Hanes Yn Byw. Coleg Meddygaeth, Prifysgol Abertawe Dathlu Ei Ddengmlwyddiant: 2004-2014

Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Dathlu ei Ddengmlwyddiant: 2004-2014
Hanes byw
www.medicine.swansea.ac.uk
01
Gweledigaeth
02
Uchafbwyntiau
06
Mynd ir afael r her
07
O weledigaeth i realiti
09
10 mlynedd o lwyddiant
10
Dysgu ac addysgu
18
Ymchwil
30
Menter ac arloesedd
36
Cael effaith
38
Tuag at 2020
40
Cysylltwch ni
Cynnwys
Mae delwedd y clawr blaen yn seiliedig ar
syniad gwreiddiol gan Leifa Jennings
Ymchwil fel Celfyddyd 2013
Gwobr israddedigion:
Cobalt, Celeste, Cyan and Me
Leifa Jennings (Coleg Meddygaeth)
Maer llun hwn yn dangos rheilen o ddillad theatr glas,
yn barod iw gwisgo. Maen gynrychioliad gweledol o
sut maen teimlo i fod yn fyfyriwr meddygol yn mynd i
mewn ir theatr llawdriniaeth am y tro cyntaf.
Mae gan bawb arall rl iw chwarae a lle i fod ynddo,
ond fel myfyriwr rydych chin sefyll yno, arwydd Myfyriwr
coch llachar ar gortyn o amgylch eich gwddf, yn teimlon
bendant na ddylech chi fod yno.
Nod fy ymchwil ar foesaur theatr yw creu darn o waith i
roi gwybod i fyfyrwyr newydd am reolau anysgrifenedig y
theatr llawdriniaeth, gan obeithio gwneud iddynt deimlon
fwy hyderus y tro cyntaf y byddant yn mynd i mewn i
amgylchedd y theatr llawdriniaeth.
Cyhoeddwyd gyntaf yn 2014 gan
Coleg Meddygaeth, Prifysgol Abertawe
Abertawe
SA2 8PP
Cymru
Coleg Meddygaeth, Prifysgol Abertawe.
ISBN 978-0-9929905-0-3
Ysgrifennwr copi : Jane Fraser www.janefraserwriter.com
Ffotograffydd: www.philboorman.co.uk a
www.philipgriffithsphotography.com
Argraffwyd gan: Zenith Media
Cedwir pob hawl. Ni ellir atgynhyrchu, storio mewn system
adalw na throsglwyddo unrhyw ran or cyhoeddiad hwn,
ar unrhyw ffurf neu drwy unrhyw fodd, electronig,
peirianyddol neu fel arall, heb ganiatd ysgrifenedig y
Coleg Meddygaeth ymlaen llaw, neu berchennog
(berchnogion) yr hawlfraint, neu ir graddau a ganiateir
gan gyfraith. Dylid cyfeirio ymholiadau yngly
^
n ag
atgynhyrchu y tu allan i gwmpas yr uchod at y Tm
Marchnata, Coleg Meddygaeth, Adeilad Grove,
Prifysgol Abertawe, Abertawe, SA28PP.
Maer awduron wedi mynnu eu hawliau moesol.
Mae pob delwedd yn Coleg Meddygaeth oni nodir
yn wahanol.
Hanes byw
01
Gweledigaeth
Hyfforddwn feddygon a
gwyddonwyr bywyd yfory
mewn amgylchedd gan
gynnig dull syn cynnwys
sawl disgyblaeth ym maes
meddygaeth drosiadol, o
wyddoniaeth sylfaenol i
gyflwyno gofal iechyd, a
dull arloesol o adeiladur
economi wybodaeth.
Hanes byw
02
Uchafbwyntiau
Y gwir amdani
Maer Coleg Meddygaeth wedi gwneud llawer mewn
cyfnod byr ac maen cael ei gydnabod erbyn hyn yn
un or ysgolion meddygol syn tyfu gyflymaf yn y DU.
Dechreuodd y siwrnai gyda chamau bach fesul dipyn.
Cyflymodd pethau. Erbyn hyn maen brasgamu.
1980au
Yn y 1980au, mae EPSRC yn lleoli ei
Ganolfan Gwasanaeth Sbectrometreg
Mas Cenedlaethol y DU ym Mhrifysgol
Abertawe
2004
Yn 2004, maer Ysgol Glinigol yn datblygu
yn Ysgol Feddygaeth
2006
Yn 2006, maer Uwchgyfrifiadur Blue C
yn cael cartref parhaol ym Mhrifysgol
Abertawe
2001
Mae Prifysgol
Abertawe yn sefydlu
Ysgol Glinigol o dan
arweinyddiaeth yr
Athro Julian Hopkin.
2003
Maer cysyniad
gwreiddiol ar gyfer
yr Athrofa Gwyddor
Bywyd yn cael ei
gipio ar napcyn
mewn ty
^
bwyta yn
Efrog Newydd.
2004
Maer Ysgol Glinigol
yn datblygu yn Ysgol
Feddygaeth ac yn
croesawur garfan
gyntaf o fyfyrwyr ar y
Rhaglen Mynediad i
Raddedigion (GEP).
2005
Mae gwaith adeiladu
yn dechrau ar yr
Athrofa Gwyddor
Bywyd gyda
seremoni arloesol
yn cynnwys ysgol
plant lleol.
2006
Maer Uwchgyfrifiadur
Blue C yn cael cartref
parhaol ym Mhrifysgol
Abertawe fel rhan o
gydweithrediad proffil
uchel gydag IBM.
1960au
Daw Prifysgol
Abertawe yn un or
sefydliadau cyntaf
yn y DU i gynnig
graddau BSC mewn
Geneteg.
1970au
Mae adrannau
Geneteg a
Biocemeg yn
datblygu ym
Mhrifysgol
Abertawe.
1980au
Mae EPSRC yn
lleoli ei Ganolfan
Gwasanaeth
Sbectrometreg Mas
Cenedlaethol y DU
ym Mhrifysgol
Abertawe gan hybu
canolfan ragoriaeth
syn bodolin barod.
1990au
Mae Prifysgol
Abertawe yn sefydlu
Ysgol Feddygol
l-raddedig.
ILS
ILS 1 yn agor ei ddrysau i fusnes yn 2007
2008
Yr Ysgol Feddygaeth yn mwynhau
canlyniadau gwych fel rhan or Ymarfer
Asesu Ymchwil (RAE2008)
1af
Y myfyriwr meddygol Nathan West yn cael
ei ddewis fel y myfyriwr cyntaf i dderbyn
Gwobr Mullany am Ragoriaeth
Y Bartneriaeth Ibadan
Abertawe yn ennill
ail wobr yng
nghystadleuaeth
Cysylltiadau Iechyd
yr Ymddiriedolaeth
Iechyd ac Addysg
Drofannol (THET).
Yr Athro Gareth
Morgan yn ymgymryd
ag arweinyddiaeth yr
Ysgol Feddygaeth.
Yr Ysgol Feddygaeth
yn cynnal ei Dawns
Nadolig gyntaf ar
gyfer staff a myfyrwyr.
2009
Y myfyriwr meddygol
Nathan West yn cael
ei ddewis fel y
myfyriwr cyntaf i
dderbyn Gwobr
Mullany am
Ragoriaeth.
Ymddiriedolaethau
GIG Abertawe a Bro
Morgannwg yn uno
ac yn cael statws
Ysbyty Prifysgol i
ddod yn Fwrdd Iechyd
Prifysgol Abertawe
Bro Morgannwg.
Prifysgol Abertawe
yn partneru r GIG
i sicrhau cyllid
sylweddol ar gyfer
ail ran yr ILS.
2007
ILS1 yn agor ei
ddrysau i fusnes gyda
Chanolfan Arloesedd
Boots (BCI) yn brif
denant iddo.
Y Gofodwr
Americanaidd o dras
Gymreig, Dafydd Rhys
Williams, yn cyflwyno
i blant ysgol a
gwyddonwyr yn yr ILS.
Yr Ysgol Feddygaeth
yn partneru r Ysgol
Feddygaeth yn y
Gambia i sefydlur
cyswllt Abertawe-
Gambia gyda
chefnogaeth gan
yr Ymddiriedolaeth
Iechyd ac Addysg
Drofannol (THET).
2008
Y Prif Weinidog
Gordon Brown yn
ymweld r ILS yn
ystod ei gyfnod yn
y swydd.
Prif Weinidog Cymru,
y Gwir Anrh. Rhodri
Morgan, yn disgrifior
ILS fel trysor pennaf
Cymru.
Yr Ysgol Feddygaeth
yn mwynhau
canlyniadau gwych fel
rhan or Ymarfer Asesu
Ymchwil (RAE2008).
Uchafbwyntiau
21m
Y Ganolfan ar gyfer NanoIechyd yn cael
ei datblygu, sef menter ar y cyd gwerth
21 miliwn
100%
Myfyrwyr y rhaglen Meddygaeth
Mynediad i Raddedigion yn cyflawni
cyfradd lwyddo o 100% yn 2010
17.3m
Gwaith adeiladu yn dechrau ar yr adeilad
Gwyddor Data i gartrefu Sefydliad Farr ar
gyfer Ymchwil Gwybodeg Iechyd gwerth
9.3 miliwn, a Chanolfan Ymchwil Data
Gweinyddol Cymru, gwerth
8 miliwn
Hanes byw
04
2009
Yr Ysgol Feddygaeth
a Pheirianneg yn
cydweithredu i
ddatblygur
Ganolfan ar gyfer
NanoIechyd, sef
menter ar y cyd
gwerth 21 miliwn.
Y garfan gyntaf o
fyfyrwyr yn dechrau
astudio ar y rhaglen
Meddygaeth
Mynediad i
Raddedigion (GEM)
ym Mhrifysgol
Abertawe yn gyfan
gwbl.
Uned Ymchwil
Biofeddygol
Haemostasis yn
cael ei hagor yn
adran argyfwng
Ysbyty Treforys.
Edwina Hart AC
OBE yn lansio ILS2
yn swyddogol.
2010
Prosiect BEACON yn
dechrau, sef menter
gydweithredol rhwng
Prifysgolion
Aberystwyth, Bangor
ac Abertawe i
harneisio pw
^
er
planhigion mewn
meddygaeth,
gwyddoniaeth a
gweithgynhyrchu.
ILS yn lansior Cynllun
Aelodaeth Gyswllt i
annog cwmnau
gwyddor bywyd
a gofal iechyd i
ddefnyddior
arbenigedd ar
cyfleusterau or
radd flaenaf
ILS yn sefydlu
Canolfan Arloesi
Diwydiannau E-
Iechyd (EHi2) gyda
grantiau gwerth bron
i hanner miliwn o
bunnoedd.
2011
Y Rheithor
Meddygaeth ac
Iechyd, Julian Hopkin,
yn cael CBE yn Rhestr
Anrhydeddaur
Flwyddyn Newydd
am Wasanaethau i
Iechyd.
Yr Ysgol Feddygaeth
yn dod yn Goleg
Meddygaeth.
ILS2 ar Ganolfan
ar gyfer NanoIechyd
yn agor i fusnes.
Offer MRI or radd
flaenaf yn cyrraedd
o Siemens.
Y Gweinidog
Iechyd, Mark
Drakeford, yn
ymweld ag ILS ac
yn lansio Help is at
Hand, cyhoeddiad
cymorth i bobl sydd
wediu hamddifadu
drwy hunanladdiad.
Prif Weinidog
Cymru, Carwyn
Jones, yn agor
Canolfan Gwella
Iechyd y Boblogaeth
drwy Ymchwil E-
Iechyd (CIPHER),
sef partneriaeth
ryngwladol i wella
iechyd a lles y
boblogaeth drwy
ymchwil gwybodeg
iechyd.
Addysgu biocemeg
yn cael ei wella
gyda labordai
addysgu newydd.
Gwaith adeiladu
yn dechrau ar yr
adeilad Gwyddor
Data i gartrefu
Sefydliad Farr ar
gyfer Ymchwil
Gwybodeg Iechyd
gwerth 9.3 miliwn,
a Chanolfan
Ymchwil Data
Gweinyddol Cymru,
gwerth 8 miliwn.
2014
Ennill canolfan
biowybodeg y Cyngor
Ymchwil Feddygol
(MRC) mewn
cydweithrediad
Phrifysgol Warwick,
gan ddod yn
bedwaredd ganolfan
cyngor ymchwil y
Coleg mewn dwy
flynedd.
Y Cyngor Meddygol
Cyffredinol yn
ychwanegu Prifysgol
Abertawe ir rhestr o
sefydliadau syn gallu
dyfarnu Cymwysterau
Meddygol Sylfaenol
(PMQs).
Y Coleg Meddygaeth
yn dathlu ei 10fed
pen-blwydd.
Y Coleg Meddygaeth
yn ennill gwobr efydd
SWAN Athena am
ymrwymiad i
hyrwyddo gyrfaoedd
menywod mewn
pynciau
gwyddoniaeth.
BEACON yn ennill
gwobr RegioStars
am dwf cynaliadwy.
Y garfan gyntaf o
fyfyrwyr GEM yn
graddio o Brifysgol
Abertawe.
2012
Cyfleuster Ymchwil
Glinigol ar y Cyd
(JCRF) yn cael ei
lansio mewn
cydweithrediad
ag Uned Ymchwil
Glinigol Bwrdd
Iechyd Prifysgol
Abertawe Bro
Morgannwg.
Rhaglenni geneteg
a biocemeg yn
cael eu cydnabod
am gyfraddau
cyflogaeth uchel
i raddedigion
gydag dros 80% o
raddedigion mewn
cyflogaeth neu
astudiaeth bellach
o fewn 6 mis.
Yr Athro Keith Lloyd
yn cael ei benodi yn
Ddeon a Phennaeth
y Coleg
Meddygaeth.
2013
Cyfleuster
Sbectrometreg Mas
Cenedlaethol EPSRC
yn disodlir ganolfan
gwasanaethau i
ddarparu
gwasanaeth
sbectrometreg mas
cynhwysfawr ar
gyfer grwpiau
ymchwil prifysgol
ledled y DU.
Hanes byw
06
Mynd ir afael r her
Maer Is-Ganghellor, Yr Athro Richard B. Davies, yn
cymeradwyo ymagwedd nodedig a thwf cyflym y Coleg
Meddygaeth, ai gyfraniad at osod Prifysgol Abertawe
yn barod ar gyfer yr 21ain ganrif.
Mae ymdrechion Abertawe i sefydlu ysgol
feddygol yn dyddion l ir 1960au o leiaf.
Fodd bynnag, collodd Abertawe y cyfle
bryd hynny pan aeth yr ysgolion newydd i
Brifysgolion yn Lloegr, a chollodd allan eto
mewn cylch arall o ysgolion meddygol
newydd yn y 1990au.
Newidiodd popeth ym 1999 gyda
datganoli. Daeth cyfle newydd law yn
llaw r meddwl newydd yng Nghymru,
a dechreuodd y dadleuon gan y Brifysgol
a chlinigwyr yn y rhanbarth gael eu
clywed yn sympathetig. Yn bwysig, gallair
boblogaeth yn y rhanbarth ddechrau
edrych ymlaen at y buddion iechyd ar
buddion ehangach syn gysylltiedig
byw gerllaw ysgol feddygol. Yn 2001,
sefydlwyd ysgol feddygol yn Abertawe
gan Lywodraeth Cymru, gyda chefnogaeth
Cynulliad Cymru.
Cam wrth gam, ymffurfiodd y Coleg
Meddygaeth. Roedd penderfyniadau
cynnar allweddol yn rhai hanfodol:
penderfynwyd peidio ag efelychu ysgolion
meddygol eraill mewn mannau eraill yn
y DU, ond yn hytrach i ganolbwyntio ar
fynediad i raddedigion, mabwysiadu
ymagwedd amlddisgyblaethol nodedig at
ymchwil, ac ymrwymon unigryw yn y DU
i gydweithredun effeithiol diwydiant.
Maer penderfyniadau hynny wedi
galluogir Coleg i ddatblygu cryfderau
syn arwain y byd ac adeiladu ei
adnabyddiaeth yn hynod gyflym, gan
ddenu cymorth cyllid sylweddol gan
Lywodraeth Cymru ar Gronfa Fuddsoddi
Ewropeaidd ir Athrofa Gwyddor Bywyd
yn y lle cyntaf, ac yn ddiweddar, cyllid
mawr gan y Cyngor Ymchwil Feddygol
(MRC) ar Cyngor Ymchwil Economaidd
a Chymdeithasol (ESRC) ar gyfer adeilad
Gwyddor Data a ddyluniwyd yn bwrpasol.
Bydd hwn yn agor yn 2015 a bydd yn
cartrefu Sefydliad Farr ar gyfer Ymchwil
Gwybodeg Iechyd gwerth
5 miliwn, Canolfan Gwella Iechyd y
Boblogaeth drwy Ymchwil E-Iechyd
(CIPHER) gwerth 4.3 miliwn a Chanolfan
Ymchwil Data Gweinyddol newydd Cymru
(ARDC), gwerth 8 miliwn.
Nid yw heriau mawr heddiw yn parchur
ffiniau artiffisial rhwng disgyblaethau
traddodiadol. Mae Athrofa Gwyddor
Bywyd Abertawe wedi dileu nifer o ffiniau
rhwng disgyblaethau i feithrin ymchwil o
safon fyd-eang syn darparu atebion uwch-
dechnoleg i brif heriau ym maes gofal
iechyd mewn cydweithrediad diwydiant
ar GIG.
Maer cynnydd mewn incwm ymchwil a
gyflawnwyd gan y Coleg Meddygaeth yn
drawiadol, yn enwedig y gyfran uchel o
incwm nodedig gan gynghorau ymchwil a
wnaeth gyfrif am 62% or 14.5 miliwn a
sicrhawyd gan y Coleg y n 2013-2014.
Roedd canlyniadaur Ymarfer Asesu
Ymchwil yn 2008 (RAE2008) yn dangos
yn bendant fod Prifysgol Abertawe yn
cyflym gyflawni ei huchelgais i fod yn
Brifysgol o safon fyd-eang, yn cael ei
harwain gan ymchwil. Ers hynny, mae
cynnydd wedi cyflymu hyd yn oed yn fwy
ac mae Meddygaeth yn rhan fawr or
llwyddiant hwnnw. Mae Abertawe eisoes
yn bedwerydd yn y DU o ran faint o
ymchwil y maen ei gwneud ar y cyd
diwydiant. Bydd ein cysylltiadau
diwydiannol yn cael eu cryfhau ymhellach
o fewn ein datblygiad uchelgeisiol ar y
campws Gwyddoniaeth ac Arloesi a
datblygiadau campws Singleton, llawer
ohonynt yn cael eu harwain gan y Coleg
Meddygaeth.
Mae ymagwedd y Coleg Meddygaeth yn
adlewyrchu cryfderau nodedig Abertawe
syn arbennig o berthnasol ar gyfer
Prifysgol yn yr 21ain ganrif: ymchwil
amlddisgyblaethol, cydweithredu
diwydiant a safbwynt rhyngwladol. Rydym
yn hyderus yn Abertawe bod gennym yr
ymrwymiad ar uchelgais ymhlith staff i
gynnal ein momentwm aruthrol an twf
rhyfeddol, a bod gan y Coleg Meddygaeth
ran fawr iw chwarae yn y llwyddiant
hwnnw. Dymunaf yn dda ir Coleg
Meddygaeth yng ngham nesaf ei
ddatblygiad ai gynlluniau uchelgeisiol i
ehangu dysgu ac addysgu, ymchwil ac
arloesi ymhellach.
