Pagmina sa Caraga

Kahimtang sa Pagmina sa Caraga

Ubos ni Presidente Benigno Aquino III
Giusab niadtong Abril 2014
Unang giusab niadtong Oktubre 2011
Unang giaga!as niadtong Oktubre 200"
Ang Pilipinas usa sa adunay pinakadaghang mga minerales sa kalibutan ug
pinakadaghang nakitang deposito sa nagkalainlaing mga minerales sa tibuok
South East Asia. Gibanabana nga ang bili sa rekursong minerales sa nasud
mokabat sa US$ 849 bilyones ngadto sa US$1 trilyones o Php 4 trilyones ngadto
sa Php 4! trilyones. "ungod niini giduso sa gobyernong A#uino ang pagsulod sa
langya$%ng pamuhunan sa mina sa nasud aron &palamboon' ang Pilipinas.
(kining maong bahandi sobra aron mag)industriyalisa sa nasud apan tungod kay
sa esensya* pagkuha lamang sa yuta +quarrying, ug pag)eksport niini sa ubang
nasud ang industriya sa mina sa Pilipinas $ala kini makapalambo sa ekonomiya
sa nasud ug magbilin lamang og kadaut sa kinaiyahan. -iini nga sistema padayon
nga ang atong minerales mag)industriyalisa sa ubang nasud ug dili sa atong
kaugalingong nasud.
Usa ang .araga sa mga rehiyon sa Pilipinas nga adunay dagkung deposito sa
minerales. "ungod niini gidagsang kita sa daghang mga magun)obong dagku ug
langya$ nga mga minahan sukad 19/0%s. Ubos sa bag)o pa lamang nga
nagsunod nga gobyernong Gloria 1a2apagal)Arroyo ug asyenderong si 3enigno
&-oynoy' A#uino 444 $alay sama ang pagdaut ug pagpahimulos sa mga langya$
ug dagkung kompanya sa minerales sa rehiyon.
ANG REHIYON SA CARAGA
Ang rehiyon sa .araga adunay lima +5, ka mga
probinsya* unom +6, ka syudad* sitenta%y uno +/1,
ka munisipyo ug 1*06 ka barangay. Anaa kini
nahimutang sa amihanan sidlakan nga bahin sa
1indanao. 1*884*69/ ektarya o 6.7 sa kinatibuk)
ang gidak)on sa nasud ug 18.57 sa 1indanao ang
kinatibuk)ang gidak)on sa kayutaan nga langkob
niini.
Ang kayutaan sa .araga kasagarang bukid ug
patag. Ang Diwata Mountain Ranges nagbahin sa
mga probinsya sa Agusan ug Surigao ug ang mas
gagmay nga bukid nagbahin sa mga patag nga
nag)atubang sa Pasipiko.
Ang pinakaproduktibong agrikultural nga erya
anaa sa palibot sa Agusan 8i9er 3asin.
-ahimutang dinhi ang Agusan 1arsh nga anaa sa
tunga sa Agusan del Sur. Sa mga suba sa rehiyon* pinakalapad ang :ake 1ainit
nga anaa sa $alo +8, ka munisipyo; Alegria* "ubod* 1ainit ug Sison sa Surigao <el
-orte ug "ubay* Santiago* =abonga ug (it2harao sa Agusan <el -orte.
Bahandinaon sa Natural nga Rekurso
1 | 1 i n i n g . a r a g a
Agriktultura ang nag)unang tinubdan sa panginabuhian sa kata$han sa .araga
diin 45!*600 ektarya ang gitamnan sa humay* mais* lubi* saging* mangga ug mga
duma. Aduna kini mga produktong pang)eksport sama sa palm oil nga
naglangkob sa 100 k$adrado kilometro kayutaan sa Agusan del Sur> rubber>
abaka> kape ug pinya. Ang Filipinas Palm Plantation Incorporated +?PP4, sa Agusan
del Sur usa sa pinakadaku nga plantasyon sa oil palm sa rehiyon.
Sekundaryong tinubdan sa panginabuhian ang pangisda ilabina sa duha ka
probinsya sa Surigao ug sa <inagat 4sland nga nag)atubang sa <agat Pasipiko.
3ahandianon kini sa kinabuhing dagat ug nag)unang tinubdan sa isda sa rehiyon
ug Amihanang 1indanao.
/1.!7 sa kinatibuk)ang kayutaan sa rehiyon kalasangan diin ang langkob nga
dipterocarp mao ang ikatulong pinakadaku sa nasud.
#inerales
Sumala sa Mines & Geosciences Bureau-Department of Enironment and !atural
Resources +1G3)<E-8,* anaa sa rehiyon sa .araga ang ika)4 sa pinakadakung
deposito sa copper* ika) sa depositong bula$an* ika)5 sa nic"el ug ika)6 sa
depositong c#romite sa kalibutan. Anaa usab sa kabukiran sa duha ka probinsya
sa Surigao ang pinakadakung deposito sa putha$ sa kalibutan. 1akita sa .araga
ang pinakadaku nga deposito sa ni2kel +9./7, ug bula$an +11.107, sa nasud.
Ang mga probinsya sa Surigao Sur* Surigao -orte ug Agusan del -orte ang
prinsipal nga tinubdan sa bula$an nga anaa sa gita$ag nga Baro$o Gold %orridor
ug &urigao Gold District. Ang mga deposito sa putha$ nga c#romite makita sa
<inagat 4sland. 1akita ang dagkung deposito sa ni2kel sa Surigao del -orte ug
daku nga deposito sa aluminum bau@ite ang anaa sa 3u2as Grande 4sland.
