ULAZNI PODACI :

AJSI 2009

Pem=2,2 kw

1-2=80, 3-4=90

nem=750 min-1
k=0.97

z1=20
z2=45
z3=29

1-2=0.99

z4=59

mn 1-2= 2.5 mm
mn 3-4= 3 mm
3-4=0.98

Ps2 =1,1KW

-Zupanik 1- desni
-Zupanik 3-levi
-Koeficijent pomeranja profila X1=0 ; X2=0, X3=0 ; X4=0,
-L1=100 mm , L2=200 mm , L3=100 mm

1)Broj obrtaja i obrtni moment spojnice S3

-obrtni moment elektromotora
M EM =

PEM 95520 2.2 95520

=
= 280,192daNcm
n EM
750

M 1 = M EM = M S 1 = 280,192daN

M2
= 1 2 i12
M1
M 2 = M 1 12 i12 M 2 = 280,192 0.99 2,25 M 2 = 624,128daN
gde je :
i12 =

z 2 45
=
= 2,25 -prenosni odnos zupastog para 1-2
z1 20

M 2 = M 3 + M S2

M S 2 nS 2
95520 PS 2
M S2 =
- moment spojnice S2
95520
nS 2
Broj obrtaja spojnice S2 odredujem :
nulaz
n
n
= i EM = i12 n S 2 = EM
nizlaz
nS 2
i12
750
nS 2 =
n S 2 = 333,333 min 1
2,25
pa je :
PS 2 =

M S2 =

95520 1,1
= 315,216daN
333,333

M 2 = M 3 + M S2 M 3 = M 2 M S2

M 3 = 624,128 315,216 M 3 = 308,912daN

M4
= 3 4 i3 4
M3
M 4 = M 3 3 4 i3 4 M 4 = 308,912 0.98 2,034 M 4 = 615,76daN
gde je :
i 3 4 =

z 4 59
=
= 2,034 -prenosni odnos zupastog para 3-4
z 3 29

M 4 = M S 3 M S 3 = 615,76daN

-obrtni moment spojnice S3

Broj obrtaja spojnice S3 :

nulaz
n
n
= i EM = i12 i34 n S 3 = EM
nizlaz
nS 3
i12 i34
nS 2 =

750
n S 2 = 163,881 min 1
2,25 2,034

2)ema optereenja prenosnika u aksonometriji :

a posebno po parovima zupanika je

3)Proraun cilindrinog evolventnog zupastog para 3-4

- kinematski prenosni odnos
z 4 59
=
= 2,034
z 3 29
-standardni profil (JUS . M. C1.015)
i 3 4 =

n=20o , cn=0.2 ,un=1

-standardni modul mn 3-4 =3 mm
-ugaonagiba bone linije 34=9o
-ugao nagiba osnovne zupaste letve
tg n
tg 20 0
tg t =
=
= 0,3685
cos 34 cos 9 0
t = arctg 0,3685 t = 20,229 0
-iz tablice T4 str.47 -prirunik
inv t = 0.01544

-modul

mt =

m n 3 4

cos 3 4

3
= 3.037 mm
cos 9 0

-irina zupanika

b = ( 6 20 ) mn 34 = 10 mn 34 = 10 3 = 30mm

-prenik podeonih krugova

d3=mt . z3 = 3.037. 29 =88,084 mm
d4=mt . z4 =3.037. 59= 179,183 mm

-prenik osnovnih krugova

db3=d3 . cost =88,084 . cos 20,229 =82,651 mm
db4=d4 .cos t = 179,183 . cos 20,229 = 168,131 mm
d
82,651
rb 3 = b 3 =
= 41,325mm
2
2
d
168,131
rb 4 = b 4 =
= 84,066mm
2
2
-koeficijent pomeranja x3 =0; x4 =0
-ugao dodirnice
x3 + x 4
0+0
inv tw =
tg n + inv t =
0.3639 + 0.01544 = 0.01544
29 + 59
( z3 + z 4 ) / 2
2
tw = t = 20,229
-osno rastojanje
m ( z + z 4 ) cos t 3,037 ( 29 + 59) 0.9383
a= t 3

