Isi Pelajaran Bmm3108 Interaksi 4

BMM 3108 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU
1

11.1 Sinopsis

Tajuk ini disusun untuk membolehkan pelajar mengetahui dan memahami peranan
organ artikulasi dalam menghasilkan aliran udara dan seterusnya melahirkan bunyi
bahasa yang membawa makna. Dalam penghasilan bunyi ini, semua organ memainkan
peranan masing-masing. Para pelajar juga akan mempelajari penggolongan dan
penghasilan bunyi bahasa serta mengetahui cara-cara menghasilkan bunyi bahasa.

11.2 Hasil Pembelajaran

Pada akhir tajuk ini, anda akan dapat:

i. menyatakan sifat-sifat bunyi vokal;
ii. mengenal pasti vokal, diftong dan konsonan; dan
iii. menerangkan bagaimana vokal dan konsonan diujarkan.

11.3 Vokal

Bunyi vokal ialah bunyi yang dihasilkan tanpa halangan, sekatan, ataupun sisian pada
arus udara yang dikeluarkan dari paru-paru. Sifat-sifat bunyi vokal adalah;
i. vokal adalah bunyi oral, tetapi ada yang dinasalkan;
ii. vokal adalah bunyi bersuara;
iii. untuk menghasilkan vokal, udara keluar melalui rongga oral tanpa sekatan; dan
iv. sifat vokal ini ditentukan oleh kedudukan lidah dan keadaan bibir.

Terdapat lapan bunyi vokal, iaitu enam vokal asli bahasa Melayu dan dua vokal
pinjaman. Vokal-vokal asli ialah [a, e, i, o, u]. Vokal-vokal pinjaman pula ialah [, ].
Kelapan-lapan vokal ini ditunjukkan dalam Rajah 11.1 di bawah. Bahagian depan,
tengah dan belakang pada rajah menunjukkan bahagian lidah yang berperanan ketika
menghasilkan bunyi-bunyi vokal.

TAJUK 11 LATIHAN SEBUTAN DAN PENYUKUAN SEBUTAN

2

Rajah 11.1: Kedudukan bunyi vokal dalam Bahasa Melayu

Semasa bunyi vokal dihasilkan;
i. berlaku getaran pada pita suara;
ii. anak tekak dinaikkan;
iii. udara yang keluar dari paru-paru tanpa sebarang halangan atau sekatan, malahan
keluar berterusan melalui rongga tekak dan rongga mulut;
iv. bentuk bibir boleh berkeadaan bundar atau leper.

11.3.1 Vokal Hadapan

Semasa kita menyebut bunyi akhir dalam kata beli, depan lidah dinaikkan tinggi dalam
mulut. Antara depan lidah dan lelangit keras terdapat saluran sempit untuk udara
keluar. Huruf akhir pada perkataan beli, dilambangkan [ i ]. Lambang ini [ i ] ialah
lambang fonetik. Manakala bunyi [ e ] pada perkataan elok, saluran udaranya lebih
luas kerana depan lidah dinaikkan tidak setinggi kedudukannya sewaktu membunyikan
vokal [ i ].

Selepas anda membunyikan vokal [ i ], pegang tulang rahang dan sebut bunyi [ a ].
Anda akan dapat merasakan bahawa tulang rahang turun. Saluran udara menjadi luas
kerana depan lidah juga diturunkan. Jadi bunyi [ a ] adalah bunyi vokal hadapan luas.


3

a. Vokal Hadapan Sempit [ i ]

Untuk menghasilkan vokal ini, hadapan lidah dinaikkan tinggi tetapi tidak menyentuh
lelangit keras, lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk menutup rongga hidung.
Udara dari paru-paru melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara tanpa
sekatan, halangan atau himpitan yang boleh menyebabkan geseran kedengaran. Pita
suara dirapatkan supaya udara yang keluar dapat menggetarkan selaput suara. Bibir
berada dalam keadaan terhampar.

