1.

Ndikimi i kompjuterit n jetn e njeriut

1.1 Roli i kompjuterit n jetn ton
Prdorimi i kompjuterit n shtpi
Si organizues personal
Pr llogaritje faturash
Pr t luajtur lojra elektronike
Pr t dgjuar muzik
Pr t prdorur internetin (Pr t lexuar, pr tu
informuar; Pr t komunikuar me miqt dhe kolegt;
Pr t bler)
Kompjuteri n pun dhe arsim
Industri (Shpejtsi, efikasitet, automatizim)
Mjedise me kushte t rezikshme pune (Ushtri,
staione brthamore)
Zr (Prpunuesit e tekstit, spreadsheet!et, programet e
baza"e t t dhna"e, posta elektronike, aplikaione t
tjera speifike)
!rsim (#ibliotekat online, msimi n distan,
buletinet, blog!et)
Kompjuteri n jetn e prditshme
!utomatet "ankare
Skanerat npr supermarkete
Kompjuterat npr terminalet e aeroporte#e
!m"jentet e sur#ejuara nga kamerat
Kompjuterat n mjeksi pr regjistrimin e pa$ient#e
1.% &ota n zh#illim
Zh#illimi i teknologjis ka ndrshuar mnrn' ($ t
jetuarit, t t punuarit, t t msuarit, t zba"itjes etj%)
Sho(ria e sotme (uhet edhe sho(ri informa$ioni.
(& gjitha akti"itetet, ekonomike, qe"eritare, soiale
dhe arsimore, jan transformuar nga shkmbimi i t
dhna"e, q mundsohet nga &')
Interneti ka kapr$er "arrierat e kohs dhe t
distan$a#e.($!learning, e!business, e!health, e!
go"ernment, etj%)
)ele*orking
Kur puna krhet nga shtpia dhe komunikimi "het
prmes rrjetit kompjuterik
+kzistojn disa modele t puns nga distan$a, m t
zakonshme jan ato alternuese dhe -Mo"ile )ele.
*orking
Prparsit kresore jan'
(rari fleksibil i puns,
Prodhueshmeria m e lart,
Prqndrimi m i mir n nj
pun t "etme, )oti"imi m i
lart, *"oglimi i harxhime"e t
z+rs, 'ntegrimi m i mir i
puns dhe jets pri"ate ,
*"oglimi i harxhime" t
trafikut, )enaxhimi m i mir i
personelit dhe mbajtja e
puntor"e me kualifikime t
larta
!spektet negati#e jan'
,omunikimi i kufizuar,
'dentifikimi i z"ogluar me
kompanin, 'dentifikimi i
z"ogluar me ideologjin e
kompanis%
1./ e.$ommer$e
N internet mund t "lini ose t shisni mallra.
Prparsit e +.0ommer$e-
.sht i hapur /0 or n dit1 2
dit n ja"
,a kosto t ult t mirmbajtjes
)undson ofrimin e shum
artikuj"e
3jat porosis mund t
kontrollohet disponueshmria e
mallit
)akinat e krkimit mund t na
ndihmojn n gjetjen e produktit
te krkuar
Statusi i porosis mund t
kontrollohet n do koh
,rahasimi i mime"e
Mangsit e +.$ommer$e1
*gjedhja kr+het "etm prmes
d+qanit "irtual
)alli mund t kontrollohet
"etm online
4uk ka bashk"eprim njerzor
(nuk ka kshilla nga shitsit)
5reziku nga metoda t pasigurta
t pagess
1.2 Mjedisi i mir i puns
Puna n kompjuter mund t jet e lodhshme kur
#azhdon me or t zgjatura
Poziioni i monitrorit
Poziioni i tastjers dhe mouse!t
Poziioni i karriges
3uhet t ndrmerren masa m"rojtse pr t pasur
nj mjedis sa m komod n prdorimin e
kompjuterit
6hamat mbrojts t ekrane"e
,ujdesi ndaj kabllo"e t energjis dhe
lidhje"e t tjera
1.4 Siguria e t dhna#e
3uhet t jeni t #etdijshm pr sigurin dhe
implikimet ligjore pr krijimin, ruajtjen dhe
prdorimin e t dhna#e.