= 133,628mm
2
cos tw
2
0.9383
-prenici kinematskih krugova
2a
2 133,628
d w3 =
=
= 88,073mm
i34 + 1 2.,034 + 1
d w 4 = d w3 i34 = 2,034 88,073 = 179,14mm
-prenici podnonih krugova

x3
d f 3 = d 3 2mn 34 1.2
cos 34

df4

0
= 88,084 2 3 1.2
= 80,884mm
0
.
9877

x4
0
= 179,183 2 3 1.2
= d 4 2mn 34 1.2
= 174,183mm
cos 34
0.9877

-prenici temenih krugova

d a 3 = 2a d f 4 2c n mn 34 = 2 133,628 174,183 2 0.2 3 = 91,873mm

d a 3 91,873
=
= 45,937 mm
2
2
= 2a d f 3 2c n mn 34 = 2 133,628 80,884 2 0.2 3 = 185,172mm

ra 3 =
d a4

ra 4 =

d a 4 185,172
=
= 92,586mm
2
2

-merni broj zubaca

tg x 3

tg x 4

x x
4 3 1 + 3
z
z3
40
= tg 2 t + 3 2
= 0.1358 +
= 0,3685
0,8804
cos t
x x
4 4 1 + 4
z
z4
40
= tg 2 t + 4 2
= 0,1358 +
= 0,3685
0,8804
cos t

tgb=tg34 . cost =tg9 . cos 20,229=0,1486 b=8,4530

z w3 =
z w3

tg x 3
2 x tg t
29 0.3685

inv t 3
+ 0.5 =
0.01544 + 0.5 = 3,834

0.9784

cos b

=4

z3

tg x 4
2 x tg t
59 0.3685

inv t 4
+ 0.5 =
0.01544 + 0.5 = 7,283
2

0.9784

cos b

z w2 = 7
-mere preko zubaca
z w4 =

z4

W3 = mn 34 cos n [ ( z w3 0.5) z 3inv t + 2 x3 tg t ]

W3 = 3 cos 20 0 [ ( 4 0.5) + 29 0.01544] = 32,25965mm

W4 = m n34 cos n [ ( z w 4 0.5) + z 4 inv t + 2 x 4 tg t ]

W4 = 3 cos 20 0 [ ( 7 0.5) + 59 0.01544] = 60,13463mm

-stepen sprezanja
ra 3 rb 3 + ra 4 rb 4 a sin tw
2

mt cos t

45,937 2 41,325 2 + 92,586 2 84,066 2 133,628 sin 20,229

3,037 cos 20,229
= 1,4132

> 1 uslov
-stepen sprezanja bonih linija
btg 34
30tg 9 0
=
=
= 0,498
mt
3.037
-stepen sprezanja bokova

= + = 1,4132 + 0,498 = 1,9112

4)vrstoa zubaca zupastog para 3-4

4.1)vrstoa bokova zubaca zupastog para 3-4

-poluprenik zupanika ''3''

d
88,084
r3 = 3 =
= 44,042mm
2
2
-ugaona brzina zupanika ''1''
n ul
n
n
750
= EM = 12 n3 = EM =
= 333,333 min 1
nizl
n3
12
2,25
2n3 2 333,333
3 =
=
= 34,907 sek 1
60
60
-obimna brzina zupastog para

3 = 4 = 3 r3 = 34,907 44,042 = 1537,354mm / sek = 153,7354cm / sek

v 3 = 1,537354m / sek

-obrtni moment zupanika ''3''

M 3 = 308,912daN -iz prve take rada
-obimna sila na zupaniku ''3''
M
308,912daNcm
F03 = 3 =
= 70,14daN
r3
4,4042cm
- napon na boku zubaca zupastog para 3-4
* faktor neravnomernosti spoljneg optereenja:
K A = 1.25 -za umerene udare radne masine
*-faktor unutranjih dinamikih optereenja
za zupanike sa kosim zupcima sa >1 i kvalitet tolerancije 8
K V = K V ( K V K V )
v3 z 3 1,537354 29
=
= 0,446
100
100
K V = 1 + 0.13 = 1 + 0.13 0,446 = 1,058