Cuba anda sebut perkataan-perkataan berikut;
Awal kata Tengah Kata Akhir Kata
[ikan] [lipat] [gali]
[ikat] [lihat] [sari]
[ipar] [bila] [cari]

Rajah 11.2: Pengujaran vokal depan sempit [ i ]

b. Vokal Hadapan Separuh Sempit [ e ]

Vokal ini terletak di tengah bahagian hadapan mulut. Kalau kita menyebut vokal [ e ],
bahagian depan lidah diturunkan satu pertiga daripada kedudukan vokal [ i ]. Untuk
menyebutnya, hadapan lidah dinaikkan tetapi lebih rendah daripada bunyi vokal [ i ].
Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak dan menutup rongga hidung. Udara

4

dikeluarkan dari paru-paru melalui rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara akan
bergetar. Lihat Rajah 11.2 di atas. Cuba anda sebut perkataan-perkataan berikut;

Awal Kata Tengah Kata Akhir Kata
[ elo ] [ laher ] [ kole ]
[ esa ] [ merah ] [ sate ]
[ ela ] [ sepa ]

c. Vokal Hadapan Separuh Luas [ ]

Bahagian depan lidah diturunkan sepertiga daripada kedudukan vokal semasa
melafazkan bunyi [ e ]. Lelangit lembut pula terangkat rapat ke belakang tekak dan
menutup rongga hidung. Udara keluar melalui rongga mulut dan pita suara bergetar.
Semasa bunyi dilafazkan kedudukan bibir dalam keadaan terhampar.

Rajah 11.3: Vokal Depan Separuh Luas

d. Vokal Hadapan Luas [ a ]

Vokal ini dihasilkan dengan menurunkan hadapan lidah serendah-rendahnya. Lelangit
lembut berkeadaan terangkat rapat ke belakang tekak dan menutup rongga hidung. Pita
suara bergetar. Vokal ini paling banyak terdapat dalam Bahasa Melayu. (rujuk Rajah
11.4)


5

Rajah 11.4: Vokal Hadapan Luas [ a ]

Cuba anda sebut perkataan-perkataan berikut;

[ ala ] [ mkan ] [ lala ]
[ ali ] [ sara ] [ papa ]

11.3.2 Vokal Belakang

Vokal belakang dihasilkan dengan mengangkat belakang lidah ke lelangit lembut.
Kemudian belakang lidah diturunkan satu pertiga ke bawah di bahagian belakang lidah
seperti dalam menghasilkan bunyi vokal depan. Udara keluar dari paru-paru melalui
rongga mulut tanpa sekatan. Pita suara bergetar. Bibir dibundarkan semasa
menghasilkan bunyi ini.

a. Vokal Belakang Sempit [ u ]

Bahagian belakang lidah diangkat tinggi ke arah lelangit lembut tetapi tidak
menyentuhnya. Lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan dan pita suara bergetar. Bibir
berada dalam keadaan bundar. (rujuk Rajah 11.5)

6

Rajah 11.5: Vokal Belakang Sempit [ u ]
Contoh;

[ upah ] [ sulam] [ buku ]
[ ubah ] [ luka ] [ dulu ]

b. Vokal Belakang Separuh Sempit [ o ]

Vokal ini dihasilkan dengan belakang lidah diturunkan sedikit daripada titik yang paling
tinggi semasa melafazkan bunyi [u]. Belakang lidah dinaikkan separuh sempit ke arah
lelangit lembut, sementara lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan untuk menutup
rongga hidung sementara pita suara digetarkan. (lihat Rajah 11.6)

Rajah 11.6: Vokal Belakang Separuh Sempit [o]

7

Contoh:
[ oleh ] [ sogo ] [ solo ]

c. Vokal Belakang Separuh Luas [ ]

Untuk menghasilkan bunyi vokal ini, belakang lidah dinaikkan separuh luas ke arah
lelangit lembut. Lelangit lembut pula diangkat rapat kepada belakang tekak dan menutup
rongga hidung. Udara keluar melalui rongga mulut sambil menggetarkan pita suara.
Semasa bunyi ini dilafazkan, bibir berada dalam keadaan bundar.