Yr Athro Richard B. Davies
Is-Ganghellor, Prifysgol Abertawe
Hanes byw
07
O weledigaeth i realiti
Maer Athro Julian Hopkin, Pennaeth sefydlu Ysgol
Glinigol Abertawe (2001-2004) ar Ysgol Feddygaeth
(2004-2008) yn eistedd yn Caf Glas, ILS1, ac yn trafod
sut y daeth y Coleg Meddygaeth i fod lle y mae heddiw.
Beth oedd eich gweledigaeth ar gyfer y
Coleg Meddygaeth ym Mhrifysgol
Abertawe?
1999 oedd hi ac roeddwn i wedi
dychwelyd o Rydychen i Abertawe gydar
bwriad o wneud ymchwil feddygol yn
unig, pan gododd y posibilrwydd o
gael ysgol feddygol newydd yn Ysbytai
Abertawe eto methodd cynnig i
Lywodraeth y DU yn y 1960au ac yn
ddiweddarach sefydlu ysgol feddygol
l-raddedig dan arweiniad John Williams.
Gweledigaeth 1999 oedd cael ysgol
feddygol gyffrous ac yn gadarn yn
strategol a oedd yn rhoi arloesi wrth
graidd ein cynnig i Lywodraeth Cynulliad
Cymru, a oedd wedi datganoli erbyn
hynny: arloesi a fyddain berthnasol i
ragoriaeth addysgu meddygol ac ymchwil
feddygol. Roeddem yn rhagweld creu ail
ysgol feddygol i Gymru a oedd wir yn
ategu model sefydledig Ysgol Feddygol
Caerdydd yn hytrach nan dyblygur
model. Hefyd, roeddem yn gweld buddion
cystadleuaeth iach yn ogystal
chydweithredu rhwng y ddwy Ysgol
yn nwy brif ddinas Cymru.
A oedd angen yn ogystal dyhead i
gael ail ysgol feddygol yng Nghymru?
Yn bendant. Ar y pryd, roedd y DU wedi
dod yn gwbl ymwybodol bod ganddi
brinder meddygon yn l safonau
rhyngwladol ac roedd Ysgolion newydd
yn cael eu sefydlu yn Lloegr o ganlyniad
ir canfyddiadau. Roedd Cymru ar ei hl
hi o ran hyfforddi meddygon newydd ac
o ran recriwtio meddygon i weithio yng
Nghymru. Roedd cyfle ychwanegol a
chyfle yr oedd mawr ei angen y tu allan
ir brifddinas am ymagwedd newydd
mewn addysgu ac ymchwil feddygol.
Pa fuddion oeddech chin eu gweld i
Abertawe a de orllewin Cymru yn
gyffredinol?
Byddai ail ganolfan i Gymru yn Abertawe
yn ei thro yn meithrin recriwtio a chadw
yn y GIG yn y gorllewin a thrwy hynny
ac ymchwil byddain hyrwyddo
datblygiadau meddygol o bwysigrwydd
rhyngwladol, yn hyrwyddo meddygaeth yn
gyffredinol ac ar yr un pryd yn ymwreiddio
yn ei chymuned leol, a oedd yn anhepgor
in gweledigaeth.
Roedd y weledigaeth gennych, felly
beth am y broses sut wnaethoch i
bethau ddigwydd?
Roedd yn rhaid i ni sicrhau bod cefnogaeth
egnol ac ymroddedig ir prosiect ar draws
GIG a Phrifysgol Abertawe roeddem yn
rhagweld y byddai heriau. A gwir oedd
hynny! Ond, or cychwyn un, roedd
gennym 96% or gweithlu ymgynghorol yn
gweithio on plaid, yn pleidleisio dros y
datblygiad, ac yn cofnodi y byddent yn
barod i ddarparu addysgu clinigol.
Cafwyd hwb ir gefnogaeth gan yr Athro
Robin Williams (Is-Ganghellor y Brifysgol
ar y pryd) a Dr. Pat Steane (Cyfarwyddwr
Meddygol) a Mr. David Williams (Prif
Weithredwr Ymddiriedolaeth GIG
Abertawe) yn datgan eu cefnogaeth lawn.
Gydar tm lleol cadarn hwn ar waith,
roeddem yn gallu hyrwyddo ein
cenhadaeth ac yn gallu datblygu ein
gweledigaeth felly. Aethom ati i lunio ac
ystyried cynlluniau ymarferol cynnar iawn
a ffurfiodd y sail i ni roir achos gerbron
gwleidyddion y Cynulliad a pharton eraill
diddordeb er mwyn adeiladu sylfaen
gynyddol o gefnogaeth ir fenter. Maen
rhaid i mi ddweud yma bod Andrew
Davies a Dai Lloyd wedi cyflwynon hachos
yn bendant iawn, a thrwy wneud hynny,
wedi sicrhau cymorth hollbwysig ir
cynlluniau cychwynnol mewn dadl ffurfiol
yng Nghynulliad Cymru.
Beth oedd yr heriau y sonioch
amdanynt?
I gychwyn, roedd amheuon strategol
ymysg y Gwasanaeth Sifil: roeddent or
farn y byddai crynhoi pobl ac adnoddau
meddygol, academaidd yn y brifddinas,
Caerdydd, yn cynhyrchu mas critigol
gyda chanlyniadau gwell ar gyfer
hyfforddiant meddygol, ac yn enwedig
ymchwil feddygol. Roedd pryder hefyd o
du Ysgol Feddygol Caerdydd ei hun, gan
ofni y byddai adnoddaun cael eu seiffno i
ffwrdd oddi wrthynt. Ac yna roedd y mater
syml yn ymwneud ag economeg ei bod
yn anodd cael gafael ar gyfalaf a refeniw.
Felly sut wnaethoch chi oresgyn yr
heriau hyn?
Cafodd llawer or amheuon strategol a
leisiwyd gan y Gwasanaeth Sifil eu chwalu
pan aeth Andrew Davies a Dai Lloyd ati i
ymladd ein hachos yn y Cynulliad. Ond
yna daeth holl waith cynllunio manwl yr
Ysgol iw ddatblygun drwyadl mewn
Hanes byw
08
cynlluniau busnes helaeth a fyddain mynnu
cefnogaeth ffurfiol derfynol. Ac yma, fe
wni ailadrodd, yr elfennau o gydweithredu
a chystadleuaeth a welsom yn gweithio
ar draws y ddwy ganolfan, model
amrywiaeth os dymunwch, y teimlem y
byddain cynnig mwy o gynhyrchiant.
Hefyd, rhoesom fodel cynyddol, camau
bach gerbron ar gyfer Abertawe yn hytrach
na dull un cam anferthol, a fyddain ein
galluogi i brofi ein hunain drwy
berfformion wych ym mhob maes a dangos
y gwychder hwnnw yn ein canlyniadau:
llwyddiant yn ysgogi momentwm fel bod
modd sicrhaur cyfnod nesaf yn ein
datblygiad. Roedd yn llwyddiant sicr a
fyddain gonglfaen ymarferol i ddatblygiad
yr Ysgol. Roedd rhai adegau anodd, ond
roedd uchelgais ac ysbryd tm brwd iawn
yn allweddol or cychwyn cyntaf.
Pa bedigr oedd gan Abertawe ar y
pryd i yrrur agenda yn ei flaen a
chymeradwyo ei hachos?
Roedd gan Abertawe gyfadeiladau ysbyty
sylweddol gyda safonau ymarfer uchel;
roedd y seilwaith ffisegol yn ei le. Yn
ychwanegol at ystod gynhwysfawr o
wasanaethau ysbytai cyffredinol, roedd
hefyd yn cynnwys unedau arbenigol
cardiaidd, arennol, llosgiadau, plant
newydd-anedig, ac ati. Fei bendithiwyd
hefyd set gadarn o feddygfeydd
cyffredinol lleol a Phrifysgol ag adrannau
a chryfderau amrywiol: roedd Ysgol
Nyrsio yman barod ynghyd ag Ysgol
Beirianneg bwerus iawn a oedd yn
ymroddedig ir weledigaeth leol o gael
ysgol feddygol newydd a oedd yn
adeiladu ar sylfaen ymchwil yr ysgol
feddygol l-raddedig bresennol. Yn
Abertawe, roedd gennym Brifysgol hefyd
yr oedd ei champws yn ffinio ag un or
prif safleoedd GIG (Singleton), ac roedd
hynnyn addo hwyluso cydweithio yn fawr
mewn addysgu, ac yn hanfodol, mewn
ymchwil. Roedd hwn yn fodel o ragoriaeth
ac arloesi rhwng y GIG ar Brifysgol yr
oedd gwleidyddion Cynulliad Cymru
wedii gymeradwyon gryf, ac a
arweiniodd at ei gymeradwyo.
A ydych chin cofio sut oeddech chin
teimlo pan ddaeth cyfnod cyntaf yr
Ysgol Glinigol i fodolaeth yn 2001?
Ni wni fyth anghofior eiliad honno pan
gefais yr alwad ffn gan Andrew Davies
gartref oeddwn i, a dywedodd wrthyf fod
Llywodraeth Cynulliad Cymru wedi cefnogi
ein cais an model arloesol i dyfur Ysgol
mewn camau ac i weithio mewn
cydweithrediad Chaerdydd. Dechreuodd
y cyfan gyda 34 o Uwch Diwtoriaid
Clinigol a benodwyd o blith y Staff
Ymgynghorol i arwain addysgu myfyrwyr
meddygol yng nghyfnod cyntaf yr Ysgol
Glinigol, a barodd rhwng 2001-2004.
Rhoddwyd perfformiad gwirioneddol wych
ganddynt, a gafodd adborth ffurfiol brwd
gan y myfyrwyr, ac a wnaeth argraff dda
ar wleidyddion a gweision sifil. Aeth y
cyfan or fan honno
A beth am 2004, carreg filltir bwysig,
rwyn siw
^
r?
Roedd momentwm wedi bod yn casglu
tuag at 2004, a nododd y trosglwyddiad o
Ysgol Glinigol ir Ysgol Feddygaeth gydai
chysyniad meddygol nodedig Mynediad i
Raddedigion a gydar arwyddion cyntaf
o gysyniad yr Athrofa Gwyddor Bywyd.
Maen werth pwysleisio yma bod
cynlluniau busnes yn un peth, ond mai peth
arall yw perfformiad: or cychwyn cyntaf
un, fe wnaeth yr Ysgol ragori o ran denu
a phenodi staff ar bob graddfa o bob cwr
or byd staff meddygol, gwyddonol,
technegol, gweinyddol ar bobl hynny
syn gyfrifol am lwyddiant rhagorol yr
Ysgol syn Goleg erbyn hyn wrth
addysgu, ymchwilio ac arloesi ai
wneud yr endid cadarn yr ydyw yn 2014.
Ac eto arloesi mewn hyfforddiant
meddygol: tra bod y DU yn canolbwyntion
gadarn ar hyfforddiant meddygol
Mynediad i Ysgolion, fe fentron ni fod yn
wahanol, gan ddilyn dull yr UDA ar
Almaen drwy ddenu
myfyrwyr Lefel
Graddedigion
gydau cefndiroedd
nodedig ac
amrywiol ac
aeddfedrwydd sydd
wedi cyfoethogi
dawn a photensial y
gweithlu meddygol
o ran gofal
meddygol ac
ymchwil feddygol.
Roeddem yn gallu cynnig rhaglen radd
feddygol arloesol tu hwnt gydag
integreiddio gofal meddygol a gwyddor
feddygol yn drwyadl or diwrnod cyntaf un.
Mae cynnydd yr Ysgol (Coleg) wedi
parhau a gwn y bydd yn parhau i gynyddu
eto. Roedd sylfaenwyr Ysgol Abertawe yn
gwybod bod Ysgol Feddygol Harvard, yr
ysgol enwog ac ardderchog erbyn hyn,
wedi dechrau yn 40 Stryd Marlborough,
Boston yn 1810 ai bod wedi mynd
ymlaen i dyfu a thyfu!
Beth yn eich barn chi ywr cyfnodau syn
rhoir balchder mwyaf i chi yn hanes y
Coleg hyd yma?
Yn amlwg, sefydlu Ysgol Glinigol
Abertawe yn 2001 ac ynar Ysgol
Feddygaeth yn 2004 (iw hail-enwi yn
Goleg yn ddiweddarach). Yr Athrofa
Gwyddor Bywyd gydag adeilad 1 yn
2007 ac adeilad 2 yn 2012. Yn 2008
cafwyd Canlyniad Ymarfer Asesu Ymchwil
y DU a oedd yn llwyddiannus iawn, pan
ddosbarthwyd 87% on hallbynnau ymchwil
fel ymchwil syn arwain y byd neu ymchwil
ragorol yn rhyngwladol, ac, wrth gwrs, ennill
Canolfannau Ymchwil MRC/RSCR mewn
Gwybodeg a Data Iechyd, cefnogaeth
EPSRC ir Ganolfan Sbectrometreg Mas.
Rwyn falch on pobl: y cyfraddau llwyddo a
rhagoriaeth gwych ar gyfer y Rhaglen
Mynediad i Raddedigion. On 2 garfan
gyntaf, enillodd myfyriwr o Abertawe wobr
myfyriwr meddygol gorau Cymru gyfan
yn arholiadau terfynol 2008 a 2009. Ac
yna, wrth gwrs, cafwyd ymweliad y Prif
Weinidog Gordon Brown yn 2008:
cafodd argraff arbennig cwbl briodol, ac
anfonodd lythyr yn ein llongyfarch yn fawr.
Mae wedi bod yn dipyn o siwrnai ac rwyn
gwybod mai megis dechrau y mae hi.
Sut hoffech gael eich cofio am eich
cyfranogiad?
Yn syml fel y pennaeth sefydlu y gobeithiaf
yr oedd pobl yn fy ngweld fel rhywun
uchelgeisiol dros feddygaeth yn Abertawe
a Chymru, yn benderfynol a theg. Ond
nid fy stori i yn unig oedd hi.
Beth arall ydych chin ei ystyried yn
bwysig o ran sefyllfa mor llwyddiannus
Abertawe yn 2014?
Ysbryd tm, ac eto, ysbryd tm. A chadw
ffocws ar y mater bach bod addysgu
meddygol ac ymchwil a datblygiadau
meddygol heddiw yn gwneud meddygon
gwych a meddyginiaeth bwerus yfory.
Ar dyfodol?
Yn ddisglair, yn ddisglair iawn. Rhaid i
Benaethiaid olynol gynnal uchelgais frwd
iawn ac ysbryd tm. Maer Pennaeth presennol,
Keith Lloyd, yn gwneud hynnyn union.
Hoffwn gael fy nghofio yn syml fel y pennaeth
sefydlu y gobeithiaf yr oedd pobl yn fy ngweld
fel rhywun uchelgeisiol dros feddygaeth yn
Abertawe a Chymru, yn benderfynol a theg.
Ond nid fy stori i yn unig oedd hi.
Yr Athro Julian Hopkin CBE
Hanes byw
09
Deng mlynedd. Deg ciplun. Gydai
gilydd maent yn adrodd storir daith
anhygoel y maer Coleg Meddygaeth
wedi bod arni dros y degawd
diwethaf, ac yn dangos lle gallair
daith honno arwain yn y dyfodol.
Dysgu ac addysgu
Mae 2014 yn flwyddyn ddwywaith fwy arbennig i addysg feddygol yn Abertawe.
Ym mis Medi dethlir 10fed pen-blwydd y myfyrwyr cyntaf a ddechreuodd ar
Raglen Feddygaeth Mynediad i Raddedigion 4 blynedd Abertawe-Caerdydd.
Ym mis Gorffennaf 2014 hefyd, bydd y garfan gyntaf o fyfyrwyr meddygol i
dreulio pob un o bedair blynedd eu cwrs ym Mhrifysgol Abertawe yn
ymgymhwyso fel meddygon. Mae eu gweld yn cwblhau Rhaglen Feddygaeth
Mynediad i Raddedigion Abertawe yn destun gorfoledd ir staff ar myfyrwyr
fel ei gilydd.
Ond mae dysgu ac addysgu yn y Coleg Meddygaeth yn llawer mwy na hynny.
Maen golygu rhannau anhepgor y coleg yn dod at ei gilydd yn llwyddiannus:
rhaglen israddedig uchel ei pharch mewn Geneteg, Geneteg Feddygol,
Biocemeg Feddygol a chyfleuster l-raddedig o safon fyd-eang syn cynnwys
graddau Meistr ac Ymchwil a addysgir mewn meysydd pwysig i hyrwyddo
meddygaeth ar raddfa fyd-eang.
10
Hanes byw
Cydnabyddiaeth Maer Cyngor
Meddygol Cyffredinol (GMC) yn
ychwanegu Prifysgol Abertawe at y
rhestr o sefydliadau academaidd sydd
r hawl i ddyfarnu Cymwysterau
Meddygol Sylfaenol yn annibynnol
ar unrhyw sefydliad arall
Twf cyflym Nifer y myfyrwyr
israddedig ar draws 3 blynedd yw 197
yn 2013-2014 o gymharu 94 yng
ngharfan 2007-2008
Cyfrir niferoedd O 3 myfyriwr l-
raddedig rhwng 2001-2003 mae 140 o
fyfyrwyr l-raddedig bellach ynghlwm
Rhaglenni Meistr ac Ymchwil a Addysgir
yn 2014
Hanes byw
11
Wrth wraidd gorfoledd a dathlu 20014 y
mae uchelgais, arloesedd ac yn anad dim,
prawf o ragoriaeth mewn dysgu ac
addysgu. Boed yn rhan o raglenni
Israddedig neu l-raddedig Meddygaeth
Mynediad i Raddedigion, mae pob un or
myfyrwyr syn ymgymhwyso yn y Coleg
Meddygaeth yn gwybod y byddant yn
dra chymwys i fod yn feddygon ac yn
wyddonwyr bywyd yfory yn y cymunedau
y byddant yn eu gwasanaethu: ledled
Cymru; ledled y DU; ledled y byd. A bydd
bri un or ysgolion meddygol syn tyfu
gyflymaf yn y DU yn aros gyda hwy.
Sylfeini cadarn
Nid yw hanes y dysgu ac addysgu
llwyddiannus yng Ngholeg Meddygaeth
heddiw yn newydd. Roedd yr ethos o
ddarparur dysgu ar addysgu gorau
eisoes wedii sefydlun gadarn ar y
campws, ac yn cael ei gydnabod yn
genedlaethol ac yn rhyngwladol,
cyn dechreuad y Coleg Meddygaeth.
Yn seiliedig cyn hynny yn yr Ysgol
Gwyddorau Biolegol, roedd Prifysgol
Abertawe wedi cynnig graddau BSC
mewn Geneteg ers y 1960au, sef un or
Sefydliadau cyntaf yn y DU i wneud hynny.
