARA PENIKUT MENAMBIL P!SISI SEMULA KEMBALI. MENELU
ARKAN SUARA AAAAAAAAAAAA KERAS.
DALAN
Ba.ak -a.ak 7arta7an +aya .(r+i)akan *in//ir ,u)u -iar )akonnya -(rja)an *(nurut ko,ratnya,
jan/an -anyak *(na1+irkan +(n,iri, -iarkan jan/an ,i,oron/ ,oron/, +u.aya 7ajar 7ajar +aja.
S(*ua ini akan j()a+ ,(n/an +(n,irinya ka)au +u,a' -(rak'ir. P(r/i ,u)u n/o.i k( 7arun/.
WARTAWAN
Ka)au ka*i .(r/i nanti ti,ak a,a yan/ *(nja,i +ak+i.
DALAN
A', *a+ak -(/itu.
WARTAWAN
Sia.a yan/ akan *(*-()a oran/ oran/ ini 3
DALAN
L'o, )'o jan/an *(ny(.()(kan oran/ )ain. S(tia. *a')uk yan/ )o)o+ ,ari /ua /ar-a itu
+(*.urna, *a+in/ *a+in/ +u,a' .unya a)at .()in,un/nya +(n,iri. Li'at +aja .(nyu, atau a.a ya
yan/ -aik untuk 0onto'. %o-a )i'at ,(n/an t()iti, a.a +aja, .a+ti .unya k(kuatan untuk
*()in,un/i ,irinya, a+a) ,i-(ri k(+(*.atan untuk -(rk(*-an/.
DALAN MENETUKKAN PALUNYA. ADEAN PERTAMA BERULAN KEMBALI.
DALAN
Ta,i -anyak k(+a)a'an, +(karan/ kita u)an/i. Mu)ai
5 +a*-i) *(n(*-an/ 6 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
KEPALA
Puji +yukur k(.a,a Tu'an Yan/ Ma'a Kua+a, -(rkat.(rjuan/an kita yan/ u)(t ,an k(+a-aran kita
untuk *(n(ri*a ujian ,(*i ujian ,(n/an k(+a-aran
yan/ )uar -ia+a, +(rta k(.(r0ayaan, .(r+au,araan ,an k(.a+ra'an ,a)a* k(k()uar/aan, kita -o)('
,i
kata +u,a' 'a*.ir -(r'a+i). B()u* +(ratu+ .ro+(n, t(ta.i *ana a,a .(rjuan/an yan/ -i+a
)an/+un/ ja,i, +(-a-. . .
HANSIP 5 -(rt(riak ,ari )uar 6
Pak Da)an///// 22
DALAN 5 -(r'(nti *(n(*-an/ 6
Ba/u+. T(ru+kan +aja.
5 k(.a,a 7arta7an 6
.anj(n(n/an +(*ua -o)(' +ak+ikan ta.i jan/an /an//u. Saya k( +itu ,u)u, *()uru+kan
yan/ ,i +itu kok ra+anya a,a yan/ .(ti)in/+ut.
5k()uar 6
KEPALA 5 *(n(ru+kan 6
S(-a-. . . .
WARTAWAN
Sto. 2 S(-(ntar 2
5 *(n/'a*.iri K(.a)a 6
Ini kok ja,i an('.
KEPALA 5 t(ru+ 6
P(rjuan/an kita t()a' -(r'a+i)
WARTAWAN
Sto. 2
KEPALA
Ini *(*-uktikan -a'7a +()a*a ini kita +u,a' -(r'a+i). . . . . .
WARTAWAN
Ka+i' ,ikit 2
KEPALA
Tin//a) *()anjutkan +aja +(ka. . . .
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN 5 *(n//(-uk 6
Sia)an 2
5 K(.a)a jatu' )an/+un/ ,i+a*-ut 6
Ayo -antu +ini
5 k(.a,a .ara .(n/ikut6

%(.at 2
WARTAWAN 5 *(n(*-an/ +(.(rti Da)an/ 6
WARTAWAN
Ayo +ini 2 Ikat )a/i 2 Biar a/ak +(r(*.
PARA PENIKUT DENAN SIAP MEEMBANTU, MENIKAT KEMBALI KEPALA
SEPERTI SEMULA. DARI LUAR MUN%UL DALAN SAMBIL MENYANYI. TAPI LAU
NYA TERPUTUS SETELAH MENETAHUI APA YAN TERJADI.
DALAN
L'o, )'o, a.a a.aan ini 3
WARTAWAN
M(n,u,ukkan .(r+oa)annya ,(n/an .ro.or+i yan/ -(tu).
DALAN
Wa', 7a', kok ikut 0a*.ur. Sana, +ana .(r/i, ka)ian ini *(+ti *(n//an//u t(tan//a +aja 2
WARTAWAN
Ini tu/a+ ka*i 2
DALAN
Tu/a+ kok *(n//an//u oran/ 2
WARTAWAN
Ha-i+ ka)au ti,ak ,i/an//u +()a)u ti,ak -(n(r
DALAN
Ka)ian kan ti,ak ,iun,an/. Mana un,an/an 3
WARTAWAN
Ini 2
5 *(*.(r)i'atkan i+yarat tan/an 0a-u) ,(n/an jari j(*.o *a+uk k( antara t()unjuk ,an jari
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
t(n/a' . 6
DALAN
Jan/an 0a-u) -(/itu.
WARTAWAN
Ha-i+ *a+ak ka*i ti,ak -o)(' ,i +ini 3
WARTAWAN
Ka*i kan +(-(tu)nya *au -antu -a/ai*ana +i' 2
DALAN
Jan/an ,a/an/ ,i +ini 2
WARTAWAN
Ayo 0(.(tan 2
DALAN
Tak .an//i)kan Han+i. ntar -aru ka.ok, ya 2
50()in/ak 0()in/uk *(n0ari 6
Mana +i' Han+i.nya, n/(n,on ,i 7arun/ *()u)u ka)au +u,a' ,i.(r)ukan. Han+iii..... 2 Ka)au
,i.(r)ukan *(+ti 'i)an/ 2 Han+i. 2
5 k()uar *(n0ari 6
WARTAWAN MEMBENTAK PARA PENIKUT YAN KURAN SIAP MENIKAT
KEMBALI KEPALA.
WARTAWAN
Ayo 0(.(tan (nt( 2
WARTAWAN
Ka/ak -i+a ,iajak -(rjuan/ ini.
5+a*a ka7annya 6
Ayo -antuin2
BEBERAPA !RAN WARTAWAN BANTU MENIKAT DAN MEMBERI %!NT!H. PARA
PENIKUT JADI ARAN KARENA DIBERI %!NT!H. MEREKA MENIKAT DENAN
KASAR SERTA MENEBUKI. DALAN BERLARI MASUK DAN PARA WARTAWAN
BERSIUT MEMBERI ISYARAT KAWAN KA WANNYA. PARA PENIKUT TERUS
MENHAJAR KEPALA. WARTAWAN MEM!TRET.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
E((((( a.a a.aan ini 2 Hu+, 'u+ 2
5 *(n(n,an/i .ara P(n/ikut 6.
PARA WARTAWAN DENAN BERSEMANAT MENBADIKAN. DI M!NIT!R
TAMPAK AMBAR AMBAR BERBAAI KERUSUHAN DAN DEM!NSTRASI DARI
SEANTER! DUNIA, DENAN K!MENTAR PENYIARNYA DI DALAM BAHASA
INRIS;ASIN. DALAN TIBA TIBA TERTEUN MENYADARI DIA JADI !BJEK
PARA WARTAWAN DAN HERAN MELIHAT SIARAN T4. SEMA%AM ITU.
DALAN
L'o, )'o ini a.a a.aan r(k 3
WARTAWAN DAN PARA PENIKUT MASIH MENERUSKAN KEIATANNYA.
DALAN 5ka)a. ,an *(n/(tukkan .a)unya6
Wi+, 7i+, 7i+ 2
5tak-(r,aya, )a)u *inta to)on/ 7arta7an 6
H(((, to)on/ ini, k(na.a +i', nanti r(*uk ,ia
5 *(nunjuk K()a 6.
PARA PENIKUT JADI TAMBAH BUAS.
DALAN
!)a,a)a' +u,a' k(na ai, ni' +(*ua, *(n,(* 2
PENIKUT
!)a,a)a' ,a)an/ n/i-u), *at(k )'u .
DALAN
A+ta/ana/a, *ati aku 2
WARTAWAN
S(ti,ak ti,aknya ka)au ka*i a,a, *(r(ka ti,ak akan -(rani -(rtin,ak t(r)a)u +(7(nan/ 7(nan/,
+(.(rti ini 2
5 k(.a,a +a)a' P(n/ikut 6
Ya kan 32
WARTAWAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Ayo -i0ara, -iar .(r0aya 2
WARTAWAN
Ini -ukan tin,akan +(7(nan/ 7(nan/. Ini a,a)a' )ua.an (*o+i yan/ *a.(t -(rta'un ta'un.
Bukan )a/i 'anya k(-utu'an untuk ,i.(r)akukan 7ajar, t(ta.i +u,a' tuntutan *ut)ak, kar(na
ka*i +(*ua +u,a' 'a*.(r *ati. Ka*i -ukan -(rontak, ka*i -ukan .rot(+, ka*i -ukan
-(r,(*on+tra+i, ka*i *(ny()a*atkan nya7a ka*i. . . . . kata *(r(ka 2
WARTAWAN
Tu' ,(n/ar n//ak 3 %atat 2
WARTAWAN
Dan 0atat ju/a 2 M(r(ka ti,ak ,i'a+ut +ia.a +ia.a -ukan *(*.(rjuan/kan +(+uatu yan/ )ain.
M(r(ka -ukan in/in *(n//antikan *i)iknya ,(n/an k(.unyaan oran/ )ain. Ka*i ti,ak in/in
-(rt(n/kar, ka*i ti,ak in/in -unu' oran/, ka*i 0u*a *au 'i,u., 'i,u., 'i,u., -(rna1a+, ti,ur,
*i*.i, *(n/ua., -(rak, .a0aran, -(r+antai +antai, )ari .a/i ,an *(*-uka *u)ut tan.a t(kan an
,ara' tin/i ,an +akit jantun/. Ka*i 0u*a in/in 'i,u. +(-a/ai *anu+ia, -ukan *ayat, -ukan
-inatan/, -ukan ro-ot. . . . . . . kata *(r(ka 2
WARTAWAN
Mak+u, An,a 7ayan/ 3
WARTAWAN
M(r(ka 0u*a in/in 'i,u. +(-a/ai *anu+ia, -ukan *ayat, -ukan -inatan/, -ukan 7ayan/.
WARTAWAN
Ta.i *anu+ia.
WARTAWAN
Yan/ -i+a -(rna1a+, ti,ur, -atuk, t(rta7a, +akit ,an *ati +un//u'an ,(n/an 7ajar.
WARTAWAN
Bukan *ati ,i ,a)a* .(ti (+.
PENIKUT
Bukan *u*i +(.(rti ini 2
WARTAWAN
Tu', ,(n/ar n//ak 3
5 .a,a Da)an/ 6
DALAN
Han+i..... 2 %k, 0k, 0k ini +u,a' *(nyi*.an/ ,ari .ak(*. T(r)a)u 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
%o-a *au a.a )a/i 3
WARTAWAN
Katakan +aja t(ru+ t(ran/ +(*uanya i+i 'ati nurani *u 2 Ayo 2
PENIKUT
Jan/an *an0in/ *an0in/, ka*i ti,ak *au a.a a.a )a/i.
PENIKUT
Ta.i ka)au *(*an/ -i+a, ka*i ju/a in/in .unya 0ita 0ita, *(n,a.at k(+(*.atan yan/ +a*a
untuk -(rjuan/ -(r.r(+ta+i ,an *(n,a.at k(,u,ukan.
WARTAWAN
Suk+(+. Manta.. Ma.an. B(r-a'a/ia.
WARTAWAN
U*ur .anjan/ ,an +('at 7a)a1iat.
PENIKUT
Turun t(*urun *ak*ur.
PENIKUT
!ran/ )ain -iar *a*.u+ ju/a n//ak a.a 2
WARTAWAN 5 -(r-i+ik 6
S+ttt, yan/ t(rak'ir itu tak u+a'.
WARTAWAN
Tak a.a, itu 1akta. Ya kan Pak 3
DALAN
Saya 3 Ditanya 3
WARTAWAN
A,a )a/i yan/ in/in ,ikatakan 3
PENIKUT
Ya.
WARTAWAN
Si)akan, +i)akan, jan/an +(/an +(/an.
DALAN
K( *ana +i' Han+i.nya ini. Han+i.....22
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
Tun//u, tun//u, Ba.ak .(r)u ,(n/ar ini, 1akta.
5*(*(/an/ Ki Da)an/ 6
Si)akan +i)akan. %atat . D(n/ar -aik -aik, Pak, ini .(r)unya ka*i ,i +ini 2
DALAN
Ini kok *ak+a, *ak+a. Tak joto+ ya 2
5 *au *(*uku) *(*a+an/ ku,a ku,a 6
BEBERAPA WARTAWAN DENAN ESIT MEM!TRET. DALAN %EPAT
MELEPASKAN KUDA KUDANYA.
DALAN
Jan/an *otr(t 2
WARTAWAN
Makanya ,(n/ar *(r(ka *au -i0ara, ,ari ta,i kan ,i-un/ka* t(ru+ 2
DALAN
Di-un/ka* a.a, ,i-un/ka* +ia.a 3 N/a7ur, kira kira ka)au n/o*on/, jan/an *(*utar )u,a'
+((naknya. Tak ant(*i -aru ka.ok ya.
WARTAWAN
A7a+, -(rani, *au ,i.otr(t )a/i 3
5 t(*an t(*annya +ia. *(*otr(t 6
SALAH SE!RAN WARTAWAN MENY!R!NK!N MIKR!PH!NE KE DEKAT MULUT
PENIKUT, SUARANYA JADI KERAS.
WARTAWAN
Ta.i n/o*on/ yan/ -(n(r 2 Ayo 2
DALAN
Ya +u,a' ka)au ,i.ak+a a.a -o)(' -uat. N/o*on/+aja %a' 2
PENIKUT
T(ri*aka+i' ata+ r(kan r(kan 7arta7an yan/ t()a' *(nyiarkan +(/a)a i+i 'ati ka*i ,(n/an
-(rani, jujur, j()a+ ,an tunta+. M(r(ka a,a)a' .rajurit .raju rit +7a+ta yan/ t()a' *(*-(rikan
an,i) untuk *()a'irkan ka*i +(*ua k(*-a)i +(-a/ai *anu+ia yan/ ko*.)it. Untuk itu ka*i
*(n/u0a.kan *atur nu7un, t(ri*a ka+i' -anyak.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
SEMUA PENIKUT BERTEPUK TANAN. WARTAWAN SIBUK LAI.
WARTAWAN
Ta.i -a/i ka*i itu +u,a' *(ru.akan tu/a+ rutin.

5 t(rta7a 6
Bukan a.a a.a.
DALAN
Ini yan/ na*anya +kan,a), ini. Han+i.....2
5 ,i.(/an/ 6
K(na.a .akai .(/an/ .(/an/ t(ru+ 3
WARTAWAN
D(n/(rin itu -()u* +()(+ai. Yak, t(ru+ 2
PENIKUT
A,a .ujian, t(ta.i a,a ju/a kritikan. T(ta.i jan/an *ara' atau t(r+in//un/.
WARTAWAN
A', kita +u,a' -ia+a +oa) itu, itu ju+tru kita -utu'kan +(ka)i.
PENIKUT
Kar(na *a+i' ,i ,a)a* .(njaja/an +(*(ntara to)on/ ka)au -i+a jan/an -(ritakan +(*uanya, .i)i'
yan/ kira kira *(n/untun/kan ka*i, +aja.
PENIKUT
Kita kan 0+. M(rokok 3
5 *(n/u)urkan a*.)o. 6
DALAN 5 k(ta7a 6
Ra+ain k(na -atunya +(karan/ 2 Makanya 2 Aku ti,ak ikut 0a*.ur kok.
PENIKUT
!k( 3
WARTAWAN
!k( a.a )'u 32
PENIKUT
Ya kan 3 ya n//ak 32
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
A*-i) +aja, jan/an ra/u ra/u, +aya n//ak )i'at kok. Saya kan a,a, ,i +itu )a/i *an0in/.
5 t(r-irit -irit .(r/i +a*-i) n/(k(' 6
n//ak, n//ak )i'at, kok.
WARTAWAN
Mau 0o-a 0o-a nyua., ya, +ia)an 2
5 *(nya*-ar ,(n/an.ak+a a*.)o. itu 6
Jan/an ka*u 0o-a 0o-a *(*-()i ka*i. Ka*i -ukan 7arta7an a*.)o.an 2 Sia)an, kunoka*u 2
5 *(n(n,an/ ,an k(*u,ian )an/+un/ *(*a+ukan a*.)o. itu k( +akunya 6.
DALAN 5 n/(k(' 6
N//ak, n//ak )i'at kok. Ka*i n//ak .(rna' )i'at a.a a.a, ka)ian +aja yan/ taja* *()i'at.
PENIKUT
Warta7an a*.)o.
5 k(+akitan 6
WARTAWAN 5 *(n/()uarkan k(*-a)i a*.)o. ,ari kantun/nya 6
Baru +(-(/ini +u,a' -(rkoar, ka*.un/an )'u 2
5*(n/injak uan/ ,a)a* a*.)o. 6
WARTAWAN
Ka)au -ukan ka*i yan/ *(*-antu ,ari ,u)u, *ana -i+a n/(to. )'u 2 M()ayu ju/a 2
5 *(n/a*-i) a*.)o. ,an *(n/()uarkan i+inya6
Baru .unya uan/ k(0i) +u,a' *au -()i oran/.
5*(ro-(k uan/ ,an *(ny(rakkannya6
DALAN
Wa' itu na*anya *(n/'ina. Ma+ak (nak +aja *(n/'ina3
PENIKUT
M(n/'ina, 'ajar ,ia 2
PENIKUT
Warta7an /a,un/an 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
PARA PENIKUT MARAH LALU MENYERAN WARTAWAN. WARTAWAN
BERJATUHAN SAMBIL TERUS JUA MEM!TRET DENAN AAH BERANI. ALAT
ALAT PARA WARTAWAN DIHAN%URKAN. WARTAWAN DIPUKULI DENAN ALAT
ALATNYA SENDIRI. WARTAWAN WANITA DIPRETELI BAJUNYA. PARA WARTAWAN
TAK BERDAYA MENHADAPI KEBUASAN ITU
DALAN
Han+i..., Han+i..... 2
DALAN DIEBUK. SALAH SATU PENIKUT MENAMBIL TUSTEL DAN
MEM!TRET KAWAN KAWANNYA YAN SEDAN MENJARAH WARTAWATI. SEMUA
MEMAMBIL P!SISI P!SISI YAN BAUS UNTUK DIP!TRET. ADA YAN
MENINJAK WARTAWAN BERAMAI RAMAI LALU MEMELUK WARTAWATI ITU.