Contoh:
[ ra] [ tlak] [ blt ]

d. Vokal Tengah [ ]

Vokal tengah dihasilkan dengan meletakkan lidah seperti biasa di bahagian bawah
rongga mulut. Bahagian tepi lidah dilengkungkan sedikit, manakala rongga mulut
berkeadaan sederhana luasnya. Lelangit lembut terangkat rapat ke belakang tekak
untuk menutup rongga hidung. Udara keluar daripada paru-paru tanpa sekatan. Pita
suara bergetar.

Rajah 11.7: Vokal Tengah


8

Contoh:
[ ma ] [ sma ]

11.4 Bunyi Konsonan

Konsonan ialah bunyi-bunyi bahasa yang apabila dikeluarkan, bunyi-bunyi ini menerima
sekatan, sempitan dan geseran sama ada di bahagian rongga mulut, tekak atau hidung.
Bunyi konsonan terhasil apabila berlakunya sekatan udara yang mengalir dalam saluran
suara. Bunyi-bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara. Rujuk
Rajah 11.8 untuk melihat cara-cara menghasilkan bunyi-bunyi konsonan bahasa
Melayu.

Rajah 11.8: Konsonan Bahasa Melayu

Dalam Bahasa Melayu, konsonan terbahagi kepada konsonan asli dan pinjaman.
Konsonan asli terdiri daripada bunyi-bunyi letupan, letusan, sengauan, geseran, sisian,
getaran dan bunyi separuh vokal.

9

11.4.1 Konsonan Letupan (Plosif)

Konsonan letupan dihasilkan dengan merapatkan alat sebutan kepada mana-mana
daerah sebutan.. Udara yang keluar dari paru-paru melalui rongga mulut akan tersekat.
Apabila udara yang tersekat ini dilepaskan dengan serta merta maka terhasillah bunyi
letupan. Bunyi letupan akan berubah-ubah apabila daerah dan alat sebutannya diubah.

a. Letupan bibir [ p ], [ b ]
Letupan bibir dihasilkan dengan merapatkan bibir nbawah ke bibir atas dan lelangit
lembut dinaikkan untuk menutup rongga hidung. Udara dari paru-paru akan tersekat dan
dilepaskan serta-merta. Apabila letupan itu dilakukan dengan pita suara tak bergetar
maka bunyi yang dihasilkan adalah letupan bibir tak bersuara [ p ]. Contoh, [ parah ], [
rupa ]. Apabila pita suara bergetar maka bunyi yang dihasilkan ialah letupan bibir
bersuara [ b ]. Contoh, [ baru ], [ biru ], [ habuk ]

Rajah 11.9: Konsonan letupan bibir [p] dan [b]

b. Letupan gusi [ t ], [ d ]
Bunyi konsonan letupan gusi dihasilkan dengan hujung lidah dirapatkan ke gusi atas.
Lelangit lembut dinaikkan untuk menutup rongga hidung. Udara yang tertahan dalam
rongga mulut dilepaskan serta-merta pada bahagian hujung lidah dan gusi.Jika pita
suara bergetar maka bunyi yang dihasilkan ialah letupan gusi bersuara [ d ]. Contoh, [
dada ], [ nada ], [ tidur ]. Jika pita suara tidak bergetar, maka bunyi yang dihasilkan ialah
letupan gusi tak bersuara [ t ]. Contoh, [ tanah ], [ mata ]

10

Rajah 11.10: Konsonan letupan gusi [t] dan [d]

c. Letupan lelangit lembut [ k ], [ g ]
Letupan lelangit lembut dihasilkan apabila belakang lidah dirapatkan ke lelangit lembut.
Lelangit lembut dinaikkan untuk menutup rongga hidung. Udara yang tertahan
dilepaskan dengan serta-merta pada bahagian belakang lidah dan lelangit lembut. Bunyi
suara yang dihasilkan ialah letupan lelangit lembut [ k ] tak bersuara di mana pita suara
tidak bergetar. Contoh, [ kaki ], [ laku ], [ saku ]. Apabila pita suara bergetar maka bunyi
suara yang dihasilkan ialah letupan lelangit lembut [ g ] bersuara. Contoh, [ gaya ], [
pagar ], [ segar ]