Roedd Prifysgol Abertawe hefyd yn
ymfalcho mewn Ysgol Nyrsio uchel ei
pharch (syn dathlu ei phen-blwydd yn
25ain eleni) ac Ysgol Beirianneg a
gymeradwyir yn fyd-eang. Roedd ysgol
feddygol l-raddedig yn seiliedig ar
ymchwil hefyd. Roedd hyn i gyd yn cynnig
sylfaen gadarn ir Coleg Meddygaeth
cychwynnol allu adeiladu arni, cynnal a
gwella ar y ddarpariaeth ddysgu ac
addysgu o safon sydd wrth wraidd y
llwyddiant y maen ei fwynhau heddiw.
Meddwl ar
raddfa fawr
Mae denu a
chadwr staff ar
myfyrwyr gorau
wedi bod yn elfen
hanfodol yn hanes y
Coleg or diwrnod
cyntaf un. Roedd y
naws bob amser yn
fwriadol feiddgar ac
uchelgeisiol: roedd
hwn yn Goleg a
oedd yn mynd i
gyrraedd y brig a
dim ond y gorau o arbenigedd o safon
fyd-eang a fyddain gwneud y tro. Roedd
uchelgeisiau mawr yn mynnu meddwl
ar raddfa fawr.
Chwiliwyd am arbenigwyr addysgu
nodedig ledled y byd, ac weithiau feu
recriwtiwyd yn llu (ymunodd chwech mewn
un diwrnod yn 2011) yn cael eu denu gan
weledigaeth model Abertawe, a oedd
yn sylweddoli na ellid adeiladu Ysgol
Feddygol heb brif chwaraewyr ym
meysydd ymchwil ac addysgu na heb
arloesedd fel ysgogwr allweddol.
Mae myfyrwyr ar draws y tri maes dysgu
ac addysgu wediu recriwtio, ac yn parhau
i gael eu recriwtio trwy broses ddethol lem
syn cynnwys cais drwy UCAS, diwrnod
agored, cyfweliad ac asesiad. Maer
athroniaeth y gorau or gorau yn gymwys
yma hefyd, ac yn 2014 dim ond 25% or
rheiny syn gwneud cais cychwynnol a
fydd yn cael eu hystyried yn gymwys i
gymryd rhan ym Mhrofiad Abertawe.
Gwneud iddo ddigwydd
Fe gymer pobl arbennig i droi cysyniadau
yn ddiriaethau a rhoddwyd yr union
orchwyl hwnnw i lawer o bobl yn ystod
hanes byr, ond dynamig, y Coleg
Meddygaeth hyd yma o ddysgu ac
addysgu.
Ni fur hanes hwn heb ei heriau yn
ffodus, mwy o heriau bach na heriau
mawr a llwyddwyd i oresgyn y cyfan
drwy ysbryd y myfyrwyr yn derbyn
problemaun bragmatig a diwylliant
cydweithredol o feddwl yn gadarnhaol a
gwaith caled gan aelodau staff. Mae un
unigolyn o blith llawer mwy yn haeddu
cydnabyddiaeth: yr Athro Rhys Williams,
y dywedir ei fod wedi galluogi dod
meddygaeth yn fyw yn Abertawe, ac y
bydd carfannau dilynol ar y Rhaglenni
GEP/GEM yn ei gofio fel wyneb dynol
eu haddysg feddygol. Mae wedi
trosglwyddor rl honno ymlaen ir Athro
Judy McKimm ai thm.
Dysgu ac addysgu ar gyfer yfory
Nod y tair ysgrif nodwedd ganlynol yw
crisialu hanfod, datblygiad a llwyddiannau
Profiad unigryw Abertawe o ddysgu ac
addysgu a dangos i ble maer
llwyddiannau hyn yn arwain.
Maer aelodau staff a gerddodd i mewn i
Theatr Ddarlithio Purnell ar y diwrnod cyntaf
hwnnw 8 Medi 2004 o flwyddyn gyntaf
ein cwrs GEP yn annhebygol fyth o anghofior
teimlad o weld y bobl ifanc hyn fel grp am y
tro cyntaf. Daethom iw hadnabod yn dda, fel
pob carfan o fyfyrwyr o hynny ymlaen.
Yr Athro Rhys Williams
Cyn Gadeirydd Dysgu ac Addysgu,
Hanes byw
Dysgu ac addysgu
Gwyddonwyr bywyd yfory
Yn 2014 gwelwn raglenni Biocemeg a Geneteg Prifysgol
Abertawe i Israddedigion wediu hymgorfforin gadarn
yn y Coleg Meddygaeth. Ond maer gwreiddiaun
ymestyn yn l dros ddeugain a phump o flynyddoedd ir
1960au pan oedd y Brifysgol yn un o sefydliadau cyntaf
y DU i gynnig graddau BSc i fyfyrwyr mewn Geneteg.
P
an na ddaeth Abertawe yn ail ysgol
feddygol Cymru ym 1966, parhau
i ffynnu wnaeth traddodiad hir ac
uchel ei barch y Brifysgol mewn
Biocemeg, Cemeg a Geneteg. Roedd
cysylltiad agos rhwng Biocemeg ar Adran
Gemeg cyn trosglwyddo ar ddiwedd y
1980au ir Ysgol Gwyddorau Biolegol yr
integreiddiwyd Geneteg ynddi hefyd. Pan
ddaeth y cynnig ir amlwg eto ym 1999,
roedd y traddodiad hwn yn hollbwysig o
ran dylanwadu ar gyfleur weledigaeth
newydd.
Roedd yn gwneud synnwyr: mae cysylltiad
sylweddol rhwng Geneteg a Meddygaeth
ac roedd yn gam naturiol a gysylltair bobl
a chwaraeodd ran i helpu cychwyn Ysgol
Glinigol Abertawe yn 2001. Ym maes
Meddygaeth roedd yr Athro Julian Hopkin
ac ym maes Geneteg roedd yr Athro James
Parry, ac roedd y ddau yn gweld buddion
cadarnhaol a chydfuddion eu
disgyblaethau ar wahn a ffurfiai ran or
model a ragwelwyd ar gyfer yr Ysgol.
Fe wnaeth y cydweddiad rhwng
gwyddoniaeth feddygol a moleciwlaidd
a oedd mor effeithiol yn strategol adeg
cychwyn yr Ysgol, ac yn anhepgor iw
nodau ai huchelgeisiau, arwain at
ymgorfforir Rhaglen Geneteg yn yr Ysgol
Feddygaeth (Coleg erbyn hyn) yn 2007,
gyda Biocemeg yn dilyn yn 2010. Law yn
llaw r trosglwyddiadau newydd daeth
gwaith ailwampio sylweddol ar reolaeth
a strwythurau, gyda ffurfio cyd Fwrdd
Astudiaethau dan gadeiryddiaeth un
Cyfarwyddwr Rhaglenni yr Athro David
Skibinski i gychwyn, ac ar hyn o bryd, yr
Athro Paul Dyson.
Erbyn 2014, roedd y cydweddiad hwnnw
eisoes wedii brofin llwyddiannus, gydag
Israddedigion yn elwa ar y croesffrwythloni
a gyflawnwyd drwy rannu dysgu ac
addysgu ac arbenigedd ymchwil a oedd
ar gael o fewn y Coleg. Mae llawer or
athrawon ar y Rhaglenni Israddedigion yn
rhan or amgylchedd ymchwil ehangach,
ac mae llawer o athrawon yn weithwyr
meddygol proffesiynol, yn gweithio fel
meddygon mewn ysbytai lleol yn aml.
Ou gosod ynghyd, maer ddwy wyddor
wediu cryfhau ac maent yn cydgyfrannu
at frir Coleg cyfan.
Gyda throsglwyddo
ir Coleg
Meddygaeth bu
cynnydd ar yr un
pryd yn statws y
Rhaglenni
Israddedigion.
Maer twf wedi bod
yn un cyflym: yn
ystod 2007-2008 roedd cyfanswm o 94
myfyriwr ar draws y 3 blynedd. Symudwn
ymlaen yn gyflym i 2013-2014 ac mae
197 o fyfyrwyr cynnydd o 100%+ ac
mae niferoedd llawn bron wedi cofrestru
ar y Rhaglenni.
Maer Rhaglenni Israddedigion yn cyd-fynd
gofynion cynyddol myfyrwyr fel
defnyddwyr addysg, ac ers cwblhaur
trosglwyddiad yn 2010 maent wedi bod
yn datblygun rhagweithiol natur a
chwmpas y graddau syn cael eu cynnig
(ar hyn o bryd mae cyfanswm o 5 Gradd
BSc anrhydedd a chydanrhydedd) gan
sicrhau bod Abertawe yn cadwn
gystadleuol ac yn hyrwyddo cyfleoedd
cyflogaeth ir eithaf iw Graddedigion.
Mae cynyddu llwyddiant cyflogadwyedd
yn destun balchder: yn 2007 dim ond
67% o Raddedigion a addysgwyd yn y
Gwyddorau Biolegol a gyflogwyd mewn
gwaith neu mewn astudiaeth bellach.
Gwelodd 2007-2008 y ffigur hwnnwn
codin aruthrol i dros 80% lle mae wedi
aros flwyddyn ar l blwyddyn ers hynny.
Maer Rhaglenni Israddedigion hefyd yn
ymfalcho yn y ffaith eu bod yn haur
ymchwil gartref ac ymchwil bwysig yn
fyd-eang sydd mor amlwg yn yr ILS. Mae
cylch parhaus o ddysgu ac addysgu yn
datblygu yn y Coleg: Israddedig
l-raddedig Doethuriaeth Staff; gan
gadwr sylfaen wybodaeth honno mewn
economi glyfar leol er budd maes
ehangach Gwyddor Bywyd.
Ar dyfodol? Maen edrych yn debyg y
bydd perfformiad mor gadarn mewn
cyfnod mor fyr yn parhau i gynyddu.
Mae ychwanegiad MSc un flwyddyn
arloesol ar fin lansio a fydd yn rhoi mwy
o bwyslais ar ymchwil ac yn ychwanegu
hyd yn oed mwy o werth fyth i wyddonwyr
bywyd yfory.
Rydym yn eu troi yn wyddonwyr proffesiynol
Rwyn falch o ddweud, Bm in eu haddysgu.
Yr Athro Paul Dyson,
Cyfarwyddwr Rhaglenni Israddedigion,
12
Hanes byw
13
Dr George Johnson,
Uwch Ddarlithydd
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Mae George yn ymchwilydd sydd
wedi ennill gwobrau yn y Coleg
Meddygaeth, syn cyfuno addysgu
ac ymchwil, gan sicrhau bod
gwyddonwyr bywyd yfory yn
dysgu gan y gorau heddiw.
Mae academyddion fel George,
syn ymgyfarwyddo r ymchwil
ddiweddaraf, yn addysgur dulliau
ar canfyddiadau diweddaraf
ir myfyrwyr, ac yn cydlynu
lleoliadau mewn sefydliadau syn
arwain y byd fel GlaxoSmithKline
(GSK) fel y gall myfyrwyr gaboli
eu sgiliau mewn lleoliadau
busnes. Maer gyfradd
cyflogadwyedd wych yn
dystiolaeth bod y profiad
uniongyrchol hwn yn gwneud y
myfyrwyr yn rhai or graddedigion
y maer galw mwyaf amdanynt yn
y DU.
>
Hanes byw
14
Dysgu ac addysgu
Meddygon yfory
Bydd 25 Chwefror 2014 yn cael ei gofio am byth
fel y diwrnod yr ymunodd ysgol feddygol Prifysgol
Abertawe rhestr nodedig y Cyngor Meddygol
Cyffredinol (GMC) o ysgolion meddygol y DU r
hawl i ddyfarnu Cymwysterau Meddygol Sylfaenol
y DU yn annibynnol ar unrhyw sefydliad arall.
M
aer dilysiad hwn gan y GMC
yn tystio i weledigaeth ac
uchelgais pob un or rheiny
a ymgyrchodd dros ail ysgol
feddygol Cymru cyn iddi agor ei drysau
ir garfan gyntaf o dri deg a chwech o
raddedigion yn 2004. Maer
gydnabyddiaeth hon i sefyll yn
annibynnol yn gadarnhad hefyd or
arweinwyr olynol y rhoddwyd stiwardiaeth
Meddygaeth Mynediad i Raddedigion
iddynt yn ei deng mlynedd fer ac yn
arwydd or cyfrifoldeb i ddilyn yn y
blynyddoedd i ddod.
Yn l yn 2004 ariannwyd y Rhaglen
Mynediad i Raddedigion (GEP) gan
Lywodraeth Cynulliad Cymru fel rhan
o gydweithrediad rhwng Prifysgolion
Abertawe a Chaerdydd, a olygai fod
myfyrwyr ar y Rhaglen yn treulior ddwy
flynedd gyntaf yn Abertawe ac yna eu
dwy flynedd olaf yng Nghaerdydd. Er ei
chychwyn yn 2004, roedd Abertawe
wedi bod yn ymdrechu i allu mynd ar ei
liwt ei hun ac er 2007 roedd y Coleg
Meddygaeth wedi gweithio mewn
partneriaeth gyda Llywodraeth Cymru,
Deoniaeth Cymru, Byrddau Iechyd lleol,
ysbytai, sefydliadau cymunedol, myfyrwyr
ar GMC i ddatblygur Rhaglen GEM
nodedig, yr oedd yn gallui chynnig o
2009.
Mae rhaglen GEM Abertawe yn unigryw
yng Nghymru, ac mae ymhlith grp bach o
raglenni astudio meddygol tebyg yn y DU.
Maen radd feddygol garlam ac arloesol
syn agored i raddedigion syn cyflawnin
uchel ac yn meddu ar radd dosbarth cyntaf
neu radd ail ddosbarth uchel yn y
celfyddydau, y gwyddorau neur
dyniaethau. Maer gystadleuaeth yn frwd
a dim ond saith deg, a ddewisir o
geisiadau cychwynnol gan dros wyth cant,
a fydd yn cael y cyfle i elwa ar Brofiad
Abertawe.
Mae GEM yn galluogi Abertawe i chwarae
ei rhan yn y broblem diffyg meddygon
yng Nghymru drwy gynyddu recriwtio a
chynyddu cyfraddau cadw meddygon,
a fydd yn ei dro yn
gwella iechyd a lles y
cymunedau y byddant
yn eu gwasanaethu.
Mae eisoes wedi
dechrau cyflawni
gyda 59% o garfan
eleni a fydd yn
graddio gydag
MB BCh ym mis
Gorffennaf wedi
ymrwymo i weithio ar
lefel meddyg sylfaen
yng Nghymru.
Fe wnaeth tm ymweld y GMC bwysleisio
rhai o nodweddion unigrywr rhaglen,
gan gynnwys y llwybr Iechyd Gwledig
ac Anghysbell mewn Addysg Feddygol
(RRHIME) ar gwerth a osodir ar y
Gymraeg a diwylliant Cymru sydd wediu
hymgorffori yn y rhaglen.
Mae 2014 yn flwyddyn i ddathlu ac i
gydnabod hefyd y bu heriau ar hyd y
ffordd. Heriau sydd wediu goresgyn
gydar un ethos o benderfyniad, ysbryd
tm ar ymdrech i sicrhau rhagoriaeth sydd
wrth wraidd llwyddiant GEM. Yn dilyn
siom enbyd i fyfyrwyr a staff fel ei
gilydd Adolygiad y GMC yn 2011,
maer cwricwlwm wedii ail-lunio, gan
adeiladu ar ei gryfderau cynhenid au
haddasu, fel yr ystyrir bellach ei fod yn
addas i weithredu. Maen brawf or
meddylfryd gallwn wneud a do, fe
wnaethom, gan yr Athro Judy McKimm ai
rhagflaenydd, yr Athro Rhys Williams sydd
wedi galluogir Rhaglen GEM ddod i oed.
Mae Meddygon Yfory (2009) y GMC
yn amlinellu gofynion meddyg dan dair
thema: meddyg fel gwyddonydd ac
ysgolhaig; meddyg fel ymarferydd; a
meddyg fel gweithiwr proffesiynol. Bydd
y meddygon hynny syn gadael rhaglen
GEM yn 2014 yn gwybod eu bod wedi
cael y gorau or gorau iw cymhwyso i
fod yn feddygon yfory. Iddynt hwy, megis
cychwyn y mae eu siwrnai oes.
Felly i GEM hefyd. Bydd y rhaglen yn
aeddfedu gydar blynyddoedd a chan
barhau r meddylfryd tuag allan bydd yn
parhau i ddenu a chadwr gorau. Mae
cymarebau bach myfyriwr: athro a chyd-
destun syn gweld dysgwyr ac athrawon fel
cydweithwyr proffesiynol, yn gymysgedd
grymus, ac oi gyfuno dilysiad diweddar
y GMC mae wedi rhoi hwb ir llwybr ar i
fyny i Brifysgol Abertawe ai huchelgais i
ddod yn un o brifysgolion goraur byd.
Ar y cyd ag arferion meddygol gorau yn
rhyngwladol, ac yn unol Meddygon Yfory,
mae rhaglen GEM Abertawe yn ymgorffori
lefel uchel o ymwneud chleifion a nifer
fawr o brofiadau clinigol ac ymchwil i
ddatblygu dysgu gydol oes.
Yr Athro Judy McKimm
Deon Addysg Feddygol,
Hanes byw
15
Myfyrwyr Meddygaeth
Mynediad i Raddedigion
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Mae ennill un or saith deg o
leoedd ar y rhaglen GEM yn
gyflawniad ynddoi hun, ond mae
dod yn un o saith deg o feddygon
yfory yn stori arall.
Maer cwricwlwm GEM yn
cynnwys cydbwysedd unigryw o
wythnosau dysgu, prentisiaethau
clinigol, ymlyniadau arbenigedd,
swyddi cynorthwywyr clinigol,
cyrsiau dewis a chysgodi. Yn
wahanol i gyrsiau gradd
meddygol confensiynol, maer
cwricwlwm GEM arloesol yn
fwriadol heb ei strwythuro mewn
dull traddodiadol systemau corff.
Yn lle hynny, mae wedii gynllunio
i adlewyrchur ffordd y mae
clinigwyr yn ymdrin chleifion
mewn gwirionedd, yn ymchwilio i
broblemau a chyflyrau penodol o
bob ongl bosibl. Mae hyn yn
rhoir llaw uchaf i raddedigion
Abertawe pan ddaw i ymdrin
nodweddion ansicr ac
unigrywiaeth eu hymarfer yn y
dyfodol, ac yn eu paratoi i fod
yn feddygon yfory.
>
Hanes byw
16
Dysgu ac addysgu
Meithrin talent
Maer gyfradd twf cyflym yn nifer y myfyrwyr
l-raddedig syn dewis symud ymlaen u
hastudiaethau yn Abertawe yn gymesur statws
y Coleg fel yr Ysgol Feddygol syn tyfu gyflymaf
yn y DU. Maen gadarnhad or galw am ei
ymagwedd nodedig at ddysgu ac addysgu syn
ganolog iw weledigaeth.
Y
n 2014, yn y Coleg Meddygaeth,
mae 10 o ymgeiswyr mewn
Addysg l-radd ac Addysg
Barhaus syn uchel eu
gwerthfawrogiad au parch, neu mewn
Graddau l-raddedig dan oruchwyliaeth
yn gyson r grwpiau ymchwil gweithgar
yn y Coleg. Yn y blynyddoedd 2001-2004
dim ond 3 o ymgeiswyr oedd.
