Professional Documents
Culture Documents
1) Φιλολογικές.
-Ποιητική Αριστοτέλη
-Διδασκαλίαι-Νίκαι Αριστοτέλη.
-Περί ποιητικής τέχνης Οράτιου.
-Περί αρχιτεκτονικής Βιτρούβιο.,
-Ονομαστικόν- λεξικό του Πολυδεύκη.
-διάφορες σημειώσεις από: ρήτορες (Δημοσθένης).
ιστορικούς (Ηρόδοτος).
φιλόσοφους (Πλάτων).
-Αριστοφάνης του Βυζαντίου, Ερατοσθένης (Αλεξανδρινοί λόγιοι που
ενδιαφέρθηκαν και για θέματα σκηνοθεσίας)
-Κείμενα κωμωδιών, τραγωδιών, σατυρικών δραμάτων.
2) Αρχαιολογικές
-Υπολείμματα αρχαίων θεάτρων.
-Εικονογραφικό υλικό από αγγειογραφία, ψηφιδωτά, τοιχογραφίες.
-Αγαλματίδια
-Μάσκες
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΡΑΜΑ
Σύνδεση του αρχαίου δράματος με τη διονυσιακή λατρεία, την έκσταση και το
οργιαστικό στοιχείο. Αναφορά για το θεό έχουμε ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή. Αυτό
ανατρέπει την παλαιότερη άποψη πως πέρασε στην Ελλάδα από τη Φρυγία ή τη
Θράκη.
Αθήνα: Εποχή της Τυραννίας. Νομιμοποίηση της λατρείας του Διονύσου με πολιτική
σκοπιμότητα. Υπονομεύοντας την προνομιακή θέση των ευγενών ενθάρρυναν τη
λατρεία του θεού που επηρέαζε τους αγρότες τους κτηνοτρόφους, και τα λαϊκά
στρώματα.
Η πρώιμη μορφή της ξεκινά μέσα από πρωτόγονα θρησκευτικά έθιμα και
ιεροτελεστίες. Έχει αποδεδειγμένη σύνδεση με το σατυρικό δράμα (Αριστοτέλης)
Αθηναϊκή Τραγωδία
Ο Θέσπης περίπου το 534 π. Χ. παρουσίασε για πρώτη φορά μια τραγωδία. Υπό αυτή
την έννοια θεωρείται ο πρώτος τραγικός. Πεισίστρατος- τύραννος > κυβερνά της
εποχή του Θέσπη, καθιερώνει τη διονυσιακή λατρεία ως επίσημη θρησκεία της
πόλης. Διοργανώνει τα Μεγάλα Διονύσια και καθιερώνει τον τραγικό αγώνα. Σαν
μέσα έκφρασης ο αγώνας έχει το λόγο, τη μουσική, την όρχηση τον ανεξάρτητο
υποκριτή που διαφοροποιείται από το χορό και την ταύτιση του ερμηνευτή με το
ερμηνευόμενο πρόσωπο μέσω της μίμησης. Τίτλοι τραγωδιών του Θέσπη ο οποίος
κρατά το τυπικό της Διονυσιακής λατρείας: Πενθεύς, Ιερείς.
Χοιρίλος: Βασιλιάς των σατύρων. Επιχείρησε καινοτομίες στο χορό και βελτιώσεις
στην ενδυμασία.
ΚΩΜΩΔΙΑ:
Έζησε πολύ καιρό ανεξάρτητη σε ένα στάδιο αυτοσχεδιασμού μέσα από τα
τραγούδια μια θορυβώδικης συντροφιάς (κώμος) που ένωνε τη λατρεία του Διονύσου
και τους πιστούς του θεού σε ένα αχαλίνωτο κέφι .
Ο Αριστοτέλης στην Ποιητική (κεφ. 4), στην ίδια πρόταση στην οποία παράγει την
τραγωδία από τους κανονάρχους του διθυράμβου, λέει πως αυτοί που τραγουδούσαν
τα φαλλικά αποτελούν την αρχή της κωμωδίας και προσθέτει ότι οι παρελάσεις με το
φαλλό ήταν και στην εποχή του σε πολλές πόλεις ζωντανό έθιμο. Ελληνιστική θεωρία
για τη γένεση της κωμωδίας είναι ότι προέρχεται από την κώμη (= χωριό) και από
χωρικούς που τη νύχτα τραγουδούσαν μπροστά από τα σπίτια των πολιτών από τους
οποίους αδικήθηκαν, τραγούδια με τα οποία τους κατηγορούν.