Rajah 11.11: Konsonan letupan lelangit lembut [k] dan [g]

d. Letupan pita suara/hentian glotis [ ]
Hentian glotis terhasil dengan cara lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke dinding
rongga tekak untuk membuat sekatan udara ke rongga hidung. Udara kemudian

11

terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan serta-merta pada bahagian pita suara. Pita suara
tidak bergetar. Maka terhasillah [ ]. Contoh, [ poko ], [ keadaan ]

11.4.2 Konsonan Letusan (Afrikat)
Bunyi letusan dihasilkan dengan merapatkan alat artikulasi sehingga udara tersekat.
Lelangit lembut dinaikkan untuk menutupi rongga hidung. Udara kemudiannya
terhalang, iaitu disekat dan dilepaskan perlahan-lahan pada bahagian lelangit keras.
Maka terhasillah fonem [ ] di mana pita suara tidak bergetar. Contoh, [ awan ],
[ baa ]. Apabila pita suara bergetar, bunyi suara yang dihasilkan ialah konsonan letusan
lelangit keras bersuara [ ]. Contoh, [ alan ], [ baa ]

Rajah 11.12: Konsonan letusan [ ] dan [ ]

11.4.3 Konsonan Sengauan (Nasal)
Dalam Bahasa Melayu terdapat empat bunyi nasal. Bunyi nasal berlaku apabila alat
artikulasi dirapatkan kepada daerah artikulasi. Lelangit lembut diturunkan untuk
membuka rongga hidung. Udara keluar dari paru-paru melalui rongga hidung dan
rongga mulut. Pita suara akan bergetar.

a. Konsonan sengauan dua bibir bersuara [ m ]
Udara dari paru-paru dipam ke pita suara. Lelangit lembut diturunkan untuk membuka
rongga hidung. Udara terhalang pada bahagian dua bibir, kemudian keluar melalui
rongga hidung dan rongga mulut, maka terhasillah fonem [ m ]. Contoh perkataan [
mlu ], [ amn ]. (rujuk Rajah 11.13)

12

Rajah 11.13: Konsonan Sengauan [m]

b. Konsonan sengauan gigi-gusi bersuara [ n ]
Bunyi terhasil apabila udara terhalang pada bahagian hujung lidah dan gusi kemudian
keluar melalui rongga hidung dan rongga mulut. Apabila udara tiba di rongga tekak,
lelangit lembut diturunkan untuk membuka rongga hidung. Bunyi yang dihasilkan ialah
konsonan sengauan gigi-gusi bersuara [ n ]. Contoh perkataan ialah, [ nsi], [ nns ].
(rujuk Rajah 11.14)

Rajah 11.14: Konsonan Sengauan [n]


13

c. Konsonan sengauan lelangit keras [ ]
Bunyi konsonan ini dihasilkan apabila udara yang terhalang pada bahagian depan lidah
dan lelangit keras, kemudian keluar melalui rongga hidung dan rongga mulut. Bunyi
suara yang dihasilkan ialah fonem [ ]. Contoh perkataan ialah, [ ala ], [ baak ]. (rujuk
Rajah 11.15)

Rajah 11.15: Konsonan sengauan [ ]

d. Konsonan sengauan lelangit lembut bersuara [ ]
Belakang lidah dinaikkan ke lelangit lembut. Udara terhalang pada bahagian belakang
lidah dan lelangit lembut, kemudian keluar melalui rongga hidung dan rongga mulut. Pita
suara akan bergetar. Bunyi suara yang dihasilkan ialah [ ]. Contoh perkataan ialah, [
aa ], [ mail ]. (rujuk Rajah 11.16)

Rajah 11.16: Konsonan sengauan [ ]

