Sử Dụng Phương Pháp Graph Trong Dạy Học

I HC THI NGUYN
TRNG I HC S PHM
-------------------------------------

L TH NGC ANH

S DNG PHNG PHP GRAPH TRONG DY HC
TON TRNG THPT NHM TCH CC HO
HOT NG HC TP CA HC SINH

Chuyn ngnh: L lun v phng php dy hc ton
M s: 60.14.10

L LU U N N V V N N T TH H C C S S T TO O N N H H C C

NGI HNG DN KHOA HC: TS TRNH THANH HI

Thi Nguyn - 2008

1
MC LC

Trang ph Trang
Li ni u
Cc k hiu vit tt
M U
1. L do chn 1
2. Mc ch nghin cu 3
3. Khch th v i tng nghin cu 3
4. Gi thuyt khoa hc 3
5. Nhim v nghin cu 3
6. ngha l lun v thc tin ca ti 4
7. Phng php nghin cu 4
7.1 . Nghin cu l lun 4
7.2. Thc nghim s phm 4
8. Cu trc lun vn 4
CHNG I: C S L LUN CA TI
1.1. Nhu cu v nh hng i mi PPDH 6
1.1.1. Nhu cu i mi PPDH 6
1.1.2. nh hng i mi PPDH 7
1.2. c im mn ton trong trng ph thng v quan im
i mi phng php dy hc Ton 8
1.2.1. c im mn Ton 8
1.2.2. Quan im chung v i mi phng php dy
hc mn ton trng THPT 9
1.3. Chuyn ho graph ton hc thnh graph dy hc 11
1.3.1. Mt s khi nim c bn ca l thuyt graph 11

2
1.3.2. C s trit hc ca vic ng dng graph trong dy
hc: tip cn cu trc h thng 22
1.3.3. C s tm l hc nhn thc ca vic p dng
phng php graph trong dy hc 22
1.3.4. Tng quan v vic nghin cu graph trong dy
hc 25
1.4. ng dng ca phng php graph trong dy hc 28
1.4.1. S dng phng php graph trong dy hc 28
1.4.2. Chuyn ho graph thnh phng php graph dy
hc 29
1.4.3. Nhng ng dng ca graph trong dy hc 29
1.4.4. ngha ca vic s dng graph trong dy hc 34
CHNG II: VN DNG L THUYT GRAPH VO
DY HC TON TRNG THPT
2.1. Graph dy hc ton hc 36
2.1.1. Graph ni dung 36
2.1.2. Graph hot ng 42
2.1.3. Mi quan h gia graph ni dung v graph hot
ng 54
2.2. Mt s v d v thit k graph trong dy hc ton 55
2.2.1. Thit k mt s graph ca mt s ni dung
trong chng trnh ton THPT 55
2.2.2. Thit k graph mt s chuyn ton hc 62
2.2.3. Vn dng l thuyt graph vo vic gii bi tp
ton hc 66
2.3. S dng graph trong dy hc ton trng THPT 70

3
2.3.1. Mt s nguyn tc khi s dng graph trong dy
hc ton trng THPT 70
2.3.2. S dng graph trong qu trnh dy hc 71
2.3.3. Mt s tnh hung s dng graph ni dung
trong qu trnh dy hc 72
CHNG III. THC NGHIM S PHM
3.1. Mc ch, nhim v, nguyn tc, ni dung thc nghim 79
3.1.1. Mc ch thc nghim 79
3.1.2. Nhim v thc nghim 79
3.1.3. Nguyn tc thc nghim 79
3.1.4. Ni dung thc nghim 79
3.2. Hnh thc v k hoch tin hnh thc nghim 79
3.2.1. Hnh thc tin hnh thc nghim 79
3.2.2. K hoch tin hnh thc nghim 80
3.2.3. Gio n thc nghim 80
3.3. nh gi kt qu thc nghim 88
3.3.1. V ni dung ti liu thc nghim 88
3.3.2. V phng php ging dy 89
3.3.3. V kt qu thc nghim 90
3.4. Kt lun chung v thc nghim s phm 97
KT LUN 98
PH LC 99

4
DANH MC CC T VIT TT

GD & T : Gio dc v o to
GV : Gio vin
HS : Hc sinh
PT : Phng trnh
PPDH : Phng php dy hc
SGK : Sch gio khoa
TB : Trung bnh
THPT : Trung hc ph thng

1
M U

1. L do chn ti
- Lut Gio dc nc Cng ho X hi Ch ngha Vit Nam quy
nh: Phng php gio dc phi pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng,
t duy sng to ca ngi hc; bi dng nng lc t hc, lng say m hc
tp v ch vn ln (Lut Gio dc 2005).
- Ngh quyt hi ngh ln th II Ban chp hnh Trung ng ng cng
sn Vit Nam (kho VIII, 1997) khng nh: Phi i mi phng php gio
dc o to, khc phc li truyn th mt chiu, rn luyn thnh np t duy
sng to ca ngi hc. Tng bc p dng cc phng php tin tin v
phng tin hin i vo qu trnh dy hc, bo m iu kin v thi gian t
hc, t nghin cu cho hc sinh, nht l sinh vin i hc.
- i mi phng php dy hc l mt nhim v quan trng ca ngnh
gio dc nhm tch cc ho hot ng hc tp ca hc sinh.
- Nhim v i mi phng php dy hc theo hng tch cc ho hot
ng hc tp ca hc sinh khng ch l nh hng m cn i hi cn nghin
cu xc nh nguyn tc, quy trnh vn dng ca nhng phng php dy hc
tch cc. Vic kt hp cc phng php truyn thng vi cc phng php
dy hc c th nh phng php m hnh ho, phng php graph l mt
gii php tt.
- Cng ngh dy hc hin i tr thnh mt xu th chung ca th gii
trong vic i mi gio dc.
- Graph l mt chuyn ngnh ton hc hin i c ng dng vo
nhiu ngnh khoa hc khc nhau nh: khoa hc, k thut, kinh t hc, ho
hc. Bi v graph ton hc l phng php khoa hc c tnh khi qut cao,

2
c tnh n nh vng chc m ho cc mi quan h ca cc i tng c
nghin cu.
- Vic vn dng phng php graph trong dy hc ton hc nhm nng
cao cht lng dy hc mn hc ny trng THPT, c xem nh l mt
trong nhng tip cn mi va b sung vo h thng cc phng php dy hc
truyn thng, va lm phong ph thm kho tng cc phng php dy hc
ton hc. Theo hng ny, c nhiu tc gi thnh cng trong vic nghin
cu v vn dng l thuyt graph vo dy hc mt s mn hc trng ph
thng v c nhng kt qu bc u. Nm 1980, tc gi Trn Trng
Dng nghin cu ti: p dng phng php graph v algorit ho
nghin cu cu trc v phng php gii, xy dng h thng v lp cng thc
ho hc trng ph thng. Nm 1984, Phm T vi s hng dn ca gio
s Nguyn Ngc Quang nghin cu ti: Dng graph ni dung ca bi
ln lp dy v hc chng Nit- Phtpho lp 11 trng trung hc ph
thng. Nm 1987, Nguyn Chnh Trung nghin cu: Dng phng php
graph lp chng trnh ti u dy mn s. Trong dy hc sinh hc
trng ph thng, Nguyn Phc Chnh l ngi u tin i su nghin cu v
l thuyt graph v ng dng l thuyt graph trong dy hc Gii phu - Sinh l
ngi (nm 2005).
- i vi phng php graph trong dy hc ton, cc chuyn gia Hong
Chng v V nh Ho c mt s nh hng nhng cha c hc vin cao
hc no nghin cu mt cch chi tit.
- Xut pht t l do trn chng ti chn ti: S dng phng php
graph trong dy hc ton trng THPT nhm tch cc ho hot ng
hc tp ca hc sinh, vi mc tiu vn dng mt phng php dy hc c
nhiu tim nng pht huy nng lc nhn thc ca hc sinh, gp phn thit
thc vo vic i mi phng php dy hc Ton hc trng ph thng.

3
2. Mc ch nghin cu
Tm hng vn dng phng php graph xy dng mt s graph ni
dung v graph hot ng vo dy hc ton trng THPT theo chng trnh
mi.
3. Khch th v i tng nghin cu
- Khch th nghin cu: Chng trnh ton THPT, hc sinh THPT, GV
ging dy Ton cc trng THPT.
- i tng nghin cu: Dy hc Ton trng THPT theo phng
php graph.
- Phm vi nghin cu: Gii hn trong mt s ni dung ca chng trnh
ton THPT nh: Thng k, xc sut.
4. Gi thuyt khoa hc
Nu vn dng phng php graph trong dy hc mt s ni dung ca
chng trnh Ton th s gp phn tch cc ho hot ng hc tp ca hc
sinh, pht trin t duy h thng v gp phn nng cao hiu qu dy hc mn
Ton THPT.
5. Nhim v nghin cu
- Tm hiu quan im dy hc Ton theo tinh thn i mi.
- Tm hiu l thuyt graph v vic vn dng l thuyt graph trong dy
hc.
- Ch ra ni dung mn ton trong chng trnh ton THPT c th vn
dng l thuyt graph
- Thit k cc graph (ni dung v hot ng).
- Kim tra hiu qu cc graph thit k dy hc Ton bng thc
nghim s phm.

4
6. ngha l lun v thc tin ca ti
- V l lun:
H thng v lm r thm vic vn dng l thuyt graph vo dy hc
Ton THPT.
- V thc tin:
a ra mt s graph ni dung v graph hot ng mn Ton v nhng
hng dn s phm trong vic p dng nhng graph ny vo thc tin dy
hc Ton.
7. Phng php nghin cu
7.1. Nghin cu l lun
- Nghin cu cc vn bn, ti liu ch o ca B GD & T lin quan
n: i mi phng php dy hc, i mi ra kim tra, danh mc thit b
dy hc ton 10, 11, 12.
- SGK, phn phi chng trnh, sch GV
- Cc ti liu v l thuyt graph v nhng ng dng ca n trong thc
tin cuc sng v trong dy hc.
- Cc cng trnh nghin cu cc vn lin quan trc tip n phng
php graph v vic i mi phng php dy hc.
7.2. Thc nghim s phm
- Bin son gio n c s dng graph hot ng v graph ni dung v
mn Ton THPT ph hp vi chng trnh ln lp.
- Tin hnh thc nghim.
- nh gi kt qu thc nghim.
8. Cu trc lun vn
Lun vn bao gm:
Phn m u.
Chng I: C s l lun ca ti.

5
Chng II: Vn dng l thuyt graph vo dy hc ton trng THPT.
Chng III: Thc nghim s phm.
Kt lun.
Ti liu tham kho.

6
Chng I
C S L LUN CA TI

1.1. Nhu cu v nh hng i mi PPDH
1.1.1. Nhu cu i mi PPDH
S pht trin ca x hi v i mi t nc ang i hi phi cp bch
nng cao cht lng gio dc v o to. Nn kinh t nc ta ang chuyn i
t c ch k hoch ho tp trung sang c ch th trng c s qun l ca nh
nc. Cng cuc i mi ny ra nhng yu cu i mi i vi h thng
gio dc, iu i hi chng ta, cng vi nhng thay i v ni dung, cn
c nhng thay i mi cn bn v phng php dy hc. Phi tha nhn rng
trong tnh hnh hin nay, phng php dy hc nc ta cn c nhng nhc
im ph bin:
Thy thuyt trnh trn lan;
Tri thc c truyn th di dng c sn, t yu t tm ti, pht hin;
Thy p t, tr th ng;
Thin v dy, yu v hc, thiu hot ng t gic, sng to ca ngi
hc;
Khng kim sot c vic hc.
Mu thun gia yu cu o to con ngi xy dng x hi cng nghip
ho, hin i ho vi thc trng lc hu ca PPDH lm ny sinh v thc
y mt cuc vn ng i mi PPDH tt c cc cp trong ngnh Gio dc
v o to t mt s nm nay vi nhng t tng ch o c pht biu
di nhiu hnh thc khc nhau, nh Pht huy tnh tch cc, Phng php
dy hc tch cc, Tch cc ho hot ng hc tp, Hot ng ho ngi
hcv.v [6].

7
1.1.2. nh hng i mi PPDH
nh hng i mi PPDH c xc nh trong ngh quyt Trung
ng 4 kho VII (1- 1993), Ngh quyt Trung ng 2 kho VIII (12- 1996),
c th ch ho trong lut gio dc (2005), c c th ho trong cc ch th
ca b Gio dc v o to, c bit ch th s 14 (4- 1999).
Lut gio dc 2005, chng I, iu 24 ghi Phng php gio dc
ph thng phi pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng, sng to ca hc
sinh; ph hp vi c im ca tng lp hc, mn hc; bi dng phng
php t hc, kh nng lm vic theo nhm, rn luyn k nng vn dng kin
thc vo thc tin, tc ng n tnh cm, em li nim vui, hng th hc tp
cho mi hc sinh.
Vi mc tiu gio dc ph thng l Gip hc sinh pht trin ton din
v o c, tr tu, th cht, thm m v cc k nng c bn, pht trin nng
lc c nhn, tnh nng ng v sng to, hnh thnh nhn cch con ngi Vit
Nam x hi ch ngha, xy dng t cch v trch nhim cng dn; chun b
cho hc sinh tip tc hc ln hoc i vo cuc sng lao ng, tham gia xy
dng bo v t quc; Chng trnh gio dc ph thng ban hnh km theo
quyt nh s 16/2006/Q - BDGT ngy 5/5/2006 ca B trng b Gio
dc v o to cng nu: Phi pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng,
sng to ca hc sinh; ph hp vi c trng mn hc, c im i tng
hc sinh, iu kin ca tng lp hc; bi dng cho hc sinh phng php t
hc, kh nng hp tc; rn luyn k nng vn dng kin thc vo thc tin;
tc ng n tnh cm, em li nim vui, hng th v trch nhim hc tp cho
tng hc sinh [10].
i mi PPDH c coi l mt trong nhng nhim v chin lc. Chnh
v vy PPDH cn hng vo vic t chc cho ngi hc hc tp trong hot
ng, kt hp tt hc vi hnh. i mi phng php dy v hc theo hng

8
pht huy tnh tch cc, ch ng, sng to ca ngi hc; tng cng thc
hnh, thc tp; ng dng mnh m cng ngh thng tin v cc thnh tu khc
ca khoa hc, cng ngh vo vic dy v hc.
i mi v hin i ho phng php gio dc, chuyn t truyn t tri
thc th ng, gio vin ging, hc sinh ghi sang hng dn ngi hc t duy
trong qu trnh tip cn tri thc; dy cho ngi hc phng php t hc, t
thu nhn thng tin mt cch h thng v c t duy phn tch, tng hp v pht
trin c nng lc ca mi c nhn; tng cng tnh ch ng, tnh t ch
ca hc sinh
Hin nay, trn th gii c rt nhiu chuyn gia v GV p dng v
chuyn ho cc phng php khoa hc, cc thnh tu ca k thut tin tin v
cng ngh mi thnh phng php dy hc c th. Trong , tip
cn - chuyn ho l thuyt graph ton hc thnh phng php dy hc l mt
trong nhng hng c nhiu trin vng.

1.2. c im mn ton trong trng ph thng v quan im i
mi phng php dy hc ton
1.2.1. c im mn ton
Ton hc ni chung v mn ton trng THPT ni ring l mn hc
mang tnh tru tng cao v tnh thc tin ph dng. Tnh tru tng ca
ton hc v ca mn ton trong nh trng do chnh i tng ca ton hc
quy nh.
Ton hc l khoa hc nghin cu cc quan h s lng, hnh dng v
lgic trong th gii khch quan
Tnh tru tng c trong mi ngnh khoa hc, tuy nhin trong ton hc
tnh tru tng tch ra khi mi cht liu i tng, ch gi li nhng quan h
s lng di dng cu trc m thi.

