Copy 11,200 chhut a ni A chhnga thu awmte Thl a Ti na Tel th n @ Kristian nun leh Chanchin | ha - C. Lalbiakfela 3 @ Sakawlh chu tu nge ni? - Rev.B. Lalrinawma 9 @ Thihna: kan tana hun ruat a ni em? - Lalchhuanawma Sailo 14 @ Lalpa, ka lawm e - Rev.TC. Laltlawmlova 17 @ Zu hnathawh leh Thlarau Thianghlim hnathawh - Upa F. | hasiama 22 @ Nun hloh Lota -Upa R. Hrangkima 25 Editorial - 2 Tunhnai Khawvel - 7 SUNNATE - 28 Upa HS. Laldawta Upa KC. Chhunga Upa K. Zahranga Upa C. Hrangmuana Hlauhawm @ Hlauhna awmnaah chuan himna a awm thei lo. - Felix Frankfurter @ Kan nuna engmah hi hlauh tur a ni lo, hriat- thiam tur a ni. - Marie Curie @ Hlauhna hi taksa aia rilru hman nasat zawk vang a ni ch^wk; a inbuktawk tur a ni. - A. Koran @ Lalpa chu ka zawng a, ... ka hlauh zawng zawng lakah chuan mi chhan- him ta a. - Lal Davida Kohhran Beng 2 Editorial: Hlauhawm University of Wisconsin, USA chuan mihring min tibuaitu kan manganna leh hlauhawm nia kan hriat (worry & fear) tam lutuk hi zirchianna an buatsaih a. An thil hmuh chhuah chu hei hi a ni: Kan hlauh \hin 100 zela 40 ( 40%) hi chu thil lo thleng tak tak ngai lo a ni a. Kan hlauh \hin 100 zela 30 (30%) chu thil kal tawh, sawt tawh lo kan hlauh mai mai a ni a. Kan hlauh \hin 100 zela 22 (22%) hi chu hlauhawmni miah lo kan hlauh ve hrim hriman ni. Heng kan hlauh \hin belhkhawm hi 100 zela 92 a ni. Tichuan he khawvel kan cham chhung rei loteah hian hlauhawm ni miah lo kan hlauh, kan nun tibuai \hintu chu 100 zela 92 a ni a. Hlauh tur dik tak chu 100 zela 8 chauh a ni! He zir chianna rilrua vawng reng chung hian tun lai huna mi tam tak tibuaitu chhiarpui chi khat biometric enrolment chungchang hian dawn a va tithui ve le. Tunlai khawvel buaithlak tak, rawlrala ch>tna hluar ta em emah hian India chuan theihpatawpa a khua leh tuite chhinchhiah a, kan sahimna tur ngaihtuahin kawng a zawng a. Chu mi atan chuan tun hmaa chhiarpui kan neih dan aia chik zawkin kan hmel chauh ni lovin kan kut zia leh mit naute nen lam min chhinchhiah \ul a ti a, kan ti \an mek a nih hi. Mahse rin loh takin sakawlh hlau lo ber tura ngaih kristiante chu kan phi ruai a. He thil leh sakawlh hi inzawmna neia thlabar kan awm ta nual si a. Khawi khawiah emaw thla la ngamlo an awm a; a \hente phei chu ngawi renga hlau satliah ngawt lova kohhran hial chhuahsan te pawh an awm a ni awm e. Hetiang hlauhna hi zirtirna dik lo a\anga lo awm, siam \hat theih a ni. Eng tia tih tur nge ni ang le? Phek 9-13 hi chhiar la, mi dangte hriattir ang che. July 2014 3 KRISTIAN NUN LEH CHANCHIN | HA - C. Lalbiakfela Bible text: Philippi 1: 12-21 Kei atan zawng nun hi Krista a ni si a, thih pawh hlawkna a ni (Phil 1:21) Thuhma: Kan thu hlawmah hian Tirhkoh Paula chuan Khang ka chunga thil lo thlengte kha tiin, Chanchin Tha avanga a tawrhna leh a nun dan chiang taka rawn tarlangin thu bul a rawn tan a. Asia ramkhawpui pawimawh tak taka Chanchin Tha hril leh thehdarha hma a lak mek laiin hnung lama sa barh ang maiin harsatna a tawng a. Jerusalem-ah ama chipui Juda-ten an hek a, Rommite hnenah an tantir a (Tirh 28:17). Rom-ah rorelsak turin an hruai a. An zin kawngah chuan lawng chhiat te tuarin, thlipui leh thlasik khaw vawt hnuaiah chu hmun chu an pan tih kan hmu (Tirh 27) Rom-ah chuan a ma in luah hawhah tantir (House arrested) a ni a, Praitorian ten 1 an v>ng a. Chu hmun ngei mai chu Chanchin | ha tihdarhna hmun pawimawh tak mai a lo ni ta a ni. (Phil 1:13) He lai thu a\ang hian kan nun leh Paula nun khaikhin pah chung zelin, ringtu nun leh Chanchin | ha inlaichinna kawng tlemtein han tarlan kan tum dawn a ni. 1. Chanchin | ha avanga tuarna-Tuarna man hla Paula nun hi Kristaa innghat a nih tlat avangin engkimhian awmzia a nei a, nun duhawm tak a niin, a fel vel vek a ni kan ti thei awm e. Chu nun tak mai chu ringtute mamawh em em, mi tam tak tena harsa kan tih si chu a ni. Hriat fuh a ngai a, pawm thiam a tul tel bawk. Chanchin | ha hriltu nun chu Kristaah a innghat tur a ni a, Krista hming avanga eng pawh tuar huam nun a ni tel bawk tur a ni. Tirhkoh Paula nun pawh hi Chanchin | ha leh Krista nena inhne reng nun a ni. Paula chuan a chunga thil lo thlengte 2 chu Chanchin | ha tihdarh nana hmanraw pawimawh tak a nih thu a sawi mauh mai a! Chanchin | ha avanga Rom khawpuia a Kohhran Beng 4 tang chu amah vengtu Rom sipaite Krista ke bula hruaina hun remchang a lo ni a. A t^n tirh atangin Krista thu chu a tlangaupui a; amah vengtu sipaite chu Krista sipai rinawm ni turin training a pe char char a. A tawrhna hmun ngei mai chu hun remchang tak, tawrhna manhla takah a lo chang ta. Krista hnenah mi dangte a hruai ni mai lovin, chu thawm thang vel chuan Kristian hnung tawlh leh chau taka lo awm mekte chu a tihuaisenin chakna thar a la pe zui (Phil 1:14) Kan Pathian thuin, Kristian a nih avangin tuar se la, zak suh se a lo tih nun hi kan nun hian lanchhuahpui ngam thin se la chuan engtianga ropuiin Pathian ram hi zau zel tak ang maw!? Tirhkoh Paulan a tuarna hmuna Chanchin | ha a thehdarh tlat mai hi a entawntlak hle. Tuarna hmuna zam mai lo hmel leh Krista en tlat nun chuan thil a tithei a, khawvel mitena an ngam loh nun ril tak chu a lo ni. Tuar hi kristian nun zepui a ni a. Tuar lo chuan kraws kawng hi zawh ngam chi a ni lo. Kraws pu tura tih kan nih laiin kraws zawk hian min lo pu leh dawn dawn mai thin. Zam mai hi Setana thanga awhna kawngka a ni a, tlanchhia leh pumpelhna kawng zawng thinte chuan kristian nun hlu an hloh thin. Ringtu puitling nun reng reng hi tuarna kawng chhuk chho tam tak kaltlang leh harsatna kara zam lo nun a ni a, chu nun chu Chanchin | ha puang leh lantir thin tute nun a ni. Paulan tawrhna hmuna Chanchin | ha chi a thehdarh thei hi kan ringtu nun hian entawnah nei ve se la, tichuan Lal hnena kan thlen hunah re- port ngaihnawm leh benglut kan nei thei ang. Ka van in kawng- Kraws a ni, Ka kal chhungin ka kawng hmuh zel ka duh. 2. Chanchin | ha avanga l^wm z>l nun: Chanchin | ha avanga Paula nun kawng hi thil khirh khan tak a ni awm e. Krista Chanchin | ha tlangaupui a, \hahnemngai taka a thawh laia hetiang dinhmua a ding ta mai hi Pathian dem mai pawh a awl ve ang. Chu tih a hnekin amah dodaltute an lo chhuak a. A July 2014 5 dera Chanchin | ha hrilin 3 Paula phurrit belhchhahtu maiah an lo \ang a, a buaithlakin a luhaithlak ngawt ang. Chutiang harsatna leh buaina karah chuan, A ni, ka lawm zel ang (1:18 c) a la ti fan a. Pa entawntlak tak chu a ni phawt mai. Eng ang pawhin awm ila, lungawi zel ka ching tawh si a (Eph 4:11) a ti mauh mai bawk a. Kristaah lungawina famkim a hmuh vang a ni. Ringtu inti mi tam tak tena kan mutan ni fo thin chu, Kristaa lungawina leh lawmna nun, lawm thei zel nun kan tlachham thin hi a ni. He nun hi inphahhnuaina leh thuhnuairawlh nun a nih avangin harsa kan ti thin pawh a ni ang e. Krista Chanchin | ha hril a, hun puma inpete pawh hian engkima lawmthu sawi theihna nun hi kan va tlachhamhma thin em! Phunnawi leh phunchiar kan ngah a, mi kan teh a, kan teh tling zo bawk si lo. Harsatna a lo thleng a, paltlang tum si loin a h>lna kh^n kan zawng leh ruai mai zel a; kan awngrawp leh