Professional Documents
Culture Documents
rif'v
J m;
7efoe
l i
S hf pum;ajymjcif;
8grEd bmomjyefqo
dk nf/
1
e,f v f q if r if ' J v m;
Ò rl&if;pmtkyt
f rnf Ò
Ò rl&if;pma&;ol Ò
Nelson Mandela
Ò bmomjyef Ò
*gr%d
ÒykEH ydS jf cif; Ò
yxrt}urd f
Ò tkyaf & Ò
500
Ò ykE H ydS &f ufpJG Ò
2005 ckEpS /f atmufwb dk mv
Ò rsuEf mS zk;H 'DZidk ;f ESihf twGi;f tjyiftqif Ò
atmifxuf
uGeyf sLwmpmpD Ò
Ò
apm'Dx;l / atmifxuf
Ò xkwaf 0§jzef@csd Ò
rr}uD;pmay
( jrefrmEkid if v
H wG v
f yfonfo h wif;at*sipf D )
P.O. Box 91
Mae Sot, Tak
61130
Thailand
Òwefz;dk Ò
bwf 100
2
&efolESifh pum;ajymjcif;
rmwdum
&efoEl iS hf pum;ajymjcif;
Õ tykid ;f 10/ &efoEl iS phf um;ajymjcif; pmrsuEf mS 10
Õ tykid ;f 11? vGwv f yfa&; pmrsuEf mS 76
Õ awmiftmz&duajrykH pmrsuEf mS 15
Õ "mwfyr
Hk sm; pmrsuEf mS 15 - 16
pmrsuEf mS 39 - 45
pmrsuEf mS 79 - 86
pmrsuEf mS 117 - 124
pmrsuEf mS 169
3
e,f v f q if r if ' J v m;
oef;xGÉf
OuUÏ
( jrefrmEkid if v
H w
G v
f yfonfh owif;at*sipf D )
19 =o*kwvf / 2005?
4
&efolESifh pum;ajymjcif;
trSmpm
7
e,f v f q if r if ' J v m;
a':pef;pef;
( qdyu
f rf;òr@e,f jynfo@l vw
$ af wmfu,
dk pf m;vS,)f
8
&efolESifh pum;ajymjcif;
Ò bmomjyefo@l pum; Ò
*gr%d
9
e,f v f q if r if ' J v m;
&efolESifhpum;ajymjcif;
rif'v
J m;
87
yd;k vfprd;k tqifjh rifv h ðkH cHa&;tusO;f axmif[m udyaf wmif;òrdŒ ta&SŒawmifbuf
rdik t
f enf;i,ftuGmrSm&Sw d /hJ wdu k ikd vf @kd ac:wJh vljzLqifajczH;k &yfuu G &f ŒJ tpGerf mS wnf
&Sdw,f? 'D&yfuGuf[m ºuG,f0csrf;omwJh vljzLawGaexdkif&mjzpf+yD; jrufcif;pdrf;pdrf;
jc0H if;awGe@J oyf&yfwt hJ rd af wG&w dS ,f? tusO;f axmifu, kd Yf uvnf; udyu f |e;f qG,t f il&ŒJ
xl;xl;jcm;jcm;vSywJh ±_ar#mcf if;tv,frmS &Sad ew,f? ajrmufzufu uGepf wef&b S *fawmif
awGeJ@ awmifzufu {u&maygif;rsm;pGm&SdwJh pyspfjcHawG=um;rSmjzpfw,f? 'gayrJh
yd;k vfprd;k &JŒ jrifrh m;vSwhJ uGeu f &pfww H ikd ;f awGaemufa&mufaewJh usaemfw@kd twGuaf wmh
'Dobm0tvSukd rjrif&ygb;l ? tusO;f om;awGjrif&wJh rd;k aumif;uifukd tjyma&mif
&Guzf siwf t J jzpf pmqdak tmfpum0dik ;f vf'f zGŒJ qdx k m;wJ h pdwx f cd u
kd pf &mpmom;awG&ŒJ trSef
w&m;udk yd;k vfprd;k rSm usaemf yxrqH;k em;vnfoabmayguv f mcJwh ,f?
