TRK SULTAN VE BEYLERNE AT YUNANCA

BELGELERHAKKINDA BAZI BILGILER

,Melek Delilba
Hellenistik devirde Dou'ya yaylm ve VII. yzyldan itiba~
ren Bizans'n resmi dili olan Yunanca, Ortaa'da Akdeniz Dnya-
sndabir .koiniglossa, yani ortak bir diplomasi dili haline gelmiti.
- Arap ve Iran saraylal1;ndaBizans ile yazmalarda Yunanca kulla-
nlm ve bu gelenek Trkler tarafndan da devam ettirilmitir. Ana-
dolu Seluklu Hkmdarlar Yunanca'y genellikle Bizans'n daha
nce hakim olduu yerlerde hkm sren Latin devletlerle yaplan
yazmalarda kullanmaya balamlardr. Anadolu Seluklu Devle-
ti'nin yklmasndaI!- sonra da Bat Anadolu Beylikleri ve Osmanl-
lar tarafndan daXV. yzyln ortalanna kadar bu gelenek srd-
rlmtr. '
Osmanllann Turke'nin yannda Yunanca'dan baka Farsa, .
Arapa, Latince, Macarca ve Slav dillerii ile de yazma yaptklan
bilinmektedir. Trk Hkmdarlan ve Beyleri tarafndan yabanc
devletlerle yaplan yazmalarda deiik diplomatik dillerin kulla-
nlmas bu devletlerle anlamay kolaylatrmak amacn tamak-
tayd. ' .'
Trk Sultanlarnn Yunanca'y diplomatik dilolarak kullandk- .
larn ilk defa nl bilgin ~ampros, "Neos Ellinomnimon" da
1908'de yaynlanm olduu "1.Elliniki OS episimos glossa ton Soul-
tanon" adl makalesinde .pahsetmi ve Seluklu veOsmanl Sultan-
lanna ait baz belgeleri yaynladktan sonra Venedik Arvi'nde bu-
lunan onaltnc yzylda Trk Yneticilerine ait belgeler hakknda
bilgi vermitir. Lampros, N.E.da'yaynlad baka makaleler(l) ile,
i '
(1)
Sp.Lampros, " Elliniki os Episimos glossa ton Soultanon, NE 5 (1908) 40-78; ,
Sp.Lampros,"Ellinika dimosia grammata tou Soultaou Baylizit II" NE 5(1908)155-
189;Oio Ellinika engrafa ek ton arheion tis Venetias, NE 5(1908).479-481. ,
73
,
L
Sultan II. Bayezid'e ~it mektuplar ve dier belge yaynnda da bu-
lunmutur. Trk Hkmdarlanna ve Beylerine ait Yunana yaz-
malar Miklosich Mller(2), Amantos(3), Babinger<4), Dlger, Iorga
(5), Bombac(6), Menage(1) ,Lefort(8), Giannopoulos (9), Ahrweiler
(10), Hunger< i) Savvides(12), gibi bilim adamlan tarafndan da ya-
ynlanm ve incelenmitir.
Bu aratrmada ~. Mehmet dnemine kadar gelen belgelerden
zetle sz edilecektir. Bu belgeler grupta toplanabilir. '
i. Kapitlasyonlar (ahidnameler)
n. Trk hkmdarlannn Bizans mparatorlanna gnderdii
mektuplar (rtarneler)
III"Ms1man olmayanlara imtiyaz veren nameler
(2) Miklosich-Mller,Aeta et Diplomata graeea meii1i aevi, saera et profana, III Vien-
ne, 1865.
(3) Amantos, K.,"I anagnorisis ipo ton Moamethanon ,thriskeftikon dikaiomation- ton
Hristianon kai o orismos tou Sinanpaa Epeirotika Hronika 5(1930)206-209.
Amantos, K.,Oi pronomiakoi orismoi tou Mousoulmanismou iper ton Hristianon,
Ellinika, 9(1396) 103-166.
(4) BOOinger, Dlger., Mehmed's Il, frhester Staatsvertrag (1446) Orientalia Christiana
Periodiea XV(1949) 215-258
(5) lorga,N., Notes et Extraits pour servir a l'historie des Croisades au XV siecle, sesta,
Bucarest, 1916,p.95.' '
lorga,N.,Revue Historique du Sud-Est Europeen, 17(1940) 1-8.