Ang karbon +coal,* makita sa tulo niini ka probinsya; Agusan del Sur* Surigao del
-orte ug Surigao del Sur. Ang pinakadakung reserba sa karbon anaa makita sa
3islig ug sa Andap Aalley .omple@ nga naglangkob sa mga munisipyo sa
"andag*"ago* San 1iguel* .ag$ait* 1arihatag* San Agustin ug :ianga sa Surigao
del Sur.
<aghan usab ang mga dili)metal nga minerales sa rehiyon sama sa marmol*
buhangin* limestone alang sa semento ug Beldsparug daghan pang uban.
PAGKAKA SA NA!"RA# NGA REK"RSO
<ugay na nga gika$ka$ sa mga dagku ug langya$ nga mga kompanya ang
natural nga rekurso sa .araga. Ang kalasangan sa rehiyon gipamutlan sa kahoy
sa dugay nga panahon sa pinakadagkung mga kompanya sa logging sama sa
Paper 4ndustries .orporation oB the Philippines +P4.CP, sa 3islig* Surigao del Sur
nga pinakadakung supplier sa papel sa Asya> sa Aras)asan "imber .ompany* 4n2.
+A8"41.C, didto sa .ag$ait* Surigao del Sur* kanhing usa sa pinakadakung
supplier sa kahoy sa nasud> ug sa -asipit :umber .ompany* 4n2. +-A:.C, sa
-asipit* Agusan del -orte nga kanhi pinakadugay nga kompanya sa logging sa
nasud. Anaa pa ang Surigao <e9elopment .orporation +SU<E.C8, nga
naglogging sulod sa daghang dekada hangtud temporaryong nahunong ang iyang
operisyon niadtong !010.
"ungod sa grabeng pagpamutol sa kahoy* nikunhod ang kalasangan sa rehiyon.
"ali$ala niini padayon ang pag)opa$ sa kalasangan sa .araga* ang gita$ag nga
&nagpabilin nga kalasangan' sa nasud. Aduna kini 8 ka kompanyang nakabase sa
kahoy sa kasamtangan* =A(A E#uities* E1.C Ply$ood .orporation* United Dood*
! | 1 i n i n g . a r a g a
8i2hmond Ply$ood* Agusan Ply$ood* .asilayan SoBt$ood* Pro9ident "ree ?arms ug
Doodland <omain 4n2. +D<4,. -agpadayon usab ang illegal nga pangahoy ilabina
sa biniyaan nga mga konsesyon sa logging atubang sa pagdili sa gobyerno sa
pagpamutol sa kahoy sa nahibiling mga kalasangan +E@e2uti9e Crder -o. !,.
<agkung bahin sa tabunok nga yutang agrikultural sa .araga ang gihimong mga
dagkung plantasyon. Ang rehiyon naggahin sa pinakalapad nga yuta alang sa
plantasyon sa palm oil nga naglangkob sa 15*000 ektarya. Ang ?ilipinas Palm
Plantation 4n2orporated +?PP4, sa Agusan del Sur usa sa pinakadakung plantasyon
sa oil palm sa 1indanao ug kasamtangang nagpalapad pa sa iyang 8*000
ektaryang plantasyon. Ang Agusan Plantation 4n2. +AP4, nga anaa usab sa Agusan
del Sur naglangkob sa 6*98/ ektarya.
Sa "ago* Surigao del Sur* ang Amerikanong kompanya nga <ole)Philippines
gihimong plantasyon sa saging ang /00 ektaryang basakan nga dunay irigasyon.
Aduna pa kini laing 1*000 ektarya plantasyon sa 3arobo ug "agbina. -agpalapad
pa usab ang <ole Philippines sa lain pang *000 ektarya sa .abadbaran .ity ug
"ubay sa Agusan del -orte. Ang Eapon nga kompanyang Sumitomo ?ruits
+SU14?8U, adunay 11*000 ektarya nga plantasyon sa saging sa "agbina.
Pagka!ka! sa minerales
Ang gobyerong A#uino kusganong nagduso sa industriya sa mina isip nag)unang
palamboon sa Pilipinas aron motaas ang ekonomiya sa nasud. Sama sa gihimo sa
iyang gisundan nga korap nga gobyerno ni Gloria 1a2apagal)Arroyo* gihanyag ni
P-oy ang .araga nga sentro sa mina sa nasud ug giabli ang kayutaan niini
ngadto sa dagkung langya$ nga magun)obong mina.
-iadtong Pebrero !014* sumala sa datus sa 1G3)<E-8* adunay 5 ka Mineral
Production &#aring 'greements +1PSA, sa rehiyon nga naglangkob sa 14*11/
ektarya> 0 ka 'pplications for Mineral Production &#aring 'greements
'pplications +APSA, nga naglangkob sa /5*!80 ektaryas> ! nagtunhay nga
E(ploration Permits +EP, nga naglangkob sa 46*104 ektaryas ug 100 ka
E(ploration Permit 'pplications +EPA,. "anantanan* 180*!!1 ektaryas ang
kasamtangang gimina o 9.5 7 sa kinatibuk)ang kayutaan sa rehiyon ug lain pang
nga .97 ang naghulat a lamang og pagtugot aron minahon.
Sa kasamtangan* 19 sa 40 ka dagkung minahan sa Pilipinas ang anaa sa .araga.
1. PE4:SAGA 14-4-G .C8PC8A"4C-
1inerales; 3ula$an> :okasyon; 8osario* Agusan del Sur
!. G8EE-S"C-E 8ESCU8.ES
.C8PC8A"4C-
1ineral; 3ula$an> :okasyon; "ubod*
Surigao del -orte
. (8C14-.C 4-..