14

11.4.4 Konsonan Geseran (Frikatif)
Bunyi geseran dihasilkan dengan menyempitkan rongga aliran udara sewaktu melalui
rongga mulut. Lelangit lembut dinaikkan untuk menutup rongga hidung dan udara hanya
keluar melalui rongga mulut.

a. Geseran gigi-gusi tak bersuara [ s ]
Bunyi dihasilkan apabila udara yang keluar dari paru-paru bergeser pada sempitan lidah
dan gusi. Pada masa ini lelangit lembut dan anak tekak dinaikkan ke belakang rongga
tekak untuk menyekat arus udara ke rongga hidung. Pita suara direnggangkan. Arus
udara melalui rongga mulut tanpa menggetarkan pita suara maka terhasillah bunyi gusi
tak bersuara [ s ]. Contoh perkataan ialah, [ salah ], [ msa ], [ bas ]. (rujuk Rajah 11.17)

Rajah 11.17: Konsonan Geseran [ s ]

b. Geseran glotis tak bersuara [ h ]
Bunyi dihasilkan apabila udara keluar melalui pita suara yang renggang tanpa halangan.
Glotis terbuka luas dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding belakang tekak. Bunyi
suara yang dihasilkan ialah [ h ], geseran glotis tak bersuara. Contoh perkataan ialah, [
hawa ], [ mha ] (rujuk Rajah 11.18)

15

Rajah 11.18: Konsonan Geseran [ h ]

11.2.5 Konsonan Getaran (Tril)
Bunyi dihasilkan apabila udara dari paru-paru ditekan keluar melalui rongga mulut
hingga menggetarkan lidah pada bahagian gigi-gusi. Lelangit lembut dinaikkan untuk
menutup rongga hidung. Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi getaran gusi bersuara [ r ].
(rujuk Rajah 11.19)

Rajah 11.19: Konsonan Getaran [ r ]

11.2.6 Konsonan Sisian (Lateral)
Udara dikeluarkan melalui rongga mulut terhalang dan keluar melalui kedua-dua belah
kiri dan kanan lidah. Hujung lidah dinaikkan ke bahagian gusi. Pita suara bergetar. Bunyi

16

yang dihasilkan ialah [ l ]. Contoh perkataan ialah, [ lari ], [ sila ], [ selamat ]. (rujuk Rajah
11.20)

Rajah 11.20: Konsonan Sisian [ l ]

11.2.7 Konsonan Separuh Vokal
Untuk menghasilkan bunyi separuh vokal, kedudukan lidah dan ruang udara di dalam
mulut sama kedudukannya seperti ketika menyebut bunyi vokal. Ujaran dilakukan
separuh jalan sahaja.

a. Konsonan separuh vokal dua bibir bersuara [ w ]
Bibir dan belakang lidah seperti untuk membunyikan [ u ], kemudian berlaku geluncuran.
Bunyi yang dihasilkan ialah separuh vokal dua bibir bersuara [ w ]. Contoh perkataan
ialah, [ waya], [ wa ]. (rujuk Rajah 11.21)

Rajah 11.21: Konsonan Separuh Vokal [ w ]

17

b. Konsonan separuh vokal lelangit keras bersuara [ y ]
Kedudukan lidah pada peringkat awal adalah seperti untuk membunyikan [i], kemudian
bergerak kepada kedudukan vokal yang lain. Bunyi ini ialah separuh vokal lelangit keras
bersuara [ y ]

11.5 Diftong
Diftong ialah bunyi yang terdapat geluncuran semasa menyebutnya. Diftong
dilambangkan oleh dua huruf vokal yang membentuk satu suku kata. Semasa bunyi
diftong dihasilkan, berlaku getaran pada pita suara. Dalam Bahasa Melayu, terdapat tiga
bentuk diftong, iaitu [ai], [au] dan [oi]. Bunyi diftong dihasilkan apabil sebuah vokal
menggeluncur dan bergabung dengan sebuah vokal lain. Ini dapat dilihat dalam diftong
[ai].