(6) Bombaci, A., "Liber Graeus" un eartolario Veneziano eomprendente inediti docu-
menti Ottomani in Greco (1481-1504) (Weststlishe Abhandlungen, R.Tsehudi,
zum siebzsten Gebuntstag berreieht von Freunden und Sehlem, Wiesbaden, 1954.
" ., Nuovi frmani greei di Maometto Il, BZ 47 (1954) 298"318.
(7) Menage, VL., Seven Otloman Documents from the reign of Mehmed Il, Stern, 00-
euments from Islamie Chaneeries, Oxford, 1965.
(8) Lefort, J., Documents Grees Dans Les Arehives de Topkap Saray T.T.K. Ankara,
1981.
(9) Giannopoulos,G, Epistoli is tin Ellinikin tou Bostane Bas Skender Bey pros ton
Andrea Giritti (1503), Thisaurismata (1974) .
(10) Ahrewiler, Une lettre en gree du Sultan Beyazid il (1481-1512) Turciea 1(19)150-
160.
(ll) Hunger, H., Piraterie in der Aegaeis anno 1504. Brief Bajezids II an Leonardo Lore-
dan, Byzantion 40(1970) 361-376. . _
(12) Savvides,A.,Byzantium in the Near East: Its Relations with the Seljuk Sultanate of
rum in Asia Minor. The Armeniansof Cilida and the Mongols,' A.D. e. ,1192-1237,
Thesalonili, 198Ls. i39-145. .
74
Yunanca yaz:nalar Divan'da grevalm olan Rum katipler ,
tarafndan kalt~mealnmaktayd. Anadolu Selukl~ divannda Fars-
a ve Arapa bilen katiplerin yannda Latince ve Yunanca bilen ka-
tipler, .osmanl divannda ise, Farsa, Arapa, Yunanca, Latince,
Macarca, ve Slav dillerini bilen eitli tercman ve katipler bulun-
maktayd. Seluklular ve. Osmwlar'n ilk dnemlerinde divandaki
Rumkatiplerhakknda bilgimiz imdilik ok snrldr. .
, -.'
.-XV. yzyl BiZans tarihcilerinde~ olan Dukas, II. Murad'n Mi-
hail Pillis adnda bir Rum katibi olduu hakknda bilgi vemekte-'
dir. Efesli bir Hristiyan aileye mensup olan Pillis, Sultan'n maal
.memurlanndan olup, Arap<;veYunanca dilleri katibi idi(13).
1446 ubatnda II. Mehiied'in Venedik Cumhuriyeti ile yap-
m olduu antlamay Eyll aynda onaylayan ii. Murad'in, Dimit-
ri adnda bir Rum katibi antlamay teslim etmekzere Venedik'e
gnderdii, Eyll 1446tarihli ahidnameile bilinmektedir<14).
Tarihd Krtovulos ise Fatih Sultan Mehmed'in katibidir.(lS)
mrozun ileri gelenlerinden olan Kritovulos, 1451-1467 yllan ara-
~ndaki ohylardan bahseden kitabn Sultan'a ithaf etmitir. 1456'da
Imroz'un yneticiliine atan~n tarihci,adann 1467'de Venediklile-
rin eline gemesinden sonra Istanbul'a dnm ve geri kalan mr-
-n?urada geirnitir(l6) . _'
Rum Katip ve tercmanlara ait .ortaa'da son derece snrl
olan bilgiler XVII. yzyldan itibaren artmakta ve XIX. yzyla ka-
dar Fener'li ailelerin Osmanl Devleti'nin tercmanlk ve d ilerin:-
denemligrevler aldklan bilinmektedir.
I. GRUPTA, gnmze kadar mahafaza edilen Trk Hkm-
darlahna at en' eski belge Seluklu Hkrridarlan zzeddin 'Keyka-
vus'dan Kbns 'kral Hugues'e gnderilen mektuptur. 1216 tarihli
olan mektubun kopyesi Vatikan Palatinos kodeksi No: 367 (C.XIII)
de bulunmaktadr. Belge nce Lam~ros(l7) tarafndan yaynlanm
. (13) Dueas,(Greeu)., storiaTurea-Bizanti'na, 1958,p.235;Lampros, i Ellinikiosepisi-.
mosglossa,NE(1908)44. ..-
(14) Martin-Thomas, Diplomatarium Veneto-Levantinum, AetaetDiplomata, II,Vene~
. tiis,i899,-pp370-37.
