TUTORIAL MANAJEMEN DAS

Perhitungan Laju Infiltrasi Menggunakan Model Horton

Oleh
Nama

: Agung Kusuma Satriadi Wicaksana

NIM

: 115040201111041

Kelas

: B

JURUSAN TANAH
PROGRAM STUDI AGROEKOTEKNOLOGI
FAKULTAS PERTANIAN
UNIVERSITAS BRAWIJAYA
MALANG
2014

Worksheet 1
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33

T kum

(detik)

(detik)

30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30

30
60
90
120
150
180
210
240
270
300
330
360
390
420
450
480
510
540
570
600
630
660
690
720
750
780
810
840
870
900
930
960
990

H(mm)

f terukur
(cm/detik)

60
41
35
35
33
30
30
30
30
30
30
30
25
25
25
25
25
25
25
25
25
25
23
22
22
22
22
22
22
22
22
22
22

0.20
0.14
0.12
0.12
0.11
0.10
0.10
0.10
0.10
0.10
0.10
0.10
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.08
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07

K
0.022
0.012
0.000
0.005
0.010
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.027
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.023
0.023
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000

f terhitung
K1
0.137
0.088
0.076
0.073
0.071
0.071
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070

f terhitung
K2
0.161
0.102
0.086
0.081
0.077
0.073
0.072
0.072
0.071
0.071
0.071
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070

f terhitung
K3
0.182
0.119
0.100
0.096
0.089
0.082
0.080
0.079
0.078
0.077
0.076
0.075
0.072
0.072
0.071
0.071
0.071
0.071
0.071
0.071
0.071
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070

f terhitung
K4
0.166
0.107
0.089
0.084
0.079
0.075
0.074
0.073
0.072
0.071
0.071
0.071
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070

f terhitung
K5
0.128
0.083
0.074
0.072
0.071
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070
0.070

Grafik Nilai R2 Worksheet 1

Perhitungan nilai f terukur menunjukkan nilai konstan pada 0.07. Pada f terhitung K1,
K2, K3, K4, dan K5, nilai laju infiltrasi pada detik ke-1 rentang 0,128-0,182 cm/detik. Nilai
konstan f terhitung K1, K2, K3, K4, dan K5 didapat pada rata-rata 0,07 cm/detik. Pada grafik
R2 dapat diketahui layak atau tidaknya suatu model perhitungan untuk diterapkan dan
digunakan. Nilai R2 mendekati 1 berarti model tersebut sempurna dan dapat digunakan.
Sedangkan jika nilai R2 < 0, berarti model menghasilkan simulasi yang jelek dan jauh dari
nilai rata-rata sehingga kurang layak untuk digunakan (Hang Tuah, 2006). Nilai R 2
didapatkan sebesar 0,471 pada K3, berarti model horton ini cukup layak untuk digunakan
dalam analisis laju infiltrasi.

Worksheet 2
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40

(detik)

kum
(detik)

H(mm)

f terukur
(cm/detik)

30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30
30

30
60
90
120
150
180
210
240
270
300
330
360
390
420
450
480
510
540
570
600
630
660
690
720
750
780
810
840
870
900
930
960
990
1020
1050
1080
1110
1140
1170
1200

33
24
22
20
20
20
20
20
20
20
20
20
17
17
17
17
17
17
15
15
15
15
15
15
15
15
15
13
13
13
13
13
13
13
13
13
13
13
13
13

0.11
0.08
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.07
0.06
0.06
0.06
0.06
0.06
0.06
0.05
0.05
0.05
0.05
0.05
0.05
0.05
0.05
0.05
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04
0.04

K
0.019
0.006
0.007
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.016
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.017
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.037
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000
0.000

f terhitung
K1

f terhitung
K2

f terhitung
K3

f terhitung
K4

f terhitung
K5

f terhitung
K6

0.080
0.053
0.046
0.043
0.042
0.041
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040

0.098
0.068
0.059
0.053
0.051
0.049
0.048
0.046
0.045
0.044
0.044
0.043
0.042
0.041
0.041
0.041
0.041
0.041
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040

0.097
0.066
0.058
0.052
0.049
0.048
0.046
0.045
0.044
0.043
0.043
0.042
0.041
0.041
0.041
0.041
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040

0.083
0.055
0.048
0.044
0.042
0.041
0.041
0.041
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040

0.082
0.054
0.047
0.043
0.042
0.041
0.041
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040

0.063
0.044
0.041
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040
0.040

Grafik Nilai R2 Worksheet 2

Perhitungan nilai f terukur menunjukkan nilai konstan pada 0.07. Pada f terhitung K1,
K2, K3, K4, K5, dan K6, nilai laju infiltrasi pada detik ke-1 rentang 0,63-0,98 cm/detik. Nilai
konstan f terhitung K1, K2, K3, K4, K5, dan K6 didapat pada rata-rata 0,04 cm/detik. Pada
grafik R2 dapat diketahui layak atau tidaknya suatu model perhitungan untuk diterapkan dan
digunakan. Nilai R2 mendekati 1 berarti model tersebut sempurna dan dapat digunakan.
Sedangkan jika nilai R2 < 0, berarti model menghasilkan simulasi yang jelek dan jauh dari
nilai rata-rata sehingga kurang layak untuk digunakan (Hang Tuah, 2006). Nilai R2 terbesar
didapatkan sebesar 0,4566 pada K2, berarti model horton ini cukup layak untuk digunakan
dalam analisis laju infiltrasi.

