Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br.

5 (2008)

UDK: 634.23: 546/.542.1

Pregledni rad

SAVREMENI SISTEMI GAJENJA TREŠNJE

N. Mićić, G. Đurić, M. Cvetković, D. Marinković*

Izvod: U radu je izložen osnovni koncept gajenja trešnje u sistemima na dohvat ruke
i u odnosu na gustinu sklopa izvršena je klasifikacija sistema gajenja na ekstenzivne,
poluintenzivne i intenzivne. Za svaki sistem gajenja i gustinu sklopa dat je broj stabala po
jedinici površine i uzgojna forma. Posebn osvrt posvećen je diskusiji intenzivnih sistema
gajenja na podlogama srednje i veće bujnosti. Diskusija biološke osnove za pomoteh-
niku trešnje osvetljava problem visokog rodnog potencijala odnosno rodnosti koja za
posledicu ima i povećanje ogolevanja rodnog drveta. Diskusijom strukture rodnog drveta
i rezidbe trešnje naznačeni su osnovni parametri prinosa kao genetskog potencijala za
čiju realizaciju je potrebno obezbediti projektovani broj rodnih grančica i dužinu nosača
rodnog drveta.

Ključne reči: trešnja, sistem gajenja, pomotehnika, zahvati u rezidbi.

Koncept gajenja trešnje u sistemima na dohvat ruke

Trešnja je vrsta kod koje je put od ekstenzivnih do visokointenzivnih sistema gajenja

pređen za relativno kratko vreme. Razvoj ovih sistema gajenja išao je analogno konceptu
koji je realizovan kod drugih voćnih vrsta: selekcija slabobujnih podloga, izbor kombina-
cija sorta/podloga i razvoj uzgojnih formi saglasno konceptu vretena (Mićić i sar. 1996,
1997, 2005. i 2008 a). Konačni cilj podrazumevao je svođenje skeleta na stožinu i defini-
sanje rezidbe saglasno biologiji formiranja i dinamici plodonošenja različitih kategorija
rodnog drveta (Mićić i sar, 2005).
Selekcija slabobujnih podloga za trešnju dala je očekivane rezultate u relativno krat-
kom roku (Callesen, 1997). Naime, podloge kao modifikator bujnosti rasta, dobijene su
sa redukcijom rasta od sejanca (100%) do slabo bujnih podloga (20 % od bujnosti sejan-
ca) sa skalom redukcije od 5 % do 10 % (Balmer, 1997., Gutzwiler i Lang, 2001., Lang
et al. 2001., Usenik i Štampar, 2008.) (sl. 1).
Definisanje uzgojnih formi i sistema rezidbe za intenziviranje gajenja trešnje na buj-
nim podlogama prethodilo je uspešnoj selekciji slabobujnih podloga (Zahn, 1986.). Ipak,
tek uvođenjem u proizvodnju većeg broja podloga manje bujnosti došlo je do razvoja
brojnih sistema gajenja sa gustinom sklopa od 300x5000 sadnica/ha. Na osnovu gustine
sklopa izvršena je i klasifikacija sistema gajenja prema stepenu intenzivnosti (Hrotko et.
al., 1997 a, Lauri et al., 1997):

* Prof. dr Nikola Mićić, prof. dr Gordana Đurić, mr Miljan Cvetković, Poljoprivredni fakultet Banja-
luka, mr Dejan Marinković, Institut PKB Agroekonomik, Padinska Skela.

33
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Sejanac Colt SL 64 MaxMa Cab 6P
P. avium Delbar 14

120
110
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0 Gisela Gisela Gisela
MaxMa Piku Weiroot
Delbar 97 12 4(S) 6 158 5

Sl. 1. Pregled bujnosti aktuelnih podloga trešnje. Variranje u razvijenosti habitusa razli-
čitih sorti trešnje u kombinaciji sa datim podlogama javlja se kao rezultanta inte-
rakcijskog odnosa između kalem komponenata. Za zasade sa visokom gustinom
sklopa o ovoj činjenici treba posebno voditi računa (Mićić orig.)
Overview of actual ground basis cherry growth. Differences concerning a habitus
development of various sorts of cherry in combination with mentioned grounds
come out as a resultant of interactivity relations among grafting components. In
the plantings with a high structure thickness this fact should be particularly consi-
dered (Mićić orig.)