..(15) ~I.E., PigaitisBizantinis storias, Thessaloniki, 1970,p.393.'
(16) Greeu,V., Critobuli IlTlbriotae, Derubusperannos1451-1467 aMechemete II ges-
tis,Bueureti, 1963. . . .
(17) Sp.Lampros., a.g.e.s.48
75
ve daha sonra CL Cahen(l8) ve .Turan(l9) tarafndan incelenmitir.
O. Turan(20) ise, "Trkiye Seluklulan Hakknda Resmi Vesikalar"
adl eserinde bli mektuplann Anadolu Seluklu Tarihi asndan de-
erlendirmitir. Elimizde bulunan bu belgelerden anlalaca ze-
re, Kbns Krall ile ticaret antlamalan 1207 ylnda Antalya'nn
fethinden sonra balam olmakla beraber, Sultan Gyaseddin Key-
. hsrev'e ait bu ilk mektuplar zananmza kadar muhafaza edilme-
mitir.' .
Anadolu Seluklu Sultanlan Gneyde Antalya'da (1207) ve
Kuzeyde' Sinop gibi nemli limanlann fethinden sonra denizan
lkelerle ticari ilidierini gelitirmek ve Anadolu'da ticareti tevik
etmek iin mslman olmayan tccarlara (harbi) ahidnameler (ka-
pitlasyonlar) vermeye balamlardr<2l). '
Anadolu Seluklu Sultanlanndan zzeddin Keykavus'un l(bns
Krall ve Alaaddin Keykubad'n Venedik ileLatin dilinde yapm
olduu ticaret antlamalan, Cl. Cahen(22)ve O. Turan(23) tarafn-
dan deerlendirilmi lolduu iin burad& tekiar ele alnmayacaktr.
Sadece belirtilmek istenen noktalar unlardr.
1216 tarihli zzeddin Keykavus'un ticaret antlamas Trk dip-
lomatiinde kullanlan ilk Yunanca belge olduu iin nemlidir ve-
aynca dil zellikleri asndan, XIII.. yzylda Yunan dilinin kulla-
nm asndan ilgintir. Katharevusa ile yazlm olan metin na, as
gibi dimotiki de, bulunan balalann da kullanlmasyla XIII. yz-
ylda kullanlan .dimotikiye (halk Yunancas) pek ok noktada yak-
lamaktadr. (24)Ilgin olan nokta, belgenin banda Arap harfleri ile
yazlm tura yerinde, bir Sultan nvan bulunmas ve bunun ze-
rinde imdiye kadar okunamam olan Greke "apo ton" kelimeleri-
nin yer almasdr. Bylece Siltan'dan ibaresinin yans Yunanca ya-
ns Arap harfleriyle yazlm 0lmaktadr(25). .
'(18)
(19)
(20)
(21)
(22)
(23)
(24)
(25)
76
Cahen, Cl., Le Commerce Anatolien au debut du XIII e siecle (Melanges.L. Hal-
pen) Paris, 1951, s. 93.
. Turan; Trkiye - talya ilikileri I, stanbul, 1990
O.Turan., Trkiye Seluklulurna aid Resmi Vesikalar, Ankara; 1958.
Kapitilasyon1ar hakknda ayrntl bilgi iin bakn: H. nalck" mtiyaz, EI. ve
.Turan,Trkiye talya likileri I, 1990, stanbuL. .
Cahen, Cl., a. g. e.
O.Turan., a. g. e.
Lampros.S., a. g. e. , s. 44 .
Makalemi okumak ltfunda bulunan verbu konuya dikkatimi eken E. Zachariado-
u'ya teekkr borluyum. -Belgenin fotokopisi iin bak. Ek i. '
/
Anadolu Seluklu Devleti'nden sonra- Anadolu'da kurulan
Mentee, Aydn ve Karaman -Oullan da Venedik ve Ceneviz gibi
devletlere verdikleri kapitlasyonlarda diplomatik dil olarak Yu-
nanca'y kullanmlardr. Beylikler dneminde. Ayasulu (Altoluo-.
go) ve Balat (Milet) Bat Anadolu'da Dou ileBat arasnda nemli
bir ithalat ve ihracat limanyd. Bu limanlardanAydn. ve Mentee
Beylikleri zellikle Venedik'in kolonisi olan Giritle ticari ilikilerde
bulunmular ve kapitlasyonlar vermilerdir. Bu ilikileri E. Zacha-
riadou "Trade and Crusade"(26) adl eserinde aydnlatmtr. Beylik-
ler dnemine ait L O ahitname Yunanca yazlm olup, sadece Men-
tee-olu Musa Bey'in 1358'te'Kandiye Dkas'na verdii ahitname
Trkedir.