yd;k vfprd;k [m acwfqefwhJ tjyifyef;o¾mef&adS yrJh twGi;f ESv;kH om;uawmh
a[mif;tdkaew,f? taqmufttHkawG/ txl;ojzifh axmif0efxrf;awGtwGuf
taqmufttHkawG[m oef@&Sif;+yD;acwfrSDw,f? 'gayrJh tusOf;om;awGaewJh
taqmufttHak wGuawmh a&S;usa[mif;EGr;f +yD; npfywfvw S ,f? usaemfw@kd uvG&J if
yd;k vfprd;k rSm&Sw d hJ tusO;f om;tm;vH;k [m ±d;k ±d;k &mZ0wftusO;f om;awGjzpf+y;D olw@kd tay:
tm%mydik af wGuikd w f , G q f ufqrH [ _ m zdEydS cf sKyfcs,v f w S ,f? usaemfw@kd uakd wmh tJ'D
tusO;f om;awGe@J oD;jcm;xm;w,f? qufqyH v kH nf;uGmjcm;w,f?
usaemfw@kd [m aemufwae@reufusrmS yJ ud, k yhf wf0ef;usit f aetxm;awGukd
aoaocsmcsmod&w,f? usaemfwdk@av;a,mufudk axmif&JŒxdyfqHk;xyf tqifhjrifh
txl;wdkufcef;rSm ae&mcsxm;wm jzpfw,f? tJ'g[m av;xyftaqmufttHk&JŒ
tay:qH;k xyfu tawmfus,0f ef;wJh tcef;wcef;jzpfw,f? av;xyf (tay:qH;k xyf)
wxyfv;kH rSm tusO;f om;qdv k @kd usaemfw@kd av;a,mufy&J w dS ,f? yifrtcef;}uD;[m
oef@&iS ;f oyf&yfacwfr+DS y;D (ay 50 » ay 30 ) tus,f av;axmifu h sustcef;}u;D jzpfw,f?
oD;jcm;tcef;i,fwckrmS awmh tdro f m/ qD;pGe@f cu G /f rsuEf mS opfaºuGcu G Ef pS cf ek @J a&csKd ;
a&yef;ESpfck&Sdw,f? ukwiftdyf&m yDyDoo av;vHk;&Sd+yD; tdyf&mcif;awG/ wbuf
10
&efolESifh pum;ajymjcif;
awGvnf;&Sw d ,f? 'g[mqd&k if vGecf w hJ hJ (18) ESpv f ;kH vH;k oHrw H vif;=urf;jyifay:rSm zsmyg;yg;
av;awGcif;tdycf &hJ wJv h al wGtwGuf }uD;us,v f w S phJ nf;pdrjf zpfygw,f? a&mfbifu|e;f eJ@
,SOv f ukd &f ifawmh usaemfw@kd [m =u,fig;yGiahf [mfw,fwckrmS a&mufaeovdyk gy?J
tJ'gtjyif usaemfw@kd rmS (L) yHpk H av[mjyiftrd;k zGiu hf iG ;f wck oD;oef@&adS o;w,f?
tJ'u D iG ;f [m abmvH;k uGi;f w0ufavmufus,+f yD; ae@bufrmS usaemfw@kd oGm;vm
v_y&f mS ;zd@k zGiahf y;xm;w,f? tJ'u D iG ;f udk (12) ay tjrif&h w dS hJ tjzLa&mifueG u f &pfe&H aH wG
umxm;vd@k usaemfw@kd [m rd;k aumif;uifyaJ wG@&w,f? a'giw hf a'girhf mS awmh qifrsuf
vH;k vd@k ac:wJh uGepf wef&b S *fawmifwef;awG&ŒJ tpdwt f ydik ;f wckujkd rif&w,f? tJ'aD wmif
xdyzf sm;av;udk a&cJarsmwH;k }uD;eJ@ww l /hJ usew f u hJ rBm}uD;&JŒtzsm;av;tjzpf usaemf
wcgwavpOf;pm;rdw,f?