Maer llwybr dysgu ac addysgu l-
raddedig bellach yn gallu cynnig 4 Gradd
Ymchwil l-radd: Doethur mewn
Athroniaeth (PhD); Doethur mewn
Meddygaeth (MD); Meistr Athroniaeth
(MPhil); ar ychwanegiad diweddaraf
syn garreg filltir bwysig ir Rhaglen -
Meistr drwy Ymchwil (Mhres.) a
gyflwynwyd yn 2013.
O dan ei Raglen Meistr a Addysgir ac
Addysg Barhaus i l-raddedigion, maer
cyfleoedd yn dal i ehangu: maent i gyd yn
gysylltiedig ag arbenigedd proffesiynol ac
ymchwil y Coleg ac yn canolbwyntio ar
ddatblygu sgiliau cyflogadwyedd y gellir
eu trosglwyddo yn ogystal gwybodaeth
arbenigol.
Flwyddyn ar l blwyddyn, maer Rhaglenni
l-raddedig yn meithrin talent: talent a
gyfoethogir gan y profiad o astudio ei hun,
ac yn ei dro, yn cyfoethogi datblygiad
gwyddoniaeth feddygol. Daw l-
raddedigion o bob cwr or byd, y DU, o
ddiwydiant, ac o raglenni eraill yn y Coleg
Meddygaeth: mae llawer or rheiny syn
graddio drwy GEM neur Rhaglen
Israddedigion yn bwydo i mewn i
astudiaethau l-raddedig a thrwy wneud
hynny yn datblygur biblinell wybodaeth ac
yn helpu cadw arbenigedd cartref.
Yn meithrin yr holl arbenigedd ar hyn o
bryd (2013-) y mae Dr. Tom Wilkinson,
Cadeirydd Graddau Uwch a olynodd yr
Athro John Baxter, yr Athro Gareth Jenkins
ar Athro John White, pob un ohonynt wrth
edrych yn l yn cadwr Gadair yn gynnes
ir eisteddwr dilynol. Er bod y stiwardiaeth
wedi newid, maer ffocws ar gynyddu
niferoedd l-raddedigion ac ar yr un pryd
sicrhau cynnal lefelau gwasanaeth uchel
or pwys pennaf. Mae arolygon myfyrwyr
yn hollbwysig erbyn hyn ac mae
mewnrwyd Blackboard yn galluogir
Rhaglenni i fonitro bodlonrwydd. Mae
ystadegau gan gyrff
meincnodi syn
monitron allanol yn
farcwyr hanfodol
hefyd, fel y
Fframwaith
Rhagoriaeth
Ymchwil (REF).
Gellir crynhoir
ymagwedd o feithrin
dysgu ac addysgu a
ymgorfforir yn y
rhaglen PhD yn Dull Tom sef mentora
manwl or prentis gan y meistr syn
datblygu dros gyfnod y cwrs o Fi (y meistr
yn dangos) i Ni (y meistr ar prentis yn
gweithio gydai gilydd ar ymchwil yn y
labordy) i Chi (y meistr yn gollwng gafael
ar y prentis yn raddol, ar prentis hwnnw
wedyn yn dod yn feistr newydd).
Maer Rhaglenni l-raddedig yn dod i
oed. I gyrraedd y man lle maent heddiw,
roedd angen strategaeth gadarn a
strwythurau cadarn yn eu lle. Mae
ailstrwythuror Graddau Ymchwil l-
raddedig yn 2011-2012 wedi arwain at y
cydbwysedd gorau o bobl a sicrhau bod
pawb ar yr un dudalen. Ond mae
newidiadau llai ar waith hefyd: cynyddu
cymorth bugeiliol i fyfyrwyr, gydar
Cadeirydd yn cyfarfod r holl fyfyrwyr
ar ddiwedd pob blwyddyn i sgwrsio am
gynnydd a chael adborth gwerthfawr;
pedwar cyfarfod swyddogol arfarnu
ar y cyd rhwng l-raddedigion au
Goruchwylwyr; defnyddio Skype ac
ymasiad y rhyngrwyd i ddyluniad
prosiectau; llwyfannau i fyfyrwyr ddweud
eu dweud mewn sesiynau chwarterol
Te gyda Tom. Ac yn ethos natur
ryngddisgyblaethol dysgu ac addysgu
ac ymchwil yn y Coleg, trafodaethau
agored mewn cyfarfodydd misol yn
gweithredu mewn diwylliant o wneud
penderfyniadau ar y cyd.
Er 2007 mae adeileddau ffisegol hefyd
wedi bod yn ysgogwyr i ddenu a datblygu
dilyniant or Israddedig ir l-raddedig i
PhD: arloesi ac ymchwil o safon fyd-eang ar
waith yn labordai a chyfleusteraur Athrofa
Gwyddor Bywyd (ILS1 ac ILS2). Gydar
adeilad Gwyddor Data newydd iw agor yn
2015, ac ILS3 yn galw yn 2020, gall
pethau ond fynd o nerth i nerth a rhoi mwy
o le i wybodaeth ddatblygol ffynnu.
Mae Diwrnod yr l-raddedigion ym mis Mai
wedi datblygu yn Wythnos yr l-raddedigion
erbyn hyn. Rwyn wirioneddol falch fod nifer
yr l-raddedigion yn rhy fawr i gyflwyno
cipluniau oi ymchwil mewn 1 diwrnod.
Dr. Tom Wilkinson
Cadeirydd Graddau Uwch,
Hanes byw
17
>
Leanne Stannard,
Ysgoloriaeth Ymchwil
PhD y Cyngor Datblygu a
Chefnogi Addysg (CASE)
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Mae Leanne yn astudio tuag at
PhD yn y Coleg Meddygaeth ar
l iddi gael ysgoloriaeth ymchwil
CASE yn cael ei hariannu gan
gwmni rhyngwladol AstraZeneca
ar Cyngor Ymchwil Biotechnoleg
a Gwyddorau Biolegol (BBSRC).
Graddiodd or Coleg yn 2013
gyda gradd anrhydedd dosbarth
cyntaf mewn Geneteg Feddygol.
Roedd ei thalent cynyddol yn
amlwg ar l iddi lwyddo i sicrhau
lleoliad chystadleuaeth frwd
amdano ac a recriwtiwyd ledled y
DU ar ei gyfer gyda chwmni gofal
iechyd byd-eang GlaxoSmithKline
(GSK) lle rhagorodd drwy helpu i
wella asesu risgiau i iechyd pobl.
Ethos y Coleg Meddygaeth yw y
trefnir bod cyfleoedd ymchwil a
diwydiant ar gael i fyfyrwyr
israddedig yn ogystal myfyrwyr
l-raddedig, gan eu galluogi i
dyfu yn wyddonwyr o safon fyd-
eang.
>
Ymchwil
Yn 2014 maer Coleg Meddygaeth yn cael ei gydnabod ledled y byd am
ddylanwad ei Ymchwil. Mae hyn yn glod ir rheiny u gweledigaeth gynnar ar
gyfer y Coleg newydd a sylweddolodd fod rhagoriaeth ymchwil yn anhepgor
ir model a fyddain talu ar ei ganfed ac yn tyfun gyflym o ran proffil.
Heddiw, mae Ymchwil wedii hymgorfforin gadarn yn y Coleg Meddygaeth yn
ei Athrofa Gwyddor Bywyd (ILS). Ond mae ei stori wedii llunio gan draddodiad
cadarn a hanes da o lwyddo mewn Geneteg a Biocemeg, sydd wedi bod yn
seiliedig ym Mhrifysgol Abertawe ers y 1960au.
18
Hanes byw
Llwybr tuag i fyny o incwm grant 1
filiwn yn 2004 i 25 miliwn yn 2014
Rhagoriaeth gydnabyddedig barnwyd
bod dros 87% o ymchwil yn ymchwil o
safon fyd-eang neu o bwysigrwydd
rhyngwladol yn RAE2008
Cryfder mewn dyfnder dros 140 o
Ymchwilwyr sydd ymysg y goreuon yn
gweithio ar draws 4 thema ymchwil o
bwysigrwydd byd-eang mewn 3 adeilad
or radd flaenaf
Hanes byw
19
Maer statws ar awydd i sicrhau twf yn
sgil Abertawe yn dod yn Ysgol Feddygol
gyflawn yn 2004 yn ddim llai na syfrdanol.
Ni welir hyn yn fwy amlwg nag ym maes
Ymchwil, sef un o dair carreg sylfaen sydd
gydai gilydd, mewn cwta ddegawd, wedi
galluogir Coleg Meddygaeth i ddweud,
Edrychwch arnom ni!
Strategaeth berffaith
Wrth gwrs, y rheswm dros fodolaeth y Coleg
Meddygaeth cychwynnol yn 2004 oedd
addysgu meddygon, heb hynny byddai wedi
bod yn ddim. Ond fe wnaeth y strategwyr
cynnar, yn enwedig yr Athro Julian Hopkin,
sylweddoli nad oedd hyn ar ei ben ei hun
yn ddigon: roedd yn rhaid ir Coleg feithrin
enw da yn rhyngwladol am ei Ymchwil.
Ei strategaeth ef oedd cael y bobl or
safon orau au cael yn gyflym. Bryd hynny
nid oedd unrhyw adeiladau pwrpasol ar
gyfer Ymchwil, dim cyfleusterau or radd
flaenaf i ddenu arbenigedd byd-eang, dim
hanes, ond serch hynny daeth y bobl orau
or cychwyn cyntaf, yn cael eu cyffroi gan
y cyfle gan weledigaeth Abertawe a
gyflwyd gyda dynamiaeth a
phenderfyniad gan Julian. Daethant or
DU; or Almaen; ac ymhellach i ffwrdd or
UDA a Seland Newydd. Roedd llawer a
oedd wedi cychwyn arni yn Abertawe
wedi dod adref. Roedd hon yn
strategaeth feiddgar a wni ddatganiad
mawr yngln bwriad. Dyma oedd
dechrau cylch bendithiol a chylch hyder
yn seiliedig ar bedigr y staff cychwynnol
hynny a fyddai, yn eu tro, yn denu hyd
yn oed mwy o arbenigwyr cydnabyddedig
yn eu meysydd priodol.
Lle i dyfu
Gyda mwy o bobl daeth yr angen am fwy
o le; golygai mwy o le bod capasiti am
fwy o bobl, ac yn 2007
gwelwyd llwyddiant yr
Athrofa Gwyddor Bywyd
(ILS1). Roedd ei gynllun
agored ai gyfleusterau
craidd o labordai a
swyddfeydd a rannwyd yn
ymgorffori ethos
cydweithredol a oedd yn
ganolog i Ymchwil yn y
Coleg Meddygaeth. Roedd yn
hwyluso clystyrau o wahaniaeth
a chroesffrwythloni syniadau rhwng
meysydd Ymchwil gwahanol a rhwng
academyddion, Myfyrwyr PhD a menter
ac arloesedd wrth graidd cysyniad yr ILS.
Fe wnaeth ffactor Ww ILS1, law yn llaw
r arbenigedd ymchwil a oedd eisoes ar
waith, ynghyd r rhagoriaeth a amlygwyd
yn Ymarfer Asesu Ymchwil 2008 (RAE)
sydd bellach wedii ail-enwi yn Fframwaith
Rhagoriaeth Ymchwil (REF) ysgogi ail don
sylweddol o recriwtio o safon, fel y
gwnaeth ILS2 yn 2011 a lansior Cyfleuster
Ymchwil Glinigol ar y Cyd (JCRF) y 2012.
Daeth llwyddiant ar l llwyddiant yn gyflym
wedyn gyda chyfres o ganolfannau
ymchwil yn cael eu hariannu gan
gynghorau: sbectrosgopi mas, gwybodeg
iechyd a biowybodeg. Gwelwyd bod
ymchwil drosiadol yn Abertawe yn gwneud
gwahaniaeth go iawn yn y byd go iawn;
ond efallai y gallai wneud gwahaniaeth
hyd yn oed yn fwy.
Cryfder mewn dyfnder
Hyd at 2012 roedd ymchwil yn y Coleg
cyfan yn cael ei harwain gan 35 Athro ac
yn cynnwys dros 130 o Grwpiau Ymchwil.
Roedd cytundeb cyffredinol bod yr
Ymchwil yn cael ei lledaenun rhy denau
ac mai cryfder mewn dyfnder ar draws llai
o ehangder oedd y ffordd ymlaen.
Penderfynwyd felly ad-drefnur strwythur
presennol yn unedau mas critigol o dan
bedair thema fras a gafodd eu nodi fel rhai
a roesai flas or arbenigedd Ymchwil yn
y Coleg Meddygaeth: Iechyd Cleifion ar
Boblogaeth a Gwybodeg (PPHI); Biofarcwyr
a Genynnau; Microbau ac Imiwnedd; a
Dyfeisiau gyda Gwyddor Data yn ganolog
i bopeth.
Mannau llachar
Yn 2014, maer pedair thema hon yn
parhaun eang a byddant yn cael eu
mireinio ymhellach i amlygu cyfres o
fannau llachar. Bydd ymchwil yn rhoi
ffocws manwl ar y mannau llachar hyn
er mwyn cynnal y llwybr tuag i fyny sydd
wedi gweld incwm grant yn cynyddun gynt
ac yn gynt o sylfaen o 1 filiwn yn 2004 i
25 miliwn yn 2014 ac erbyn 2015 bydd
yn gweld adeilad Gwyddor Data yn agor
ei ddrysau i ddwy ganolfan ymchwil, gan
gryfhau rhagor ar sefyllfa Ymchwil yn y
Goleg Meddygaeth fel ymchwil o safon
fyd-eang.
Maer ysgrifau nodwedd syn dilyn yn
amcanu i roi cipluniau or pedair prif Thema
Ymchwil sydd wediu nodi yn Abertawe,
ynghyd thema drawsbynciol Gwyddor Data.
Maer ysgrifau nodwedd yn edrych yn l at
ddatblygiad pob maes Ymchwil ac yn edrych
ymlaen i weld i ble y gallair meysydd
penodol hynny arwain yn y dyfodol.
Nid ydym yn cynhyrchu clonau. Rwyn
wirioneddol falch om myfyrwyr maent
yn unigryw ac mae ganddynt amgylchedd
ymchwil unigryw.
Yr Athro Gareth Jenkins
Cyfarwyddwr Ymchwil,
Hanes byw
20
Ymchwil
Darganfod a chyflawni
Yn 2014 mae Ymchwilwyr syn gweithio o fewn
thema eang Biofarcwyr a Genynnau yn y Coleg
Meddygaeth yn cael eu cydnabod yn arweinwyr
byd o ran canfod biofarcwyr genetig, imiwnolegol
a moleciwlaidd newydd ac wrth gyflwyno eu
cymwysiadau ymarferol mewn datblygiad a
thriniaethau cyffuriau.
M
ae hanes hir a nodedig i
Eneteg yn Abertawe. Gellir
olrhain ei tharddiad yn l i
ddiwedd y 1960au a
dechraur 1970au pan ddychwelodd ei
sylfaenwyr, yr Athro John Beardmore ar
Athro David Skibinski o Gaergrawnt a
dechrau ar eu cyfraniadau ymchwil
arloesol ym meysydd tocsicoleg enetig
a mecanweithiau atgyweirio DNA,
poblogaeth a geneteg esblygiadol ac
yng ngeneteg microbau ac organynnau
celloedd.
Yn fuan ar l i Abertawe agor ei drysau i
Feddygaeth Mynediad i Raddedigion yn
2004, daethpwyd r adrannau Geneteg
a Biocemeg ynghyd o dan y Coleg
Meddygaeth. Wediu gwreiddio yn
nhraddodiad uchel ei barch y dyddiau
cynnar hynny, mae Biofarcwyr a Genynnau
wedi datblygu ers hynny yn un or pedair
prif thema ymchwil a nodwyd gan y Coleg
Meddygaeth fel mannau llachar.
Roedd sefydlur Ysgol Feddygaeth ifanc a
statws ymchwil nodedig y gweledyddion
cynnar, sef yr Athro Julian Hopkin ar Athro
Rhys Williams, yn atyniad pwerus o ran
denu talent ymchwil i Abertawe. Un talent
felly oedd Mike Gravenor, yr Athro Mike
Gravenor erbyn hyn, Arweinydd Thema ar
gyfer Biofarcwyr a Genynnau, a
ymgymerodd Darlithyddiaeth pan
ddychwelodd iw dref gartref o
Rydychen yn 2004. Ni allai yntau, fel
llawer un arall a ddaeth bryd hynny,
wrthod yr her yng ngeiriaur Athro Julian
Hopkin: Dewch yma an helpu i sefydlu
rhywbeth cyffrous.
Heddiw, o fewn yr Adran Biofarcwyr a
Genynnau, mae deg Athro bob un u
stori iw hadrodd. Mae rhai or rhai
mwyaf nodedig dros y degawd diwethaf
yn cynnwys: sut mae eu hymchwil wedi
dylanwadu ar ofal anhwylderau niwrolegol
prin; sut mae eu hastudiaethau o
fwtaniadau genetig wedi effeithio ar
astudiaethau o ddiogelwch tocsinau ar
ddos isel; Cyfleuster Sbectrometreg Mas
Cenedlaethol y DU EPSRC 2013; gwthio
ffiniau ymchwil mewn Neffropathi a
Retinopathi Diabetig; ac wrth gwrs, y
datblygiadau mewn Nanotocsicoleg, sydd
bellach yn seren ar ei chynnydd yn yr
Adran Biofarcwyr a Genynnau.
Cafwyd cerrig milltir
pwysig yn y cyfnod
hwnnw hefyd sydd
wedi ysgogi llwyddiant:
yn ddiamau, ILS1 yn
2007 ac ILS2 yn 2011,
a chyn hynny, yn 2006,
cydweithrediad
ymchwil a datblygu IBM
ar Uwchgyfrifiadur Blue
C (y mwyaf yn y DU ar
y pryd a champ ryfeddol ir Coleg). Yn
ymroddedig ir Gwyddorau Bywyd ar gyfer
bioleg fathemategol, mae Blue C wedii
ddefnyddio mewn prosiectau syn cynnwys
dadansoddiad dwys o ran nifer o enomau
firaol, modelu epidemiolegol, cronfeydd
data clinigol mawr a dadansoddi geneteg
rhagdueddiad i gael clefyd.
Ni ellir peidio rhoir pwys priodol ir
deilliannau o hyn: o fewn y Coleg,
galluogir Ganolfan Wybodeg a Gwyddor
Data (cyn PPHI) gan yr Athro David Ford
ar Athro Ronan Lyons ar cyfleuster i
gyflawni ymchwil sydd ar flaen y gad i
esblygiad firysau (daeth y papur a
gyhoeddwyd yn 2006 yn y 3ydd papur
uchaf a ddyfynnwyd allan o 12,000). Yn
allanol, daeth y cit (kit) ai allbynnau yn
lasbrint ar gyfer Cyfrifiadura Perfformiad
Uchel (HPC) Cymru, sef cydweithrediad
arloesol sydd heddiw yn rhoi mynediad i
arloeswyr ac ymchwilwyr yng Nghymru i
dechnoleg HPC o safon fyd-eang, sicr a
hawdd.