, Venedik ve. Ceneviz gibi Ortaan denizci devletleri X. yz-
yldan itibaren Bizans'tan elde etmeye baladklan ticari imtiyazlan
Anadolu Seluklulan, Beyliklerve daha sonra Osmanllardan da el-
de etmeyi. baarmlardr. i. Bayezid 1390 ylnda Bat Anadolu
Beyliklerini Osmanllara kattktan sonra Venediklilere daha nce
verilmi olan imtiyazlan yenilemitir. (27) Cenevizlilerin de daha
Orhan Gazi zaman~nda i~tiyaz almaya baladklan bilinmektedir.
.Turan "Trkiye-It~lya Ilikileri"adh yeniyaynlanan eserinde
Seluklulardan Bizans'n kne kadar kapitlasyonlann aynntl
bir ekilde tahlilini yapml~r(28) . Ortaa Osmanl ahidnamelerinde
1403 ylnda Sleyman ~elebi'nin Bizans ve Latin Devletleri'ne
verdii ahitname Trke'dir. II. Murad'n 1430; II. Mehmed'in
1446 ylnda Venedik'e verdikleri ahidnameler is~, Yunanca Xazl-
mtr. Bu dneme ait .yedi ahidnamenin de eski talyanca evirisi
bulunmaktadr.
II. GRUPTA, Bizans mparatorlanna yazlm mektuplar yer
almaktadr. Bunlardan bir tanesinin orjinali St. Athos'da St. Paul
, manastmnda bulunmaktadr. Manastrdaki yazmadan ilk sz eden
ve metin bandaki turay kopye ederek yaynlayan St. Binon(29)
, olmutur. Turann I. Bayezid'e ait olduunu ve. "Bayezid ibn Mu-
. rad Han" eklinde. okunmas gerektiini P.Wittek ileri srm ve
(26)
(27)
(28)
(29)
Zachariadou, E.,TradeandCrusade, YenetianCreteandtheEmirates of Menteshe
andAydn(1300-1415)Venice, 1983. '
Martin-Thomas., a.g.e.,5.222-223.
Turan.., a.g.e.
Binon.S., LesOriginesLegendaries et i'HistoiredeQeropotamou etdeSaintcpaul
deI'Athos, Etudediplomatique etcritique, Lbi.vain, 1942,272-275.
77
turamn tahlilini yapmsada(30) kime hitap edildi zerinde dur-
mamtr.,
Mektubun sadece bir satnmn okunabilmesi bizim deerlendir-
me yapmamz imkansz klmaktadr. Bununla beraber "eklampro-
tatos" (zatahaneleri) kelimesinden bir impara~ora hitap edildii
anlalmaKtadr. Bayezid'in ada ol~ Bizans Imparatoru ise, V.
J ohannes (1390), VII. J ohannes (1390) ve II. Manuel' (1391-
1425)dir. Mektup muhtemelen bu imparatorlardan -birineyazlm
olmalcfr. ' . .
Bir dier mektup ise: Roma'da Yunan Koleji ff. 227-228 dabu-
lunmaktadr. Mektup nce Lampros tarafndan yaynlanm ise de
mektubun kime ait olduu kesin olarak 'tesbit edilememi, LMeh-
med yadaII. Mehmed'e ait olabilecei ileri srlmtr. -
Yunan Kolejinden fotokopisi salanan mektubun bir ksm si-
lik olup rahat okunarnamaktadr. Lampros nerine gre mektup'un
banda Arapa bir tura bulunmakta, ve u satrlar yer almaktadr .
(31)."Emir'in Kral'a yazd mektubun n sznn tamam burada-
dr. Yksek erefe layk olan, Kralln doal kayna ve kk, b-
tn dnyevi yneticileri ve payeleri veren ve oaltan,. btn Ro-
mallann'yksek Kral, Sultanlmn ok saf, ok deerli, ok aziz
ve ok aramlanbabas, .K:all'mnolu Byk Efendi ve Byk
Emir'in (LEmir), .sultan Mehmed Bey'in hametli selam Hkm-
darlmdan -Hkmdarlna kabul edilsin". '
Yukandaki son cmleden anlalaca zere, bu mektup i. Ba-
yezid'in olu olan ve 14q'te Osmanl Devletinin bana geen I.
