1

LAN 1012 - UNIT 6

TAMADUN MELAYU :
TERAS TAMADUN
MALAYSIA
2
SUBTOPIK
3.0 PENGENALAN
3.1 KONSEP MELAYU
3.1.1 Alam Melayu
3.1.2 Melayu Dalam Perlembagaan Malaysia
3.2 ASAS-ASAS TAMADUN MELAYU
3.2.1 Asas Pembentukan Tamadun Melayu
3.2.2 Hasil Penguasaan Laluan
3.2.3 Empayar Melayu Sebelum Islam
3.2.4 Tamadun Melayu Selepas Islam
3
SUBTOPIK
3.3 PANDANGAN SEMESTA TAMADUN MELAYU
3.3.1 Akidah Islam
3.3.2 Ketaatan Kepada Sultan & Pemimpin
3.3.3 Pegang Teguh Kepada Adat Resam
3.3.4 Memuliakan Yang Tua
3.3.5 Ikatan Kekeluargaan & Silaturrahim
3.3.6 Saling Menghormati
3.3.7 Meraikan Tetamu
3.3.8 Bertimbang Rasa
4
SUBTOPIK
3.3.9 Sopan-Santun & Budi Bahasa
3.3.10 Bermesyuarah / Muafakat
3.3.11 Gotong-Royong

3.4 PENCAPAIAN DALAM
PELBAGAI BIDANG
3.4.1 Persuratan, Kesenian, Sains
& Teknologi Melayu
5
3.0 PENGENALAN
-Tamadun Melayu = tamadun dibentuk sekumpulan
manusia yang secara luas digolongkan sebagai
kumpulan orang Melayu, tertumpu di suatu wilayah
Asia Tenggara di gugusan Kepulauan Melayu
- Kepulauan Melayu = Malay Archipelego /
Kepulauan Melayu-Indonesia / Nusantara / Alam
Melayu / Tanah Jawi
- ISLAM asas pembentukannya
- BAHASA MELAYU = bahasa perhubungan luas
(lingua franca)
-Ada struktur sosial kompleks (raja, ulama,
pembesar, pedagang, petani) & kerajaan2 Melayu
6
3.1 KONSEP MELAYU
3 erti/dimensi: RAS, BUDAYA & BAHASA
Ras Melayu (genetik/biologi) : sekumpulan
manusia yang memiliki ciri-ciri sama & berasal
dari Kepulauan Melayu
Kebudayaan Melayu : pegangan & amalan
yang didasar kepada Islam & adat resam orang
Melayu
Bahasa Melayu: Bahasa dituturkan di
Kepulauan Melayu. Merangkumi subkeluarga
bahasa Jawa, Sunda, Madura, Acheh,
Minangkabau, Sasak, Melanau, Iban, Bajau,
Murut, Bugis & Sulu. Melayu jadi 1 bahasa
terpenting dunia selepas datangnya Islam
7
3.1.1 ALAM MELAYU
Alam Melayu = kawasan kepulauan
yang merentasi seluruh Asia Tenggara
sehingga sempadan Australia
Merantau jadi ciri orang Melayu
bergerak bebas dalam lingkungan
kepulauan Melayu
Melayu yang merantau ke luar
Kepulauan Melayu = Melayu Diaspora
cth Melayu Cape di Afrika Selatan
8
3.1.2 MELAYU DALAM
PERLEMBAGAAN MALAYSIA
- Dalam Perkara 160 Perlembagaan, 3
ciri Melayu :
AGAMA ISLAM,
BERBAHASA MELAYU &
BERBUDAYA MELAYU
- Dengan tertubuhnya Malaysia (1963),
diperkenalkan konsep BUMIPUTERA =
orang Melayu, orang Asli, pribumi
Sabah & Sarawak
9
3.2 ASAS-ASAS TAMADUN MELAYU
3.2.1 Asas Pembentukan Tamadun Melayu
5000 tahun dahulu, Orang Melayu sudah wujud di
Asia Tenggara
Mula dengan teknologi pertanian tempat tinggal