● Ekstenzivni zasadi
→ Zasadi sa rastojanjem 6 × 5 m. Gustina sklopa je 333 stabla/ha ili 30 m2 hranid-
benog prostora po jednom stablu. Uzojni oblici ovih zasada obuhvataju različite tipove
piramida i kotlastih krošnji. Formiranjem niskog debla i većeg broja skeletnih grana, tra-
žena su rešenja za kontrolisanje bujnosti i stvaranje uslova za bolji pristup unutrašnjosti
stabla, pre svega radi lakše berbe.
→ Zasadi sa rastojanjem 5 × 5 m. Gustina sklopa je 400 stabla/ha ili 25 m2 hranid-
benog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su različite modifikacije poboljšanih
kombinovanih piramida.
→ Zasadi sa rastojanjem 5,5 × 4 m. Gustina sklopa je 454 stabla/ha ili 22 m2 hranid-
benog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su različiti tipovi palmeta. Zbog velike
visine plodonosnog zida berba plodova vrši se sa platformi u više nivoa.

● Poluintenzivni zasadi
→ Zasadi sa rastojanjem 5,0 × 3 m. Gustina sklopa je 666 stabla/ha ili 15 m2 hra-
nidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su različite modifikacije vretenaste
piramide do vretenastog grma.

34
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

→ Zasadi sa rastojanjem 4,0 × 2,5 m. Gustina sklopa je 1000 stabla/ha ili 10 m2

hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su uske vretenaste piramide do
klasičnih vretena na podlogama veće bujnosti.

● Intenzivni zasadi
→ Zasadi sa rastojanjem 5,0 × 1,5 m. Gustina sklopa je 1330 stabla/ha ili 7,5 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblici su različite modifikacije transver-
zalnih “Y” sistema i sistem solaksea. Fertirigacija i stabilna armatura su značajni elementi
ovih sistema gajenja.
→ Zasadi sa rastojanjem 5,0 × 1,25 m. Gustina sklopa je 1600 stabla/ha ili 6,25 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Sistem uzgoja su različite modifikacije “V” sad-
nje vretenaste uzgojne forme trešnje.
→ Zasadi sa rastojanjem 4,0 × 1,5 m. Gustina sklopa je 1660 stabla/ha ili 6,0 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Modifikacije vretenastih osovina u položaju
tranferzalnog “Y”-a, odnosno različiti načini otvorenosti plodonosnog zida i varijacije u
visini debla osnovni su elementi za razvoj modifikacija u ovim sistemima gajenja.
→ Zasadi sa rastojanjem 5,0 × 1,0 m. Gustina sklopa je 2000 stabla/ha ili 5,0 m2 hra-
nidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblik je “V” sadnja uskog vretena. U sistem
gajenja uključuje se i armatura za zaštita od grada, od ptica i zaštitu od kiše u vreme
dozrevanja da se spreči pucanje plodova.
→ Zasadi sa rastojanjem 4,5 × 0,8 m. Gustina sklopa je 2770 stabla/ha ili 3,6 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblik je usko vitko vreteno trešnje i mo-
difikacije vretenaste uzgojne forme od Zan-ovog do Vogel-ovog vretena na podlogama
slabe bujnosti.
→ Zasadi sa rastojanjem 4,0 × 0,6 m. Gustina sklopa je 4150 stabla/ha ili 2,4 m2
hranidbenog prostora po jednom stablu. Uzgojni oblik je kordunica ili uska vretenasta
osovina.

Datim pregledom razmaka sadnje uočava se da je sklop voćaka po jednom ha za

dvadesetak godina povećan za 12 puta (od 333 − 4125 stabala/ha). Ovde je važno da se
naglasi da je u istom periodu životni prostor stabla smanjen sa 30 m2 na 2,4 m2, a da su
prinosi po ha povećani za 3 puta, odnosno od 7,5 t/ha na 25 t/ha (Weber, 1997).

Intenzivni sistemi gajenja na podlogama veće bujnosti

Brojna iskustva u gajenju trešnje na aktuelnim podlogama slabe bujnosti ukazuju na

određena otvorena pitanja koja se u budućnosti moraju rešiti kako bi se kontrola rasta i
plodonošenja dovela na nivo potpune održivosti visokih prinosa i kvaliteta ploda (Lang,
2001. Mićić i sar., 2008 b).
Visoko intenzivni sistemi gajenja na podlogama slabe bujnosti za postizanje visokih
prinosa i odgovarajućeg kvaliteta ploda teže uzgojnim formama kordunica visoke gustine
sklopa sa potpunom kontrolom navodnjavanja i ishrane uz odgovarajuću armaturu koja
je neophodna. Kao osnovno otvoreno pitanje postavlja se zadržavanje vegetativnih tačaka
rasta u zoni centralne osovine koje su neophodne za kontrolu formiranja i cikličnu zame-
nu rodnog drveta odgovarajućeg rodnog potencijala (Mićić, i sar., 2008 b).