Mehmed'e aittir ve Bizans Imparatoru II. Manuel Palaeologos'a ya-
zlm olmaldr. Bilindig zere 140~Ankara savandan sonra
Sultan Bayezid'in oullan Sleyman, Isa, Musa ve Mehmed ele-
biler arasnda taht mcadelesi balamt. ehzadeler zaman zaman
birbirlerine kar olan mcadelede Bizans imparatorunun yardmna
bavurmulardr. Bizans'n politikas da zayf olan ehzadeyi kuv-
vetliye kar desteklemek olmutur.
(30) Wittek;P., ~otes sur la Tughra Ottomane, Byzantion XX (1950)271-272ve bak.
Chrysochoides, Simmikta, 4(1981) 279,
(31) Lampros. S., To en Romi Ellinikon Gimnasion kai ai en to arheio autou Ellinikoi
Kodikes, NE 10(1913)11.Belgenin fotokopisi iin bak. Ek II.
L ~ ~ _
Mehmet elebi nce Musa' elebiye kar mcadelesinde m-
par~tor Manuel'in desteini salamtr. Musa elebinin 1411 yln-
da Istanbul'ukuatmas nedeniyle mparator Manuel, Musa'yakar,
elebi Mehmed'i Rumeli tarafna geirmek istemitir. el~bi Meh-
med imparatorla anlamak zere Gebze kads Fazullah'Istanb!1l'a
yollami ve Musa elebi'yi yenerse, onun alm olduu y~rleri Im-
paratora geri vermek, yenildii takdirde ise kendisinin Istanbul'a
kabul edilmesi z~rine bir antlama yapmtr(32). stanbul'a gelen
Mehmed elebi, Uskdarda imparator Manuel ile grdkten ve
aralannd~ yeminle antlamayaptktan sonra, Bizans'dan ald kuv-
vederle Ineceiz'e gitmi' c Terin 1411) burada yapt savata
Musa'yayenilerek Bizans'n merkezine snmt~. ~~parator'un
gemileri ile Bursa'ya geirilen Mehmed elebi, 1412'de Istanbul ci,.
vannda' Msa ile yapt Ikinci savata da baan, gsterememitir.
(33).Sonunda Mehmed elebi, Rumeli Beyleri, Emirlerin bir kism
ve Srp Despotu Lazarevic ile birleerek 5 Temmuz 1413'te Mu:
sa'y ortadan kaldrarak -Edirne'de btn devletin hkmdan olmu-
tur(34).' .
i. Mehmed, tek' bana hkmdaroduktan sonra, Manuel ile
dostluk antlamalanna sadk kalm, .1403 antlamasyla Bizans'a
verilmi olan yerleri iade etmeyi kabul, ettikten baka, '~ralanndaki
baba-oul ilikisine deinmi ve dostluklanmn devam edeceini
bild~rmitir<35) ;
1416 ylnda mparator Mora'dan dnerken Sultan Mehmed
. onu karlamak zere' Gelibolu'ya kadar gitmi ve ManueJ !de onu
gemisinde arlamtr<36)..., _
Bu dostaneilikilere ramen, mparatorfrs'at bulunca 1416 y-
lnda Mehmed'e kar Mustafa elebi 've Aydn olu Cneyd Bey'i
desteklemitir<37). anuel, Mehmed'e kar olanlan Rumeli'ye ge-
irtmi ve Serez dezaptedilmise. de Mustafa elebi ve Cneyd
Bey yenilgiye uramlar ve Selanik kalesine snmlardr. Sela-
(32)
(33)
(34)
(35)
, (36)
AkPaa-zide.,Tevarih~a Al-iOsman, ed.N. Atsz,s.147-148.
Pseudo, Phrantzes. Cronica, Grecu, s.228.
Brehier:, L., Vieet MrtdeByzance', Paris,1947,s. 477, bakdipnot5ve
.H.Uzunarl, i. Mehmed, 1.A. ' , ,
Ducas, ed.Grecu, s.133 '
Barker,J .W.,Manuel II. Pa1aeologus (1931-1425), NewBrunswick, NewJ ersey,
1963,s.318-320. '.