DIJEPRET DENAN TUSTEL PAKAI LAMPU PIJAR. SEMUA MEMELUK SAN
WARTAWATI SAMBIL MENDUDUKI PARA WARTAWAN. DIJEPRET. WARTAWAN
DIKENTUTI. DIJEPRET.
DALAN
! )a,a)a' -u*i /onjan/ /anjin/, *anu+ia *anu+ia *()(jit ti,ak *au *(nja,i *ayat, 7ayan/
atau -inatan/ t(ta.i k()akuannya t(rnyata -ua+ tak .unya +()on/+on/ .(r(,a* +a*a +(ka)i, kotor
,an -ua+ +(.(rti ini.
SALAH SATU PENIKUT YAN MENIN%ER DALAN DENAN KAMERA
BERUSAHA MENJEPRET MUKA PAK DALAN SEBAIK BAIKNYA DENAN DIIKUTI
!LEH KAWAN KAWANNYA DARI BELAKAN. PAK DALAN SEMAKIN
BERSEMANAT.
DALAN
Bu*i +u,a' tua, *ora) *anu+ia +(*akin ro*-(n/, ti,ak a,a )a/i yan/ -(rani *(n(/akkan
k()u'uran -u,i .(k(rti kar(na takut ,ian//a. to)o) ,i *a+a k(-ut k(-utan ,(n/an k(nika*atan
ini. ! )a,a)a', 'atiku +(n/+ara *(nja,i +ak+i k(*(ro+otan 8a*an ini. Aku *(nan/i+ .i)u.
PENIKUT 5 *(n0o)(k 6
S(-(ntar. %o-a u)an/i +(ka)i )a/i )(-i' ,ra*ati+ +(,ikit.
DALAN
! )a,a)a', 'atiku +(n/+ara *(nja,i +ak+i 8a*an ini. Aku *(nan/i+ .i)u
5 *(n(*-an/ 6
PENIKUT
T(ri*aka+i'. 5 *(n/u)urkan tan/annya 6.
DALAN DAN PENIKUT SALAM SALAMAN. HABIS SALAMAN DALAN
LANSUN DIEBUK DENAN TUSTEL YAN DIPAKAI MEM!TRET.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
Ajo7 an/(r ajo7 2
5 jatu' 6.
PENIKUT
Ini +(*ua ja,i .()ajaran ka)ian, )ain ka)i kira kira +(,ikit2
PENIKUT
S(ka)i ini ka*i ka+i' k+(*.atan +(ka)i )a/i, ta.i )ain 7aktu jan/an 'ara. 2
PENIKUT
Ka*i ti,ak .an,an/ -u)u 2
PENIKUT
Ka*i -(r,ara' ,in/in.
PENIKUT
Kar(na ka*i +u,a' -ia+a *(n,(rita 2
TIBA TIBA TERDENAR SUARA SEMPRITAN SERU DISERTAI DENAN RAUNAN
SIRINE M!BIL P!LISI. SEMUA TERKEJUT DAN KEMUDIAN BERLARI BERSERAK
KAN. DI LAYAR T4 KELIHATAN M!BIL M!BIL PASUKAN ANTI HURU HARA
DATAN. TAMPAK MEREKA MENHALAU PARA DEM!NSTRAN DENAN SEALA
PERALATAN MEREKA YAN TANPA KEKERASAN. M!BIL PEMADAM KEBAKARAN
DIPAKAI. JUA AS AIR MATA DILEDAKKAN. SETELAH TERDENAR SUARA
LEDAKAN, PANUN DIBALUT !LERH ASAP. KEPALA YAN TERIKAT MULAI
BI%ARA. PARA PENARI YAN PUTIH PUTIH ITU MUN%UL LAI, MENARI DI
TENAH ASAP.
KEPALA
Ja,i ini)a', ,i +ini)a' kita +(karan/ -(ra,a ,(n/an +(/a)a yan/ ti,ak kita +ukai ini. Kita ti,ak )a/i
*(n/(rti a.a artinya *(*i)i'. A.a .un yan/ kita )akukan .a,a 'ak(katnya 'anya untuk
*(*.(r.anjan/ 'i,u. kita. Ta.i t(rnyata, -aru -(rna1a+ +aja +u,a' *(nu+uk ,a,a oran/ )ain.
M(n/(,i.kan *ata ,an *(n//(rakkan -i-ir +(,ikit +aja +u,a' *(*-unu' oran/ )a
in. Manu+ia +(r-a +a)a' ,iti*-unan +(jara'.
PARA PENARI ITU MENARI DI SEKITARNYA SAMBIL MELEMPARINYA DENAN
BUNA BUNA PUTIH, SERTA MENAN%APKAN PANAH PANAH DITUBUH KEPALA.
KEPALA $
To)on////////2 5 +(*akin )iri', +(*akin )iri' 6.
ASAP SEMAKIN TIPIS. PARA PENARI MENINALKAN KEPALA. KINI NAMPAK
KEMBALI PARA WARTAWAN YAN BERBARIN HABIS DIEBRAK PENIKUT, DA
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
LAM KEADAAN YAN AMAT MENYEDIHKAN. DALAN SUDAH BERDIRI DAN
MEMERIKSA SERTA MENAMAT AMATI SEMUANYA DENAN SEKSAMA.
DALAN
%k, 0k, 0k, 0k, 0k. Ini +i' +u,a' -(r)(-i' )(-i'an, R(k Yok o.o iki 32
PARA WARTAWAN DENAN SUSAH PAYAH MEN%!BA BERDIRI. ADA YAN JATUH
KEMBALI KARENA TAK KUAT MENAHAN RASA SAKIT. ADA YAN MEN%!BA
MENAPAI APAI PERALATANNYA TAPI TAK TERJANKAU.
DALAN 5 *(n0(*o' 6
A)a' 2 B(/itu aja 2 M-ok a*-i) -(/itu. M-ok yan/ -ia+a aja, jan/an ,i)(-i' )(-i'kan 2
5.ara Warta7an *a+i' *(n0o-a *(njan/kau jan/kau ,(n/an +ia +ia, ,a)an/ ja,i /(r(/(tan 6
M*** 2 Ntar tak k(.)ak +i+an, -aru ka.ok 2
DI LAYAR TAMPAK PEMANDANAN YAN AMAT MERAWANKAN. TENTAN
BEN%ANA KELAPARAN DI EITH!PIA, MISALNYA.
DALAN
Wa,u', 7a,u' ini *u)ai )a/i 2
KEPALA
To)on//////////// 2
DALAN 5*(*-(ntak6
H( ,i(* 2 B(ri+ik 2
KEPALA LANSUN DIAM, TETAPI DI M!NI!R TAMPAK WARTAWAN %L!SE UP.
WARTAWAN
Sau,ara +au,ara +(ka)ian. K(7aji-an kita yan/ .a)in/ .(ntin/ +aat ini a,a)a' -()ajar *(n/a0a,
-()ajar *(n(ri*a -ayan/an kita +(n,iri *(nurut a.a a,anya tan.a *()(-i'kan atau *(n/uran/i,
-()ajar *()i'at k(nyataan tan.a *(n0a*.urkannya ,(n/an 'ara.an ,an k(in/iann. M(n(ri*a.
DALAN
L'a iya 2
WARTAWAN
Li'at +(n,iri, a.a yan/ a,a ,i ,(.an *ata +au,ara +au,ara, +(karan/ 2 A.a n//ak )u0u 2 Li'at,
a,a oran/ yan/ -(rani jujur ,an *(n0o-a *(n(/akkan aturan yan/ -(nar, ta.i ,ia -ukannya
,i-()a, *a)a' ,i-unta) *a0a* .(.(+ -(/itu 2 A,a 'a*-a 'a*-a -(rita yan/ *(n0o-a ,(n/an
+u+a' .aya', +ian/ *a)a*, tan.a .a*ri', tak *(n/(na) )()a', *()a.orkan +(*uanya ,(n/
an -(nar, na+i-nya 'anya +(.(rti 0a0in/ tana' +(.(rti itu 2 A-+ur, 2
DALAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Sto., +to. 2 A.a a.aan itu, n/a7ur 2
WARTAWAN
Baru +(.ata' kata )an/+un/ ,i+to. ,ian//a. n/a7ur
DALAN
L'o, )'o, itu 1itna' 2
WARTAWAN
Dian//a. 1itna' 2
DALAN
Jan/an .utar -a)ik .(rkara 2
WARTAWAN
Ditu,u' *(*utar -a)ik .(rkara 2 Di, ,i, ,i. . . . . a,u' a,u', a,u'. To)on/////////.
DALAN KEBINUNAN.
DALAN
L'o, )'o, )'o, itu na*anya *(n/a,a a,a. !ran/ -()u* +()(+ai .(ri+ti7anya, ka)au ,iinti., ya
ta*.ak +(*uanya +(r-a +a)a'. Jan/an -(/itu ,on/, itu kan +(.(rti ,a/an/ ja,inya. Tu/a+ An,a
kan tu/a+ +u0i, *(nya*.aikan -(rita, -ukan *(njua) -(rita, )'a, ya kan2%o-a .ikir t(nan/
t(nan/ ,u)u, -(nar n//ak kata +aya 3 Ini a,a -(/ini, kita -()u* ta'u a.a +(-(tu)nya yan/ akan
t(rja,i, *un/kin akan a,a .(ran/, atau *un/kin, a.a -(/itu. Kan )(-i' -aik tun//u ,u)u, +a*.ai
+(*uanya j()a+. Na' -aru nanti kita 0(ritakan k(.a,a +ia.a +aja yan/ ti,ak +(*.at *()i'at, atau
*(n/a*at a*ati ,ari ,(kat. S(-a- ka)au ti,ak -(/itu nanti ja,inya 'anya +(*a0a* 'a+utan, atau
a,u ,o*-a -()aka. Ka+i'an ,on/. Ya, k(0ua)i ka)au ,ari +(jak +(*u)a *(*an/ niatnya *au
,a/an/. Ka)au -(/itu, ya*(*an/, a.a +aja yan/ an(', yan/ -aru, yan/ 'an/at, yan/ a/ak .ana+
-(/itu, yan/ +(+uai ,(n/an (*.at W)an/+un/ +aja ,ij(.r(t. Ti,ak .(,u)i -ikin onar ata7a
*(n/a,u ,o*-a. Yan/ .(ntin/ )aku, -i+a ,ijua). !. )a/ naik, )'o, ya kan. B(/itu 3
PARA WARTAWAN BERUSAHA T!L!N MEN!L!N UNTUK BERDIRI.
DALAN
Ka)au -(/ini 0aranya, .ant(+an n//ak a,a )a/i yan/ *au ja,i ,a)an/. S(*uanya in/in ja,i
7arta7an. B(n(r n//ak -(n(r .okoknya *(nan/an aja 2
5*(*.(r'atikan6
Enak ju/a -a7a -(/inian.
5*(n/a*-i) +a)a' +atu +atu tu+t() ,an *(n/a)un/kannya. M(n0o-a. La)u *(n0ari
jak(t. *(*akai. M(n0ari to.i yan/ -(r+(rakan, k(.unya nyaan +a)a' +(oran/ Warta7an.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
M(*akai. M(n(*ukan -a,/(. M(*a+an/ 6
Wa,u' anta. ra+anya. M(*an/ )ain.
5)a)u *(nj(.r(t .ara Warta7an yan/ +(,an/ -(ru+'a untuk -(r,iri ,(n/an /(*(r)a.an )a*.u
.ijar 6.
KETIKA LAMPU PIJAR DALAN MENYALA, TERDEMAR SUARA BERDENTAM.
PARA WARTAWAN BERDIRI, MENAMBIL PERLENKAPANNYA DAN MENEPI
MEMPERHATIAN TINKAH LAKU DALAN.
DALAN 5 k(ta7a 6 M(+ki.un -(rat 5 *(*(rik+a .()(n/ka.an
yan/ ,i+an,an/nya ta.(, +(ju*)a' tu+t() 6 ta.i 'a
ti (nt(n/, ti,ak a,a tan//un/an, k(0ua)i 'ati nurani
kita oran/. 5 *(n/'a*.iri K(.a)a yan/ *a+i' t(r/a
tun/ ,an *(n/u-a' +uaranya k(tika -(-i0ara 6 T(r
)a)u 2 Ma+ak oran/ jujur ,i-ikin -ron/ko+ *a0a* i
ni 2 5 *(*otr(t 6
DALAN MEM!TRET KEPALA DENAN BERAYA. SAMBIL DUDUK, MIRIN,
BERBAR I N SERTA JUMPALITAN. PENDEKNYA JATUH BANUN, N!S N!SAN.
SEMBARI SEDIKIT DEMI SEDIKIT MENYIKSA KEPALA, SEHINA TAMPAK LEBIH
DRAMATIS. SETIAP KALI IA MENJEPRET, DI LAYAR TAMPAK 9!T! 9!T! SEREM
DAN DIIRINI !LEH SUARA ERANAN KESAKITAN. DALAN TERUS
MELAKUKANNYA DENAN N!S N!SAN SAMPAI TENAANYA HABIS DAN DIA
TERKAPAR KELELAHAN. T!H IA MEN%!BA BERDIRI UNTUK MELANJUTKAN. TAPI
TIBA TIBA SAN KEPALA YAN SEJAK SEMULA DIAM DIAM SAJA, MENURUT,
MEREBUT TUSTEL DAN MEMUKULKANNYA KEPADA DALAN. DALAN
TUMBAN. DI M!NIT!R TAMPAK SIARAN RUSAK DAN TULISAN
KERUSAKAN BUKAN PADA PESAWAT ANDA.
TERDENAR SUARA KETUKAN PALU DALAN RAMAI, LEBIH DARI SATU
DALAN.
DILAKUKAN !LEH WARTAWAN. SAN KEPALA MULAI BERERAK. IA
MEN!YAN TALI TALI SUPAYA TERULUR SEHINA IA BISA MENJEJAKKAN
KAKINYA KE TANAH. T ETAP MASIH TERIKAT, IA MENHAM PIRI DALAN YAN
MASIH TERKAPAR DI LANTAI.
KEPALA 5 t(rta7a 6
Pak Da)an/ ini -i+a -i+a +aja.
DALAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
L'o, 1akta. Ya kan. Pa,a ak'irnya kan ,a/an/. M(r(ka ,ari ta,i +aya .(r'atikan, -(r)o*-a
)o*-a k( *ari ,(n/an .(r)(n/ka.an yan/ -(/itu )(n/ka., +(.(rti t(ntara, *(ny(r-u, *(nan/ka.
-(rita ,(n/an raku+. Ma+in/ *a+in/ ,(n/an ka0a*ata +(n,iri +(n,iri. Pantat ,i .otr(t. A,a yan/
n/in0(r kaki. Ma+in/ *a+in/ in/in -ikin k(jutan. L'a nanti oran/ oran/ ,i +itu yan/ -()i koran
-i+a jantun/an +(*ua ,itakut takuti. L'o ini .a'itnya +aya -i)an/. Ya n//ak. M(ra+a n//ak.
KEPALA
Su,a')a', kan tujuannya -aik. B(r,iri ,on/ n//ak (nak ,i)i'at oran/ -(/itu.
DALAN
Biar.
KEPALA
Kotor ,i +itu. Ayo n//antun/ +aja ,i +itu +a*a +aya yuk. Mau 3 Di ata+. Banyak an/innya, kan
+(juk. Ni' ta)inya. Saya to)on/ ik(tin ya 32 M(n/u)urkan ta)i *au *(n/ikat.
DALAN %EPAT MEL!N%AT.
DALAN
!it, jan/an *ain *ain 2
KEPALA
Ha-i+ ,ari.a,a t(rka.ar -(/itu kan (nakan ,i ata+, tin//i 32
5 *()(*.arkan ta)i 6
DALAN
N//ak 2
5 *(n/a*-i) ta)i ,an *()(*.arkannya k(*-a)i6.
KEPALA
A*-i) 2
DALAN
L'o kok -(rani *(*-(ntak.
KEPALA 5 *(n//u)un/ ta)i )(-i' .anjan/, )a)u *(n0o-a *()a+o 6
A*-i))))))) 2
DALAN TERKEJUT DAN MEN%!BA MELARIKAN DIRI.
KEPALA 5 ka)a. 6
A*-i)))))) -an/+at 2 Warta7an a.a ini. A*-i)))) 2 Dari ata+ +itu ka*u -i+a )i'at +(*uanya
)(-i' )(n/ka.. S()uru' ,unia -u)at -u)at, -ukan %u*a +(-(+ar )u-an/ ka*(ra ka*u 2 Jan/an
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
)ari 2
DALAN 5 )ari +a*-i) -(rt(riak ,(n/an -a'a+a ,a(ra'nya 6.
KEPALA
Jan/an )ariii, k(*ari ka*u, ka)au *au )i'at yan/ -(tu), jan/an 0u*a .intar n/inti. oran/ -(rak 2
PARA WARTAWAN MEMBIDIKKAN KAMERANYA DARI JAUH.
KEPALA
%atat 2 %atat 2 Jan/an 'i)an/kan titik ko*anya. Jan/an /anti kata katanya. Jan/an +a)in
.(n/(rtiannya jan/an ,ita1+irkan, jan/an ,i)i'at *(nta'an. a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i,
/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i
/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i,
/a)i,
/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i,
/a)i,
/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i,
/a)i,
/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i,
/a)i,
/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i,
/a)i,
/a)i, /a)i/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i,
/a)i,
/a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i, /a)i. . . . . .
5,an +(t(ru+nya, +(.(rti *(nt(ra6.
TERDENAR SUARA KETUKAN DALAN MENIKUTI SUARA KEPALA
MUN%UL KEMBALI PARA PENIKUT DISERTAI PARA PENARI DALAM ARAK ARAK
AN MEMBAWA SELURUH HARTA BENDANYA UNTUK PINDAH PEMUKIMAN.
TUBUH MEREKA PENUH MEMIKUL TETEK BENEK. PARA WANITA MENANKUT
SEALA PERLENKAPAN DAPUR DAN RUMAH TANA, TAPI TAK URUN JUA
MEMBAWA SENJATA SENJATA.
