Devre Elemanları

1.1 DİRENÇLER:
Elektrik akımına karşı gösterilen zorluğa direnç adı verilir.R harfi ile gösterilir.Birimi ohm
dur ve omega işaretiyle temsil edilir.
1.1.2 DİRENÇ BİRİMLERİ:
1 ohm = 1/1000 Kilo ohm dur.
1 ohm = 1/1000000 Mega ohm dur.
1 kilo ohm = 1/1000 Mega ohm dur.
1.1.3 DİRENÇ ÇEŞİTLERİ:
Dirençleri yapıldıkları malzemeye göre a) Karbon Direnç, b) Telli Dirençler olmak üzere
ikiye ve yapılış tiplerine göre de a) Sabit Değerli Dirençler, b) Ayarlı Dirençler olmak üzere
ikiye ayırabiliriz.
1.1.4 ÖZEL DİRENÇLER:
1.1.4.1 FOTO DİRENÇ (LDR-Light Dependent Resistör ):
Foto Direnç üzerine düşen ışık şiddetiyle ters orantılı olarak direnci değişen bir devre
elemanıdır.Üzerine düşen ışık şiddeti arttıkça direnci düşer, ışık şiddeti azalınca direnci artar.
Genellikle LDR ismiyle anılır.Foto Direnç (LDR) hem A.C. devrede hemde D.C. devrede
aynı özellik gösterir.
1.1.4.2 SICAKLIKLA DEĞİŞEN DİRENÇ (TERMİSTÖR):
İkiye ayrılır; a) NTC-Negatif sıcaklık katsayılı direnç = bulunduğu ortamdaki ısı miktarı ile
ters orantılı olarak direnci değişen bir devre elemanıdır.
Isı miktarı yükseldikçe direnci azalır , azaldıkça artar. b) PTC-Pozitif sıcaklık katsayılı direnç
=Isı miktarı ile doğru orantılıdır.Isı yükseldikçe direnci artar, azaldıkça direnci azalır.
1.1.4.3 GERİLİMLE DEĞİŞEN DİRENÇ(VDR-Voltage dependent Resistör):
VDR veya Varistör olarak tanınan direnç;gerilim miktarı ile ters orantılı olarak çalışan bir
devre elemanıdır
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.2 KONDANSATÖRLER:
İki iletken levha arasına bir dielektrik madde konulur ve iletken maddelere gerilim
uygulanırsa elde edilen sisteme kondansatör adı verilir.
Kullanılan dielektrik maddenin cinsine göre (hava,mumlu kağıt,mika,seramik,yağ veya
elektrolitik film)kondansatörler değişik isimler alırlar.
Kondansatörler C harfi ile gösterilirler.
1.2.1 KONDANSATÖR BİRİMLERİ:
Kondansatör birimi Farat'tır ve F harfi ile gösterilir.Askatları Mikro farat (mf), Piko farat (pf)
ve Nano farat (nf) olarak kapasite birimi vardır.

1.3 TRANSİSTÖRLER:
Bi-Polar transistörler PNP ve NPN olmak üzere iki tiptirler.Yapıldıkları malzemeye göre de
germanyum ve silisyum transistör olarak ikiye ayrılırlar.
PNP transistörün kollektörü (-), emitörü (+) ve beyzi emitöre göre eksi (-) kollektöre göre artı
(+) polarma alır.
NPN tip ise tamtersi polarma alır. Transistörler beyzine uygulanan sinyal ile kollektör-emitör
jonksiyonundan geçen akımı kontrol eden bir elemandır.
Devrede üç değişik bağlantı şekli vardır. a) Ortak emitör, b) Ortak beyz, c) Ortak kollektör.
N-Kanal ve P-Kanal olmak üzere iki tip FET transistör vardır.
N-Kanalda Drain (oluk) artı (+), Source (Kaynak) eksi (-), ve Gate (Kapı) kaynağa döre eksi
polarma alır.
Bu transistörde kapıdaki eksiliğin fazlalığına göre oluktan akan akım kontrol edilir.P-Kanalda
polarma tamtersidir.
Foto Transistör, beyz yüzeyi ışığa hassas olan bir transistördür.
Beyz ucu genellikle devreye bağlamnmaz.Beyz yüzeyine gelen ışık şiddetiyle doğru orantılı
olarak beyz akımı, dolayısıyla kollektör akımı değişir. Mosfet transistörler Deplasyon tip ve
Enhensment tip olmak üzere iki çeşittir.
N-Kanal ve P-Kanal olarakta ikiye ayrılırlar.Bu transistörlerde de oluk akımı kapı akımıyla
kontrol edilir.
Unijaksın transistörlerde N-Tip beyzlinin Beyz 1'i (B1) eksi (-), Beyz 2'si (B2) artı (+) ve
Emitörü (E) B1 e göre artı (+) polarma alır.
P-tip beyzli de bunun tamtersidir.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.4 TRİSTÖR - SCR (Silikon Kontrollü Redresör):