1ineral; .hromite> :okasyon; <inagat
4sland* Surigao del -orte
4. AA1)PE4: -A"U8A: 8ESCU8.ES
EFP:C8A"4C- A-< <EAE:CP1E-"
.C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; :oreto*
<inagat 4slands
5. .AG<4A-AC 14-4-G .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel
:okasyon; .agdianao* <inagat 4sland* Surigao del -orte
6. E4-A"UA- 14-4-G .C8PC8A"4C-
| 1 i n i n g . a r a g a
1ineral; -i2kel> :okasyon; "agana)an* Surigao del -orte
/. SEU:EG 14-E 4-.C8PC8A"E<
1ineral; -i2kel> :okasyon; -ono2 4sland* Surigao del -orte
8. P:A"4-U1 G8CUP 1E"A:S .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; .la9er* Surigao del -orte
9. "AGA-4"C 14-4-G .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; .la9er* Surigao del -orte
10. SEE-HECU 14-4-G G8CUP .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; .la9er* Surigao del -orte
11. ."P .C-S"8U."4C- A-< 14-4-G .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; Adlay* Surigao del Sur
1!. .A88AS.A: -4.(E: .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; .arras2al* Surigao del Sur
1. 1A8.AE-"U8ES 14-4-G A-< <EAE:CP1E-"
1ineral; -i2kel> :okasyon; .arras2al* Surigao del Sur
14. C84E-"A: SG-E8GG 14-4-G .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; :oreto* Pro9in2e oB <inagat 4slands
15. S8 1E"A:S* 4-.C8PC8A"E<
1ineral; -i2kel).obalt> :okasyon; "ubay* Agusan del Sur
16. S4-CS"EE: PE4:S. E. G. 14-4-G .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel).hromite> :okasyon; :oreto* <inagat 4slands
1/. A<-A1A 14-4-G 8ESCU8.ES 4-.C8PC8A"E<
1ineral; -i2kel> :okasyon; .la9er* Surigao del -orte
18. DE::EF 14-4-G .C8PC8A"4C-
1ineral; -i2kel> :okasyon; Pro9in2e oB <inagat 4slands
19. -C8DEAE 1E"A:S A-< 14-E8A:S .C1PA-G* 4-..
1ineral; -i2kel> :okasyon; "ubaIon* <inagat 4sland
Anaa usab sa .araga ang ka mga dagkung pro2essing plants; ang "ag)anito
Eigh Pressure A2id :ea2h Plant sa .la9er* Surigao del -orte nga nagproseso sa
ni2kel> ang 1indanao 1ineral Pro2essing J 8eKning .orporation sa 3una$an*
Agusan del Sur nga nagproseso sa bula$an gikan sa PE4:SAGA ug ang planta sa
bula$an sa Greenstone 1ining didto sa 1ainit Surigao del -orte.
$ang%a!&ng mga Koman%a sa #ina sa Caraga
Ang mga minahan sa .araga mayoryang gipanag)iyahan sa mga langya$%ng
kompanya* kakunsabo sa mga lokal nga mga kompanya o tigpamalit sa mga
minerales.
Anglo Ameri$an
(auban sa lokal nga kompanyang Phile@ 1ining .orp. sa Boyongan %opper
Pro)ect sa Surigao del -orte ug Agusan del -orte
(auban sa 1anila 1ining .orp. sa Bayugo Gold*%opper Pro)ect * +alayaan
Pro)ect sa Surigao del -orte
BHP Billiton
Usa sa pinakadakung tigpamalit sa ni2kel sa Pilipinas
Adunay kini kasabutan tali sa Platinum Group 1etals .orp. +PG1.,* nga nag)
opereyt sa duha ka minahan sa ni2kel sa Surigao -orte ug 4sabela
-akigkunsabo kini sa L-4 Philippines niadtong !00! sa Asiati2us 1anagement
.orporation +Am2or, sa PuIada mining proIe2t sa <a9ao Criental
Red % #imited
Adunay 907 interes sa Siana Gold ProIe2t. Ang proIe2t naglangkob sa
gibanabana nga k$adrado kilometro nga nagtutok palibot sa Siana Gold
1ine sa Surigao del -orte
4 | 1 i n i n g . a r a g a
Ang Greenstone Resources %orporation mao ang kompanya sa Siana Gold
ProIe2t nga nagpadagan sa Surigao .onsolidated 1ines sa Siana* Surigao del
-orte
Aduna kini 1*/00 shareholders apil na ang AngloGold Ashanti Australia :imited
nga dunay 107 bahin
&edusa &ining #imited
"ag)iya sa 1indanao 1ineral Pro2essing and 8eKning .orporation +11P8., nga
naglangkob sa 3ananghilig ug .oMC mines sa 3arobo Gold .orridor sa 3arobo*
Surigao del Sur
Ang 11P8. apil sa small s2ale mining ug nag)organisa og mga kooperatiba sa
mina. -ag)opereyt usab kini sa <as)agan ProIe2t sa :ingig .opper <is2o9ery
Ang iyang kompanya nga Philsaga 1ining .orporation +Philsaga, nag)opereyt
sa "ambis ProIe2t* nga naglangkob sa 3ananghilig and (amarangan prospe2ts
uban ang Phile@ Gold Philippines 4n2. ug dunay 1PSA nga naglangkob sa 6*!6!