mai thin. Lawm z>l nun hi Kristaa innghat nun chu a ni a, chu nun neitute chuan harsatna karah pawh Lalpa hnenah lawmthu an sawi thei a; an hlima, an lungawi hlen bawk thin. Krista zuitute hian harsatna karah pawh lawmthu sawi zel thei ila, Lalpa avangin hlimin i lawm z>l ang u. Tichuan ringtu puitling leh entawntlak kan ni thei ang. Lawm chungin Lalpa rawng bawl ula, Hla sa chungin a hmaah chuan lo kal rawh u.. 3. Nun Krista, Thih hlawkna Paula ngaihtuahna chhung- ril hi thil pahnihin a tibuai ve fo thin. Chu chuan a lai laklawhah kal ngaihna hre loin a siam a ni tih pawh kan hria. A thawhrimna chawlhsan a, kal chhuaka hahdam taka Krista hnena chawlh diai diai tawh mai te a chak a. Chu chu a thlakhlelhawm dawn hlein a hria. He khawvela Lalpa hna thawh tur tamzia a ngaihtuah erawh chuan, chawl hman niin a inhre lo a, a Lalpa tana nun chu a la \ul hlein a hre bawk a (Phil 1:21) Chuvang chuan a ni, Kan nun chuan Lalpa tan, kan thih pawhin Lalpa tan (Rom 14:8) a lo tih ni.. A nun Kohhran Beng 6 hausakna thuruk erawh chu, eng ang dinhmunah pawh lo ding ta se, a inpeih sa at reng mai hi a ni. Krista tana nun hi Chanchin | ha neitu leh puangtute hian eng ang chiahin nge kan ngaih ve le? Kan hrehawmna leh tawrhna te kalsan a, kal chhuaka Krista hnena awm ngawt mai hi em ni kan ch^k chu ni ve le? He khawvelah hian chawl leh muang hman kan ni lo a, awlna hmu ringtu kan awm hek lo. Nun thlahlel lo, thih ngam chuang End notes: 1 Praitorian tih hian hmun (Place) emaw Sipai pawlho tih a kawk thei a. Phil 1:13-ah hi chuan Praitorian tih hian RomLal in vengtu Romsipai rual a sawina niin a lang. 2 Khang ka chunga thil lo thlengte kha tia paulan a sawi hi Krista Chanchin Tha avanga hek te, tihduhdah leh a tawrhna kawng tinrengte a sawi lanna a ni. 3 Greek tawngah Eritheia tih a ni a. Hlawh hmuh nana hnathawk te, mahni inhai vur leh intihlen nana thawk, dinhmun chuh nana mahni inphochhuakte sawina a ni awm e..(See Barclay, William., The Daily Study Bible Ephesians p.23) si lo pawh a awm theih. Krista tana nun leh thih hi kan huam ve tur a ni a, chu chu Kristian nun dik zik tluak lanna chu a ni. Nun hi Krista tan a hlu a, rawngbawl zel thei turin kan nun chhung ngei hian Bawih \ha leh rinawm ni thei turin \hahnemngai takin Lal rawng i bawl z>l ang u.. Lal hna i thawk ang u, Lalpa lo kal thlengin. (A ziaktu: C. Lalbiakfela hi Hnahthial Bazar Kohhrana mi, tun hnaia missionary-a lak thar, Betbunya-a thawk \an mek a ni) Kohhran Beng hi \ha i tih chuan mi dangte hriattir ve la; \ha i tih loh chuan keimahni min hrilh ta che. July 2014 7 TUN HNAI KHAWVEL BCM in thla khat chhungin thawktu 39 la thar Mizoram Baptist Kohhran chuan June thla chhung ringawt khan Department hrang hrangah thawktu 32 zet a la thar a. Chungte chu Mission Depart- ment-in 21, Education Depart- ment-in 12 leh Theological Education Board-in 6 te an ni a, missionary leh zirtirtu an ni deuh ber. Lak thar zinga a zat ve dawn hi chu Contract leh daily-a lo thawk mek tawhte an ni a, a tam ber hi Contract-a lak an ni bawk. A rualin Missionary 22 tir chhuak Mizoram Baptist Kohhran Mission Department chuan June 22, 2014 khan missionary atana lak thar mi 21 leh Jarkhan field hawn thar Director atana ruat Rev. TC. Vanlalmalsawma te chu Biak in hrang hrang panga a\angin a rualin a tirchhuak. Heng missionary tirhchhuahte hi Lawngtlai Bazar Biak in a\angin mi 2 Rev.F. Ramdinmawian a tir chhuak a, Hnahthial Bazar Biak in a\angin Rev. Lalbiak- sanga Chinzahin missionary 4 a tir chhuak a. Lunglei Ramthar Biak in a\angin Rev. H. Lianngaian missionary 5 a tir chhuak a, Lunglei Venglai Biak in a\angin Rev. H. Sangcheman missionary 5 bawk tir chhuakin Lunglei Zotlang Biak in a\angin Rev.R. Zohminglianan missio- nary 6 a tir chhuak a ni. Heng missionary lak tharte hian June 10-20, 2014 chhung Orientation Class an kal a, J uly thla chawhma lam hian an thawhna hmun tur \heuh thleng hman tura beisei an ni. Pastoral Ministry-in Kohhran 41 \anpuina pe Pastoral Ministry Department chuan Relief to Churches a\angin kum kal ta 2013-2014 chhung khan Kohhran 41 hnenah Rs. 31,30,000/- a sem chhuak a. Kuminah diltu Kohhran 27 hnenah Rs. 20,80,000/- zet a pe chhuak leh tawh bawk. Hetianga Head- quarters a\anga \anpuina pek te hi a tam ber chu Biak in sak \anpuina a ni. Kohhran Beng 8 Kohhran Upa Exam tur 137 Kuminah hian August 1, 2014- ah Kohhran Upa exam buatsaih a ni dawn a. Tun thlenga hriat theih chinah pastor bial 57 a\angin Upa exam tur 137 an awm. Upa exam hi Pastor bial huapin neih \hin a ni. Pro Pastor 8 AICS-ah Training BCM hnuaia Probationary Pastor kum 2-na ti mek mi 8 te chuan June-September, 2014 chhung hian AICS-ah Training an nei mek. Chung te chu: B. Rosangzuala, F. Gospelmawia, Habert Rorelliana Sailo, LH. Lalmalsawma, PC. Lalrinawma, P. Lalroluahpuia, Ramnghak- mawia Hnamte leh T. Vanlal- remruata te an ni. | KP te tlaivarin \awng\ai Mizoram | KP chuan khawvel huapa | KP te \awng\ai ni, Baptist Youth World Day of Prayer (Second Monday of June) leh kumina an rorel, ram tana \awng\ai tlaivar programme hmang kawpin June 8, 2014 zanah MTKP bul tumin Pastor bial hrang hrang hun insemin | KP te tlaivarin an \awng\ai. | awng\ai tlaivar hun hi darkar khat te tea insemin Pastor bial 11 vel zel hun thuhmun hmangin an \awng\ai a ni. Social Concern Awarness Aizawlah BCM Social Concern Depart- ment chuan June thla chhung khan Aizawl khawpui chhunga Pastor bial 4 huapin Social Con- cern Awareness Seminar \um hnih an nei. A hmasa zawk June 7-ah Bawngkawn Biak inah Zemabawk bial, Aizawl East bial leh Bawngkawn bial huapin an nei a. A vawi hnihnaah Repub- lic bial huapin Republic Vengthlang Biak inah June 28 ah an nei. Awareness Seminar hi AGS i/c Service, Rev. Lalbiaksanga Chinzah, Social Concern Deptt.Director ni bawk hovin neih \hin a ni. Mission Field Account Audit Kum kal ta 2013-2014 Financial year chhunga kan Mission field hrang hrang sum chevel endik hna (Audit) chu June 24-26, 2014 chhung khan Regional Director Office, Guwahati-ah neih a ni. July 2014 9 Tunlai huna ringtute tibuaitu SAKAWLH CHU TU NGE NI? - Rev. B. Lalrinawma Tl>m lai deuh khan sakawlh (666) chung chang hi ziaktu \henkhatten an rawn ziak lang zeuh zeuh va, Thupuan Bua Sakawlh Johanan a tih hi kan hre chiang lo vang tih a hlauhawm hlein ka hria. | henkhat chuan sakawlh hlauh avangin kohhranah hming ziak luh an ngam lo va, kum 2011 India ram inchhiar pui (census)lai khan hming ziak duh lote pawh an awm a ni awm e. A pawi tak zet a ni. Kuminah India mi dik tak nih leh nih loh chhinchhiah nan thla lak niin finger print pawh tih mek a ni. Hei pawh hi hlau an awm leh ngei ang tih a rinawm. He thil hi kan tunlai khawvel, mi firfiak (terrorist) te leh mi bum hmangte leh Paulan | ha duh hauh lote a tih pun chhoh z>lna ramah hian mi dik leh dik lote hriat chhuah zung zung theih nan tih a ni. Thil hi a nihna tak kan hriat chian loh avanga hlau awm mah se thil ^wm lo pawh a ni lo va, dem theih pawh an ni ngawt lo. Kum 2000 vel kal tawhah khan Rom lal ber Domitiana chuan Kristiante a tiduhdah chiam a, mi tam takin an thih phah