KEPALA
K( *ari, ,(n/ar -aik -aik, aku -uka .(ta 8a*an untuk ka*u +(*ua. Aku tunjukan ,i *ana
*ata'ari t(r-it +(+(t()a' 'ari ini. K( *ana +(kuru' .(r-uatanku *(n/ara', k( *ana .()uru
.()uru kita aku tujukan +()a*a ini. Jan/an )a/i *(n()an +uara +uara 'in/ar -in/(r yan/
*(ny(+atkan ka*u ,(n/an *a0a* *a0a* /una /una. Li'at k( *ari ,an tan0a.kan k( -atin
ka*u +(*ua
k(jantanan yan/ aku .(r)i'atkan ini, k(r()aanku *(*iku) -(-an ka*u +(*ua, -ukan .(n(-u+an
,o+a, untuk *(nja*in *a+a ,(.an ka*u yan/ /(*a' ri.a' )o' jina7i.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
5 *(n/au* +(.(rti -inatan/ yan/ )uka 6
Aku kor-ankan nya7aku, *(n/ikuti .(rinta' .(rinta' ko*.ut(r, ,(7a kita yan/ -aru, aku /u/ur
,(n/an ra+a *ara' yan/ -(ra.i a.i, untuk *(*-uat *onu*(n yan/ a-a,i k(k(-a)an, k(-(-a)an
,an k(*a0atan ji7a*u. Aku *()i'at +(*ua oran/ +u,a' *ati. Ti,ak a,a )a/i yan/ *a*.u,
-(rani *(n(*-u+ 8a*an, +(*ua *(ny(ra' *(n/ikuti a)unan o*-ak, *(nja,i .()a0ur .()a0ur
-(+ar +()a*a )a*anya. Aku -(ran/, aku t(/akkan ku-u .(r)a7anan untuk *(*yik+a ,an
*(n//an//u k(t(nt(r a*an ka)ian. Aku ra0un ka*u +u.aya +akit ,an 'i,u. k(*-a)i ja,i
*anu+ia yan/ +(jati. Bukan .(ny(*-a' -(r'a)aaaaaaa 2 Bu,ak i)*u 2 Ka*u 'aru+ -(-a+ ,an
ja,i tuan ,an nyonya +(*ua ,i ata+ ,unia ini.
!RAN !RAN ITU MENDEKAT. PARA WARTAWAN MULAI MENDEKAT LAI.
KEPALA
Bunu' aku +(karan/. Bunu' 0(.at 2 Tari, tarik ta)inya +(karan/ 2
5 *(n//oyan/ /oyan/ ta)i +u.aya ,itarik 6.
TERDENAR KETUKAN PALU DALAN. DARI ATAS UJUN TALI YAN MEIKAT
KEPALA JATUH.
KEPALA
%(.at -unu', 0(.at 2
TERDENAR KETUKAN PALU DALAN. TALI MULAI DITARIK. PARA WARTAWAN
LANSUN MENYERBU UTUK MENABADIKAN.
WARTAWAN
Jan/an t(r)a)u 0(.at. Tun//u 1i)*nya 'a-i+ ini.
WARTAWAN
P(/an/i ta)inya kuat kuat.
WARTAWAN
Jan/an ku*.u) ,i +itu, *(ny(-ar +(,ikit. Itu ,u,uk +aja, ku.in/nya n//ak k()i'atan.
WARTAWAN
S(nyu* +(,ikit, -iar +a,i+. %iiii+ 2
WARTAWAN
%o-a .in,a' k( +itu, ,i +ini *(n(ntan/ *ata'ari 2
WARTAWAN
9oku+, 1oku+ 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
Jan/an -(r/(ro*-o) 2
WARTAWAN
L(-i' -aik -(r/(ro*-o) +u.aya k()i'atan +()uru'nya ayo 2
WARTAWAN
Ro-(k +(,ikit -ajunya +u.aya *(yakinkan 2
WARTAWAN
Mukanya ka+i' t(.un/ 2
WARTAWAN
Jan/an -(r/(rak ,u)u. Satu ,ua ti/a, yak 2
WARTAWAN
L(-i' +(riu+, )(-i' +(riu+, )(-i', )(-i', )(-i', )(-i', yak, yak -(/itu, t(ru+, t(ru+, t(ru+. . . .
5 *()an//ar kur+i .(nonton 6
*aa1
5 tak *(no)(' 6
t(ru+, t(ru+, ya -(/itu, tarik, tarik, t(ru+, t(ru+. . .
5*()an//ar kur+i ,an jatu' k( )u-an/ 6
TERDENAR KERAS, HIRUK PIKUK, DISERTAI SUARA KETUKAN PALU DALAN.
BE
BEBERAPA WARTAWAN BERLARI MEN!L!N REKANNYA.
WARTAWAN 5 k(.a,a +(*ua 6
Sto., +to. ,u)u +(-(ntar, A,a yan/ ,a.at k(0()akaan ini. I+tira'at +aja ,u)u, +i*.an t(na/a -uat
nanti 2
WARTAWAN
Sto., +to. 2
SEMUA KEIATAN BERHENTI. TETAPI ADA WARTAWAN YAN TERUS MEM!TRET
KEPALA DENAN ASYIKNYA. PARA PEDAAN MAKANAN DAN MINUMAN
MUN%UL, MENJUAL DAANANNYA PADA PEMAIN DAN PEN!NT!N. PARA
PEWMAIN RELAKS DI TEMPAT SAMBIL MEMPERBAIKI BUSANANYA.
KESEMPATAN INI DIPAKAI JUA !LEH SUTRADARA DAN AWAK PANUN
UNTUK MEMBERIKAN INSTRUKSI TAMBAHAN. TAPI LAMPU PENTAS TETAP
MENYALA SEBAAIMANA BIASA. DI PESAWAT T4 TAMPAK SIARAN T4 YAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
SEBENARNYA WAKTU ITU, APASAJA. KEADAN INI BERLANSUN SEPULUH
MENIT. SELAMA WAKTU ITU ADA KEIATAN MENYADARKAN WARTAWAN YAN
TADI MASUK LUBAN, KARENA RUPANYA IA SEMAPUT. DIKIPAS KIPAS DAN
DI!S!K DENAN REMAS!N. DALAN MUN%UL LAI DAN MENETUKKAN
PALUNYA. BUSANANYA SUDAH ANTI, MEMAKI KAIN BARU.
DALAN
! )a,a)a', a.a a.aan ini. Su,a' +a*.ai ,i *ana kita ta,i3 Kok ja,i +(*ra7ut -(/ini. A.a +i'
)akonnya 3
MEMUKULKAN PALUNYA LEBIH KERAS. BELUM ADA YAN MENHIRAUKAN.
DALAN 5 t(r.ak+a -(rtanya k(.a,a .(nonton 6
A,a a.a ta,i ini, Ma+ 3
5ta.i .(nonton ju/a tak a,a yan/ *(n/'iraukan ,ia 6
Paya' ini, n//ak a,a yan/ *au n/o*on/ 2 Saya ini ikut *ain )'o.
DALAN %ELINAK %ELINUK DI ANTARA PEN!NT!N, TAK ADA YAN MENU
BRIS.
DALAN
Baru ,itin//a) +(-(ntar +u,a' n//ak karuan, -a/ai*ana nanti, ya 3 L'o kok ya ja,i (nak (nakan
-(/ini, kayak -ukan tontonan +aja. Yok o.o, R(k. P(nontonnya ya kok ju/a *au *au +aja. Nurut
-(/itu. Ant(n/ ant(n/ )a/i. L'o, )'o, )'o, yok o.o, R(k 2 N//ak n/(rti aaku ka)au -(/ini.
KARENA TERUS TAK ADA YAN MENHIRAUKAN, DALAN DIAM DIAM KELUAR.
IA BERANTI PAKAIAN, MEMAKAI KEMBALI BUSANANYA YAN LAMA DAN
MENYELIP KAN TANDA PANITIA DI BAJUNYA. KETIKA MASUK IA MEMAINKAN
PALUNYA KEMBALI.
DALAN
Bu*i /onjan/ /anjin/. . . . . .
5 tak a,a yan/ *(n/'iraukan 6
H(((((((((, ini aku ini, ini aku. Minta .(r'atian +a*.(yan +(*ua. Aku *inta .(r'jatian +(
,ikit 2
TETAP TAK ADA YAN MENHIRAUKAN. SEMUANYA TAK PEDULI. DALAN
PUTUS ASA. IA MEN%AMPAKKAN PALU DAN TANDA PANITIANYA.
DALAN
N//ak a,a /unanya ini, R(k. Yan/ .(r)u, ya 7i-a7a ju/a ru.anya.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
5 *(n//(tak 6
P(r'atian, .(r'atian, +aya *inta .(r'atian. %o-a .(r'atikan +au,ara +au,ara,
kita ti,ak -i+a *(n/u)ur n/u)ur7aktu -(/ini, k(a,aan *(n,(+ak +(ka)i. P(r'atian. .(r'atian. . .
5 .utu+ a+a ju/a kar(na tak a,a yan/ *(n/'iraukan 6
Wi-a7a ju/a ti,ak *(*.an.
5 k(*-a)i 0()in/ak 0()in/uk 6
WAKTU SEPULUH MENIT SUDAH BERLALU. DIAM DIAM PARA PEDAAN
LENYAP.
DALAN SAMPAI DI TEMPAT WARTAWAN YAN PINSAN KARENA MASUK LUBAN
ITU.
DALAN
L'o, ini kan
5 *(n,(kat 6
ini kan,
5k(.a,a yan/ )ain6
Na*anya +ia.a ya 3
WARTAWAN 5 *(ny(-utian +(-ua' na*a ta.i tak t(r,(n/ar 6
DALAN
Sia.a 3
WARTAWAN 5 *(ny(-utkan )a/i, ta.i tak a,a +uara ,ari *u)utnya 6.
DALAN
Sia.a 3
WARTAWAN 5 *(ny(-utkan )a/i ta.i tak k(,(n/aran +uaranya6
DALAN 5 .ura .ura *(n,(n/ar, *(nja7a-, *(nan//a.i ta.i tak k(,(n/aran ju/a +uaranya 6
KEDUANYA N!M!N ASYIK TANPA MENELUARKAN SUARA DAN
KELIHATANNYA
SALIN MENERTI, MESKIPUN TIDAK. BAHKAN MEREKA TERSENYUM DAN
TERTA
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WA TAWA. WARTAWAN YAN PINSAN ITU SADAR LAI DAN BANUN.
WARTAWAN
Ja,i ini +trat(/i, titik 1ina)ty kita.
DALAN
Na', /itu k(k n/o*on/ .akai +uara ,ari ta,i, ja,i +aya n/(rti, /itu.
5 *(no)(' Warta7an yan/ +()(+ai .in+an 6
L'o, )'o ini kan Bun/, Bun/ yan/ ta,i *otr(t *otr(t t(ru+ itu ya 23
WARTAWAN
Ya, +aya, *(*an/.
DALAN
Maa1 2
5 *(n/u)urkan tan/an untuk -(rja-atan 6
WARTAWAN
K(na.a *(*an/.
DALAN
Ya +a)a*an +aja.
5 *(r(ka -(r+a)a*an, Da)an/ *(n/u)urkan ju/a tan/annya .a,a yan/ )ain 6.
MEREKA BERSALAMAN SALAMAN, SEPERTI HARI RAYA.
DALAN
Ka)au +u,a' +a)a*an kan ra+anya )(/a. Kita -i+a -(rt(n/kar )a/i. Nanti +a)a*an )a/i. An,a ini
kan yan/ ,ari ta,i itu t(ru+ j(.rat j(.r(t ya 3 2
WARTAWAN
! ya 3
DALAN
Iya ,on/, kan +aya )i'at +(n,iri 2 An,a +(*ua kan 3 J(.rat j(.r(t, ju*.a)itan, ya kan +u,a' +aya
0o-a +(n,iri ta,i, +a*.ai .antat ju/a ,ij(.r(tin, a.a ya .(r)u, -(/itu 3
WARTAWAN
Itu +u,a' tu/a+, na*anya +aja 7arta 7an.
WARTAWAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Buat *ata +(oran/ 7arta7an yan/ j()i, +(*uanya -ia+ ja,i in1or*a+i, -a'a+a Ja7anya n(7+.
Da)a* .(7ayan/an ,i+(-ut 1a0t 2
WARTAWAN
Bukan 1u0k, jan/an k()iru Pak,(.
5 k(ta7a ja'i) 6
I''', -)an/konnya ini kok +(k+i -(/ini
5*(nja7i) /(*(+ 6.
TIBA TIBA SALAH SATU PENIKUT BATUK. LANSUN SE!RAN WARTAWAN
MENJEPRET BEBERAPA KALI.
WARTAWAN
Li'at, oran/ -atuk .un ti,ak +(*.at )u.ut ,ari in0(ran ka*i.
PARA PENIKUT DUDUK LALU TIDURAN DIBAWAH KAKI KEPALA. LANSUN
DIJEPRET !LEH WARTAWAN YAN SEJAK TADI SIAP.
WARTAWAN
Dan oran/ oran/ yan/ ti,ur ju/a, +()a)u ka*i a7a+i.
WARTAWAN
Ba'kan nya*uk )(7at ju/a ka)au .(r)u ,ij(.r(t
5 *(nj(.r(t 6.
WARTAWAN
Ya. Kar(na +(*uanya -(rarti nanti untuk *(*-(r 7arna, k(-a+a'an, ,(*(n+i ,an .(r+.(kti1.
S('in//a )a.oran ti,ak k(rin/, t(ta.i *(*i)iki ,aya /u/a' ,an +(k+i. B(r-o-ot, t(ta.i ju/a
.o.u)(r, +(.(rti oran/ .intar yan/ .ura .ura -i0ara ,(n/an -o,o' +u.aya ,a.at -(rko*unika+i
,(n/an +(tia. oran/ ,a)a* *a+yarakat yan/ '(t(r/(n ini. .
DALAN DIAM DIAM MENETUKKAN PALUNYA.
WARTAWAN
Dan itu 2
5 +(*uanya +ia. untuk *(nj(.r(t +u*-(r -(r -unyi 6
Ta.i itu +uara .a)u Pa,( +(n,iri kan
5 t(rta7a n/(k(' ta'u *au ,i.(r,ayakan 6
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
ja,i ti,ak u+a', kar(na kita .unya kr(t(ria, yan/ )ayak ,an a.a yan/ ti,ak untuk ,ij(.r(t.
WARTAWAN
Ta.i ini,
5*(rai' k(tukan Pak Da)an/ 6
*aa1 .inja* +(-(ntar
5 )an/+un/ *(*uku) k(tukan +(.(rti Ki Da,a)an/ 6.
PARA PWNARI BERDIRI DENAN PERLAHAN LAHAN MENAMBIL TALI. PARA LE
LAKI JUA BANUN DAN BERSIAP SIAP MEMBERESKAN SESUATU SAMBIL
MEMPERBAIKI BUSANA KEPALA. SEMUANYA MENATA PANUN. PARA
WARTAWAN LANSUN MENJEPRAT JEPRET SERU.
WARTAWAN
Ini, *(*an/ k()i'atannya ti,ak a,a a.a a.a. Wajar -(/itu, +('ari 'ari. T(ta.i na)uri ka*i yan/
+u,a' -ia+a *(n/atakan, /o, /o, 1in, t'( t'in/ in+i,(, /(tt'( un,(r0o:(r, -ukan un,(r0o:(r
Ro))in/ Ston(+, ju+t -('in, t'( t'in/, t'( ot'(r +i,( o1 t'( 0oin, 1in, 7it' n/(y() +(,ikit, naka)
an, u+( your -rain an, a)+o .)ay your +*i))in/ 1a0( i1 it i+ n(0(0(ra))y, an, )a+t -ut not )(a+t,
-a'a+a Ja7anya, at t'( (n, you 7i)) 1in, it, you /onna )oo+(. No 7ay. Look, )ook, -(n(r n//ak,
-(nar n//ak kata +aya a.a ta,i 2
TIBA TIBA SAJA PARA PENARI LARI MENARIK UJUN TALI BERAMAI RAMAI PARA
PENIKUT %EPAT MEMELUK DAN MENANKAT KEPALA SERTA MEMPERTA
HANKANNYA MATI MATIAN DIIKUTI !LEH SUARA AMELAN DAN LAYAR
BELAKAN KEMBALI MENYEMPR!TKAN ADEAN WAYAN.
PENARI
Ini n/i-u) 2
PENARI
Ka*i ,i.ak+a *(nin//a)kan ka*.un/ 'a)a*an untuk ikut *(rantau tan.a tujuan. Ka*i 0a.(k,
ka*i ti,ak *au )a/i *ain .(r0o-aan. Ka*i in/in *(n(ta. ,an k(*-a)i k( ru*a' a+a) kita. Ka*i
*au .u)an/ 2
PENARI
Ka*i *au .u)an/. Ka*i ti,ak *au *(nin//a)kan Tana' Tu*.a' Dara'.
PENARI
Ini aka) ka)ian, oran/ oran/ yan/ 'au+ -(rtua)an/ 2
PENARI
Ka*i in/in *(*-an/un ru*a'tan//a yan/ +(,(r'ana ta.i t(nt(ra*. Ka*i oran/ ka*.un/, ka*i
.(tani, ka*i ti,ak *au ,i.ak+a ja,i -uru' .a-rik ,i kota kota yan/ tak *(n/(na) )a/i t(tan//a.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
PENARI
Ka*i ti,ak in/in *(*i)i' *i)i' )a/i, ka*i *au *(ra7at a.a yan/ +u,a' ka*i *i)iki,
*(*-(+arkan, *(nu*-u'kan, kar(na *(*i)iki a,a)a' -(k(rja, -(r+a-ar ,an -(rtan//un/ja7a-,
-ukan *(*-an,in/ -an,in/kan. Ka*i -ukan .(tua)an/ 2
PENARI
Ka*i *au .u)an/ 2 Mana ru*a' ka*i, tana' ka*i, t(tan//a, tatakra*a ,an ra+a *a)u yan/
*(*-(,akan ka*i ,(n/an .ara .()a0ur ,i k)a- *a)a* ,an i+tri i+tri yan/ *(n,i,ik +ua*inya
*(nja,i *a)in/ 'arta oran/ -anyak. Ka*i *au k(*-a)i.
PENARI
Jan/an .ak+a ka*i *(n/(ta'ui ra'a+ia -a'a/ia yan/ )ain. Ka*i .ua+, ka*i in/in k(-a'a/iaan
yan/ -ia+a, -ukan k(-a'a/iaan -an/+a7an atau ,(7a ,(7a. Ka*i ti,ak +an//u. -(r-a'a/ia
,a)a* k(a,aan onar. Ka*i *au .u)an/.