ektaryang kayutaan sa 3arobo* Surigao del Sur
Aduna kini =oint Aenture Agreements +=AA, tali sa 18: Philippines aron minahon
ang mga erya sa Surigao Sur ug Agusan del -orte ug ang 3una$an 1ining
.orporation sa Agusan del Sur apil ang memorandum oB agreement tali sa
Aba2us .onsolidated 8esour2es and Eoldings 4n2. alang sa e@ploration sa
8*100 ektarya sa Agusan del Sur
&indoro Resour$es #td'
Usa ka .anadian nga kompanya nga nag)organisa sa mga kooperatiba sa
smallMs2ale nga mina
Ang kompanya niini sa Pilipinas mao ang 18: Gold Philippines 4n2. nga
nagdumala sa Agata ug "apian San ?ran2is2o 1ining ProIe2ts nga naglangkob
sa / ka erya alang sa pagmina sa 2opper* ni2kel ug bula$an
Ang Agata ug "apian San ?ran2is2o ProIe2ts anaa nahimutang sa Surigao Gold
<istri2t sa Surigao del -orte
Ang erya sa minahan sa 8ed 5 :imited ug 1indoro 8esour2es :td. nagpalibot
sa :ake 1ainit* ang ika)4 nga pinakadakung suba sa Pilipinas
Sem$o E()loration And &ining Co'
Gipanag)iyahan sa 3ritanya ug nanag)iya sa e(ploration permits alang sa
2opper ug bula$an sa dul)an !*000 ektarya sa .abadbaran ug "ubay* Agusan
del -orte
Ang E@ploration permit alang sa iyang Pakuan Property naglangkob sa kapin
10*000 ektarya sa Pakuan* .antilan* Surigao Sur
Centur* Peak &etals Holdings Cor)oration
"ag)iya sa .entury Peak .orp. +.P.,* ang kompanya sa minahan sa ni2kel nga
anaa sa :oreto* <inagat 4slands ug sa .entury Eua Guang Smelting 4n2.
Ang .entury Eua Guang Smelting 4n2. usa ka pakigkunsabo sa .P1E. tali sa
mga tag)iya sa HheIiang Eua Guang* usa ka pribadong korporasyon sa .hina
ug usa sa pinakadakung tighimo sa pig iron sa "sina* aron pag)establisa og
pasilidad nga blast Burna2e sa Pilipinas sa
aron mohimo sa ni2kel pig iron
Sumitomo &etal &ining Com)an* #td'
(ompanyang Eapon nga nakig)uban sa
-i2kel Asia .orp. +-A., nga gipanag)iyahan
sa pamilyang Hamora alang sa $!.10/3
Surigao Sumitomo Eigh Pressure A2id
:ea2hing +"EPA:, ProIe2t. -agsugod ang
operisyon sa "EPA: niadtong Septembre
!01 sa .la9er* Surigao del -orte.
Giduso usab sa gobyernong A#uino ang
pagbalik sa operisyon sa -ono2 -i2kel ProIe2t
nga naglangkob sa !5*000 ektarya nga
5 | 1 i n i n g . a r a g a
+OE , Coal O)erating Contra$ts
-COC. as o/ 0112
1. Philippine -ational Cil .ompany N
E@ploration .orporation +P-C.)
E.,; "ago; E@ploration
!. 3enguet .orporation; :ianga*
1arihatag J San 1iguel* Surigao
del Sur; <e9elopment and
Produ2tion
. Great Dall 1ining J Po$er .orp.
+OBormer .C. oB .A8E14-E8,; San
1iguel* "andag* Surigao del Sur;
E@ploration
4. :odestar .onsolidated Eoldings*
4n2. +3ought Brom Aba2us
.onsolidated 8esour2es J
Eoldings 4n2.; "andag* Surigao del
Sur; E@ploration
5. Criental Energy and Po$er .orp.
6. AS( 1ining and E@ploration .orp.
/. 3islig Aentures and <e9elopment
.orp. +1.G. 1ining and Energy
.orporation,* 3islig* Surigao del
kayutaan sa usa ka isla sa Surigao del -orte. Sa pag)adto ni Pnoy sa "sina
gikataho nga $1.5 bilyon ang gastohon sa kompanyang .hinese nga =in2huan
alang sa rehabilitasyon sa planta sa -ono2.
-agsugod na ang pagmina sa karbon o 2oal sa rehiyon. Ang <epartment oB
Energy +<CE, naglunsad sa P#ilippine Energy %ontracting Round +PE.8, niadtong
!005* !006 ug !009. Gihanyag na ang .oal blo2ks sa Andap Aalley .omple@ sa
Surigao del Sur sukad !005. Ang .omple@ naglangkob sa mga munisipalidad sa
"andag* "ago* .ag$ait* San Agustin* 1arihatag ug :ianga sa Surigao del Sur.
Gihanyag usab sa PE.8 !006 ug !009 ang 2oal blo2ks sa 3islig* Surigao del Sur>
Gigaguit sa Surigao del -orte* (it2harao sa Agusan del -orte ug 3una$an* "rento
ug Sibagat sa Agusan del Sur. 1oakabat sa /0*000 ektaryang kayutaan ang
gihanygag alang sa pagmina sa karbon sukad Septembre !009.
-iadtong Eunyo 19 ug !* !011* gipaga$as sa Aba2us .oal E@ploration and
<e9elopment .orporation +Aba.oal, ang iyang pagbalhin ngadto sa pagpalambo
nga yugto alang sa .oal Cperating .ontra2t -o. 148 nga naglangkob sa / 2oal
blo2ks o /*000 ektarya nga anaa sa kabukiran sa "ago ug 1arihatag* Surigao del
Sur. Sumala sa Aba.oal nagtumbok kini &nga magsugod pagmina sa "ar$on sa
Enero ,-.,'. Ang iyang .oal Cperating .ontra2t sa <CE alang sa 10 ka tuig ug
magsugod sa Enero !010 nga mamahimong usbon og lain pang 10 ka tuig nga
kontrata ug matag tulo ka tuig human niana.
