You are on page 1of 16

Il titolo

Che cos’è il Satyricon?


Una nuova Odissea?
Il romanzo greco
Le novelle milesie(1)
Le novelle milesie (2)LA MATRONA DI
EFESO
La satira menippea
La forma prosimetrica
La forma prosimetrica:la teatralità
LINK
 http://books.google.it/books?
id=3n8eAAAAIAAJ&pg=PA96&dq=satyricon+petronio&lr=&as_brr=3&
ei=4qL5SqQ6h-TJBJiRqJ0P#v=onepage&q=satyricon
%20petronio&f=false
Chi è l’autore del Satyricon?
 Tacito, Annales, XVI, 18-19
De C. Petronio pauca supra repetenda sunt. Nam illi dies per somnum,
nox officiis et oblectamentis uitae transigebatur; utque alios
industria, ita hunc ignauia ad famam protulerat, habebaturque non
ganeo et profligator, ut plerique sua haurientium, sed erudito luxu.
Ac dicta factaque eius quanto solutiora et quandam sui
neglegentiam praeferentia, tanto gratius in speciem simplicitatis
accipiebantur. Proconsul tamen Bithyniae et mox consul uigentem
se ac parem negotiis ostendit. Dein reuolutus ad uitia seu uitiorum
imitatione inter paucos familiarium Neroni adsumptus est,
elegantiae arbiter, dum nihil amoenum et molle adfluentia putat,
nisi quod ei Petronius adprobauisset. Vnde inuidia Tigellini quasi
aduersus aemulum et scientia uoluptatum potiorem. Ergo
crudelitatem principis, cui ceterae libidines cedebant, adgreditur,
amicitiam Scaeuini Petronio, obiectans, corrupto ad indicium seruo
ademptaque defensione et maiore parte familiae in uincla rapta.
Tacito, XVI, 19
Forte illis diebus Campaniam petiverat Caesar, et Cumas usque
progressus Petronius illic attinebatur; nec tulit ultra timoris
aut spei moras. neque tamen praeceps vitam expulit, sed
incisas venas, ut libitum, obligatas aperire rursum et adloqui
amicos, non per seria aut quibus gloriam constantiae peteret.
audiebatque referentis nihil de immortalitate animae et
sapientium placitis, sed levia carmina et facilis versus.
servorum alios largitione, quosdam verberibus adfecit. iniit
epulas, somno indulsit, ut quamquam coacta mors fortuitae
similis esset. ne codicillis quidem, quod plerique pereuntium,
Neronem aut Tigellinum aut quem alium potentium adulatus
est, sed flagitia principis sub nominibus exoletorum
feminarumque et novitatem cuiusque stupri perscripsit
atque obsignata misit Neroni. fregitque anulum ne mox usui
esset ad facienda pericula.
La vita
Si era acquistato con l’ignavia la notorietà che di solito si
acquista con la vita operosa
Raffinato gaudente
Energico, però, e all’altezza dei suoi compiti
Ammesso tra i pochi intimi dell’imperatore, fu da lui
considerato arbitro del buon gusto
L’invidia di Tigellino lo fece cadere in disgrazia
Mentre si recava in Campania seguendo l’imperatore,
ricevette l’ordine di fermarsi
Non volendo affrontare le incognite della situazione, decise
di incidersi le vene senza attendere la condanna ufficiale
La morte
Il ritratto di Tacito presuppone la letteratura idealizzante degli
exitus vir.inl.:non è un vero e proprio documento storico
Rovesciamento dei termini: antitesi della morte socratico-stoica:
Non discute di argomenti filosofici attinenti alla morte, ma fa
recitare versi frivoli
Dà premi e punizioni ai servi
Non adula l’imperatore, anzi scrive un elenco delle sue
nefandezze, lo sigilla, glielo manda e rompe il sigillo
Cionostante, la morte narrata da Tacito si confà perfettamente
al personaggio, tanto da costituire una sorta di exemplum
Il rritratto di Petronio, dunque sia pure costruito dall’autore
secondo uno schema precostituito, doveva essere aderente alla
realtà dell’uomo
Se volessimo immaginare un ritratto dell’autore del
Satyricon, “nessuno potrebbe riuscire più adatto di
questo tacitiano” (Marchesi)

You might also like