a. Apostol Johana pawh Patmos thliarkarah tantir a ni a. Chutih lai chuan Thupuan hi a ziak a ni. Chutah chuan sakawlh chanchin a ziak a ( 13:18). Chu sakawlh chu mi tam takin an hlauvin vawiin thlengin buaipui berah an nei. Ezekiela, Daniela leh Thupuan bu hi Chanchin | ha ai maha tuipui zawk an awm nual, sawi pawh nuam an ti. Hetiang lehkhabu hi Apocalyptic an ti a, chu mi awmzia chu khuh hawnna tih a ni. Hei hi Judate thuziak dan lar tak a ni. Thuthlung Hlui leh Thuthlung Thar inkarah te, Thuthlung Thar hunahte khan hetiang Apocalyptical Form-a thuziak hi an ching hle. Hetianga an chinna chhan hi tute tan emaw hriat thiam theih loh, an ziak chhante tan erawh chuan chiang hle si a Kohhran Beng 10 ni. Chuvangin hetiang thuziak hrilhfiah tur hian fimkhur a ngai a, a ziaktu hun lai boruak en chunga chik taka zir a ngai thin. Kan hlauh leh buaipui ber chu number 666 hi a ni a. Sakawlh nambar ni turah kan ngai a, chuvangin Bible ram mite number hman dan hriat a tul a ni. Bible ramah hian A AW B hi nambar chhiar nan an hmang thin. Chutiang nambar a\anga mihring hming emaw thu awmze nei chhut chhuah dan chu gemetria an ti a, hei hi Hebrai \awng chuan gimatripa an tih atanga lo chhuak a ni. Hetiang gematria hmang hian mi tam takin sakawlh numbar 666 hi chh<t chhuah an tum thin a, puh dan chi hrang pawh a tam tawh hle. Chung an puh zinga langsar zualte chu Martin Luther-a, John Knox, Nepolean, Hitler, Stalin te an ni. Kum emaw kal taah khan Pope te leh European Economic Communitu (EEC) te, World Council of Churches (WCC) te pawh sakawlhah an puh mek bawk. Sakawlh nambar chhut chhuaka tu nge a nih hre tur hian eng \awng nge kan hman? Hebraiho chuan alphabet hi nambar chhiar nan an hmang nghal a. Hebrai alphabet ah chuan consonants 22 a awm a. A hmasa 10 chu nambar 1-10 chhiar nan an hmanga , a dawt 9 chu 20-100 chhiar nan an hmang leh a, a bak 3 chu 200- 400 chhiar nan an hmang leh thung. Chubakah chuan Hebrai alphabet ah hian hawrawp 5 chu thumal tawp bera a awmin ziak dan danglam a awm a, chutiang chu final forms an ti a, chu chu 500 - 900 chhiar nan an hmang leh bawk. Hetiang hian : Aleph =1 Beth =2 Gimel =3 Daleth =4 He =5 Vau =6 Zain =7 Cheth =8 Teth =9 Jod =10 Kaph =20 Lamed =30 Mem =40 Nun =50 Samek =60 Ain =70 Pe =80 Tzade =90 Koph =100 Resh =200 Shin =300 Tau =400 Final Kaph =500 Final Mem =600 Final Nun =700 Final Pe =800 Final Tzade =900 July 2014 11 Hebrai ang bawkin Greek tawng pawh nambar chhiar nan hman nghal a ni. Greek tawngah chuan alphabeth 24 a awm a. Mahse nambar chhiar nan Hebrai tawng ang bawkin 900 thleng an mamawh bawk si a, chuvangin an alphbeth pangngai bakah hawrawp 3 an belh a. Chungte chu nambar 6 atan Stigma, nambar 90 atan Koppa, nambar 900 atan sampsi an hmang a. Hetiang hi Greek tawng nambar hlut dan chu a ni: Alpha =1 Beta =2 Gamma=3 Delta =4 Epsilon=5 Stigma =6 Zeta =7 Eta =8 Theta =9 Iota =10 Kappa =20 Lambda=30 Mu =40 Nu =50 Xi (Ksi)=60 Omicron=70 Pi =80 Koppa=90 Rho =100 Sigma =200 Tau =300 Upsilon=400 Phi =500 Chi =600 Psi =700 Omega=800 Sampsi =900 Latin \awngah chuan hman laiin nambar chhiar nan hawrawp 5 chiah an hmang. Chungte chu : C =100,L =50, X =10, V =5, I =1. Hun eng nge maw ti atang khan M hi 1000 sawi nan an hmang leh ta a ni. Hei hi Millenium tihna a ni. Khing kan sawi Alphabet bak hi Bible ram velah nambar chhiar nan an hman hriat a ni lo. Chutiang a nih chuan Sakawlh nambar chhut chhuah nan English alphabet hman chi a ni lo vang. Englsih alphabet hi nambar chhiar nan an hmang ve ngai si lo. Mizo alphabet lek phei chu hman chi a ni lo lehzual ang. Kan hman ber tur chu Johana \awng hriat Hebrai leh Greek hman a ngai tihna a ni. Latin \awnga nambar an chhiarna lah chu 5 chauh a nih avangin hman chi a ni bawk si lo. Hman lai chuan nambar hmanga hming ziak hi an ching hle thin a ni. Pompei khawpui kulh bangah chuan tlangval pakhat chuan Ka nula hmangaih hming chu 545 a ni tih a ziak (Adolf Deissman, Light from the East, 1927. P.276). Latin \awnga Roman Empire sawina chu LATEINOS tih a ni a. He hi Greek hawrawp anga ziak chuan a nambar belhkhawm chu 666 chiah a ni Kohhran Beng 12 thei. L=30 + A=1 +T=300 + E=5 + I=10 +N=50 +O=70 + S=200 = 666. Rom lal Vespasian, Titus leh Domitian te kha Titus chhung khua a mi vek an ni a. Titus hi Greek \awnga ziak chuan TEITAN tia ziak a ni a, hei hi 666 chiah a ni bawk. Rom lalte kha pathiana inchhal an ni a. Mipuite anmahni pathiana be turin an phut bawk. Romlalte chu KAISAR tih an ni thin. Kaisara pathian tihna chu Greek \awng chuan KAISAR- THEOS a ni. Hei pawh hi 666 tho a ni. Heta \ang hian sakawlh chuan Romlal Kaisara hming pu kha a kawk hle a ni. Rom lal Nero kha lal sual tak a ni a, a thih hnuah mi tam tak chuan mihringa lo chang leh turah an ngai. Domitiana a lo lal khan a nungchang leh ch>t danah Nero thi tawh hna rawn tho lehah an ngai hmiah a. Nero kha Kristiante nasa taka tiduhdahtu a ni a, chutiang bawkin Domitiana khan Kristiante a tiduhdah nasa hle. Rom hovin Nero a tho leh tura an ngai ang khan Kristiante pawhin anmahni tiduhdahtu Nero leh Domitiana chu mi thuhmunah an ngai ve hial a ni. Judai ram thlaler, tuipui thi kam hmun pakhat Murabbaat hmuna Aramik \awng thuziak an hmuh chhuahah chuan Romlalber Nero-a kha NRWN QSR tiin an ziak. Aramik leh Hebrai hian kum AD 800 hma lam khan an hawrawpah vowels an nei ve lo. (Hebrai thuziak danah chuan Yahweh tih hi YHWH tia ziak a ni thin). Chuvangin Nero Kaisar tih pawh NRWN QSR tia ziak a ni. NRWN QSR tih hi Hebrai nambar ziak dan zuiin kan chhut chuan 666 chiah a ni. N=50 + R=200 + W=6 + N=50 + Q=100 + S=60 + R=200 =666. Neron Kaisar tihah hian Neron tiha a tawpa N hi kan paih chuan 616 chiah a ni. Hmanlai kutziak Bible \henkhatah chuan Sakawlh nambar hi 616 tiin a inziak ve bawk. Johana hian tihduhdah an tuar laiin Thupuan bu hi a ziak a, chunglai chaun Nero, hmana thi tawh tho leh tura rinna kha a lian si a, Domitiana kha mi tamtakin Nero-a chiah chiah niin an ngai a. Chuvangin Johanan sakawlh a sawi hi tu dang ni lovin Domitiana chiah kha niin a lang. Hei hi Bible thiamte pawmdan tlanglawn ber a ni e. July 2014 13 Hetiang hi a nih avang hian sakawlha puh tur kan zawn buai vak a ngai lo vang. Hmana thil thleng tawh kha a ni e. Thupuan ziaktu hian a hun lai mila a ziak a ni tih i hre thar leh ang u. Tlai khaw hnua kei nin kan duh duh puh tura ziaktuin a ziak a ni lo tih hre bawk ila. A thu hrimah, Lal Isua ringtu dik tak tan chuan tunah pawh rawn chhuak dawn teh reng pawh nise hlau tur kan ni lo. A hlau apiang hi a seh zawk dawn a nih hmel e! Kan Lalpa ber pawh Sakeibaknei, Juda hnam a mi tih a nih kha. Sakawlh chu a ni ber zawk e. Sakawlh hlauva awmte u, thlamuang takin lo awm tawh rawh u. (A ziaktu: Rev.B. Lalrin- awma hi BCM Mission Coordinator, hun rei tak missionary lo ni tawh a ni) BCM PENSIONERS-TE HRIAT ATAN BCM 10th. Pay Commission 2013 rawtna Assembly 2014-in a pawm tak angin BCM hnuaia Pensioners leh Family Pensioners te pension lak zat April 2014 atangin a danglam ta a. A hma aia la tam z^wk leh la tl>m z^wk an awm nawk a. A chhan chu :- 1) April 2004 hma lama thawktu