35
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Broj
stabala / ha Kordunica
Španski grm
Solakse
Y -palmeta
Otvoreni
Modifikovane vaze plodonosni
ýetvoro osovinska zid
vretena "V"- sadnja
vretena
Vretenast a pitamida
Vretena
Kotlasta vaza
Španski grm 4,0 × 0,5 m
Kombinovana piramida
4,0 × 0,8 m
3,5 × 1,0 m
3,5 × 1,0 m
4,5 × 0,8 m
4 × 1,5 m
4 × 1,0 m
5 × 2,5m 5 × 1 m
5× 4 m 4 × 2 m 3,5 × 1,5 m

10 ×10 m 6× 5 m 5× 5 m 5 × 3 m 4× 3 m
1950

1950 1960 1970 1980 1990 2000 ` 05

Sl. 2. Grafički prikaz dinamike razvoja sistema gajenja kod trešnje. Sredinom osam-
desetih godina došlo je do izražene ekspanzije novih uzgojnih oblika i različitih
modifikacija uzgojnih formi koje su već našle primenu kod drugih vrsta koštičavih
voćaka. Istovremeno gustina sklopa u gajenju trešnje za samo dvadeset godina
povećala se za deset puta − od 500 do 5000 sadnica / ha (Mićić orig.)
Graphic presentation of cherry growth system development dynamics. In mid 80’s
appeared an outstanding expansion of new growing forms and various modifica-
tions of the growing forms, which already were implemented to the other sorts of
stone-fruits. At the same time a structure thickness in cherry growing has been
increased for ten times for the period of just twenty years – from 500 to 5000
seedlings per ha (Mićić orig.)

Intenziviranje sistema gajenja na podlogama veće bujnosti traži visoku preciznost i

stručnost u agro i pomotehnici formiranja uzgojne forme, odnosno kontroli formiranja i
uspostavljanju osnovne strukture habitusa i cikličnoj smeni svih kategorija prirasta koji
čine dati sistem gajenja.
Sasvim zadovoljavajući uspeh u sistemima gajenja na podlogama veće bujnosti posti-
gnut je kod uzgojnih formi Zan-ovo, Vögel-ovo i Bruner-ovo vreteno, dok modifikovane
forme španskog grma čini se daju nešto više mogućnosti i slobode za uspeh u intenzivi-
ranju uzgoja trešnje.

36
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Zan-ovo vreteno u osnovi se svodi na preciznu kontrolu u rasporedu prirasta duž

stožine (proređivanje pupoljaka) i dinamiku njihovog formiranja (pinsiranje prirasta na
određenim pozicijama) kako bi se postigla izbalansiranost skeletne strukture i nosača rod-
nog drveta. Paralelno u strukturi habitusa uzgojne, forme raspoređeni su i kratki prirasti
- patrljci, na kojima se zadržava vegetativna aktivnost za cikličnu smenu ili obnavljanje
rasta sa projektovanih pozicija i odgovarajućom dinamikom (Zahn, 1990, 1992, 1996.).
Vogel-ovim vretenom postiže se isti cilj ali se veći akcenat stavlja na pinsiranje i pro-
ređivanje mladara u određenim fazama razvoja (Lang, 2000., Lang et. al. 2001.).
Bruner-ovo vreteno se oslanja na projektovane povratne rezove u letnjoj rezidbi (bru-
nerov rez) koji u određenoj fazi razvoja redukuje bujnost (Bruner 1990).
Razlike između ova tri pristupa u osnovi nisu velike, tako da danas proizvođači naj-
češće kombinuju ova rešenja pod opštim nazivom vreteno trešnje, čime postižu usklađen
rast i plodonošenje različitih kombinacija sorta podloga (Hrotko et. al., 1997 b, 1997 c,
Lang, 2001, Green 2005).
Španski grm je uzgojna forma koja akcenat stavlja na manje preciznu kontrolu ci-
klične smene u formiranju i plodonošenju rodnog drveta i u pomotehničkom smislu rela-
tivno radikalnog tretmana skletne strukture. Naime, skeletna struktura kod ovog sistema
gajenja formira se veoma nisko u slobodnom rasporedu u vidu diska sa koga se gotovo
vertikalno ili pod manjim uglom prema vertikali razvijaju višegodišnji nosači rodnog
drveta. Zamena ovih nosača vrši se u višegodišnjem ciklusu njihovim uklanjanjem na
odgovarajući patrlj sa koga se dobijaju novi prirasti na zamenu (Perez, 2005).