) dhnat ( ruhen n kompjuter shpeshher mund
t jen t rrezikuara nga'
)und t humbasin kur kompjuteri prishet,
mund t merren nga prdorues t
paautorizuar, "jedhja e kompjuterit, "iruset,
ose edhe fatkeqsit nat+rore%
Pr t m"rojtur kompjuterin tuaj nga katastrofat
krijohen kopje5"a$k.up6 t dhna#e.
Pr t penguar hrjet e paautorizuara #endosen
fjalkalime
Pr t shmangur pro"lemet nga fikjet e
menjhershme prdoren "aterit , 7PS.
8iruset kompjuterike
8irus kompjuterik sht nj program kompjuterik
ke(dashs, i $ili m"artet nga nj kompjuter n
tjetrin, zakonisht nprmjet rrjetit kompjuterik ose
diskets.
8irusi pr"het nga kodi, i $ili sht i dizenjuar ti
"ashkngjitet ndonj skedari, t krijoj kopjet e
#et#etes si dhe t ritransmetoj #et#eten.
) gjitha #iruset jan poten$ialisht t dmshme, disa
mund t shkaktojn dme m serioze se t tjerat.
Kompjuteri mund t infektohet me #irus nprmjet'
Internetit- do7nload!imi dhe hapja e
fajla"e t infektuar
+.mail - pranimi dhe hapja e fajla"e t
bashkangjitur%
Rrjetit-nj "irus mund t ket h+r n rrjetin
e nj firme dhe me at "irus infektohen t
gjith klientt e ser"erit t infektuar%
M"rojtja nga #iruset
Instaloni softuerin anti#irus.
,to aplikaione e skanojn diskun e ngurt
t kompjuterit pr t8i detektuar "iruset%
#ni prditsim e tij, pasi dita!dits shfaqen
"iruse m t sofistikuara dhe m t
rrezikshme pr kompjuterin tuaj%
Prdorni skanimin e dokumenta#e ( merni me
atta$h ose me pajisje t tjera t rezer#imit.
Mos hapni dhe mos pranoni skedar, dokumenta
nga e.mail ( #ijn nga adresa t panjohura dhe t
pakontrolluara.
9+KSI:NI %
%. Kompjuteri
%.1 ;rje
4e "azhdimisht kr+ejm "eprime t thjeshta
matematikore si mbledhje, zbritje, shumzime, pjestime
9eprimet e ndrlikuara krkojn koh%
9eprimet duhet t kr+hen me saktsi%
,to krkesa shpun n iden e krijimit t nj makine
q u quajt :omputer;%
:<ompute; do t thot :t llogaritsh;%
burimi nga latinishtja com-putare
,ompjuterat e sotm ndr+shojn shum nga fillestart
4umri i aplikime"e sht rritur :pafundsisht;
Shpejtsia dhe siguria gjithashtu sht rritur
'mpakti n jetn e prditshme sht mjaft i madh
)egjithat ka nj kufizim t kompjuterit
=nia njerzore i kr+en llogaritjet n mn+r "etiake
(urdhron "et"eten, sht e "etkomanduar)
,ompjuteri sht nj makin budallaqe dhe atij duhet
t>i jepen urdhra se ?far duhet t bj
,jo sht ars+eja se pse duhet t msojm se si punon
kompjuteri%
1.% <far sht nj kompjuter=
,ompjuteri sht nj makin q manipulon t dhnat
sipas instruksione"e t nj liste q quhet program
,ompjuteri sht nj pajisje q transformon t dhna
& dhnat mund t jen t kategori"e nga m t
ndr+shmet-
- identiteti, mosha, gjinia, pesha, gjatesia e nj studenti
- e ardhura, kursimet, investimet e nj vendi
Prgjithsisht nj kompjuter mund t pr$aktohet n #arsi t
funksione#e ( ai kren'
I. Pranon t dhna
II. Rezervon t dhna
III. Prpunon t dhnat si i krkohet
IV. I merren t dhnat e rezervuara si krkohen dhe kur
krkohen
V. Printon rezultatin n ormatin e dshiruar
0ilsit e kompjuterit
I.I shpejt
II.I sakt
III.I kujdesshm
IV.I gjithanshm
V.! mbajturit mend
Kompjuteri sht i shpejt
,ompjuteri i kr+en punt shum shpejt P%sh-
"logaritja e t ardhurave mesatare t punonjsve t
nj korporate n baz t mijra t dhnave #
krijohen do dit
Parashikimi i kohs ditore n !V sht rezultat i
mbledhjes dhe analizs s nj sasie t pamat t
dhnash illestare
,ompjuteri kr+en me miliona "eprime n sekond
Pr t paraqitur kto madhsi shpejtsia relatohet n
mikrosekonda (@A
.B
pjes e sekonds) ose nano!