PENARI
Ya Tu'an, -iarkan ka*i .u)an/.
PENARI
Jan/an +(r(t t(ru+, -iar ka*i .u)an/ 2
PENARI
Kita -(r.i+a' ,i +ini +aja, ,ari.a,a +a)in/ *(nyakiti.
PENARI
Wa)au.un kita +a)in/ *(n0intai, kar(na kita +a)in/ *(n0intai, jan/an +a*.ai -unu' -unu'an.
PENARI
Kita -(r.i+a' ,(n/an -aik -aik.
WARTAWAN MENETUKKAN PALUNYA.
WARTAWAN
Ja,i ,i -a)ik +(/a)a yan/ -ia+a -ia+a, -i)a a,a +oa) +oa) -(+ar, +u,a' ka*i 0iu*. Kar(na itu
j(.r(t2
Haru+ ,ij(.r(t ,(n/an +(n,irinya, kar(na itu +u,a' ja,i in+tin/. Sa*-i) *(r(* ju/a tan/an
-ia+anya )an/+un/ j(.r(t, j(.r(t
5 *(no)(' ka7an ka7annya yan/ -(n/on/ +aja ti,ak *(nj(.r(t 6
L'o, k(na.a ti,ak ,ij(.r(t, +u,a' 3
WARTAWAN
Sorry 1i)*nya 'a-i+.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
!', o.
5 *(n/(tukkan .a)unya 6
I+tira'at ,u)u 2
5 k(.a,a P(n/ikut ,an P(nari 6
i+tira'at.
5 k(.a,a Da)an/ 6
T(ntara .un -i+a k('a-i+an .()uru, ka*i ju/a t(ta.i *a+a)a'nya a,a)a',
5 k(.a,a ka7annya 6
Lain ka)i jan/an t(ru)an/, kita ti,ak -o)(' ti,ak +ia., *a+a)a'nya a,a)a' -a/ai*ana
*(*an1aatkan yan/ a,a, *(n/o)a'nya *(nja,i 'i,an/an yan/ )ayak .a,a .(*-a0a, ,i antara
'i,an/an 'i,an/an )ainnya ,a)a* .a+ar in1or*a+i yan/ +(*akin )ua+, +(*akin )ua+ ,an +(*a
kin ko*.)ikat(,.
5k(.a,a ka7annya 6
%(.at i+i )a/i tu+t() ka)ian 2
WARTAWAN
%o-a
5 k(.a,a .ara P(nari ,an P(n/ikut 6
itu, k(*-a)i ,u)u k( *ari k( t(*.at +(*u)a, ta,i kan 0u*a ,(*on+tra+i. Ayo, ayo 2
PENARI DAN PENIKUT HENDAK KEMBALI KE P!SISI SEMULA.
WARTAWAN 5 k(.a,a .(nari 6
I-u i-u -o)(' k( -()akan/ ,u)u, kan ta,i katanya *au .u)an/. Ini +aja -a.ak -a.ak
yan/ .(rka+a k(*-a)i. Di +ini. Ba.ak
5 k(.a,a K(.a)a 6
-(n(rin ,u)u ta)inya, nanti 0o.ot.
5 *(*-antu *(*-(r(+kan 6.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
PENIKUT BERKUMPUL LAI TENAN DI SEKITAR KEPALA SEDAN PENARI
KEMBALI KE BELAKAN PANUN. PARA WARTAWAN SUDAH IAT M!TRET
LAI.
WARTAWAN
Ja,i -(/itu /a*-aran +in/katnya. J()a+ Pak 3
DALAN
!. ja,i -(/itu. B(rat ju/a tu/a+ An,a an,a ini. Ta.i ti,ak a,a yan/ 7arta7an a*.)o.
kan 32 Atau a,a 3
WARTAWAN
Ti,ak a,a.
WARTAWAN
Ka)au *au jujur, ya a,a ju/a. Di *ana *ana yan/ j()(k j()(k itu .a+ti ny()i., +(.(rti ko,rat.
B()i j(ruk Pontianak +aja, .a+ti a,a yan/ *a+a*, kan 2 Di +ini ju/a a,a 7arta7an a*.)o., ta.i
-ukan ka*i.
WARTAWAN
Ka,an/ ka,an/ ka*i t(ri*a a*.)o. ju/a kar(na +u)it untuk ,ik(*-a)ikan, ta.i k(*u,ian ka*i
+(ra'kan .a,a +(kr(tari+, untuk ,ik(*-a)ikan k(.a,a .(*i)ik nya tan.a *(nyin//un/
.(ra+aannya. Ya ka,an/&ka,an/ a,a ju/a yan/ )u.a. Na*anya *anu+ia.
DALAN
! -(/itu ru.anya, 7a,u' ra.i' ju/a ya.
WARTAWAN
! ya ,on/. <a*an ko-oi ko-oian +u,a' )(7at, +(karan/
kita *(natar or/ani+a+i ,an *(n(j(*(n *o,(rn. Itu ,a)a* .(7ayan/an -()u* a,a kan 3 Atau
+u,a' 3
WARTAWAN
S(-aiknya ,i*u)ai, ka)au ti,ak, )i'at +aja .(rku*.u)an 7ayan/ oran/ -anyak yan/ -u-ar. Dan
*ana a,a oran/ *au ja,i ,a)an/ )a/i, .a,a'a) 'aru+ ,i)(+tarikan.
KEPALA TIBA TIBA MERAUN KARENA %APEK.
WARTAWAN
J(.r(t 2
5 +a)a' +(oran/ *(nj(.r(t 6
Ba/u+ 2 K(+a)a'an 'anya +atu ka)i, itu na*anya *o,(rn, (or/( 2
KEPALA 5 *(n//(run,() ta.i tak j()a+ t(r,(n/ar o)(' oran/ )ain 6
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
%(.(tan ,ikit, 0a.(k ni' 2
DALAN
U,a' 0a.(k itu, ka+i'an ,ari ta,i.
WARTAWAN
Ja,i -(/itu kira kira, Pak,(. .a'a*, kan 32 Atau -()u* 3
DALAN
H*****.
WARTAWAN
H*** nya, -(rarti a.a itu 3
SALAH SATU
A,u' a,u' ka.an 'a-i+nya ini.
5 *(n//(-rak 6
DALAN
J(.r(t 2
PARA WARTAWAN MENJEPRET.
DALAN
! ja,i -(/itu. Pokoknya, a+a) a,a a.a -(/itu, j(.r(t. A.a -(/itu, j(.r(t. A.a -(/itu, j(.r(t.
J(.r(t, j(.r(t. Dan. . .
WARTAWAN
J(.r(t 2
DALAN
J(, j(. .
5 ta*.ak +u)it 6.
WARTAWAN
J(.r(t 2
DALAN
Ti,ak -i+a. Ha-i+ 1i)*nya.
5 k(ta7a 6
WARTAWAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
!' .intar ju/a, ,a+ar ,a)an/.
WARTAWAN
S(karan/ Pak,( *(n/(rti +(*uanya, ja,i ka*i *inta -(tu) .(n/(rtiannya ,i k(*u,ian 'ari,
+u.aya kita a,a k(rja+a*a.
DALAN
B(tu).
WARTAWAN
S()a*a ini kita -anyak +a)a' .a'a*.
WARTAWAN
Pa,a'a) +(-(tu)nya tujuan kita +a*a.
WARTAWAN
Kita +a*a +a*a in/in *(*-(rikan +(+uatu .a,a
*a+yarakat.
DALAN
B(tu).
WARTAWAN
L'o itu, ka)au -i0ara -aik -aik -(/ini +(-(tu)nya no .ro-)(* -(/itu. K(na.a kita +()a)u
-(rt(n/kar +()a*a ini 3
DALAN
Ya .(rt(n/karan itu kan /ara* k('i,u.an.
WARTAWAN
A+a) jan/an t(r)a)u -anyak nanti ja,i ikan a+in.
DALAN
B(tu). L'o a,ik a,ik ini kok ya ju/a -i+a ,iajak r(*-ukan -(/itu, +(.(rti oran/ -ia+a. Ba/u+ ini
ka
)au -(/ini. P(r)u ,it(ru+kan.
MEREKA SALAM SALAMAN.
DALAN
Kita 'aru+ rayakan ,(n/an jai.on/an ini. Ta.i j(.r(t ,u)u 2
MEREKA SALAMAN LAI DAN DIJEPRET.
WARTAWAN
Ja,i +u,a' a,a a/r((*(nt kita +(karan/ ini 3
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
a a.a a.a kan .(r)u aturan *ainnya.
WARTAWAN
A,a k(*ajuan ini ka)au -(/itu. Ba/u+ Pak,( 2
DALAN
Ya *a+ak -(rant(*, *()u)u, 7ayan/ ju/a a,a /oro /oronya, kan. %o-a j(.r(t +(ka)i )a/i, *a+i'
a,a 1i)*nya kan 3
5 )an/+un/ ,ij(.r(t 6
Matur nu7un.
WARTAWAN 5 'a-i+ *(nj(.r(t 6
Ini Pak.
5 *(n/u)urkan kartu na*a 6.
DALAN 5 t(rk(jut 6
A.a ini 3
WARTAWAN
A)a*at +aya. Ba.ak .unya kartu na*a ya 3
DALAN
Wa' -a/u+ +(ka)i. Saya -()u* -ikin. ini ,i *ana -ikinnya 3 B(ra.a.
WARTAWAN
a*.an/, nanti +aya .(+ankan +(ka)ian, *au yan/ i+ti*(7a atau -a/ai*ana 3
DALAN
Ka)au -i+a yan/ /rati+an, Pak,( *ana kuat -ayar -(/inian.
WARTAWAN
A' -a.ak ini -i+a +aja, ka)au Pak,( n//ak kuat *a0a* *ana .u)a kita 3 Pak,( .(r)u k7itan+i 3
DALAN BINUN. TERDENAR SUARA KETUKAN. PARA PENARI BERTERIAK
LAI.
PENARI
Ja,i -a/ai*ana, ka*i *au .u)an/ 2 Jan/an ,iu)ur u)ur t(ru+ 2
KEPALA
P(jajaran 2 Pu)an/ +ana 2 Ka)au *au ikut +ini kon+(ku(n, ka)au *au .u)an/ +u,a' *in//at +ana,
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
jan/an n/o*on/ aja *au n/ajak n/ajak ya. Kita -(r.i+a'. Ka*u *anta. *anta.an ja,i oran/
*a)a+ ,i +itu, ka*i *au *aju, ka*i +ia. *(n,(rita 2
PARA WARTAWAN %EPAT MENABADIKAN. TERJADI PERAN MULUT ANTARA
KEPALA DAN PENARI. MENYANKUT S!AL S!AL RUMAH TANA.
PENARI
!n/ko+nya *ana 2
KEPALA
L'o 7on/ ka*u *au *in//at +(n,iri kok *inta on/ko+ 2
PENARI
Ha-i+ +()a*a ini ka*u +u,a' ka+i' a.a 3 Mo-i) +aja ti,ak .(rna' ,i-()ikan 2
KEPALA
Ka*u *au *(r(+ ya 2
PENARI
Du)u 7aktu k()uar/a ka*u +akit +ia.a, +ia.a yan/ *(n/on/ko+i 2 Sia.a 2
WARTAWAN YAN MEMINJAM PALU TADI MENETUKKAN PALU.
PERETENKARAN PADAM.
WARTAWAN
Su,a' 2 Su,a' 2 Ini a.a a.aan, uru+an ru*a'tan//a jan/an ,i-a7a k( +ini 2
5 *(ny(ra'kan .a)u k(.a,a ,a)an/ 6
+i)akan Pak. Ka)au uru+an ru*a'tan//a -a.ak )(-i' -(r.(n/a)a*an.
DALAN TIDAK MAU MENERIMA PALU DENAN %ARA PURA PURA TAK MELIHAT.
IA MENELEN ELENKAN KEPALANYA DAN MENDEKATI KEPALA.
DALAN
Uru+an ru*a'tan//a *(*an/ -anyak +(ka)i n(*.i) ,i *ana *ana. Su)it *(*-(ranta+nya,
+(.(rti koru.+i.
WARTAWAN
M(*an/, ka)au uru+an +atu itu, ka*i ju/a ny(ra'.
WARTAWAN
Saya .(rna' k( 4i(tna* ,an Ti*ur T(n/a'. Ta.i ka)au uru+an ru*a'tan//a, +aya t(ta. /ro/i.
WARTAWAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Ka)au +oa) +oa) .o)itik, (kono*i, +o+ia) -u,aya ,an o)a'ra/a ka*i -i+a t()an ,an ku.a+ +a*.ai
.antat .antatnya, ta.i +oa) ru*a'tan//a, ka*i an/kat tan/an.
TIBA TIBA PENARI NYELETUK.
PENARI
Ka*u +u,a' ja,i ro-ot, ka*u -ukan *anu+ia )a/i, ka*u 0u*a *(*.(r'atikan tar/(t ka*u,
ka*u +u,a' ja,i *(+in, -u,ak, ka*u +u,a' -ukan yan/ ,u)u )a/i.
WARTAWAN
Ta.i An,a ju/a -ukan yan/ ,u)u )a/i -ukan 32
PENARI
Sia.a -i)an/ 3 Ka*i tiak .(rna' -(ru-a'.
WARTAWAN
Tu-u' An,a *(*an/ +a*a, t(ta.i .ikiran ,an .(ra+aan +u,a' )ain.
WARTAWAN
M(*an/, kar(na ka*i -(ru+a'a *(n/(rti ,ia. Taoi +(karan/ +u,a' k()(7atan 2
WARTAWAN
A' itu 'anya ,a)i' 2
WARTAWAN
Ta.i kan a,a a)a+annya, +oa)nya ia ,i,a'u)ui ,ik'ia
nati 3
WARTAWAN
Itu -ukan .(nk'ianatan 2
WARTAWAN
Ya, .(ny()(7(n/an 2
WARTAWAN
Bukan .(y()(7(n/an, itu k(.ia7aian .
WARTAWAN
Hu++++ jan/an -(ri+ik 2
5 k(.a,a Da)an/ 6
Li'at. ka)au .(r)u, ka*i tak +(/an *(n0(0(r -(rtanya.
WARTAWAN 5 *(n(ru+kan -(r-anta' +(+a*anya 6
Saya kira ,ia -(tu).
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
N//ak 2 5 *(nunjuk K(.a)a 6 Dia yan/ -(tu).
WARTAWAN
Sa)a', ,ia itu 2
WARTAWAN
Hu++++
5 k(.a,a Da)an/ 6
Dan untuk *(n,a.atkan k(-(naran, ka*i tak +(/an +(/an -(rt(n/kar +(n,iri, untuk *(n0ari
yan/ k(-(naran +(jati.
PENARI
D(*i Tu'an, ka*i -(r+u*.a', ka*i t(ta. oran/ yan/ ,u)u, 'anya ,ia yan/ +u,a' ny()(7(n/.
WARTAWAN
Kata kata ti,ak -i+a ,i.(r0aya 2
PENARI
Bo)(' -uktikan +(n,iri 2 Ka*i ti,ak t(rno,a 2
WARTAWAN
Satu +atunya ja)an untuk *(*-uktikan 'aru+ *(*-(rkan 1akta. %o-a -uka +(*ua, jan/an a,a
yan/ ,itutu. tutu.i )a/i.
PENARI
Bo)(', ,(n/an +(nan/ 'ati. Ayo 2
5 k(.a,a ka7an ka7annya +(*ua )an/+un/ *(*-uka .akaian 6
WARTAWAN
T(r)a)u ka*u, aku ti,ak +(tuju 0ara ini 2
BEBERAPA WARTAWAN LANSUN MEM!TRET PENARI YAN MEMBUKA
PAKAIAN PUTIH PUTIH MEREKA.
WARTAWAN 5 K(.a,a Da)an/ 6
Li'at, ka)au .(r)u tak +(/an +(/an ka*i *()akukan in:(+ti/a+i r(.ortin/. Su.aya *(n,a.at
/a*-aran /a*-)an/.
PARA PENARI MEMBUKA TERUS PAKAIANNYA, SUDAH HAMPIR TELANJAN. PA
RA WARTAWAN TERUS MENABADIKAN, TETAPI BEBERAPA DI ANTARANYA,
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
TERU
TAMA PARA WARTAWATI PR!TES.
WARTAWAN
Su,a', +u,a' 0uku., ini +u,a' ja,i )ain. %uku. Bu, 0uku. 2 Jan/an *au )a/i 2
WARTAWAN
A', t(ru+ ,on/, ,ikit )a/i, -iar tunta+ 2
WARTAWAN
%uku. 2
5 )an/+un/ *(n/'a*.iri ,an *(nutu.i tu-u' .(nari yan/ nyari+ t()anjan/ itu 6 %uku. 2 Su,a'
j()a+ ok, ka)ian *u)u+. K(+a)a'an a,a .a,a *(r(ka 2
5 *(nunjuk K(.a)a ,an P(n/ikut 6.
KEPALA
L'o, k(na.a -(r-a)ik 3
WARTAWAN 5 k(.a,a Da)an/ 6
Dan ka*i ti,ak +(/an +(/an -(r-a)ik *(ny(ran/ yan/ )ain, kar(na *(*-(ritakan-(rarti
*(n/u+ut, *(n//a)i ,an *(n//a)i. T(ru+kan 2
5 k(.a,a .ara P(nari 6
Ka)ian .akai )a/i itu, nanti *a+uk an/in.
PARA WARTAWAN BERBALIK MENARAHKAN PERHATIAN PADA KEPALA DAN
PENIKUT.
WARTAWAN
An,a +(karan/ 2 A.a yan/ *(n,oron/ An,a *()akukantin,akan tin,akan +(*ua ini, +('in//a
oran/ )ain ja,i t(r.an0in/ untuk t()anjan/, *aa1 t(r.an0in/ untuk -(r(ak+i k(ra+. S(akan akan
*(r(ka ja,i r(akti1 ,an r(ak+ion(r, ,(1(n+i1 ,an o.o+i+i1, .a,a'a) +(-(narnya 'anya *inta
,i.(r'itun/kan. K(na.a 3
WARTAWAN
B(rtanya itu a,a +(ninya. Ka,an/ ka,an/ untuk *(n,a.at ja7a-an yan/ -aik, kita 'aru+
*(ny(ran/ ,an *(ran/+an/ oran/ +u.aya -(rna1+u *(nja7a-, ,(n/an 0ara +(,(*ikian ru.a,
+('in//a ia *ara'. S(.(rti jan/ krik +aja, 'aru+ ,iki)i ki)i +u.aya -(r,(rin/.