Ravan III reza

Ravan II reza

A B

Sl. 3. Šematski prikaz skeletne strukture uzgojnog oblika španski grm: A - skeletna
struktura formirana završno sa drugom ravni reza i koristi se kod slabo bujnih
kombinacija sorta podloga (zasadi veće gustine); B - skeletna struktura formirana
završno sa III ravni reza i koristi se kod bujnih kombinacija sorta podloga (Mićić
orig.)
Schematic presentation of skeletal structure of growing form called a Spanish
bush: A- skeletal structure finally formed by the second cut level, and which is
used at combinations of ground sorts of poor exuberance (plantings of stronger
thickness); B- skeletal structure finally formed by the third cut level, and which is
used at combinations of ground sorts of high exuberance (Mićić orig.)

37
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Biološke osnove pomotehnike trešnje

U intenzivnim sistemima gajenja najveći broj zahvata izvodi se rezidbom na zeleno,

pa je pitanje genotipskih specifičnosti u rastu i razvoju svih kategorija prirasta na stablu
osnovni element za uspeh u rezidbi, a time i intenzivnom gajenju trešnje.
Trešnja ima dve kategorije zimskih pupoljaka: vegetativne i cvetne pupoljke. U vege-
tativnim pupoljcima nalazi se samo vegetaciona kupa bez primordija budućih organa koji
će se iz nje razviti, a u generativnim − cvetnim pupoljcima, nalaze se samo primordije
cvetova koje će dati cvast i u ovim pupoljcima nema diferenciranih vegetacionih kupa,
kao ni meristematskog tkiva koje može diferencirati nastavak vegetativnog rasta (Mićić,
1992, Lučić i sar. 1996).

Sl. 4. Generativni pupoljci trešnje su čisto cvetni pupoljci, što znači da posle plodonoše-
nja nodusi na kojima su bili formirani ovi pupoljci ogolevaju. Ogolevanje nodusa
na kojima su bili formirani cvetni pupoljci predstavlja normalan završetak gene-
rativnog ciklusa organogeneze i na njega se ne može uticati bilo kakvim merama
agro- i pomotehnike (Mićić orig.)
Generative cherry buds are completely flower buds, what means that after fruit
yielding the noduses on which they were formed become bare. The becoming bare
of noduses which had formed flower buds is a normal ending of generative cycles
of organogenesis, and it could not be under influence of any measures of agro-te-
chnique and pomo-technique(Mićić orig.)

Za definisanje zahvata u pomotehnici, a posebno rezidbe u toku vegetacije značajno

je pitanje, koje vegetacione kupe u pazusima listova će do ulaska u period mirovanja dati
vegetativne, a koje generativne pupoljke. Ovo je i ključno pitanje za definisanje zahvata
u zelenoj rezidbi. Naime, prilikom zelene rezidbe koštičavih voćaka svi zahvati moraju
podrazumevati tretman budućih vegetativnih pupoljaka u pazusima listova jer rezovi na
buduće generativne pupoljke nemaju efekat zato što nodusi sa ovim pupoljcima ogole-
vaju.
Kod trešnje dominira akrotonični rast što podrazumeva izrazito jaku snagu rasta vrš-
nih pupoljaka, podređenost bočnih razgranjenja i različit stepen ogoljavanja koji je upra-
vo proporcionalan sa rodnošću (Mićić i Čmelik 1983). Tačnije, što je rodnost veća veće
je i ogolevanje rodnog drveta (Mićić i sar., 1992).

38
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

v - zona vegetativnih pupoljaka na rodnim

granþicama.

g - zona generativnih pupoljaka na rodnim

granþicama.
Boþni pupoljci ako se formiraju na bilo
kojoj poziciji duž granþice uvek su cvetni
pupoljci.
v granica izmeÿu zone vegetativnih i zone
generativnih pupoljaka jasno je
diferencirana

g v
g

A B B C

Sl. 5. Šematski prikaz rodnih grančica trešnje: A - vita rodna grančica, B - kratka rodna
grančica, i C - majska kitica. Bez obzira na dužinu rodnih grančica vegetativna i
generativna zona pupoljaka na grančici jasno su podeljene prema pupoljcima na
centralnoj poziciji na nodusu. Naime, zanemarujući bočne kolateralne pupoljke
na nodusima koji su isključivo cvetni, vegetativni pupoljci nalaze se u vršnoj zoni
grančice, a cvetni pupoljci u bazi. Svi pupoljci u vegetativnoj ili generativnoj zoni
na centralnom položaju su iste kategorije što znači da između njih postoji jasna
granica (Mićić orig.)
Schematic presentation of productive cherry branches: A- slim productive branch,
B-short productive branch, and C-May bouquet. Regardless the length of produc-
tive branches vegetative and generative zone of buds on branch is clearly divided
towards the buds in the central position on nodus. Namely, taking in no considera-
tion side collateral buds on the noduses, which are without exception flower ones,
the vegetative buds are placed in the top zone of branch, and flower ones in the
basic part. All the buds as in vegetative as in generative zone being in the central
position are of the same category, what means that there is a clear dividing line
between them (Mićić orig.)