Worksheet 3
T
T kum
No
(detik) (detik)

H(mm)

30

30

90

30

60

60

30

90

45

30

120

35

30

150

35

30

180

35

30

210

32

30

240

30

30

270

30

10

30

300

30

11

30

330

25

12

30

360

25

13

30

390

25

14

30

420

25

15

30

450

25

16

30

480

22

17

30

510

20

18

30

540

20

19

30

570

20

20

30

600

20

21

30

630

20

22

30

660

20

23

30

690

20

24

30

720

20

25

30

750

20

26

30

780

20

27

30

810

20

0.300

f
f
f
f
K
terhitung terhitung terhitung terhitung
K1
K2
K3
K4
0.037
0.1002
0.1471
0.1705
0.2364

0.100

0.024

0.0344

0.0726

0.0973

0.1864

0.050

0.019

0.0127

0.0364

0.0559

0.1471

0.029

0.008

0.0055

0.0187

0.0325

0.1161

0.023

0.007

0.0032

0.0101

0.0192

0.0918

0.019

0.009

0.0024

0.0060

0.0117

0.0726

0.015

0.008

0.0021

0.0039

0.0075

0.0575

0.013

0.005

0.0020

0.0029

0.0051

0.0457

0.011

0.004

0.0020

0.0025

0.0038

0.0364

0.010

0.012

0.0020

0.0022

0.0030

0.0290

0.008

0.004

0.0020

0.0021

0.0026

0.0233

0.007

0.004

0.0020

0.0021

0.0023

0.0187

0.006

0.004

0.0020

0.0020

0.0022

0.0152

0.006

0.004

0.0020

0.0020

0.0021

0.0124

0.006

0.011

0.0020

0.0020

0.0021

0.0101

0.005

0.010

0.0020

0.0020

0.0020

0.0084

0.004

0.004

0.0020

0.0020

0.0020

0.0070

0.004

0.004

0.0020

0.0020

0.0020

0.0060

0.004

0.004

0.0020

0.0020

0.0020

0.0051

0.003

0.004

0.0020

0.0020

0.0020

0.0045

0.003

0.004

0.0020

0.0020

0.0020

0.0039

0.003

0.005

0.0020

0.0020

0.0020

0.0035

0.003

0.005

0.0020

0.0020

0.0020

0.0032

0.003

0.005

0.0020

0.0020

0.0020

0.0029

0.003

0.006

0.0020

0.0020

0.0020

0.0027

0.003

0.006

0.0020

0.0020

0.0020

0.0026

0.0020

0.0020

0.0020

0.0025

f terukur
(cm/detik)

0.002

f
f
f
f
f
f
f
f
terhitung terhitung terhitung terhitung terhitung terhitung terhitung terhitung
K5
K6
K7
K8
K9
K10
K11
K12

0.244
0.198
0.161
0.131
0.106
0.087
0.071
0.058
0.047
0.038
0.032
0.026
0.021
0.018
0.015
0.012
0.010
0.009
0.008
0.006
0.006
0.005
0.004
0.004
0.004
0.003
0.003

0.229
0.176
0.135
0.103
0.079
0.061
0.047
0.036
0.028
0.022
0.017
0.014
0.011
0.009
0.007
0.006
0.005
0.004
0.004
0.003
0.003
0.003
0.003
0.002
0.002
0.002
0.002

0.258
0.223
0.192
0.166
0.143
0.123
0.106
0.092
0.079
0.068
0.059
0.051
0.044
0.038
0.033
0.029
0.025
0.022
0.019
0.017
0.015
0.013
0.011
0.010
0.009
0.008
0.007

0.266
0.236
0.210
0.186
0.166
0.147
0.131
0.116
0.103
0.092
0.082
0.073
0.065
0.058
0.051
0.046
0.041
0.036
0.032
0.029
0.026
0.023
0.021
0.019
0.017
0.015
0.014

0.210
0.147
0.103
0.073
0.051
0.036
0.026
0.019
0.014
0.010
0.008
0.006
0.005
0.004
0.003
0.003
0.003
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002

0.216
0.156
0.113
0.082
0.059
0.043
0.032
0.023
0.017
0.013
0.010
0.008
0.006
0.005
0.004
0.004
0.003
0.003
0.003
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002

0.223
0.166
0.123
0.092
0.068
0.051
0.038
0.029
0.022
0.017
0.013
0.010
0.008
0.006
0.005
0.004
0.004
0.003
0.003
0.003
0.003
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002
0.002

0.251
0.210
0.176
0.147
0.123
0.103
0.087
0.073
0.061
0.051
0.043
0.036
0.031
0.026
0.022
0.019
0.016
0.014
0.012
0.010
0.009
0.008
0.007
0.006
0.005
0.005
0.004

Grafik Worksheet 3

Perhitungan nilai f terukur menunjukkan nilai 0,02 cm/detik. Pada f terhitung K1K12, nilai laju infiltrasi pada detik ke-27 rentang 0,1002-0,266 cm/detik. Nilai konstan f
terhitung K1-K12 belum menunjukkan nilai konstan hingga detik ke-27. Pada grafik R2 dapat
diketahui layak atau tidaknya suatu model perhitungan untuk diterapkan dan digunakan. Nilai
R2 mendekati 1 berarti model tersebut sempurna dan dapat digunakan. Sedangkan jika nilai R 2
< 0, berarti model menghasilkan simulasi yang jelek dan jauh dari nilai rata-rata sehingga
kurang layak untuk digunakan (Hang Tuah, 2006). Nilai R 2 terbesar didapatkan sebesar
0,9874 pada K8, berarti model horton ini cukup layak untuk digunakan dalam analisis laju
infiltrasi.
Hang Tuah, dkk. 2006. Jurnal : Permodelan Hubungan Hujan, Limpasan dan Kapasitas Erosi
pada Suatu DAS yang Masuk ke Palung Sungai. PROC. ITB Sains dan Tek. Vol.
38 A, No. 1, 2006, 51-72