WARTAWAN Kar(na .(rtanyaan kita +(-(narnya -ukan .(rtanyaan
ta.i .ro+(+ untuk *(nyuru' oran/ -i0ara *(*-(rikan ,ata ,an 1akta.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
Dan ka)au to' +u*-(r -(rita t(ta. ,ia*, *()(*.(*, -ukan kar(na /a/u, ta.i kar(na ,ia ti,ak
*au t(r.an0in/ )a/i
WARTAWAN
Kar(na ,ia +u,a' ta*-a' .int(r
WARTAWAN
Ka,an/ jau' )(-i' .int(r ,ari -(-(ra.a oran/ ,i antara kita
WARTAWAN
Ja)an yan/ 'aru+ ,it(*.u' a,a)a' a.a ya 3
5 k(.a,a Da)an/ 6
+(-(ntar Pak,(, +aya 'aru+ kon+u)ta+i ,u)u
5 *(*-uka ta+ ,an *(n/()uarkan -uku .int(rnya ,an *(*-a0a 6.
PARA WARTAWAN MENHAMPIRI KEPALA DAN PENIKUT LALU MENELITINYA
SEPERTI MENELITI BUAH BUAHAN. DIB!LAK BALIK. DIBARINKAN,
DITUNUN
KAN DAN SEBAAINYA, SAMBIL DIP!TRETI.
WARTAWAN 5 +(t()a' +()(+ai ,i-a0a 6
! ya, *(nurut -uku .int(r
5 *()i'at 6
,an t(rnyata +(,an/ ,i)ak+anakan, +u*-(r -(rita 'aru+ ,ikor(k kor(k t(ru+ ,an ,i
0(0(r *a+a )a)unya, ,iin/atkan .a,a 'a) 'a) yan/ -uat ,ia .a)in/ +(n+iti1, ,i0ari k()(*a'annya,
)a)u
ka)au +u,a' k(t(*u, tin//a) ,itiu. +(,ikit, ,ia +u,a' akan n/o0(' 2
PARA WARTAWAN MEMUSATKAN PERHATIAN PADA KEPALA.
WARTAWAN
Dari +(kian -anyak +u*-(r, 'aru+ ,i.i)i' +u*-(r *ana yan/ *(nja,i +u*-(r uta*a. Dan
ta*.a'nya +au,ara +au,ara yan/ ,i t(n/a' itu)a'. Dan )a)u
5 K(.a)a ,itun//in/kan +(rta ,i.otr(t .antatnya 6
k()(*a'annya +u,a' ,it(*ukan +(t()a' *()akukan o-+(r:a+i, +tu,i ,an ri+(t.
WARTAWAN
S(rta ,i+ku+i.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
B(tu). La)u ,itan0a..
PANTAT KEPALA DIP!TRET. DALAN MULAI PR!TES. IA MEMUKUL MUKULKAN
PALU KETUKANNYA.
DALAN
! )a,a)a' ini +u,a' +aru 2
WARTAWAN
M(*an/ akan +()a)u ,atan/ ko*(ntar, ini +aru, ini ti,ak 1air, ti,ak u+a' ,i,(n/arkan, kar(na
untuk *()a7an +(+uatu yan/ ti,ak 1air ya *(+ti .akai ja)an yan/, yan/ ti,ak 1air ju/a, ka)au
.(r)u, ka)au .(r)u ka)au .(r)u, )'o. In/at Wa)t(r/at(. Li'at a.a )a/i ini. !'o
5 t(rta7a 6
SALAH SE!RAN MENAMBIL SIKAT UNTUK W% DAN MEN%!BA MEMASUKKAN
KE PANTAT KEPALA SEPERTI HENDAK MEN!REK !REK.
WARTAWAN
Ini ka)au ti,ak .a'a* *(*an/ t(r)i'at +(.(rti +a,i+*(. Ta.i +(-(narnya tujuannya )u'ur. Biar
+()uru' k(t(ran/an k()uar .atatnya yan/ t(r+u*-at, *aka )u-an/ 70 nya itu 'aru+ ,ikor(k
kor(k. I
ni kan t(ori +(,(r'ana +aja ta.i .rakti+.
SALAH SE!RAN NAIK KE PANTAT KEPALA DAN HENDAK MEMASUKKAN ITU KE
PANTAT KEPALA. KEPALA BERTERIAK. DALAN HENDAK MENETUKKAN
PALUNYA
LAI KARENA TAK SABAR.
DALAN
Ini 0uran/ 2
WARTAWAN 5 *(n0(/a' 6
S+ttt 2 Sa-ar. Ka)au ti,ak kuat, tutu. *ata +aja, nanti ka)au )i'at 'a+i)nya -aru ta'u i
ni .(ntin/. Li'at 2
KEPALA BERTERIAK TAMBAH KUAT TAPI PARA WARTAWAN TERUS MEMEANI
NYA. SALAH SE!RAN AKHIRNYA BERASIL MER!BEK %ELANA KEPALA DI
BAIAN PANTAT LALU MENULURKAN TANANNYA KE DALAM SEPERTI MASUK
KE DALAM PANTAT.
DALAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Ini *()an//ar +u+i)a 2
WARTAWAN
Da)a* -(rtu/a+ kita 'aru+ -(rani *()akukan in:(+ ti/a+i +(,a)a* ,a)a*nya jan/an +(t(n/a'
+(t(n/a'.
YAN MEMASUKKAN TANAN ITU MEMASUKKAN KEDUA LENANNYA.
KEPALA
To)on////////// 2
DALAN
Ini *()an//ar ko,( (tik 2
WARTAWAN
Ya, t(ta.i k(na.a ti,ak. Li'at 2
KEPALA
To)on//////// 2
SEKARAN WARTAWAN YAN LAIN MEMEANI !RAN YAN MEMASUKKAN
TANANNYA ITU DAN MEREKA BERSAMA SAMA MEN!L!N KAWANNYA ITU
MENARIK TANANNYA KELUAR KARENA TAMPAKNYA SULIT SEKALI. SATU
WARTAWAN LAIN TERUS MEBUAT D!KUMENTASI.
WARTAWAN 5 +a*-i) *otr(t k(.a,a P(n/ikut 6 To)on/, to)on/ .(
/an/i ,on/ 2
=PARA PENIKUT MEMEANI KEPALA, SEMENTARA WARTAWAN MENARIK
TANAN
REKANNYA DARI PANTAT KEPALA. PARA PENARI MUN%UL LAI MENARI,
PENARI 5 +a*-i) *(nari *(n/()i)in/i, *(nyanyi 6
Hu)u.i+ kuntu) -ari+, 'u)u.i+ kuntu)-ari+.
WARTAWAN 5 k(.a,a Da)an/ 6
Maa1, tu/a+ *(*an//i)
5 *(*otr(t )a)u -(r/a-un/ ,(n/an r(kannya, *(narik +a*-i) *(nyanyi *ny(rtai .(nari ,(n/an
k(ra+ 6
Hu)u.i+ kuntu) -ari+, 'u)u.i+ kuntu) -ari+. . . . . . .
DALAN
Ajo7 an/(r, ajo7, Kakan/ Nara,a, rayi, rayi B'atara uru, a,a a.a oran/ oran/ ,i Mar0a.a,a
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
ini kutu) -ari+, kutu) -ari+, *(nyik+a ,an *(*an/+a +(+a*anya. Kia*at ko-ra +u,a' ,atan/,
,unia *anu+ia runtu'. Maa1 ,o+a ,o+a *(r(ka, *(r(ka tak ta'u a.a yan/ *(r(ka )akukan.
+(jara' +u,a' t(r)a)u .anjan/, +(*ua ja,i urakan, 0a*.ur -aur tak j()a+ )a/i ujun/ .an/ka) nya.
Kita tatar )a/i nanti ,ari a7a), kita *u)ai ,ari -a7a' )a/i, -an/unan ini ,a+arnya +u,a' ti,ak
kuat Kakan/, +u,a' t(r)a)u t(rno,a Rayi, +u,a' kro
.o+. A,u' Kakan/. . 5 *(n/(tuk n/(tukkan .a)unya +a*
-i) (*nyak+ikan a.a yan/ +(,an/ t(rja,i 6.
SETELAH BEBERAPA LAMA KEMUDIAN, TIBA TIBA KEPALA MENJERIT PANJAN.
TANAN WARTAWAN LEPAS DARI PANTAT KEPALA MEMBAWA TUMPUKAN UAN.
TERLEMPAR KE UDARA DAN BERSERAKAN. SEMUA WARTAWAN TERJEREMBAH.
KEPALA DAN PENIKUT JUA. PARA PENARI MENJERIT DAN LARI. DALAN
BERHENTI MENETUKKAN PALUNYA. SUNYI. KELIHATAN DUIT BERSERAKAN.
WARTAWAN 5 k(.a,a Da)an/ 6
Wa)'a+i), ja,i t(rnyata ,i -a)ik +(*ua itu, ,i -a)ik +(/a)a .(ri+ti7a k(.a')a7anan,
.(r-(,aan .(n,a.at, ,i -a)ik +(*ua +oa), t(rnyata ini.
5 *(n//(rakkan j(*.o) ,an jari t(n/a' 6
%k, 0k 0k 2
WARTAWAN Itu)a' *anu+ia. S(*ua kita. T(r*a+uk +aya.
WARTAWAN 5 *(*un//ut uan/ 6 Ini uan/ -(n(ran, ka)au ,ika+i'
ju/a +aya *au. 5 *(*a+ukkan k( kantun/nya 6
WARTAWAN H(((( 2
WARTAWAN 5 t(rta7a )a)u *()(*.arkan uan/ itu 6 Aku ta'u r(ak+i ka*u .a+ti
'(((((( 2 H((((((( 2
WARTAWAN 5 t(rta7a 6 H((( 2 Ta.i -ukan *()aran/. H(((((, a*
-i) +aja ,ari.a,a *u-a8ir ,i)in,a+ *o-i) -(/ini.
5 *(n/a*-i) ,an *(*a+ukkan k( kantun/nya, ta.i uan/
itu jatu' )a/i kar(na kantun/nya -o)on/ 6 L'o 32
WARTAWAN YAN LAIN JUA MENAMBIL UAN DAN MEMASUKKAN KE
KANTUNNYA, TAPI JUA SEMUANYA LAI KELUARKARENA KANTUNNYA
B!L!N. SEMUA MEN%!BA MEMASUKKAN KE KANTUN YAN LAIN TAPI JUA
KELUAR LAI. SA LIN T!L!N MEN!L!N MEMASUKKAN KE KANTUN YAN
LAIN, TAPI JUA UAN ITU TERUS KELUAR.
WARTAWAN 5 *(*a+ukkan ,an uan/ k()uar 6
L'o 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN 5 *(*a+ukkan ,an uan/ k()uar 6
L'o 2
WARTAWAN 5 *(*otr(t ka7annya yan/ tak -(r'a+i) *(*a+ukkan uan/, )a)u *(n0o-a
+(n,iri ,an tak -(r'a+i) ju/a 6
Ini -(rarti -a'7a uan/ .ana+ itu +u)it ,i+i*.an.
5 k(.a,a Da)an/ 6
9akta, Pak,( 2
DALAN
9akta 0a-u) 2
WARTAWAN
L'o, )'o 0a-u) -a/ai*ana 3
DALAN
Ma+ak -(/itu 0aranya. Itu kan -(rarti *(n/'a)a)
kan +(/a)a 0ara.
WARTAWAN
L'o ini 1akta. Ka)au ti,ak -(/itu, ya kan 3
WARTAWAN
Pantatnya k(ra+ +(ka)i, ka)au ti,ak ,i'o)o.i+ kutu) -ari+ ti,ak akan k()uar. oton/ royon/ kan
+a)a' +atu -a/ian ,ari .(n//a)ian tra,i+i.
DALAN
Bukan itu. Itunya +aya +(tuju. Ta.i itunya.
WARTAWAN
L'o, kita *(n/'a,a.i -atu a*.u' -(/ini
5 *(n(n,an/ K(.a)a 6
*aa1
5 t(r)a)u k(ra+ 6
KEPALA 5 *ara' 6
H(( jan/an -(n(ran )'u 2
WARTAWAN
Ka)au ti,ak ,ik(ra+i 1aktanya ti,ak akan k()uar.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
Ka)au ti,ak *ain kayu +(,ikit, 8a*an +(karan/ na*anya, *ana -i+a. S(*ua oran/ +u,a' .int(r,
n//ak a,a oran/ -o,o' )a/i. %o-a *ainkan )a/i 2
WARTAWAN 5 *(n,(kati K(.a)a 6
%o-a t(ru+ t(ran/ +aja, ta,i n/u*.(tin ,uit kan 3
5 n/o*on/nya )(*-ut , K(.a)a *(n//()(n/ 6.
KEPALA
A' +ia.a -i)an/.
WARTAWAN
Itu -uktinya 2
5 *(nunjuk uan/ 6.
KEPALA
A' itu -ukan uan/ kok 2
WARTAWAN
Bukan *oyan/*u, ini a.a 3
5 *(n/a*-i) uan/ ,an *(n,(katkan k( *ata K(.a)a 6
Ini a.a 32
KEPALA
Mana, -ukan kok, ini kan anu, itu, kan
5 *(n0ari ,a)i' -(r-()at -()it 6
WARTAWAN
Aiu aiu, )i'at, ka)au ,itanya -aik -aik, *a+i' aiu aiu -(/ini, .a,a'a) -uktinya )(n/ka..
5 *(n//(-rak an kaki 6
Hayo kita j(.r(tin )a/i 2
SEMUANYA SIAP MEMEANI LAI. KEPALA BERTERIAK MINTA AMPUN.
KEPALA
A*.unnnn, a*.unnnn. Itu ,uit, ,uit, ,uit oran/, ,uit oran/. Duit ka)ian, ,uit ka)ian. Ta.i ka)ian
+(n,iri yan/ naru' +(n,iri ,i +itu, ka)au ti,ak +(*ua oran/ *(naru' ,i +itu -a/ai*ana -i+a ,i
+itu ,uit +(-anyak itu. Ka)ian ju/a yan/ -ikin +(*ua itu, +(karan/ kok nya)a'in oran/. Ka)ian
0uran/, ka)ian +()a)u *()i'at oran/ )ain +a)a', ta.i ka)ian +(n,iri yan/ *(*an0in/ oran/ +u.aya
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
+a)a'. %uran/ 2 Sia) 2 %uran/ 2 Putar -a)ik 1akta 2
5 ,ita*.ar )an/+un/ ,ia* ,an k(*u,ian -i0ara )ain ,(n/an +uara -(r-(,a 6
Ha-i+, *a+ak -(rjuan/ t(ru+. Kita ju/a .(r)u 'i,u., untuk -i+a -(rjuan/ tan.a .a*ri' oran/
'aru+
*(*(nu'i ,u)u k(-utu'annya, +('in//a .(rjuan/an ,an .(n/or-anan ja,i *urni. Ini 1akta.
DALAN TIBA TIBA TERTAWA. PARA WARTAWAN TERKEJUT, LANSUN
MEM!TRET DALAN BERKALI KALI.
WARTAWAN
Pak,( t(rta7a .a,a +aat yan/ ti,ak t(.at. K(na.a 3

DALAN TERUS TERTAWA. PARA WARTAWAN TERUS M!TRET
MENHABISKAN 9ILMNYA.
WARTAWAN
H((((, jan/an n/a-i+in 1i)*, t(rta7anya *onotun -(/itu, untuk a.a 2
DALAN TERUS TERTAWA.
WARTAWAN
Ka)au ,ia -(r'(nti t(rta7a -aru ,ij(.r(t.
DALAN BERHENTI TERTAWA. WARTAWAN LANSUN MENJEPRET. DALAN
MENYAMBUN LAI TERTAWANYA.
WARTAWAN
! ini ti,ak )u0u )a/i.
DALAN 5 *(*ak+a *ak+a ,irinya +u.aya t(ru+ -i+a t(rta7a ,an ak'irnya untuk
.(n/'a-i+an ka)inya t(rta7a, +( +u,a' itu -(r'(nti 6
Itu t(rta7a yan/ tak )u0u.
5 t(rta7a k(0i) 6
Ha 2 Itu -ukan t(rta7a, t(ta.i *(nan/i+ ,i ,a)a* 'ati, *()i'at k((,anan.
WARTAWAN A.a yan/ (,an 3
DALAN Saya ja,i in/in t(ta7a )a/i. Ha 2 5 tak -i+a 6 Ta.i
tak -i+a. Ka)au t(rta7a +u,a' tak -i+a, itu -a'aya. I
tu -(rarti +akit ,i +ini. 5 *(nunjuk ,a,anya 6
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN 5 *(*-(ri ko*an,o 6 J(.r(t. 5 ,i)ak+anakan 6
DALAN Dan ka)au ini +akit, -(rarti ini ju/a 5 *(nunjuk k(
.a)anya )a)u *(nun//u 6. . . . . . . . . .
WARTAWAN J(.r(t 2 5 t(*an t(*annya *()ak+anakan 6
DALAN 5 *()anjutkn +(t()a' ,ij(.r(t 6 ini ju/a +u,a' a1
kir. Dan ka)au ini kuran/ a1,o), -(rarti +(*ua ka)i
an ini 5 *(nunjuk .ara Warta7an )a)u *(nun//u 6. . .
ADA WARTAWAN LANSUN HENDAK MENJEPRET TEMAN TEMANNYA, TETAPI
KETIKA SADAR, MENURUNKAN NIATNYA DAN MENALIHKAN BIDIKANNYA,
KEMBALI MENARAH PADA DALAN.
DALAN
Tak a.a, +(*ua ka)ian -(rarti *ain +a-un.
WARTAWAN
H((( 2 Jan/an +(*-aran/an 2
DALAN
Ka)au +u,a' +a-un +a-unan 7a' .aya', *(*an/ -i+a +(*-aran/an.
WARTAWAN
L'o ini -a/ai*ana 3
5 t(rta7a 6
Kok konk)u+inya ja,i ti,ak )o/i+. T(r)a)u -anyak -(/a,an/ Pak,( 3 Makanya jan/an
k(-anyakan, -i+a i,iot, 0u.(t, *(n,(*, -(/itu, tia. n/o*on/ +a)a', ja,i k(ta7aan oran/ +aja 2
SEMUA !RAN TERTAWA BERAMAI RAMAI.
DALAN
Jan/an t(rta7a ,u)u. Li'at 2
5 *(nunjuk K(.a)a ,an P(n/ikut 6
Bi+a ja,i -(/ini oran/ k(na.a 3
KEPALA DAN PENIKUT BERTUMPUK HIMPIT HIMPITAN SEPERTI ULAT.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
Manu+ia kok ,i-uat *ainan +(.(rti ini 3
WARTAWAN
L'o ini 1akta. Ka)au oran/ +u,a' ,it()anjan/i, +(/a)anya +u,a' t(r-(-(r, ya a+)inya *un0u).