39
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

v
v g
v g

oz1,2,3
v g

oz1,2
g

oz1
v 1 god. 2 god . 3 god . 4 god .
v g Starost granþice - rodnog þvora
oz1
v vegetativni pupoljci
g oz1 oz2 g generativni pupoljc i
oz ogolele zone posle razvoja
generativnih pupoljaka
a b c

Sl. 6. Analiza plodonošenja i stvaranja rodnog čvora kao kategorije starog rodnog drveta
kod rodnih grančica - majska kitica jasno pokazuje da je plodonošenje upravo
proporcionalno ogoljevanju kao normalnom načinu završetka generativnog ciklu-
sa organogeneze. Jasno je izražen pad rodnog potencijala od treće godine starosti
nerazgranatog rodnog čvora nastalog plodonošenjem. Iz ovoga se opravdano može
usvojiti zaključak da nosači rodnog drveta na kome se formiraju majske kitice sa
trećom godinom starosti treba rezidbom isključiti iz proizvodnje uz prethodno i
blagovremeno formiranje novih nosača rodnog drveta za zamenu (Mićić orig.)
The analysis of fruit growth and creating of productive node as a category of old
productive tree at the cherry branch-May bouquet clearly shows that the fruit
growth is directly proportional to tree bareness as a common way of ending the
generative cycle of organogenesis. Significant decrease of growth potential of
unbranched productive node, which is formed after the fruiting, is clear after the
third year of its age. From this point of view, it could be concluded that the bearer
of productive tree that bring May bouquets have to be disconnected from producti-
on after the third year by trimming, together with previous and prompt forming of
new bearer of productive tree replacement (Mićić, orig.)

40
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

oz ogolele zone posle razvoja generativnih pupoljaka

g generativni pupoljci
v vegetativni pupoljci v
v
g
v g

oz1,2,3
zo - zona ogo lja vanja posle ra zvoja generativnih pupoljaka.
v - vegetativni p upoljci, g - generativn i pu poljci,

oz1,2
v v

g oz1
1 godina

2 godine

3 godine

4 godine
g
oz

Starost rodne granþice - rodnog þvora

(rast u jednom pravcu bez razgranjenja)
1 godišnja gran. Rodni þvor (2-god.) Rodni þvor (3-god.)

Sl. 7. Analiza plodonošenja i stvaranja rodnog čvora kao kategorije starog rodnog drveta
kod vitih rodnih grančica jasno pokazuje da je plodonošenje upravo proporcional-
no ogolevanju (delovi grančica bez prisustva tačaka rasta) kao normalnom načinu
završetka generativnog ciklusa organogeneze. Izražen pad rodnog potencijala od
treće godine starosti bez obzira na razgranjenja rodnog čvora nastalog rastom i
plodonošenjem vite rodne grančice, u potpunosti otvara pitanje rezidbe posma-
trano kroz definisanje načina formiranja i zamene rodnog drveta koje će plodono-
soti. Ključni problem su pozicije vegetativnih pupoljaka i njihovo aktiviranje na
stvaranju nosača rodnog drveta na zamenu (Mićić orig.)
Analyze of fruit growth and creating of productive node as a category of old pro-
ductive tree at the slim branches clearly shows that fruit growth is directly propor-
tional to tree bareness (parts of branches without existence of spots of growth) as
a common way of ending of the generative cycles of organogenesis. Significant de-
crease of growth potent ional since the third year regardless the productive node
wide branch out caused by growth and fruit growth of the slim productive branch,
completely opens a question of trimming considered from the point of defining the
method of forming and replacement by a productive tree that will bring fruits. The
key problem is the position of vegetative buds and their activation to create bearer
of productive tree replacement (Mićić orig.)