Bunyi vokal dimulai dengan cara penghasilan vokal depan luas [a], kemudian berlaku
geluncuran ke arah bunyi vokal depan sempit [i]. Contoh perkataan ialah, [ rumpai ], [
sampai ], [salai]. Diftong [au] pula dihasilkan apabila vokal depan luas [a] menggeluncur
ke arah bunyi vokal belakang sempit [u] iaitu bibir berada dalam keadaan bundar dan
lidah berada di belakang. Contoh perkataan ialah, [ panau ], [ surau ], [ pulau ].
Pengujaran diftong [oi] dimulai dengan cara penghasilan vokal belakang separuh sempit
[o], kemudian berlaku geluncuran ke arah bunyi vokal depan sempit [i]. Bibir berkeadaan
leper dan lidah berada di hadapan dan bukaan mulut separuh sempit. Contoh perkataan
ialah, [ dodoi ], [ boikot ].

Aktiviti 1
i. Bagaimana bunyi diklasifikasikan sebagai vokal dan konsonan?
ii. Dalam kumpulan, bincang dan buat deskripsi konsonan letupan dan letusan.
Nyatakan perbezaan kedua-dua konsonan ini.
iii. Apakah fungsi getaran pita suara dalam menghasilkan bunyi konsonan.


18

Aktiviti 2

Setelah anda membaca dan memahami keterangan yang berkaitan dengan penghasilan bunyi
konsonan. Cuba lengkapkan jadual di bawah dengan memberikan contoh perkataan yang
menunjukkan penyebarannya dengan menggunakan transkripsi fonetik.


19

12.1 Sinopsis

Tajuk ini disusun untuk membolehkan pelajar mengetahui dan memahami sebutan
perkataan bahasa Melayu yang betul (baku) berdasarkan lafaz ejaan setiap perkataan.
Sebutan baku ini merangkumi sebutan; Huruf vokal, Huruf diftong, Huruf konsonan,
Huruf gugus konsonan, Perkataan asing (Inggeris, Arab), Perkataan terbitan dan
perkataan yang sudah baku sebutan.

12.2 Hasil Pembelajaran

Pada akhir tajuk ini, anda akan dapat:

i. menyatakan konsep sebutan baku Bahasa Melayu;
ii. mentranskripsi perkataan-perkataan yang mengandungi vokal;
iii. mentranskripsi perkataan-perkataan yang mengandungi konsonan; dan
iv. mentranskripsi perkataan-perkataan yang mengandungi diftong.

12.3 Sebutan Bahasa Melayu Baku

Bahasa Melayu baku ialah bahasa Melayu yang sempurna, lengkap dalam semua aspek
yang merangkumi koda, status, penggunaan bahasa, ejaan, tatabahasa, istilah,
penggunaan kata, laras bahasa dan sebutan. Bahasa baku dikaitkan dengan golongan
berpendidikan tinggi dalam masyarakat. Bahasa tersebut digunakan dalam urusan rasmi
sebagai bahasa rasmi negara dan bahasa persuratan. Bahasa baku mempunyai ciri-ciri
dan sistem tersendiri;

a. digunakan untuk tujuan rasmi;
b. tidak mempunyai penutur asli;
c. mematuhi peraturan tatabahasa sepenuhnya;
d. digunakan dalam konteks formal;
e. mempunyai pelbagai laras;
TAJUK 12 LATIHAN TRANSKRIPSI SEBUTAN DAN PENYUKUAN SEBUTAN

20

f. mengamalkan sistem panggilan formal;
g. bersifat fonemik iaitu sebutan mengikut ejaan;
h. mengalami perancangan yang sistematik;
i. tiada unsur-unsur kependekan atau kata-kata singkatan;
j. menggunakan bahasa yang tersusun; dan
j. menekankan ketepatan dan kejelasan makna.