emaw pensioner thi tawh chhungten Family pension an lak zat a tl>m thla deuh vek a. Kum 10 a tlin tawh avangin 50% ni tawh lovin 30% -ah tih hniam vek a ni. Hetiang hi sorkar tih dan pawh a ni a, kan zui ve dawn ta a ni. 2) April 2000 a\anga March 2010 chhunga pensiona chhuak, anmahni la damte pension lak zat a pung tlangpui a. Tl>m z^wk a lo awm pawhin an l^k m>k z^t p>k phawta, DA/DR pung a\anga la siamrem (adjust) tura tih a ni. 3) April 2010 leh a hnu lama pension leh thite pension l^k z^t a tl>m thla deuh vek thung a. A chhan chu an pension l^k m>k chh<t d^n mi dangte aia a lo s^n bik >m vang a ni. 4) April leh May 2014 thla pension mimal tin hnena p>k chhuahah khan tihsual palh a awm zauh zauh a. Chu bakah Pension Rules tih danglam hret te a awm bawk avangin J une 2014 thla atang hian a dik tawh tura beisei a ni. P>k tl>m palhte pawh arrears nen pek leh vek che u kan tum e. UPA S. HMINGTHANGA Finance Director (Ph. 9436376101) Kohhran Beng 14 | um khat chu mitthi ina ka kalnaah Pathianin kan thih hun atana a ruat lawk hunah kan thi kher lo ti ang zawngin ka sawi chhuak a. Chuta awmve Kohhran hruaitu senior tak pakhat chuan, E e e, i hriat dan chu a dik lo tawp mai tiin min chhang a. Nia, he thu ah hian kan ngaih dan a inang lo thei viau mai thei e. Bible \anchhanin ka hmuh dan ka han tarlang ang a, thlir dan dang nei kan awm chuan a ziah pawh rawn ziak ve teh u. THIHNA: KAN THIH NI HI KAN TANA HUN RUAT A NI EM? - Lalchhuanawma Sailo Thih hun Lalpa ruat: Nute pum chhunga siam kan nih hma pawha min hretu Lalpa (Jer.1:5) kutah chuan thil nung tin nunna leh mihring chi zawng zawng thlarau a awm a(J ob.12:10). Engmahlo ata mihringa min siamtu Lalpa chuan khawvela min luhtirtu a nih angin khawvel kan chhuahsan hun tur pawh a ruat lawk ngei ang. Amaherawh chu he khawvel kan chhuahsan hun tura Pathian ruat hi mi tam tak chuan kan ban thleng lo niin a lang. Hemi kan sawi lai hian Lalpa remtihna leh a hriat pui (ordained) lovin thihna a awm ngai lo thung tih rilru ah awm bawk sela. Lalpa chuan Israel mipuite hnenah Mosia hmangin thu a sawi a. Lalpa rawng an bawl phawt chuan an dam chhung ni a tihtlingtlaksak dawn thu kan hmu (Gen.20: 26). Thuthlung Hlui buah hian mihringte hnena Pathian malsawmna langsar tak pakhat chu damreina a ni a (Gen.25:7; 35:28;50:22 adt.) Keini hunah pawh dam reina hi Pathian malsawmna ah kan la ngai reng a nih hi. Baibul-a Pathian tana mi huaisen, Hebrai bu-in Mihrat khawkheng a tihte pawh tar tak thlenga dam an ni deuh vek (Heb. 12). Heng mite hian Lalpan an dam hun chhung tura a ruat an damtlingtla niin a lang. Thih hun ban lo turte: Mahni thih hun pawh ban (thlen) loh chu a awmthei dawn em ni? Kan thih ni apiang hi July 2014 15 Lalpan kan damchhung ni zawh tawp hun atana a ruat chu a ni mai lovem ni? a tih theih awm e. Mahse ngun takin ngaihtuah ila. Thufingte 10:27(b) ah chuan mi suaksual kumte(dam chhung ni) tihtawisak a nih tur kan hmu a. Lal Davida chuan thisen chhuah hmangte chu an dam chhung chanve pawh an dam thlen dawn loh thu a sawi mauh bawk (Sam 55:23). Heng thu hi Pathian thu a ni ti a kan pawm a nih si chuan dam chhung nun uluk lo taka hmanga, mahni nawmsakna chauh um thin mite chuan an dam chhung hun tura ruat an ban dawn lo mai ni lovin an hun chanve pawh an thlen loh tur thu a sawi hial a ni. Dam chhung hun tihseisak tur te: Mihringte hnena Pathian malsawmna ropui tak chu damreina a ni tih kan sawi tawh a. An dam chhung ni uluk taka hmanga Pathian Thlarau ngaichang mite chuan an tana hun bi ruat da thlengin tu leh fate nen dam chhung hun hlim takin an hmang thin. J uda lal zinga Pathian \ih tlattu, Baibul-in Juda lal zingah a mah ang reng reng a hma leh a hnuah pawh an awm lo ti hiala a sawi Hezekia chu a dam chhung ni kum 15-a tihsei sak a ni a (IILalte:18ff). Job-a chuan Pathian leh mihring mit hmuha ngil leh \haa a lan chuan a dam chhung ni tihseisak a inbeisei thu a sawi bawk (Job 29:18)Tin, he hringnun hi amah Pathian leh kan hmangaihte nen hlimtaka hmang turin thlana kan liam mai tur pawh min chhanchhuak thin a ni tih kan hmu leh bawk (Job33:28-30). Thufingte 9:10,11 ah chuan Lalpa \ihtute chu an dam chhung ni tihpun (added) a nih tur thu kan hmu bawk. Heng kan sawi rual hian Mi \ha tak tak dam rei si lo te hi eng tin nge ni ang? tih zawhna kan rilru-ah a lo l<t thei awm e. Khawvel hrehawmna leh natna hmun ata min hruai chhuaha, A hnena hlim taka cheng ve tawh tura min hruai hi Lalpa ch^k zawng tak a ni ang tih ring ila. Amah ringtute thihna chu Lalpa ngaihin thil hlu tak a ni( Sam 116:15). Ringtu \ha tak te an hun hma (ni a kan hriat) a an lo thih chuan, Ani chu Lalpan a hmangaih em a ni, tih thu hi thinlungah a awmthin hi. Kohhran Beng 16 (Mat. 25:1-13) Tlangkawmna: Thingkung timawitu chu a hnah a ni a. Amaherawhchu hnah mawi tak takte hian \ilh hun an nei thin. A kung nen a inzawmna a tawp hunah chuan leiah a tla a, a lo rovin a \awihral mai tawh thin angin a kung cheimawitu kan nih lai hian kan nun kan uluk a pawimawh hle. Van hnuaia thil zawng zawng hi engmah lo mai a ni tih Baibul-in uar takin min hrilh a (Thu.2:17) Khawvel leh a chhunga thil awmte hi hmangaihtlak a nih lohzia min hrilh bawk. Kan damchhung rei lo tak Lalpa ropuina atan chauh hmang ila; Pathian ram leh khawvel tan thil \ha hnutchhiah ve thei turin kan rilru siam thar ila. Mi dangte thinlunga hlutna nei mihring kan nih theihna tur leh Pathian malsawmna, kan tana a hun bi ruat kan dam thlen \heuh theihna turin dam chhung nite uluk taka kan chhiar a \ul tak zet a ni. (A ziaktu: Pu Lalchhuan- awma Sailo hi Missionary, Arunachal Theological College, Itanagar-a zirtirtu a ni) PASTOR-TE HRIATTIRNA Pastor Conference chu August 28-31, 2014 hian neih tur a ni a. Bialtu pastor te leh Minister thawk lai tan chuan damlohna leh rokhawlhna lian tham tak a awm a nih loh chuan tel ngei ngei tur (compulsory) a ni. Conference chhung hi chuan Bialtu pastor/ Minister thawklaite chu hmun danga duty-a kal leh mahni bial chhungah pawh programme dang siam loh tur a ni. Pensioner te pawh tel vek tura beisei an ni a; amaherawhchu an tan chuan tel loh theih loh (compulsory) a ni lo, anmahni zal>nnaah dah a ni. Conference-ah hian bag \ha leh man to tak sem tur a nih avangin Registration fee Rs.100/- a ngai dawn a. Tentative programme chu Conference dawn hnaihah kan la rawn tichhuak leh dawn nia. Sd/- REV.R.ZOHMINGLIANA Coordinator, Pastoral Ministry Department July 2014 17 Testimony: LALPA KA LAWM E - Rev.T.C.Laltlawmlova Tihborala ka awm lo hi LALPA zahngaihna a lo ni, a lainatnate chu a kang ngai loh avangin. A thar zel \hin tuk tinin, i rinawmna a ropui e (| ah hla 3:22-23). Taksa hrisel tak te, kum la naupang tak te hi chu upa tawh leh hrisel lo takte ai chuan dam rei zawk turah kan ngai tlangpui a. Amaherawhchu kan nunna hi eng hunah pawh boral mai thei a ni tih chu kan pawmvek awm e. Lal Davida chuan, Lalpa, ka tawpna tur leh, ka dam chin tur chu engtin nge ni tih, mi hriattir la; ka derdepzia hi mi hriattir ang che. Ngai teh, ka damchhung hi kutphah bawk lekin i siam a, ka kum hi i mit hmuhah chuan engmah tham a