41
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

oz ogolele zone posle razvoja generativnih pupoljaka

g generativni pupoljci
v vegetativni pupoljci

A B C

Sl. 8. Grafički prikaz odnosa zona vegetativnog rasta, plodonošenja i ogolevanja kod
nosača rodnog drveta različite starosti: A − kod nosača rodnog drveta starog tri
godine sve tri zone imaju relativno ujednačen odnos, ali i visok potencijal rasta i
plodonošenja; B − kod nosača rodnog drveta starog šest godina zone vegetativnog
rasta i plodonošenja bitno su smanjene a najveći deo grane je ogoleo − bez prisu-
stva aktivnih tačaka rasta; C − kod nosača rodnog drveta starog deset godina zona
vegetativnog rasta svedena je isključivo na održavanje životnih aktivnosti a zona
plodonošenja postoji samo simbolično (Mićić orig.)
Graphic presentation of relations among vegetative growth zones, fruit bringing,
and becoming bare of a bearer of productive tree being of various oldness: A- at
the bearer of productive tree being old three years all three zones have relatively
similar and balanced relation, but also a high potential of growth and fruit giving;
B- at the bearer of productive tree being old six years the zones of vegetative
growth and fruit growth are significantly decreased, and most part of branch is
bare- without presence of any active growth spots; C- at the bearers of productive
fruit old ten years the zone of vegetative growth is reduced only to maintenance of
life activities, and the zone of fruit growth exists just symbolically (Mićić orig.)

42
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Kod koštičavih voćaka čije rodne grančice imaju čisto cvetne pupoljke u različitom
odnosu i kombinacijama sa vegetativnim pupoljcima, analitička podela na različite tipove
organogeneze rodnog drveta uglavnom se odnosi na vremenski period i poredak grananja
koji je potreban vegetativnim tačkama da formiraju određene tipove rodnih grančica.
Takođe, struktura pupoljaka, odnosno, struktura kategorija prirasta i određenih tipova
rodnih grančica koje se formiraju grananjem i plodonošenjem rodnog drveta, značajni
su za definisanje zahvata u pomotehnici - vremena izvođenja rezidbe, lokacije i načina
izvođenja zahvata itd. (Mićić i sar., 1995.)
Formiranje rodnih grančica kod trešnje pokazuje različito ponašanje koje je uslovljeno
sa starošću nosača rodnog drveta, odnosno, poredcima grananja. Razlike se ispoljavaju u
strukturi pojedinih kategorija prirasta i strukturi tipova rodnih grančica sa izraženom ten-
dencijom smanjenja snage rasta i rodnog potencijala u višim poredcima grananja rodnih
čvorova ili nosača rodnog drveta. Pomotehničko rešenje podrazumeva, pre svega, prime-
nu zahvata podmlađivanja, ali se kod trešnje kao ograničavajući faktor javlja diferenci-
jacija centralnih vegetacionih kupa nodusa duž rodnih grančica. Naime, zahvati moraju
biti izbalansirani sa dužinom mladara - centralnim pozicijama na kojim se dominantno
formiraju cvetni pupoljci, jer sledi proces ogolevanja, pa zahvat podmlađivanja neće dati
adekvatan odgovor (Mićić i Đurić, 1994, 1995).

Struktura rodnog drveta i rezidba

Rezidba za kontrolu rasta i rodnosti kod trešnje najčešće se primenjuje u cilju spreča-
vanja prerođavanja, ali i za otvaranje unutrašnjosti krošnje radi bolje osvetljenosti. Naj-
češće se režu mladari u leto sa ciljem adekvatne kontrole razvoja stabla kao i za redukciju
dužine rodnih nosača koji se pripremaju da formiraju rodno drvo i plodonose za dve go-
dine. Veličina i broj plodova po jedinici proizvodne površine moraju biti izbalansirani u
odnosu na broj novih prirasta i njihov uticaj na veličinu plodova, posebno kada se rezovi
prave na dvo- tro- ili višegodišnjem drvetu. Ovaj tip prikraćivanja može obuhvatiti oko
20 - 25% nosača rodnog drveta u toku jedne vegatacije ili manje, da ne utiče na krupnoću
plodova (Đurić et al., 1997., Charlotte et al., 1998).
Zimska rezidba primenjuje se samo kao korekcija letnje rezidbe ili je svedena na pro-
ređivanje pupoljaka i kratkih rodnih grančica.
Savremeni sistemi gajenja, koji teže konceptu “zasada na dohvat ruke”, svoju eko-
nomsku opravdanost postižu sledećim standardima:
• prosečni prinosi od 17 − 20 t/ha;
• pri gustini sklopa od 1250 sadnica/ha (4 × 2 m) prosečni prinosi po stablu od
14 − 16kg;
• prosečna krupnoća ploda preko od 30 mm u prečniku (prosečna masa ploda veća od
11,5 g).

Za dostizanje ovih standarda neophodno je obezbediti 10,5 − 12,0 m (+ 20 % za rezer-

vu) nosača rodnog drveta po stablu (kratke rodne grančice), odnosno 1,4 − 1,6 kg plodova
po 1m nosača rodnog drveta. Problem rezidbe na rod nije formiranje rodnih pupoljaka
već dobijanje novih prirasta za sukcesivnu zamenu nosača rodnog drveta. Otvoreno je
pitanje i u pristupu proređivanju plodova ili proređivanju pupoljaka.