Maer cydweithrediad yn ganolog i
ethos ymchwil y Coleg Meddygaeth:
cydweithredu rhyngddisgyblaethol gydar
themu Ymchwil eraill a rhyngweithio
diwydiant a chwmnau deillio fel bod
anghenion y farchnad yn cael eu
hintegreiddion llawn mewn ymchwil. Yn
ganolog hefyd y mae dynameg yr adran
syn creu ei stori ei hun wrth iddi fynd yn
ei blaen gydar hyblygrwydd i ymholi,
archwilio, darganfod a chyflawni.
Bydd y deng mlynedd nesaf yn gweld yr
Adran Biofarcwyr a Genynnau yn adeiladu
ar lwyddiannaur degawd diwethaf drwy
ehangu ei rhyngwynebau clinigol a busnes
a denu mwy o gyllid i ddwyn ei hymchwil
yn ei blaen. Mae cyfleusterau ILS a thalent
ei bobl yn rhoir cyfle i wneud hynny wrth
iddynt sefyll ysgwydd yn ysgwydd r
GIG a Menter ac Arloesi.
Roedd yn gamp fawr ac yn dipyn o orchest
ir Coleg yn gyffrous ac yn arswydus ar yr
un pryd. Gen i oedd yr allweddi i yrru hwn
(Uwchgyfrifiadur Blue C IBM).
Yr Athro Mike Gravenor
Arweinydd Thema Biofarcwyr a Genynnau,
Hanes byw
21
Dr Shareen Doak,
Darllenydd
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Thema Biofarcwyr a Genynnau
y Coleg Meddygaeth yw testun
ymchwil Shareen. Mae wedi sefydlu
rhaglen ymchwil mewn nano-
genotocsicoleg syn edrych ar sut y
gall DNA gael ei ddifrodi gan
ronynnau mn iawn neu ronynnau
nano a allai arwain at ganser.
Mae hefyd yn arwain ymchwil ar
ganser y prostad yn y Coleg, yn
ymchwilio i sylfaen foleciwlaidd
datblygiad i afiechyd ymledol,
ffyrnig, gyda nod yn y pen draw o
ganfod panel biofarcwyr prognostig
i gyflawni triniaeth a deilliannau i
gleifion yn well.
Yn wyddonydd sydd wedi ennill
gwobrau a Thocsicolegydd
Cofrestredig y DU ac EUROTOX, caiff
arbenigedd Shareen ei gydnabod
ledled y byd. Maen eistedd ar
Bwyllgor Llywodraeth y DU ar
Fwtagenedd ar Pwyllgor Technegol
Tocsicoleg Enetig Rhyngwladol ac
maen arbenigwr allanol ar gyfer
Pwyllgor Gwyddonol yr UE ar
Ddiogelwch Defnyddwyr.
>
Hanes byw
22
Ymchwil
Cyflymder a graddfa
Yn 2014, mae Iechyd Cleifion ar Boblogaeth
a Gwybodeg (PPHI) yn ganolfan ymchwil
amlddisgyblaethol ag iddi enw da yn fyd-
eang. Mae wedi datblygu o waith arloesol a
wnaed ym Mhrifysgol Abertawe yn y 1990au
i gael effeithiau ffrwydrol yn rhyngwladol ym
maes Gwybodeg Iechyd.
P
PHI yw un or pedair prif thema
ymchwil a nodwyd wrth ailstrwythuro
ymchwil yn y Coleg yn 2012 ac
erbyn hyn mae wedii chyfuno yn yr
ILS. Caiff y ganolfan ei chyfarwyddo ar hyn
o bryd gan yr Arweinydd Thema, yr Athro
Helen Snooks (2012-), a chyn hynny ci ei
harwain gan yr Athro John Williams a
arloesodd ac a chwaraeodd ran fawr yn
stori heddiw drwy waith cynnar
gweledigaeth a gwerth a wnaed yn yr
Ysgol Feddygaeth l-raddedig (-2001) ac
Ysgol Glinigol Abertawe (2001-2004).
Mae gweledigaeth a gwerth yn parhau yn
ganolog i gylch gwaith PPHI: cynhyrchu a
lledaenu ymchwil o ansawdd uchel ac syn
berthnasol yn rhyngwladol yr ystyrir ei bod
yn werth ei gwneud gan lunwyr polisi
syn cynllunio ac yn cyflwyno
gwasanaethau iechyd ac i gleifion syn
defnyddior gwasanaethau hynny.
Flwyddyn ar l blwyddyn, mae enw da
cynyddol PPHI fel arweinydd byd-eang
mewn ymchwil gan ddefnyddio data
electronig yn cael ei gydnabod ar ffurf
gwobrau o fri a chan gipio miliynau o
bunnoedd o gyllid grant. Mae arloesedd
ac entrepreneuriaeth yr Athro David Ford
ar Athro Ronan Lyons, au ymchwil
cadarn sydd wedi gwreiddio mewn iechyd
y cyhoedd wedi bod rhan allweddol
mewn ennill y gydnabyddiaeth hon.
Yr elfen hanfodol syn sail ir ymchwil
arloesol yn PPHI yw ei system Cyswllt
Gwybodaeth Ddienw Ddiogel (SAIL) syn
dod r casgliad ehangaf posibl o ddata
cleifion a gesglir fel rhan or drefn at ei
gilydd yn ddiogel ar gyfer ymchwil,
datblygu a gwerthuso, gan ddefnyddio
codau cryptig er mwyn sicrhau
anhysbysrwydd. Oi chychwyn yn 2006,
mae system SAIL bellach yn cael ei
defnyddio mewn amryw o astudiaethau
ymchwil proffil uchel a ariennir yn allanol,
gan arwain neu gydweithredu grwpiau
ymchwil yng Nghymru, yn ehangach yn y
DU a ledled y byd.
Mae llwyddiant cynyddol y Canolfannau
yn y PPHI yn syfrdanol. Maen gartref i:
y Ganolfan Gwybodaeth, Ymchwil a
Gwerthuso Iechyd (CHIRAL); y Ganolfan
Gwella Iechyd y Boblogaeth drwy Ymchwil
E-iechyd (CIPHER), sef un o rwydwaith o
bedair Canolfan
Rhagoriaeth eYmchwil
Iechyd o safon fyd-eang
yn unig a ariennir gan
y Cyngor Ymchwil
Feddygol (MRC);
Canolfan Ymchwil
a Gwerthuso Data
Gweinyddol, gwerth
8 miliwn; ac yn un or
pedair prif ganolfan sydd gydai gilydd
yn ffurfio grp ymchwil gwybodeg iechyd
y DU a ariennir gan yr MRC, gwerth
20 miliwn, sef Sefydliad Farr.
Nid yn unig y maer wobr ddiweddaraf yn
cadarnhau enw dar Coleg Meddygaeth
am ei ymchwil o safon fyd-eang, ond bydd
yn galluogi PPHI i fanteisio ar ei
arbenigedd mewn rhannu, cyfuno a
dadansoddi setiau data amrywiol yn
ddiogel ar draws ffiniau newydd, gan
arwain darganfyddiadau a dilysu
canfyddiadau ymchwil ar gyflymder a
graddfa na fun bosibl yn flaenorol. Bydd
hefyd yn gatalydd ar gyfer buddsoddi ir
DU trwy gydweithrediadau gyda
chwmnau TG a fferyllol ac yn adeiladu ar
ei gydweithrediadau cadarn presennol
ymhlith Ymchwilwyr y DU ac Ymchwilwyr
Rhyngwladol.
Nid yn unig y mae cyflymder a graddfa yn
berthnasol ir posibiliadau ymchwil, ond
maent hefyd yn berthnasol i dwf y seilwaith
ar gyfer gwneud ymchwil: y bobl ar lle. Yn
2014 mae PPHI yn cefnogi 200+ o swydd
y gymharu ag 20 yn unig yn 2004. Maer
Tm Gwybodeg wedi cynyddun raddol i
dros 100 ers cychwyn prosiectau data
mawr fel SAIL a CIPHER, ac mae mewn
sefyllfa dda i barhau ar flaen y gad ym
maes ymchwil gan fod y strwythurau syn
hwyluso llwyddiant yn eu lle: gwybodeg;
uned treialon clinigol; a themu ymchwil.
Ac yna maer ILS ei hun, prawf ffisegol o
bosibilrwydd, yn tyfu law yn llaw ag
ymchwil: ILS1 (2007); ILS2 (2011); yr
adeilad Gwyddor Data newydd iw
gwblhau yn 2015; ar weledigaeth ar
gyfer ILS3 yn 2020.
Wrth fynd ymlaen, ni welir yr angen am
newid: mae PPHI ar sylfaen gadarn ac yn
gwneud cyfraniad sylweddol at y Coleg
Meddygaeth. Mae ar y llwybr iawn i ddenu
ac adeiladu capasiti ar bob lefel i fynd ag
Abertawe at y byd a denu hyd yn oed fwy
o arian a mwy o bobl or calibr uchaf i
Abertawe. Dywed yr Athro Helen Snooks
yn syml: Gwnewch yr hyn rydym nin ei
wneud; a gwnewch mwy ohono!
Effaith yw hanfod y cyfan canlyniadau
ymchwil nad ydynt yn gymwys yn lleol yn
unig, ond yn gymwys yn rhyngwlado.
Yr Athro Helen Snooks
Arweinydd Thema PPHI,
Hanes byw
23
Dr Ann John,
Athro Cyswllt
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Mae Ann yn glinigwr, yn ymchwilydd
ac yn addysgwr. Mae ei gweithiau
ymchwil i achosion, effeithiau at atal
anhwylderau meddwl cyffredin,
hunanladdiad a hunan-niweidio, yn
dod o dan y Thema Iechyd Cleifion
ar Poblogaeth a Gwybodeg yn y
Coleg Meddygaeth.
Fel Cadeirydd Grw
^
p Cynghori
Cenedlaethol Iechyd Cyhoeddus
Cymru i Lywodraeth Cymru ar Atal
Hunanladdiad a Hunan-niweidio,
arweiniodd Ann y grw
^
p a
ddatblygodd fersiwn Cymru a
Chymreig o Help is at Hand,
adnodd gwerthfawr i bobl sydd
wediu hamddifadu drwy
hunanladdiad neu farwolaeth
drawmatig sydyn arall.
Mae Ann yn ymgynghorydd
anrhydeddus mewn meddygaeth
iechyd y cyhoedd ar gyfer Iechyd
Cyhoeddus Cymru. Maen rhannu
ei phrofiad helaeth gyda myfyrwyr
ar y rhaglen Meddygaeth
Mynediad i Raddedigion fel cyd-
arweinydd yr haen Meddygaeth,
Iechyd a Chymdeithas.
>
Hanes byw
24
Ymchwil
Archwilio a manteisio ir eithaf
Heddiw, ystyrir Microbioleg yn ddisgyblaeth syn
teilyngu buddsoddiad mawr. Trwy gydol y degawd
diwethaf, maer Coleg Meddygaeth wedi cydnabod
hyn, gan ddenu rhai or chwaraewyr mwyaf nodedig
yn y maes a sicrhau cyllid sylweddol iw wneud yn
ganolfan rhagoriaeth fyd-eang.
M
icrobau ac Imiwnedd yw un
or pedair thema Ymchwil eang
yn y Coleg Meddygaeth. Fei
nodwyd yn strategol yn 2012
fel man llachar a fyddain rhoi ffocws
manwl ar ei chylch gwaith, gan adeiladu
ar ei chryfder ai dyfnder cydnabyddedig
wrth archwilio mecanweithiau heintio,
cynnal imiwnedd ac ymwrthedd
gwrthficrobaidd, a manteisio ir eithaf ar
ficrobau ar gyfer trin ac atal afiechyd
ledled y byd.
Er bod yr Ymchwil syn cael ei gwneud ar
hyn o bryd o dan y thema Microbau ac
Imiwnedd yn wyddor gyfredol, mae ei
gwreiddiau yn ymestyn yn l dros
ddeugain mlynedd ir Adran Gwyddorau
Biolegol ym Mhrifysgol Abertawe ar
ddiwedd y 1960au, ac yn ddiweddarach
ir Adran Geneteg ar ddiwedd y 1970au
a dechraur 1980au.
Gall rhai oi hymchwilwyr amlycaf olrhain
eu gwreiddiau yn l ir dyddiau cynnar
hynny hefyd: bur Athro Steven Kelly yn
astudio am ei BSc ai PhD mewn geneteg
burum yn yr Adran Geneteg newydd ei
sefydlu yn Abertawe ym 1983. Mae wedi
cwblhau cylch llawn, gan ddod yn l i
Abertawe yn 2004 i weithredu fel
Cadeirydd Ymchwil yn ystod cyfnod
sefydlu cynnar yr Ysgol Feddygaeth, yn
cael ei herio gan weledigaeth feddygol
yr Athro Julian Hopkin a gweledigaeth
wleidyddol Andrew Davies. Felly hefyd, yr
Athro mewn Geneteg Ficrobaidd a Bioleg
Foleciwlaidd, Diane Kelly, sydd wedi bod
yn gweithio am dros 20 mlynedd ym maes
sytocrom P450 (CYP) yn ymwneud
bioamrywiaeth a biomecnoleg. Bellach yn
gweithio yng nghyfleusterau labordy or
radd flaenaf ILS, dechreuodd ei gwaith yn
y maes hwn yn Adeilad Margam cyfagos
yn l ym 1982.
Gydai gilydd, mae partneriaeth
broffesiynol y ddau Athro Kelly yn ganolog
i bartneriaeth ymchwil arloesol Llywodraeth
Cymru a ariennir gan yr UE sef
BEACON, Canolfan Ragoriaeth Bioburo.
Mae Prosiect BEACON yn fenter
gydweithredol rhwng Prifysgolion
Abertawe, Bangor ac Aberystwyth syn
bodolin unswydd i ddatblygu cynhyrchion
diwydiannol o blanhigion a lleihau
dibyniaeth ar adnoddau ffosil. Ar 4 Ebrill
2014, enillodd eu hymchwil ac arloesi
syn torri tir newydd brif wobr nodedig y
Comisiwn Ewropeaidd
am ddatblygiad
rhanbarthol arloesol
yng Ngwobrau
RegioStars.
Gorchest arall ir Coleg
oedd gorchest Yr Athro
Martin Sheldon, sydd
bellach yn Arweinydd
Thema ar gyfer
Microbau ac Imiwnedd y dyfarnwyd
Cymrodoriaeth Datblygu Ymchwil tair
blynedd y Cyngor Ymchwil Biodechnoleg a
Gwyddorau Biolegol (BBSRC) iddo yn
2006 i fuddsoddi mewn ymchwil a
hyfforddiant biowyddoniaeth ar ran
Cyhoedd y DU ac i ddatblygu gyrfa
ymchwil amser llawn.
Yn 2008 symudodd o Lundain i Gadair
newydd yn yr Athrofa Gwyddor Bywyd.
Mae ei waith ef a gwaith ei dm yn
canolbwyntio ar ryngweithiadau rhwng
pathogenau cynhaliol a sut y caiff
microbau eu synhwyro gan y system
imiwnedd gynhenid, gwaith ai gwelodd
yn mynd chalibr ymchwil Abertawe at y
byd drwy gynnal cyflwyniadau arbennig
yn yr UDA, Canada, Seland Newydd
a Siapan. Ym mis Gorffennaf 2013,
dyfarnwyd Cymrodoriaeth Coleg Brenhinol
y Milfeddygon (FRCVS) ir Athro Sheldon
am gyfraniadau clodwiw at ddeall
mecanweithiau heintio ac imiwnedd yn
llwybr cenhedlol menywod. Yr Athro
Sheldon ywr academydd cyntaf o
Brifysgol Abertawe i gael y dyfarniad hwn,
ac maen tystio ir ymchwil ragorol ac
arwyddocaol syn cael ei gwneud yn y
Coleg Meddygaeth.
Mae Microbau ac Imiwnedd ar lwybr tuag
i fyny ac mewn sefyllfa i fanteisio ar
ddiffyg ymchwil a diffyg cyllid drwy ddenu
sr sydd ar eu cynnydd yn y maes a
pharhau i ddenu ffrydiau refeniw or UE a
chyfalafiad Ymchwil or UDA i adeiladu
llwyfan i ddenu buddsoddiad ir DU.
Dangosir hyn yn helaeth gan lwyddiant
ariannur cyngor ymchwil sef Dr Sam
Sheppard a Cathy Thornton, a chan
recriwtior Athro Tom Humphrey. Mae
Microbau ac Imiwnedd yn mynd ymlaen
ir degawd nesaf mewn amgylchedd
syn agored i gyfle gwyddonol a gydag
ysbryd syn edrych tuag allan a fydd yn
effeithion gadarnhaol ar iechyd, cyfoeth
a lles ledled y byd.
Gallwn gyflawni pethau yma maen rhan
or fargen. Gallwn fod yno ymysg y
5 amgylchedd academaidd gorau yn y DU.
Yr Athro Steven Kelly,
Cadeirydd Geneteg Microbaidd a Bioleg Molecwlaidd,
Hanes byw
25
Dr Samuel Sheppard,
Athro Cyswllt
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Mae enw da Sam sydd o safon
fyd-eang mewn genomeg ac
esblygiad bacteriol wedi ennill
gwobrau ar raddfa unigol a
graddfa ariannol. Yn Gymrawd
Datblygu Gyrfa Ymchwil
Ymddiriedolaeth Wellcome, mae
ei waith o fewn thema Microbau
ac Imiwnedd y Coleg Meddygaeth
wedi arwain at ddyfarniad o 8.5
miliwn gan y Cyngor Ymchwil
Feddygol i ddadansoddi data
genetig bacteria syn achosi
gwenwyn bwyd, fel MRSA, E-coli
a campylobacter, mewn
cydweithrediad Phrifysgol
Warwick.
O fewn y Consortiwm MRC hwn
ar gyfer Biowybodeg Microbaidd
Meddygol, bydd Sam yn arwain
gweithgarwch syn ceisio
ymchwilio ymhellach i godau
genetig y miliynau o rywogaethau
bacteria a manteision llawn ar y
doreth hon o ddata iw drosi yn
fuddion iechyd go iawn.
>
Hanes byw
26
Ymchwil
Dyfeisio ac arloesi
Mae cysylltiad agos rhwng y thema Dyfeisiau r
fenter Menter ac Arloesedd yn y Coleg Meddygaeth.
Maer thema yn cysylltu ei harbenigedd mewn
ymchwil biofeddygol diwydiant gydar amcan o
wella iechyd pobl a datblygu economau gwybodaeth
yn fyd-eang.
R
oedd yr Agenda Arloesi wedi bod
yn bwrwi ffrwyth yn y DU trwy
gydol y 1980au: roedd yr ymchwil
ar dechnoleg or radd flaenaf a
oedd ar waith yn ei phrifysgolion yn
ddiamheuaeth. Roedd amheuaeth, fodd
bynnag, yngln r ddynameg wael o
droir wybodaeth am ddyfeisio yn
gynhyrchion hyfyw yn fasnachol a fyddain
tynnu ac yn manteisio ar werth cuddiedig
cynhenid.
Symudwn yn gyflym ymlaen i 2007 pan
gyhoeddodd Gordon Brown ffurfior Adran
Arloesedd, Prifysgolion a Sgiliau. Ei
resymeg: Bydd gwledydd yn gynyddol yn
cadw ar y blaen yn gystadleuol drwy ba
mor gyflym y gallant arloesi a chreu
cynhyrchion a marchnadoedd newydd.