ni lo va; mi tin hi an \hat lai ber pawhin an pumin engmah lo mai an ni (Sam 39:4-5) a ti a. He thu hi dik awmsa reng ni mah se mihring ngaih pawha thih hlauhawm taka kan din a, Pathian chhan chhuahna kan chan hian a fiah lehzual a ni. Tunah ka chunga thil thleng atanga Lalpa venna leh tihdamna ka chan dan, chumi avang a Lalpa chung a ka lawmnate ka han sawi ang e. 1. Natna khirhkhan em em tuar lo leh damdawi inah pawh awm ngai lovin, Pathianin hriselna \ha min pe a. Mi hrisel lo leh damdawia enkawl reng ngai te dinhmun chu hriat thiampui a lo har dawn hle mai. J une 3, 2014 (Inrinni) khan ka tupa te pahnih Sainik School, Imphala kal chawl tura lo haw hmuak turin Lengpui airport lam ka pan a. Ni dangah pawh ka thlahin ka hmuak fo thin a. Ka motor chu a la thar bawk a, sawisel tur ka nei lo. Keimah pawh ka dinhmun ka inhrethiam thei bawk hek lo. Ka accident hmaa ka motor khalh dan leh, ka accident dan pawh ka hre miah lo mai a. Thil awmzia ka hriat chu chumi zana Civil Hospitala Intensive Care Unit (ICU) a ka harh chhuah chuan Kohhran Beng 18 Doctor-te leh ka chhungten ka accident tih min hrilh chu a ni mai. Ka accident dan chu, Phungchawng pelh PTC p>ng thlen hma deuhah kawng thlang lama thing ding ka su chawrh mai a ni awm a. Thing kha su lo ta ni ila, kawng thlang awih takah khan ka thlawk thla dawn a ni a. Thing ka su pawh chu a sawh khawk kha kawng thlangah tla daih mai awm a nih laiin, kawng lamah a sawh khawk a, Aizawl lam hawiin motor pawh chu a ding a ni awm e. Mi rawn hmutu an awm thuai a, min buaipui nghal a, Greenwood Hospitalah min hruai ta a. Ka lu-ah thi a chhuak nasa hle a, ka pem te an \hui a, tih tur \ul ang ang an tih hnuah thisen min pe chungin Civil Hospital ICU ah min dah phei nghal a. CT Scan, Ultra sound, leh X-ray te min lak sak hnuah ICU- ah chuan zan thum ka awm ta a ni. Ka harh hnua doctor-te min hrilh danin, ka pumah thi a tlin \euh avanga zai ka ngaih tur te, ka kawng ruh auh deuha an hmuh thu te min hrilh a. Ka lu sawh avang chuan luruh khi leh thluaka thisen tling te pawh min hlauh thawn sak viau awm e. A hria apiangin ka thih loh hi an ring lo va, damdawi inah mi tam tak lo kal khawmin, nasa takin min \awng\ai sak a. Facebook lamah leh mobile phone tein an theh darh nasa bawk a, chanchin zawtin phone call pawh a lo kal tam hle a ni awm e. ICU atanga ka chhuah hnuin doctor sick room-ah kar khat ka awm leh a. Doctorten ngun taka min en hnuah chhuak theiah min ngai a, May 13 khan ka chhuak ta a ni. 2. Pathian venhimna: Ka thing sut kha a nat em avangin motor pawh a chhe viau mai a. Steering wheel pawh ka ^wmin a sutna a hnuai lamchu a hniambawih mai a. Ka lu in a hma darthlalang (windshield) a sutna chu lu huam vel hian a khuar duk a, a keh ruap mai a. Chubakah ka sawi ve thiam tawh loh chhia a tam mai. Motor chhiat dan ka hmuh ve ni chuan, engtin nge thir chang tak tak pawh khatiang taka a chhiat laia kei, taksa chhe awl em em ka thih loh chu le? tiin July 2014 19 mak ti tak leh Lalpa venna avanga l^wm >m >min ka haw a. Min rawn \awng\aisaktu pakhatin, thing bulah khan i vantirhkohte i lo duty tir a a tih chuan ka thinlung a khawih hle mai a. Lalpan a vantirhkohte hmangin min lo veng tlat a ni tih ka hria a. Bible-a vantirhkohte dinhmun leh hna thawh te ka zir zui ve a. Kan rawngbawl tura Pathian hmanruate an ni tih ka hriatin, Pathian laka kan hlutzia leh min hmangaihna ka hriat chhuah lehzual phah em em a ni. Kh^ma thl^wk thla tur kha thing min suttir a. Motor chhe viau si kei min veng him tlat mai si a ni. 3. Pathianin min tidam: Lalpan chhiat lehzualna lakah min venhimzia ka sawi tawh a. Chuti chungin ka lu-a thisen chhuak nasa avang leh ka puma thisen tling leh ka kawng auh nia an hmuh avang te, ka luruh khi-a thluaka thisen tling ni tur a min rin avang te chuan thi ngei turah min ngai hlawm a. Kei lah chu nikhaw hre lovin ka awmhmiah bawk si a. Doctorten an hmuh dan leh khawlin a tarlan danin, ka \hat lohna an sawi te pawh kha thil dik vek a ni tih ka pawm a. Nimahsela, enga ti nge min zai tak loh? Enga ti nge ka kawng pawh chu ka natpui tak loh? Enga ti nge ka lu pawh chu a damawl tak viau si? Ringtu tam tak \awng\aina Lalpan a ngaithla a, min tidam a ni tih hi a chiang tlat mai a. Thisen chhuak tam avanga chak lohna chu nei rih mah ila, kei leh mite pawhin an rin aia ka dam hma chu mak kan tih \heuh chu a ni. Pem leh ruhtliak hnuhma awm miah lova ka awm chu thil mak tak a ni. Ka accident avanga pawn lama thil lang thei awm chhun chu ka kut ding lam zungte tinah hian, inthlana kut min hnawih dumsak ang deuh hian thisen tling a dum kalh a. Chu chauh lo chu engmah lang tur a awm lo. Ka ^wmruh erawh chu ka tauhna a na \h<m a, khuh leh hahchhiau chang chuan a na viau mai. Hei pawh hi tuar hrehawm a awm lova, na em em ka tuar lo tih theih a ni. A chang phei chuan khati taka damlo thang nasa si, ka dam hma leh natna hmelhmang lang tur awm si lo chu dawt thilah miin min ngai ang tih ka ring hial a, ka zak lek lek zawk thin. Kohhran Beng 20 Ka sawi tak ang khan, mi tam takin min tawngtai sakna Lalpan a chhang a, min tidam a ni tih ka hria a. Tin, damdawi in leh in lama min rawn kan a, min \awng\aisaktute leh thil pek tam tak min petute kha Pathian vantirhkohte an ni hian ka hria a, ka lawm tak zet a ni. Mizoram hmun hrang hrang bakah India ram leh pawna mite pawh min tawngtai saktu leh phone a min rawn bia tam tak an awm a. Heng zawng zawng hi Lalpa tih a ni a, kan mithmuhah a mak tak zet a ni (Sam 118:23). 4. Eng nge ka nunna hi Pathianin min la zuah ve chhan le? tia ka inzawh apianga a chhanna Bible chang lo lang chu, Tu mah mahni tana nung kan ni lo va, tu mah mahni tana thi kan ni hek lo. Kan nun chuan Lalpa tan kan nung a; kan thih pawhin Lalpa tan kan thi a ni si; chuvangin kan nun pawhin, kan thih pawhin , Lalpa ta kan ni (Rom14:7-8) tih hi ka thinlunga lo awm chu a ni. Lalpa tana \angkai tura engtia han intih vak ngaihna chu ka hre chuang lo. Amaherawhchu zing thawh veleh hian, Lalpa, ka hmuhna mit te, ka hriatna beng te, ka \awngna lei te, ka ei leh inna k^ te, ka ngaihtuahna thinlung te, ka kut ka ke thiltih reng reng hi i duh anga awm turin ka hlan a che ka ti ta ziah a ni. 5. Ka accident hi enga ti nge Lalpan a phal? tih zawhnate pawh ka rilruah a lo awm chang a awm a. Thihna laka min venghimtu chuan enga ti nge accident-na lak atanga min v>n mai loh, tih zawhna a lo awm changa a chh^nna chu hei hi a ni: Daniala kha sakeibaknei p<ka paih a nih dawn khan enga ti nge Pathianin paih lova a chhanhim loh? Daniala \hian pathumte kha meipui a paih kher lo khan enga ti nge Pathianin a chhanhim mai lo? tih zawhnate chh^nna chu harsatna tawk lo tura chhanhimai chuan, harsatna hmuna Pathian chhanhimna kha a ropui zawk tih hi a ni. Sakeibaknei p<kah sakeite nen awm tlang reng si a, him taka a awm kha Pathian v>nna a ni tih a chiang a, Pathian a ropui a. Meipui chhunga awm reng si a, an samzai pakhat pawh kangral si lova Pathian chhanhimna khan, an Pathian chu Pathian July 2014 21 nung a nihzia a tilang a ni. Ring lo mi tam takin Pathian an lo rin phah ta a nih kha. Khatianga harsatna