K V = 1 + 0.07 = 1 + 0.07 0,446 = 1,031

K V = 1,058 0.498 (1,058 1,031) = 1,045

* faktor raspodele optereenja na istovremeno spregnute parove zupanika

K H = 1 1.5 K H = 1.25

* faktor neravnomernosti raspodele linijskog optereenja bokova zubaca

K H = 1.5 2 K H = 1.5

* ukupan faktor opterecenja boka zubaca

K = K A K V K H K H = 1.25 1,045 1.25 1.5

K = 2,448

ZE-koeficijent elastinosti materijala za elik-elik

ZE=189.8N/mm2 (tabela P33-8)

* ZH-koeficijent oblika boka zupca

2 cos b
2 cos 8,453
ZH =
=
= 2.469
2
2
cos t tg tw
cos 20,229tg 20,229
* Z-faktor duine trenutne linije dodira ( = 0,4981 1)

Z =

( 4 ) (1 )

* Z-faktor ugla nagiba

( 4 1,4132) (1 0,498) +
3

0,498
= 0,886
1,4132

Z = cos 12 = cos 9 0 = 0.994

*ukupan faktor Z zubaca

Z = Z E Z H Z Z = 189.8 2.469 0.886 0.994 = 412,703N/mm2

H = Z H Z E Z Z
H = 412,703

Fo 3 i + 1

k A k k H k H
d3 b i

701,4 N
2,034 +1

2,448 = 406,302 N / mm 2
88,084 30
2,034

-Kritian napon bokova zubaca

-za materijal zupanika ''3'' usvajam 4732
Hhm3=1000 N/mm2
-za materijal zupanika ''4'' usvajam 4130
Hhm4=850 N/mm2

[ H ] = Hhm Z NT Z L Z R Z V ZW Z X
* faktor vremenske izdrljivosti -ZN
ZN=1
* faktor radne izdrljivosti -ZR
ZR=1
* faktor uticaja viskoznosti ulja (za t =40) - ZL

850
CZL= 0,83 + 0,08 H lim
350
ZL= CZL +

4 (1 C ZL )

(1.2 + 134 / 40 ) 2

jedinino optereenje -tablica 7-strana 49 -prirunik v 40 = 90mm 2 / sek

F03KAKv / bmn3-4= 701.4 1,25 1,045 / 30 3 = 10,18 N/mm2

Hhm 3 850
1000 850
=0.83+0.08
=0.864
350
350

850
850 850
CZL4= 0,83 + 0,08 Hhm 4
=0.83+0.08
=0.83
350
350

CZL3= 0,83 + 0,08

ZL3= CZL3 +

ZL4= CZL4 +

4 (1 C ZL 3 )

(1.2 + 134 / 40 )
4 (1 C ZL 4 )

(1.2 + 134 / 40 ) 2

=0.864+

=0.83+

4 (1 0.864 )

(1.2 + 134 / 90) 2

= 0,939

4 (1 0.83)
= 0,924
(1.2 + 134 / 90) 2

* faktor brzine klizanja (v3=1,537354m/s)

H lim 850
2 (1 C ZV )
350
CZV = 0,85 + 0,08
Zv = CZV + 0.8 + 32 / v

H lim 3 850
350
CZV3 = 0,85 + 0,08
= 0,85 + 0,08

1000 850
350
= 0.884

H lim 4 850
350
CZV4 = 0,85 + 0,08
= 0,85 + 0,08

850 850
350
= 0.85

2 (1 C ZV 3 )

Zv3 = CZV3 +

0.8 + 32 / v

2 (1 C ZV 4 )