43
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

Zaključak

Intenzivni sistemi gajenja kod trešnje dali su ohrabrujuće rezultate ali je otvoreno i
više pitanja koja traže potvrdu u širokoj proizvodnji.
Uzgojne forme u intenzivnim sistemima gajenja kao osnovno pitanje traže pomoteh-
ničko definisanje zahvata za zadržavanje vegetativnih tačaka rasta na odogovarajućim
pozicijama, sa kojih će se formirati nosači rodnog drveta za njegovu cikličnu zamenu i
podmlađivanje.
Činjenica da je rodni potencijal obrnuto proporcionalan vegetativnom rastu, predstav-
lja izraženu biološku zakonitost u rastu i razvoju pupoljaka trešnje, koja limitira pristup u
definisanju svih zahvata u rezidbi i drugim pomotehničkim zahvatima.
Sistemi gajenja, velike gustine sklopa, koji podrazumevaju podloge slabe bujnosti, kao
osnovni problem u rezidbi ispoljavaju odsustvo vegetativnih tačaka rasta na pozicijama
koje omogućavaju cikličnu smenu rodnog drveta. Kontrola razvoja vegetativnih tačaka
rasta značajno lakše se može postići na stablima gajenim na podlogama veće bujnosti.
Sa ekonomskog i privredno-biološkog aspekta proizvodnje čini se opravdanim, agro-
i pomotehnička proučavanja sistema rezidbe i razvoja uzgojne forme, intenzivnije usme-
riti prema podlogama srednje i veće bujnosti.

Literatura

1. Balmer M. (1997): Preliminary Results on Planting Densities and Rain Covering for
Sweet Cherry on Dwarfing Rootstock. Acta Horticulturae 468:433-441.
2. Brunner T. (1990): Physiological fruit tree training for intensive growing. Akadémiai
Kiadó, Budapest.
3. Callesen O. (1997) Overview lecture. Recent Developments in Cherry Rootstock Re-
search. Acta Horticulturae 468:219-229.
4. Charlotte M., Guimond Lang G., Preston K. Andrews (1998): Timing and Severity
of Summer Pruning Affects Flower Initiation and Shoot Regrowth in Sweet Cherry,
Hortscience 33(4):647-649.
5. Đurić Gordana., Čeganjac Miomirka., Mićić N., Nikolić M. (1997): Cropping Poten-
tial of Different Types of Bearing Branches in Sweet Cherry under the Conditions of
Čačak. Acta Horticulturae 468:471-477.
6. Green K. (2005): High Density Cherry System in Australia. Acta Horticulturae
667:319-324.
7. Gutzwiler J., G.A. Lang. (2001): Sweet cherry crop load and vigor management on
Gisela® rootstocks. Acta Horticulturae 557:321-325.
8. Hrotko K., Simon G., Magyar L., Hanusz B. (1997a): Experiences with Sweet cherry
Spindle Trees. Acta Horticulturae 451:637-324.
9. Hrotko K., Simon G. Magyar L. (1997b): Modified Brunner-Spindle as a Training
System for Semi-Intensive Sweet Cherry Orchards. Acta Horticulturae 468:459-465.
10. Hrotko K., Simon G. Magyar L. (1997c): Training of Slender Spindel Trees for Inten-
sive Sweet Cherry Orchards. Acta Horticulturae 468:465-471.
11. Lang G., R. Andersen., T. Robinson. (2001): Gaining on Gisela® cherries. Fruit
Grower 121(1):17-18.