"NSA NGA KA#A&BOAN3
(anunay gipamaba sa gobyerno ug mga kompanya sa mina nga ang pamuhunan
sa industriya sa mina magdala og kalamboan ug magpakunhod sa kakabus sa
kata$han sa lugar. Apan tali$ala sa pagdagsang sa mga dagkung minahan*
nagpabilin ang .araga sa listahan sa pinakakabus nga rehiyon sa Pilipinas. Gani
nagtaas pa ang kakabus dinhi gikan 46 niadtong !00/ ngadto sa 497 niadtong
!009 tali$ala sa daghang nag)opereyt nga dagkung minahan. Ang Surigao del
-orte ug Agusan del Sur* diin anaa ang daghan ug dagkung mga minahan*
kanunay nahiapil sa nag)unang mga kabus nga mga probinsya sa nasud. Anaa
niining duha ka mga probinsya ang pinakadugay na nga nag)opereyt nga
minahan sa rehiyon* ang Philsaga sa Agusan del Sur ug tulo ka minahan sa -i2kel
Asia .orp. +-A.,* ang "ag)anito 1ining .orp.* .agdianao 1ining .orp. ug Einatuan
1ining .orp. sa Surigao del -orte. Sa laing bahin* kanunay nahiapil sa listahan sa
nag)unang 100 nga korporasyon sa nasud ang mga dagkung kompanya sa mina
sama sa -A.* PG1. ug Phile@.
-agkagrabe ang kakabus sa rehiyon tali$ala sa daghang mga dagkung minahan
tungod kay $ala kini maghatag og estable ug kaylap nga panarbaho. !.87
lamang ang panarbaho nga nahatag sa mina sa kata$han sa .araga diin ang
kasagaran mga kontrakt$al nga nagda$at sa Php !56 sulod sa 6)8 ka bulan
lamang.
Sa laing bahin nagpabilin nga agrikultura ang nag)unang panginabuhian sa
rehiyon diin /7 sa kinatibuk)ang trabaho ang anaa sa agrikultra niadtong !011.
Ang pagkaguba sa kinaiyahan dala sa mina naghika$ sa mga mag)uuma sa ilang
yuta* sa gagmay%ng mangingisda sa ilang panginabuhian ug nag)dislokar sa
liboan gikan sa ilang mga puluy)anan ug umahan. Ang pagdahilis sa yuta ug kalit
nga pagbaha nagresulta sa pagkunhod sa produksyon sa humay ug mais sa
rehiyon* naghunong sa ekonomikanhong kalihukan tungod sa dili maagiang mga
dalan ug pagkaguba sa gagmay%ng mga negosyo.
&GA BIK!I&A SA &INA
6 | 1 i n i n g . a r a g a
Ka%la nga Pagkadaut sa Kinai%ahan ug Kata!han
Dalay sama ang pagkadaut sa kinaiyahan ug kata$han tungod sa dinagkung
pagmina. -ahuga$ ug adunay mga kemikal ang mga tinubdan sa tubig* adunay
hilo sa kahanginan* tubig ug yuta* paglapok sa kabaybayonan ug kasubaan ug
nadaut ang kadagatan nga pangisdaanan. :abihang naguba ang puluy)anan sa
hayop ug tanom ug nagkunhod ang $iodiersity.
Ang pakaguba sa kinaiyahan sa .araga makita diha sa pagkunhod sa abot sa
produktong agrikultura ug pangisda. Apektado ang katubigan sa rehiyon sa lapok
ug huga$ gikan sa mga minahan ug planta sa mina. 1atud mismo sa <E-8*
gibanabana nga 00*000 tonelada sa huga$ gikan sa mina ang moadto sa
Agusan 8i9er matag tuig. 1akita usab nato ng pagkalapok sa kabaybayonan sa
mga lugar nga anaa ang mga minahan sa ni2kel. 1atud sa mga mangingisda*
nagkalayo na ang ilang pangisdaan tungod sa lapok gikan sa mga minahan.
-agmaba$ usab ang mga suba nga tinubdan sa irigasyon sa mga basakan.
-iadtong !01 gikataho nga mokabat sa /00 ektarya nga basakan sa .antilan*
1adrid ug .armen sa Surigao del Sur ang nikunhod ang abot tungod sa ka$ad)on
sa tubig irigasyon tungod sa pagdagayday sa lapok gikan sa minahan sa 11<.
ngadto sa .ara2)an 8i9er nga tinubdan sa irigasyon sa maong mga munisipyo.
Sa niaging mga katuigan* ang rehiyon sa .araga biktima sa daghan* grabe ug
paspas nga mga pagbaha ug mga landslides kumpara sa nangagi.
-iini lamang nga tuig* ang low pressure area +:PA, nga nahimong bagyong
Agaton nagdala og grabeng pagbaha sa tibuok rehiyon. 1okabat sa dul)an
gatusan ka libong pamilya ang naapektuhan sa gibanabana nga 400 ka barangay
sa .araga. /5*000 ka pamilya ang napugos pagbak$it sulod sa pipila ka adla$ o
semana tungod sa abot atop nga pagbaha. Ang kadaut sa inprastruktura mokabat
sa P/*61*/50 samtang ang kadaut sa agrikultura mikabat sa P44*/4/*461.5.
-iadtong -obyembre sa !01! sa paghapak sa bagyong Pablo nga labihang
nagdaut sa .omAal* naapektuhan usab ang daghang mga munisipalidad sa
Agusan del Sur ug Surigao del Sur sa pagdahilis sa yuta gikan sa mga naupa$ na
nga kalasangan. Anaa sa maong mga probinsya ang Philsaga 1ining ug Phile@
1ining.
-iadtong Enero !011* matud sa -<881. !6 ang patay panahon sa kalit nga
pagbaha sa rehiyon nga nakaapekto sa /6*0/8 pamilya. Ang kadaut sa
agrikultura mikabat sa P 1 milyones samtang ang kadaut sa inprastruktura
mikabat sa P/!.6 milyon/ Dala maagihi ang mga kadalanan nga naghunong sa
ekonomiya sa rehiyon sulod sa kapin ! ka adla$.