sekonda (@A
!C
pjes e sekonds)
Kompjuteri sht i sakt
Dikush llogarit shpejt por bn gabime ather rezultati
sht i padobishm
*akonisht llogaritjet krkohen t kr+hen me saktsi t
ndr+shme-
(@E-2 /%@0; /%@0/F; /%@0/FE2@0G)
Saktsia e kompjuterit sht shum e lart dhe ?do
llogaritje kr+het me t njjtn saktsi
4i"eli i saktsis praktohet q n projektimin e
kompjuterit
3abimet n kompjuter shkaktohen nga njeriu dhe nga
pasaktsia e t dhna"e
(ut plehra n$jerr plehra)
Kompjuteri sht i kujdesshm
!,urdoher ai ka t njjtin kujdes
!,ompjuteri nuk lodhet, punn e kr+en gjithmon njlloj
!)iliona "eprimet i kr+en gjithmon me t njjtn saktsi
Kompjuteri sht i gjithanshm
,ompjuteri mund t kr+ej pun krejt t ndr+shme njra pas
tjetrs% P%sh
- t prgatis list-pagesn
- t mena$hoj inventarin
- t prgatis aturat elektrike
Kompjuteri m"an shum mend
!,ompjuteri ka ilsin t mbaj shum t dhna
!& dhnat mund t rezer"ohen dhe t merren sa her t kihet
ne"oj, pr shum "jet radhazi
!& dhnat q prpunohen dhe shkatrrohen jan n dor t njeriut
Kompjuteri nuk ka inteligjen$
!:Intelligence #uotient; ('=) e kompjuterit sht AHAAAI
!Ji nuk mund t bj asnj pun pa instruksionet e njeriut
!Ji i kr+en "eprimet me shpejtsi fantastike si dhe me saktsi t
papar
!,ompjuteri nuk mund t marr "et asnj "endim
Kompjuteri nuk ka ndjenja
,ompjuteri nuk ka ndjenja apo emoione, shije, njohuri
apo eksperien
4uk lodhet pas or"e t gjata t puns
4uk bn dallime ndrmjet prdorues"e
%./ ;istoria e kompjuterit
Kistoria e kompjuterit mund t gjurmohet duke par
prpjekjet e njeriut pr t prdorur numra t mdhenj
Proesi i numrimit gjeneroi sisteme t ndr+shme
numrimi-
%abilonas
&rek
Romak
Indian
Sistemi i numrimit indian
4ga gjith sistemet e numrimit sistemi indian rezultoi
m i prshtatshmi duke i rezituar kohs
Ji sht baza e sistemit modern dhjetor t numrimit
me @A shnjat baz-
A, @ , / , G, 0, E, B, 2, F, C
,ompjuteri nuk prdor sistemin @A por sistemin me
baz / ("etm shenjat A, @)
Parahistoria e kompjuterit
)akina llogaritse !&!07S
Prdorej pr t kr+er llogaritje si mbledhje
#abilonasit, egj+ptiant, kinezt, romaket, etj
4j "arg prej @A shufrash horizontale t mbushura me
@A gogla seila
Shufrat horizontale paraqesin njshet, dhjetshet,
qindshet, etj
Parahistoria
Ko$kat e Napier, @B@2, pr shumezime- Lohn 4apier
8izorja e shkallzuar, shek @B, pr mbledhje, zbritje,
shumzim dhe pjestim nga +dmund >unter
Makina m"ledhse e Paskalit, pr mbledhje dhe
zbritje,
Makina shumzuese dhe pjestuese nga 9ei"niz, @B2G
+lementt e par t automatizimit
)ezgjahu i ?a$kard i komanduar nga kartat e
perforuara
) @FG2, 0harles &a""age projektoi nj makin
mekanike t quajtur analitike trsisht t programuar
Pr ars+e finaniare projekti nuk u realizua
'h. %abbage #uhet babai i kompjuterit
;istoria #azhdon
,alkulatori mekanik n shekullin e @C
te
per t gjitha
llojet e llogaritje"e matematikore
,alkulatori elektrik pasues duke z"endsuar motorin