kara awm, Pathian chhan chhuahna chang Bible-ah tam tak kan hmu. Chu Pathian chhandamna chu vawiin thlengin a ringtuten kan chang a nih hi. He ka thil tawn atang hian ringtute Kristaa kan inzawmna leh inhmangaihna lo ropuizia nasa takin min hriattir a. Keimahni Kohhran bakah rawngbawlna pawl hrang hrang (Para Church) a ka lo tel venaa ka \hian leh rawngbawlpuiten damdawi in leh in lama min rawn kan bakah an awmna Kohhranah min \awng\aisak turin an lo puang hlawm a. | awng\aisakna ka dawn te ka ngaihtuah hian ringtu nih hlutzia leh Kohhran pawl (denomination) piah lama Kristaa kan inunauna nghehzia ka hriat chhuah phah nasa em em a ni. Tun hma deuh khan Rev.Dr.H.S.H. Luaia khan Ni tin ka \awng\ai sak che min ti a. Chutiang bawkin Nl. Hrang\huami Sethlun pawhin ni tin min \awng\aisak thin thu min hrilh a. Chungte chu ka tan ro hlu tak a ni a. Tin, Diltlanga Upa Lallianngura pawhin Aizawla ka awmtawh hnuin min rawn phone a. An chhung inkhawmnaah hian min \awng\aisak thin a. A fate chuan, Aizawlah an awm tawh si a, Aizawl lamin \awng\ai sak ve tawh mai rawh se, i \awng\aisak tawh lo mai ang an tih thu min rawn hrilh a. Chu thu chu ka ngai thutak ta hle mai a, an mi \awng\aisakna han tawp tur chu ka ui hle mai a. Tun \um ka dam lohva \awng\aisaktu tam tak kan nei leh hi ka lawm tak zet a ni. In \awng\aisaktawn zel ang u. | awng\aisaktu nei awm lo deuha kan hriatte dap chuak ila i \awng\aisak thin ang u. Lalpa rorelnate chu a tak a, a fel vel vek a ni (Sam 19:9). Lalpa chungah hian ka lawm >m >m a ni. Amah avangin a Kohhranhote chungah pawh ka lawm takzet a ni. (A ziaktu: Rev.TC. Laltlawm- lova hi BCM Pastor pensioner, a hun laia President leh AGS te pawh lo ni tawh \hin a ni. Tunah Aizawl Bungkawn vengah awmin City Church- ah a lawi ) Kohhran Beng 22 Zu hnathawh leh THLARAU THIANGHLIM hnathawhte - Upa F. | hasiama Khawvel dang thlir lovin Mizorama cheng mipuite zinga a ti mite nun dan ka chhiar a\ang leh Bible in zu leh Thlarau Thianghlim chung chang a ziah dan hrang hrang ka chhiar a\angin Zu hnathawh leh Thlarau Thianghlim hna thawh hian inpersan takin inanna an neiin ka hria a. Hetiang hian Zu hnathawh leh Thlarau Thianghlim hnathawh chu a khaikhin theihin ka hria. @ Zu hi Setana hmanrua a ni a, Thlarau Thianghlim chu Pathian a ni. @ Zu chu 'thil' a ni a, Thlarau Thianghlimchu Pathiana mi nung pathum (trinity) zinga pakhat a ni. Thil chu hman dika tha thei, hman suala hnawksak a ni thei. Thlarau Thianghlim chu hman sual theih loh, nun kawng dika kaihruaitu a ni. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian zalen taka dodaltu awm lova mi nun pum chan an duh ve ve a. Mahse, thim leh eng a awm dun theilo ang hian Zu leh Thlarau Thianghlimchu an awm dun thei lo. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian mi a ti phur ve ve a. Zu hian mahni hlimna tur leh sual ti turin min tiphur a, Thlarau Thianghlim chuan mahni inphata Pathian chawimawi turin min tiphur thin. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian min tihuaisen ve ve a. Zu chuan harhfima kan tih duh loh thil \ha lo ti turin min tihuaisen a, Thlarau Thianghlim chuan Pathian leh a mite hmaa kan tih ngam lohte min tihtir leh kan sawi ngam lohte pawh min sawitir turin huaisenna min pe thin. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian zahna an tibo ve ve a. Zu chuan min tizaktheilo a, zahthlak takin min awm tir thin a. Thlarau Thianghlimchuan min tizaklo thei a, Pathian leh kohhran hote hmaah kan awm ang angin min dinchhuah ngamtir thin. July 2014 23 @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian mihring ze dik tak a pholang thin. Zu chuan kan mize dik tak chapona min phochhuah sak a, mualphathlak taka kan awm a duh a. Thlarau Thianghlimchuan kan mize chhe tak min haichhuah sak a, Krista khawngaihna leh felnaah min kawhhmuh a, min tithianghlimthin. @ Zu leh Thlarau Thianghlimhian thilphalna nasa tak neih tir ve ve a. Zu chuan a thilphalna chu zu in tura midangte zarzo tir nan leh zu hnathawh tihdarh nan a hmang a; nasa takin rui mi a tipung a, Pathian mite aia tha zawka inngaihna a neih tir a. Thlarau Thianghlim chuan thilphalna a thlen a. An robawmte hawnga Lal chibai buk tur leh Chanchin Tha puandarh nan an hmang a. An thawh tampawhin uanpui tur engmah neiloin tlawm takin an pechhuak thin. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian inchhirna a thlentir thin. Zu hian mi tam tak inchhirna a thlen a, mahse, simna a thlensak lo a, lungngaihnaah a hruai lut thin. Thlarau Thianghlim pawhin inchhirna a thlen a, Krista a kawh hmuh a, simnaah a hruai lut thin. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian mihring Thlarau kawng an kawhhmuh ve ve a. Zu chuan chatuan hremhmunah mi a hruai lut a, Thlarau Thianghlimchuan chatuan nunnaah mi a hruailut thin. Zu chuan mi a hruaibo a, a chhiat vek thlengin pek a pawiti lo va, Thlarau Thianghlimchuan a chhiat vek hmaa mi hruaichhuah a tum thin. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian nupa nunah nghawng a nei ve ve a. Zu chuan nupa nun a tichhia a, Thlarau Thianghlim chuan nupa nun hlim a neihtir thin. @ Zu chuan bul \anna hlimawm takin mi a hip thei a, lungngaihnain a titawp fo thin. Thlarau Thianghlimchuan a tirah lungngaihna leh na deuh siamthin mahse, a tawp lam a hlimawm a, a tlo a, a thlum tulh tulh a, chatuan daih a ni. @ Zu chuan kan sual bik lohzia leh rawngbawltute ai pawha thil tha kan tih tam ve ziate min haichhuahsakin, mahni thil tha tih vanga thlamuanna nei turin kan awmhmun min benbel tir a. Kohhran Beng 24 Thlarau Thianghlim chuan mi bawlhhlawh, nung tlak lo, khawngaihnaa chhandam kan nih thu min hriatchhuah tir thin. @ Zu rui chu ui leh naupangin an nel lo va, Thlarauva khat erawh chu mi tupawhin an nel thin. @ Zu chu lei lam thil a nih vangin dan hmanga rorelsak theih a ni a, Thlarau Thainghlimchu van mi a nih avangin lei dan hmanga rorel sak theih a ni lo. @ Zu chu mi thiltihsualnaah a bul tumtu a ni fo thin a, Thlarau Thianghlimerawh chuan thil tisual turin tumah a tibuai ve ngai lo. @ Zu leh Thlarau Thianghlim hian lei leh van an kawk a. Zu chu lei lam thil a ni a, Thlarau Thianghlim chu van lam thil, vanram min hruaithlengtu a ni. Vanah chuan zu a awm lovang a, Thlarau Thianghlimerawh chu chatuanin a awm ang. @ Zu rui mi chuan insumtheihna a tlachham a, Thlarau Thianghlim neitu chuan insumtheihna a nei thin. @ Zu chuan mi fing leh lehkhathiam te pawh a ti a thei a, Thlarau Thianghlimchuan mi mawlte pawh a tifing thin. Zu leh Thlarau Thianghlim hi hmun khatah a rualin an zal>n ve ve thei ang em ? (A ziaktu: Upa F. | hasiama hi Chaltlang Kohhrana mi, Chaltlang Lily veng kohhran thar bul \anpuitu ber a ni) MIZORAM BMP MEET A vawi khatna atan Mizoram pumhuap Baptist Mipa Pawl (BMP) Meet chu a hnuaia hun leh hmun ruatah hian neih a ni dawn ta. Mizorama BMP member zawng zawngte chu a kim thei ang bera kal turin kan inbeisei a. He Meet programme-a Zaipawl, Group zai, Solo tithei tur te chuan July 15, 2014 aia tlai lovah in report tur a ni e. A hun : August 8-10, 2014 A hmun : BCM Biak in Bazar veng, Lunglei Sd/- REV.KV. THANGA