9
S tru tng ho trong ton hc din ra trn nhng bnh din khc
nhau. C nhng khi nim ton hc l kt qu ca s tru tng t nhng i
tng vt cht c th, chng hn khi nim s t nhin, khi nim hnh bnh
hnh
Ton hc l mn hc c tnh ph dng cao, iu ny l do c tnh tru
tng ca mn hc ny quyt nh
V d: xt tng quan y = ax (a 0), trong ton hc n th hin tng
quan ca hm bc nht. Tuy nhin n cn th hin nhiu lnh vc khc,
chng hn:
+ Trong vt l ta c tng quan sau:
- Tng quan gia qung ng trong mt chuyn ng u vi
vn tc v cho trc t l thun vi thi gian t l: s = vt
- Tng quan gia hiu in th U vi cng dng in trong
trng hp in tr R khng i: U = IR.
+ Trong ho hc ta c: phn t gam M ca mt cht kh t l thun vi
t khi d ca cht kh i vi khng kh: M = 29d.
Ngy nay ton hc thm nhp vo hu ht mi ngnh khoa hc. N l
nn tng cho cc mn khoa hc khc, do i mi phng php dy hc
ton c vai tr quan trng trong vic thc hin mc tiu chung ca nn gio
dc ph thng.
1.2.2 Quan im chung v i mi phng php dy hc mn ton
trng THPT
Ngh quyt hi ngh ln th IV Ban chp hnh Trung ng ng cng
sn Vit Nam (kho VII, 1993) ch r:
Mc tiu gio dc o to phi hng vo o to nhng con ngi lao
ng t ch, sng to, c nng lc gii quyt cc vn thng gp, qua

10
m gp phn tch cc thc hin mc tiu ln ca t nc l dn giu, nc
mnh, x hi cng bng, dn ch, vn minh.
V phng php gio dc, phi khuyn khch t hc, phi p dng
nhng phng php gio dc hin i bi dng cho hc sinh nng lc t
duy sng to, nng lc gii quyt vn .
Ngh quyt hi ngh ln th II Ban chp hnh Trung ng ng cng
sn Vit Nam (kho VIII, 1997) tip tc khng nh: Phi i mi phng
php gio dc o to, khc phc li truyn th mt chiu, rn luyn thnh
np t duy sng to ca ngi hc. Tng bc p dng cc phng php tin
tin v phng tin hin i vo qu trnh dy hc, bo m iu kin v thi
gian t hc, t nghin cu cho hc sinh, nht l sinh vin i hc.
Cc quan im trn y c php ch ho trong lut gio dc. Nh
vy quan im chung v hng i mi PPDH c khng nh. Ct li
ca vic i mi PPDH mn ton trng THPT l lm cho hc sinh hc tp
tch cc, ch ng, chng li thi quen hc tp th ng. Vy quan im
chung v i mi PPDH mn ton hin nay trng THPT l t chc cho
hc sinh hc tp trong hot ng v bng hot ng, t gic, tch cc, ch
ng v sng to.
Trong nhng nm gn y, c nhng cng trnh khoa hc xt qu
trnh dy hc di mc nh lng bng nhng cng c ca ton hc hin
i. Vic ny c tc dng nng cao hiu qu ca h dy hc c truyn, ng
thi m ra nhng h dy hc mi tng cng tnh khch quan ho (vch k
hoch chi tit c tnh algorit), c th ho (nng cao tnh tch cc, t lc v
sng to)
Trong dy hc vic truyn thng tin khng ch theo hng t gio vin
n hc sinh m cn theo hng t hc sinh n gio vin (lin h ngc)
hoc gia hc sinh vi cc phng tin dy hc (sch, dng dy hc)

11
hoc gia hc sinh vi hc sinh. Nh vy, gia gio vin v hc sinh; gia
phng tin dy hc vi hc sinh; gia hc sinh vi hc sinh u c cc
ng (knh) chuyn ti thng tin l: knh th gic (knh hnh); knh
thnh gic (knh ting).Trong knh th gic c nng lc truyn ti thng
tin nhanh nht, hiu qu nht.
i vi hc sinh i mi PPDH l: hc tp mt cch tch cc, ch ng,
bit pht hin v gii quyt vn , pht trin t duy linh hot, sng to, hnh
thnh v n nh phng php t hc.
i vi gio vin i mi PPDH l:
-Thay i quan nim: dy hc l truyn th mt chiu, hng ti dy
ngi hc pht trin v gii quyt vn .
- Phong ph hn na hnh thc t chc dy hc
- Nng cao hn vic s dng phng tin dy hc, thnh tu ca cng
ngh thng tin, tng cng tri thc ton gn vi thc tin.

1.3 Chuyn ho graph ton hc thnh graph dy hc
1.3.1. Mt s khi nim c bn ca l thuyt graph
Graph l mt cu trc ri rc gm cc nh v cc cnh (v hng hoc
c hng) ni cc nh .
Ngi ta phn loi graph tu theo c tnh v s cnh ni cc nh ca
graph. S nh ca graph G c k hiu bng V(G) hay V. S cnh ca graph
G c k hiu bng E(G) hay E.
Trong mi graph cc cnh ca graph thng hay cong, di hay ngn, cc
nh v tr no, u khng phi l iu quan trng, m iu quan trng l
graph c bao nhiu cnh v nh no c ni vi nh no. Xt mt nh ca
graph, s cnh ti nh c gi l bc (degree) ca nh.

12
Mt graph c gi l phng nu n c th v c trn mt mt phng
m khng c cnh no ct nhau ( mt im khng phi l im mt ca cc
cnh). Hnh v nh th c gi l mt biu din phng ca graph.
Mi graph c th c nhiu biu din phng khc nhau, nhng phi ch r
c mi quan h gia cc nh. Graph c th biu din c di dng s
, dng biu quan h hoc dng bng (ma trn).

V d:

Trong mt graph c th c nh li l mt graph th nhng nh gi l
graph con.

1.3.1.1 Phn loi graph
* Graph v hng:
Mt graph v hng G=(V,E) gm mt tp V m cc phn t ca n
gi l cc nh v mt tp E m cc phn t ca n gi l cc cnh, l cc
cp khng c th t ca cc nh c th cha cnh bi nhng khng c
khuyn.
Grap con (nh C l graph con)

A
B
e g
h
C

Hai cch th hin khc nhau ca mt graph

13
V d:

V= {A, B, C, D, E, G}
E={(A, B),(B, C),(A, D),(A, E),(E, C),(B, D)}
Hai nh u v v trong graph (v hng) c gi l lin k nu (u,v) E.
Nu e = (u,v) th e gi l cnh lin thuc vi cc nh u v v. Cnh e cng l
cnh ni cc nh u v v. Cc nh u v v gi l cc im u mt ca cnh e.
Bc ca nh v trong graph k hiu deg(v) l s cnh lin thuc vi n,
ring khuyn ti mt nh c tnh hai ln cho bc ca n
nh v c gi l nh treo nu deg(v)=1 v gi l nh c lp nu
deg(v)= 0.
V d:
Deg(A)=3; deg(B)=2
Deg(C)=4; deg(D)=4
Deg(F)=1( Fl nh treo)
Deg(G)=0 (G l nh c lp)

* Graph c hng:
Mt graph c hng G= (V,E) gm mt tp V m cc phn t ca n
gi l cc nh v mt tp E m cc phn t ca n gi l cc cnh, l cc
cp sp th t ca cc phn t thuc V.
V d:

A B
C
D
A
D
B
F
C
G
A
D
B C
E G

14
nh u c gi l ni ti v hay v c gi l ni ti u trong graph c
hng nu (u,v) l mt cung ca graph. nh u gi l nh u cn nh v gi
l nh cui ca cung ny.
Bn bc vo ca nh v trong graph c hng G, k hiu deg
+
(v) l s
cc cung c nh cui l v.
Bn bc ra ca nh v trong graph c hng G, k hiu deg
-
(v) l s cc
cung c nh u l v.
V d:

Deg
+
(A)= 1; deg
-
(A)= 4
Deg
+
(B)= 2; deg
-
(B)= 2
Deg
+
(C)= 2;deg
-
(C)= 0
Deg
+
(D)= 1; deg
-
(D)= 0
Deg
+
(E)= 0; deg
-
(E)= 0
D l nh treo, E l nh c lp
Nu deg
+
(v)= deg
-
(v)= 0 th v l nh c lp.
Nu deg
+
(v)= 1 v deg
-
(v)= 0 th v l nh treo.
Trong dy hc, ngi ta thng ch quan tm n graph c hng v
graph c hng cho bit cu trc ca i tng nghin cu.
* Mt s dng graph c bit
Ta xt mt s dng graph n v hng c bit, c th ng dng c
trong thc t.
+Graph y
Graph y n nh, k hiu bi K
n
, l graph v hng m gia hai nh
bt k ca n lun c cnh ni (cnh lin k)
Nh vy, K
n
c
2
) 1 (n n
cnh v mi nh ca K
n
c bc l n-1.
E

B

B

C D
A

15
V d:

+Graph vng
Graph vng C
n
, n 3, gm n nh v
1,
v
2,
..., v
n
v cc cnh (v
1
,v
2
),
(v
2
,v
3
),,(v
n-1
, v
n
), (v
n
, v
1
). Nh vy mi nh ca C
n
c bc l 2.
V d:

+Graph bnh xe
Graph W
n
thu c t C
n
bng cch b xung vo mt nh mi v
n+1
, ni
vi tt c cc cnh ca C
n
.
Nh vy graph W
n
c n+1 nh, 2n cnh, 1 nh bc n v n nh bc 3.
V d:

V
1
V
3
V
2
C
3

V
1
V
2
V
4
V
3
C
4

V
3
V
5
V
1
V
2
V
4
V
1
V
2
V
3
V
4
K
5
K
4

V
1
V
3
V
2
K
3

V
2
V
1
V
3
V
4
W
3

V
2
V
1
V
3
C
3

16
+Graph lp phng
Graph lp phng n nh Q
n
l graph vi cc nh biu din 2
n
xu nh
phn di n v hai nh k nhau khi v ch khi hai xu nh phn tng ng
vi hai nh ny ch khc nhau mt bit.

+Graph hai pha
Graph n G = (V, E) sao cho V = V
1
V
2
, V
1
V
2
= , V
1
, V
2

v mi cnh ca G c ni vi mt nh trong V
1
v mt nh trong V
2
c
gi l graph phn i.
Nu graph phn i G = (V, E) sao cho mi v
1
V
1
, v
2
V
2
; (v
1
, v
2
) E
th G c gi l graph phn i y . Nu V
1
= m, V
2
= n th graph phn
i y G k hiu l K
m,n
. Vy K
m,n
c m.n cnh, cc nh V
1
c bc n v
V
2
c bc m.
V d: K
2,3

1.3.1.2 Graph Euler v graph Hamilton:
ng i di n t nh u n nh v, vi n l mt s nguyn dng,
trong graph G = (V, E) l mt dy cc cnh (hoc cung) e
1
, e
2
,,e
n
ca graph
V
1
V
2
V
3
V
4
V
5
10 11
00 01
V
1
V
2

Q
1
Q
2

17
sao cho e
1
=(x
0
, x
1
); e
2
=(x
1
, x
2
);;e
n
=(x
n-1
, x
n
) vi x
0
= u v x
n
= v. Khi graph
khng c cnh (hoc cung) bi, ta k hiu ng i ny bng dy cc nh x
1
,
x
2
,, x
n.
ng i gi l chu trnh nu n bt u v kt thc ti cng mt nh.
ng i gi l chu trnh n nu n khng cha cng mt cnh (hoc cung)
qu mt ln.
Mt graph (v hng) c gi l lin thng nu c ng i gia mi
cp nh phn bit ca graph.
V d:

ng i Euler v graph Euler [11]:
nh ngha: Chu trnh (ng i) n cha tt c cc cnh (hoc cung)
ca graph (c hng hoc v hng) G c gi l chu trnh (ng i)
Euler.
Mt graph lin thng (lin thng yu i vi th c hng)c cha
mt chu trnh (ng i) Euler c gi l graph Euler (na Euler).
V d:

X
T
Y
U
Z
V
G lin thng
G
khng lin thng gm 2 thnh phn lin thng

A C
D B
G
H

Z

I
C D
E
B A
E
D C
A B
C
A B
D E
G
1 G
2
G
3

18
Graph G
1
trong hnh trn l graph Euler v n c chu trnh Euler A, E, C,
D, E, B, A. Graph G
3
khng c chu trnh Euler nhng n c ng i Euler
A, C, D, E, B, D, A, B, v th G
3
l na Euler. Graph G
2
khng c chu trnh
cng nh ng i Euler.
ng i Hamilton v graph Hamilton [11]:
nh ngha: Chu trnh (ng i) s cp cha tt c cc nh ca graph
(v hng hoc c hng) G c gi l chu trnh (ng i) Hamilton. Mt
graph c cha mt chu trnh (ng i) Hamilton c gi l graph Hamilton
(na Hamilton).
V d:

Trong hnh trn G
3
l Hamilton, G
2
l na Haminlton, cn G
1
khng l
na Haminlton.
Bi ton v ng i c nhiu ngha thc tin. Trong dy hc, ng
dng bi ton v chu trnh c th lp c cc graph nhiu ni dung khc
nhau.
1.3.1.3 Khi nim cy trong l thuyt graph
nh ngha: Cy (tree) l mt graph v hng lin thng, khng cha
chu trnh.
Mt graph v hng khng cha chu trnh gi l mt rng. Trong mt
rng, mi thnh phn lin thng l mt cy.
V d: Trong hnh di y l mt rng c 3 cy T
1
, T
2
, T
3
.

G
1
G
2
G
3

19

Kho st v cy l mt ni dung quan trng ca l thuyt graph v c
nhiu ng dng trong thc tin.
Cy khung:
nh ngha: Gi s G (V, E) l th v hng lin thng.
Cy T = (V, F) vi F E c gi l cy khung ca th G.
Bi ton tm cy khung nh nht
y l bi ton ti u trn graph tm c ng dng trong nhiu lnh
vc khc nhau ca i sng.
Cho G = (V, E) l graph v hng lin thng c trng s, mi cnh e E
c trng s m(e) 0. Gi s T = (V
T
, E
T
) l cy khung ca th G (V
T
= V).
Ta gi di m(T) ca cy khung T l tng trng s cc cnh ca n. Bi
ton t ra l trong tt c cc cy khung ca th G hy tm cy khung c
di nh nht. Cy khung nh vy c gi l cy khung nh nht.
V d 1: Tm cy khung cc tiu cho graph sau theo thut ton Kruskal.

T
1

T
2

T
3

2
V
1
V
4
V
3
V
2
8
9
5
7

20
Bt u t graph rng T c 4 nh V
1
, V
2
, V
3
, V
4
.
Sp xp cc cnh ca graph theo th t tng dn ca trng s
{ (V
2
,V
4
), (V
2
, V
3
), (V
3
, V
4
), (V
3
, V
1
), (V
1
, V
2
)}
Thm vo graph cnh (V
2
, V
4
).
V s cnh ca T l 1< 4-1=3 nn ta tip tc thm vo T cnh (V
2
, V
3
).
S cnh ca T tng thnh 2 vn nh hn 4-1, ta tip tc thm vo T cnh (V
3
,
V
1
) ( khng thm cnh (V
3
, V
4
), v nh vy s to thnh chu trnh).
Vy ta c cy khung cc tiu:

T
min
= 2+ 5+ 8 =15
Cy c gc
nh ngha: Cy c hng l graph c hng m graph v hng nn
ca n l mt cy.
Cy c gc l mt cy c hng, trong c mt nh c bit gi l
gc, t gc c ng i n mi nh khc ca cy.
V d:

Trong cy c gc th gc R c bc vo bng 0, cn tt c cc nh khc
u c bc vo bng 1.
E
F
A
B
G
O H
R
J
C
I
L
M
N Q
K
P D
V
1

V
1
V
4
V
3
V
2
8 2 5

21
Mt cy c gc thng c v vi gc R trn cng v cy pht trin
t trn xung, gc r gi l nh mc 0. Cc nh k vi r c xp pha
di v gi l nh mc 1. nh ngay di mc 1 gi l nh mc 2,
Tng qut trong mt cy c gc th v l nh mc k khi v ch khi ng
i t r n v c di bng k.
Mc ln nht ca mt nh bt k trong cy gi l chiu cao ca cy.
Cy c gc trn thng c v nh sau lm r mc ca nh:

Cy a phn: Mt cy c gc T c gi l cy a phn nu bc tt c
cc nh u khng xc nh.

R
A
C B
E
F
J
G
O
D
H
Q
K
I N
M
L
P
Cy a phn

22
Trong ton hc, cy a phn c th dng h thng ho khi nim, m
hnh ho ti liu gio khoa (c th l ni dung mt phn kin thc, mt bi
hoc mt chng).
Cy nh phn: Mt cy c gc T c gi l cy nh phn nu bc tt
c cc nh u khng ln hn 2, hay mi nh ca T ch c ti a hai con.
V d:

Trong dy hc ton hc, c th dng cy nh phn lp cc s r
nhnh.
1.3.2 C s trit hc ca vic ng dng graph trong dy hc: tip
cn theo hng cu trc h thng
C s trit hc ca vic chuyn ho graph ton hc thnh graph dy hc
l phng php tip cn theo hng cu trc - h thng.
L thuyt h thng l mt lun thuyt nhm nghin cu v gii quyt cc
vn theo quan im ton vn tc l nghin cu gii quyt cc vn mt
cch c cn c khoa hc, c hiu qu v thc hin da trn tt c cc yu t
cu thnh nn i tng.
Vic ng dng graph trong dy hc l tip cn cu trc - h thng graph
phn tch i tng nghin cu thnh cc yu t cu trc, xc nh cc
nh ca graph trong mt h thng mang tnh lgic khoa hc, qua thit lp
cc mi quan h ca cc yu t cu trc trong mt tng th.
Tnh c th phng php lun ca tip cn cu trc h thng c biu
th ch hng nghin cu vo vic khm ph tnh chnh th ca i tng
Cy nh phn (binary tree)

23
v cc c ch m bo tnh chnh th . Tip cn cu trc - h thng nhm
hng nghin cu vo tnh tng th ca i tng, lm sng t cc mi lin
h a dng, phc tp. Gip ngi hc c th nm c l thuyt mt cch
tng th.
1.3.3 C s tm l hc nhn thc ca vic s dng phng php
graph trong dy hc
PPDH mn ton phi da vo nhng thnh tu ca tm l hc, c bit
l tm l hc pht trin, tm l hc s phm v tm l hc t duy xc nh
mc tiu, ni dung v phng php dy hc.
Trong qu trnh dy hc, hot ng hc tp ca hc sinh l qu trnh tip
nhn thng tin. Nhng thng tin c gii thiu to cho hc sinh tri gic s
khi qut ha, tru tng ho v cui cng l m hnh ho thng tin ghi
nh theo m hnh.
S dng graph trong dy hc thc cht l hnh ng m hnh ho, to ra
nhng i tng nhn to tng t v mt mt no vi i tng hin thc
tin cho vic nghin cu.
R rng graph gip hc sinh c mt ci nhn tng qut hn. Hc sinh s
d dng hiu su c ci bn cht nht, ch yu nht, quan trng nht ca
ni dung hc tp.
M hnh l vt th c dng ln mt cch nhn to di dng s ,
cu trc vt l, dng k hiu hay cng thc tng ng vi i tng nghin
cu (hay hin tng) nhm phn nh v ti to di dng n gin v s lc
nht cu trc, tnh cht, mi lin h v quan h gia cc b phn ca i
tng nghin cu. M hnh l vt i din thay th cho vt gc, c nhng tnh
cht tng t vi vt gc, nh khi nghin cu m hnh ngi ta s nhn
c nhng thng tin v nhng tnh cht hay quy lut ca vt gc.