mekanik me nj motor elektrik $poka moderne e
elektroniks
9logaritsi elektronik filloi n "itin @CBA dhe elementi
baz ishin tu"at elektronik, q ishin tepr "oluminoz
) "on tubat z"endsohen me tranzistor, si pasoj
z"oglohen prmasat e kompjuterit
Mlogaritsit elektronik jo "etm q kr+enin "eprime
matematike dhe funksione matematike por edhe mund
t rezer"onin disa t dhna
%.2 >jeneratat e kompjuterit
Kistoria e zh"illimit t kompjutera"e fillon n shekullin
e @B!te duke mbritur n formn e sotme
4dr+shimet m t mdha i shohim kto BA "itet e fundit
,jo periudh mund t ndahet n 4 faza t njohura si
3jenerata e ,ompjutera"e
,lasifikimi bhet n baz t tipit t (ar(e#e t
prdorur (s(itching circuits)
>jenerata e par
$4'J< (+letroni Numerial Integrator and
0alulator) n "itin @C0B n Uni"ersitetin e
Pensil"anise nga Lohn $kert dhe Lohn )auh+
&eknologjia- llampa me vakuum
Siprfaqja- @/B m/
Pesha- GA ton
Mlampa me "akuum- @F,AAA
Nuqia e krkuar- @EA,AAA 7at
) metat kresore'
@%Shpejtsia e "eprime"e shum e ult
/%,onsumi i energjis elektrike shum i madh
G%Kapsira fizike e zn shum e madhe
0%)undsit programuese shum t "ogla
>jenerata e dt
4 @CEE llampa z"ndsohet me nj pjesz t "ogl t
quajtur tranzistor
&ranzistort jan t "egjl, shpenzojn pak energji,
kan kosto t ult prodhimi
Nillon ndarja e pjes"e funksionale si- njsia qndrore e
prpunimit, kujtesa, njsit e h+rje!dalje"e
,rijohen gjuht e zh"illuara t programimit
! Nortran, pr aplikime shkenore
! <obol, pr aplikime ekonomike
Kompjuterat m tipik t ksaj periudhe jan'
o '#) @B/A- i prdorur pr aplikime shkenore
o '#) @0A@- i prdorur pr aplikime biznesi
o <D< GBAA- i prdorur pr qllime shkenore
>jenerata e tret
,ompjuteri i ksaj gjenerate fillon ne "itin @CB0
&eknologjia baz- #ar#e t integruar ('ntegrated
<iruits!'<) t njohur edhe si <hips
4 nj qark t integruar "endosen shum tranzistor,
regjistra dhe kondesator n nj shtres t holle silii
Prmasat z"oglohen m tej, shpejtesia rritet, po ashtu
kujtesa
,rijohet gjuha e programimit #JS'<
,ompjuterat m tipik t ksaj periudhe jan-
o '#) GBA
o '<M!@CAA
o '#)!G2A
o 9J6!2EA
>jenerata e katrt
Nillimi "itet @C2E
&eknologjia- qarqe me shkall t lart integriteti (Marge
Sale 'ntegrated <iruits OMS'<)
,rijimi i mikroproesorit- njsia qndrore e prpunimit
"endoset n nj hip t "etm% ,ta kompjutera quhen
mikrokompjutera
,rijimi i qarqe"e me shkall shum t lart integrimi
(9er+ Marge Sale 'ntegrated <iruits!9MS'<)
Dimensioni z"ogelohet shum, fuqia rritet
=arqet e 'ntegruar
>jenerata e pest
3jenerata e pest fillon n "itet @CCA dhe n "azhdim
Shpejtsia shum e lart
,rijohen kompjutera me d+ proesor dhe mund t
kr+het prpunim n paralel (parallel proessing)
Nutet konepti i 'nteligjenes artifiiale
%.4 <far sht Informatika
Shkena e prpunimit automatik t informaionit nprmjet
kompjutera"e
)ard(are *Pjesa fizike e kompjutera"e )
+ot(are
o #ashksia e programe"e