Director, Fellowship Organisations Department July 2014 25 Kristian nun NUN HLOH, LOTA -Upa PC.Lianr<ma (Gen. 13:5-13; 19:5, 19:12-16) Bible-a kan hmuh angin Abrama nau fapa Lota chanchin hi chanchin ngaihnawm lo tak a ni. Lota anga ringtu inthlahdah, nun ro, tuihnang lo, khawvel thilin a hip beh tlat te, ringtute zingah hian kan awm thin. Mi hetiang mite hi Thuthlung Thar \awngkamchuan chhandam ni tawh, ni mah sela chhandam hram hram, a bak awm chuang lo, a nuna engmah hmuh tur awm chuang lo, Nun hloh, a nih tur ni pha lo, nung chang chang kristian, tih harh ngai fo thin mi a ni. A vela sualnain a chim bo thin. Lota nuna kan hmuh \henkhatte kan zirho tur- 1. Pathian a r^wn lo: Abrahama leh Lota chhiah- hlawhte an intihthiam loh va, an in\hen dawn khan, Abrahama khan Lota chu rama awmna duh thlang tura a tih khan Pathian rawn miah lovin \ha a tih angin ama remruatna angin a duh a thlang a, ringtu mahni chauh inhria leh mahni tan chauhva nungte hian reman ruatin Pathian an r^wn ngai lo. Pathian thu chuan thinlunga hnungtawlh mi chu ama duh danin a khat thin a ti. Pathian tel lova mahni duh dana kan kal chuan nasa takin kan lo hnungtawlh tawh thin a ni. I hmaah duhthlanna a lo awmin Pathian nge i rawn, i \hiante? 2. Lota chu mi hnungtawlh a ni: Lota chuan a puan in chu Sodomkhaw thlengin a sawn zel a ni tih kan hria a, Gen. 13:12 Lota hian Jordan phaizawl ram \ha leh lei thatna hmun a thlang phawt a, hei hi Sodom, Pathian hre lo mite nun in thlahdahho awmna ram a ni. Tichuan zawi zawin Lota chu sodomah a pem lut ta a ni. Ringtu a hnungtawlh hian vawilehkhatah a ni ngai lo, zawi zawiin a ni thin. Hei hi Setana min beih dan pawh a ni thin. Pathian thu chuan chuvangin Kohhran Beng 26 dinga inring chu fimkhur rawh se, chuti lo chuan a tlu dah ang e, tiin min hrilh a ni. Hre reng chung hian a ni sualah hian kan tluk thin ni. Sual kawng hi a chhuk zawng a ni a, kal pawh a nuam a, mi a kal laklawh tawh chuan kir leh tum mah se harsa an ti tawh thin a ni. Tah hian, Thlarau Thianghlim \anpuina kan ngai thin a ni. 3. Lotan Pathian hriat lohna khuaah awmhmun a khuar a, a fate a enkawl seilian: Lota hi Sodomkhuaah hian an sualna leh an dinhmun hre reng chunga p>m l<t a ni a, eng nge a chhan ni ang? Sumleh nihna duh vang emni ang? Pathian thu chuan suah- sualna leh felnain eng nge chan dun an neih a ti a. Kan khawsakna leh tun lai khawvel boruak leh kan fate seilenna hmun leh hmate hi en ngun leh bih ngun a va \ul leh zual ta em. Sodom sualna hi Pathian thu chuan hetiang hian min hrilh, i laizawnnu, Sodom khawlohna chu heng hi a ni- chapona, ei puar lutuk te, amah leh a fanute nuam tawlna mai mai te a ni. Mi rethei leh tla chhamte a ngaihsak hek lo a ti (Ezek. 16:49) Sodom hi incheina lamah pawh an s^ng viaua sawi a ni a, mipat hmeichhiatna lamah phei chuan uchuak tak an ni. Hetiang mite zingah hian Lota chu a p>m lut a, a fate a enkawl seilian a, a fanute pawhin ring lo mite an neih phah ta a ni. Tunlai kan Zoram dinhmun nen hian Sodom nun hi l>m chuanna a awm ta lo a ni te pawhin a lang ta. Ringtute kan nun \heuh hi fimkhur a va ngai leh zual ta em. 4. A nunin tu mah a hneh lo: Lota hi Abrahama angin Pathian be pawp leh Pathian pawl thin mi a ni lo tih a hmuh theih, tute mahin Pathian ring mi, Pathian nena inpawl thin, Pathian nena l>ng dun \hin mi a nihna an hre lo. A nunah chutiang hmuhna tur hnuhma reng hmuh tur Sodom mite hian an hre lo. Pathian awmpuina te, Pathian thlamuanna te, Pathian thiltihtheihna te amahah a awm lo. Sodom mite pawhin an zah lo. A fate lah Pathian hriatna leh \ihna kawngah a enkawl \ha lo. Chutiang lam zirtirna a nei lo. A nupui lah chuti hlauh bawk. Ringtu inthlahdah leh tisa mite hi khawvel mite July 2014 27 pawhin engah mah an ngai lo. Lota nupui boralna pawh kha inthlahdah vangin rinhlelhnain a boral a nih kha. 5. Inthlahdah vangin Lota a chawlawl: Sodom khua a kan \ep tawh pawh khan Lota chu a hmanhmawh chuang miah lo nia. Chhiatna hun vawrtawpah pawh ringtu hnungtawlh chu a hman- hmawh thiam ngai lo. Inthlahdah chawlawlna hian mi a muan sualtir thei a ni tih min hriattir a ni. 6. Hnungtawlhna rah rap- thlak: Lota hnungtawlhna hian sual lianpui pahnih a hring - zu ruihna sualah a tlu l<t a, mahni fanute laka fa neihna sualah a tlu l<t. He hnungtawlhna hian Lota hun lai mai ni lovin a fanute laka a fate, Moaba leh Benjamina (Amona) thlahte chu tun thlengin Israelte hmelma lian ber thlahtu an la ni ta zel a ni. Sual rah hi a va lo rapthlakin mi a va lo ti mualpho thui thin em. Lota nun atang hian kan kristian nun hman tawh dan leh kan hman m>k leh kan la hman zel turah inenfiah nan hman i tum \heuh ang u. Sual hian chhung lamnunah muanna leh hlimna a pe ngai lo va, Lota hian Pathian rorelnaah lawmman hmu ve tak ang maw? Lota nun a\ang hian kan Zoram kristiante hian zir tur tam tak kan nei a, tam tak chuan kan zir a kan zir mek bawk, mahse a tam zawk chuan kan zir peih lo. Kan fate kan ui, ar, tlattir mai mai a, a tawpah mi pawite an va sawi a. Tawh sualte an va tawk a, pawi kan ti a, \ul lovah sum tam tak kan s>n phah a. Kan rilru a na vawng vawng a, \henawm khawvengte hm>l pawh kan hmu ngamlo va, hrehawmti takin kan awm thin. Eng vang nge, kan intlahdahna rah kan seng a ni. Pathian r^wn ngai lo leh Pathian nena l>ng dun ngai lo chhungkuate chuan tiang thil lo thlengte hi an hrethiamngai lo va, Pathianin an chunga thlentirah te an ngai thin. Kan khawvel hun tawng mek leh kan kristian nunah hian a \ha lam leh a chhe lam hma chhuah tur tam tak a awma, a eng z^wk hma chhuak tur hian nge i inbuatsaih dawn le? (A ziaktu: Upa PC. Lianruma hi Republic Vengthlang Kohhrana mi, kan chanchinbu sem \hintu rinawm tak a ni) Kohhran Beng 28 S U N N A T E UPA H.S.LALDAWTA (1918 - 2014) Zotlang Upa HS.Laldawta hi Pu Thanghluta leh Pi Kaizingi te inkarah kum 1918 December ni 26 khan Zotlangah a piang a. A pa hian kum nga lek a nih laiin a boral san a. Kum 7 mi a nihin a nuin Chengpuiah a nu\a Kairuma bel turin a p>m pui a. A \hat lai hun tamzawk chu Ch>ngpuiah a hmang a. Kum 13 mi a nihhin Pastor Chuauteran Tlawng luiah baptisma a chantir a. Kum 1940 March ni 17-ah HS.Zathuami nupuiah a nei a, Pathian malsawmna fanau, fapa 5 leh fanu 3 an nei a ni. Kut hnathawk mi, mi taima tak a ni a, buh leh bal- ah pawh Pathian malsawmna nasa tak a dawng thin a ni. Kum 1941-ah Rawng- bawltuah awm\anin, kum 1957- ah Upa-a thlan a ni a. Kum 1961 ah Kohhran Secretary atan Chengpui Kohhranah thlan a ni. Rambuai avangin kum 1967-ah Zotlangah an lo l>t leh a, a Upa nihna pawh chhawmtir a ni. Pulpit rawngbawlna hi a chelh rei lova, mahse Kohhran in tih tura a tihte rinawm tak leh taima tak a thawk mi a ni. Kum 2001 June ni 10 khan Active service atangin a chawl a. Pathian ram thilpek ngai pawimawh mi a ni a, Kohhran Committee leh inkhawmte a dam a nih phawt chuan \hulh ngai lo mi a ni. Chak lo tak chung pawhin Kohhran hnatlangah te hian a rawn \hu chhuak ve hram hram thin a. Kum upa tak a nih thlengin Sunday School hi a kai hramhramthin. Pathian fakna hla a ngainat zualte chu Kr. Hla Bu No. 485 leh 57 na te hi a ni a. Pathian