Περιβάλλον των κωμωδιών είναι τα Λήναια (Ιαν- Φεβ)5ος αι κατά τα οποία εκτός
από διαγωνισμό κωμικών ποιητών προβλεπόταν και διαγωνισμός κωμικών
υποκριτών.
Αριστοφάνης:
Σώζονται 11 κωμωδίες του, ενώ εικάζεται πως έγραψε 44. (Αχαρνείς, Ιππείς,
Νεφέλες, Σφήκες, Ειρήνη, Όρνιθες, Λυσιστράτη, Θεσμοφοριάζουσες, Βάτραχοι,
Εκκλησιάζουσες, Πλούτος)
Ο Ποιητής διασπά τη δραματική ψευδαίσθηση για χάρη του κωμικού αποτελέσματος.
Παρωδεί σκηνές και καταστάσεις από περίφημες τραγωδίες και ασχολείται με τη
σκευή και τα μηχανήματα του θεάτρου. Από τον Αριστοφάνη αποκλειστικά
εκπροσωπείται το είδος της πολιτικής κωμωδίας του 5ου αι και τα πρόσωπα που
πρωτοστατούν σε διάφορους τομείς(πολιτικής, πνεύματος). Ο ποιητής δεν εντάσσεται
σε ορισμένο κόμμα και δεν υπηρετεί κανένα πολιτικό. Η σάτιρα του λειτουργεί σαν
αντιπολίτευση ως προς το πρόσωπο που κυβερνά. Οι κωμωδίες του συμπίπτουν με
μια εποχή που η δημοκρατία έχει γίνει εύθραυστη από τον πόλεμο και τις εσωτερικές
ελλείψεις. Μέσα από τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις και τις κρίσεις διατήρησε μία
άγρυπνη αίσθηση για τις δυνάμεις της παράδοσης και της συντήρησης, που στη ζωή
των ανθρώπων και των λαών είναι αναγκαίες όσο και αυτές που τραβούν προς το
μέλλον. Χρησιμοποίησε το μύθο και τη φαντασία όχι για να βγει απ’ τη σφαίρα του
πραγματικού, αλλά για να βυθιστεί βαθειά μέσα στην πραγματικότητα.
Μέσα από τα έργα του επίσης φαίνεται ότι γνώριζε πολύ καλά τις τραγωδίες του
Αισχύλου, τον οποίο θαύμαζε για τη συντηρητικότητά του και στον οποίο, στους
Βατράχους, ύστερα από μεγάλη διαδικασία, που γίνεται στον Άδη, δίνει τα πρωτεία
της ποίησης. Επίσης είναι άριστος γνώστης των ωδών του Πίνδαρου και του
Στησίχορου. Εκείνος όμως που επέδρασε πολύ στο ύφος, στην τεχνική και στη
γλώσσα του Αριστοφάνη ήταν ο Ευριπίδης, παρόλο που αποτελούσε το μόνιμο στόχο
των επιθέσεων και των διακωμωδήσεών του.
Ο Κρατίνος, για να χαρακτηρίσει την προσκόλληση αυτή του Αριστοφάνη στον
Ευριπίδη, έπλασε το ρήμα ευριπιδαριστοφανίζειν. Ο Αριστοφάνης, όπως φαίνεται
στους Όρνιθες (στίχ. 690), είχε μελετήσει τις θεωρίες των Ορφικών, τις οποίες και
πίστευε.
Από τα γνήσια έργα του σώζονται 11, τα οποία κατά χρονολογική σειρά
παρουσιάζονται πιο κάτω με μια σύντομη περίληψη:
1) Αχαρνείς (425 π.Χ.). Είναι μία από τις καλύτερες κωμωδίες του Αριστοφάνη. Σ'
αυτήν ο ποιητής με κάθε τρόπο ζητά την ειρήνη. Με τον πρωταγωνιστή της
κωμωδίας, τον αγρότη και ειρηνόφιλο Δικαιόπολη, έρχεται σε αντίθεση ο
τολμηρότατος πολεμιστής Λάμαχος, που τραυματισμένος στη μάχη επιστρέφει σε
άθλια κατάσταση και προκαλεί το γέλιο των θεατών. Η κωμωδία πήρε το όνομά της
από το χορό, που τον αποτελούν χωρικοί Αχαρνείς.