Ond roedd y Coleg Meddygaeth eisoes
ar y blaen. Roedd Menter ac Arloesedd,
sydd yn ganolog i fasnacheiddio dyfeisiau
meddygol yn yr ILS heddiw, wedii
ymgorffori hefyd fel un garreg sylfaen
or model unigryw tair carreg sylfaen a
arweiniodd at gais llwyddiannus Abertawe
i fod yn Ysgol Feddygol fwyaf newydd
Cymru yn 2004. Mae 2014, yn ogystal
nodi diwedd degawd cyntaf GEM yn
Abertawe, hefyd yn nodi dengmlwyddiant
y cynnig ffurfiol am gyllid a fyddain gweld
cysyniad ILS yn cael ei wireddu cwta 3
blynedd yn ddiweddarach yn 2007, ac
syn annatod i stori Dyfeisiau hyd yma.
Maer Athro Marc Clement, sydd bellach
yn Arweinydd Thema ar gyfer Dyfeisiau,
yn chwaraewr allweddol yn y stori hon.
Yn 2003, fel Athro Peirianneg gyda
diddordeb mewn dyfeisiau meddygol,
gwyddai y byddai cyfleuster a alluogai
datblygu syniadau yn ddyfeisiau meddygol
a diagnosteg newydd, ac a oedd yn
cefnogi bio-entrepreneuriaeth i fynd r
dyfeisiau hynny o fainc y labordy at ymyl
y gwely, o fudd ir economi wybodaeth
yng Nghymru a thu hwnt.
Hen hanes ywr gweddill. Gwaith adeiladu
a wnaed dros y degawd diwethaf:
adeiladu ar hanes o lwyddiant y Coleg
Peirianneg a gymeradwywyd ar lefel fyd-
eang, cydnabod y cryfder ar gyfer ymchwil
amlddisgyblaethol yn arwain at greur
Ganolfan ar gyfer Nanoiechyd (CNH)
gwerth 22 miliwn yn 2011; adeiladu
pontydd rhwng
Ymchwil ar byd
busnes a masnach
drwy brosiectau
arbenigol lle
cydnabyddir ac a
gefnogir heriau lu
yr Entrepreneur
Meddygol; adeiladu
seilwaith parhaus
yr ILS syn cynnig
y tirlun hollbwysig
i syniadau a menter dyfu; ac adeiladu
ar gyflymder y llwybr ir farchnad syn
hollbwysig i gadw ar y blaen yn
gystadleuol.
Mae stori Dyfeisiau yn y Coleg
Meddygaeth yn un syn seiliedig ar
ragweithgarwch ac ar groesawur agenda
sgiliau. Mae ei llwyddiannau yn niferus, ac
yn cynnwys ystod eang o gwmnau deillio
syn ddyledus am eu bodolaeth ir drefn
unigryw o hwyluso syniadau ir farchnad
a gynigir yn Abertawe: Chromogenex
(laserau meddygol) syn cyflogi 140 o
bobl; Calon Cardio (LVADs) syn cyflogi 25
ar hyn o bryd ond syn debygol o gynyddu
gyda marchnad fyd-eang bosibl o filiynau
yn cael ei rhagweld erbyn 2020; Cellnovo
(pympiau inswlin) syn cyflogi 60 o bobl;
a Sony, a arallgyfeiriodd i weithgynhyrchu
dyfeisiau meddygol, gan gymryd gofod i
ddeor yn ILS yn 2007, a bellach yn cyflogi
320 o bobl ym Mhen-y-bont ar Ogwr ac
yn enillwyr Gwobr Ffatrir Flwyddyn (BFA)
yn 2013. Ac wrth gwrs, maer Ymchwil ei
hun; roedd papurau pwysig ar gynnyrch
therapi ysgafn i ddefnyddwyr CyDen a
gyhoeddwyd yn y Lancet yn cadarnhau
ei Ymchwil fel ymchwil o safon fyd-eang,
fel ei gyflwyniad cyntaf ir Ymarfer Asesu
Ymchwil (RAE) yn 2008, lle barnwyd bod
87% o Ymchwil y Coleg Meddygaeth o
safon ryngwladol neu uwch.
Mae Dyfeisiau yn gyd-destun dynamig
syn tyfu, ac yn cynnwys marchnadoedd
meddygol a defnyddwyr. Fel y cyfryw,
rhoddwyd ffocws manylach fyth arno fel un
or pedair prif thema a nodwyd yn y Coleg
Meddygaeth yn 2012. Maer effeithiau
economaidd a gyflawnodd dros y degawd
diwethaf yn creu darlun hardd a gydai
nod i fanteisio ar y buddsoddiadau
cynyddol ym maes Meddygaeth
Atgynhyrchiol, maen edrych yn debyg y
bydd yn creu darlun harddach fyth.
Yn draddodiadol yn y DU rydym wedi bod yn
ddyfeiswyr arbennig, ond nid yn arloeswyr
cystal mae cynhyrchion newydd yn bwysig
bob amser, ac os ydym yn mynd i oroesi yn yr
21ain ganrif, maen rhaid i ni fod yn arloesol.
Yr Athro Marc Clement
Arweinydd Thema Dyfeisiau,
Hanes byw
27
Dr Ilyas Khan,
Darlithydd
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Mewn meddygaeth atgynhyrchiol
y mae diddordebau Ilyas, sef y
wyddor o dyfu meinweoedd yn
y labordy gydar nod ou
mewnblannun ddiogel pan na
all y corff wella ei hun. Yn cael ei
ariannu gan Arthritis Research UK
ac Orthopedic Research UK, mae
ei waith arloesol ym mioleg
aeddfediad cartilag cymalol wedi
dangos y gellid o bosibl atal
cynnydd osteoarthritis ai wrthdroi
hyd yn oed. Gan ddefnyddio
cyfuniad penodol o ffactorau tyfu,
gall cartilag ddatblygun fwy
anhyblyg yn ogystal thyfun l.
Maer arbenigedd hwn ym maes
atgynhyrchu cartilag ac arthritis yn
cael ei gydnabod yn rhyngwladol,
ac mae bellach yn cael ei drosi i
gyfeiriadau newydd mewn ail-
lunior trwyn ar glust.
>
Hanes byw
28
Ymchwil
Data i benderfyniadau
Maer Coleg Meddygaeth yn cael ei gydnabod ar hyn
o bryd fel un or canolfannau syn arwain y byd ym
maes Gwyddor Data, ac yn ddiau dyna yw testun yr
awr. Ond mae stori Gwyddor Data yn Abertawe yn
mynd yn l ymhell.
M
ae hanes o barch mawr i
Wybodeg Iechyd ym
Mhrifysgol Abertawe. Yn ystod
y 1990ai, arweiniodd yr Athro
John Williams Wybodeg Glinigol yn yr
Ysgol Astudiaethau l-raddedig ac roedd
yn Gyfarwyddwr Labordy Gwybodaeth
(iLab) Uned Gwybodeg Iechyd Coleg
Brenhinol y Ffisigwyr a lansiodd yn 2004.
Roedd iLab yn wasanaeth chwyldroadol
a alluogodd Clinigwyr i wellar
gwasanaethau roeddent yn eu darparu
drwy fonitro a dadansoddi data a
gasglwyd gan gleifion a oedd yn
defnyddior gwasanaethau hynny.
Mae deng mlynedd wedi mynd heibio, ond
maer egwyddorion syn gynhenid yn iLab
wedi bod yn ganolog i ddatblygiadau
dilynol mewn Gwyddor Data: casglu data
iechyd fel mater o drefn arferol; diogelwch
a rheoli; sicrhau bod cleifion yn aros yn
ddienw a sicrhau cyfrinachedd. Erbyn hyn
mae Gwyddor Data wedii hymgorfforin
gadarn yn y Coleg Meddygaeth fel
conglfaen ei gangen Ymchwil (maen
croestorri ar draws pob un or pedair prif
thema ymchwil) ac fel ysgogwr nifer oi
weithgareddau Menter ac Arloesedd
llwyddiannus iawn fel ehi2, HealthCloud a
Lifescience Exchange. Mae ei heffaith ar
gyfradd twf a phroffil y Coleg yn aruthrol,
felly hefyd ei heffaith ar iechyd, cyfoeth a
lles y boblogaeth yn gyffredinol.
Dau arbenigwr sydd wedi bod yn ysgogir
llwyddiant ar hyd y degawd diwethaf ywr
Athro David Ford (Cadeirydd Iechyd
Gwybodeg 2012-) ar Athro Ronan Lyons
(Cadeirydd Iechyd Cyhoeddus 2005-).
Gydai gilydd fe wnaethant ddenur prif
gyllid ir Coleg ar ffurf grant hir dymor ir
Ganolfan gan y Sefydliad Cenedlaethol
Ymchwil Cymdeithasol a Gofal Iechyd
(NISCHR) a greodd yr Uned Ymchwil
Gwybodaeth Iechyd yn 2006.
Cynhyrchodd hyn fanc datar Cyswllt
Gwybodaeth Ddienw Ddiogel (SAIL), y
system ddiogelu preifatrwydd ehangach
ar gyfer ymchwil cofnodion iechyd yn y
DU hyd yma.
Heddiw mae SAIL yn sylfaen i dros 100 o
brosiectau ymchwil a ariennir gyda gwerth
dros 61 miliwn. Arweiniodd y llwyddiant
cychwynnol hwn at: canolfan gyntaf y
Cyngor Ymchwil Feddygol (MRC) a
ariannwyd (un o
ddwy yn unig yng
Nghymru) yn 2012;
y Ganolfan Gwella
Iechyd y Boblogaeth
drwy Ymchwil E-
Iechyd (CIPHER), dan
arweiniad yr Athro
Lyons yn 2012; a
chanolfan gyntaf
y Cyngor Ymchwil
Economaidd a Chymdeithasol (ESRC) a
ariannwyd, gwerth 8 miliwn, Canolfan
Ymchwil Data Gweinyddol Cymru, dan
arweiniad yr Athro Ford yn 2013.
Yn y flwyddyn ddiwethaf, mae
buddsoddiad cyfalaf pellach gan: Adran
Busnes, Arloesedd a Sgiliaur DU drwyr
MRC, fel rhan o greu Sefydliad nodedig
Farr ar gyfer Ymchwil Gwybodeg Iechyd;
y Cyngor Ymchwil Ewropeaidd (ERC);
Adran yr Economi, Gwyddoniaeth a
Thrafnidiaeth; a Llywodraeth Cymru, wedi
arwain at greu adeilad Gwyddor Data syn
2,900 metr sgwr (iw gwblhau yn 2015) i
gartrefur fenter hon syn tyfun gyflym.
Mae meithrin partneriaethau cadarn yn
hanfodol i lwyddiant ymchwil a menter
Gwyddor Data: mae Ronan, fel Meddyg
Iechyd Cyhoeddus a David, fel
Gwyddonydd Cyfrifiaduron a Gwybodeg
yn brawf ein bod, gydan gilydd, yn well.
Ac yna ceir cydweithrediadau cadarn
gydar GIG a nifer o sefydliadaur sector
cyhoeddus ac elusennau, gydar bwriad o
gefnogir ymagwedd fodern at ymchwil
academaidd gan ddefnyddio data sydd
eisoes wedii gasglu ar gyfer darparu gofal
a gwasanaethau. Maer perthnasoedd hyn
yn darparu gwybodaeth ddefnyddiol i
lywio cynllunio a gwella gwasanaethau
a llwyfan ir sector technoleg allu arloesi
mewn cydweithrediad phartneriaid
academaidd ar GIG.
Ar hyn o bryd, Gwyddor Data ywr pwnc
llosg, felly hefyd y Coleg Meddygaeth, ac
mae ar flaen y gad o ran ymchwil y byd.
Ond mae cystadleuwyr yn dynn wrth ei
sodlau, syn gwneud buddsoddiadau mawr
yn y maes hwn. Mae angen i Abertawe
gadw ar flaen y gad yn gystadleuol;
a thrwy gynyddu effeithlonrwydd ei
gydweithrediadau r byd academaidd,
y GIG a diwydiannau technoleg,
integreiddio gwaith iechyd a bio-
wybodegusion a phartneru gyda mentrau
rhyngwladol mawr, gall wneud hynny.
Hoffem gael ein cofio drwy ein hymchwil
an harloesedd syn cael effaith gadarnhaol
ar fywydau pobl.
Yr Athro David Ford, Cadeirydd Iechyd Gwybodeg
Yr Athro Ronan Lyons, Cadeirydd Iechyd Cyhoeddus
Hanes byw
29
Yr Athro Ronan Lyons,
Cadeirydd Iechyd
Cyhoeddus ar Athro
David Ford, Cadeirydd
Iechyd Gwybodeg
Coleg Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Ronan a David ywr ysgogwyr y tu
l i lwyddiant y Coleg Meddygaeth
mewn Gwyddor Data, y dechnoleg
drawsbynciol syn rhwymor pedair
Thema Ymchwil. Rhyngddynt, maent
yn arwain ac yn cyfeirio ymchwil ac
arloesedd Iechyd Cyhoeddus a
Gwybodeg Iechyd y Coleg, yn
cynnwys casgliad helaeth o
brosiectau, mentrau a chanolfannau
fel CIPHER, ADRC Cymru, Sefydliad
Farr, DECIPHer UK, HIRU, ehi2.
Mae Ronan hefyd wedi bod yn
gysylltiedig nifer o astudiaethau
ymchwil arsylwadol, ymyriadol
a pherthnasol i bolisi ar raddfa
fawr, gan ddefnyddio iechyd
cysylltiedig, tra bod David wedi
dod grantiau ymchwil a
chontractau ymgynghoriaeth i
mewn gwerth dros 35 miliwn
yn y blynyddoedd diwethaf.
Gydai gilydd, maer ddau
arloeswr hwn mewn sefyllfa
ddelfrydol i harneisior byd
academaidd, diwydiant ar
GIG er mwyn hyrwyddo agenda
Gwyddor Datar Coleg.
>
Menter ac arloesedd
Heddiw, mae napcyn wedii fframio yn hongian yn falch ar fur yn yr Athrofa
Gwyddor Bywyd. Ochr yn ochr r staeniau gwin, ceir braslun, wedii wneud
llaw mewn inc, syn datgan yr eiliad ar 3 Tachwedd 2003 pan ddaeth cysyniad
a fu ar y gweill ers tro byd yn realiti yn sydyn.
Yr hun a ymffurfiodd ar y napcyn oedd braslun o fodel a ddangosai sut y gellid
creu cyfleuster i ysgogi twf ar gyfer y Coleg Meddygaeth cychwynnol yn
Abertawe, ai wneud yn wahanol i ysgolion meddygol eraill yn y DU.
Wrth graidd y model hwnnw oedd yr ethos Menter ac Arloesedd ar weledigaeth
ar gyfer ILS.
Mae 2014 yn dynodi degawd ers ir model ddod yn gynnig ffurfiol am gyllid,
ac nid ywr canlyniadau yn ddim llai na rhyfeddol.
30
Hanes byw
2
Lle i dyfu tri chyfleuster ymchwil,
arloesedd a deor pwrpasol
Buddsoddi mewn arloesedd
100 miliwn + wedii ddenu yn y
degawd diwethaf
Effaith economaidd 39 o gwmnau
newydd wediu creu
Hanes byw
31
Yn 2003, roedd momentwm yn casglu
tuag at agor drysau Ysgol Glinigol
Abertawe, fel yi gelwid ar y pryd, am
y tro cyntaf i Feddygaeth Mynediad i
Raddedigion yn 2004. Gwahoddwyd
y prif chwaraewyr a oedd wedi bod yn
ysgogir momentwm hwnnw ers cael y
caniatd yn 2001 i ddamcaniaethu, ac
roeddent yn amcanu i godi cyllid cyfalaf i
adeiladu ar yr hanes cadarnhaol o lwyddo
yr oedd yr Ysgol Glinigol wedii gyflawni
mewn cwta dwy flynedd fer.
Bryd hynny
Roedd y cyd-destun gwleidyddol yng
Nghymru yn gefnogol iawn ar y pryd. Oes
Awdurdod Datblygu Cymru (WDA) oedd hi
ac roedd y prif chwaraewyr a oedd yn
gysylltiedig r weledigaeth ar gyfer y
Coleg Meddygaeth: Mike King
(Cyfarwyddwr Rhanbarthol y WDA); Peter
Townsend (Dirprwy Is-Ganghellor, Prifysgol
Abertawe); Pennaeth Sefydlu Ysgol Glinigol
Abertawe, Yr Athro Julian Hopkin; ar Athro
Marc Clement (Athro Peirianneg ar y pryd)
ar berwyl sicrhau cyllid yn Efrog Newydd.
Gan y byddair holl gyllid ar gyfer twf
yn y dyfodol yn cael ei dynnu or tu allan,
roedd yn hanfodol bod pobl yn ymrwymo
ir cysyniad or hyn a fyddain cael ei greu
yn y Coleg Meddygaeth. A daeth y
cysyniad hwnnw yn fodel unigryw a oedd
wedii osod mewn inc ar napcyn mewn ty
^
bwyta yn Efrog Newydd ar y diwrnod
hwnnw ym mis Tachwedd.
Beiddio bod yn wahanol
Wrth gwrs, y rheswm dros fodolaeth y
Coleg Meddygaeth oedd addysgu
meddygon a gwyddonwyr bywyd yfory:
heb hynny, ni fyddain bodoli. Ond,
beiddiodd y model a grwyd ar gyfer
Abertawe i fod yn wahanol, a dyna ai
gwnaeth yn wahanol. Ni
fyddai addysgu meddygon a
gwyddonwyr bywyd yn
digwydd ar ei ben ei hun,
ond yn hytrach byddain
gweithredu mewn cyd-destun
ymchwil a menter ac
arloesedd
rhyngddisgyblaethol a
edrychai tuag allan ac a
oedd yn ymwneud r gymuned
ehangach; yng Nghymru; gweddill
y DU; a ledled y byd.
Y sail resymegol
Byddair model unigryw hwn yn cynnwys
potensial aruthrol nid yn unig i dwf y Coleg
ond ar gyfer cyflawni buddion cynaliadwy
ir economi wybodaeth yng Nghymru drwy
gysylltu datblygiadau gwyddonol a
meddygol i greu cyfoeth ac er lles iechyd
pobl drwy atal a thrin afiechydon yn well.
Cyflawnir economi wybodaeth
Yn 2007, ymffurfiodd y cysyniad Menter
ac Arloesedd yn adeilad yr Athrofa
Gwyddor Bywyd (ILS) 1, gwerth 52
miliwn, y buddsoddiad unigol mwyaf gan
Lywodraeth Cymru ar unrhyw Gampws
Prifysgol. Fei cyflawnwyd yn unol r
amserlen ar gyllideb, ac roedd yn
ddechreuad cyfnod newydd pan fydd
arloeswyr, dyfeiswyr ac entrepreneuriaid
busnes yn dod at ei gilydd mewn
cyfleusterau pwrpasol gan alluogi mynd
syniadau or labordy at y claf. Daeth tyfu
busnes yn fusnes y Coleg Meddygaeth a
chreodd ILS1 207 o swyddi uwch-
dechnoleg, diogelodd 233 o swyddi a
chreodd 22 o gwmnau newydd. Gwelwyd
cam cyntaf ILS fel glasbrint ar gyfer
datblygu pellach a arweiniodd at ILS2 yn
cael ei greu lai na 4 blynedd yn
ddiweddarach yn 2011, gan greu 300 o
swyddi uwch-dechnoleg a 17 o fentrau
newydd drwy ei ymgysylltiad busnes
chleientiaid mewn amryw o sefydliadau:
Cynhyrchion fferyllol; Dyfeisiau meddygol;
Rheoli clwyfau; Nanodechnoleg; Teleiechyd;
Gwybodeg; a Phrosesau Meddygol.