Menurut Garvin dan Mathiot (1998), bahasa baku membawa maksud pembakuan dalam
semua aspek bahasa; berusaha dan melakukan proses pengekodan, dan kutipan
informasi pelbagai aspek tentang bahasa yang diterima daripada masyarakat serta yang
telah menjadi norma kebahasaan bagi seluruh masyarakat itu. Pengekodan adalah satu
persetujuan tidak rasmi yang diambil tentang satu variasi daripada beberapa variasi yang
wujud dan variasi itu menjadi kelainan yang mewakili bahasa. Contohnya, variasi yang
dipilih sebagai variasi bahasa baku ini mempunyai kaitannya dengan faktor-faktor
sosiosejarah. Umpamanya variasi yang dituturkan oleh golongan terpelajar, maka variasi
itu dari segi penggunaannya diterima pakai oleh penutu-penutur yang lain.

Dalam penggunaan rasmi atau dalam situasi formal, bahasa Melayu perlu memperlihatkan
bentuk dan gaya yang betul, tepat, ringkas, mudah, dan santun. Seterusnya dikemukakan
panduan umum mengeja dan menyebut perkataan dan istilah bahasa Melayu dalam huruf
rumi. Beberapa panduan perlu dipatuhi bagi mengeja perkataan, istilah dan kata majmuk
dengan betul meliputi keselarasan huruf vokal, kekecualian huruf vokal, penggunaan
diftong, penggunaan huruf konsonan, perkataan pinjaman (istilah), imbuhan dan kata
sendi di dan ke, partikel, ganti nama singkat dan penulisan kata majmuk.

12.4 Pola Keselarasan Vokal

Keselarasan vokal meliputi perkataan yang berbentuk dua suku kata. Bagi perkataan yang
mengandungi lebih dua suku kata, peraturan keselarasan huruf vokal ini hanya wajar bagi
dua suku kata yang terkahir. Terdapat lapan belas pola keselarasan huruf vokal dalam
bahasa Melayu yang perlu dipatuhi untuk mengelakkan daripada berlakunya kesilapan
ejaan. (rujuk Rajah 12.1)

21

Rajah 12.1: Pola Keselarasan Vokal Bahasa Melayu


22

12.5 Sebutan Huruf Vokal

Terdapat enam huruf vokal dalam Bahasa Melayu. Vokal perlu disebut dengan betul
menurut nilai bunyi individu. Kedudukan vokal dalam perkataan boleh berada sama ada di
awal, di tengah atau di akhir.

a. Huruf a dilafazkan dengan bunyi [ a ] pada mana-mana kedudukannya.
Contoh:
pada [a + da]
berada [be + ra + da]
cabaran [ca + ba + ran]
warganegara [war + ga + ne + ga + ra]

b. Huruf e dilafazkan dengan bunyi [ e ]
Contoh:
elok [e + lok ]
leka [le + ka]
nenek [ne + nek]

c. Huruf e pepet dilafazkan dengan bunyi [ ]
Contoh:
emak [ + mk]
segar [s + gar]
kelam [k + lam]

d. Huruf i dilafazkan dengan bunyi [ i ]
Contoh:
ini [i + ni]
putih [pu + tih]
intip [in + tip]


23

e. Huruf o dilafazkan dengan bunyi [ o ]
Contoh:
oleh [o + leh]
bola [bo + la]
sorak [so + rak]

f. Huruf u perlu dilafazkan dengan bunyi [ u ]
Contoh:
ubi [u + bi]
ular [u + lar]
tunjuk [tun + juk]
putus [pu + tus]

12.6 Huruf Diftong

Diftong terbentuk apabila dua huruf vokal digunakan dalam pengejaan perkataan.
Contohnya, gabungan vokal a dengan huruf u dan gabungan vokal o dengan huruf i
menjadi au dan oi. Dalam bahasa Melayu terdapat tiga huruf diftong iaitu ai, oi dan au.
Huruf-huruf diftong ini biasanya diletakkan di awal, di tengah dan di akhir perkataan.
Kesemua bunyi perlu mengikut ejaan asal iaitu ai, oi, au. Contoh perkataan ialah;

amboi kaloi sepoi
bangau kalau lampau
aurat sungai salai
pulai balai halau
Aktiviti 1

iv. Bincangkan bagaimana pola keselarasan vokal menyumbang
kepada kepentingan sebutan baku bahasa Melayu.

v. Dalam kumpulan, pilih satu petikan (satu/dua perenggan) daripada
jurnal, majalah atau akhbar dan buat transkripsi vokal.