24
M hnh ho thc ra l n gin ho thc ti bng cch, t mt tp hp
t nhin cc hin tng, trng thi v h gn b qua li vi nhau, ta tch ra
nhng yu t no cn nghin cu, ri dng k hiu quy c din t chng
thnh nhng s , th, biu v cng thc m phng mt mt no
ca thc ti. M hnh ho l mt hnh ng hc tp, gip con ngi din t
lgc khi nim mt cch trc quan. Qua m hnh cc mi quan h ca khi
nim c qu chuyn vo trong (tinh thn). Nh m hnh l cu ni
gia vt cht v tinh thn.
Graph gip HS c mt im ta tm l rt quan trng trong s lnh hi,
hc tp. T nhng hnh nh trc quan hay li ni ca GV m t v i tng
nghin cu, bng cc thao tc t duy hc sinh s chuyn nhng thng tin
sang ngn ng graph, tc l hc sinh t thit lp cc graph trong no. Hc
sinh s d dng hiu su c ci bn cht nht, ch yu nht, quan trng nht
ca ni dung hc tp. Theo tm l hc nhn thc, mi hnh nh (k c m
thanh) hc sinh tri gic c u c m hnh ho bng cc thao tc t duy,
do graph gip cho hc sinh thun li hn trong khu khi qut ho.
Hnh nh trc quan l im ta quan trng cho s ghi nh v ti hin tri
thc ca hc sinh v ni dung bi hc. Ngn ng graph ngn gn, sc tch
cha ng nhiu thng tin s gip cho hc sinh x l thng tin nhanh chng
v chnh xc hn. i vi vic ghi nh, hc sinh khng phi thuc lng m
ch cn ghi nh nhng du hiu c bn ca i tng nghin cu v cc quy
lut v mi quan h ca cc yu t trong mt h thng nht nh. Cn i vi
vic vn dng tri thc, hc sinh phi thc hin mt thao tc t duy l chuyn
t ngn ng graph sang ngn ng ng ngha, vic lm ny gip cho hc
sinh vn dng kin thc chnh xc v hiu qu hn.
S dng graph trong dy hc cn c tc dng rn luyn cho hc sinh
nng lc t duy khi qut (t duy h thng). y l mt hot ng c hiu

25
qu lu di, nh hng n kh nng t duy v hot ng trong sut cuc i
ca mi hc sinh.
1.3.4 Tng quan v vic nghin cu graph trong dy hc
1.3.4.1 Trn th gii
L thuyt graph l mt lnh vc nghin cu c t lu v c nhiu ng
dng hin i. Nhng t tng c bn ca l thuyt graph c xut vo
nhng nm u ca th k XVIII bi nh ton hc li lc ngi Thy S
Leonhard Euler. Chnh ng l ngi s dng graph gii bi ton ni
ting By cy cu Konigsburg (cng b vo nm 1736). Trong nhng
nm cui th k XX, cng vi s pht trin ca ton hc v nht l ton hc
ng dng, nhng nghin cu v vn dng l thuyt graph c nhng bc
tin nhy vt. Sau khi l thuyt graph hin i c cng b, nhiu nh ton
hc trn th gii nghin cu lm cho mn hc ny ngy cng phong ph.
Nm 1958, ti Php Claude Berge vit cun L thuyt graph v
nhng ng dng ca n. Trong cun sch tc gi trnh by nhng khi
nim v nh l ton hc c bn ca l thuyt graph, c bit l nhng ng
dng ca l thuyt graph trong nhiu lnh vc khc nhau.
Hin nay, nhiu trng i hc trn th gii c nhng nhm tc gi ang
nghin cu v l thuyt graph, v s chuyn ho ca l thuyt graph vo
nhng lnh vc khoa hc khc nhau, n c:
- Trng i hc Antrep - B c nhm nghin cu ca gio s Dirk
Janssens; trng i hc k thut Beclin - c c nhm nghin cu ca gio
s Hartmut Ehrig; trng i hc tng hp Layden - H Lan c gio s
Grzegorz Rozenberg
- Hoa K c nhiu tc gi nghin cu su v l thuyt graph lm c
s cho l thuyt mng my tnh v chuyn ho vo cc ngnh khoa hc khc.
Trong ni bt nht l nhng cng trnh nghin cu ca Jonathan L Gross

26
(trng i hc Columbia, NiuYooc) v Jay Yellen (trng Rolin, Florida).
Hai tc gi ny cng b nhiu cng trnh v graph
L thuyt graph v nhng ng dng ca n v ang c nghin cu
mt cch ht sc cn thn nhiu nc trn th gii.
Nm 1965, ti Lin X (c), A.M.Xokhor l ngi u tin vn dng
mt s quan im ca l thuyt graph m hnh ho ni dung ti liu gio
khoa (mt khi nim, mt nh lut). ng nghin cu su v lnh vc
phng php dy hc ho hc, ng s dng graph m hnh ho ti liu
gio khoa mn ho hc. A.M.Xokhor din t nhng khi nim bng nhng
graph, trong cc ni dung c bn ca khi nim c b tr trong cc v
cc mi tn ch s lin h gia cc ni dung. Theo ng c im khch quan
c trng nht cho tnh va sc ca mt ti liu gio khoa (c xy dng
theo mt logic no ) l s lng cc cnh (din) ca graph.
Nm 1965, V.X.Poloxin da theo cch lm ca A.M.Xokhor dng
phng php graph din t trc quan nhng din bin ca mt tnh hung
dy hc, tc din t bng mt s trc quan trnh t nhng hot ng ca
gio vin v hc sinh trong vic thc hin mt th nghim ho hc. ng cng
m t trnh t cc thao tc dy hc trong mt tnh hung dy hc bng graph.
Nm 1972, V.P.Grakumop s dng phng php graph m hnh
ho cc tnh hung ca dy hc nu vn . Theo ng, trong vic to ra cc
mu ca tnh hung nu vn v gii quyt vn , th vic vn dng l
thuyt graph c th gip ch rt nhiu cho cc nh l lun dy hc.
Nm 1973 cng ti Lin X (c) tc gi Nguyn Nh t vn dng
phng php graph kt hp vi phng php ma trn nh mt phng php
h tr xy dng logic cu trc cc khi nim t bo hc trong gio trnh
mn sinh hc i cng trng ph thng ca nc Vit Nam.

27
1.3.4.2 Vit Nam
T nm 1971, gio s Nguyn Ngc Quang l ngi u tin nghin cu
chuyn ho graph ton hc thnh graph dy hc v cng b nhiu cng
trnh trong lnh vc ny. Trong cc cng trnh , gio s nghin cu
nhng ng dng c bn ca l thuyt graph trong khoa hc gio dc, c bit
trong ging dy ho hc. Sau cng c nhiu tc gi i su nghin cu
trong lnh vc ny.
Nm 1980, tc gi Trn Trng Dng nghin cu ti: p dng
phng php graph v algorit ho nghin cu cu trc v phng php
gii, xy dng h thng bi ton v lp cng thc ho hc trng ph
thng.
Nm 1983, Nguyn nh Bo nghin cu s dng graph hng dn
n tp mn ton, Nguyn Anh Chu nghin cu s dng graph hng dn
n tp mn vn. Cc tc gi ny s dng s graph h thng ho kin
thc m hc sinh hc trong mt chng hoc trong mt chng trnh nhm
thit lp mi lin h cc phn kin thc hc, gip hc sinh ghi nh lu hn.
Nm 1984, Phm T nghin cu ti Dng graph ni dung ca bi
ln lp dy v hc chng Nit - Photpho lp 11 trng ph thng trung
hc. Vi thnh cng ca ng, l thuyt graph c vn dng nh mt
phng php dy hc ho hc thc s c hiu qu.
Nm 1987, Nguyn Chnh Trung nghin cu Dng phng php
graph lp chng trnh ti u dy mn s.
Nm 1993, Hong Vit Anh nghin cu Vn dng phng php s
- graph vo ging dy a l cc lp 6 v 8 trng trung hc c s. Tc
gi s dng phng php graph pht trin t duy ca hc sinh trong hc
tp a l v rn luyn k nng khai thc sch gio khoa cng nh cc ti liu
tham kho khc.

28
Trong lnh vc dy hc sinh hc trng ph thng Nguyn Phc Chnh
l ngi u tin i su nghin cu mt cch h thng v l thuyt graph v
ng dng l thuyt graph trong dy hc Gii phu Sinh l ngi (2005).

1.4. ng dng ca phng php graph trong dy hc
1.4.1 S dng phng php graph trong dy hc
S dng phng php graph trong dy hc ang l mt hng i trong
vic i mi phng php dy hc.
Graph c tc dng m hnh ho cc i tng nghin cu v m ho cc
i tng bng mt loi ngn ng va trc quan, va c th v c ng.
V vy dy hc bng graph c tc dng nng cao hiu qu truyn thng tin
nhanh chng v chnh xc hn. Gip hc sinh thu nhn kin thc mt cch
khoa hc hn, hiu vn mt cch khi qut hn.
X l thng tin l s dng cc thao tc t duy nhm phn tch thng tin,
phn loi thng tin v sp xp thng tin vo nhng h thng nht nh (thit
lp mi quan h gia cc thng tin). Hiu qu nhng thao tc ph thuc
vo cht lng thng tin v nng lc nhn thc ca tng hc sinh. Tuy nhin
nh cc graph m ho cc thng tin theo nhng h thng logic hp l lm
cho vic x l thng tin hiu qu hn rt nhiu.
Lu tr thng tin l vic ghi nh kin thc ca hc sinh. Nhng cch dy
hc c truyn thng yu cu hc sinh ghi nh mt cch my mc (hc thuc
lng) v vy hc sinh d qun. Graph s gip hc sinh ghi nh mt cch khoa
hc, tit kim b nh trong no hc sinh. Hn na vic ghi nh cc kin
thc bng graph mang tnh h thng s gip cho vic ti hin v vn dng
kin thc mt cch linh hot hn.

29
1.4.2. Chuyn ho graph thnh phng php graph dy hc
Trong nhn thc khoa hc, c th phn loi cc phng php khoa hc
thnh ba nhm: phng php khi qut, phng php ring rng v phng
php c th. H thng cc phng php khoa hc gn b vi nhau, thm
nhp vo nhau v sinh thnh ra nhau, chng c th chuyn ho cho nhau
hnh thnh ra nhng phng php mi ph hp vi mc tiu v ni dung c
th ca tng hot ng.
Phng php graph ton hc l phng php khoa hc thuc loi ring
rng, c tnh khi qut cao, tnh n nh vng chc v c th dng m ho cc
mi quan h ca cc i tng c nghin cu. V vy trong nhng nm
cui th k XX, trn th gii xut hin xu hng chuyn ho phng php
graph ca ton hc thnh phng php dy hc nhiu b mn khng phi l
ton hc, nhm cung cp cho hc sinh mt phng php t duy v t hc c
hiu qu.
T nm 1971, gio s Nguyn Ngc Quang nghin cu chuyn ha
cc phng php khoa hc thnh phng php dy hc, thng qua x l s
phm l mt trong nhng hng ca chin lc i mi v hin i ho
phng php dy hc. Qu trnh chuyn ho phng php graph ton hc
thnh phng php graph dy hc thng qua x l s phm c thc hin
theo cng thc sau:

1.4.3. Nhng ng dng ca graph trong dy hc
* Dng graph h thng ho khi nim:
Trong vic dy hc ton, cng nh vic dy hc bt c mt khoa hc
no trng ph thng, iu quan trng bc nht l hnh thnh mt cch

Phng php
graph dy hc

Phng php graph
ton hc

30
vng chc cho hc sinh mt h thng khi nim. l c s ton b kin
thc ton hc ca hc sinh, l tin quan trng xy dng cho h kh
nng vn dng cc kin thc hc (Hong Chng 197, tr. 116).
H thng ho, ch yu l bit sp xp khi nim mi vo h thng cc
khi nim hc, nhn bit mi quan h gia nhng khi nim khc nhau
trong mt h thng khi nim. Rng hn na, vic vn dng khi nim gii
quyt cc vn ny sinh trong Ton hc v trong i sng khng nhng c
tc dng cng c khi nim m cn l mc tiu su xa ca vic hc tp khi
nim.
C th dng graph h thng ho cc khi nim trong mt tng th, qua
m rng hiu bit v i tng cn nghin cu mt cch khi qut. iu
gip hc sinh hiu khi nim mt cch khng hnh thc, khng my mc.
V d:
hnh thnh khi nim trung im on thng phi nh ngha on
thng. i n nh ngha on thng phi da vo khi nim nm gia
v im, hn na khi nim cch u phi da vo khi nim c bn l
di on thng.

hnh thnh khi nim hnh vung th phi da vo khi nim hnh ch
nht v hnh thoi, c khi nim hnh ch nht phi c khi nim hnh bnh
hnh, khi nim t gic v t gic li.
on
thng
Nm
gia
im
Trung im on thng
Cch u
di on thng

31

* Dng graph cu trc ho ni dung ti liu gio khoa:
Nu ni dung bi hc ch c truyn ti ngi hc di dng vn bn
th ngi hc s c th km hng th, c khi dn n vic hiu sai ni dung
vic ghi nh rt kh khn.
Xy dng mi lin h gia cc n v kin thc trong mt h thng nht
nh (trong mt chng trnh, mt chng hay mt bi). Cu trc ho ti liu
gio khoa cho php to nn h thng kin thc cho hc sinh. iu ny gip
cho hot ng dy hc c hiu qu hn, v n cho bit mi quan h hu c
gia nhng b phn kin thc trong mi lin h logic vi nhau. Hc sinh c
th nh hng c cc hot ng tr tu v kch thch s tm ti chim
lnh h thng tri thc mi. Nhng tri thc m hc sinh t tm ti chim lnh
c s nh lu hn, ti hin chnh xc hn.
Cu trc ho ni dung ti liu gio khoa c xem nh mt cch lm c
hiu qu. Cch lm ny va ph hp iu kin hon cnh nc ta hin nay,
va n trc c xu th pht trin ca khoa hc th gii.
V d: Vi ni dung bi Phng trnh ng thng ta c th cu trc
ho ni dung di dng s . Vic lm ny s gip hc sinh c ci nhn tng
th i vi bi ton, thy c nhng ni dung c bn v cc yu t cu trc
trong ni dung .

T gic Hnh bnh hnh
Hnh thoi
Hnh vung
Hnh ch nht
T gic li

32

* Dng graph hng dn hc sinh t hc:
Chuyn t truyn th mt chiu, hc tp th ng, ch yu l ghi nh
kin thc, i ph vi thi c sang hc tp tch cc, ch ng, sng to, ch
trng hnh thnh nng lc t hc di s gip , hng dn t chc ca gio
vin. Nhng g m hc sinh ngh c, lm c, gio vin khng lm thay,
ni thay.
Phng php tch cc xem vic rn luyn phng php hc tp cho hc
sinh khng ch l bin php nng cao hiu qu m cn l mc tiu ca dy
hc. Nu rn luyn cho ngi hc c c phng php, k nng, thi quen,
Vect ch phng ca ng thng Vect php tuyn ca ng thng
PHNG TRNH NG THNG
H s gc ca ng thng
PT tham s PT tng qut PT chnh tc
Gc gia hai ng
thng
Cng thc tnh khong
cch t mt im n
mt ng thng
V tr tng i ca hai
ng thng
NG DNG
Hnh 1.1

33
ch t hc th s to cho h lng ham hc, khi dy ni lc vn c trong mi
con ngi, kt qu hc tp s nhn ln gp bi.
Vi lng kin thc cp nht ngy cng nhiu, song chng ta khng th
nhi nht tt c tri thc cho hc sinh m phi dy hc sinh phng php
hc v lnh hi kin thc. T hc khng ch c ngha trong thi gian hc tp
nh trng, m cn c ngha ln trong cuc i ca mi ngi.
Thng qua hot ng hc tp bng graph, hc sinh s hnh thnh t duy
h thng. T c th pht huy tnh c lp, sng to ca hc sinh. Gio vin
c th hng dn hc sinh nghin cu ni dung ca bi kho trong sch gio
khoa hoc quan st m hnh, vt mu c th i n cc yu t cu trc
ca i tng nghin cu ri lp graph th hin cc mi quan h ca cc
yu t cu trc . Hnh thc ny gip cho hc sinh c mt phng thc t
hc theo sch gio khoa mt cch ch ng.
Ngoi ra hc sinh cn c th t hc nh, bng graph hc sinh c th
lp c dn c bn ca cc ni dung hc tp. T to im ta hc
sinh ghi nh v vn dng kin thc mt cch linh hot, c h thng.
V d: Gio vin c th cho hc sinh nghin cu ni dung ca bi: Kho
st s bin thin v v th hm s, yu cu hc sinh xc nh kin thc
trng tm ca ni dung (cc bc kho st hm s), tm nhng yu t cu
trc ca cc kin thc ri lp graph th hin cc mi quan h ca cc yu
t cu trc .