tetap & pertanian tetap untuk hasil makanan mencukupi
sepanjang tahun
Amalan bermesyuarah menekankan nilai saksama di
kalangan ahli. Diamal masyarakat desa & bangsawan
Nilai-nilai baru tamadun luar juga diterima dengan
penyesuaian nilai tempatan. Cth Hindu-Buddha
Islam British (penjajahan) Merdeka
10
3.2 ASAS-ASAS TAMADUN MELAYU
3.2.2 Kemunculan Tamadun Melayu
Hasil Penguasaan Laluan Perdagangan
Bukti arkeologi kerajaan Melayu di Lembah
Bujang (Kedah) & Kuala Selising (Perak) 2500
tahun dahulu
Perdagangan jarak jauh melalui Selat Melaka
dikuasai pemimpin tanda masyarakat kompleks
Nilai berteras Econs Perdagangan Tamadun
Melayu = kebolehan interaksi dengan masyarakat
luar, sifat terbuka, hormat undang-undang
tempatan & ambilkira pandangan orang lain
11
3.2 ASAS-ASAS TAMADUN MELAYU
3.2.3 Pembentukan Empayar Melayu Sebelum Islam
Empayar menerusi penguasaan teknologi maritim
Beza dengan masyarakat lain Asia Tenggara yang
bertumpu ke pedalaman (daratan) tamadun unik
Kerajaan awal tunjuk pengaruh Hindu-Buddha cth
Candi Lembah Bujang, Candi Borobudur (Jogjakarta) &
Angkor Wat (Kemboja)
Kebijaksanaan tempatan = contoh bentuk kesenian
tersendiri & berbeza, walau asasnya dari India
Cth Empayar luas: Sri Vijaya & Funan
Langkasuka & Beruas dicatat sumber India & China
12
3.2 ASAS-ASAS TAMADUN MELAYU
3.2.4 Tamadun Melayu Selepas Kedatangan Islam
3 laluan Islam tersebar:
i. Langsung: perdagangan laut dari Arab & Parsi
ii. Tak langsung: perdagangan darat ke India dahulu,
baru ke Asia Tenggara
iii. Tak Langsung: perdagangan darat ke China
(Laluan Sutera) dahulu, baru ke Asia Tenggara
Islam bentuk Tamadun Melayu Baru Kesultanan
Melayu Islam cth Melaka, Acheh, Pasai, Perlak,
Patani & Johor-Riau-Lingga jadi pusat Islam, intelek
& persuratan Melayu
13
3.2 ASAS-ASAS TAMADUN MELAYU
3.2.4 Tamadun Melayu Selepas Kedatangan Islam
Cth karya zaman itu: Hikayat Raja-raja Pasai,
Hikayat Amir Hamzah, Hukum Kanun Melaka,
Undang-undang Laut Melaka, Adat Raja-raja Melayu,
Hikayat Hang Tuah,Sulalat al-Salatin (Sejarah Melayu)
Cth tokoh ulama: Hamzah Fansuri, Arshad al-
Banjari, Daud al-Fatani, Yusuf al-Makasari, Abdul
Samad al-Palimbani, Wali Songo, Raja Ali Haji dll
Istana & masjid berfungsi jadi pusat pengembangan
ilmu & agama Islam ilmu disebarkan kepada semua
golongan (pemerintah, pembesar & orang awam)
14
3.2 ASAS-ASAS TAMADUN MELAYU
3.2.4 Tamadun Melayu Selepas Kedatangan Islam
MELAKA = zaman gemilang & puncak pencapaian
Tamadun Melayu
Islam diterima oleh orang Melayu (99%) Penjajah?