WARTAWAN
Itu -(rarti *(r(ka +(-(narnya *(*an/ -ukan *anu+ia t(ta.i u)at yan/ *(n//(ro/oti tu-u' kita.
DALAN
S(*ua oran/ ka)au ,i.(r)akukan -(/ini ja,i u)at 2
WARTAWAN
Mu+ta'i) 2
DALAN
S(*ua oran/ ,i0(0(r -(/itu -i+a *(n0r(t *(n0r(t )a)u k()i'atan -()an/.
WARTAWAN
Tak 2
DALAN
Yakin 2
WARTAWAN
Bo)(' 0o-a 2 Mari -uktikan 2
WARTAWAN
%o-a +ia.a yan/ *au ,i0o-a ,i +ini 3 Pak,( +(n,iriri 3 Ayo -a)ik 2
DALAN
L'o, )'o, jan/an Pak,( kan +u,a' tua jan/an ,i-uat 0o-aan.
WARTAWAN
Ha-i+ +ia.a 3 Atau .(nari .(nari itu +aja. Mana .(nari .(narinya 3
5 '(n,ak *(n0ari, )an/+un/ t(r,(n/ar +uara j(ritan .ara .(nari, t(r.ak+a *(n/urun/
kan niatnya 6
WARTAWAN
Ka)au +u,a' -(rani *(n/in/kari 1akta, Pak,(, itu a)a*at akan a,a -(n0ana.
DALAN
L'o, )'o +ia.a *(n/in/kari 1akta.
WARTAWAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Atau kita u)an/i +aja ka)au ti,ak .(r0aya 23
5+ia. '(n,ak *()ak+anakan 6
Sia., +ia. .(r0o-aan u)an/an *(n,on/k() ,on/k() 1aktaaaa, +ia... 2
5 *(n/('(ntak '(ntakkan kakinya *(*-(rikan ko*an,o 6
TERDENAR SUARA EMURUH. PARA PENIKUT BERL!N%ATAN BANUN
MEMEANI KEPALA. PARA WARTAWAN MENAMBL P!SISI. PARA PENARI
LANSUN DATAN MENARI SAMBILMENYANYI H!L!PIS KUTUL BARIS.
WARTAWAN
K(*-a)i k( ,a)a* +(jara', untuk *(yakinkan 1akta, kar(na Pak,( ti,ak .(r0aya. Ma+uk k(*-a)i
k( *a+a +i)a*, *(nji)at kotoran +(n,iri, *(n/'iru. -ayan/an untuk *(*-uktikan -a'7a -au
k(0uran/an yan/ t(r0iu* +()a*a ini -ukan 1itna' -u+uk, -ukan k(ntut, -ukan k'aya)an ku)i ku)i
tinta, t(ta.i 1akta. Kar(na Pak,( ti,ak *au .(r0aya. Kar(na Pak,( 0uri/a .a,a k(tu)u+an kita.
Kar(na Pak,( t(rta7a 0(kakan kar(na *(ra+a ini +(*ua 0i.oa 2
DALAN 5 t(rta7a 6
Sa-ar +a-ar, -ukannya Pak,( ti,ak .(r0aya, ta.i
WARTAWAN
Ta.i a.a 3
SEMUANYA BERHENTI. PENARI BERHENTI MENYANYI DAN MENARI LALU DIAM
DIAM PERI. KEPALA DILEPASKAN !LEH PARA PENIKUT, SEMUANYA BERDIRI
RELAKS MENUNU APA JAWABAN DALAN. SEDANKAN PARA WARTAWAN
BERSIAP MEN%ATAT DAN MENJEPRET. MUN%UL PEMBAWA A%ARA KE TENAH
TENAH PERTUNJUKAN, MENUMUMKAN SESUATU.
PEMBAWA A%ARA
Maa1
5 -a0a 6
,i*inta ,(n/an 'or*at k(.a,a +(*ua r(kan r(kan 7arta7an, .ara 1oto/ra.'(r yan/ -(rtu/a+
*(n/0o:(r .(rtunjukan *a)a* ini, -a'kan ju/a yan/ +(,an/ -(ra,a ,i +ini 'anya +(-a/ai
.(nonton, untuk -(r/a-un/ ,(n/an r(kan r(kanya ,i ata+ .(nta+. Si)akan -(r.arti+i.a+i ,i ,a)a*
.(ri+ti7a .(ri+ti7a +()anjutnya untuk *(n/a)a*i )(-i' )an/+un/ ,an ,(kat a.a yan/ +(,an/
t(rja,i. Si)akan, jan/an ra/u ra/u, untuk *(nja,i +ak+i ,ari +(/a)anya ini. Si)akan. T(ri*aka+i'
-anyak +(-()u*nya. S(ka)i )a/i, +i)akan. T(ri*aka+i'.
5 k(.a,a Warta7an 6
Si)akan.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
H**** 2 Ta.i a.a 3
DALAN TERTAWA.
DALAN
Ta.i a.a ya .(r)u, +a*.ai .antatnya ,i,on/k(), kan 0uku.
5 .(r/i k( ,(kat K(.a)a 6
0uku. ininya +aja,
5*(*-(ri -ata+ antara k(.a)a ,an )('(r6
!ran/ kan +u,a' ta'u +(n,iri. A.a)a/i ini
5 *(nunjuk .ara P(n/ikut 6
tak u+a' ,i.otr(t, *a)a' ja,i 0onto' -uruk -uat .(*u,a .(*u,a nanti. B(/ini +aja, +aya ki
ra 0uku.
5 *(n0o)(k )a/i K(.a)a 6
ini, 'i,un/nya +aja
5 .(/an/ 'i,un/, K(.a)a -(r+in 6
tu''''', +u,a' k(ta'uan. Ma+ak .antat. Pantat kan ta,i yan/ ta,i ,i0(0(r itu 3
5 *(n,(katkan 'i,un/nya 6
Hu'
5 *()u,a' 6
A.a n//ak -au. !ran/ -(/ini kan jorok.
5 *()u,a' )u,a' ,an *(n/()uarkan ,a'ak '(-at 6.
WARTAWAN
M(*an/ ta,i +aya j(.r(t .antatnya, ta.i itu kan .(ntin/ +(ka)i, untuk *(n,a.atkan .(r+.(kti.
yan/ -(tu).
DALAN
P(r+.(kti. .antat 3 A,u' -i+a +aja -a.ak -a.ak ini. %ari *akan +(karan/ *(*an/ *a0a*
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
*a0a* 0aranya L'a ta,i yan/ *otr(t anunya itu -a/ai*ana 3
WARTAWAN
A' itu +i' untuk *(n/'a-i+kan 1i)* +aja, 'itun/ 'itun/ untuk ko)(k+i .ri-a,i.
DALAN
!', o, +aya ja,i t(rk(jut +(karan/. ! )a,a)a', ja,i *a+a)a' *a+a)a' .ri-a,i ,i0a*.ur -aur ,i
+ini. Katanya untuk *(n/a-,i k(.(ntin/an *a+yarakat 3
WARTAWAN
B(/ini, Pak. M(+ki.un ka*i ini .ro1(+iona), ta.i ka*i -ukan ro-ot, ka*i t(ta. *anu+ia. Un+ur
un+ur 'u*an ka*i yan/ *a+i' utu', ju+tru *(7arnai .(rjuan/an ka
*i +(-a/ai oran/ .ro1(+iona). M(n/(rti 3
5 k(.a,a ka7annya 6
M(*an/ +u+a' -i0ara +a*a ,a)an/, r(1(r(n+i nya 0u*a .ak(*, ,ika+i' i+ti)a' -a'a+a In//ri+
+(,i
kit, +u,a' *a-ok. Maunya Ma'a-'arata ,an Ra*ayana *()u)u. Bu))+'it 2
DALAN 5 k(ta7a 6
L'o, )'o, ka)au k(ta'uan jan/an *ara' -(/itu. Pokoknya t(rnyata ,a/an/ kan, n/aku n//ak 32
Pa,a ak'irnya, )'o, .a,a ak'irnya. Ya kan 2
WARTAWAN
Ini -ukan ,a/an/ 2
DALAN
Ya, k(r(nnya, -i+ni+, -(/itu 2
WARTAWAN
!, .(r)u ,i-(ri ju/a ru.anya, ka)au -(/ini 2
WARTAWAN ITU MULAI MARAH DAN HENDAK MEMUKUL. %EPAT DI%EAH !LEH
KAWANNYA. DALAN MENYEMBUNYIKAN MUKANYA KETAKUTAN BERLEBIH
LEBIHAN.
DALAN
J(.r(t ,on/, j(.r(t 2 Ka)au -(/ini *a)a' ti,ak ,ij(.r(t. Pantat n/an//ur ,ij(.r(t, /i*ana. Da+ar
,a
/an/, *aunya yan/ untun/ *()u)u 2
WARTAWAN
Sia)an 2
WARTAWAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Sa-ar M(k, +a-ar 2
DALAN
Itu, itu )a/i, j(.r(t ,on/, j(.r(t 2 Wa,u' t(r)a*-at )a/i. M(*an/ .(r)u 7arta7an )uar n(/(ri,
-aru a,i). Ha-i+ ,a/an/ *()u)u *aunya 2 T()(k 2
5 *()u,a' 6
SATU DUA LANSUN MENJEPRET WAKTU DALAN MELUDAH.
DALAN
L'o, )'o, oran/ *()u,a' kok ,ij(.r(t, ta,i yan/ .(ntin/ .(ntin/ 7aktu kita *au ,i.uku), *a)a'
,i-iar +aja.
5*(n/a0un/kan t()unjuknya6
%uran/ 2
DIJEPRET LAI.
DALAN
L'o, )'o, kok t(ru+ 2 Mau ,ijua) ya 2 A7a+ ya, jan/an +(*-aran/an jua)an, tak ant(*i -aru ta'u
ra
+a +a*.(yan 2
5 *(n/a0un/kjan tinjunya 6.
DIJEPRET RAME RAME WAKTU TINJU TERA%UN.
DALAN
L'o, )'o. Ba/ai*ana ini. Da+ar ,a/an/. Laku ya jua) ka)au *otr(t oran/ -(/ini 3
5 *(n/(.a)kan tan/annya)a/i, )an/+un/ ,ij(.r(t 6
Paya', .aya' ini. Ka)au *au 0ari *akan, *-ok -i)an/ +aja t(ru+ t(ran/. Ini tak ka+i' yan/
.orno, .a+ti )aku ,ijua).
DALAN NUNIN DAN KEMUDIAN MENANKAT KAINNYA SEHINA
PANTAT
NYA KELIHATAN.
DALAN
Ayo j(.r(t, j(.r(t +aja +a*.ai .ua+.
PARA WARTAWAN MENJEPRET. DALAN TERKEJUT.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN >
Sia)an, kok -(tu)an ,ij(.r(t. Sa*.(yan +u,a' k(-an/(tan *au ,a/an/. Ma+ak .antat +aya ,i
.otr(t
untuk a.a 3
WARTAWAN
Ta,i kan nyuru'.
DALAN
!, -(/itu, ya. A+a) ,i+uru' *au. Y(+ *an. Paya' ini 2 P(r)u ,i'ajar 'ajar ju/a +(,ikit -iar
ka.ok 2
TIBA TIBA DALAN MEMASAN KUDA KUDA.
DALAN
Ayo .otr(t, .otr(t )a/i +a*.ai .ua+ 2
DALAN TIBA?TIBA MENANKAT KAINNYA DI BAIAN DEPAN, SEHINA
KELIHATAN ALAT KELAMINNYA MENANTUN BESAR SEKALI SEPERTI BUAH
L!N%EN 5 SEBAIKNYA DIBUAT DARI KAYU SEHINA KELIHATAN BESAR 6.
PARA WARTAWATI MENJERIT KAET. ADA YAN PINSAN. BEBERAPA WARTAWAN
LAIN LANSUN MENJEPRET. SALAH SATU WARTAWAN MEN%EAH KAWAN
KAWAN NYA.
WARTAWAN
Sto., +u,a', +u,a' 2
DALAN
Yak, t(ru+, t(ru+ +aja +a*.ai .ua+ 2
PARA WARTAWAN MEM!TRET DARI DEKAT.
WARTAWAN
Su,a', +u,a', jan/an *au ,i.an0in/ 2
DALAN
T(ru+ +aja +a*.ai k(nyan/ 2
TIBA TIBA PARA WARTAWATI MENJERIT LAI. DI M!NIT!R TAMPAK KI
DALAN DAN ALAT KELAMINNYA YAN BESAR ITU.
WARTAWAN
In,on(+iana. S(oran/ ,a)an/ t()a' nun//in/ ,an *(n/an/kat kainnya tin//i tin//i ,i 'a,a.an
.ara 7arta7an, ,(n/an 'ara.an untuk *(n,a.at .o.u)arita+ )(-i' -anyak *(n/in/at ak'ir ak'ir
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
ini 7ayan/ +u,a' ti,ak ko*(r+ia) )a/i, +('in//a -(r-a/ai u+a'a ,it(*.u' untuk *()(+tarikan
.ro1(+inya. . . . . . . . . . .
DALAN TERKEJUT.
DALAN
A+ta/a na/a 2 A.a a.aan ini. Sto. 2Sto. 2
5 -(r)ari k( )ayar t: ,an *(nutu.i /a*-ar 6
Sto., +to. 2 A.a a.aan ini, *a+ak -(/ini ,itontonkan.
WARTAWAN
L'o, ka)au a,a ,a)an/ nun//in/ ,an -uka kain, itu -( rita -(+ar.
DALAN
Sia.a yan/ nun/in/, ta,i kan *ain *ain. Sto. ,u)u ini, nanti ka)au k(ta'uan -ini, 0i)aka. E,an 2
AMBAR ITU LENYAP.
DALAN
Syukur. A,a yan/ )i'at n//ak ta,i, ya 3
WARTAWAN
Tu' tanya +(n,iri
5 *(nunjuk .ara 7arta7ati 6.
DALAN
N(n/, ta,i .a,a )i'at n//ak, ya 3
WARTAWAN 5 0(kikikan 6
Li'at a.a 3
DALAN
Itu, -ua' t(run/ 2
WARTAWAN
Bua' t(run/ atau )on0(n/ 3
WARTAWAN
Atau 0a0in/ .ita 3
WARTAWAN
Bukan 2 Lu*.ia 2
DALAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
! )a,a)a' )i'at +(*ua 2
5 jatu' k(.()(+(t, kainnya t(r+in/ka. )a/i ,an k()a*in kayu itu t(r.(nta) )(.a+ ,ari ikatannya ,
t(rtan/ka. o)(' +a)a' +(oran/ 7arta7an. 6
PARA WARTAWATI MENJERIT. WARTAWAN WARTAWAN KEMBALI MENJEPRET
SERU
DALAN
A+ta/ana/a, k(*-a)ikan -aran/ +aya 2
DALAN MENHAMPIRI HENDAK MEREBUT KEMBALI BARANNYA, TAPI YAN
PEAN BARAN ITU MELEPARKANNYA PADA PARA WARTAWATI. PARA WARTA
WATI LANSUN MENEKEPNYA UNTUK DISEMBUNYIKAN.
DALAN
Ayo ,on/ N(n/, N(n/, k(*-a)ikan -aran/ Pak,(, nanti -(r(t -(r(t.
WARTAWAN
N//ak 2
WARTAWAN
Baran/ a.aan +i' 3
DALAN
Jan/an -(/itu. Ma+ak +a*a oran/ tua *ain *ain. Ntar ,i)i'at oran/ kan +aru 2
WARTAWAN
Biarin, ini kan ,a.at *un//ut. Ta,i k(na.a ,i-uan/ -uan/ 3
DALAN
Sia.a yan/ -uan/, kan )(.a+ 3
WARTAWAN
Kok -i+a.
DALAN
Ka)i -autnya +u,a' ,o), kan Pak,( +u,a' -(ru*ur -(/ini.
WARTAWAN
Su,a' -(ru*ur kok *a+i' n/ototan.
WARTAWAN
Su,a' ka+i' +aja.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
WARTAWAN
N//ak, 'a-i+ *akin tua kok *akin /o-)ok.
DALAN
Ayo ,on/ N(n/, ntar ,itanya +a*a oran/ ru*a' Pak,( -i)an/ a.a.
WARTAWAN
Bi)an/ +aja ,i*akan ku0in/.
DALAN
Wa,u', 7a,u', /()i ini ka)au ti,ak .akai /an,u)an a.a a.a. Nanti ti,ak +ta-i).
WARTAWAN
Poton/ +aja 2
DALAN
Jan/an 2 Baran/ +atu +atunya itu.
WARTAWAN
Makanya 'ati 'ati.
DALAN
Sini, +ini, -a7a +ini, jan/an ,ian/in an/in -(/itu, nanti +()(+*a. P(n/(rtian N(n/, .(n/(rtian
+(,ikit2.
WARTAWAN
Ka)au +u,a' *(nyan/kut k(.(ntin/annya +(n,iri -aru *inta .(n/(rtian. Ka)au oran/ )ain *a)a'
,i,oron/ ,oron/ +u.aya ru+ak. %u-it -aru ta'u
5 *(n0u-it -aran/ itu k(ra+ k(ra+ 6.
Ra+ain 2
DALAN
Ajo7 an/(r, ajo7, -iun/ 2
5 k(+akitan 6
WARTAWAN
Ni', n/a.ain nyi*.an -aran/ antik -(/ini 2
5*(*uku)kan t(r)(-i' ,u)u k( )antai, -aru *()(*.arkan k( Da)an/ 6.
DALAN
A,u' -iun/ +a,i+nya oran/ oran/ ini, k(-anyakan nonton 1i)* kun/1u.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
5 )an/+un/ *(nj(*.ut k(*-a)i -aran/nya 6
Ka+i'an, +akit %a', +akit 3 Put(ri .ut(ri 8a*an +(karan/ *(*an/ a/r(+i1 +(*ua. Du', ,u', )(0(t
n//ak, ya
5 *(n/u+a. u+a. -aran/nya itu ,(n/an ujun/ kainnya 6
Su,a' n//ak a.a a.a, nanti tak jajani ,ur(n.
5 t(rk(jut 6
Wa,u' 2 Pata' ini 2 M(+ti ,i-a7a k( Pu+k(+*a+ ka)au -(/ini.
WARTAWAN
Makanya jan/an +(*-aran/an +a*a kita. .