79
nik'i kuat~ Sultan Mehned p.ltecilerln teslimini istemi Selanik
valisi Dimitrlos Leondaros da Imparatorun izni olmadan bu konuda
yetkili olmadn hildirmitir. D~as'dan rendiimize gre, Ma-
nuel, elebi Mehmed ile olan dostluk antlamasn yenilemek zo-
runda kalm ve ona aralannda daha nce baba-oul ilikisi kurul-
duu iin mltecileri t~slimetmenin yakk almayacan ve onlan
Mehmed'in hkmdarl sresince tutsak olarak muhafaza edece-
ini sylemitir(38). .
Yaplan antlamada, Sultan Mehmed mparatora ylda ~OO.OOO
ake vermeyi ve status quo'yu koruyacan taaht etmi, Impara-
~ordt;lMustafa elebi'yi Limni adasna gndermi, Cneyd Bey'i ise
stanbul'da Pammakaristos Manastnna kapatmtr.
. Mustafa olayndan sonra, 1420-21 knda elebi Mehmed'in
Istanbul yoluyla Anadolu'ya geeceini bildirmesi zerine, Manuel
onu karlamak zere bir 'heyet gndermi ve kendisine Topha-
ne'den skdar'a kadar refakat etmitir(39). .
1421 ylnda Sultan Mehmed'in Edirne evresinde avlanrken
hastalanmasndan sonra Manuel, DemetriusLaskaris-Leontaris
adnda bir eliyi Sultan'a gndermitir. Mehmed iyileemeyeceini
aJ ).layncaAmasya valisi olan olu Murad'n getirilmesini buyur-
mu ve dier iki kk olunun ldrlmelerini nlemek iin de
imparatorun yanna gnderilmelerini vasiyet etmiti(4O).
Elimizde bulunan mekt\!bun zerinde tarihi olm~d iin ne
zaman Sultan Mehmed'den mparator'a gnderildii .belli deildir.
Fakat yukanda zetlemeye altmz dostane ilikilerin. birinde
yazlm olmaldr.
III. GRUPTAise, gayri-mslimlere imtiyaz veren npmeler
(amannameler) bulunmaktadr.
Osmanllar, bir lkeye sava amadan nce, slam Hukukuna
gre halk defa teslim olmaya davet ederlerdi. Eer kent halk
aman dilerse, zimmi statsnde kendi ~inlerinde serbest olup, can-
(37) n~lck,H., Manuel II. Pal;ologus, 1969, Critica, s, 280-283.
(38) Ducas, ed. Grecu., s 157-159. .
(39) Uzunarl. t.H., i.Mehmed, t.A .
.(40) Barker.lW.,a. g. e., s. 353-354
80 .
llar, mallar ve rzlan devletin korumas,altna alnrd. Eer tes~
lim olmay kabul etmezlerse halk tutsak, toprak ise devlet mal sa-
ylrd(41). .
Sultan II. Mund'n 1430 ylnda Selanik'e. sava amadan nce
, halk teslim olmaya ikna etmek iin Hristiyan eliler ve oklada ka-
leden ieri Yunanca yazlm rnektublar gnderdii, olaylarn grg
tan olan J .Anagnostis'in "Oiigisis" adl eserinde ayrntl bir e-
kilde anlatlmaktadr<42). ".'
Bizans halkna gnderilen mektuplarn da Yunanca yazld
anlalmaktadr. Bu konuda muhafaza edilen en eski belgeler Sul-
tan II. Murad ve Rumeli Beylerbeyi Sinan Paa'nn. 1~BO'ylnda
Yanya halkna teslim olmalar iin gnderdikleri namelerdir(43). Bu
nameler daha sonraki ahidnamelere rnek olmutur. II. Mehmed'in
stanbul'un fethinden sonra 1Haziran 1453'te bir ahidname verdii;
Osmanllar tarafndan ayn, ekilde 1567,1576,1694'te Sakzl}ara
ve 1579'da Siklat Adalarna ayn ekilde ahidnameler verdikleri bi-
linmektedir.
Sinan Paa'nn namesi:
Ben, Beylerbey!, btn Batt'nn Bey'i Sinan Paa Yanyallarn
okkutsal Metropolitine ve saygdeer idarecelerine, Kaptan Str'ati-
gopoulos'a , Kaptan'm olu Bay Pavlosve Bakumandan Boisabos
ve Bayargc Stanitzi ve dier byk ve kk Yanya yneticileri-
ne emrediyorum ve onlan s'elamlyorum.