Mae ILS yn ffrwyth partneriaeth lwyddiannus
a pharhaus rhwng y Coleg Meddygaeth,
Llywodraeth Cymru, y GIG drwy Fwrdd
Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg,
IBM a llawer o bartneriaid busnes eraill.
Roedd Menter ac Arloesedd wrth graidd y
Coleg Meddygaeth wedi llwyddo i ddenu
ei gyllid ei hun i gyd gan yr UE, drwy
arian Amcan 1 yn wreiddiol ac ar l hynny
drwyr Gronfa Gydgyfeirio, a chafwyd
arian cyfatebol gan Ddiwydiant.
Heddiw ac yfory
Yn 2014 mae Menter ac Arloesedd wrth
galon yr agenda yn y Coleg Meddygaeth.
Hwn syn ysgogir Coleg, gan dreiddio i
bob agwedd ar ei ymchwil a dysgu ac
addysgu o safon fyd-eang ac yn cael effaith
economaidd bwerus ledled Cymru. Yn
2015, bydd y 3ydd cyfleuster mawr
adeilad Gwyddor Data, gwerth sawl
miliwn, yn agor ei ddrysau i fusnes.
Maer ysgrifau nodwedd canlynol yn
dangos sut maer ysbryd o Fenter ac
Arloesedd yn cyflawnir economi
wybodaeth heddiw ac ar gyfer yfory.
Rwyn falch o fod yn chwarae rhan yn y
Coleg Meddygaeth ei sefydliad ywr
digwyddiad pwysicaf yn stori Abertawe
dros yr ychydig ddegawdau diwethaf.
Yr Athro Marc Clement
Cadeirydd Gweithredol, ILS
Hanes byw
32
Menter ac arloesedd
Llywior dyfodol
Yr Athrofa Gwyddor Bywyd ywr ymgorfforiad o
gerrig sylfaen ymchwil a menter ac arloesedd y
Coleg Meddygaeth. Mae ei bresenoldeb ffisegol
syn ehangun gyflym ar y tirlun yn ganlyniad y
modd y maen llywior dyfodol er budd iechyd a
chyfoeth pobl Cymru.
Y
n 2008, galwyd yr ILS gan y
Gwir Anrh. Rhodri Morgan, Prif
Weinidog Cymru bryd hynny, yn
drysor pennaf Cymru: y cam
cyntaf tuag at weledigaeth lle gellid
datblygu gwyddoniaeth feddygol
drwy ymchwil amlddisgyblaethol a
rhyngddisgyblaethol er budd iechyd pobl,
a lle gallair buddion hynny gael eu cysylltu
r economi drwy annog rhyngweithio
gyda sefydliadau eraill mewn ysbryd o
arloesedd agored.
Roedd dyluniad ac adeiladwaith yr
adeilad or radd flaenaf a gwerth sawl
miliwn yn adlewyrchur ysbryd o fod yn
agored ac uchelgais y Coleg Meddygaeth
a oedd yn tyfun gyflym: chwe llawer o
labordai uwch-dechnoleg a gofod cefnogi
a ddaeth yn gartref i dros 200 o
arbenigwyr proffesiynol mewn ymchwil
feddygol, deor busnes a throsglwyddo
technoleg. Galluogodd rhoi cartref parhaol
ir Uwchgyfrifiadur Blue C, a fodolain
unswydd ar gyfer ymchwil gwyddorau
bywyd, drwy gydweithrediad effeithiol
gydar cawr cyfrifiadurol IBM; denodd
hyd yn oed mwy o Ymchwilwyr o galibr
rhyngwladol i Abertawe a chynigiodd
ofod newydd ir rheiny a gafodd eu cyffroi
gan yr Athro Julian Hopkin i fod yn rhan o
genhadaeth y Coleg.
Cyflawnodd ILS or cychwyn ac anogodd
datblygu clwstwr gwyddorau bywyd a
gofal iechyd yn rhanbarth de orllewin
Cymru. Yn 2007, darparodd yr
amgylchedd perffaith ar gyfer Canolfan
Arloesedd Boots ac, or prif denant cyntaf
hwn, parhaodd i ddenu nifer gynyddol o
sefydliadau cleient. Yn 2007, enillodd yr
adeilad y categori Cynlluniau Masnachol
Mawr yng Ngwobrau Adeiladau yn
Cynnwys Safon / Built in Quality
Abertawe. Roedd y wobr hon ar gyfer
cynaliadwyedd ac ansawdd ffabrig yr
adeilad hefyd yn symboleiddior gwaith
a oedd yn mynd rhagddo ar y tu mewn.
Golygai llwyddiant uniongyrchol ILS1 ei
fod wedi tyfun rhy fawr iw ofod ffisegol
ac roedd angen lle arno i ystwythoi
gyhyrau. Yn dynn ar ei sawdl daeth ail
gam y datblygiad gydag agor ILS2 gan
Brif Weinidog Cymru, Carwyn Jones, yn
2011. Gwelir ei lofnod ar y mur yno, ac
roedd yn dynodi carreg filltir bwysig arall
yn hanes byr y Coleg Meddygaeth ac yn
agor pennod newydd
yn ei stori.
Mae ILS2 yn ehangiad
gwerth 28 miliwn sydd
wedi ennill gwobrau;
yn ogystal darparu
amryw o unedau deor
busnes syn
gweithredun llawn,
mae hefyd yn gartref i
asedau mwyaf eraill ILS:
y Cyfleuster Ymchwil
Glinigol ar y Cyd
newydd syn partneru
gydar GIG;
Ystafelloedd Delweddu Gofal Iechyd
Siemens; canolfan gyfoes ar gyfer ymchwil
Iechyd Cleifion ar Boblogaeth a
Gwybodeg; ar Ganolfan NanoIechyd syn
werth 22 miliwn, y cyfleuster cyntaf oi
fath yn Ewrop ar gyfer datblygu nano-
dechnolegau mwyaf arloesol.
Mae ILS yn adlewyrchu cydweithredu ar y
campws rhwng y Colegau Meddygaeth,
Peirianneg a Gwyddoniaeth ac yn y cyd-
destun ehangach rhwng: Prifysgol
Abertawe, Llywodraeth Cymru; Bwrdd
Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg
(mae wedii leoli ar dir a drosglwyddwyd
ir Coleg Meddygaeth syn cysylltur
Brifysgol ag Ysbyty Singleton yn ffisegol);
a llawer o fusnesau a sefydliadau preifat
eraill.
Mae llawer iawn wedii wireddu yn y saith
mlynedd ers i gysyniad arloesol ILS agor
ar gyfer busnes yn 2007: ILS Abertawe yn
cyfrannun sylweddol at, ac yn manteisio
ar, yr hyn a gydnabyddir fel un or
ffynonellau trosglwyddo technoleg mwyaf
ffrwythlon yn y byd.
Ond mae ILS yn waith syn mynd yn ei
flaen ac mae llawer mwy iw wneud eto
wrth iddo symud tuag at agor adeilad
Gwyddor Data yn 2015 a chyflawni
ei weledigaeth ar gyfer ILS3 yn 2020.
Drwy barhau i groesawur agenda sgiliau,
adeiladu ar effeithiau camau 1 a 2, rhoi
cartref i hyd yn oed mwy o gyfleusterau
masnachol, a diffinio ei fodel arloesi
ymhellach i ddenu a thyfu cwmnau,
maer dyfodol hwnnwn sicr.
Rwyn hynod falch or hyn y mae ein
cydweithwyr wedii gyflawni yn ystod y
blynyddoedd ers agor cam cyntaf ILS.
Bydd camau dilynol yn darparu capasiti
ychwanegol i fynd ir afael ag agendu
ymchwil hollbwysig mewn meddygaeth a
hefyd helpu i ehangu rl Prifysgol Abertawe
mewn adfywio economaidd.
Yr Athro Richard B. Davies,
Is-Ganghellor, Prifysgol Abertawe
Hanes byw
33
Dr Sabarna
Mukhopadhyay,
Sylfaenydd Perchennog
Cyfarwyddwr a Phrif
Swyddog Gweithredol
SymlConnect Cyf, wedii leoli
yn yr Athrofa Gwyddor Bywyd
Ein gweledigaeth yw galluogi
cysylltu gwybodaeth cofnodion
iechyd yn sicr, diogel a di-dor
rhwng systemau presennol a phobl
ymhellach na ffiniau daearyddol
neu sefydliadol, trwy rannu
gwybodaeth berthnasol ar alwad
gan ddefnyddwyr priodol er
mwyn cyflawni penderfyniadau
gwybodus, cydgysylltiedig a
chydweithredol mewn modd
costeffeithiol.
Mae cael ein lleoli yn yr ILS wedi
gwneud y clwstwr gwyddorau
bywyd ar GIG yn ne orllewin
Cymru yn fwy hygyrch. Yn 2014,
daeth SymlConnect yn un o ddim
ond pump o gwmnau arloesol i
ennill prosiect Menter Ymchwil
Busnesau Bach (SBRI) Bwrdd
Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr,
a ariannwyd gan Lywodraeth
Cymru ar Bwrdd Strategaeth
Technoleg, i ddatblygu a
chyflwyno syniadau newydd ac
arloesol i helpu gwella gofal
cleifion.
>
Hanes byw
34
Menter ac arloesedd
Wrth graidd y mater
Wedii leoli yn yr Athrofa Gwyddor Bywyd arloesol y
Coleg Meddygaeth, mae Calon Cardio-Technology
Cyf yn datblygur genhedlaeth nesaf o bympiau
gwaed micro y gellir eu mewnblannu ar gyfer trin
methiant cronig y galon.
M
ae llwyddiant stori Calon
Cardio-Technology Cyf yn un o
sawl stori debyg syn digwydd
yn ILS. Maen gadarnhad o
dagiau marchnata ILS sydd wediu
hysgythrun falch ar ei ddau adeilad:
Leading Discoveries a Together, were
better. Maen enghraifft or Coleg
Meddygaeth yn cyflawni o ran yr agenda
Menter ac Arloesedd sydd wedi bod yn
ganolog iddo ar hyd y degawd diwethaf.
Ewch yn l i 2005. Mewn derbyniad yn
Stryd Downing y daeth yr Athro Marc
Clement, Athro Peirianneg ym Mhrifysgol
Abertawe ar y pryd ac entrepreneur ym
maes Dyfeisiau Meddygol, ar Athro
Stephen Westaby, Llawfeddyg Cardiaidd,
at ei gilydd am y tro cyntaf. Rhoddwyd y
gorchwyl canlynol iddynt gan Syr Nigel
Crisp: Mae angen pympiau gwell a
fforddiadwy arnom. Maer arnom yn
cyfeirio at y DU ac maer pympiau yn
cyfeirio at yr hyn a elwir yn gyffredin yn
ddyfeisiau cymorth fentriglaidd (VADs) a
ddefnyddir i reoli methiant cronig y galon
yn effeithiol, afiechyd syn effeithio ar ryw
20 miliwn ar draws y byd. Yn 2005
roedd pympiau cynorthwyol wediu
mewnblannun llawn ar gael; ond or
UDA y daethant yn bennaf, ac er y
profwyd eu bod yn effeithiol yn glinigol,
roedd y pympiau cenhedlaeth gynnar hon
yn gostus eithriadol, yn fawr iawn, ac yn
mynnu llawdriniaeth fewnwthiol iawn a hir.
Roedd angen mawr yn y maes ymchwil a
datblygu hwn; ac roedd yn cynnwys
potensial economaidd mawr. Y cyfarfod
cyntaf hwn rhwng yr Athro Westaby ar
Athro Clement oedd yr ysgogwr ar gyfer
Calon Cardio; oherwydd dyna lle cawsant
y weledigaeth i ddatblygu pwmp arloesol
ir galon yn y DU drwy dechnoleg arloesol
a fyddain mynd ir afael r problemau a
oedd yn gynhenid ym modelaur UD.
Aeth yr Athro Clement ar berwyl her a
oedd yn ganolog i gysyniad yr ILS yn y
Coleg Meddygaeth. Drwy gychwyn y
prosiect hwn yn Abertawe, byddai menter
gynaliadwy yn cael
ei chreu a allai
hyrwyddo
gwyddoniaeth
feddygol drwy
ymchwil ac arloesi
er budd yr economi
wybodaeth a chreu
cyfoeth yng
Nghymru, ac a
fyddain effeithion gadarnhaol ar iechyd
pobl ledled y byd.
Aethpwyd ar drywydd pobl allweddol a
dod hwy ynghyd i wneud iddo
ddigwydd. Law yn llaw r Athro Marc
Clement, cyd-sylfaenydd a bellach,
Cadeirydd Calon Cardio, ar Athro
Stephen Westaby, cyd-sylfaenydd, trydedd
elfen yn y cwmni gwreiddiol oedd Dr.
Graham Foster, Prif Swyddog Technoleg yn
Calon Cardio yn awr ond a weithiai ar y
pryd yn y diwydiant modurol ar l gadael
Coleg Peirianneg Abertawe a gydnabyddir
yn fyd-eang. Roedd y ddawn ganddo i
synio am, dylunio ac, yn bwysig, dwyn ir
farchnad y ddyfais arloesol y byddai
Calon Cardio yn dod yn enwog amdani.
Ond yn ddiau, y chwaraewr mawr arall yn
y stori hon ywr ILS ei hun. O dan un to,
hwylusodd holl ddynameg entrepreneuriaeth
a gwybodaeth a phrofiad ymarferol
angenrheidiol ar gyfer dyfeisiau meddygol
a ai ymhell y tu hwnt i ymchwil a
thechnoleg wyddonol: cyllid; eiddo
deallusol a phiblinell; y farchnad;
gweithrediadau; a diogelwch,
effeithlonrwydd a hawliadau clinigol.
Roedd ILS yn cynnig cyfuniad unigryw o
gyfleusterau swyddfa a labordy gwlyb
ynghyd ag ystafelloedd cynadledda: byddai
cwmni cychwynnol fel Calon Cardio wedii
chael yn afresymol o ddrud i adeiladu
cyfleusterau tebyg at y pwrpas. Roedd ILS
yn gweithredu mewn diwylliant agored a
oedd yn caniatu ar gyfer cyfnewid
syniadau yn gynhyrchiol ac yn rhoi i bobl
y rhyddid i fwrw ymlaen phethau heb
unrhyw rwystrau ar y ffordd.
Hen hanes ywr gweddill. Erbyn 2007
roedd Calon Cardio wedii sefydlu, wedi
cael cyllid sbarduno, roedd wedi ffeilio
patentau ac wedi cyflawni PoP. Erbyn 2011,
roedd Dr. Foster wedi bodlonir nodau a
osodwyd ar gyfer dylunio Calon MiniVAD
ac wedi cyflawni data labordy rhagorol gan
arwain at gael pleidlais fel technoleg
arloesol orau Masnach a Buddsoddi y DU
a chael Gwobr Beirniaid Medi Wales am
arloesi.
Mae Calon Cardio yn hanes byw ac mae
ILS yn parhau i ddarparur cartref perffaith
iddo ffynnu a datblygu. Ar hyn o bryd
mae Calon Cardio yn cyflogi pump ar
hugain o bobl fedrus iawn, a gydar rhaglen
glinigol iw chwblhau yn 2015, a marchnad
fyd-eang yn galw, efallai y bydd ILS3 yn
2020 yn darparu mwy o le eto i dyfu.
Flwyddyn nesaf rydym yn dechrau treialon
clinigol. Maer potensial gennym i weld
gwerthiannau byd-eang gwerth 100 miliwn
+ erbyn 2020.
Dr. Graham Foster
Prif Swyddog Technoleg, Calon Cardio-Technology Cyf.
Hanes byw
35
Dr Graham Foster,
Prif Swyddog Technoleg
Calon Cardio-Technology Cyf,
wedii leoli yn yr Athrofa
Gwyddor Bywyd
Mae lleoliad ac ansawdd
cyfleuster yr Athrofa Gwyddor
Bywyd (ILS) yn ardderchog, yn
darparu mynediad ir sgiliau
peirianneg, dylunio, dadansoddi,
electronig a meddygol sydd eu
hangen arnom i fod yn
llwyddiannus, ac yn ogystal
maen darparu digon o le i
Calon ehangu pan fydd ei
angen arnom.
Mae Calon Cardio-Technology
wedi mynd o nerth i nerth yn yr
ILS o sicrhau 1 filiwn gan y
Bwrdd Strategaeth Technoleg
(TSB) ar ddechrau 2010 i gael
cefnogaeth gan y sefydliadau
cyfalaf menter Longbow Capital a
Cyllid Cymru yn 2012 ac ennill
1.66 miliwn arall yn sgil Gwobr
Catalydd Biofeddygol TSB yn
2013.
>
Hanes byw
36
Cael effaith
Maer Deon a Phennaeth y Coleg, yr Athro Keith
Lloyd, yn edrych ar y modd y mae ysgol feddygol
Abertawe yn cyflawni o ran ei datganiad
gweledigaeth i wneud gwahaniaeth i iechyd a lles, ac
i gynhyrchu meddygon a gwyddonwyr bywyd yfory.
Y
n 2012 cyhoeddodd Llywodraeth
Cymru ei strategaeth
Gwyddoniaeth i Gymru syn
cynnwys y nod cyffredinol o greu
sail wyddoniaeth gref a deinamig syn
cefnogi datblygiad economaidd a
chenedlaethol Cymru. Maer strategaeth
yn mynd ymlaen wedyn i esbonion fanwl
sut y mae angen i Gymru gynyddu ei
chyfran or incwm ymchwil mwyaf nodedig
gan gynghorau ymchwil o 3.3% yn
2009/10 i 5%. Wel, maer Coleg
Meddygaeth wedi bod yn tyfu ei incwm
ymchwil o flwyddyn i flwyddyn. Yn well
na dim, y llynedd (2012/13) sicrhaodd
incwm grant gwerth 14.5 miliwn yn
ail yn unig ir Coleg Peirianneg o ran
cipio grantiau ar draws Prifysgol
Abertawe. Yn bwysicach, daeth 62.1% or
incwm hwnnw gan gynghorau ymchwil.
Maer Coleg ar y trywydd iawn i wneud
rhywbeth tebyg eleni eto. Nawr, yr her yw
cynnal hynny. Maer cyflawniad hwnnw yn
ymateb i stori a adroddwyd yn ddiweddar
gan athro a weithiai yn Abertawe ond a
adawodd i fynd i brifysgol arall ar
ddechraur 2000au ar l i bennaeth y
cyngor ymchwil bryd hynny ddweud wrtho,
os oedd am gadw ei grantiau byddain
rhaid iddo adael Abertawe gan nad oedd
unrhyw obaith iddo gadwr grantiau hynny
pe bain aros.
Mae amseroedd yn newid. Yn wir, dros
y pum mlynedd diwethaf, maer Coleg
wedi dod yn gartref i nifer o ganolfannau
cynghorau ymchwil syn gwneud ymchwil
arloesol yn rhychwantu gwyddoniaeth
labordy sylfaenol i iechyd y boblogaeth
a gwybodeg.