DALAN
Sa*.(yan +(*ua ka+ar 2 Baran/ 7a+iat -(/ini ,ik(rjain, o )a,a)a' 2
WARTAWAN
Ka*i a,a)a' *ata, t()in/a ,an *u)ut *a+yarakat. Ka)au .(r)u ka+ar, ka*i ka+ar, ka)au .(r)u
-(r,(-at, -(r 1i)+a1at, *(n/a,u ar/u*(nta+i ,(*i k(-(naran, ka*i tak .(rna' *un,ur. Ta.i
-(r+a'a-at, -(r+antai +antai -o)(' 0o-a ,an j(naka .un -i+a.
DALAN
Paya' ini +a*a 7arta7an.
5*(n/ikat -aran/nya ,an k(*u,ian *(n/a)un/kannya -a/ai -(,i)6
WARTAWAN
Tin//a) +(karan/ (nt( *au a.a 3
WARTAWAN
Mau k(rja+a*a atau ku0in/ ku0in/an 3
WARTAWAN
Atau *au kon1ronta+i, ka*i )ayani.
WARTAWAN
Hi,u. ini +(,(r'ana +(ka)i Pak. Hanya a,a ,ua, 1ak
ta ,an ,ata. Tin//a) (nt(, *au n//ak. Ka)au *au ok( kita ja)an +a*a +a*a, ka)au ti,ak, kita
+a)a*an ,u)u +(-()u* .(ran/ .(ran/an.
5 *(n/u)urkan tan/annya 6
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
Paya', ,a+ar .(,a/an/ 2
WARTAWAN
H(, ini -ukan ,a/an/, ka*i *(*-(rikan ,ata ,an 1akta itu .(k(rjaan *u)ia.
DALAN
M(*an/, ta.i kan +a*-i) ,a/an/.
WARTAWAN
o-)ok 2
WARTAWAN
S++++++tt2
DALAN
Su,a' n/aku +aja. A.a +i' +a)a'nya ,a/an/. Da/an/kan ju/a .(k(rjaaan yan/ *u)ia, itu
*(*-antu *(*-(rikan *anu+ia )ain, in1or*a+i, ,ata, 1akta ,an k(0(r,a+an. Lu'ur. A+a), jan/an
*(ni.u ,an in/at -ayar .ajak. Ya kan 32
WARTAWAN
Ka,an/ ka,an/ ,i antara ka*i *(*an/ a,a yan/ -(r,a/an/, t(ta.i itu k(nyataan. Ini -ukan
8a*an 7ayan/, ,a/an/ itu .(k(rjaan yan/ *u)ia, ti,ak kuran/ ,ari .ui+i, atau +(ni tari. Untuk
+a*.ai k( *ari ,an *(n(*ukan +(*ua ini, *(*(r)ukan k(-(ranian. Dan in1or*a+i yan/ ka*i
-(rikan +u,a' *()a)ui .(n/o)a'an *atan/ yan/ -i+a *(*.(rkaya ro'ani *anu+ia. Itu -aran/
*a'a) +(.(rti )o/a* *u)ya, ka)au itu ,ijua), itu 7ajar. S(k+ +aja ,ijua), *(n/a.a ja,i +(7ot 3
DALAN
Ti,ak a,a yan/ +(7ot. A+a), 7ajar, ti,ak *(nyi*.an/ ,ari r(), ,an ti,ak +(*ata *ata ,(*i
*(naikkan o.)a/. Untuk a.a +i' t(r)a)u kaya, *akan na+i ju/a .a)in/ -ant(r ti/a .irin/. Nanti
ka)au t(r)a)u kaya *a)a' )u.a tu/a+ tu/a+ *u)ia, ,a/an/nya yan/ no*or
+atu.
WARTAWAN
Prot(+ ini 3
DALAN
Bukan. In1or*a+i +aja. 9akta.
5 k(ta7a *a+a* 6
WARTAWAN
Ka)au ,i antara ka*i a,a yan/ ja,i kaya, itu kar(na ka*i k(rja k(ra+. S(ni*an, .o)itiku+ ,an
a)i* u)a*a ju/a -anyak yan/ kaya raya, *(n/a.a ka)au ka*i kaya ka)ian +(7ot 3 Ti,ak a,i)
,on/ 2
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN
Sto., jan/an +a)a' .a'a*. Warta7an jan/an n/o*on/ +(n,iri ,on/, kan tu/a+nya
*(n,(n/arkan.
WARTAWAN
!ran/ ini
5 *(nunjuk Ki Da)an/ 6
,ia* ,ia* *au *(n0(koki kita. A.a +a)a'nya *(njua) *(njua) -(rita 3 Ba/ai*ana -i+a 'i,u.
ka)au ti,ak .akai jua) -()i +(,ikit 3 Ba/ai*ana -i+a -ikin -(rita ka)au .(rut k(ron0on/an 3
DALAN
L'o, )'o +i)akan jua), jua) +aja, t(r+(ra'. Ta.i yan/ -(n(r +(,ikit. Ma+ak .antat, oran/ nun//in/ ,
oran/ -uka kain +(,ikit +u,a' ,ij(.r(t )an/+un/ ,i-(ritakan. Ntar oran/ -(rak ja,i -(rita.
WARTAWAN
K(na.a ti,ak 3 Ka)au a,a yan/ -(rak ,i t(*.at i-a,a', *i+a)nya, itu *ut)ak 'aru+ ,i-(ritakan.
DALAN
Ka)au a,a oran/ -(r'a)an/an ju/a 3
WARTAWAN
B(r'a)an/an -a/ai*ana 3
DALAN
Baran/ ini 0o.ot, kayak +aya ta,i 3
WARTAWAN
! itu t(r/antun/ -aran/nya ,an oran/nya +ia.a 2
WARTAWAN
Ka)au oran/nya kayak (nt( yan/ *au *(*utar -a)ik )akon, ya, +(*ua akan ka*i -(ritakan.
WARTAWAN
M(+ki.un +(rin/ ,ia* ,ia*. S(*ua ka*i )a.orkan tunta+.
DALAN
! ya 3 S(*ua 3 Ju/a ka)au +aya k(ntut 3
WARTAWAN
S(*ua, tunta+ 2
DALAN KENTUT.
DALAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Ayo -(ritakan. J(.r(t.
5 k(ntut )a/i 6
WARTAWAN
Ka)au k(ntut -ia+a, ya ti,ak. Haru+ k(ntut (*a+.
DALAN
Mana a,a oran/ k(ntut (*a+. Pra-u Yu,'i+tira yan/ -(r,ara' .uti' +aja, k(ntutnya ju/a -ia+a.
5 k(ntut )a/i 6
Bau. Ka)au +(*ua yan/ -au, a+a) -au +u,a' ,itu)i+, ,ij(.r(t, tak aya) )a/i k(.a)a *anu+ia +(-(n
tar )a/i akan -u+uk +(*ua. Ka)ian *(ny(-arkan -au -u+uk, -ukan -(rita. Ka)ian *(*-uat
*anu+ia takut ,an .utu+ a+a. B(rtan//un/ja7a- +(,ikit, ,on/ 2 Ikut *(*-an/un, ikut ja/a ,unia
ini, jan/an ,i,oron/ ,oron/ +u.aya oran/ -(rk()a'i t(ru+ 2B(/ini ini *i++a)nya. Li'at.
DALAN MEMAINKAN KETUKANNYA DENAN BERSEMANAT. TAMPAK
PEMANDANAN INDAH DI LAYAR T4. TERDENAR MUSIK SEMI KLASIK YAN
SEJUK. KEPALA MENAMBIL P!SISI BESERTA PARA PENIKUTNYA.
KEPALA
Sau,ara +au,ara, +aya *(n/u0a.kan t(ri*aka+i' +(-(-(+ar -(+arnya, kar(na +aya *(n,a.at
k('or*atan *(*-(rikan an,i) .a,a *a+a .(*-an/unan ini.
DALAN
Itu )i'at. Ini *(n,i,ik. Ini -aru -(rita.
5 n(*-an/ ,(n/an )antan/nya, ,(n/an /(*-ira ,an yakin 6
DI LAYAR TAMPAK AMBAR AMBAR PEDESAAN YAN INDAH DAN TENTERAM.
DIIRINI !LEH LAU RAYUAN PULAU KELAPA. DALAN MENEMBAN DAN
PARA PENARI MENARI LEMAH EMULAI. DALAN IKUT J!ET SEDIKIT.
WARTAWAN
Ban/+at 2
WARTAWAN
Li'at, -a/ai*ana oran/ ta'u ,ia
5 *(nunjuk K(.a)a6
.(r)u .(rto)on/an, ka)au in1or*a+inya *a0a* -(/ini

5*(nunjuk k( )ayar t: 6
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
DALAN MENEMBAN KERAS MENATASI SUARA WARTAWAN. DI LAYAR T4
TAMPAK KEPALA SAN KEPALA TERSENYUM BAHAIA, TENAN, MANTAP.
KEPALA
Sau,ara +au,ara -(rikan +(/a)a yan/ kau *i)iki untuk n(/(ri*u, ,(*i *a+a ,(.an. Ka)au .(r)u
tan//a)kan ju/a nya7a*u.
DALAN MENEMBAN MAKIN SERU.
WARTAWAN
i)a. Ayo, to)on/, -(-a+kan ,ia Bun/ 2
5 k(.a,a .ara .(nari 6
B(r'(nti 2 Ka*u *a+i' *u,a *u,a ka*u 'aru+ -antu kita, jan/an *au ,i,a)an/i -(/ini 2 Ayo
-(r'(nti 2 Ban,() 2 Mau ja,i 0o:(r n//ak 32
5 +(*ua t(rt(/un 6
Na' ka)au *au n/(to. 'aru+ -antu .(rjuan/an -an/+a ka*u 2
5 +(*ua .(nari t(rt(/un6
DALAN 5 .rot(+ 6 L'o, a.a a.aan ini, jan/an *ain 0uran/ 2
Ayo t(ru+, t(ru+ 2
PARA PENARI DIPEAN SEHINA TAK BISA MENARI. DALAN BERUSAHA UN
TUK MELEPASKAN MEREKA.
DALAN
Ini 0uran/. Han+i. 2 Han+i.... 2 A.a -o)(' -uat 2
5 *(n0o-a *(*uku) 7arta7an ,(n/an .a)unya 6
PARA WARTAWAN BERTINDAK. DALAN DIANKAT RAMAI RAMAI DAN DIUNSI
KAN SAMBIL DIP!TRET. DALAN BERTERIAK DAN MENENDAN NENDAN TAPI
TAK BERDAYA. LALU WARTAWAN YAN LAIN ANTI MEMBERIKAN K!MAND!
DENAN KETUKAN PALU. YAN LAIN BERUSAHA MEMAN%IN MAN%IN
SUPAYA !RAN !RAN BERT!PEN MENJADI BUAS. YAN LAIN BERUSAHA
UNTUK MEMPERJELAS KEADAAN AWAT YAN DIDERITA !LEH KEPALA.
WARTAWAN
Kita 'aru+ j()a+kan k(a,aannya yan/ +(-(narnya. To)on/ Bun/, 0(.at, +(-()u* .(r+oa)annya
ja,i t(r-a)ik 2
SAN KEPALA DIPUKULI, DISIRAM DENAN DARAH, LALU DIINJAK INJAK.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
KEPALA MENJERIT JERIT, LALU BERAMAI RAMAI DIP!TRET.
WARTAWAN
Dunia ,a)a* -a'aya, 'ak 'ak a8a+i *anu+ia t(ran0a*2

5 k(.a,a t(*an t(*annya 6
Ayo )(-i' ,ra*ati+ )a/i, )a/i 2 Kuran/ 2 Yan/ +a,i+ 2 Haru+ j()a+ 2 Dara'nya kuran/
-anyak 2 %arikan 7ant(k )a/i. Suru' *(r(ka n/injak n/injak. Ini i-u i-u
5 k(.a,a .(nari&.(nari 6
0o-a .ura .ura *(*.(rko+a ,ia 2
PENARI MENJERIT.
WARTAWAN
Pura .ura +aja 2 Ayo, untuk *(n/'an/atkan -(rita 2
!RAN !RAN YAN BERT!PEN DIATUR SUPAYA MENINJAK KEPALA.
LANSU N DIABADIKAN. PARA WARTAWAN SIBUK MENATUR AAR TER%APAI
ADEAN DRAMATIS. PENARI DIPAKSA MENARI MENDEKAT LALU BERANTI
ANTI MEPERK!SA KEPALA. SEMENTARA !RAN !RAN YAN BERT!PEN ITU
MULAI MEMAKAN TANAN DAN TUBUH KEPALA. PARA WARTAWAN MAKIN
BERNA9SU MENABADIKAN.
WARTAWAN
Ba/u+ 2 Makan t(ru+ 2
WARTAWAN
K(-(naran, k(a,i)an, k(.atutan, .(r,a*aian, .(r+a*aan 'ak, ,(*okra+i, k(+(ja't(raan,
k(*ak*uran, k(a,i)an +o+ia) ,an )ain +(-a/ainya, tak a,a. Tak a,a ,i +ini ,an tak a,a ,i *ana
*ana.
DI LAYAR TELE4ISI TAMPAK SIARAN SIARAN YAN MERAWANKAN. PEPERAN
AN. KEMISKINAN, BEN%ANA ALAM, DAN SEBAAINYA. AKHIRNYA AMBAR
KA%AU LALU SIARAN PUTUS. DARI ATAS BERHAMBURAN SELEBARAN,
BETERBANAN JATUH KE ATAS PANUN.
WARTAWAN
I+i otak *anu+ia 0u*a tai. Dunia /()a..
5 *u)ai *(n//()a. 6
Makin /()a.. Manu+ia *(*u+naka' ,irinya +(n,iri kar(na
DALAN 5 (nta' ,ari *ana ny()(tuk 6
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
kar(na 'a+utan .ara 7arta7an yan/ in/in jua)an -(rita.
WARTAWAN
Kuran/ ajar 2 Ta-ok, ta-ok +aja 2
DALAN 5(nta' ,i *ana 6
A,u', a,u', kok *ain kayu ini.
ELAP. TERDENAR SUARA SUARA DAHSYAT. HINAR BINAR KEPANIKAN.
SUARA SIRINE. TIBA TIBA PUTUS. LALU SUNYI. SUNYI SEKALI. ELAP. TAK LAMA
KEMUDIAN TERDENAR SUARA !RAN MENANIS MENISAK ISAK PILU.
SESUDAH ITU MUN%UL SEBERKAS %AHAYA SENTER. MAKIN DEKAT. MAKIN
DEKAT, MENHAMPIRI KAIN PUTIH YAN TERENTAN ITU. SEPASAN SUAMI
ISTRI MENHAMPIRI KAIN PUTIH ITU DAN MEMERIKSANYA DENAN HATI HATI.
PEN ARI DAN PENIKUT TAK NAMPAK LAI, SEDANKAN SAN KEPALA MASUK
KE BAWAH KAIN PUTIH. .
SUAMI
A+ta/a 2 A.a ini 3
SUARA TANIS ITU BERHENTI.
ISTRI
L'o, +(karan/ -(r'(nti.
SUAMI
Mana yan/ )ain )ain, .an//i), +uru' )i'at ini.
ISTRI
!iiiii, k( *ari k( *ari, ,i +ini 2
!RAN !RAN LAIN MUN%UL SAMBIL MEMBAWA LENTERA MENYALA DARI
BERBAAI ARAH. MEREKA BERKUMPUL DI DEKAT SUAMI ISTRI ITU. SEMUANYA
BERKERUDUN KAIN KAIN SEHINA HANYA SE%UIL MUKANYA MATANYA
SAJA YAN NAMPAK. !RAN !RAN INI ADALAH PARA PENIKUT DAN PENARI
YAN NANTI AKAN KEMBALI MENJADI PENIKUT DAN PENARI.
SESE!RAN
A.a ini 3
SESE!RAN
Puti' +(ka)i.
SUARA TANIS IYU TERDENAR KEMBALI, MENISAK PILU.
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
ISTRI
Itu ,ia 2
SESE!RAN
Dari -a7a' kain itu.
SESE!RAN
Ini -ukan kain 2
SUAMI
S+tttt 2
SESE!RAN
A,a oran/ ,i -a7a' kain itu 2
ISTRI
Ini +uara tan/i+an -u*i, -u*i yan/ *(nan/i+. Ini tan,a tan,a 8a*an 2
ADA YAN MENYALA DI BAWAH KAIN PUTIH ITU
SUAMI
Li'at, *(nya)a. Matikan +(nt(r 2
SUAMI DAN !RAN !RAN YAN MEMBAWA LAMPU SENTER MEMATIKAN
LAMPUNYA. %AHAYA DI DALAM KAIN PUTIH ITU MENUNJUKKAN ADA !RAN DI
DALAM KAIN, SEPERTI !RAN DI DALAM TELUR.
SESE!RAN
A7a+ 2 Dia -(r/(rak, *un,ur 2
SESE!RAN
Hati 'ati, )(-i' -aik -(rja/a ja/a +(-()u* a,a a.aa.a.
SUAMI
Ini -inatan/ atau ja,i ja,ian 3
SEKARAN BARAN ITU KELIHATAN LEBIH JELAS MENYALA. ADA YAN
MEN%!BA MELEMPAR DENAN BATU. SUARA TANIS BERHENTI.
ISTRI
Jan/an ,i/an//u, jan/an a,a yan/ *(ny(ntu'.
SUAMI
Du,uk +(*ua, ,u,uk, jan/an -(ri+ik. Anak anak )(-i' -aik .u)an/.
SESE!RAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
A.a kita +u,a' *(*-uat ,o+a, +a*.ai ,a.at .(rin/at an -(/ini 3
SESE!RAN
Li'at -(r/(rak 2
KEPALA BEERAK DAM MENEMBUS TENAH TENAH KAIN PUTIH 5LUBAN
KAIN ITU SUDAH DISIAPKAN6 KEPALA TERSEMBUL. %AHYA LAMPU SENTER
SEDEMIKIAN RUPA MENYEMPR!T BAIAN DEPAN MUKA KEPALA.
SESE!RAN
A.a itu 2
SESE!RAN
K(.a)a oran/ 2
SESE!RAN
A7a+ 2
SEMUA MUNDUR.
ISTRI
Jan/an /an//u ka*i, ka*i oran/ -o,o', ka*i oran/ *i+kin. Si)akan ja)an t(ru+, 0ari t(*.at )ain
,i +itu.
SESE!RAN
K(.a)a +ia.a itu 3
SUAMI
S+++++ttt 2 B(r,oa +(*ua.
ISTRI
Ka*i ti,ak ta'u a.a a.a. Ka*i ti,ak .(rna' ikut. %a ri *akan +aja +u+a', jan/an /an//u ka*i,
ka*i tak -(rani, ka*i *(ny(ra'.