Tristör güç elektroniği alanında kullanılan dört katmanlı bir elemandır.
Düşük kumanda akımları ile büyük güçleri kontrol etmeye yarar.Doğru polarma altında
çalışır.
Anoda artı (+) ,katoda eksi (-) ve geyte katoda göre artı (+) polarma vermek gerekir.
Tristörü iletime geçirebilmek için geytine küçük bir tetikleme akımı vermek yeterlidir.
Tristörün anad-katod gerilimi varken vermiş olduğunuz tetikleme gerilimi kesilse dahi tristör
üzerinden akım geçmeye devam edecektir.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.5 PUT ( Programlanabilir Unijaksın Transistör ):

Anod geytli tristör olarak bilinen tristör aynı zamanda Put'tur.
Anod gerilimi geyt gerilimine ulaşınca PUT iletime geçer ve anod akımı tutma akımı altına
düşünceye kadar iletimde kalır.
Anod akımı tutma akımı altına düştüğünde yalıtkan olur.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.6 TRİAK:
Triak , ters paralel bağlı iki tristöre eşdeğer bir devre elemanıdır.
Çift yönlü triod tristör olarakta isimlendirilir.Tristörden farklı olarak her iki yönde akım
geçirir.
Hem negatif hemde pozitif geyt işaretleriyle tetiklenebilir.Bu nedenle A.C. akım devrelerinde
çok kullanılır ve "alternatif akım şalteri" olarak isimlendirilir.
Triakların anod 1 (A1), Anod 2 (A2) ve Geyt (G) olmak üzere üç elektrodu vardır.
Bazı firmalar tarafından A1=MT1, A2=MT2 olarak gösterilir.(MT:Main Terminal). Geyt ucu
tristörde olduğu gibi kontrol elemanıdır.
Triakları tetiklemenin en kolay yolu tristörlerde olduğu gibi geyte küçük bir tetikleme akımı
uygulamaktır.
Triak A.C. gerilimde çalıştığına göre iletimine devam edebilmesi için tetikleme akımının
sürekli verilmesi gerekir. Triaklarda kesinlikle yüksüz çalıştırılmamalıdır.Fiziki yapıları
Tristörle aynıdır.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.7 FOTO TRİSTÖR:

Foto Tristör, geyt yüzeyi ışığa karşı duyarlı olan bir tristördür ve geyt yüzeyine gelen ışık
şiddetiyle tetiklenir.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.8 NEON LAMBA:

Uçlarına uygulanan gerilim belirli bir değerin üstüne çıktığında ateşlenir.Tristör ve triakları
tetiklemede çok kullanılır.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.9 SUS (Tek Yönlü Silikon Anahtar):

A2-A1 arasına uygulanan gerilimle her iki yönde tetiklenebilen ve tristör,triak gibi elemanları
tetiklemede kullanılan bir elemandır.
Geyt ucu genellikle kullanılmaz.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.10 DİAK (İki Yönlü Tetikleme Diodu):

Her iki yönde A2-A1 arasına uygulanan gerilimle tetiklenebilen, tristör ve triakları
tetiklemede kullanılan bir elemandır.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.11 QUADRAK:
Bir triak ile bir diakın tek bir eleman gibi birarada imal edilmiş şeklidir.Özellikle büyük
güçlerin kontrolünde kullanılır.
____________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________

1.12 ENTEGRELER:
Direnç, küçük değerli kondansatör, bobin, diod, transistör gibi elemanlar biraraya getirilip bir
yapı içerisinde devreler oluşturulmuştur.
İşte bu komplike devrelere Entegre adı verilir.Entegreler kullanım yerine göre değişik isimler
alırlar.
Örneğin: Operasyönel entegreler, dijital entegreler,..vs.
1.11.1 OPERASYONEL ENTEGRELER:
Ses frekans ve sanayi tekniğinde çeşitli amaçlarla kullanılırlar.
1.2.2 DİJİTAL ENTEGRELER:
Dijital entegreler yapılarında kullanılan elemanlara göre değişik isimler alınır.
RTL (Direnç Transistör Lojik ) dijital entegreler.
DTL (Diod Transistör Lojik ) dijital entegreler.
TTL (Transistör Transistör Lojik ) dijital entegreler.
MOS (Metal Oksit Semiconductor ) dijital entegreler.
CMOS (Complementery Metal Oksit Semiconductor ) dijital entegreler.
Dijital entegrelerde "kapı devreleri" adını verdiğimiz devreler geniş olarak
kullanılmaktadır.Kapı devreleri ile mantık ilkelerinin elektrik devrelerine uygulanışı mümkün
olmuştur.
Dijital elektronikte "0-1" tekniği kullanılır.
0: Gerilim yok (Bu durum L- Low- harfi ile de gösterilir )
1: Gerilim var (Bu durum H- High -harfi ilede gösterilir )