bmta=umif;jycsufrSray;yJ tckvdkðAef;pm;}uD; udk,ftajcusaewJhqDuae
ta&$ŒcH&wm[m tifrwefukd *,dr;f *,dik jf zpfomG ;apygw,f? axmifusaewJh vlwa,muf
[m bmrSe;f rodwhJ ±kww f &uftajymif;tvJawG/ v_y&f mS ;r_awGukd &ifqikd zf @kd toifjh yif
xm;&ygw,f? 'gayrJh b,favmufyjJ yifxm;jyifxm; b,fawmhrt S om;usomG ;w,f
r&Sdygbl;? tck usaemfwdk@[m jynfrrSma&mufaeayrJh t&ifxufydk+yD; txD;usef
aeovdck pH m;&w,f? usaemfw@kd twGuf wu|e;f [m wdu k yf &JG ŒJ tcsut f csmae&m jzpfvm
cJhw,f? usaemfwdk@[m tcsif;csif;tjyeftvSeftm;ay;=u+yD; axmifajymif;p
&ufowWywfawGrmS usaemfw h @dk bma=umift h ajymif;cH&ovJqw kd mudk cef@reS ;f wGuf
csu&f if; tcsed ðf zef;cJwh ,f? vli,ftusO;f om;awGtay: usaemfw@kd =oZmv$r;f wmudk
apmapmydik ;f uwnf;u tm%mydik af wG rauseyf=u/ pd;k &dr=f uwm usaemfw@kd ocd w hJ ,f?
'gayrJh axmifajymif;&wJhta=umif;&if;u r[mAsL[mydkif;t& ydk+yD;jzpfyHk&w,f?
tm%mydik af wG[m u|e;f ay:uattifpD (tmz&dutrsK;d om;uGe*f &uf) acgi;f aqmif
ydik ;f awG z,f&mS ;ypfjcif;tm;jzifh attifpu D kd acgi;f jzwfz@kd óud;pm;wmvd@k usaemfw@kd ,q l
=uw,f? a&mfbifu|e;f ud, k Yf u a&&Snw f nfwahH ewJh wdu k yf aJG rmfueG ;f wckjzpfvmae+yD;
tm%mydik af wG[m usaemfw@kd uakd &$Œypfjcif;tm;jzifh a&mfbifu|e;f &JŒta&;ygwo hJ auFw
vuQ%mudk yaysmufoGm;apcsifw,f? a0gvfwm/ a&;rGefeJ@usaemf[m tqifhjrifh
acgi;f aqmiftzG@J 0ifawG jzpf=uw,f? 'gayrJh tHacsmaf ewmwckuawmh ¡ta&$ŒcH&wJh
txJrSm¢ trfvef*ifeDygaewmjzpfw,f? tif'±l;trfvef*ifeD[m tqifhjrifh
acgif;aqmiftzGJ@0ifvnf;r[kwf/ wu|ef;acgif;aqmifydkif;&JŒ a&SŒwef;rSmygwmvnf;
r[kwfyg? 'gayrJh tm%mydkifawG[m 'gudkrodwmvnf;jzpfEdkifw,fvdk@ usaemfwdk@
,lq=uw,f? tzG@J tpnf;ta=umif; olw@kd axmufvrS ;f &&Sx d m;wJo h wif;awG[m
trsm;tm;jzifh rwdrus rrSeu f efwmawGjzpfw,f?