5) Ειρήνη (421 π.Χ.). Το θέμα της είναι ίδιο με το θέμα της κωμωδίας "Αχαρνείς". Σ'
αυτήν, διακωμωδώντας την πολυπραγμοσύνηκαι τη φιλοπόλεμη τάση των Ελλήνων,
υποστηρίζει την Ειρήνη, την οποία διαπραγματεύονταν οι Αθηναίοι και οι
Λακεδαιμόνιοι μετά το θάνατο του Κλέωνα και του Βρασίδα και η οποία
πραγματοποιήθηκε ύστερα από λίγο με το Νικία.
6) Όρνιθες (414 π.Χ.). Σ' αυτή δύο πολίτες Αθηναίοι, για να αποφύγουν τους
συκοφάντες και τους δημαγωγούς της πατρίδας τους, προσφεύγουν στους όρνιθες
(πουλιά) και προσπαθούν να κατασκευάσουν ανάμεσα στη Γη και στον Ουρανό μια
φανταστική πόλη, τη "Νεφελοκοκκυγίαν". Αλλά, κατά τον κωμικό, στην Αθήνα τόσο
αφθονούσαν οι φαύλοι και διεφθαρμένοι, ώστε και την εναέρια αυτή πόλη θα
γέμιζαν, αν δε διώχνονταν από αυτήν. Έτσι ο ποιητής διακωμωδεί τους συκοφάντες
και τους κόλακες του δήμου, καθώς και τις θεωρίες για νέα πολιτεύματα.
7) Λυσιστράτη (411 π.Χ.). Η ηρωίδα αυτή, της οποίας το όνομα είναι πλαστό,
θέλοντας να συμφιλιώσει τους Έλληνες που αλληλοσκοτώνονται, συγκάλεσε
συνέλευση γυναικών από την Πελοπόννησο και τη Βοιωτία. Γιατί, κατά τη γνώμη
της, η σωτηρία της Ελλάδας εξαρτάται από την ικανότητα των γυναικών, αφού οι
άνδρες αποδείχτηκαν ανίκανοι να σταματήσουν τον αιματηρό πόλεμο.
9) Βάτραχοι (405 π.Χ.). Στην κωμωδία αυτή ο Αριστοφάνης μετά το θάνατο των
τριών μεγάλων τραγικών, διοργανώνει στον ’δη ποιητικό διαγωνισμό, στον οποίο, με
πρόεδρο το Διόνυσο, διεκδικούν τα πρωτεία της τραγικής τέχνης ο Αισχύλος και ο
Ευριπίδης. Ο Αριστοφάνης με πολλή λεπτότητα κρίνει τους δύο τραγικούς. Τελικά ο
Διόνυσος ανακηρύσσει νικητή τον Αισχύλο, τον οποίο φέρνει στο φως της ζωής, αντί
του Ευριπίδη.
10) Εκκλησιάζουσαι (392 π.Χ.). Εδώ διακωμωδεί τις ιδέες για χειραφέτηση των
γυναικών και για κοινοκτημοσύνη, τις οποίες μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο
παρουσίασαν διάφοροι ευφάνταστοι πολιτικοί. Οι γυναίκες συγκεντρώνονται σε
"εκκλησία", κατά την οποία ψηφίζουν την κοινοκτημοσύνη και στο εξής να
διευθύνουν αυτές τα δημόσια πράγματα αντί των ανδρών, των οποίων οι ανοησίες
πολλές συμφορές προκάλεσαν ως τώρα.
11) Πλούτος (388 π.Χ.). Εδώ διακωμωδείται η κακή διανομή του Πλούτου, που,
επειδή είναι τυφλός, πηγαίνει στους κακούς. Αλλά ένας χρηστός πολίτης, ο
Χρεμύλος, συναντά τον τυφλό θεό, θεραπεύει τα τυφλά του μάτια και εκείνος δίνει τα
πλούτη του στους αγαθούς και τους κακούς τους κάνει φτωχούς. Στην κωμωδία αυτή
ο ποιητής δε διακωμωδεί ορισμένα πρόσωπα, αλλά καταστάσεις και άτομα, όπως στις
"Εκκλησιάζουσες". Γι' αυτό με τις δύο αυτές κωμωδίες ο Αριστοφάνης περνά από την
αρχαία στη μέση κωμωδία.
Μένανδρος:
Νέα Κωμωδία. Αστικός πολιτισμός, ενδιαφέρον για θέματα οικογενειακά και
ερωτικά. Κοστούμια εποχής. Εξαφάνιση των μυθολογικών μορφών. Σκηνικό
οικοδόμημα ψηλό. Μείωση του ρόλου του χορού. Αμιγώς αττική διάλεκτος.