Soft7aret e sistemit
Soft7aret aplikati"
9+KSI:NI III
/. !rkitektura e Kompjuterit
/.1 ;rje
,ompjuteri personal, ose P<, prbhet nga nj numr
komponentsh fizik, q ndr+she quhen harduer i
kompjuterit%
Do t paraqesim nj pamje t prgjithshme t
kompjuterit
Si jan organizuar pjest prbrse t kompjutrit
Si realizohen det+rat speifike nga pjest prbrse t
kompjuterit
4drtimi i brendshm ndr+shon nga gjenerata n
gjenerat por nga ana funksionale proeset mbeten t
njjta
/.% 8eprimet "az t kompjuterit
,ompjuteri kr+en pes proese baz-
@% Pranon t dhna ose urdhra nga pajisja h+rse
/% 5ezer"on t dhna
G% Prpunon t dhnat si? krkohet nga prdoruesi
0% Lep rezultatet n nj nga pajisjet dalse
E% ,ontrollon t gjitha "eprimet brnda n kompjuter
Skema e funksionale e kompjuterit
/./ Njsit funksionale
)e qllim q t kr+ej pes proeset baz kompjuteri e
shprndan punn ndrmjet d+ njsi"e funksionale-
o ,jsia arithmetiko-logjike (Jrithmeti
Mogial Unit ! JMU)
o ,jsia e kontrolit (<ontrol Unit ! <U)
,ur i referohemi n prgjithsi, kto njsi quhen me nj
emr t "etm ,jsia -ndrore e Prpunimit (<entral
Proessing Unit ! <PU)
Skema funksionale e 0P7.s
Njsia arithmetiko.logjike
4jsia arithmetiko!logjike prmban qarqet elektronike
q kr+ejn prpunimet e t dhna"e
Prpunimet kr+esore t kr+era nga JMU!ja jan-
Jrithmetike si mbledhja, zbritja,
shumzimi, pjestimi,
Mogjike si krahasimet,
zh"endosjet, etj
& dhnat e ne"ojshme JMU!ja i gjen n regjistrat e
<PU!s% 5ezultatet e prpunimit drgohen po n
regjistrat e <PU!s
,omandimi i puns bhet nga 4jsia e kontrollit
Njsia e kontrollit
! 4jsia e kontrollit prmban qarqet elektronike t
ne"ojshm pr koordinimin e akti"itetit t kompjuterit
! 4jsia e kontrollit drejton kr+erjen e "eprime"e t
praktuara n programin e regjistruar n pajisjen e
rezer"imit
! &ransferimi i informaionit nga Pajisja rezer"uese ne
regjistra behet nga 4jsia e kontrollit%
! Interpretimi i instruksione"e dhe lshimi i sinjale"e pr
njsit e tjera kr+hen nga 4jsia e kontrollit
! 4jsia e kontrollit shrben gjithashtu si nj operator n
se nj kompjutr lejon akses pr t punuar njkohsisht
disa prdorues
! 4jsia shrben si koordinatore pr punn e pajisje"e t
transmetimit t t dhna"e n kompjuter dhe t
afishimit t t dhna"e nga kompjutri
! 4jsia e kontrollit sht :menaxheri; i t gjitha
operaione"e t prmendura m par
Regjistrat
! Pr t kr+er punn n <PU jan "endosur disa qarqe
elektronike q quhen Regjistra
! 5egjistrat shrbejn pr rezer"im t prkohshm t
informaionit (t dhna dhe instruksione) q
prpunohen nga <PU!ja
! )bajn prkohsisht t dhnat q do t prpunoj
JMU!ja
! )bajn prkohsisht rezultatet q ka prpunuar JMU!ja
Shpejtsia e puns s 0P7.s
<PU!ja e organizon punn saj nn ritmin e nj ore
elektronike t brendshme "etiake t saj
Shpejtsia e ors (clock rate) praktohet si numri i
pulsime"e n nj sekonde t gjeneruara nga ora dhe
shprehet aktualisht n 3igaKertz (3Kz) (miliarda pulse
n sekond)