Mae llwyddiant dysgu ac addysgu yn
helpu darparu meddygon a gwyddonwyr
bywyd yfory. Mae cyflogadwyedd
graddedigion ar gyfer genetegwyr a
biocemegwyr ymhlith y gorau yn y wlad.
Mae meddygon dan hyfforddiant yn cael
y cyfle i ddysgu bod yn ymchwilwyr a
chyn bo hir byddant yn gallu dysgu bod
yn entrepreneuriaid hefyd. Mae nifer y
myfyrwyr doethurol yn cynyddu o flwyddyn
i flwyddyn, a hefyd
y niferoedd ar y
rhaglenni meistr.
O ran busnes ac
arloesedd, maer
coleg wedi cyflawni
ILS1 ac ILS2. Maer
prosiectau hyn wedi creu llawer o swyddi,
cwmnau a chwmnau deillio, ac wedi
darparu man gweithio or radd flaenaf i
wyddonwyr a phartneriaid busnes yn
brydlon ac o fewn y gyllideb. Maer
adeilad Gwyddor Data wrthin cael
ei adeiladu, a nesaf, ILS arall.
Ond yr hyn ywr weledigaeth mewn
gwirionedd yw gwneud gwahaniaeth i
iechyd a lles pobl. Dyma rai enghreifftiau
or modd y maer Coleg yn gwneud
hynnyn union.
Lleihau baich y niferoedd syn mynychu
adrannau argyfwng ysbytai
Mae galwadau ir gwasanaethau iechyd
brys wedi cynyddun sylweddol ac nid
ywr ymateb ambiwlans goleuadau a
seiren traddodiadol yn gynaliadwy
mwyach. Maer Athro Helen Snooks a
chydweithwyr wedi ymgymryd phrif
raglen ymchwil i nodi a gwerthuso
dewisiadau amgen i anfon ambiwlans a
chludiant ymlaen. Mae cydweithrediadau
gydar GIG i leihau baich y niferoedd syn
mynychu adrannau argyfwng ysbytai i
gleifion, gofalwyr a darparwyr iechyd
drwy wella gofal y tu allan ir ysbyty wedi
arwain at yr Athro Snooks yn ennill Gwobr
2014 AgeUK am Effaith Eithriadol mewn
Polisi a Gwasanaethau Cyhoeddus mewn
seremoni wobrwyo ddiweddar yn y
Brifysgol.
Dros nifer o flynyddoedd, mae tm yr Athro
Snooks wedi gweithio i nodi dewisiadau
amgen diogel a chost-effeithiol i anfon
ambiwlans a chludiant ymlaen ir ysbyty.
Seilir yr ymagwedd ar gydweithredu ac
ymgysylltu - gyda llunwyr polisi, y GIG a
chleifion fel partneriaid llawn gan helpu i
flaenoriaethu a llywio pob agwedd ar yr
ymchwil. Ffurfiodd y tm Fforwm Ymchwil
Gwasanaethau (EMS) Argyfwng 999 y DU
gyfan a grwpiau ymchwil TRUST y ddau
ohonynt yn adeiladu capasiti ar draws
ymchwil trawma a gofal heb ei drefnu, yn
helpu gosod blaenoriaethau ymchwil a
hyrwyddo gofal yn seiliedig ar dystiolaeth.
Mae effaith gofal argyfwng yn aruthrol. Yn
Lloegr, er enghraifft, fe wnaeth galwadau
brys heb fod yn arwain at gludiant ir
ysbyty gynyddu o 480,000 yn 2001
(10%) i 4.1 miliwn yn 2013 (45%) gydag
arbedion yn sgil osgoi siwrneiau
ambiwlans gwerth 60 miliwn (ffynhonnell:
Canolfan Wybodaeth Iechyd a Gofal
Cymdeithasol).
Yn 2012-2013 enillodd y Coleg incwm grant
gwerth 14.5 miliwn. Y peth gwirioneddol
ryfeddol yw bod 62% o hwnnw wedi dod
gan Gynghorau Ymchwil.
Hanes byw
37
Adnabod cyffuriau syn niweidio
ein DNA
Roedd yr Athro Gareth Jenkins yn ail yn yr
un seremoni wobrau gan ennill Gwobr GE
Healthcare am Effaith Eithriadol ym maes
Iechyd a Lles am waith ei grw
^
p ar y modd
y maer cysyniad o drothwyau niweidio
DNA o fudd i gleifion ar diwydiant
fferyllol. Dangosodd eu gwaith,
cyn i ni wybod a yw
cyffuriau yn ddiogel
bod angen i ni
wybod a allent
niweidio ein DNA.
Maer
genowenwyndra
hwn yn bwysig ar
gyfer datblygiad
canser. Cam mawr
y grp ymlaen oedd bod y cyntaf i
ddangos bod trothwyau genowenwyndra
gan gyffuriau a chemegau. Daeth y prawf
yn y byd go iawn yn 2007/8 pan gafodd
cyffur HIV ei lygrun ddamweiniol
genotocsin. Roedd y grw
^
p yn gallu cynnig
sicrwydd ir 25,000 o bobl sydd wediu
heintio HIV a gafodd eu trin gydar cyffur
hwnnw nad oedd unrhyw risg iddynt.
Arweiniodd gwaith y grw
^
p at newidiadau
mewn rheoliadau rhyngwladol yn
ymwneud llygru genotocsinau lefel isel.
Deall epilepsi plentyndod
Dros amser aeth grw
^
p yr Athro Mark Rees
atin drefnus i chwilio am bedwar or pum
genyn syn peri i blant gael cyflwr
plentyndod syn peryglu bywyd or enw
hyperecplecsia, a datblygodd y pumed.
Wrth greur ganolfan fyd-eang arweiniol
syn darparu diagnosis genetig a chymorth
clinigol ar gyfer hyperecplecsia, mae wedi
gwneud gwahaniaeth i fywydau plant sydd
r cyflwr au teuluoedd trwy ddarparu
gwasanaeth gwerthfawr sector cyhoeddus
i rwydwaith rhyngwladol o ganolfannau
niwrolegol.
Datblygu cyfryngau gwrth-ffyngaidd i
wella bwyd ac iechyd pobl
Maer Athro Steven Kelly wedi datblygu
deunyddiau biolegol ac offer meddalwedd
syn darparu llwyfan sgrinio cynhwysfawr
ar gyfer nodi cyfryngau gwrth-ffyngaidd
detholus syn weithredol yn erbyn
pathogenau dynol neu blanhigion. Maer
technegau biolegol hyn bellach yn cael
eu teilwra yn l anghenion tri chwmni
rhyngwladol iw defnyddio yn eu hymchwil
i ganfod cyfryngau gwrth-ffyngaidd.
Cofnodion cleifion gwell
Yn olaf, dangosodd yr Athro John Williams
amrywiadau mawr yn ansawdd cofnodion
ysbytai ac arweiniodd datblygu safonau
yn seiliedig ar dystiolaeth ar gyfer y
cofnodion hynny a gafodd gymeradwyaeth
eang gan gyrff proffesiynol a statudol.
Mae ymchwil ei grw
^
p wedi helpu newid
normau sefydliadol a threfniadol drwy
lobo yn seiliedig ar dystiolaeth. Maer
gwaith hwn hefyd wedi helpu paratoir
ffordd ar gyfer llwyddiant cyfredol y
Coleg mewn gwybodeg iechyd a gwelir
yr un llwyddiant mewn biowybodeg
erbyn hyn.
14.5m
Yn 2012/13 sicrhawyd incwm grant
gwerth 14.5 miliwn
62%
Daeth 62% o gyfanswm incwm grant yn
2012/13 oddi wrth gynghorau ymchwil
Mae llwyddiant dysgu ac addysgu yn helpu
darparu meddygon a gwyddonwyr bywyd
yfory. Mae cyflogadwyedd graddedigion ar
gyfer genetegwyr a biocemegwyr ymhlith
y gorau yn y wlad.
I gloi
Yr hyn syn arbennig ac yn unigryw yngly
^
n
Choleg Meddygaeth Abertawe yw pa
mor bell y mae wedi datblygu mewn cwta
ychydig flynyddoedd.
Yn benodol:
y dysgu ar addysgu syn cael
eu cynnig
yr ILS ai ymagwedd at fusnes, creu
swyddi ar economi wybodaeth
eIechyd, gwybodeg a biowybodeg
cryfderau syn dod ir amlwg mewn
meddygaeth atgynhyrchiol geno-
tocsicoleg
Ac yn anad dim yr holl bobl syn gweithio
yma ac sydd wedi gweithio yma syn
gwneud y Coleg yn wirioneddol unigryw
ac yn werth ei ddathlu!
Hanes byw
38
Tuag at 2020
Maer Athro Keith Lloyd, Deon a Phennaeth
presennol y Coleg Meddygaeth, yn eistedd yn yr
ardal gynadledda yn ei swyddfa yn yr Athrofa
Gwyddor Bywyd (ILS2) wrth iddo fyfyrio yngly
^
n pha
mor bell y maer Coleg wedi dod yn y deng mlynedd
diwethaf, ac maen trafod lle maen gweld y Coleg
ymhen 10 mlynedd.
A allech chi ddweud hanes eich
cysylltiad personol chi r Coleg? Sut
ddaethoch i fod yn bennaeth y sefydliad
newydd hwn syn tyfu mor gyflym?
Yr hyn syn bwysig iw ddweud or
cychwyn yw mai dim ond digwydd bod
yma yr ydwyf ar hyn o bryd (2014) yn
gofalu am y sefyllfa sydd ohoni fel petai,
yn cymryd stiwardiaeth or sefyllfa er
mwyn cynnal uchelgais a ffocws tra byddaf
yn y rl. O ran sut ddeuthum i fod yma, yn
2012 y daeth y cyfle ac roedd yn gyfle rhy
fawr iw golli. Olynais yr Athro Gareth
Morgan fel Pennaeth y Coleg ym mis
Hydref 2012. Roedd gen i hanes r
Coleg eisoes fel un o nifer o athrawon a
benodwyd yn 2004, diolch i Julian. Roedd
y weledigaeth yno or dechrau, ac roedd
yn gyfle rhy dda iw golli fy mod wedi
gadael Llywodraeth Cymru lle bm yn
bennaeth ar ymchwil y GIG a Gofal
Cymdeithasol yng Nghymru i ddod yn
rhan o stori Abertawe eto.
O safbwynt or tu allan, mae hynnyn
ymddangos fel newid mawr o ran gyrfa,
pam oeddech chin sicr mai dyna oedd y
cam cywir i chi?
Pobl. Y bobl iawn. Uchelgais ac
athroniaeth Julian. Roedd yn mynd phobl
gydag ef: Os gallwn gredu ynddo, gallwn
ei gyflawni ond dim ond os gweithiwn
gydan gilydd, arferai ddweud. Dyma
m denodd i a llu o rai eraill ar ethos
hwn sydd wedi gyrrur Coleg i gyflawnir
llwyddiant y maen ei fwynhau heddiw
ac a fydd yn gyrrur agenda am y deng
mlynedd nesaf.
A oedd gennych ryddid llwyr o ran
cylch gorchwyl?
Cefais fy nenu gan y mandad clir a
gynigiwyd i mi i ddatblygu gweledigaeth
strategol glir ar gyfer ysgol feddygol
Abertawe. Roedd rhagoriaeth Ymchwil
wedi bod yn ganolog ir model o sefydlur
Coleg Meddygaeth ers y cychwyn. Roedd
hyn yn glyfar. Sylweddolai Julian a Gareth
bod rhaid i ni, er mwyn rhoi Abertawe ar y
map meddygol, ddenur ymchwilwyr gorau
ac adeiladu oddi yno. Dywedwyd wrthym
gan y Cyngor Ymchwil Feddygol ac eraill
bod rhaid i ni ganolbwyntio ar yr hyn
rydym yn ei wneud orau er mwyn tyfu
ymhellach. Felly, y pedair prif thema
ymchwil syn hyrwyddo llwyddiant ac
yn cynyddu proffil, ac eisoes yn gosod
Abertawe ai Gwyddonwyr Bywyd fel
arweinwyr ymchwil arwyddocaol a fydd
yn datblygu meddygaeth ar raddfa fyd-
eang.
A allech chi fod ychydig yn fwy penodol
yngln r llwyddiannau hyd yma?
Wel, ble ddylwn i gychwyn? Ni allair
llwyddiant mewn Ymchwil fod wedi
digwydd heb y seilwaith - yr adeiladau, y
cyfleusterau, y bobl cymysgedd unigryw
a grymus. Rydym wedi mynd o sero ir ail
goleg syn ennill fwyaf ym Mhrifysgol
Abertawe mewn cwta 10 mlynedd. Ar yr
un trywydd, nid ywr unig Goleg ar
gampws Singleton i greu adeiladau
newydd, sef ILS1 yn 2007; ILS2 yn 2011;
ac adeilad newydd Gwyddor Data@ILS a
fydd yn cael ei gwblhau yn 2015. Ac
rydym eisoes yn meddwl am yr adeiladau
ar l hynny.
Y ganolfan cyngor ymchwil gyntaf yn y
Coleg Meddygaeth oedd Cyfleuster
Sbectrometreg Mas Cenedlaethol DU
EPSRC. Yna daeth cyfres o lwyddiannau
mawr yn ymwneud data a gwybodeg.
Yna daeth biowybodeg, meddygaeth
atgynhyrchiol a nano-docsicoleg. Maer
momentwm yn cynyddu.
Ach cyfnodau balchaf hyd yma?
Y ganolfan cyngor ymchwil gyntaf yn y
Coleg Meddygaeth oedd Cyfleuster
Sbectrometreg Mas Cenedlaethol DU
EPSRC. Yna daeth cyfres o lwyddiannau
mawr yn ymwneud data a gwybodeg.
Yna daeth biowybodeg, meddygaeth
atgynhyrchiol a nano-docsicoleg. Maer
momentwm yn cynyddu.
Ach cyfnodau balchaf hyd yma?
O safbwynt Coleg, maen rhaid ir
gydnabyddiaeth i Abertawe eleni gan y
Cyngor Meddygol Cyffredinol (GMC) fel
prifysgol syn gallu dyfarnu cymwysterau
meddygol sylfaenol sefyll allan. Felly hefyd
Sefydliad Farr sydd wedi ennill gwobrau.
Mae llawer o bethau eraill hefyd ond nid
yw balchder yn ddim o gymharu ag
adeiladu ar gyfer y dyfodol ychydig fel
plannu coed y byddwch yn gadael iddynt
dyfu iw llawn dwf i bobl eraill gael eu
mwynhau.
Hanes byw
39
Beth sydd mor arbennig am Goleg
Meddygaeth Abertawe a fydd yn
argoelin dda ar gyfer y dyfodol?
Cryfder y wyddoniaeth, y dysgu ar addysgu,
ar rhyngwynebau diwydiant ar GIG.
A ydych chin hyderus yngln r dyfodol
hwnnw?
Yn bendant. Maen rhaid i ni gredu ynom
nin hunain nawr bod pobl eraill yn
dechrau ein cydnabod a chredu ynom
hefyd. Rydym yn adeiladu cylch bendithiol
denu grantiau mwy, mwy o fyfyrwyr,
mwy o gwmnau a darparu llwyfan
iddynt fynd ymhellach. Dim ond ers deng
mlynedd ryn ni yma, eto rydym eisoes yn
gwybod bod ein huchelgais i fod yn y
chwartel uchaf o ran Ysgolion Meddygol
yn y DU o fewn y degawd nesaf o fewn
cyrraedd.
Rydym mewn sefyllfa strategol dda yn y
Coleg i ddenu talent i Abertawe; mae pobl
eisiau dod yma. Mae gennym berthynas
unigryw rhwng y GIG, busnes ac
academyddion, gan ddod
swyddogaethau clinigol, ymchwil ac
arloesir Coleg at ei gilydd. Mae hyn yn
hollbwysig er mwyn parhau i ddenu a
chadwr staff gorau yn Abertawe a chadw
ein talent cartref.
Ac yna mae gennym ddinas Abertawe ei
hun syn prysur adfywioi hun, gan araf
drawsnewid y ganolfan ddifflach ar l
y rhyfel yn rhywbeth syn deilwng oi
hasedau naturiol. Mae heriau sydd wedi
denu pobl yn y gorffennol ond mae
canfyddiadau yn newid ac rydym ar
y map.
Pwy fydd y cymeriadau allweddol yn y
stori barhaus?
I ateb hwn fe af yn l ir dechrau an
gweledigaeth: addysgu a hyfforddi
meddygol a gwyddonwyr bywyd arloesol
yfory mewn amgylchedd syn cynnig
ymagwedd ryngddisgyblaethol at
feddygaeth drosiadol. Felly y cymeriadau
allweddol fydd yr holl bobl sydd wedi
gwneud y daith hyd yma yn bosibl, a
phawb a fydd yma yn y dyfodol.
Dim ond ers deng mlynedd
ryn ni yma, eto rydym eisoes
yn gwybod bod ein
huchelgais i fod yn y chwartel
uchaf o ran Ysgolion
Meddygol yn y DU o fewn y
degawd nesaf o fewn
cyrraedd.
Yr Athro Keith Lloyd
Deon a Phennaeth y Coleg
Meddygaeth,
Prifysgol Abertawe
Hanes byw
40
Cysylltwch ni
Maer Coleg Meddygaeth yn cynnig amrywiaeth o
gyfleoedd i ddod yn gysylltiedig, o astudio a gweithio
gyda ni i ymchwil gydweithredol ac ymsefydlu fel
sefydliad cleient yn y Ganolfan Fusnes.
Cysylltu ni
Mynnwch fwy o wybodaeth yn
www.medicine.swansea.ac.uk
neu cysylltwch drwy
meddean@swansea.ac.uk
01792 602145
twitter.com/SwanseaMedicine
facebook.com/SwanseaMedicine
Cefnogwch ein twf
Mae Sefydliad Meddygol Dewi Sant
(SDMF) yn elusen annibynnol syn codi
arian i gefnogi gwaith arloesol mewn
ymchwil ac addysg feddygol yn y Coleg
Meddygaeth. Maen cefnogi hyrwyddo
iechyd pobl yng Nghymru a ledled y byd.
Maer Sefydliad yn ddiolchgar am bob
rhodd, mawr neu fach, o roddion
sylweddol i fod yn sylfaen prif brosiectau
ymchwil i roddion rheolaidd er cof
am rywun annwyl. Maent yn gwneud
gwahaniaeth mawr i fywydau ac
iechyd pobl.
Mynnwch fwy o wybodaeth yn
www.stdavidsmedicalfoundation.com
Mae Sefydliad Meddygol Dewi Sant yn
elusen gofrestredig, rhif 1122688.
Gyda diolch
Hoffair Coleg Meddygaeth ddiolch yn
ddiffuant i bawb sydd wedi bod yn
gysylltiedig chreur cyhoeddiad
dathliadol hwn.

Hanes Yn Byw. Coleg Meddygaeth, Prifysgol Abertawe Dathlu Ei Ddengmlwyddiant: 2004-2014

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hanes Yn Byw. Coleg Meddygaeth, Prifysgol Abertawe Dathlu Ei Ddengmlwyddiant: 2004-2014

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Coleg Meddygaeth,

You might also like