44
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

12. Lang G.A. (2000): Pacific Northwest cherry research - results and practical applicati-
ons (WSU/Prosser report). Proc. Washington State Hortic. Assoc. 95:201-203.
13. Lang G.A. (2001): Intensive sweet cherry orchard systems - rootstocks, vigor, preco-
city, productivity, and management. Compact Fruit Tree 34(1): 23-26.
14. Lučić P., Đurić G. Mićić N. (1996): Voćarstvo I, Institut za istraživanja u poljoprivredi
Srbija, Nolit i Partenon, 529 str.
15. Mićić N., Čmelik Z. (1983): Abortiranje vršnog dijela mladara nekih vrsta roda Pru-
nus. Radovi Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Sarajevu, God XXXI, 35: 15
– 20.
16. Mićić N. (1992): Prilog klasifikaciji generativnih pupoljaka voćaka. Jug. voć. 97 – 98:
3 – 15.
17. Mićić N., Đurić G. (1994): Biološke osnove rezidbe voćaka u rodu. Savremena poljo-
privreda, 42, 1 – 2.: 121 – 128.
18. Mićić N., Đurić G. (1995): Zavisnost toka diferencijacije od položaja vegetacionih
kupa na nodusu mladara u vrsta voćaka iz roda Prunus. Jugosl. voćar. 29, 111–112:
67 – 75.
19. Mićić N., Đurić G., Dabić G. (1992): Odbacivanje cvijetnih pupoljaka koštičavih
voćaka kao posljedica prekida diferencijacije začetaka cvjetova. Radovi Poljoprivred-
nog fakulteta Univerziteta u Sarajevu. God. XL, 44: 87 – 97.
20. Mićić N., Đurić G., Jevtić S., Lučić P. (1995): The Basis for Defining a Model of
Ecological Functions of the Organogenesis in Fruit Crops. J. Sci. Agric. Res. 57, 203:
89–99.
21. Mićić N., Đurić G., Stanojević V., Radoš Lj. (1997): Sistemi gajenja kao faktor in-
tenziviranja proizvodnje koštičavih voćaka. INI – AGRO-EKONOMIK – Zbornik
naučnih radova 3, 1: 211–219.
22. Mićić N., Đurić G., Cvetković M. (2005): Sistemi gajenja i rezidba šljive. Grafika
Jureš, Čačak 60 str. ISBN 86-83575-34-9. COBISS.SR-ID 127560972.
23. Mićić N., Đurić G., Cvetković M. (2008): Sistemi gajenja i rezidba breskve. Grafika
Jureš, Čačak, 60 str. ISBN 978-86-85575-43-5. COBISS.SR-ID 146198284.
24. Mićić N., Đurić G., Cvetković M. (2008 b): Sistemi gajenja i rezidba trešnje. Grafika
Jureš, Čačak, 64 str.
25. Mićić N., Janković R., Jovanović M., Korać M., Veličković M. (1996): Dostignuća
i savremene tendencije u agro– i pomotehnici voćaka. Uvodni referat X Kongresa
voćara Jugoslavije, 147–163.
26. Nugent J., Lang. G., Shane B., Perry R. (2001): Training dwarf sweet cherries. Fruit
Grower News 40(11):28-31.
27. Perez J. N. (2005): Cherry Cultivation in Spain. Acta Horticulturae 667: 293-302.
28. Usenik V., Štampar F. (2008): Vpliv podlaga in gojitvenih oblik na rast in rodnost če-
šenj. Zbornik referatov 2. slovenkega sadjarskega kongresa z mednarodno udeležbo,
283-288.
29. Weber M.S. (1997): Labour Demand and Expected Returns by Diferent tree Trai-
ning Forms and Planting Densities in Sweet Cherry Orchards. Acta Horticulturae 468:
419-425.
30. Zahn F.G. (1986): Intensivierung vonteinobstanlagen durch stärkebezogene Schni-
ttbehandlung. Erwerbsobstau, 28(5): 124-140.

45
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

31. Zahn F.G. (1990): Die Spindel beim Steinobst. Erwerbsobstbau 32 (3): 60-66.
32. Zahn F.G. (1992): Sind engere Pflanzabstände auch beim Steinobst möglich? Obstbau
9: 430-438.
33. Zahn F.G. (1996): Close planting in relation to low orchard height. Horticultural Sci-
ence 28 (1-2): 58-66.

46
 Zbornik naučnih radova, Vol. 14 br. 5 (2008)

UDC: 634.23: 546/.542.1

Overview paper

CONTEMPORARY SYSTEMS OF CHERRY GROWING

N. Mićić, G. Đurić, M. Cvetković, D. Marinković*

Summary

In the paper has been presented a basic concept of cherry growing in the systems
being available, and related to the thickness of structure it has been done classification
of the system as extensive, semi-intensive, and intensive ones. For each of the system of
cherry growing and thickness of structure has been stated number of trees per a surface
unit, and its growing type. Particular attention has been paid to the discussion on intensive
growing systems in the ground with medium or larger thickness growth. The discussion
of biological ground for pomo-technique of cherry tree enlightens an issue of high growth
potential, namely, the growth that also has as a consequence the increase of bareness of
productive trees. By the discussion on the cherry productive tree structure and its trim-
ming have been established the basic parameters of growth quota as a genetic potent ional
for which achievement is necessary to provide projected number of fruitful branches and
an appropriate length of productive tree supportive part.

Key words: cherry, growing system, pomo-technique, trimming operations

* Nikola Mićić, Ph. D., Gordana Đurić, Ph. D., Miljan Cvetković, M. Sc., Faculty of Agriculture Ba-
njaluka, Dejan Marinković, M. Sc., Research institute PKB Agroekonomik, Padinska Skela.

47