34

1.4.4. ngha ca vic s dng graph trong dy hc
Trong l lun dy hc, vn dng l thuyt graph tr thnh mt tip
cn mi thuc lnh vc phng php dy hc, cho php GV quy hoch c
qu trnh dy hc tng qut cng nh tng mt ca n. Dng graph c th
thit k ti u hot ng dy - hc v iu khin hp l qu trnh ny tin ti
cng ngh ho mt cch c hiu qu qu trnh dy hc trong nh trng theo
hng tch cc ho hot ng nhn thc ca hc sinh.
Thay v h tr cho mi trng dy - hc th ng, vic lp graph khuyn
khch hc sinh tham gia tch cc vo t duy, m x v pht trin tng. Hc
sinh khng ch dng vic nm tri thc mt cch n l m xu chui, kt
ni mt cch c h thng cc tri thc li hiu r hn mi quan h gia
chng. Quan trng hn l hc sinh s hc c mt qui trnh iu tra, hnh
Kho st
s bin
thin v v
th
hm s
1. Tm tp xc
nh ca hm s
2. S bin thin
b. Tm cc tr
c. Tm gii hn
ti v cc v
tim cn (nu
c)
a. Xt chiu bin
thin
Suy ra chiu
bin thin ca
hm s
Xt du ca o
hm
Tm cc im ti
o hm bng
0 hoc khng
xc nh
Tnh o hm
d. Lp bng bin
thin.
3. V th
Hnh 1.2

35
dung v t chc thng tin. Hc cch t chc cc tng l mt k nng hc
tp quan trng trong vic gip hiu kin thc c bn ca bt k bi hc no.
T hnh nh trc quan v cc kt qu th nghim c th dng graph
m hnh ho mi quan h v mt cu trc v v mt chc nng ca cc i
tng nghin cu, gip hc sinh hiu bi v h thng ho kin thc tt hn.

36
Chng II
VN DNG L THUYT GRAPH VO DY HC TON
TRNG THPT
2.1 Graph dy hc ton hc
Phng php graph ton hc c mt s nh nghin cu v mt s
tc gi nghin cu chuyn ho thnh graph dy hc. Vit Nam, gio s
Nguyn Ngc Quang l ngi u tin a phng php graph vo dy hc
mn ho hc, theo ng trong mi hot ng bao gi cng c hai mt, l:
mt tnh v mt ng. Trong dy hc mt tnh l ni dung kin thc, cn
mt ng l cc hot ng ca gio vin v hc sinh trong qu trnh hnh
thnh tri thc. C th m t mt tnh ca hot ng dy hc bng graph
ni dung v m t mt ng ca hot ng bng graph hot ng dy
hc. Nh vy, graph dy hc bao gm: graph ni dung v graph hot ng.
(H 2.1)

2.1.1. Graph ni dung
Graph ni dung l graph phn nh mt cch khi qut, trc quan cu trc
lgic pht trin bn trong ca mt bi hc.
Gio vin cn nghin cu ni dung chng trnh ging dy la chn
nhng bi, nhng t hp kin thc c kh nng lp graph ni dung. S la
GRAPH DY HC
GRAPH NI DUNG GRAPH HOT NG
Hnh 2.1

37
chn l cn thit v khng phi bi hc no cng c th lp c graph ni
dung v ni dung cc kin thc khc nhau mang tnh c th.
Da vo ni dung dy hc (khi nim, nh l, bi hc), ta chn
nhng kin thc cht (y l nhng kin thc c bn v y v mt ng
ngha) t chng vo cc nh ca graph. Ni cc nh vi nhau bng cc
cung theo lgic dn xut, tc l theo s pht trin bn trong ca ni dung .
Trong dy hc, c th s dng graph ni dung cc thnh phn kin thc
hoc ni dung bi hc.
V d: Graph ni dung: Gii v bin lun bt phng trnh dng
0 b ax .

S =
a 0 a = 0
(1) c dng:
0 x < b
0 b ax (1)
a > 0 a< 0 b< 0 b 0
R S ) , / ( a b S ) / , ( a b S
Hnh 2.2. Graph gii v bin lun bt phng trnh dng ax+b<0

38
2.1.1.1.Quy trnh lp graph ni dung
*Bc 1: Xc nh cc nh ca graph.
- La chn nhng kin thc c bn ca ni dung bi hc.
- M ho chng sao cho tht sc tch, khoa hc (c th dng cc k hiu
quy c).
- t chng vo cc nh ca graph.
* Bc 2: Thit lp cc cung.
Ta thit lp cc mi quan h gia cc nh ca graph, ni chng bng
cc mi tn din t mi lin h gia ni dung cc nh vi nhau.
Cc mi quan h phi bo m tnh lgic khoa hc, tun theo nhng
quy lut khch quan v tnh h thng ca ni dung kin thc.
*Bc 3: Hon thin graph (b tr cc nh v cc cung ln mt
phng).
Khi xc nh c cc nh (n v kin thc) v mi quan h gia
chng, c th xp cc nh ln mt phng theo mt lgic khoa hc, sao cho:
- Trung thnh vi ni dung c m hnh ho v cu trc lgic.
- Phi ch n tnh khoa hc (phn nh c lgic pht trin bn trong
ca ti liu)
- Phi m bo tnh s phm (m bo tnh trc quan, khng nn lp
nhng graph phc tp, rc ri lm cho hc sinh kh hiu).

39

2.1.1.2.V d v lp graph ni dung bi hc
Vic xy dng graph ni dung bi hc i hi nh s phm phi kt hp
hi ho cc mt khoa hc, s phm v hnh thc b cc trnh by.
V d 1: Lp graph ni dung bi: Phng trnh lng gic c bn.
- Bc 1: Xc nh h thng nh ca graph.
+ Tm kin thc c bn ca ni dung (kin thc cht)
Cc phng trnh lng gic: m x sin , m x cos , m x tan , m x cot
v cng thc nghim ca cc phng trnh ny.
+ Cc cng thc lng gic v cc cng thc nghim s l cc nh ca
grap.
+ Xp nh: T ni dung bi: Phng trnh lng gic c bn c th
xc nh 13 nh, trong 4 nh chnh tng ng vi 4 phng trnh lng
gic c bn v 9 nh nh tng ng vi cc cng thc nghim ca cc
phng trnh lng gic.
- Bc 2: Thit lp cc cung.
Ni cc nh vi nhau bng cc mi tn theo mi quan h lgic gia
chng.
hp l
Khng hp l
K
i
m

t
r
a

t
n
h

h
p

l
a

g
r
a
p
h
T chc cc nh ca graph
Thit lp cc cung
Hon thin grap
(B tr cc nh v cung ln mt mt phng)
Hnh 2.3. Quy trnh lp graph ni dung

40
- Bc 3: B tr cc nh v cc cung ln mt phng.
Sau khi xc nh c cc nh v cc cung, ta t cc nh ln mt
phng to ra mt graph ni dung hon chnh (H 2.4).

V d 2: Lp graph ni dung ca bi: Mt s cng thc lng gic.
+ Tm kin thc c bn ca ni dung (kin thc cht).
Cc cng thc lng gic: cng thc cng, cng thc nhn i (cng
thc gc nhn ba, cng thc h bc), cng thc bin i tch thnh tng v
cng thc bin i tng thnh tch.
PTLG c bn
m x cot
m x sin
m x tan
m x cos
x + 2 k
2 k x
+ 2 k

x + 2 k
x + 2 k
k x
k x
Hnh 2.4
PTVN
PTVN
1 m
1 m
1 m
1 m

41
Cc cng thc lng gic c bn va xc nh ny s l cc nh ca
graph.
+ Xp nh: T ni dung bi Mt s cng thc lng gic c th xc
nh 6 nh (tng ng vi cc cng thc lng gic).
chng. Chng hn:
Cng thc nhn i c suy ra t cng thc cng do php t =
(tng t cng c th suy ra gc nhn ba).
Cng t cng thc cng c th suy ra cc cng thc bin i tch thnh
tng. Ri vi php t + =x , = y th t cng thc bin i tch
thnh tng ta suy ra c cng thc bin i tng thnh tch.
Cng thc gc nhn i cng c th suy ra cng thc h bc.
- Bc 3: B tr cc nh v cung ln mt phng.
Sau khi xc nh c cc nh v cc cung, chng ta t cc nh ln
mt phng to ra mt graph ni dung hon chnh (H2.5).

Cng thc nhn
i
Cng thc bin
tng thnh tch
Cng thc bin
tch thnh tng
Cng thc h bc
Cng thc cng
Cng thc nhn ba
Hnh 2.5

42

2.1.1.3. ngha ca graph ni dung:
Graph ni dung l mt cng c c lc tr gip hc sinh tip cn, tm
hiu h thng ho v pht trin tr tu. S dng graph ni dung khng ch
gip hc sinh nh c tt hn, c nhiu c hi hn x l thng tin cp
cao hn m cn to c hi cho li t duy chia s, hp tc, va kch thch
t duy, va hng th hc tp. Ngoi ra, s dng graph ni dung cn c th
hng cho hc sinh cch sp xp, t chc v th hin t duy ca chng.
Graph ni dung gip hc sinh ti hin kin thc di dng trc quan,
th hin mi quan h gia cc ni dung, ng thi to ra cc kt ni thng tin
mi vi nhng kin thc c. Graph ni dung c nhiu dng v c s dng
Cng thc nhn i
a a a
2 2
sin cos 2 cos
Cng thc bin tng thnh tch
2
cos
2
cos 2 cos cos
y x y x
y x
Cng thc bin tch thnh tng
b a b a b a cos cos
2
1
cos cos

Cng thc h bc
2
2 cos 1
cos
2
a
a

Cng thc cng
b a b a b a sin sin cos cos ) cos(
Cng thc nhn ba
a a a cos 3 cos 4 3 cos
3

Hnh 2.5

43
trong cc bi cnh hc tp khc nhau. Graph cng c th c khai thc trong
cc cuc tho lun nhm v l cng c cho cch hc tp hp tc.
2.1.2 Graph hot ng
Graph hot ng l graph m t trnh t cc hot ng s phm theo
lgic hot ng nhn thc nhm ti u ho bi hc.
Graph hot ng l graph m t phng php dy hc, n c xy
dng trn c s ca graph ni dung kt hp cc bin php s phm ca gio
vin v hot ng ca hc sinh trn lp, bao gm c vic s dng nhng
phng php, bin php v phng tin dy hc.
Graph hot ng l mt dng algorit ho hot ng dy - hc theo
phng php ng gng (con ng ti u). xy dng c graph hot
ng ca mt bi hc, gio vin phi phn tch nhng hot ng s phm
thnh cc yu t cu trc ca bi hc, l cc hot ng v tng hp cc
hot ng trong mt h thng hon chnh, thng nht. Mi lin h gia cc
hot ng ca bi hc c th biu din bng cc hot ng dy hc.
Trong mi bi hc, cc hot ng u mang tnh h thng, tc l th t
ca mi hot ng i hi phi c tnh lgic khoa hc. V d, xy dng graph
hot ng ngi ta nh s th t t 1 n n (bi hc c n hot ng), bt
buc phi thc hin xong thao tc 1 mi thc hin thao tc 2, xong thao tc 2
ri mi thc hin thao tc 3
Thc cht xy dng graph hot ng l xc nh cc phng n khc
nhau trin khai bi hc, vic ny ph thuc vo grap ni dung v quy lut
nhn thc.
Trong dy hc, graph hot ng ging nh mt chng trnh kim tra tin
hc, theo graph gio vin c th ch ng la chn cc cch t chc bi
hc sao cho hiu qu nht. M hnh graph dy hc c th cu trc nh sau:

44

2.1.2.1. Quy trnh lp graph hot ng.
Quy trnh lp graph hot ng c da trn t tng bi ton con
ng ngn nht ca l thuyt graph trong dy hc, nhm thc hin bi ton
theo hng ti u ho, tc l xc nh cc phng n khc nhau trin khai
bi hc.
Graph hot ng c lp dy mt t hp kin thc hoc mt bi hc,
theo mt quy trnh nh sau (H 2.7):
*Bc 1. Xc nh mc tiu bi hc:
Mc tiu bi hc l nhng yu cu t ra i vi hc sinh khi thc hin
bi hc. C nhiu yu t tc ng n vic xc nh mc tiu bi hc, trong
ng ch nht l cc yu t: ni dung bi hc, yu t nhn thc ca hc
sinh, nng lc ca gio vin.
* Bc 2: Xc nh cc hot ng:
Xc nh cc hot ng trong mt bi hc c th da trn graph ni dung
bi hc hoc da vo vic phn tch cu trc ni dung bi hc. Mi hot ng
tng ng vi mt n v kin thc .
BT U
Hot ng 1
KT THC
Hot ng 3
Hot ng 2
Hnh 2.6. M hnh graph hot ng dy - hc

45
* Bc 3: Xc nh cc thao tc trong mi hot ng:
Trong mi hot ng, chng ta cn xc nh cc thao tc chnh t
c mc tiu.
*Bc 4: Lp grap hot ng dy hc:
Sau khi xc nh c cc hot ng v cc thao tc ca mt bi hc,
gio vin lp graph m t din bin chnh ca bi hc. Sau vn dng t
tng thut ton Con ng ngn nht lp graph hot ng dy hc theo
hng ti u ho bi hc.

2.1.2.2. V d v lp graph hot ng.
V d1:Lp graph hot ng bi: Cng thc nh thc NIU - TN (i
s v gii tch lp 11)
- Bc 1: Xc nh mc tiu bi hc.
1. V kin thc:
Hiu c: Cng thc nh thc Niu-tn, tam gic Pa-xcan. Bc u
vn dng vo bi tp.
Hnh 2.7. Quy trnh lp graph hot ng
Bc 1
Xc nh mc tiu bi hc
Bc 2
Xc nh cc bc hot ng
Bc 3: Xc nh cc thao tc
trong mi hot ng
Bc 4: Vn dng t tng thut
ton: Con ng ngn nht
lp graph hot ng dy hc theo
hng ti u ho bi hc

46
2. V k nng:
Thnh tho trong vic:
- Khai trin nh thc Niu-tn trong trng hp c th, tm ra mt s hng
th k trong khai trin.
- Tm ra h s ca
k
x trong khai trin.
- Bit tnh tng da vo cng thc nh thc Niu-tn.
- Thit lp tam gic Paxcan c n hng, s dng thnh tho tam gic
Pa-xcan trin khai nh thc Niu-tn.
3. V t duy: Hc sinh bit thc hin cc thao tc t duy nh quy np v
khi qut.
4. V thi : Rn luyn c tnh cn thn, chnh xc.
- Bc 2: Xc nh cc hot ng.
Bi hc bao gm cc hot ng sau:
Hot ng 1: Kim tra bi c.
Hot ng 2: Xy dng cng thc nh thc Niu-tn.
Hot ng 3: Xy dng tam gic Pa-xcan.
Hot ng 4: Kim tra nh gi.
- Bc 3: Xc nh cc thao tc trong mi hot ng.
+ Hot ng 1: Kim tra bi c.
T1.1. Gio vin giao nhim v: Nhc li cc hng ng thc:

2
b a ,
3
b a
T1.2. Nhc li nh ngha v cc tnh cht ca t hp
Hc sinh nh li cc kin thc trn v a ra cu tr li
+ Hot ng 2: Xy dng cng thc nh thc Niu-tn.
T2.1. Gio vin giao nhim v sau:
- Nhn xt v s m ca a, btrong khai trin
2
b a ,
3
b a ?

47
(HS da vo s m ca a, b trong khai trin pht hin ra c im
chung: s m ca a gim dn n 0 cn s m ca b tng dn n s m ca
hng ng thc)
- Yu cu hc sinh s dng MTT tnh cc t hp s v cho bit C
0
2
,
C
1
2
, C
2
2
, C
0
3
, C
1
3
, C
2
3
, C
3
3
bng bao nhiu?
- Cc s t hp ny c lin h g vi h s ca khai trin
2
b a ,
3
b a
- Ta c th a ra cng thc tng qut no trong khai trin trn?
T2.2. Chnh xc ho v a ra cng thc trong SGK.
T2.3. Khai trin
n
b a c bao nhiu s hng, c im chung ca cc
s hng ?
T2.4. S hng
k k n k
n
b a C gi l s hng tng qut ca khai trin.
T2.5. Xem VD3 SGK v cng thc khai trin nh thc Niu-tn lm
VD sau:
Khai trin
5
1 x thnh a thc bc 5 (GV chnh sa v a ra kt qu
ng:
5
1 x = x x x x x
2 3 4 5
4 6 4 )
T2.6. Tr li cc cu hi sau:
- Tm s hng th 7 k t tri sang phi ca khai trin
9
1 2x ?
- S hng
k k n k
n
b a C l s hng th bao nhiu ca khai trin (k t tri
sang phi)?
- H s ca x
8
trong khai trin
9
1 2x ?
T2.7. p dng khai trin
n
b a vi . 1 b a
- Nhn xt ngha ca cc s hng trong khai trin.
- T suy ra s tp con ca tp hp c n phn t.
+ Hot ng 3: Xy dng tam gic Pa-xcan.

48
T3.1. GV giao nhim v:
- Nhm 1: Tnh h s ca khai trin
4
b a
5
b a .
6
b a .
T3.2. Vit vo giy dn theo hng nh sau:
(Lu giy k , cch mt mt s).