Bukti ketamadunan Melayu Islam = perkembangan
ilmu disebar seluruh Asia Tenggara dalam bahasa
Melayu (lingua franca), bahasa agama & bahasa ilmu
Batu Bersurat Terengganu (1303M) : bukti terawal
kerajaan Islam di Malaysia
Sistem Perundangan Melaka: Hukum Kanun Melaka
& Undang-undang Laut Melaka
15
3.3 PANDANGAN SEMESTA
TAMADUN MELAYU
Berasaskan Islam, tapi masih ada unsur sebelum
Islam cth peribahasa, perumpamaan, pepatah, petitih,
amalan seharian dll
3.3.1 AKIDAH ISLAM
Iman & takwa kepada Allah, lakukan suruhan &
tinggal larangan menjadi perkara paling penting
3.3.2 TAAT SULTAN & HORMAT PEMIMPIN
Melayu beraja sejak awal lagi & amat hormat ketua
3.3.3 PEGANG TEGUH KEPADA ADAT RESAM
Jaga adat istiadat, adat resam & pantang larang cth
kelahiran, perkahwinan & kematian
2010 - K15 @ HAZMAN HASSAN 16
3.3 PANDANGAN SEMESTA
TAMADUN MELAYU
3.3.4 MULIAKAN YANG TUA
Orang tua banyak pengalaman. Pengalaman
dipentingkan
3.3.5 UTAMA IKATAN KELUARGA & SILATURAHIM
Gelaran dalam keluarga cth datuk, nenek, angah dll
Silaturrahim dalam kenduri & ziarah-menziarahi
3.3.6 SALING MENGHORMATI
Tamadun Melayu tidak pandang rendah orang lain,
tapi merendah diri
Orang menghormati akan dihormati. Tak balas
penghormatan? Akan dipandang rendah
17
3.3 PANDANGAN SEMESTA TAMADUN MELAYU
3.3.7 MERAIKAN TETAMU
Tetamu dianggap bawa rezeki pada tuan rumah
3.3.8 BERTIMBANG RASA
Utama perasaan orang lain (pelbagai keadaan)
3.3.9 SOPAN-SANTUN & BERBUDI BAHASA
ADAB Orang Beradab = halus budi pekerti
Orang Biadab & Kasar = tak sopan & berbudi
3.3.10 MESYUARAH / MUAFAKAT
Capai persetujuan ramai beri peluang suara
pendapat & ambil kira semua pendapat. Bulat Air?
3.3.11 GOTONG-ROYONG
Penting hidup & kerja berkumpulan
18
3.4 PENCAPAIAN DALAM
PELBAGAI BIDANG
PERSURATAN SEBELUM ISLAM
Sastera lisan (mitos, lagenda,
mergastua & ungkapan Melayu) & Sastera
Hikayat
Cth: Puteri Santubong (mitos), Mahsuri
(lagenda), Sang Kancil (mergastua)
Cth Ungkapan Melayu: pantun,
peribahasa, gurindam, mantera, teromba,
seloka & teka-teki
19
3.4 PENCAPAIAN DALAM
PELBAGAI BIDANG
PERSURATAN SELEPAS KEDATANGAN ISLAM
Sastera Kitab, Sastera Kenegaraan, Historiografi
Melayu, Perubatan, Astronomi, Matematik
Cth Sastera Kitab (Sharab al-Ashiqin Hamzah
Fansuri), Sastera Kenegaraan (Taj al-Salatin
Bukhari al-Jauhari), Historiografi Melayu (Sulalat al-
Salatin Tun Sri Lanang), Perubatan (Tayyib al-Ihsan
fi Tibb al-Insan Wan Ahmad Muhammad Zain al-
Fatani), Astronomi (Ilmu Falak Ahmad al-Fatani),
Matematik (Raudah al-Hussab fi Amal al-Hisab
Ahmad Abdul Latif al-Khatib)
20
3.4 PENCAPAIAN DALAM
PELBAGAI BIDANG
KESENIAN
Seni Tari: Zapin, Mak Yong, Inang
Muzik: Gamelan, Cak Lempong & Kompang
Ukir & Khat: Ukiran mimbar masjid, kayu & tembaga
Bela Diri / Silat: Gayong, Cekak, Lincah dll
Pertukangan: rumah, senjata, perahu
Tenun, Sulam & Anyaman: songket, tekat, pua
kumbu/ selendang, tikar, terendak
Kulinari (Masakan): Acar Buah, rendang, gulai, nasi
dagang, nasi ulam, nasi ambang, nasi kerabu
21
3.4 PENCAPAIAN DALAM PELBAGAI BIDANG
SAINS & TEKNOLOGI
Unik, cermin keperluan & nilai kebudayaan Melayu
Sebahagian bukan rekaan Tamadun Melayu, tapi
dibuat dengan citarasa budaya Melayu jadi bentuk
lain, gambar daya kreatif & kebijaksanaan tempatan
Cth teknologi pertanian: bajak & sistem saliran air
Alam Bina: rumah & masjid cth Rumah Kutai, Rumah
Panjang, Kubah, Masjid Kampung Laut
Tekstil & Warna : canting batik & mesin tenun
Ukuran : jengkal, hasta, depa, relong; Timbangan :
mayam, saga ; Sukatan: ling, cupak, gantang, koyan
Masa: pekan, purnama, musim
22
SEKIAN

TERIMA KASIH