Nagkagra4eng &ilitarisas*on5 Nagkadaghang Pag)angla)as sa
!a6hanong Katungod
Ang kahimtang sa ta$hanong katungod sa .araga nagsamot ubos sa
administrasyong A#uino. Sama kang Arroyo* gibuhian ni A#uino ang usa pa ka
internal security campaign nga sama sa o mas grabe pa kaysa Cplan 3antay :aya
tungod sa iyang malinglaon ug bangis nga kinaiya. Gibuhian niini ang mga tims
sa %ommunity 0rgani1ing for Peace and Deelopment +.CP<, ngadto sa mga
komunidad sa mga lumad ug mga mag)uuma nga gitarget alang sa mina sa
salipod nga maghimo og kontra)insurhensyang kampanya. Gimandoan niini ang
pagpalig)on sa &inestment security forces' +4S?, nga gimugna panahon ni
Arroyo* nagbubo sa gatusan niini didto sa mga erya nga target sa langya$%ng
pamuhunan aron panalipdan ang mina ug uban pang langya$%ng interes*
sumpoon ang pakigbisog sa kata$ha aron panalipdan ang ilang yuta ug katungod
/ | 1 i n i n g . a r a g a
batok niining magun)obong mga operisyon ug pagseguro sa $alay babag nga
pagpahiulos sa bahandi sa nasud sa langya$%ng mga kompanya.
Adunay 9 ka mga batalyon nga gibubo ug gikatag sa gamay nga rehiyon sa
.araga nga aduna lamang kapin !.4 nga populasyon. -akadeploy sa rehiyon ang
/5
th
* 6
th
* !6
th
* !9
th
* 0
th
43PA ubos sa 4
th
4nBantry <i9ision sa A?P ug ang 1
st
ug !
nd

S2out 8anger 3atallions ug !
nd
ug
rd
Spe2ial ?or2es 3atallion ubos sa Spe2ial
Cperations .ommand sa A?P. Ang 0
th
43 PA nagkonsentra sa Surigao ug Agusan
del -orte> ang 6
th
43PA sa Agusan del Sur ug Surigao del Sur* ang !9
th
43PA sa
Surigao del Sur> ang /5
th
43PA sa unang distrito sa Surigao del Sur. Ang !6
th
43 PA
anaa sa Sibagat* 3ayugan* Prosperidad* San :uis* :a PaP ug "ala2ogon sa Agusan
del Sur. Ang
rd
Spe2ial ?or2es nakadeploy isip mga kadreman sa mga detatsment
sa .A?GU.
Adunay duha ka inBantry brigades sa rehiyon* ang hedk$arters sa 401
st
4nBantry
3rigade anaa sa St..hristine* :ianga* Surigao del Sur ug ang 40!
nd
4nBantry
3rigade anaa sa -e$ :eyte* Prosperidad* Agusan del Sur. (ini sila ang
nagpatuman sa Cplan 3ayanihan nga kontra)insurhensyang kampanya sa
gobyernong A#uino. Sila usab ang nagsilbing 4S? ug nag)unang nanalipod sa mga
dagku nga mga minahan ug plantasyon dinhi sa .araga.
<ugang pa niini* ang mga kompanya sa mina ug plantasyon adunay kaugalingong
mga p$ersang pangseguridad nga &pecial %iti1en 'u(iliary 'rmy +S.AA,> ang
S.AAs sa ?PP4 nagkatag sa 3una$an* 8osario* ug "rento sa Agusan del Sur
samtang nagpabilin ang mga Puyat S.AAs sa :anuPa* .armen* 1adrid ug
.antilan* Surigao del Sur. -agdaghan usab ang pagrekrut alang sa p$ersang
paramilitar sama sa .A?GU* .AC* 34-* 3antay 3ayan* 3antay Purok* 9illage
patrols sa matag barangay ubos sa gita$ag nga 3arangay <eBense System +3<S,.
Pipila lamang ka adla$ sa paglingkod sa poder sa gahum ni Pnoy* nagsunodsunod
na dayon ang bangis nga operisyong militar sa kabanikanhan nga nagresulta sa
pugos nga pagpamak$it sa daghang kata$hang lumad ug mga mag)uuma. -ag)
unang target sa kabangis ang mga komunidad nga anaa o nagpalibot sa mga
dagkung minahan o target nga minahon.
8 | 1 i n i n g . a r a g a
0177
#a%o 20' Pagpamak$it
sa 90 pamilyang
1aman$a ug mag)
uumaQ405 indibid$al
gikan sa Sitio Hapanta*
3rgy. 3angayan*
(it2harao* Agusan del
-orte.
(etembre 1' 1akausa
pang dislokasyon sa 106
lumulopyo sa Ansili ug
Hapanta Aalley sa 3rgy.
3angayan* (it2harao*
Agusan del -orte tungod
sa padayon nga
operisyon militar sa 40!
nd
4< ug 0
th
43 PA.
Ang (it2harao gipalibutan
sa mga munisipalidad sa
Agusan ug Surigao del
-orte nga gimina sa
ni2kel ug bula$an ug
planta sa Sumitomo EPA:
sa .la9er* Surigao del
-orte.
#a%o )' Pagpamak$it sa
141 BamiliesQ550
indibid$al gikan sa 3rgy.
1ahaba* 1arihatag*
Surigao del Sur ug
pagpamak$it sa !!
pamilya gika sa 3rgy.
3uhisan* San Agustin*
Surigao del Sur.
*un%o 2+' Pagpamak$it
sa // pamilya gikan sa 1agkahunao ug Upper =anipaan sa 3rgy. 3uhisan* San
Agustin* Surigao del Sur
Ang 3rgy. 1ahaba sa 1arihatag pultahan paingon sa Andap Aalley .omple@ N nga
gitarget alang sa pagmina sa karbonQ2oal samtang kasikbit nga mga komunidad
niini ang =anipaan ug 1agkahunao sa 3rgy. 3uhisan* San Agustin.