T3.3. Tam gic va xy dng l tam gic Pa-xcan. Hy ni cch xy
dng tam gic?
T3.4. Cng c kin thc.
Khai trin: . 1
10
x
+ Hot ng 4: Kim tra nh gi.
T4.1. Chn phng n ng.
Khai trin:
5
1 2x l
A: 1 10 40 80 80 32
2 3 4 5
x x x x x
B: 1 5 20 20 40 16
2 3 4 2
x x x x x
C: 1 10 40 80 80 32
2 3 4 5
x x x x x
D: 1 10 40 80 80 32
2 3 4 5
x x x x x
T4.2. S hng th 12 k t tri sang phi ca khai trin
15
2 x l.
A:
11 11
15
. 16 x C
B:
11 11
15
. 16 x C
0
0
C 1
0
1
C
1
1
C 1 1
0
2
C
1
2
C
2
2
C 1 2 1
0
3
C
1
3
C
2
3
C
3
3
C 1 3 3 1

49
C:
11 4
5
11
. 2 x C
D:
11 4
5
11
. 2 x C
- Bc 4: Lp graph hot ng.

V d 2: Lp graph hot ng bi: Vect trong khng gian (Hnh hc
11).
- Bc 1: Xc nh mc tiu.
1. V kin thc:
- Hiu c cc khi nim, cc php ton v vect trong khng gian.
- Bit khi nim ng phng, khng ng phng ca ba vect trong
khng gian.
2. V k nng:
- Xc nh c phng, hng, di ca vect trong khng gian.
- Thc hin c cc php ton vect trong mt phng v trong khng
gian.
- Xc nh c ba vect ng phng hay khng ng phng.
H
1
T1.1 T1.2
H
2
T2.1 T2.2
H
3
T3.1
T3.2
H
4
Hnh 2.8. Graph hot ng bi: Cng thc nh thc Niu-tn

Hnh 2.6. Grap hot ng bi Cng thc nh thc Niu-tn

50
3. V t duy:
- Pht huy tr tng tng khng gian; Bit quy l v quen; Rn luyn t
duy lgic.
- Lin h c nhiu vn thc t vi vect trong khng gian.
- C nhiu sng to trong hnh hc.
4. Thi :
- Tch cc tham gia vo bi hc.
- Hng th trong hc tp, tch cc pht huy tnh c lp trong hc tp.
- Bc 2: Xc nh cc hot ng.
Bi c 6 hot ng chnh:
+ Hot ng 1: n tp li kin thc c.
+ Hot ng 2: Chim lnh tri thc v nh ngha vect trong khng
gian.
+ Hot ng 3: Php cng v php tr vect trong khng gian.
+ Hot ng4: Chim lnh tri thc v php nhn vect vi mt s trong
khng gian.
+ Hot ng 5: S ng phng ca ba vect trong khng gian.
+ Hot ng 6: Cng c ton bi.
- Bc 3: Xc nh cc thao tc trong mi hot ng.
+ Hot ng 1: n tp li kin thc c (c th cho hc sinh hot ng
nhm tr li).
T1.1. n tp phn cc nh ngha.
- Cho bit nh ngha vect trong mt phng, phng, hng, di ca
vect trong mt phng?
- Cho bit khi nim hai vect bng nhau trong mt phng?
T1.2. n tp v cc php ton vect.

51
- Nhc li php cng hai vect v quy tc cng hai vect, php tr hai
vect v quy tc tr hai vect?
- Php nhn vect vi mt s, iu kin hai vect cng phng?
T1.3. Cng c kin thc c.
- Nhn xt v chnh xc ho li cc cu tr li ca hc sinh.
- Tng kt thnh bng.
+ Hot ng 2: Chim lnh tri thc v nh ngha vect trong khng
gian.
T2.1. Gio vin cho hc sinh quan st trn hnh hp v tr li:
- T hnh hp trn hy ch ra mt s vect?
- Em hy nu khi nim vect trong khng gian?
- Gio vin nu nh ngha.
T2.2. Chia nhm v yu cu hc sinh nhm 1, 3 lm , cn hc sinh
nhm 2, 4 lm trong SGK.
(i din nhm trnh by)
+ Hot ng 3: Php cng v php tr vect trong khng gian.
T3.1. Gio vin giao nhim v sau:
- Yu cu hc sinh c SGK trang 118, phn 2.
- Yu cu hc sinh pht biu v php cng v php tr vect trong
khng gian.
T3.2. Cng c kin thc: Gio vin cho hc sinh thc hin v d 1, s
dng hnh 3.1 SGK v t ra cc tnh hung sau:
- Hy phn tch vect AC ? (GV gi tr li)
- Hy thc hin cch chng minh?
- Hy chng minh bng cch khc?
T3.3. GV cho hc sinh v hnh v t cu hi sau:
- Nhn xt g v hai vect AB v CD?
C
A
D
B
Hnh 2.9
?1
?2

52
- Nhn xt g v hai vect F E v GH ?
- Hy thc hin cu a)
- Hy ch ra vect bng vect CH ?
- Hy thc hin cu b)

+ Hot ng 4: Chim lnh tri thc php nhn vect vi mt s trong
khng gian.
T4.1. Gio vin a ra yu cu sau:
- Yu cu hc sinh c SGK trang 119, phn 3. Php nhn vect vi mt
s trong khng gian.
- Yu cu hc sinh pht biu v php nhn vect vi mt s trong khng
gian.
T4.2. Cng c kin thc.
- Chia nhm v yu cu hc sinh lm bi tp phiu hc tp s 1( phn
cui ca bi), lm v d 2 b SGK trang 120.
- i din nhm trnh by.
- Cho hc sinh nhm khc nhn xt. C cch no khc khng?
- GV nhn xt cc cu tr li ca hc sinh, chnh xc ho ni dung.
T4.3. Cng c cc php ton vect trong khng gian.
+ Hot ng 5: S ng phng ca ba vect trong khng gian.
T5.1. Yu cu hc sinh tr li cu hi:
- Cho bit ba ng thng phn bit trong khng gian m ng quy th
c ng phng khng?
- Cho bit ba vect khc vect khng trong khng gian m c gi ng
quy th c ng phng khng?
- c SGK trang 121, phn 1 v nu khi nim v s ng phng ca ba
vect trong khng gian.
A
F
G
H
D
C
B
E
Hnh 2.10

53
T5.2. a ra nh ngha:
- Nhn xt v chnh xc ho li cc cu tr li ca hc sinh.
- a ra nh ngha chnh xc.
T5.3. Cng c kin thc va hc.
- Yu cu hc sinh lm v d 3, SGK trang 122.
+ Hot ng 6: Cng c ton bi.
T6.1. Hy cho bit bi hc va ri c nhng ni dung chnh g?
T6.2. Theo em, qua bi hc ny ta cn t c iu g?
- Bc 4: Lp graph hot ng.

H1
H2
H6
H3
H4
H5
T1.1 T1.2 T1.3
T2.1 T2.2
T3.1 T3.2 T3.3
T4.1 T4.2 T4.3
T5.1 T5.2 T5.3
Hnh 2.11. Graph hot ng bi: Vect trong khng gian

54
2.1.2.3. ngha ca graph hot ng.
Graph hot ng m t cc thao tc s phm- nhng hot ng ca gio
vin v hc sinh trong qu trnh hnh thnh tri thc mi. Graph hot ng l
kch bn thit k ca cu trc mt bi hc.
i vi gio vin, graph hot ng gip gio vin ghi nh gio n, ch
ng, sng to hn trong gi ln lp. S dng graph hot ng dy hc gip
gio vin s thot ly khi gio n, ch ng trong khu t chc hot ng hc
tp ca hc sinh theo hng tch cc ho hot ng hc tp.
Graph hot ng dy hc c th c s dng trong tt c cc khu ca
qu trnh dy hc, hnh thnh tri thc mi, hon thin tri thc hoc kim
tra nh gi kt qu hc tp ca hc sinh.
2.1.3. Mi quan h gia graph ni dung v graph hot ng trong
dy hc
Graph ni dung v graph hot ng dy hc u c tin hnh trong
mt bi hc, chng th hin mi quan h lgic gia cc thnh phn tham gia,
chng l nhng phng thc gip t c nhng mc ch nht nh ca nh
s phm trong qu trnh ging dy.
Graph ni dung th hin lgic ca cc thnh phn ni dung kin thc
trong mt bi hc, c tnh khch quan v v c bn khng thay i, n ph
hp vi vic phi t chun kin thc ca bi hc quy nh. Cn graph
hot ng dy hc l m hnh ho hot ng ca gio vin v hc sinh nhm
thc hin mc tiu bi hc, n c tnh linh hot cao. Graph hot ng l m
hnh ho tin trnh, k hoch bi hc c d kin trong gio n.
* i vi gio vin
Trong khu chun b bi (vit bi son), da vo ni dung sch gio
khoa, chng trnh, ti liu tham kho lp graph ni dung ca mt t hp

55
kin thc hay trong mt bi hc. T graph ni dung, gio vin xc nh cc
hot ng dy hc lp graph hot ng.
Trn lp, gio vin a ra cc tnh hung dy hc, tc l trin khai graph
ni dung theo graph dy hc v ch o hot ng lnh hi tri thc ca hc
sinh theo hng nh ca graph.
*i vi hc sinh
trn lp, thc hin cc hot ng di s t chc ca gio vin t
lp c graph ni dung (h thng ho khi nim), qua hiu bn cht vn
, chim lnh tri thc ni dung hc tp. nh, hc sinh t hc bng graph
ghi nh ni dung bi hc v c th vn dng linh hot trong cc trng hp
cn thit.
Nh vy: Graph ni dung v graph hot ng c mi lin h hai chiu,
chng lin quan mt thit vi nhau tc ng v chuyn ho cho nhau. Trong
dy hc, ngay t khu chun b bi gio vin cn c vo graph ni dung
lp graph hot ng dy hc, trong khu thc hin bi hc, gio vin dng
graph hot ng t chc hc sinh thit lp graph ni dung theo mt lgic
khoa hc. Vi mc ch cui cng l hc sinh c c graph ni dung trong
t duy.

2.2. Mt s v d v thit k graph trong dy hc ton
2.2.1. Thit k graph ca mt s ni dung trong chng trnh ton
THPT
Khi thit lp graph dy hc phi thng nht c ba thnh t c bn ca
qu trnh dy hc l mc tiu, ni dung v phng php dy hc. Thng nht
gia mc tiu, ni dung v phng php dy hc trong vic thit k graph dy
hc phi tr li cc cu hi sau:
- Thit k graph lm g?

56
- Graph c thit k nh th no?
- Vic thit k graph lin quan ti vic s dng graph nh th no?
Ngoi ra, thit k c nhng graph t yu cu ca ni dung mt bi
hc khng nhng v logic khoa hc m cn m bo mc ch v cch s
dng graph chng ta cn phi tun theo cc nguyn tc sau:
+ Nguyn tc thng nht gia c th v tru tng;
+ Nguyn tc thng nht gia ton th v b phn;
+ Nguyn tc thng nht gia dy v hc;
Cc nguyn tc c bn trn y nh hng cho vic thit k graph dy
hc. Kt qu ca vic thit k graph dy hc l lp c cc graph ni dung
v graph hot ng.
Mt graph c thit lp phi da trn cc i tng (cc nh) v mi
quan h (cc cnh) ca cc i tng . V vy mt bi hc c th c th lp
c graph nu n c i tng v cc mi quan h lgic gia chng.
a, Graph ni dung
Lp graph ni dung bi: Phng trnh ng Elip
+ Tm kin thc c bn:
nh ngha Elip, phng trnh ng Elip, hnh dng ca Elip trong mt
phng to ng vi mi phng trnh i s.
Hnh dng c th hin thng qua:
- Tnh i xng ca Elip
- Hnh ch nht c s.
- Tm sai ca Elip.
Mi lin h vi ng trn: Phng trnh ng trn, hnh dng ng
trn.
Cc kin thc c bn ny s l cc nh ca graph.

57
T bi phng trnh ng Elip c th xc nh 10 nh bao gm 7
nh ln: Elip, ng trn, nh ngha Elip, PT chnh tc ca Elip, hnh dng
ca Elip, PT ng trn, hnh dng ca ng trn v 3 nh nh l: Tnh i
xng ca Elip, hnh ch nht c s, tm sai ca Elip.
chng:
- Elip v ng trn c ni vi nhau bng mi tn hai chiu.
- Ni dung kin thc v Elip (khi nim Elip, PT chnh tc v hnh dng
ca Elip) c ni vi nh Elip bng mi tn mt chiu xut pht t Elip.
- PT ng trn, hnh dng ca ng trn c ni vi nh ng
trn.
- Bc 3: Hon thin graph (b tr cc nh v cc cung ln mt phng)
(H2.12).

58

b) Graph hot ng
Lp graph hot ng bi: Bng phn b tn s v tn sut
PT chnh tc ca (E)
Hnh dng ca (E)
Hnh 2.12. Graph phng trnh ng Elip.
N ng (E)
Tnh i xng
ca (E)
Tm sai ca
(E)
Hnh ch nht
c s
Hnh dng ca
PT
Elip (E)
ng trn

59
- Bc 1: Xc nh mc tiu bi hc:
1. V kin thc:
- Hc sinh cn nm c khi nim v bng phn b tn s v tn sut.
- Bit cch lp v c bng phn b tn s, tn sut.
2. V k nng:
- Thnh tho cc bc phi thc hin lp bng phn b tn s v tn
sut.
3. V t duy:
Hnh thnh t duy thng k cho hc sinh, hc sinh lm quen vi quy
lut thng k l quy lut xut hin trn m ng cc bin c ngu nhin cng
loi.
4. V thi :
- Rn luyn tnh cn thn, chnh xc.
- Thy c ng dng ca ton hc trong thc tin.
-Bc 2: Xc nh cc hot ng.
Bi c 8 hot ng chnh:
- Hot ng 1: n tp (kim tra bi c)
Nhc li cc khi nim: s liu thng k, tn s, tn sut.
- Hot ng 2: Lp bng phn b tn s, tn sut theo mu bng 1
- Hot ng 3: Phn lp cc s liu thng k bng 3.
- Hot ng 4: Xc nh tn s, tn sut ca cc lp.
- Hot ng 5: Hon thnh bng phn b tn s, tn sut.
- Hot ng 6: Nu xu hng tp trung ca s liu thng k.
- Hot ng 7: Lp bng phn b tn s, tn sut (bng 5- SGK).
- Bc 3: Xc nh cc thao tc trong mi hot ng:
- Hot ng 1: n tp cc khi nim s liu thng k, tn s, tn sut.
T1.1. Xt v d c th.

60
T1.2. Yu cu tr li cu hi sau:
- S liu thng k l g?
- Tn s, tn sut ca mt s liu thng k l g?
- Hot ng 2: Lp bng phn b tn s, tn sut ri rc theo mu
bng 1.
T2.1. Gio vin yu cu hc sinh thc hin cc yu cu sau:
- Ch ra cc gi tr khc nhau t thp n cao ca nng sut la trong
bng 1.
- Ch ra tn s
i
n ng vi
i
x .
- Tnh tn sut
i
f ng vi
i
x .
T2.2. Gio vin a ra khung (bng 2 SGK) cho hc sinh v yu cu
hc sinh in s liu vo bng 2.
- Hot ng 3: Phn cc s liu thng k bng 3.
T3.1. Gio vin a ra bng s liu 3 SGK v yu cu hc sinh t lp
bng phn b tn s v tn sut t a ra yu cu cn phn lp.
T3.2. Hng dn hc sinh nhn xt cc s liu thng k gn nhau, hng
dn hc sinh phn lp.
- Hot ng 4: Xc nh cc gi tr trung tm, tn s, tn sut ca lp.
T4.1. Gio vin hnh thnh cho hc sinh cc khi nim:
- Gi tr trung tm ca mt lp, cng thc tnh gi tr trung tm x
0
i
.
- Tn s ca lp th i, k hiu
i
n .
- Tn sut ca lp th i, k hiu
i
f =
n
n
i

T4.2. Yu cu hc sinh xc nh:
0
1
x ,
0
2
x ,
0
3
x ,
0
4
x .
- Cc
1
n ,
2
n ,
3
n ,
4
n .
- Tnh
1
f ,
2
f ,
3
f ,
4
f

ca bng 3
- Hot ng 5: Lp bng phn b tn s v tn sut ghp lp.

61
T5.1. Gio vin a ra khung bng 4 SGK v hng dn hc sinh in
cc s liu n
i
, f
i
tng ng vo cc lp.
T5.2. Yu cu hc sinh so snh vi bng phn b tn sut ri rc.
T5.3. Lp grap quy trnh lp bng phn b ghp lp.
- Hot ng 6: Xu hng tp trung ca cc s liu thng k.
T6.1. Gio vin yu cu hc sinh nhn xt ch ra cc khong tho mn:
+ Cha thnh phn c tn sut cao nht.
+ Cha trn 50% s liu thng k.
T6.2. T nu ra ngha ca vic cn thit phi lp bng phn b tn
s, tn sut ghp lp trong ton hc v trong thc tin.
- Hot ng 7: Lp bng phn b tn s, tn sut ghp lp bng 5 (p
dng).
T7.1. Yu cu hc sinh lp bng phn b tn sut ghp lp.
T7.2. Hng dn hc sinh thay i ct tn sut bng ct tn s.
- Bc 4: Lp graph hot ng:
T vic chia cc hot ng v cc thao tc tng ng ta c graph sau:

62

2.2.2. Thit k graph mt s chuyn ton hc
i vi chng trnh i s trng THPT, bi ton v chng minh bt
ng thc l mt loi ton kh v c nhiu bi i hi k thut gii c bit.
Do SGK ch yu cu hc sinh nm v vn dng c cc tnh cht ca bt
ng thc, bt ng thc gia trung bnh cng v trung b nh nhn v bt ng
thc v gi tr tuyt i chng minh mt s bt ng thc n gin; qua
bit cch tm gi tr ln nht hay nh nht ca mt biu thc (vi khng qu
ba bin).
y l mt ni dung tng i kh vi hc sinh ph thng, thng l
hc sinh khng bit s dng cc tnh cht hp l v khng c ci nhn tng
H1 T1.1 T1.2
T2.2 T2.1
T3.2 T3.1
T4.2 T4.1
T5.3 T5.2 T5.1
T6.2 T6.1
H2
H3
H4
H5
H6
H7
Hnh 2.13. Bng phn b tn s v tn sut

63
th. V vy vic lp graph, h thng cc kin thc theo tng ch s gip
hc sinh c ci nhn tng qut v h thng hn.
1) Dng cc php bin i tng ng v cc bt ng thc c bn.