SUAMI
Si)akan )(7at -aik -aik Yan/ *u)ia, jan/an -(r'(nti ,i +ini, )anjutkan .(rja)anan. B(r,oa t(ru+,
-(r,oa jan/an )i'at, tun,ukkan k(.a)a. Si)akan ja)an, itu k(t(*.at oran/ oran/ kaya, ka*i ti,ak
.unya a.a a.a ,i +ini.
SESE!RAN
Ini +(.(rti k(.a)a +ia.a, ya 3
SESE!RAN
Bun/ Karno 3
SESE!RAN
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Ma+ak 3
SESE!RAN
aja' Ma,a 2
SESE!RAN
A', *a+ak 3
SESE!RAN
Ha-i+ +ia.a 3
SUAMI
S+ttttt, -(r,oa +aja 2
SESE!RAN
Aku ta'u 2
SESE!RAN
S(.(rti K(.a)a S(*ar .
SESE!RAN
B(tu) 2
SUAMI
S++tttt 2
KEPALA ITU TIBA TIBA BERBI%ARA TETAPI SUARANYA TAK KELUAR.
SESE!RAN
Dia -i0ara 2
SUAMI
Dia* 2 Jan/an -i0ara nanti ,ia *ara'
ISTRI
A*.un, jan/an ka*i, ka*i oran/ *i+kin. K( kota +aja, 0ari oran/ oran/ kaya. Ka*i ti,ak .unya
a.a a.a kok 2
SESE!RAN
Sia.a oran/ ini, ya 3 Ra+anya .(rna' )i'at, +(rin/. Ya Tu'an, +ia.a ya. Ra+anya kita k(na) 2
SESE!RAN
S(.(rti k(.a)a Bun/ Hatta 3
SUAMI
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
B(r,oa +(*ua 0(.at 2
SESE!RAN
Saya n//ak ikut, )'o 2
SESE!RAN MAU LARI, TAPI %EPAT DITANKAP KAWANNYA.
SESE!RAN 5*(*-(ran/u+ ka7annya6.
Jan/an *au +()a*at +(n,iri.
SUAMI
T(nan/, t(nan/, tak a.a a.a, -(r,oa +aja.
KEPALA YAN N!N!L ITU TERIAK TAPI TAK KEDENARAN SUARANYA.
SESE!RAN
Dia *ara' 2
SESE!RAN
Mara' k(na.a *(*an/ 3
SESE!RAN
S(.(rti *(*-(rikan .(+an .(+an t(rak'ir.
KEPALA ITU MAKIN KERAS BI%ARA DAN BERTERIAK, TAPI TAK KEDENARAN.
ISTRI
Ya Tu'an, ,ia *inta to)on/, ,ia k(+akitan 2 To)on/ 0(.at 2
MAU MEN!L!N. YAN LAIN LAIN JUA.
SUAMI
A7a+ 2 Jan/an injak kainnya nanti k()()a. +(.(rti ,ia 2
SEMUA MENURUNKAN NIATNYA.
SESE!RAN
Ma+ak 3
SUAMI
Buktinya ,ia +(n,iri k()()a.. %ari aka) )ain.
ISTRI
To)on/ 0(.at nanti t(r)a*-at.
SUAMI
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
%ari ta)i 2
SESE!RAN
Ta)i ta)i 2
SALAH SATU LARI %ARI TALI.
ISTRI
%(.at 2
SUAMI.
Ka*i ta'u ka*u k(+akitan, ta.i ka*i ti,ak *au *(na*-a' kor-an.
ISTRI
Sa-ar, ta'an, jan/an *ati ,u)u 2 Ya Tu'an, aku ta'u +ia.a ini, aku in/at +(karan/. !ran/ ini
7arta7an yan/ +()a)u *(*-()a kita itu. %(.at, nanti ,ia *ati.
SUAMI
%(.atttt 2
SESE!RAN 5 *()o*.at *un0u) +a*-i) *(n/u)urkan ta)i 6
Ta)i 2
SUAMI %EPAT MENYAMBUT. MENYERAHKAN ULUNANNYA KEPADA YAN
LAIN. IA SENDIRI MEMEAN UJUN TALI MEMBUAT JERAT LALU
MELEPARKANNYA KEARAH KEPALA. KENA.
SUAMI
Tarik 22
BERAMAI RAMAI SEMUANYA MENARIK TALI YAN KINI TERIKAT KE LEHER
KEPALA.
KEPALA 5 +uaranya +(karan/ k(,(n/an/aran 6
To)on/////2
SUAMI
Ta'an, ta'an 2@ D(*i k(+()a*atan, ta'an, ta'an t(ru+ 2 Tarik, tarik t(ru+ 2
SEMUA MENARIK TALI DENAN SUSAH PAYAH.
KEPALA
To)on/////////// 2
SUAMI
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Ta'an +(-(ntar )a/i 2 Ayo tarik +a*a +a*a. Hu)u.i+ kuntu) -ari+. . . . .
SEMUA
Hu)u.i+ kuntu) -ari+, 'u)u.i+ kuntu) -ari+. . . . .
5*(nyanyi +a*-i) *(narik 6
KEPALA TERUS MEL!L!N MINTA T!L!N, SEDAN ISTRI MENANIS. LALU KE
DENARAN KETUKAN PALU DALAN KEMBALI. LALU BERL!MPATAN MUN%UL
PARA WARTAWAN DENAN PERLENKAPANNYA. DALAN LANSUN NEMBAN
. PARA WARTAWAN LANSUN MENJEPRET.
DALAN 5 +a*-i) *(n/(tukkan .a)unya 6
Bu*i, -u*i yan/ .(n/a+i' *(nan/i+ t(r+(,u +(,u, ia -an/kit ,ari ,a)a* /()a. ,an -(rkata kata,
*(nanyakan *(n/a.a t(r)a)u -anyak ,ara' tu*.a', *(n/a.a t(r)a)u -anyak )u-an/ -(ri+i tu)an/
tu)an/ *anu+ia. Bu*i *(nj(rit t(ta.i tak a,a yan/ *(n,(n/ar +uaranya, tak a,a *(
n/(rti )o)on/annya. ! -u*i, -u*i yan/ .(n/a+i' -u*i yan/ +()a)u ,i-(raki *anu+ia. Bu*i
*(n//u/at *anu+ia. Ta.i *anu+ia 0u*a *ain j.r(t&j.r(tan 0ari ,uit. A,a ju/a yan/ .ura&.ura
*(no)on/&no)on/ .(ntun/, *a)a' *(n/ikat ,an *(n0(k(k )('(rnya. ! ,unia, ,unia yan/ 1ana,
+(r-a ki+ru', +(r-a -(rt(ntan/an, ,an aku ya kok t(ru+ n/(tuk&n/(tukkan .a)u +(.(rti k((nakan
*(n(*-an/ -(/ini.
5-(r'(nti *(n/(tukkan .a)u6
Ha+i.......... 2
HANSIP 5 ,ari )uar 6
Sa-arrrr. S(-(ntar )a/i 2
SEBAIAN DARI !RAN !RAN YAN MENARIK TALI ITU MELEPASKAN SELI
MUTNYA, TERNYATA MEREKA PARA PENARI YAN MENENAKAN PAKAIAN
PUTIH PUTIH. MEREKA MENARI KE ATAS KAIN PUTIH. PARA WARTAWAN
BEREBUTAN MEM!TRET. BENAR BENAR BEREBUTAN SALIN D!R!N
MEND!R!N UNTUK MENDAPATKAN ANLE YAN LEBIH BAUS. DI M!NIT!R
MUN%UL RANKAIAN PERISTIWA KERUSUHAN ATAU PEPERANAN DI SELURUH
DUNIA.
DALAN 5 *(nyayi 6
I-u P(rti7i +u,a' )()a' *(nja,i +ak+i k(-(jatan *anu+ia. Makin tin//i .(ra,a-an, *akin
)i'ai, o, k()akuan, *akin -(+ar +(*an/at *(n/oyak +(+a*a. Makin .intar otak o )a,a)a' an/'(r,
*akin +(*.urna .(ny()(7(n/an. ! u+ti *inta a*.un, *ana ta'an +a*.(yan 2 Ini /ara&/ara
Han+i.nya t(r)a*-at t(ru+. Ko*.ut(rnya ya +(karan/ kok ,ia*& ,ia* +aja. Su,a' )u.a ya 3
K!MPUTER
Ha-i+ n//ak ,itanya, -a/ai*ana 3
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
PARA PENARI TERUS MENARI DI ATAS KAIN PUTIH, LALU TERDENAR SUARA
TURUN DARI UDARA DAHSYAT DAN MEMPES!NA. TABIR YAN TRANSPARAN
5KELAMBU 6 YAN BESAR TURUN PERLAHAN LAHAN DARI UDARA MEMAARI
SELURUH KEJADIAN YAN BERLANSUN DI ATAS KAIN PUTIH ITU. 5 %ATATAN
KALAU INI DIMAINKAN DI PANUN %UKUP SATU SISI. KALAU DI ARENA, DA
RI SEALA SISI DENAN SENDIRINYA. KALAU DI LAPANAN TERBUKA, KELAM
BU TERSEBUT DAPAT DIPASAN DI KEEMPAT TIAN SUDUT YAN DIREBAHKAN
SEBELUMNYA, KETIKA DIPERLUKAN LALU DIDIRIKAN !LEH PARA WARTAWAN 6
DALAN
B(rita, -(rita, *a+i' 'an/at, ko*.)it, ,a.at ,i.(r0aya , *(narik, tunta+, *(n0(r,a+kan,
-(r+an,ar)a' .a,a -(rita ,ua ka)i +('ari, ,(*i k(a7a+an ,an tuntutan 8a*an. Mu)ai)a' ,(n/an
-(rita, kar(na -(rita a,a)a' +u*-(r +u*-(r k('i,u.an. B(rita, -(rita, nyata, -(r/una ,an +('at.
5 *(n(*-an/ )a/i 6
PARA WARTAWAN MENYELUSUP ATAU MEL!MPAT MELUPUTKAN DIRI DARI
SEKAP AN TIRAI. ADA JUA YAN IKUT MEMBANTU MEMBERESKAN TIRAI
SUPAYA RAPIH. KETIKA DLAN MAU IKUT KELUAR, IA DITARIK LAI SUPAYA
MEN%ELUP KE DALAM. DALAN TERPAKSA TINAL DALAM KELAMBU ITU.
YAN MENARIK TALI BERUSAHA TERUS MENARIK DARI LUAR KELAMBU DIK!
MAND! !LEH SUAMI ISTRI ITU. PARA WARTAWAN MERENUTKAN JUBAH JUBAH
MEREKA. TAMPAK MEREKA TAK LAIN DARI PARA PENIKUT YAN BERT!PEN
DAN MEMBUNTAL DIRINYA ITU.
SUAMI
Tarik, tarik t(ru+, ka)au .(r)u kor-ankan nya7a*u 2
ISTRI
Jan/an +a*.ai *ati, nanti kita, ,i+a)a'kan ,ikutuk 8a*an 2
PARA WARTAWAN TERUS MENABADIKAN DAN MEMBERIKAN JALAN. MEREKA
JATUH BANUN MENARIK TALI. KALAU INI DIMAINKAN DI PANUN
USAHAKAN SUPAYA MEREKA SEMPAT JATUH KE BIBIR PANUN WAKTU
MENARIK. KEMUDIAN BANUN LAI DENAN IIH 5 SEMENTARA ITU MUSIK
ANEH DAN SUARA TEMBAN DALAN SERTA KESIBUKAN PENARI
TERUSBERLANSUN 6. TALI DISAMBUN. SEMUANYA MENARIK TERUS SAMPAI
KE PINTU KELUAR. TERUS MENARIK SAMPAI SEMUANYA BERADA DI LUAR
EDUN ATAU DAERAH PEN!NT!N. TALI TERENTAN DARI DLAM KE LAMBU KE
LUAR DAERAH PEN!NT!N.
SUAMI 5 ,i )uar -(rt(riak *(*an//i) *ann/i) 6
To)on/, to)on/, tarik a,a oran/ k()()a.. To)on/////// 2
ISTRI
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Pak Han+i., *ana Pak Han+i., to)on/ Pak. Tuti, to)on/ Tut 2
SUAMI
Pak Han+i....., to)on/// 2
DALAN MENULURTKAN KEPALANYA KE LUAR KELAMBU SAMBIL
MEMEANI
TALI.
DALAN
Jan/an ,itarik k(n0(n/ k(n0(n/ nanti ,ia *ati 2
PARA WARTAWAN LANSUN MENDEKAT DAN MENJEPRET. DALAN BERBALIK
DAN MEN!N!LKAN PANTATNYA, LALU KENTUT. PARA WARTAWAN
MELEMPAR DENAN SEPATU PANTAT ITU. TIBA TIBA TERDENAR SUARA
EMURUH DAHSYAT. TIRAI TIRAI ITU MENALIR TURUN TAMPAK SEPERTI AIR
TERJUN. LALU TIBA TIBA PUTUS DAN HABIS. WAKTU ITU KEPALA MEL!NTAR KE
ATAS SEPERTI BATU TERLEMPAR !LEH UNUN MELETUS. LALU TERANTUN
DI UDARA.
%ATATANSEMUA INI DAPAT DILAKSANAKAN DENAN SEDERHANA. TIRAI KALAU
TIDAK MUNKIN PANJAN, DAPAT BEITU SAJA TURUN, HABIS. SEDANKAN
SEBELUM KEPALA TERL!NTAR, DAPAT TURUN TALI YAN DENAN BANTUAN
DALAN DAPAT DIPASAN PADA KEPALA, LALU MENARIK KEPALA SUPAYA
DAPAT MELAYAN, SEDANKAN DUA TALI DARI KIRI KANAN JUA MENIKAT
DAN MENARIK KE SAMPIN. SEDAN KAN KEDUA KAKI JUA TERIKAT KE
BAWAH. PRAKTIS SAN KEPALA TERPENTAN !LEH TALI TALI DI UDARA
SEPERTI DIJEMUR.
KEMUNKINAN LAIN. MEMAKAI B!NEKA. ATAU SAN KEPALA LANSUN
BERDIRI SAMBIL MENANKAT SEBUAH ALAH, DI UJUNNYA ADA KEPALA
MANUSIA YANDIIKAT !LEH TALI YAN DITARIK KELUAR ITU
KEMUNKINAN LAIN JUA TERBUKA DENAN %ATATAN BAHWA ADEAN INI
HARUS BENAR BENAR MERUPAKAN KLIMAKS 4ISUAL YAN MERUAN
TERUTAMA MEMENUHI DEMENSI KE ATAS, BAWAH DAN DEPAN. SETELAH SAN
KEPALA TERKATUN DI UDARA, BUNYI YAN DASYAT ITU MENJADI MUSIK
YAN M!N!TUN. KERAS TAPI M!N!TUN. LALU SEMUA PEMAIN DATAN KE
BAWAH TEMPAT SAN KEPALA MELAYAN. DALAN, PARA WARTAWAN,
PENIKUT, SUAMI ISTRI DAN JUA KEPALA SEANDAINYA YAN MELAYAN ITU
B!NEKA, BERKUMPUL MEMBUAT P!SISI YAN BAUS SEPERI HENDAK
MEMBUAT SEBUAH P!TRET KELUARA. MUSIK M!N!TUN TERUS. K!MPUTER
KEMBALI BEBI%ARA, KINI KEPADA PEN!NT!N.
K!MPUTER
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
Para ,irin +(ka)ian, -(ta.a in/innya kita untuk t(ta. -(r+a*a +a*a -(rku*.u), *(nonton ,an
-(r-i0ara, t(ta.i 7aktu ru.anya +u,a' tak *(/ijinkan )a/i. Ti-a 7aktunya untuk -(r.i+a'. Ka*i
*(n/u0a.kan +()a*at *a)a*, +()a*at ti,ur, +(*o/a -(+ok kita -(rju*.a )a/i ,a)a* k(+(*.atan
,an ja* yan/ +a*a ,a)a* k(a,aan +('at +(ja't(ra -(r+a*a +a*a.
5)a)u *(ny(-utkan na*a .(*ain ,an .(ran&.(ran yan/ ,i-a7akannya6
T4 MENAMPAKKAN AMBAR SIARAN AKHIR A%ARA. PARA PEMAIN DALAM
P!SISI SEMULA DI DALAM S!R!T LAMPU PANUN MENANALKAN
PAKAIANNYA DENAN TENAN. TIBA TIBA TERDENAR SUARA SEMPRITAN. DUA
HANSIP MEMAKAI SEPEDA ATAU M!T!R MUN%UL DENAN PAKAIAN LENKAP.
MEMARKIR KENDARAANYA DAN LANSUN MENIUP SEMPRITANNYA KERAS
DAN PANJAN SEKALI. PRITTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTT.
HANSIP
A,a a.a, a,a a.a ini 3
5*(niu. +(*.ritan6
HANSIP
T(nan/, t(nan/, -uka .intu nya)akan )a*.u +(*ua. Ayo -u-ar, -u-ar, jan/an ku*.u) ku*.u)
+ini.
5ny(*.rit6
HANSIP
A,a a.a +i' ini 3
5k(.a,a .(nonton 6
A,a a.a Bu 3 A' 3
KEDUA HANSIP ITU BERTANYA TANYA. SATU BERTANYA PADA K!MPUTER
YAN SATU LAI MENANYAI PEMAIN. DI JALAN YAN DILALUI !LEH PARA
PEN!NT!N WAKTU PULAN, DI PINTU KELUAR ADA SEBUAH K!MPUTER
SEPERTI YAN DIPAKAI DI DALAM PERTUNJUKAN, SEDAN IAT
MENELUARKAN SINYAL SINYAL. ANAK ANAK KE%IL BERTERIAK TERIAK
MENJAJAKAN K!RAN SEPANJAN JALAN PADA PARA PEN!NT!N SAMBIL
MENERIAKKAN HEAD LINE YAN HANAT, KERAS, MENAETKAN
KADANKALA %ABUL.
L!PER K!RAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L!PER K!RAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya
L!PER K!RAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
L!PER K!RAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
DAN SETERUSNYA MENRIAKKAN HEADLINE YAN HANAT. DI TEMPAT PARKIR
HANSIP SEMPRAT SEMPRIT DENAN BISINNYA MENATUR
LALU LINTAS SEHINA KEADAAN JUSTRU KA%AU.

DAN SETERUSNYA
D(Ka)-, I))inoi+, )A Juni )B"C
"# $ Lakon BOR karya Putu Wijaya

You might also like