Zv4 = CZV4 +

0.8 + 32 / v

= 0.884 +

= 0.85 +

2 (1 0.884 )
0.8 + 32 / 1,537354

2 (1 0.85)
0.8 + 32 / 1,537354

= 0,934

= 0,914

* faktor uticaja hrapavosti

1000 H lim
CZR = 0,12 +
,
5000

3
ZR =
Rr

C ZR

za kvalitet obrade 8 RZ 1 = RZ 2 = 4m
Rr =

RZ 3 + RZ 4 3 100 4 + 4
100

=
3
= 3,624
2
a
2
133,628

CZR3= 0,12 +
3
ZR3 =
Rr

C ZR 3

0.12

3,624

= 0,9776

1000 H lim
1000 850
= 0.15
= 0,12 +
5000
5000

CZR4= 0,12 +
3
ZR4 =
Rr

1000 H lim
1000 1000
= 0.12
= 0,12 +
5000
5000

C ZR

0.15

3,624

= 0,97205

* faktor uticaja razlike u tvrdoi bokova spregnutih zubaca

HB3 = 2750 MPa
HB4 = 2560 MPa

HB 1300
ZW = 1.2 - 17000

2750 1300
= 1.115
17000
ZW3= 1.2 -

* faktor uticaja veliine zupca

2560 1300
= 1.126
17000
ZW4 = 1.2 -

ZX=1

* Kritian napon na boku zupca zupanika 3i 4

[H]n3 = 100011 0,939 0,9341,11510.9776=955,98N/mm2
[H]n4 = 85011 0,924 0.9141.12610.97205=785,713N/mm2
-stepen sigurnosti protiv razaranja bokova

SH3 =
SH 4

[ H ] 3

955,98
= 2,3529
406,302

H
[ ] 785,713
= H 4=
= 1,9338
H 406,302

4.2)vrstoa korena zubaca zupastog para 3-4

-Radni napon u podnoju zubaca

F = YFa YSa Y Y

Fo3
K A K K F K F
b m n 3 4

* YFa-faktor oblika boka zupca (tablica 8-strana 49)

Z n3 =

Z3
29
=
= 30,09 Z n1= 31
3
cos 34 cos 3 9

Z4
59
=
= 61,233 Z n 2 = 61
3
cos cos 3 9
=0

Z n4 =
X n3

X n4 = 0

za Zn3=31 i Xn3=0

je YFa3 2,59

za Zn4=61 i Xn4=0

je YFa42,32

faktor oblika kosih zuba- faktor nagiba

9
Y = 1 34 = 1 0,498
= 0,963
120
120
* faktor kraka sile

( za 1-2=90 )

 2
11
Y = = = 0,708
1,4132
*

faktor koncentracije napona

za Zn31=31i Xn3=0
za Zn4=61 i Xn4=0

je YSa3 1.76 -slika 1 strana 51

je YSa4 1.92

* faktor raspodele optereenja na parove zubaca

K F = q L = 1 1,4132 = 1,4132

* faktor raspodele optereenja du bokova zubaca

K F = K H = 1.5

pa su naponi u podnoju zubaca

701,4
1.25 1.045 1,4132 1,5 = 67,068 N / mm 2
30 3
701.4
= 2.32 1.92 0.708 0.963
1.25 1.045 1,4132 1.5 = 65,538 N / mm 2
30 3

F 1 = 2,59 1.76 0.708 0.963

F 2

* Kritian napon u podnoju zubaca

[ F ] = F lim YNT YST YR YRT YX

F lim 3 = 350 N / mm 2 zupcanik 3
F lim 4 = 330 N / mm 2 zupcanik 4
* YR -relativni faktor osetljivosti materijala na kocentraciju napona
YR 3 = 0.98(YSa 3 =1.76)

iz slike 2 strana 52 YR 4 =1(YSa 4 =1.92)

* YRT 1 = YRT 2 = 1.05 -relativni faktor hrapavosti -za Rz=4m i poboljane
elike
* YX-faktor veliine preseka

Y X = 1.03 0.006 mn 34 = 1.03 0.006 3 = 1.012

* YST-faktor kocentracije napona zupanika modela

*

YNT-faktor vremenske izdrljivosti

YNT=1

pa su kritini naponi :

[ F ]1 = 350 1 2.1 0.98 1.05 1.012 = 765.391N / mm 2

[ F ] 4 = 330 1 2.1 1 1.05 1.012 = 736.382 N / mm 2
-stepen sigurnosti protiv loma zubaca

YST=2.1

S F1 =
SF2

[ F ]1

765.391
= 11,402
67,068

F1
[ ] 736.382
= F 2 =
= 11,236
F2
65,538

5)PRORAUN

VRATILA

II

-Obrtni moment vratila II

M 2 = 624,128daN , M 3 = 308,912daN , M S 2 = 315,215daN - iz prve take rada

-Prenici zupanika 2 i 3
m
Z
2,5 45
d 2 = n12 2 =
= 113,605mm = 11,3605cm
cos 12
cos 8
m Z
3 29
d 3 = n 34 3 =
= 88,084mm = 8,8628cm
cos 34
cos 9
- Obimne sile