Ang mga nagtunhay nga people2s organi1ations niining maong mga komunidad sa
bukid nailhan nga nagbatok sa mina.
0170
Pebrero3 Paghimo og kampo sa 80 sundalo sa 0
th
43PA and 8
th
43PA sa
3arangay Eall* Session Eall* Guest Eouse* <an2ing Eall ug kabalayan sa mga
sibilyan sa ?erlda* Alegria* Surigao del -orte. Pataka nga pagpamusil sa balay ni
?eli@ Pa2lipan sa ?erlda* Alegria. Paghimo%g taming sa mga nagbak$it nga mga
9 | 1 i n i n g . a r a g a
NAG!"NHAY NGA &PSA SA GI&I#I!ARISA NGA &GA
#"GAR SA
AG"SAN8S"RIGAO NOR!E AN+ S"RIGAO +E# S"R
Nanag8i*a sa
&ineral Produ$tion Sharing
Agreement
#OKASYON
1. Surigao 4ntegrated 8esour2es
.orp.
.la9er* Surigao del -orte
!. .ara2)an <e9elopment .orp.
.arras2al and .antilan* Surigao
del Sur
. 1ar29entures 1ining and
<e9elopment .orporation
.antilan* Surigao del Sur
4. ..".P .onstru2tion and
1ining .orp.
.arras2al * Surigao del Sur
5. Estrella ?. 3autista 1ainit* Surigao del -orte
6. <eotrepis 1. 3autista Alegria* Surigao del -orte
/. Pa2iK2 .ement .o.* 4n2. "rinidad* Surigao .ity
8. .la9er 1ineral <e9t. .orp. .la9er* Surigao del -orte
9. 3asiana 1ining E@ploration
.orp.
Santiago* Agusan del -orte
10. 1inima@ 1ineral E@pl. .orp.
=abonga* Santiago J "ubay*
Agusan -orte
11. Phile@ 1ining .orporation
Surigao .ity and Sison and Pla2er*
Surigao <el -orte
1!. Silangan 1indanao 1ining
.o.* 4n2.
1ainit and Pla2er* Surigao <el
-orte
1. ."P .onstru2tion and 1ining
.orp.
.arras2al* Surigao <el Sur
14. .on2ordia 8. :la9e
=abonga and Santiago* Agusan
<el -orte
15. Greenstone 8esour2es .orp.
Alegria* 1ainit* "ubod and 3a2uag*
Surigao <el -orte
16. Phigold 1etalli2 Cre* 4n2 3orobo* Surigao <el Sur
1/. .arras2al -i2kel .orp. .arras2al* Surigao del -orte
18. :udgoron 1ining .orporation
Pantukan* .arras2al* Surigao del
Sur
19. 1anila 1ining .orp. Pla2er* Surigao del Sur
!0. Adnama 1ining 8esour2es*
4n2.
.la9er* Surigao del -orte
!1. S8 1etals* 4n2. "ubay* Agusan del -orte
!!. "aganito 1ining .orporation .la9er* Surigao del -orte
!. Greenstone 8esour2es .orp.
Surigao .ity* Sison J "agana)an*
Surigao -orte
!4. (epha 1ining E@ploration
.ompany
.la9er* Surigao del -orte
!5. S8 1etals* 4n2. "ubay* Agusan del -orte
!6. :amberto -. :im
Santiago and "ubay* Agusan del
-orte
!/. .risnorman S. :in2onada
Santiago and "ubay* Agusan del
-orte
!8. -orth <inagat 1ineral
8esour2es .orporation
.la9er* Surigao -orte and
.arras2al* Surigao Sur
sibilyan sa mga sundalo diin nagpatunga ang mga sundalo sa mga sibilyan
samtang nagbak$it sila gikan sa ?erla.
#ar,h )3 Pataka nga
pagpamomba ug pagpaarak
sa mga
komunidad sa Hapanta ug
1anhumapay* 3rgy.
3angayan* (it2harao> :usong*
3rgy. Puting 3ato ug Palidan*
3rgy. 1ahaba* .abadbaran
.ity. Pataka nga pagpamusil
sa lumad)1aman$a ug
pagkaigo sa usa samtang
nagkuha og pangsugnod nga
kahoy didto sa Sitio Cmao*
3rgy. .amam)onan* Giga#uit.
#ar,h 22' Pugos nga
pagpamak$it sa !9/ pamilya
nga may 1*106 indibid$al
gikan sa ilang mga komunidad sa bukid (it2harao ug .abadbaran .ity* Agusan
del -orte ug Alegria ug Giga#uit* Surigao del -orte tungod sa patakang
pagpamomba* paarak ug militarisasyon sa ilang mga komunidad.
201-
.nero/#arso; (aylap nga ciil-military operations paingon sa eleksyon sa 1ayo
pinaagi sa pagpang)sensus* medical missions ug pulongpulong nga gihimo sa A?P
sa mga komunidad nga aduna kuno presesensya sa -PA ug nagsuporta sa
rebolusyonaryong kalihukan.
#ar,h ) 0 201 201-; Cperisyong militar sa
rd
Spe2ial ?or2es sa Sitio "agkiling*
3rgy. Anti2ala* 3utuan .ity. Pagka)1arso 6* !04 nga pamilya nga dunay 650
indibid$al ang namak$it sa "agkiling Elementary S2hool tungod sa operisyon
militar human ang panagsangka tali sa militar ug -PA.
#ar,h 2"1 201-' Sa kaadla$on sa 3yernes Santo* panahon sa tinuig nga
Panaad +Estasyon sa (rus, gikan sa Sitio 4yao paingon sa Sitio 1ahayahay sa 3rgy.