24

12.6.1Panduan Sebutan Huruf Diftong

Diftong perlu dilafazkan dengan bunyi [ai], [oi], [au] pada kedudukan di awal, di tengah
atau di akhir perkataan.

1. Diftong ai dilafazkan dengan bunyi [ai]
Contoh perkataan;

hairan [ hai + ran ]
pandai [ pan + dai ]
salai [ sa + lai ]
tupai [ tu + pai ]
ampai [ am + pai ]
laici [ lai + ci ]
aising [ ai + si ]

2. Diftong oi dilafazkan dengan bunyi [oi]
Contoh perkataan;

sekoi [ se + koi ]
kaloi [ ka + loi ]
oidium [ oi + di + um ]
boikot [ boi + kot ]

3. Diftong au dilafazkan dengan bunyi [au]
Contoh perkataan;

automatik [ au + to + m + tik ]
aurat [ au + rat ]
kacau [ ka + cau ]
kalau [ ka + lau ]
maujud [ mau + jud ]
taufan [ tau + fan ]


25

12.7 Penggunaan Huruf Konsonan

Terdapat 26 huruf konsonan dalam bahasa Melayu iaitu b, [bi], c [si], d [di], f [ef], gh [gh],
h [hej/ejh], i [ee], j [je], k [ki], l [el], m [em], n [en], ng [ng], ny [ny], p [pi], q [kiu], r [ar], s
[es], sy [sy], t [ti], v [vi], w [dabliu], x [eks], y [wai], z [zek]


26


27

12.8. Transkripsi Fonetik

Transkripsi fonetik merupakan satu cara merakamkan bunyi-bunyi bahasa dengan
menggunakan lambang-lambang fonetik. Lambang fonetik ditulis dalam kurungan [ ].

12.9 Transkripsi Fonemik

Transkripsi fonemik merupakan cara transkripsi yang menumpukan transkripsi dalam
bentuk tulisan. Matlamat akhir fonemik ialah untuk membentuk sistem ejaan berdasarkan
fonem-fonem yang ada dalam sesuatu bahasa, contohnya fonem // dieja sebagai ng,
fonem /x/ dieja sebagai kh dan fonem // di eja sebagai ng.

28

Contoh perkataan yang menunjukkan penyebarannya menggunakan transkripsi fonetik.

Bil. Huruf Fonem
Penyebaran (transkripsi fonetik)
Awal Tengah Akhir
1. b /b/ [bu ku] [ba ba] [a dab]
c // [a wan] [ba a] [ma]
d /d/ [da ri] [da da] [kad]
f /f/ [fa seh] [a laf]
g /g/ [ga ri] [la ga] [bg]
h /h/ [ha ri] [m ha] [a rah]
j /j/ [jam] [ja ja] [caj]
k /k/ [ka ta] [ba ta] [ka tak]
kh /kh/ [xa mis] [ta rix]
l /l/ [la lu] [la la] [a wal]
m /m/ [m ri] [m m] [ka lam]
n /n/ [n si] [m n] [ta
mn]
ng // [a a] [ba u] [si a]
ny // [ i] [ba k]
p /p/ [pa su] [s pit] [te tap]
q /q/ [qa ri] [wu quf] [bu raq]
r /r/ [ra sa] [ba ra] [se bar]
s /s/ [ si la] [sa sa] [m las]
t /t/ [ta lam] [t tap] [k rat]
v /v/ [van] [re vo lu si]
w /w/ [wau] [a wal]
z /z/ [zoo] [ba zar]

Isi Pelajaran Bmm3108 Interaksi 4

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Isi Pelajaran Bmm3108 Interaksi 4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BMM 3108 FONETIK DAN FONOLOGI BAHASA MELAYU

You might also like