2 M 2 2 624,128daNm
=
= 109,877 daN
d2
11,3605cm
2 M 3 2 308,912daNm
=
=
= 70,14daN
d3
8,8084cm

FO 2 =
FO 3

-Radijalne sile
FR 2 = FO 2

tg n
tg 20
= 109,877
= 40,385daN
cos 12
cos 8

FR 3 = FO 3

tg n
tg 20
= 70,14
= 25,847 daN
cos 34
cos 9

-Aksijalne sile
Fa 2 = FO 2 tg12 = 109,877 tg 8 = 15,442daN
Fa 3 = FO 3 tg12 = 70,14 tg 9 = 11,109daN

-Otpori oslonaca
1.1 Otpori oslonaca u vertikalnoj ravni

= 0 Fa 3 + FBx + Fa 2 = 0

FBX = Fa 3 Fa 2 FBX = 11,109 15,442 FBX = 4, ,3331daN

= 0 FAV 400 + Fr 2 300 Fa 2

d
d2
Fa 3 3 Fr 3 100 = 0
2
2

d3
d
+ Fr 2 300 Fa 2 2 Fr 3 100
2
2
=
=
400
88,084
113,.605
11,109
+ 40,385 300 15,442
25,847 100
2
2
=
400
= 20,411daN
Fa 3

FAV

FAV
FAV

= 0 Fr 3 + FAV FBV Fr 2 = 0

FBV = Fr 3 + FAV Fr 2 = 25,847 + 20,411 40,385 = 5,873daN

1.2 Otpori oslonaca u horizontalnoj ravni

FAH =

= 0 FO 3 100 + FAH 400 FO 2 300 = 0

+ FO 3 100 + FO 2 300 70,14 100 + 109,877 300
=
= 99,943daN
400
400

= 0 + FO 3 FAH FBH + FO 2 = 0

FBH = FO 3 FAH + FO 2 = 70,14 99,943 +109,877 = 80,074daN

1.3 Radijalne komponente otpora oslonaca-rezultujui otpori

FA =

2
2
FAH
+ FAV
= 99,943 2 + 20,4112 = 102,006daN

FB =

2
2
FBH
+ FBV
= 80,074 2 + 5,873 2 = 80,289daN

1.4 Moment savijanja u vertikalnoj ravni

M L AV = 0
M L 2V = FAV 10 = 20,411 10cm = 204,11daNcm
M D BV = 0
M D 2V = FBV 30 Fa 3

d3
8,8084
+ FR 3 20 = 5,873 30 11,109
+ 25,847 20
2
2

M D 2V = 291.824 Nm
M D 3V = FBV 10 = 5,873 10cm = 58,73daNcm
M L 3V = FAV 30 Fa 2

d2
11,3605
+ FR 2 20 = 20,411 30 15,442
+ 40,385 20
2
2

M L 3V = 107,958daNcm
1.5 Moment savijanja u horizontalnoj ravni

M L AH = 0
M L 2 H = FAH 10cm = 99,943 10cm = 999,43daNcm
M D 3 H = FBH 10cm = 80,074 10 = 800,74daNcm
M D BH = 0
1.6 Rezultujuci moment savijanja
2
M SA = M AV
+ M 2 AH = 0