V d: Chng minh rng:
2 2
2 2
2
b a b a
(*); b a, R
(*)
2 4
2
2 2 2 2
b a b ab a

2 2 2 2
2 2 2 b a b ab a

2 2
2 b ab a 0
( b a )
2
0 ng pcm.

A B B C C D
A-B 0
A C A+ C B+ D
A+C B+C
C=0 C>0 C<0
B>0
1 2n
A
1 2n
B
n
A
2

n
B
2

AC=BC ACBC ACBC
Hnh 2.14
(2) (3)
(1)
(1)

64
2) ng dng nh l v du ca tam thc bc hai.

V d: Chng minh rng y x, ta u c:
3 6 2 4 5
2 2
y x xy y x > 0
Chng minh:
t 3 6 5 ) 2 1 ( 2 ) (
2 2
y y y x x x f
(1)
= ( y 2 1 )
2
- ( 3 6 5
2
y y )
= 3 6 5 4 4 1
2 2
y y y y
= 2 2 2
2
y y = - ( 1 y )
2
-1 < 0
M a= 1 > 0 (2a) 0 ) (x f y x, pcm.

) (x f < 0
) 0 ( ) (
2
a c bx ax x f
a> 0
a< 0
< 0
) (x f > 0
Hnh 2.15
(1)
(2b) (2a)
(3a)
(3b)
(3a)

65
3) Dng bt ng thc tnh gi tr ln, gi tr nh nht.

V d1: (a v dng F(X) = a g
2
(x))
Tm gi tr ln nht ca: y x x y xy y x f 2 2 ) , (
2 2

Ta c:
4 ) 4 4 ( ) 4 4 ( ) 2 (
2
1
) , (
2 2 2 2
y y x x y x xy y x f
= 4 ) 2 ( ) 2 ( ) (
2
1
4
2 2 2
y x y x
) , ( y x f t gi tr ln nht khi 2 y x
V d 2: (Da vo min gi tr)
Tm gi tr ln nht, nh nht ca
2
1 2
2
x
x
y
Gii:
Dng cc bt ng thc c bn
(Cauchy, Bunhiacopxki)
Da vo min gi tr hm s
Tm gi tr ln nht,
nh nht
Dng tam thc bc hai
a v dng: F(X) = a g
2
(x)
Hnh 2.16

66
0
Y thuc min gi tr ca hm s khi v ch khi phng trnh:
0
Y =
2
1 2
2
x
x

c nghim.
Tc l: 0 1 2 2
0
2
0
Y x x Y c nghim (1)
+) Nu 0
0
Y th
2
1
x
+) Nu 0
0
Y
(1) c nghim = 0 ) 1 2 ( 1
0 0
Y Y
0 1 2
0 0
Y Y
1
2
1
0
Y
Vy
2
1
min y v 1 max y
2.2.3. Vn dng l thuyt graph vo vic gii bi tp ton hc
Gii ton l hnh thc ch yu ca hot ng ton hc, gip hc sinh:
- Nm vng tri thc
- Pht trin t duy
- Hnh thnh k nng, k xo
- ng dng ton hc vo thc tin
Gii bi tp ton hc l mt hot ng khng th thiu ca gio vin v
hc sinh trong dy v hc ton. Trong thc t ging dy khi gii cc bi tp
ton hc, hc sinh vn cn cha bit cch trnh by, hoc li gii qu di. V
vy cn quy hoch cc bc gii bi tp mt cch khoa hc hc sinh d
vn dng, nh c th khc phc c cc li ca hc sinh khi gii bi tp.
Thc tin cho thy phng php graph c nhng u th sau:
Nh c phng php graph ta c th:

67
- M hnh ho cu trc ca quy trnh hot ng thnh h thng cc
nhim v - mc tiu, cc cng on thc hin cng vi nhng yu cu cht
ch.
- M hnh ho lgic trin khai hot ng, tc l con ng vn ng t
im bt u cho n im kt thc, cng vi nhng con ng phn nhnh
ca n.
-Tnh ton c con ng ti hn v thi lng ti a phi hon thnh
mt hot ng.
Kt hp phng php graph cng vi quy trnh 4 bc ca G. Polia ta c
th h thng ho cc bi ton hc sinh thy c tnh cht a dng ca cc
bi ton thng qua cc m hnh .
C th ta c th vn dng phng php graph trong cc trng hp sau:
a. Lp graph ca ton.
- Graph ton l s din t cu trc lgic ca: nhng iu kin (ci
cho), nhng yu cu (ci tm) v nhng mi lin h tng tc gia chng.
- Cch lp graph bi ton:
+ Xc nh ni dung cc nh ca graph: tt c cc d liu nm trong
bi, k c ci cho v ci tm,
+ M ho chng theo mt quy c nht qun (dng k hiu).
+ Dng nh: t cc s liu cho v tm ca u bi ton vo v tr cc
nh.
+ Lp cung: ni cc i lng li vi nhau tu mi vo quan h gia
chng bng nhng mi tn.
- Graph th v graph y ca u bi ton.
Thng thng trong bi ton, ban u ngi ta ch cho nhng iu
kin ti thiu cn thit ghi c thnh li vn ca bi ton. Mun gii bi
ton ny, ngi gii cn phi bit pht hin ra nhng iu kin tim n

68
khng ghi trong li vn ca u bi ton, b sung chng vo u bi ton v
pht biu li bi ton ban u.
Do khi lp graph ca u bi ton, ta s c 2 loi graph:
+ Graph th: Ch cha nhng d kin tng minh c ghi trong vn
bn ca bi ton ban u.
+ Graph : Cha tt c nhng d kin tng minh v tng n, cn v
gii bi ton.
Ta c th da vo li vn ban u ca bi ton m lp graph th trc,
ri b sung thm d kin n c graph .
V d: Graph u bi ton:
* Bi ton: Cho dy s liu thng k (SLTK): 1; 2; 3; 5; 7; 9;12. Hy xc
nh phng sai ca s liu thng k trn.
- Graph th: SLTK,
2
x
s .

- Graph : B sung thm s trung bnh cng ca dy vo graph th ta
c graph : SLTK, x ,
2
x
s .

b. Lp graph gii bi tp.
Graph gii bi ton l s trc quan din t chng trnh gii bi ton,
vch ra nhng mi lin h lgic gia cc yu t iu kin v yu cu ca bi
ton, nhng php bin i ca bi ton i ti kt qu.
Mi bi ton thng c nhiu cch gii, do n c th c nhiu graph
gii tng ng.
- Cch lp graph gii bi ton:
2
x
s SLTK
2
x
s

SLTK x

69
Quy trnh gm cc bc sau:
+ Bc 1: Xc nh ni dung ca cc nh. l nhng s liu nm
trong thnh phn ca nhng iu kin tng minh v tng n c b sung, l
cc thao tc bin ho (phng tin gii hay cc php ton) bin bi ton
ban u thnh nhng bi ton trung gian.
+ Bc 2: M ho chng.
+ Bc 3: Dng nh.
+ Bc 4: Lp cung.
- V d 1: lp graph gii ca bi ton trn:
+ Xc nh ni dung cc nh: l 3 s liu: Dy SLTK, s TB cng,
phng sai.
+ M ho chng: Dng cc k hiu: SLTK, x ,
2
x
s .
+ Dng nh v lp cung ta c graph sau:

- V d 2: Vn dng graph quy hoch cc bc gii bi tp phn din
tch v th tch ca hnh trn xoay.

SLTK x =
n
1
n
i
i
x
1

n
i
i x
x x
n
s
1
2
) (
1

Hnh 2.17

70

2.3. S dng graph trong dy hc ton trng THPT
2.3.1. Mt s nguyn tc khi s dng graph trong dy hc ton
trng THPT
+ Phng php graph l mt phng php t duy thuc nhm phng
php ring rng, v vy phi dng phng php graph phi hp vi cc
phng php dy hc hoc phng tin k thut nng cao hiu qu ca
phng php dy hc.
+ Trnh tnh hnh thc trong vic lp v s dng graph v:
- Tnh hnh thc s dn n tnh trng hc sinh ch ghi nh kin thc mt
cch my mc, ch thy quan h bn ngoi, khng hiu bn cht ca kin
thc.
- Hc sinh khng thy c mi quan h gia cc thnh phn kin thc,
khng thit lp c mi lin h gia cc kin thc bit vi kin thc mi
cn tip thu, hc sinh khng bit s dng nhng kin thc c nh l nhng
R S
xq

l
h V

Vn dng
Gii
Kt lun
Xy dng cng thc
S
xq
= 2Rl
V = R
2
h

Hnh 2.18

71
thng tin t liu minh ho lm c s tip nhn kin thc mi. Sau khi hc
xong cc chng, cc phn, hc sinh khng thy tnh h thng ca kin thc.
- Hc sinh khng thy c ngun gc ca kin thc khoa hc, khng
thy c ngha ca kin thc c vn dng vo thc tin.
+ Trnh lm dng graph:
Grap ch c tc dng l phng tin t duy nhm xc nh mi quan h
ca cc i tng c nghin cu trong mt h thng nht nh, qua nng
cao cht lng hc tp, vy phi kt hp mt cch khoa hc gia graph vi
cc phng tin dy hc nng cao hn na cht lng dy hc.
2.3.2. S dng graph trong qu trnh dy hc
Trong qu trnh dy hc gio vin c th s dng phng php graph
trong nhng trng hp sau:
Th nht, c th dng graph ni dung trong khu nghin cu ti liu
mi.
Theo h thng phn loi phng php dy hc ca Nguyn Ngc Quang,
dy hc graph c xp vo nhm cc phc hp dy hc chuyn bit ho.
Trong dy - hc, hiu qu ca vic s dng phng php graph tu thuc vo
mc hc sinh tham gia thit k graph. Gio vin c th s dng graph t
chc hot ng nhn thc ca hc sinh nh sau:
Mc 1: Gio vin lp graph ni dung.
V d: Khi dy bi: Cc ng cnic, gio vin c th lp mt graph
ni dung trc. Sau khi kt thc bi hc gio vin c th a ra cho hc sinh
hc sinh c th khi qut c ni dung ca ton bi hc. So snh cc
ng cnic hc sinh s d dng nm c bi (Tm sai, PT chnh tc, tiu
im, tiu c)
Mc 2: T chc hc sinh lp graph ni dung.

72
V d: GV chia hc sinh thnh tng nhm, sau yu cu mi nhm
nghin cu mt phn ti liu tm nhng kin thc c bn v mi quan h
gia chng. GV hng dn hc sinh lp graph trn nhng kt qu va tm
c.
Mc 3: Hc sinh t lp graph ni dung.
Th hai, c th s dng graph trong khu hon thin tri thc.
Graph c th c s dng trong phn cng c cui bi hoc trong bi
n tp cui chng. Gio vin c th cho hc sinh t thit k graph hoc hon
thin graph do gio vin gi . H thng ho kin thc gip cho hc sinh c
mt bc tranh tng th. H thng ho kin thc c th l mt hot ng
trong khu hon thin tri thc p dng sau khi hc mt chng, mt phn hay
mt chng trnh.
Th ba, c th dng graph kim tra nh gi kin thc, k nng, k
xo.
GV s dng graph kim tra nh gi mc tip thu bi ca hc sinh.
V d: GV c th a ra mt graph ni dung cha hon thin ri yu cu
hc sinh hon thnh.
2.3.3. Mt s tnh hung s dng graph ni dung trong qu trnh
dy hc
2.3.3.1. Dng graph ni dung trong khu nghin cu ti liu mi
Phng n 1: GV lp graph ni dung.
+ Hnh thc:
- GV ging kin thc ng thi lp graph ni dung.
- HS lnh hi kin thc, kt hp quan st cc mi lin h ca ni dung.
+ Thc hin:
GV lp graph ni dung ca mt bi hay mt t hp kin thc.

73
Ging n phn kin thc no GV s lp lun graph ca phn kin thc
, sau GV treo graph ni dung chi tit ln phn bn ca bng.
Gio vin tin hnh ging bi theo ni dung c bn. Trong qu trnh
ging bi ch i su vo phn kin thc chnh, mi quan h gia cc phn
kin thc. Gio vin c th m rng kin thc nng cao tnh sng to ca
hc sinh, sau dng graph khung cng c kin thc, giao bi tp v nh.
Hc sinh nghe ging, quan st graph, qua lnh hi tri thc.
V d: Dy nh l v du ca tam thc bc hai
- Gio vin a ra khi nim tam thc bc hai, sau a ra mt tam
thc c th: 4 5 ) (
2
x x x f ,
Yu cu hc sinh:
+ Tnh ) 4 ( f , ) 2 ( f , ) 1 ( f , ) 0 ( f ?
+ Nhn xt v du ca chng?
Bng vn kin thc v k nng tnh ton hc sinh d dng tnh c cc
gi tr trn.
- GV treo th hm s trn ln cho hc sinh quan st v ch ra cc
khong trn th pha trn, pha di trc honh.
- GV a ra mt s th khc nhau yu cu hc sinh quan st v rt ra
mi lin h v du ca gi tr c bx ax x f
2
) ( ng vi x tu theo du ca
bit thc ac b 4
2
.
- Sau khi HS tr li, GV lp graph xt du ca tam thc bc hai.
Da trn graph GV ging gii cho hc sinh cc bc xt du ca tam
thc bc hai. Ging gii n u dng cc mi tn (trong graph) th hin din
bin ca qu trnh xt du n .
Vi cch dy nh th ny, hc sinh s hiu c bn cht ca qu trnh
xt du tam thc bc hai. Hc sinh t rt ra kt lun v du ca tam thc bc
hai. Kt lun c nhn xt trc gic trn th hm s bc hai.

74

Phng n 2: gio vin hng dn hc sinh lp graph ni dung.
+ Hnh thc:
Gio vin hng dn hc sinh lp graph ni dung bi hc, thng qua
hc sinh t lnh hi c kin thc mi.
+ Thc hin:
Gio vin hng dn hc sinh quan st m hnh, phng tin trc quan
hoc SGK.
Gio vin nu cu hi m thoi, gi vn , yu cu hc sinh tr li.
Hc sinh lp graph ni dung ca mt t hp kin thc v mt bi hc.
V d: Dy ni dung bi: o hm ca cc hm s lng gic.
Gio vin yu cu hc sinh nghin cu trc ti liu gio khoa, t cu
hi hng dn hc sinh chim lnh tri thc:
) 0 ( ) (
2
a c bx ax x f
ac b 4
2

a
b
x
2

a
b
x
2

0 ) ( : x af R x ) (x f c hai
nghim
2 1
x x
0 0 0
, ,
2 1
x x x
0 ) (x af
2 1
, x x x
0 ) (x af
Hnh 2.19. Graph v du ca tam thc bc hai

75
- Cc hm s lng gic gm nhng hm s no? o hm ca chng
c tnh nh th no?
- Cc hm s hp ca cc hm s lng gic? o hm ca hm s hp?
Hc sinh nghin cu ti liu, tr li cu hi ri t lp c graph.

Phng n 3: Hc sinh t lp graph ni dung.
+ Hnh thc:
- Gio vin hng dn hc sinh t nghin cu hoc lm vic theo nhm.
- Hc sinh t nghin cu v lp graph ni dung cho mt t hp kin thc
hoc mt bi hc.
+ Thc hin:
- Gio vin nu vn cn nghin cu cho tng nhm hc sinh hoc c
nhn hc sinh.
- Hc sinh tho lun theo nhm v lp graph ni dung, bo co kt qu.
- Gio vin nhn xt v thng nht mt graph chung.
x u
x u
x u
2
'
'
sin
cot
x x sin cos
'

x
x
sin
1
cot
'

x u
x u
x u
2
'
'
cos
tan
x x cos sin
'

x u x u x u
'
'
. cos sin
x
x
2
'
cos
1
tan
x u x u x u
'
'
sin cos

o hm cc
hm s lng
gic
Hnh 2.20. Graph o hm ca cc hm s lng gic.
x u u
x u u
x u u
x u u

76
Khi hc sinh hnh thnh c k nng lp graph, gio vin c th t
chc nhng bi hc mang tnh t hc cao. Hnh thc ny c ngha khng
nhng i vi cc bi hc trn lp m cn c ngha i vi vic t hc
ca hc sinh. y l mt mc tiu quan trng cn t c ca vic s dng
phng php graph trong dy hc.
V d: Yu cu hc sinh nghin cu v lp graph ni dung tnh s trung
bnh cng.