11
e,f v f q if r if ' J v m;
tckq&kd if uGeu
f &pfurBm}u;D xJ aeae&awmh usaemf[m a&mfbifu|e;f &JŒobm0
tvSukd wrf;wrdw,f? 'gayrJv h nf; usaemfw@kd &ŒJ aetdro f pfrmS pdwaf jzodrphf &mawG
tawmfrsm;rsm;&Syd gw,f? OyrmwcktaeeJ@ajym&&if yd;k vfprd;k rSm tpm;taomufu
trsm;}u;D ydak umif;w,f? ESpaf ygi;f rsm;pGm ,m*k+yJ wae@o;kH cgpm;cJ&h +y;D aemuf yd;k vfprd;k u
tom;eJ@[if;oD;[if;&Guf yDyjD yifjyifygwn hJ pmawG[m {nfch x H rif;pm;yGeJ @J wal ew,f?
usaemfw@kd [m owif;pmeJ@r*~Zif;awG tawmfav;pHpk zkH wfciG &hf +yD; t&ifuydwyf ifc&H wJh
“wdik ;f rf” TIME r*~Zif;eJ@ vef'efòrdŒxkwf “*g;'D;,ef;tywfpOf”wd@k vkd pmapmifrsK;d awG
awmif&w,f? tJ'g[m usaemfw@kd twGuf ydu k s,jf yef@wuhJ rBm}u;D ud=k unfzh @kd jywif;ayguf
waygu&f wmygy?J usaemfw@kd rmS a&'D,w kd vH;k vnf;&Sw d ,f? 'gayrJh tJ'g[m jynfwiG ;f
12
&efolESifh pum;ajymjcif;
toHvi$ ±hf akH wGyzJ rf;vd@k &+yD; usaemfw@kd tifrwefem;axmifcsiw f hJ bDbpD u D rBmwv$m;
tpDtpOfukd zrf;vd@k r&yg? usaemfw@kd ukd 0g'gawGxrif;pm;csed f ae@cif; (12) em&DrS (2)
em&DtxduvG&J if av[mjyifuiG ;f xJ wae@v;kH xGucf iG ahf y;xm;w,f? [efjypwdoabm
tvkyv f yk &f r,fqw kd mrsK;d awmif r&Syd gb;l ? usaemf[m tcef;}u;D em;u tcef;av;wckukd
pm=unfch ef;tjzpfo;kH cJw h ,f? tJ'rD mS ukvm;xdik w f vH;k / pm;yGw J vH;k eJ@ pmtkypf ifawG&+dS yD;
ae@bufqkd usaemf pma&;pmzwfvyk Ef ikd cf w hJ ,f?
a&mfbifu|e;f wke;f u usaemf[m usO;f usO;f =uyf=uyftcef;av;xJrmS yJ use;f rma&;
avhusichf ef;awG vkycf w hJ ,f? 'gayrJh ckawmh avhusichf ef;tm;&yg;&vkyzf @kd ae&mus,f
us,&f adS eyg+yD? yd;k vfprd;k rSm usaemf[m reufig;em&Dtyd &f mx+yD; usaemfw@kd tcef;xJrmS
wem&Dc=JG um ud, k vf ufvy_ &f mS ;avhusichf ef;vkyw f ,f? ae&mra&GŒbJajy;wm/ óu;d ckew f m/
xdik -f xeJ@ vufacsmif;xdyaf wGe@J axmuf+y;D 'du k xf ;kd wm yHrk eS v f yk w
f ,f? usaemh&f aJ bmfawG
[m apmapmxwwfoal wG r[kw=f uawmh usaemfv h yk if ef;pOfawGa=umifh odyrf =umcifyJ
usaemfu h kd tcef;xJrmS tifrweftjrifuwfp&myk*Kd~ vf jzpfvmapcJw h ,f?