<PU!ja krkon nj numr t "ogl pulsimesh (clock
c.cles) pr t ekzekutuar ?do instruksion
<ikli )akin O ,oha q duhet pr ekzekutimin e nj
instruksioni ()'PS)
P%sh proesori 'ntel 0FB harxhon "etm nj pulsim pr
t kr+er nj shumzim
/.2 Sistemi i pajisje#e rezer#uese
Sistemi i pajisje"e rezer"uese prbhet nga-
! regjistrat e proesorit
! kujtesa e fsheht ($a$he memor+)
! kujtesa R:M
! kujtesa qndrore R!M
! kujtesat sekondare (disk magnetik, diskete,H)
! kujtesat teriare (03, D9D, flash, H)
Ndarja funksionale
4ga pikpamja funksionale pajisjet rezer"uese
ndahen n-
a) pajisje q mbajn t dhnat q po prpunohen- regjistrat
b) Pajisje pr t mbajtur t dhnat q do t duhen n nj koh
shum t afrt- cache memor., R/0
) Pajisje pr t mbajtur t dhnat q do t duhen pas pak kohe ose
pas shum kohe ose asnjher- disku magnetik, dis#et optike,
shiriti magnetik,
;iearkia e paisje#e rezer#uese te slidet
Kujtesa R:M
,ujtesa 5() (5ead (nl+ )emor+) prmban disa
programe t furnizuara nga konstruktori ' kompjuterit
q shrbejn pr t startuar disa nga pajisjet e lidhura
me kompjutrin
5() aksesohet "etm pr lexim nga proesori
5() sht kujtes e tipit read
5() e mban prgjithmon informaionin (non!"olatile
memor+)
Kujtesa (ndrore R!M
,ujtesa qndrore, R!M, aksesohet drejtprsdrejti nga
proesori
Nunksioni kr+esor i kujtess 5J) sht q gjat nj
seane pune-
i1 t rezervoj bashksin e urdhrave t
prpunimit t t dhnave t #uajtur program
*sot(are1
ii1 t rezervoj t dhnat # i nnshtrohen
prpunimit
5ezer"imi n 5J) sht i prkohshm
R!M
Pdo qeliz e 5J) sht e aksesueshme
Pdo qeliz aksesohet me t njjtn koh
5J) sht kujtes e tipit read/write
'nformaioni n 5J) zhduket n se ndrpritet energjia
elektrike (volatile memory6
,apaiteti i kujtess shprehet n #+tes
Jktualisht pr kompjuterat personale (P<) kapaiteti
normal sht afersisht E@/ )# ! / 3#
0a$he memor
,ujtesa e tipit ahe sht nj kujtes e shpejt e tipit
5J) por m e shtrenjt
.sht krijuar pr t zbutur ndr+shimin e madh ndrmjet
shpejtsis s puns proesorit dhe kohs s leximit t
informaionit nga 5J)
<ahe memor+ mban t dhnat q prsriten shpesh
5radha e krkimit t informaionit nga <PU sht-
regjister!ahe!5J)
,ur nuk e gjen n nj kujtes kalon tek tjetra
Jktualisht pr kompjutrat personale (P<) kapaiteti normal pr
ahe sht @ ! / )#
3isku magnetik
Disku magnetik sht aktualisht rezer"uari i t dhna"e
n nj kompjutr
Mejon akses t drejtprdrejt tek t dhnat e regjistruara
.sht nj medium rezer"imi non!"olatile
4jihet me emrat- hard dri"e, hard disk, fixed disk dri"e
Lan futur n prdorim n "itin @CEB n nj kompjutr
'#)
& dhnat n disk regjistrohen nprmjet magnetizimit
3isku magnetik
Disa t dhna pr nj disk tipik aktual pr P<-
,apaiteti- @/A O GAA 3#
Shpejtsia e rrotullimit- 2/AA rrot1min
Shpejtsia mesatare e transferimit t t
dhna"e- @ 3bit pr sekond
3isku opti$
4 kategorin e disqe"e optik futen-
<D ('ompact disc)
D9D (2igital Versatile 2isc)
#D (%lu-ra.)