2.3.3.2. Dng graph ni dung hon thin tri thc (kin thc, k
nng, k xo)
Graph c th c s dng trong phn cng c cui bi hoc trong bi
n tp cui chng. Gio vin c th cho hc sinh t thit k cc graph hoc
hon thin cc graph do gio vin gi . H thng ho kin thc gip cho hc
sinh c mt bc tranh tng th, h thng v nhng kin thc c hc trong
Tnh x
Cng thc c bn
S dng bng phn b
tn s, tn sut
S dng bng phn b
tn s tn sut ghp
lp
x
n
i
i
x
n 1
1

n
i
i i
x n
N
x
1
1

n
i
i i
c n
N
x
1
1

n
i
i i
x f x
1

n
i
i i
c f x
1

Hnh 2.21

77
mt lnh vc nht nh. H thng ho kin thc c th l mt hot ng trong
khu hon thin tri thc p dng sau khi hc mt chng, mt phn hay mt
chng trnh.
S dng graph trong khu ny di cc mc nh sau:
Mc 1: Gio vin a ra graph cha hon chnh (nh cn trng hoc
cha r cung) yu cu hc sinh b sung hon chnh.
Mc 2: Hc sinh t xy dng graph th hin cc kin thc hc
theo mt lgic m mi hc sinh t xc nh di s hng dn ca gio vin.
V d: Lp graph ni dung bi n tp chng
GV c th hng dn hc sinh lp graph n tp chng theo cc cch
sau:
- Gio vin a ra graph c cc nh l ni dung kin thc c bn trong
ton chng, nhng cha c cnh th hin mi lin h. Yu cu hc sinh hon
thnh graph theo mi quan h gia cc nh ca graph.
- Sau khi hc xong cc ni dung kin thc chng (trc tit n tp),
gio vin yu cu hc sinh v nh t lp graph ni dung h thng li ton b
kin thc trng tm hc trong chng, xc nh mi quan h gia cc ni
dung kin thc.
2.3.3.3. Dng graph ni dung nh gi kin thc, k nng, k xo
+ Hnh thc: C th dng graph kim tra bi c, kim tra ngay khi kt
thc bi mi (kim tra vit hoc vn p)
+ Thc hin:
- Gio vin cho trc mt graph khung, sau t cu hi kim tra, hc
sinh tr li v in ni dung vo cc nh.
- Gio vin yu cu hc sinh lp graph ni dung bi hc.

78
- Gio vin cho trc mt graph sai (sai cung, sai ni dung cc nh, hay
nhm ln ni dung gia cc nh), yu cu hc sinh nhn xt v sa li thnh
graph ng.

79
Chng III
THC NGHIM S PHM
3.1. Mc ch, nhim v, nguyn tc, ni dung thc nghim
3.1.1. Mc ch thc nghim
- Kim nghim tnh kh thi ca vic p dng l thuyt graph vo dy hc
ton trng THPT v hiu qu ca n.
- Tm hiu kh nng trin khai ca ti trong thc tin gio dc hin
nay Vit Nam.
3.1.2. Nhim v thc nghim
- a ra mt s gio n th hin vic s dng phng php graph vo
dy hc.
- T chc dy hc thc nghim v dy hc i chng.
- a ra kim tra v p n kim tra qu trnh nhn thc ca hc
sinh.
- Phn tch kt qu thc nghim.
3.1.3. Nguyn tc thc nghim
- m bo kin thc c bn ca chng trnh THPT.
- Ph hp vi i tng hc sinh.
- Trnh nhn thc ton hc ca lp thc nghim v lp i chng
tng ng nhau.
- Kt qu thc nghim phi c x l mt cch khch quan, khoa hc.
3.1.4. Ni dung thc nghim
Ni dung dy hc l kin thc thuc chng V: Thng k trong
chng trnh i s 10.
3.2. Hnh thc v k hoch tin hnh thc nghim
3.2.1 Hnh thc
- Dy trn lp thc nghim v lp i chng:

80
+ S dng phng php grap dy hc trong qu trnh ging dy i vi
cc lp thc nghim.
+ Dy theo cc phng php thng thng (thuyt trnh, m thoi, trc
quan) i vi cc lp i chng.
- Tin hnh kim tra bng cc bi tp vn dng ngay sau gi ging
kim tra kh nng hiu bi nhanh ca hc sinh.
- Kim tra, nh gi kh nng tip thu v ghi nh lu bn ca hc sinh
thng qua kim tra 1 tit ca chng tin hnh thc nghim.
- Cc lp thc nghim v lp i chng u kim tra cng mt , cc
bi kim tra c chm cng mt biu im.
3.2.2. K hoch tin hnh thc nghim
- Chun b ti liu thc nghim: Son gio n thc nghim (Power
point), phiu hc tp.
- T chc dy thc nghim v dy i chng cc tit chn.
- nh gi s b, rt kinh nghim gi dy.
- iu chnh, b sung (nu c), nh gi tng hp kt qu thc nghim.
- Thi gian tin hnh thc nghim s phm:
3.2.3. Gio n thc nghim
Gio n bi: n tp chng V: Thng k
Ngy son:
Ngy ging:
N TP CHNG V: THNG K
I. Mc tiu:
1. V kin thc:
+ Cng c cc kin thc trong chng.

81
+ K nng ban u v cc phng php trnh by cc s liu thng k,
phng php thu gn cc s liu thng k nh cc s c trng ca mu s
liu (s trung bnh cng, s trung v, mt, phng sai v lch chun).
2. V k nng:
Hnh thnh cho hc sinh cc k nng:
+ K nng lp v c cc bng phn b phn b tn s, tn sut ghp lp
khi bit cc lp c phn ra.
+ K nng v v c cc loi biu .
+ K nng tnh v s dng cc s c trng ca mu s liu.
3. V t duy:
Cng c t duy thng k cho hc sinh, cho hc sinh lm quen vi quy
lut thng k l quy lut xut hin trn m ng cc bin c ngu nhin cng
loi.
4. V thi :
- Cn thn, chnh xc.
- Thy c ng dng thc tin ca ton hc.
- Hnh thnh cho hc sinh thc vn dng thng k vo cuc sng.
II. Chun b ca thy v tr
Thy:
+Gio n in t (Power Point).
+ My tnh b ti (Casio-f(x) - 570MS), phiu hc tp (pht cho hc sinh
trc mt tun).
+ Grap ni dung n tp chng thng k.
Tr:
+ Hon tt cng vic phiu hc tp yu cu, chun b trnh by trc lp
trong gi hc.
+ My tnh, n tp li ton b kin thc hc trong chng.

82
III. Phng php dy hc
- Dng phng php grap dy hc kt hp hot ng nhm.
- Ly hc sinh lm trung tm ca ton b tit hc, hng hc sinh vo
qu trnh vn dng ton hc vo gii bi ton ca thc tin:
+ Xy dng m hnh ton hc.
+ X l m hnh ton hc.
+ Phn tch v biu th thc t kt qu ton hc thu c.
IV. Tin trnh bi hc
4.1. n nh trt t, kim tra s s
4.2. n tp
Hot ng ca GV Hot ng ca
HS
Ghi bng (trnh chiu)
H1: n tp kin thc
l thuyt
HTP 1: im li
nhng kin thc hc trong
chng
- Em hy nhc li nhng kin
thc c hc chng
V?
- Bng phn b tn s, tn
sut c ngh g?
- Nu ngha ca phng sai
v lch chun?
- Nhn xt phn tr li ca
bn?

- Nghe, hiu
nhim v .

- Tr li cc cu
hi.

- Nhn xt cu
tr li ca bn.

I.Bng tng kt kin
thc c bn chng V
1. Mch kin thc c bn
trong chng
- Bng phn b tn s v
tn sut
- Biu
- S trung bnh cng. S
trung v. Mt.
- Phng sai v lch
chun.

83
HTP 2: Tng kt kin thc
c bn trong chng.
- Nhn xt, chnh xc ho, i
n bng tng kt kin thc
trong chng V (nh slide
c chiu).
H2: Luyn tp v cng c
kin thc hc.
chun b ni dung cho bi
n tp hm nay, mi t c
nhim v l i iu tra cc s
liu thc t v s dng kin
thc hc trong chng
x l s liu thu thp c.
By gi i din cc t s ln
trnh by kt qu m cc em
thc hin c trong sut
mt tun qua.
HTP 1: Cng c li kin
thc v cch lp bng tn s,
tn sut;Biu .
- Chiu ni dung phiu hc
tp s 1.
* Mi i din t 1
- Qua phn chun b em cho
bit cch v biu tn s,
tn sut hnh ct? ngha ca

- C i din ln
trnh by.

2. Bng tng kt chng
V: (Slide 2)

II. Luyn tp

1. Phiu 1: (Slide 3)

+ Cc bc v biu
hnh ct tn s, tn sut.
(Slide 4)

84
biu ?
- GV nhn xt phn trnh by,
chnh xc ho.
- Nhn mnh li cch lp
bng phn b tn s, tn sut,
tn sut ghp lp.

* Mi i din t 2 ln trnh
by phn chun b ca mnh.

- Em hy nu cc bc v
biu ng gp khc tn
s, tn sut? ngha ca biu
?
- GV nhn xt phn trnh by,
chnh xc ho.
- T cc biu trn em c
nhn xt g v hc lc ca cc
bn gia hai lp 10A
1
v
10A
2
?

HTP 2: Cng c kin thc
v phng sai v lch
chun.
- Chiu ni dung phiu hc
tp s 3.
* Mi i din t 3

- i din t 2
ln trnh by.

So snh

+ ngha ca biu
hnh ct: m t bng
phn b tn s, tn sut
ghp lp. Ngoi ra cn
c th s dng i vi
bng phn b ri rc.

2. Phiu 2 (Slide 5)

+ Cc bc v biu
ng gp khc tn s,
tn sut. (Slide 6)
+ ngha: Chng ta c
th s dng biu
ng gp khc tn s,
tn sut th hin tt c
cc loi bng phn b.


85
- Em hy nhc li cc cng
thc tnh x ?
- (Gii thiu cc cng thc
tnh x ) (Slide 8)
- GV nhn xt phn trnh by
ca t 3 v chiu bng kt qu
cho hc sinh quan st.
- V cui cng l phn trnh
by ca t 4.
- GV chiu ni dung phiu
hc tp s 4.
- Nu cc cng thc tnh
phng sai v lch chun?

- Qua phn trnh by ca hai
t 3 & 4, cc em xt xem no
lp no c lc hc ng u
hn?

- GV: Nhn xt cch trnh by
tng kt v so snh hc lc
chung gia hai lp.
- Nh vy thng qua kt qu
iu tra m cc t thc
hin chng ta nhn thy rng
- i din t 3
ln trnh by.

- i din t 4
trnh by phn
chun b ca
mnh.

- HS nhn vo kt
qu tnh phng
sai nh gi
mc phn tn
ca cc s liu
thng k v a
ra cu tr li cui
cng.

- Cc cng thc tnh x
(Slide 8)

+ Cc cng thc tnh
phng sai v lch
chun (Slide 10)

- Nhn xt so snh qua
cc tiu ch: tng s
lng im, s im kh
gii, im t c
nhiu nht, mc ng
u ca im s

86
vic iu tra khng ch cho ta
nhng thng tin quan trng v
i tng cn nghin cu m
t nhng thng tin s gip
cho ta c nhng nhn nh,
nhng nhn xt nh gi v
mt s yu t lin quan t kt
qu nghin cu ca i tng
. Chng hn t vic nhn
xt tnh hnh hc tp gia hai
lp 10A
1
v 10A
2
, chng ta
thy rng cng mt iu kin
hc tp m cc lp li c cc
kt qu hc tp khc nhau.
tr li cu hi c cng
tin hnh mt cuc iu tra
nh theo mu sau: (Gii thiu
mu iu tra)

V kt qu t c l:

Nhn xt:
Qua nhng mu iu tra trn
chng ta c th thy c
nhng ng dng quan trng
ca ni dung thng k trong
thc tin.T nhng nhn nh

Mu iu tra (Slide 11)
Gii thiu bng tm tt
kt qu iu tra. (Slide
12)
- T nhng kt qu
c th s cho cc em
nhng gi v phng
php hc tp c th c
c nhng kt qu cao
hn

87
c th s cho cc em
nhng gi v phng php
hc tp c th c nhng
kt qu cao hn.
Tng kt: Nh vy tit
hc hm nay chng ta n
tp c ton b ni dung
chng thng k. V cc em
c th khi qut ni dung ca
chng ny theo s sau
y:

Quan st grap n
tp chng thng
k.

Graph n tp chng:
(Slide 13)

V.Cng c
- H thng li ton b kin thc ca chng trn grap.
- Yu cu hc sinh v nh t lm bi tp trong SGK v sch bi tp.
* Bi tp cng c: Cho dy s liu thng k:
3; 4; 7; 5; 9; 8; 6; 6; 10; 9; 6
Ni mi ct bn tri (A) vi mi ct bn phi B c mnh
ng.

88
A B
a. S trung bnh cng ca cc s
liu thng k trn l
b. S trung v ca cc s liu thng
k trn l
c. lch chun ca cc s liu
thng k trn l
d. Mt ca cc s liu thng k trn
l
I. 6

II. 4,19

III. 6,5

IV. 6,75

V. 2,05

VI. 7

3.3. nh gi kt qu thc nghim
3.3.1. V ni dung ti liu thc nghim
H thng cc graph lp c trong ti liu thc nghim gip cho
bi hc tr nn phong ph hn, sinh ng hn v thu ht c s ch ca
hc sinh.
Ni dung ca ti liu thc nghim c nhng ngha nht nh. Thng
qua tit hc n tp chng v quan st, trao i vi hc sinh, vi gio vin v
vi cc gio sinh d tit hc chng ti nhn thy:
- Vic s dng cc ni dung ca ti liu thc nghim khc phc c
nhng kh khn, hn ch ca gio vin v hc sinh trong vic dy v hc cc
mn Ton ng dng. l v:

89
+ Nhng ni dung ny mi c a vo chng trnh nn cn rt mi
m vi GV v HS.
+ Cch suy lun khng hon ton ging suy lun ton hc
- Thng qua thc hin nhim v i iu tra v x l s liu v kt qu
hc tp ca cc bn (trong v ngoi lp) gip cc em t nhn bit v nh
gi c lc hc ca cc lp trn thc t. ng thi cc em t mnh n tp
c nhng ni dung kin thc hc trong chng.
- i vi hc sinh, vic h thng kin thc gia cc ni dung trong mt
bi hc cng nh trong tng th c chng v cch tm hng gii quyt c
th i vi tng bi ton l tng i kh (v d: vic la chn loi biu
thch hp th hin i vi tng loi bng phn b tn s, tn sut cho
trc; hay vic la chn cc cng thc thch hp trong s cc cng thc c
th s dng tnh cc gi tr c trng ca mu s liu). V vy vic xy
dng v s dng graph ni dung n tp chng gip cc em bc u lm
quen vi t duy logic, bit cch t chc v c cu hiu bit ca mnh, c th
h thng kin thc tt hn, cng nh bit cch n tp v t mnh n tp.
- Hn na sau khi lp graph n tp chng chng ta hon ton c th lp
c graph cho cc bi c th trong chng. Nh vy i vi cc ni dung n
tp cc chng khc chng ta cng c th s lp c cc graph n tp tng
t nng cao hiu qu cho cc gi hc.
3.3.2. V phng php ging dy
- Ta thy graph dy hc khng ch l phng tin ging dy m cn
nhm cung cp phng tin cho vic hc tp c lp.
- H thng cc graph hot ng dy hc gip GV thc hin c vai tr
ngi t chc hng dn v iu khin hot ng nhn thc ca hc sinh mt
cch ch ng v linh hot.

90
- Thng qua thc hin cc nhim v hc tp gip hc sinh ch ng hn,
tch cc hn v ho hng hn trong tit hc.
- Vic trnh by ni dung chun b ca nhm trong gi hc rn
luyn cho cc em rt nhiu k nng (ni, vit, trnh by biu , tnh ton)
cc em tr nn mnh dn, t tin hn, c tnh tp th cao hn, v cng thng
qua cc ni dung trnh by cc em c ch ng tham gia vo vic hnh
thnh graph n tp ca chng nh cc em s h thng tt hn, nh lu
hn v c th t n tp c.
- Gio n c thit k bng phn mm Power Point vi cc trang lin
kt gip GV ch ng v trnh by tt hn trong gi ging.
- Ni dung cc phiu hc tp do cc em thc hin cho cc kt qu kh
quan v cc em s t so snh c kt qu hc tp ca hai lp, vic phn tch
cc kt qu ny gip cc em hiu hn v ngha ca cc ni dung kin thc
trong chng (cc loi bng phn b, cc loi biu v cc s c trng),
thng qua gio vin a ra kt qu iu tra v n np, thc hc tp ca
hc sinh hai lp m hc sinh ly s liu, t lin h cc em t rt ra
bi hc gio dc cho mnh. Quan trng hn l hc sinh s hc c mt qui
trnh iu tra, hnh dung v t chc thng tin, l mt k nng hc tp quan
trng trong vic hiu bn cht ca vn .
3.3.3. V kt qu kim tra thc nghim
Sau t thc nghim, chng ti c t chc cho hc sinh lm bi kim tra
trong 45 pht i vi hai lp 10A
1
, 10A
2
v kim tra 15 pht i vi hai lp
10A
5
, 10A
6
trng THPT Thi Ho Tuyn Quang (mt lp thc nghim v
mt lp i chng) nh gi kt qu u ra.