Malum ola ki, Dk'n blge ve kalelerini teslim alma~z iin
bizi byk Efendi. (Sultan) gnderdi ve bize yle buyurdu: Iyilikle
boyun een kale ve lkenin tahrip edilmekten hi birkorkusu olma-
sn.Boyun emeyen' kale ve lkeyi, Selanik'te yaptimgibi, yok
etmemi ve temelinden ykmarn emretti. Bu nedenle, Frenklerin Se-
lanikleri mahvettikleri gibi, sizi de,mahvetmekten baka hi bir ya-
rar dokunmayacak olan szlerine aldanmamz ve onlar. dinleme-
mizi size yazyor ve sylyorum.
(41) nalck.H., The Policy of Mehmed II toward the Greekpopulation of Istanbul and
the Byzantine Buildings of the city, Dumbarton Oaks Paper 23/24, 231-249.
(42) Delilba.M., J .Anagnotis, Selanik'in Son Zapt Hakknda bir Tarih, T.T.K. yay, An-
kara, 1989. ?
(43). Delilba.M., Selanik ve Yanya'da Osmanl Egemenliinin Kurulmas, Belleten LLL
199(1987) 75-106.. .
81
-Bu sebeple, gn ve yerin Tann'sna Peygamber Muhammed
ve Yedi Musafya (Mushaflar) ve Tanr'nn 124.000 Peygamberi,
bam ve canm adna ve kuandm kl adna-size yemin ediyo-
rum ki, esaretten, ocuklarn alnmasndan, kiliselerin tahrip edil-
mesinden ve cezalandnlmaktan hi bir korkunuz olmayacaktr. Ki-
-liseleriniz de adet- olduu zere anlann alacaktr. Bapiskopos,
Roma devrindeki yarglama yetkisine ve kilisedeki btn haklarna,
tmar sahibi idareciler yine trnarlanna, ocuklarna, kendilerine ta- .
bi olanlara ve mallarna kaytsz artsz sahip olacaklardr .. Daha
baka istekleriniz olursa sizebalayacaz. ayet, inatla direnir ve
iyilik ile boyun emez seniz biliniz ki, Selank'i yama ~derek kili-
selerini tahrip ettiimiz, her eyi harap ve yok ettiimiz gibi, sizi ve
mallarnz da tahrip edeceiz. Tanr gnah sizde arasn.
Bu mektuplar alan Yanya'llar Ekim 1430'da kentin anahtarn
Sultan Murad'a teslim ederek bar yoluyla Osmanl egemenliini
kabul etmilerdirCM). .
Yanyallarn Bizans dnemindeki imtiyazl durumlarn Os-
'manl egemenlii zamannda da uzun sre koruduklar Osmanl
tahrir defterlerindeki bilgilerden de anlalmaktadr. Son yllarda
1564 ve 1569 tarihli Yahya Tahrirdefterleri zerindeki almalar-'
dan elde ettiim sonulara gre, XVI.yzyln ortalarnda Yanya ve
Epir'in dier blgelerinde nfusun hemen hemen tamam Hristiyan-
lardan olumakta, yer isimleri de Bizans. ve Slav karakterini koru-
maktadr. Bylece Trk idaresi al~ndaYunan topraklarnn ve hal-
knn tarihini aydnlatacak. en nemli kaynak grubunu oluturan
Tahrir defterleri bir bakma Yunanca kaynaklartamamlamaktadr.
zetle diyebiliriz ki, yukar da rnekler vermeye altmz
ahitname ve nameler, Yu'nanca'nn Ortaa'da Trklerin Hristiyan
devletlerle yaptklar yazmalarda youn bir ekildekullandn
gsterdikten baka, bu devrin siyasi ve ekonomik tarihine de kat-
. kda bulunmaktadr. '
(M) Delilba.M .a. g. e.. s. 198.
i
82
Ek
83
EyWI 1216 TarihliSultan zzeddin Keyka-
yus'dan Kbns Kral Hugures'e gnderilen
Mektup.
.
.~i
",tr,
U~
84
EklI
~~&.:.i ~e.J ".ecl 'd.... t " '\ i . . . . p . li. t-to'\Ve..I'c. ...,Q't ...I\ Q." " ,
t -AC.k+\ A,..
elebi Mehmed'den mp. II. Manuel'eyazlan Mektup