M S 2 = M 22V + M 22H = 291.824 2 + (999,43) 2 = 1041,164daNcm

M S 3 = M 32V + M 32H = (107,958) 2 + (800,74) 2 = 807,985 Nm
2
M SB = M BV
+ M 2 BH = 0

M SS 2 = 0

1.7 Moment uvijanja vratila II

M 2 = 624,128daN , M 3 = 308,912daN , M S 2 = 315,216daN

1.8 Idealni moment uvijanja

d
Tn ) 2
2 d
Usvaja se materijal 0545
M i = M R2 + (

,sa sledeim karakteristikama

dNS = 25daN/mm2

-dinamika vrstoa pri naizmeninom savijanju

dJU = 19 daN/mm2

- dinamika vrstoa pri jednosmernom uvijanju

-koficijent koji uzima u obzir i savijanje i uvijanje

25
0 = DNS =
= 1.316
DJU 19
2
M iA = M SA
+(

DNS
M A )2 = 0
2 DJU

M i 2 = M S22 + (

DNS
1.316
M 2 ) 2 = 1041.164 2 + (
624,128) 2 = 1119,2311daNcm
2 DJU
2

M i 3 = M S23 + (

DNS
1.316
M 3 ) 2 = 807.985 2 + (
308,912) 2 = 833,16daNcm
2 DJU
2

2
M iB = M SB
+(

DNS
1.316
M S2 )2 = 02 + (
315,216) 2 = 207,412daNcm
2 DJU
2

2
M iS 2 = M SS
2 +(

DNS
1.316
M S2 )2 = 02 + (
315,216) 2 = 207,412daNcm
2 DJU
2

-Idealni prenici vratila

di = 3

10 M i S min K D
,
D

d iA = 3

10 M iA S K D 3 10 0 1.75 1.8
=
=0
D
250

di 2 = 3

10 M i 2 S K D 3 10 1119,231 10 1.75 1.8

=
= 24,16mm
D
25

d i3 = 3

10 M i 3 S K D 3 10 833,16 10 1.75 1.8

=
= 21,9mm
D
25

d iB = 3

10 M iB S K D 3 10 207,412 10 1.75 1.8

=
= 13,774mm
D
25

d iS 2 = 3

10 M iS 2 S K D 3 10 207,412 10 1.75 1.8

=
= 13,774mm
D
25

gde su: - KD=1.75-koeficijent dinamike izdrljivosti

- S=(1.5-2) minimalni stepen sigurnosti-usvojen Smin=1.8
-stvarni prenici vratila su :

d A = 1.1 d iA = 1.1 0 = 0 d 3 = 20mm

d 2 = 1.1 d i 2 = 1.1 24,16 = 26,57 usvajamd 2 = 30mm
d 3 = 1.1 d i 3 = 1.1 21,9 = 20,09 usvajamd 3 = 30mm
d B = 1.1 d iB = 1.1 13,774 = 15,152 usvajamd B = 20mm
d S 2 = 1.1 d iS 2 = 1.1 13,774 = 15,152 usvajamd S 2 = 20mm

6.)Izbor kotrljajnih leajeva u osloncima

A. OSLONAC B(radijalno aksijalni leaj) ( d B

= 20mm)

Ekvivalentno optereenje

F = x FRB + y FaB , x = 1 y = 0 F = FRB = FB

F = FB = 80,289daN = 0,80289 KN

T = 15000h -procenjeni vek trajanja leaja

Kt = 1-faktor temperature t1000C -faktor temperature
= 3 -za kugline leajeve
Broj obrtaja vratila II
n
750
n II = EM =
= 333,333 min 1
i12
2,25
Potrebna dinamika nosivost leajeva u osloncima A i B je:
C
1 3 60 T n 3 60 15000 333,333

=
= 6,694
Fra
Kt
10 6
10 6
C 6,694 F

C (KN)
Co(KN)
F(KN)
C/F

6004
9.1
4.5
0,80289
11,224

6204
12.5
6
0,80289
15,418

Usvajam leaj sa radijalnim dodirom 6004

Co = 4,5KN , d = 20mm , D = 42mm
B = 12mm , r = 0,6mm

6304
15.2
6.8
0,80289
18,748
; C = 9,1KN ;
(T 6/93-prirucnik)

B. OSLONAC A(radijalni leaj) ( d A

Ekvivalentno optereenje
F = x FRA + y FaA , x = 1 y = 0
F = FA = 102,006daN = 1,02006 KN

Uslov odabira ovog leaja je

= 20mm)

C
1 3 60 T n 3 60 15000 333,333

=
= 6,694
Fra
Kt
10 6
10 6
C 6,694 F

C (KN)
Co(KN)
F(KN)
C/F

6004
9.1
4.5
1.02006
18,918

6204
12.5
6
1.02006
25,986

Usvajam leaj sa radijalnim dodirom 6004

Co = 4,5KN , d = 20mm , D = 42mm
B = 12mm , r = 0,6mm

-STATIKI DIJAGRAMI

6304
15.2
6.8
1.02006
31,6
; C = 9,1KN ;
(T 6/93-prirucnik)