91
3.3.3.1. kim tra 45 pht
a) Mc tiu cn t:

Mc

Ch chnh
Nhn bit Thng hiu Vn dng Tng
TNKQ TL TNKQ TL TNKQ TL
Trnh by mu s liu 1 (2) 1 (2)
Mt, s trung v 1 (1) 1 (1) 2 (2)
S trung bnh, phng
sai
1 (1) 1 (1) 2 (2)
Biu 1 (2) 1 (2) 2 (4)
Tng 2 (2) 4 (6) 1 (2) 7 (10)

A. Phn trc nghim khch quan.
1. Cho dy s liu gm 2007 phn t c sp xp theo th t tng dn.
Hi s trung v ca dy s liu cho l s hng th bao nhiu?
A. 1003 B. 1004 C. 1005 D. 1006
2. Cho bng phn b tn s;
Tin li (triu ng) ca 30 ca hng mt thnh ph:
Tin li 6 7 8 9 Cng
Tn s 3 13 7 7 N = 30

Mt ca bng phn b tn s cho l:
A. M
0
= 6 B. M
0
= 7

92
C.
M
) 1 (
0
= 7;
M
) 2 (
0
= 8 D.
M
) 1 (
0
= 7;
M
) 2 (
0
= 9
3. Cho hai cng thc sau:
) ... (
1
2 2 1 1 k k
x n x n x n
n
x (1) v
k k
x f x f x f x ...
2 2 1 1
(2)
Trong :
i
n ,
i
f ln lt l tn s, tn sut ca gi tr
i
x
n l s liu thng k; x l s trung bnh.
Cc khng nh sau y khng nh no ng.
A. Cng thc (1) ng v cng thc (2) sai.
B. Cng thc (1) sai v cng thc (2) ng.
C. C hai cng thc u ng.
D. C hai cng thc u sai.
4. Phng sai ca bng phn b tn s cu 2 l (chnh xc n 0,001):
A. 0,90 B. 0,91
C. 0,92 D. Mt p s khc.
B. Phn t lun:
Thng k s v tai nn giao thng trong mt thng ca 40 tnh thnh.
Ngi ta thu c mu s liu sau:
10 14 8 14 5 24 30 35 10 24
26 27 8 5 14 11 12 13 12 16
17 18 14 14 18 17 22 24 26 27
18 19 24 24 18 30 13 14 12 7

a, Hy lp bng phn b tn s - tn sut ghp lp vi cc lp sau [5;10),
[10;15), [15;20), [20;25), [25;30), [30;35].
b, V ng gp khc tn sut m t bng cu a.

93
c, Da vo cu a v b hy nu nhn xt chung v tnh hnh tai nn giao
thng cc tnh.
p n:
A. Phn trc nghim khch quan: (Mi cu tr li ng 1)

Cu 1 2 3 4
p n B B C B

B. Phn t lun: (6)
a, Bng phn b tn s tn sut vi cc lp cho.

Lp Tn s Tn sut (%)
[5;10)
[10;15)
[15;20)
[20;25)
[25;30)
[30;35]
5
14
8
6
4
3
12,5
35
20
15
10
7,5
Cng N = 40 100%

94
b, ng gp khc tn sut (Ch : C, D v E thng hng):

c, Tnh hnh giao thng ca 40 tnh l tng i nghim trng, trong
c nhiu tnh c s v tai nn t 10 n 14 v (chim 35%) trong mt ngy.
b) Dng s phm: Bi kim tra c thc hin sau khi hc sinh hc
xong chng V: Thng k
- Phn trc nghim nhm kim tra k nng tnh ton, k nng nhn bit v
thng hiu khi nim, cc cng thc trong qu trnh lm bi tp.
- Phn t lun kim tra kh nng vn dng kin thc vo cc bi tp c
th, bit khi qut ho kin thc.
c) Kt qu kim tra:
Lp
Kt qu kim tra (im)
im TB X
Di 5 5 6 7 8 9 10
C 11,5% 14,3% 15,5% 18,7% 11,8% 15,2% 13% 7,1
TN 0% 10,4% 7,4% 12,4% 20% 26,5% 23,3% 8,2

A
10
35
12,5
7,5
0 7,5
12,5
17,5
22,5 27,5 32,5
B
C
D
E
F
Tn s
Lp
20
15

95
3.3.3.2. kim tra 15 pht
a) Mc tiu:
Kin thc: S trung bnh, phng sai v lch chun
Hnh thc: TNKQ
Cho bng phn b tn s ghp lp sau: Tin in thoi c nh ca 40
gia nh phi tr trong mt thng (n v: Nghn ng).

Lp [50;70) [70;90) [90;110) [110;130) [130;150]
Tn s 6 14 10 8 2

1. Gi tr i din ca lp [70;90) l:
A.70 B. 75 C. 80 D. 85
2. S trung bnh ca bng phn b tn s cho l:
A. 91 B. 92 C. 93 D. 94
3. Phng sai ca bng phn b tn s cho l:
A. 490 B. 491 C. 492 D. 493
4. lch chun ca bng phn b cho l (ly chnh xc n 0,001)
A. 22,00 B. 22,10 C. 22,20 D. 22,16
p n: (Mi cu ng cho 2,5)
Cu 1 2 3 4
p n B B B A
b) Dng s phm: Kim tra k nng tnh ton, vn dng cc khi nim,
cc cng thc tnh gi tr i din.

96
c) Kt qu kim tra
:
Lp Kt qu kim tra (im)
im TB X
Di 5 5 6 7 8 9 10
C 15,5% 17,8% 15,5% 18,7% 11,8% 12,2% 8,5% 6,7
TN 10% 15,4% 7,4% 12,4% 20% 16,5% 18,3% 7,2

3.3.3.3. Mt s nhn xt chung
- Hc sinh nm c ni dung cc khi nim hc, bit vn dng nh
ngha, khi nim gii cc bi tp c th, tuy nhin cn mt s hc sinh cn
mc sai lm khi tnh ton, bin i, lp lun thiu cht ch do dn n kt
qu sai.
- Nhn chung hc sinh cc lp thc nghim nm chc kin thc c bn,
cc em bit trnh by li gii r rng c cn c trong bi t lun v tnh c
kt qu nhanh, chnh xc trong bi kim tra trc nghim. iu th hin tnh
tch cc ca t duy v th hin nng lc nm chc bi hc ca cc em.
- T l % tng ng cc bi kim tra t im kh gii v b im yu,
km so snh gia cc lp thc nghim v cc lp i chng cho thy hc sinh
cc lp thc nghim c bc tin r rt trong vic nm chc cc ni dung
hc, c k nng suy lun logic hn. iu phn nh h thng phng php
s phm trong khi c s dng trong khi ging dy bng phng php grap
dy hc c tc ng tch cc n vic pht huy tnh tch cc ca hc sinh,
nng cao mt bc hiu qu dy hc ton trng ph thng.

97
3.4. Kt lun chung v thc nghim s phm
Kt qu kh quan bc u trong t thc nghim s phm theo nh
hng trn cho php chng ti kt lun: Chng ta hon ton c th vn
dng c l thuyt graph vo dy hc mn ton trng THPT em li
nhng kt qu tch cc hn bng vic kt hp vn dng phng php graph
dy hc vi cc phng php, cc xu hng dy hc mi nh phng php
dy hc pht hin v gii quyt vn , dy hc chng trnh ho, dy hc
theo d n
Nhng nghin cu l lun v thc nghim chng t rng gi thit
khoa hc m ti ra l chp nhn c.

98
KT LUN

ti t c mt s kt qu ban u nh sau:
- Tm hiu l lun v kinh nghim ca vic vn dng l thuyt graph vo
dy hc ca cc chuyn gia.
- a ra quy trnh xy dng graph hot ng dy hc v graph ni dung
bi hc, cng nh hnh thc v phng php s dng chng trong qu trnh
dy hc Ton.
- Xy dng graph khung, graph ni dung chi tit, graph hot ng v
graph gii bi tp cho mt s ni dung trong chng trnh Ton v mt s
chuyn trng THPT.
- Tin hnh thc nghim s phm th nghim v khng nh c
hiu qu ca vic ng dng l thuyt graph trong dy hc Ton trng
THPT.
Qua qu trnh nghin cu cho thy phng php graph dy hc l mt
gii php c nhiu trin vng gp phn vo cng cuc i mi phng php
dy hc Ton trng THPT.
Hng pht trin ca ti: Tip tc nghin cu vic vn dng l thuyt
graph vo dy hc tch cc ho hot ng hc tp ca hc sinh.

99
PH LC

Ph lc 1: MT S NI DUNG TON HC

BPT
cha n
trong du
cn bc
hai.
PT- BPT
cha n
trong du
cn bc
hai.
PT cha
n trong
du cn
bc hai
Dng c bn
Dng c bn
Mt s
phng
trnh dng
khc
Dng 1: ) ( ) ( x g x f
) ( ) (
0 ) (
0 ) (
2
x g x f
x f
x g

Dng 1: ) ( ) ( x g x f
) ( ) (
0 ) (
2
x g x f
x g

Dng 2: ) ( ) ( x g x f
) ( ) ( x g x f
D x

Mt s
phng
trnh dng
khc
Gii PT v BPT cha n trong du cn bc hai.
Dng 2: ) ( ) ( x g x f
) ( ) (
0 ) (
0 ) (
0 ) (
2
x g x f
x g
x f
x g

100

Bn knh qua tiu:
MF
1
=a+cx/a
MF
2
=a-cx/a
PT chnh tc:
) (
) 0 ( 1
2 2 2
2
2
2
2
b c a
b a
b
y
a
x

-Tiu im: F
1
(-c, 0); F
2
(c, 0)
- Tiu c: 2c= F
1
F
2
ng chun: x= a/e
PT chnh tc:
y
2
= 2px (p > 0)
- Tiu im: F
2 ). 0 ; (
a
p

- Tham s tiu: d (F, ) = p
Bn knh qua tiu:
MF =
2
p
x
ng chun: x= - p/a

PARABOL:
(Tm sai: e=c/a=1)
N: Tp hp cc
im M tho mn:
d (F,)=MF
(d (F,)=p>0)
ELIP:
(Tm sai: e=c/a<1)
N: Tp hp cc
im M tho mn:
MF
1
+ MF
2
= 2a
F
1
F
2
= 2a; 0 < c <a
PT chnh tc:
) (
) 0 , ( 1
2 2 2
2
2
2
2
b a c
b a
b
y
a
x

HYPEBOL:
(Tm sai: e = c/a > 1)
N: Tp hp cc
im M tho mn:
MF
1
+ MF
2
= 2a;
(F
1
F
2
= 2c; 0<a<c)
NG CNIC
(Tm sai: e > 0)
N: Tp hp cc
im Mtho mn:
0
) , (
e
M d
MF

-Tiu im: F
1
(-c, 0); F
2
(c, 0)
- Tiu c: 2c= F
1
F
2

Bn knh qua tiu:
MF
1
=a+cx/a;
MF
2
=a-cx/a;
ng chun: x= a/e

Cc ng cnic

101

Vect i Tng 2 vect: b a Hiu 2 vect: b a
TNG V HIU CA HAI VCT
Tnh cht ca
php cng
cc vect
Quy tc hnh
bnh hnh
nh ngha:
(Quy tc tam
gic)
P DNG
Tng v hiu ca hai vect.
0
y x
D D ) 0 ( 0
y x
D D
D= 0
D 0
H c v s
nghim
H v nghim
H c nghim
duy nht:
D
Dy
y
D
Dx
x

) 0 (
) 0 (
2 2
2 2
b a c y b x a
b a c by ax

Gii v bin lun h 2 phng trnh bc nht hai n

102

Xt du biu thc
f(x) = ax
2
+bx+c
a = 0
f(x) = const
f(x) l tam
thc bc hai
f(x) l nh
thc bc nht
a 0
p dng nh
l v du ca
tam thc bc
hai
p dng nh
l v du ca
nh thc bc
nht
Kt lun
du ca
f(x)
Bin lun du ca mt biu thc dng: f(x) = ax
2
+bx+c
Cc quy tc tnh
o hm
o hm ca thng hai hm s
) (
) ( ) ( ) ( ) (
) (
) (
2
' '
'
x v
x v x u x v x u
x v
x u

o hm ca tch hai hm s
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
' '
'
x v x u x v x u x v x u
o hm ca tng hay hiu hai
hm s
x v x u x v x u
' '
'
) ( ) (

Cc quy tc tnh o hm

103
Ph lc 2:
S GD-T Tuyn Quang
Trng THPT Thi Ho
PHIU IU TRA HC TP
Mn: Ton
Hy vui lng tr li cc cu hi sau y. (Hy tch du (X) vo no
m em thy ng vi mnh nht).
1. Em thng hc bao nhiu gi mt ngy?
a. Di 5 gi b. T 5 n 10 gi c. Trn 10 gi
2. Trong gi hc em c hay lm vic ring khng?
a. Thng xuyn b. Thnh thong
c. Rt t d. Khng bao gi
3. Em c hay gi tay pht biu trong gi hc khng?
4. Em c thng trao i bi vi cc bn khc khng?
5. Trong t thi hc sinh gii va qua lp em c bao nhiu bn tham
d? C bao nhiu bn c gii?
6. Trong t thi ua va ri lp em c bao nhiu bn c nh trng
khen thng?

104
Ph lc 3:
Kt qu thu c ca phiu iu tra

CU HI PHNG N TR LI LP 10A
1
LP 10A
2
1. Em thng hc bao nhiu gi
mt ngy?
a. Di 5 gi
b. T 5 n 10 gi
c. Trn 10 gi
15
20
5
20
18
2
2. Trong gi hc em c hay lm
vic ring khng?
a. Thng xuyn
b. Thnh thong
c. Rt t
d. Khng bao gi
1
21
10
8
3
23
8
6
3. Em c hay gi tay pht biu
trong gi hc khng?
a. Thng xuyn
b. Thnh thong
c. Rt t
d. Khng bao gi
4
17
15
4
2
16
14
2
4. Em c thng trao i bi vi
cc bn khc khng?
a. Thng xuyn
b. Thnh thong
c. Rt t
d. Khng bao gi
13
16
8
3
9
14
12
5

105
Ph lc 4:
S GD-T Tuyn Quang
Trng THPT Thi Ho
Lp 10A
1
-T 1
PHIU HC TP
Mn: Ton
Em hy hon thnh cng vic sau y:
Tin hnh iu tra im trung bnh hc lc ca tp th lp 10A
1
trong hc k
I.
1. Kt qu thu c trnh by trong bng phn b tn s, tn sut theo
mu sau:
im TB Tn s (n) Tn sut (f)
[)
[5,0; 5,8)
[5,8; 6,5)
[6,5; 7,5)
[7,5; 8,5)
[8,5; 9,0)
[]

N =

2. Lp bng phn b tn s, tn sut ghp lp.
3. M t bng phn b tn sut ghp lp c lp bng trn bng cch
v:
a) Biu tn sut hnh ct v ng gp khc tn sut
b) Biu tn s hnh ct v ng gp khc tn s.

106
S GD-T Tuyn Quang
Trng THPT Thi Ho
Lp 10A
1
-T 2
PHIU HC TP
Mn: Ton
Em hy hon thnh cng vic sau y: Tin hnh iu tra im trung bnh hc
lc ca tp th lp 10A
2
trong hc k I.
mu sau:
[)
[5,0; 5,8)
[5,8; 6,5)
[6,5; 7,5)
[7,5; 8,5)
[8,5; 9,0)
[]

N =

2. Lp bng phn b tn s, tn sut ghp lp.
3. M t bng phn b tn sut ghp lp c lp bng trn bng cch
v:
a) Biu tn sut hnh ct v ng gp khc tn sut
a. Biu tn s hnh ct v ng gp khc tn s.

107
S GD-T Tuyn Quang
Trng THPT Thi Ho
Lp 10A
1
-T 3
PHIU HC TP
Mn: Ton
lc ca tp th lp 10A
1
trong hc k I.
mu sau:
[)
[5,0; 5,8)
[5,8; 6,5)
[6,5; 7,5)
[7,5; 8,5)
[8,5; 9,0)
[]

N =

2. Tnh s trung bnh cng, s trung v v mt ca mu s liu trn.
3. Tnh phng sai v lch chun ca mu s liu.

108
S GD-T Tuyn Quang
Trng THPT Thi Ho
Lp 10A
1
-T 4
PHIU HC TP
Mn: Ton
lc ca tp th lp 10A
2
trong hc k I.
mu sau:
[)
[5,0; 5,8)
[5,8; 6,5)
[6,5; 7,5)
[7,5; 8,5)
[8,5; 9,0)
[]

N =

2. Tnh s trung bnh cng, s trung v v mt ca mu s liu trn.
3. Tnh phng sai v lch chun ca mu s liu.

109

TI LIU THAM KHO CHNH

[1] Nguyn Cam, Chu c Khnh (1999), L thuyt th, NXB Thnh Ph
H Ch Minh.
[2] Nguyn Phc Chnh (2005), Phng php graph trong dy hc sinh hc
(sch chuyn kho) NXBGD
[3] Hong Chng, Graph v gii ton ph thng, NXB GD, H Ni.
[4] Trn Vn Ho (Tng ch bin) v cc tc gi: SGK, SGV Ton 10, 11.
[5] Trn B Honh (2006), i mi phng php dy hc, chng trnh v
sch gio khoa, NXBHSP.
[6] Nguyn B Kim (2007), Phng php dy hc mn Ton, NXB HSP.
[7] Nguyn Hu Ng (2001), L thuyt th, NXBHQG, H Ni.
[8] on Qunh ( Tng ch bin) v cc tc gi: SGK, SGV Ton 10, 11
nng cao.
[9] Bi Minh Tr (2004), Gio trnh ton ng dng trong tin, NXBGD
[10] Ti liu bi dng gio vin thc hin chng trnh, sch gio khoa lp
10 (2006), B Gio dc v o to.
[11] Ti liu bi dng gio vin thc hin chng trnh, sch gio khoa lp
11 (2007), B Gio dc v o to.
[12] Geoffrey Petty (2002), Dy hc ngy nay, d n Vit - B.
[13] Robert Fisher (2002), Dy tr hc, d n Vit - B.

Sử Dụng Phương Pháp Graph Trong Dạy Học

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sử Dụng Phương Pháp Graph Trong Dạy Học

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

I HC THI NGUYN

khng lin thng gm 2 thnh phn lin thng

You might also like