.sht nj medium rezer"imi non!"olatile
4 treg <D, q nga @CF/
Nllimisht <D u fut si nj "azhdim i pllaka"e t
gramafonit dhe m "on u b mjet rezer"imi pr
t dhnat
D9D u fut ne treg ne "itet @CCE
#lu!ra+ ne fund t /AA2
,apaiteti i disqe"e optike-
ne "ersionin <D kapaiteti perfshihet ndrmjet BAA dhe
2AA )#,
ne "ersionin D9D kapaiteti mbrin deri n @2 3#
ne "ersionin #lu!ra+ kapaiteti mbrin
EA 3# O @AA 3#%
& dhnat n disqet optike regjistrohen nprmjet djegies me reze
lazer
Paisje t tjera
Nlash dri"e
,artat e memorjes
Kard!disqet e jashtme, etj
Njsit matse t kujtess
/.4 Portat n kompjuter
Pdo kompjuter sht i prshtatur pr nj numr
periferiksh si brenda dhe jasht tij%
& gjitha pajisjet lidhen me an t porta"e t
komunikimit%
4drfaqsit jan t tipe"e t ndr+shme n "arsi t
pajisje"e q do t lidhen, dhe shpejtsis s
transmetimit%
Portat jan t "endosura n motherboard ose n skeda
zgjerimi%
/.@ Paisjet e ;rje.daljes
4j kompjuter sht i dobishm kur komunikon me
ambjentin e jashtm
Paisjet e hrjes transmetojn t dhnat n kompjuter
Paisjet e daljes nxjerin rezultatet nga kompjuteri
Paisjet e h+rje!daljes quhen paisje periferike
Paisjet e hrjes
Paisjet e h+rjes shrbejn pr kon"ertuar t dhnat q
do t>i transmetohen kompjuterit n nj form t
kuptueshme (sinjale elektrike)
Si paisje tipike h+rse prmendim-
&astiern (ke+board)
)iun (mouse)
Skanerin (sanner)
)astiera
Paisja kr+esore pr h+rje t t dhna"e
&ipi =Q$5&R
@A0 tasta
&astat alfabetike, numerike, shenjat speiale
&astat funksion (N@,H,N@/)
&astat <trl, Jlt, Shift, <aps lok, &ab, $nter, $s
&astat e l"izjes s kursorit
Mouse
&ipik pr h+rje urdhrash n rastin e komunikimit me
kompjutrin me nj ndrfaqs grafik
9eprimet me mouse-
,likim me t majtn
,likim me t djathtn
,likim i d+fisht
5shkitje (drag)
Skaneri
Paisje optike tipike pr dixhitalizimin e figura"e
Normatet-
)agneti 'nk <harater reognition ()'<5)
q prdoret kr+esisht n banka pr t lexuar
?eqet
(ptial )ark 5eader (()5) q pr t
lexuar testet e prgatitura nga studentt n
pro"ime
(ptial <harater 5eognition ((<5) q
prdoret pr t lexuar karakteret tekst
Paisjet e daljes
Paisjet e daljes shrbejn pr kon"ertuar rezultatet q ka
krijuar nga prpunimi kompjutri n formatet q i
prdor zakonisht njeriu
Si paisje tipike dalse prmendim-
$krani (monitor)
Printeri (printer)
+krani
Jfishimi grafik ose tekstor
,arakteristikat baze
)adhsia e matur n diagonale
@E;
@2;
@C;
&ipi
$kran me rreze katodike
$kran M<D
Printeri
Sht+p n letr rezultatet
&eknologjia-
"azer
+prucim boje *Ink jet1
0e gjilpra
)n+ra e printimit
0e ngj.ra %ardh 3 zi
/.A )ipet e kompjutera#e
4j nga klasifikimet e mundshme t kompjutra"e sht ai q
bazohet n-
prmasat izike t pajisjes,
eikasitetin llogarits,
atsin rezervuese,
numrin e prdorues"e q mund t punojn
njkohsisht n nj makin t "etme
)ipet kompjutera#e
)ikrokompjuter *microcomputer1
)inikompjuter *minicomputer1
)einfreim *mainrame1
Superkomputer *supercomputer1
Mi$ro.$omputer
Lan m t "egjlit e kompjutera"e prsa i prket
shpejtsis dhe kapaitetit rezer"ues,
4jsia e t+re e prpunimit sht nj mikroproesor
)ikrokompjutrat e par bazoheshin n nj
mikroproesor q mund t adresonte F!bit,
=uhen edhe kompjutra personale (P<),
)ikroproesort aktuale t t+re jan t tipit G/ dhe B0
bit
Minikompjuter 5mini$omputer6
Projektuar q t punojn disa prdorues njkohsisht
Jftsi rezer"uese t madhe dhe shpejtsi "eprimi t
madhe
Prdoren n kompani q prpunojn nj "olum t madh
t dhnash
Prdoren edhe si ser"era n rrjeta lokale t
kompjutra"e
Meinfreim 5mainframe6
Jftsi rezer"uese shum t madhe dhe shpejtsi
"eprimi shum t madhe
Punojne disa njerez njkohsisht
Prdoren si database t qendrzuara
Prdoren si n+je kontrolluese pr rrjeta rajonale
kompjutrash (Qide Jrea 4et7orks!QJ4)
Shembuj- '#) GAAA, D$<, '<M
Superkomputer 5super$omputer6
Super kompjuteri sht nj makine me shum proesore
dhe me kujtesa t kapaitete"e t larta
,rkime shkenore
Perdoret ne parashikimin e kohes
,erkime molekulare
$tj