thu a duh zual lai te chu Joohana 3:16-18 leh Rom 8 pumpui te hi a ni. Upa HS Laldawta hi mi hrisel tak a ni thin a. A kumte a lo tam takah chuan a lo chak lo ve hret hret a, Asthma leh thisen s^ng ten a rawn tlakbuak ve \an a. Kum 2013 August atang khan a thaw- hah a lo zual a, Oxygen leh Nebu- lizer hmanga enkawl a ni a. A damloh chhunga enkawl a nih leh bawihsawm a ngaih chhung hian Pathian hnenah leh amah July 2014 29 enkawltu, a tu leh fate hnenah hian lawmthu a sawi reng a. Lalpa-ah hian a lawm em em reng a, eng hunah pawh Pathian hnena kal tura a inpeih thu hi a sawi thin a ni. January 28, 2014 zan dar 10:05 khan a nghahhlelh em em thin, a rawng a lo bawl thin Lalpa hnenah min kalsan ta a ni. A ma duh angin a thlahna hi a chenna inah neih a ni a. Amah thlahna inkhawm hi Rev. Lalthangliana Hnamte in kaihruaiin, Rev.J.Chalhlira, bialtu Pastor in thlahna thuchah a sawi a. A mahin hla a lo thlan lawk Hla No. 135- na sak a ni a. Ui tak chungin kan Kohhran Upa min chu Kohhran ten kan thlah liam ta a ni. Upa R.Lalneihthanga Secretary, Zotlang Kohhran UPA KC.CHHUNGA (1939-2014) Venglai, Lunglei Upa KC.Chhunga hi May 15, 1939 ah a piang a, a Pa K.Thangseia, a nu Kawlkungi Kawlni a ni. Lungmawia an awm laiin 1957-ah baptisma a chang a, 1963-ah a piangthar a, 1972- ah Rawngbawltu a ni a, 1983- ah Upaa nemngheh a ni. Kum 1973-78 chhung | KP hruaitu (OB) a ni. Kum 1977-ah tualchhung kohhran Asst. Secretary leh BKHP Senior Adviser a ni a, 1989 ah TKP Senior Adviser a ni. Kum 1986-91 chhung inneihtirtu upa a ni a, Venglaia an awm hnu kum1998-99 chhung inneihtirtu upaah a \ang leh bawk. Kum 1991-ah Venglai Baptist kohhranah a lo lut a, rawngbawlna chanvo chi hrang hrang a kova lum chu a tlanchhiatsan ngai lo. Bial leh tualchhung committee hrang hrangah chanvo pawimawh tak tak a chelh fova, kohhran pawn lamah MUP hruaitu pawimawh a ni deuh reng thin. Pa titi thiam tak a ni a, mi pawisawi erawh a hlau hle thin. Pathian thu uluk taka ama phak tawka zir mi a ni a, mi rilru hneh thei mi a ni. Rawngbawlpuite leh \henrualte rilru sukthlek hrethiam tak a ni bawk. Tun hma lam hun rei tak atanga zuk leh hmuam a lo tih thinna chuan ^wm n^, khuh hnawk leh pum lam sawisel neuh neuh te pawh Kohhran Beng 30 upat lamah a neihtir hle a, asthma in a bawh buai chho zel a, Missionary day (J anuary 11,2014) zing dar 2 ah he lei lungngaihna te tuar tawh lo turin Angelte lenna ram min lo pansan ta a ni. Kohhran hoten missionary day hi ruai nen hlim taka Lalpa faka hun hman kan tum laiin kan Upa thihna chuan programme dangah min kaltir ta a, a chenna ina thlah a nih hnuin Biak inah bialtu Pastor, Rev. R.Lalcham-lianan a vui a, zan hi a ral ang a, chatuanin khua avar ang tiin chatuan khawvar huna inhmuh leh beiseina nen kan thlahliam ta a ni. Upa LH.Liandula Secretary, Venglai Kohhran, Lunglei UPA K.ZAHRANGA (1948-2014) Immanuel, Lawngtlai Upa K.Zahranga hi January 14,1948-ah Thingkah khuaah a piang a, A pa hi Chalhleia a ni a, a nu hi Nisungi a ni. Khawlhring hnam an ni. Unau zinga 11-na niin unau pianpui mipa 3 hmeichhia 7 a nei. Pi A.Ngunchuaii Thingkah khua nen inneiin fapa 3 leh fanu 6 an nei a, a nupui hian 2004 khan a boralsan a, a fapa K.Lalchamreia JE Electric chuan a boralsan tawh bawk a ni. Upa K.Zahranga hi June 1964 khan Rev. Thanzingan Thingkahah baptisma a chantir a, 1982-ah Rawngbawltu atan lak a ni. 1992 ABC inkhawmpui Tawipui North I ah Rev Jochalhliran Kohhran Upa atan a nemnghet a ni. Kohhran rawngbawlna hrang hrangah te hian nihna a lo chelh tawh a, | KP President te, Kohhran Chairman te, Fellow- ship hrang hrang Sn. Adviser te a nih \hin bakah SS Supdt. leh zirtirtu, Bulding committee Chairman, Bial Mission commi- ttee member te a ni tawh bawk. Amah hi 1975 khan thlarauva piantharna neiin Rom 8:1-2 hi a piantharna a ni. Salvation camping, crusade hi a tuina a ni a, Pastor zuiin hmun tam takah rawngbawlin a lo kal tawh a, camp Director a ni deuh zel a, chhandamna hi a tuipui em em a ni. PHE Dept. Lawngtlaiah July 2014 31 Asst Plumber a thawk lai a ni a, hun eng emaw chen a\ang khan thawhah (asthma) natna benvawn neiin theih ang anga in enkawlin February 19, 2014 zing dar 3:30 khan ropuina ramah min kalsan ta a ni. Amah thlahna in lamah neiin dar 12-ah Biak inah vuina inkhawm neiin Rev. L. Lal- sawmliana, bialtu pastor-in a vui a, Immanuel kohhran zaipawl ten hlain an thlah a, a kuang hi Biak in pawnah Upa leh Rawngbawltuten thlalakpui a ni a, Lawngtlai vengpui thlan- mualah ui takin kan upa hi kan thlah liam ta a ni. Upa HC.| huamkunga Secretary, Immanuel Kohhran, Ltl. I UPA C. HRANGMUANA (1953 2014) Mamte Veng, Thingfal Upa C. Hrangmuana hi November 10, 1953 khan Mamte khuaah Pu C. Vailinga leh Pi Ngunsungi te fa 8 zinga a naupang ber niin a piang a. Kum 1969 Rambuaia sawikhawmkhan Thingfal khuaah sawi-khawmniin tun thlengin Thingfal khuaah hian a cheng zui ta a ni. Kum 1975 khan | awipui bialtu Pastor Rev. Vailingan Thing-falah baptistma a chan tir a. 1976 khan T. Remmawii nen inneiin fapa 3 leh fanu 1 an nei. Upa C. Hrangmuana hi mi ngawi chawi, kawm nuam tak leh mi huat thu sawi hlau tak a ni a. Mi tlawmngai tak mai a ni a, mi ze \hatna lam hi chu amahah hian a kima ni ber mai. Kum 1990ah Rawngbawl- tu atan lak a ni a, 2013-ah Upa atan thlan tlin niin Rev. Lalhmunsangan Lawngtlai ABC inkhawmpui, Bethani, Lawngtlai a neih ah a nemnghet (ordained) a ni. Heng rawng- bawlna Kohhran Chairman Elect, Building Committee Chairman, BMP Sr. Adviser, Baptisma pawl zirtirtu, Bial Executive Committee Member- hna te hi a vawn mek laiin van kohna min chhan san ta a ni. Kohhranah pawh mi hlim thei tak, mahni chauh pawha Pathian faka lam zel mai mi a ni a. Kohhran a vei em ema, kohhran thiltih a awm reng reng a \hulh ngai lo mi, FOD hrang hrang Kohhran Beng 32 hnatlang pawh \hulh ngai lo a thawk zel mi a ni. Taksa lamah pawh mi hrisel tak a ni a, natna han sawi tur em em pawh a nei lem lo. Kumin March thla khan Sciatica ang deuhin a chawn na a sawi ve thin a. Tichuan April 10, 2014 tlai lam khan nat lawkna awm l>m lovin a thaw a hah thu a sawi a. Christian Hospital Lawngtlai panpui niin, Doctor ten a thisen sang (High Blood Pressure) tih hniam tuma an beih fe hnuin thisen thlum (blood sugar) te, Kal (kidney) hna thawk lo te hmuh chhuah a ni ta zel a. April 11, 2014 zing 12: 30 Am ah a rawng a lo bawl thin LALPA chuan chatuana a hnena cheng ve turin a hruai ta a ni. Amah thlahnaah hian Rev. V. Lalthlamuanan vuina thuchah a sawi a, Biak in lamah inkhawmpui niin amah nem- nghettu Rev. Lalhmunsanga leh Rev. F. Ramdinmawia Execu- tive Secretary, Lawngtlai Area te nen ui em em chungin kan thlah liam ta a ni. A thusawi, Ka LALPA tun hma zawnga a rawng ka lo bawl duh loh thin a chu, tunah chuan khang hun zawng zawng te kha ka rul let leh vek dawn a ni, a ti thin. Upa K. Zothangliana Secretary, Mamte T Kohhran Kohhran Beng hi Thu leh hla-a Kohhranho min phuarkhawmtu a ni Kohhran Bengah hian Thuziak turin sawm bik tu mah kan nei lo Kohhran Beng hian Baptist Kohhran chhungkaw tin thleng se kan ti Kohhran Beng la thar turin kum laklawh a awm lo.