Anti2ala* 3utuan .ity* nagpakana og binuthanay ang tropa sa
rd
Spe2ial ?or2es
panahon sa prosesyon ug gipasangil nga pag)atake kini sa -PA. Ang maong
insindente nagresulta sa pagkamatay sa duha ka .A?GU nga sila si Ariel
Anduhuyan ug Ernie <arasin.
Paganghasi sa mga $ider/Komunidad nga 2agbatok sa #ina
"ali$ala sa grabeng militarisasyon nagpabilin ang mayoryag kata$han sa .araga*
ilabina ang mga lumad ug mag)uuma* nga hugot nga nagbabag sa dagku*
langya$ ug magun)obong mina. Aron pahilomon ang mga pagbabag ug
pagbutyag sa kata$han sa kadaut nga dala sa mina giatake ang mga
organisasyong masa ilabina ang mga lider nga nailhan sa pagbabag niini. Ang
mga lider)komunidad gihasi ug gipangpasakahan og hinimohimong mga kaso
aron pahilumon.
10 | 1 i n i n g . a r a g a
NAG!"NHAY NGA EPs SA GI&I#I!ARISANG &GA
KO&"NI+A+ SA
AG"SAN8S"RIGAO NOR!E AN+ S"RIGAO+ +E# S"R
PER&I!!EE #OKASYON
1. 1anila 1ining .orporation
"ubod* 3a2uag* Pla2er* 1ainit
and Sison* Surigao del -orte
!. 1inima@ 1ineral E@plo.
.orp.
1alimono and 1ainit* Surigao
-orte
. 1inima@ 1ineral E@plo.
.orp.
1ainit* Surigao del -orte
4. Estrella ?. 3autista Santiago* Agusan del -orte
5. -inety -iners
<e9elopment .orp.
CRshore oB 1alimono* Surigao
-orte
6. 18: Gold Phils.* 4n2. 1alimono* Surigao del -orte
/. (alayaan .opper)Gold
8esour2es* 4n2.
"ubod and Pla2er* Surigao del
-orte
8. SE1.C E@plo J 1ining
.orp.
.abadbaran and "ubay*
=abonga and Santiago Agusan
-orte
9. Api2al 1ining .orporation
=abonga and (it2harao* Agusan
del -orte and Alegria and
1alimono* Surigao del -orte
Sa kasamtangan adunay kapin 80 ka sibilyan nga kasagarang mga membro sa
organisasyon sa lumad ang gipasakahan og lainlaing mga kriminal nga kaso. Usa
ka pananglitan mao ang pagpasaka og kaso batok sa mga lider)1anobo nga sila si
=alandoni .ampos ug Genas#ue Enri#ueP nga gipasanginlan nga dunay
kalambigitan sa -PA ug giapil sa mga gikasuhan lambigit sa mga aksyong militar
sa -PA. Si =alandoni gidakop sa "andag sa iyang pagga$as sa estasyon sa radio
niadtong 1arso !01. -akaga$as siya sa bilanggoan tungod kay nahibaloan nga
ang kaso nga gipasaka batok niya gi)dismiss na. Gidakop usab si Eusti#uio 3ulat)
ag niadtong Eulyo !01 ug si Armando "oreta niadtong Pebrero !01! sa kasong
pagpatay lambigit sa pag)atake sa -PA. Ang duha mga aktibong membro sa
Unyon sa 1ga 1ag)uuma sa Agusan del -orte +U1A-, .
-iadtong Enero 1* !014* gipatay si <atu 8olando Ambongan* lider sa tribung
Eigaonon sa 3uena9ista* Agusan del -orte* sa mga membro sa grupong para)
militar nga gipangulohan ni Eddie &(omander 3a$ang' Ampia$an nga usa ka
.A?GU. Usa ka adla$ adeser gipatay si <atu Ambongan* nagbahad si (omander
3a$ang panahon sa panagtapok sa Pigba$angan tribal leaders nga dunay
mahitabo kang <atu 8olando tungod sa iyang pagdumili sa pagsulod sa dakung
minahan sa ilang yutang kabilin.
BA!"KAN5 BABAGAN5 IB"!YAG ANG KA+A"! SA +AGK"5 #ANGYA "G
&AG"N8OBONG &INA9
-asinati na kata$han sa .araga ang epekto sa mga magun)obong dagkung mga
minahan ug plantasyon. "ungod niini nagkakusog ug nagkaylap ang mga
pagbabag ug pakigbisog batok niini. apan bulagbulag pa ang mga paningkamot
nga ihunong ang pagkaguba sa kinaiyahan. (inahanglan nga usahon nato ang
ang mga paningkamot* maglunsad og edukasyonQpagpasabot ug mag)organisa
aron mas kusog ang atong pagbatok ug pakigbisog alang sa kinaiyahan*
panginabuhian ug kinabuhi. S
Resources3
MI!D'!'0
./ !ED'-&trategic Deelopment Framewor" ,-.--,-,-
,/ DE!R-MGB3 %omplete list of MP&' Enero ,-.4
5/ DE!R-MGB3 %omplete list of F6'' Enero ,-.4
4/ DE!R-MGB3 %omplete list of EP Enero ,-.4
7/ DE!R-MGB3 6enement %ontrol Map of Region 8III Pe$rero ,-.4
9/ P!0% %oal areas on 0:er ,--;
</ %araga =atc#3 Mining %araga> ,--;> ,-..
?/ +asalo3 6#e 6rut# Be#ind t#e Military 0perations in &urigao del &ur3 %learing t#e =ay
for %oal Mining> @une ,-..
;/ IB0! Foundation3 &tudy of t#e Enironmental> Aealt# and Bieli#ood Impact of
Mining in 6#ree C5D %ommunities of &urigao del !orte and &urigao del &ur
E#-mF,-.4
11 | 1 i n i n g . a r a g a