yd;k vfprd;k a&muf+y;D odyrf =umcif ¡ZeD;onf¢0ifeD axmif0ifpmvmawG@w,f? axmif
0ifpmawG@&wJah e&m[m a&mfbifu|e;f wke;f uae&mxuf trsm;}uD;ydak umif;+yD; acwfrDS
wmawG@&vd@k auseyf0rf;ajrmufrw d ,f? axmif0ifpmcef;rSm rSecf sy}f uD;}uD;wcsyu f m
xm;vd@k wa,mufuw kd a,muf cg;txufyikd ;f jrifEikd +f yD; ydt k qifjh rifw h rhJ u
kd uf ±dzk ek ;f awG
wyfxm;wJt h wGuf usaemfw@kd [m wa,mufajymwmudw k a,muf renf;tm±Hpk u kd f
em;axmifz@kd rvdak wmhygb;l ? rSejf ywif;}uD;[m tedrq hf ;kH tm;jzifh wa,mufe@J wa,muf
yd+k yD;eD;pyfr&_ w dS ,fv@kd xifa,mifxifrmS ;jzpfapw,f? axmifxrJ mS 'Dvx kd ifa,mifrmS ;r_
rsK;d awG[m pdwo f ufom&m&apygw,f?
usaemfhZeD;eJ@rdom;pktwGuf a&mfbifu|ef;udkvmawG@&wmxuf ydk;vfprdk;udk
vmawG@&wmu trsm;}u;D ydv k ,G uf wl ,f? 'guu kd {&mruGmjcm;r_jzpfomG ;w,f? axmif
0ifpmawG@wmawGukd }u;D =uyfru _ vnf; yd+k y;D vduk v f ukd af vsmavsm ajyajyvnfvnf;jzpf
vmw,f? 0ifeD axmif0ifpmawG@wmawGukd trsm;tm;jzif}h uD;=uyf&wmu t&mcHAv kd f
*srd ;f pf*&uf*&D jzpfw,f? ol[m a&mfbifu|e;f wke;f u ¡pmay;pm,l¢ qifqmorm;
wa,mufjzpfw,f? usaemf ol@uakd umif;aumif;rodyg? 'gayrJh oluawmh usaemfw@kd &ŒJ
pmt0iftxGuaf wG ppfaq;&wJw h m0ef&adS wmh usaemfw@kd uakd umif;aumif;odaeygw,f?
yd;k vfprd;k rSm usaemf[m *&uf*&De@J y&kd if;ES;D vmw,f? ol[m wjcm;yHpk u H s0g'gawGe@J
pm&if ESpv f zkd , G &f mjzpfwmawG@&w,f? ol[m t&nftcsi;f &S+d y;D pum;at;at;aq;aq;
ajymwwfw,f? 0ife@D ukd ,Of,Ofaus;aus; av;av;pm;pm;qufqw H ,f? “tcsed af ph+yD
a[h” vd@k a[mufrt hJ pm; “rpPpfrif'Jvm;a&/ aemufxyfig;rdepfyJ usefawmhw,fcifAs”
13
e,f v f q if r if ' J v m;
vd@k ajymwwfw,f?
awmiftmz&du ajryk?H
a&mfbifu|e;f ?
15
e,f v f q if r if ' J v m;
16
&efolESifh pum;ajymjcif;
&So d w l a,mufjzpfw,f? usaemfw@kd vdt k yfwmawG taotcsm&apzd@k tawmfu h kd *±k
wpdu k af qmif&u G af y;w,f? 'gayrJv h nf; wcgw&H jy\emav;awG[m xde;f rEdik f odr;f r&
}uD;rm;aygufuGJvmwwfw,f? 1983 ckESpfrSm 0ifeDeJ@ ¡orD;¢ ZifZD axmif0ifpm
vmawG@wek ;f usaemfu axmifuxkwaf y;wJh ¶SL;zdeyfawG qdu k if ,faewJt h wGuf zdeyf
ayguaf ew,fv@kd ZeD;onfuakd jymvdu k rf ad wmh 0ife[ D m pd;k &dryf yl efomG ;cJw h ,f? odyrf =umcif
usaemfhajcacsmif;wacsmif; jzwfvdkuf&w,fqdk+yD; owif;pmawGxJygvmw,fvdk@
od&w,f? qufo, G af &;tcuftcJa=umifh axmifxu J owif;[m tjyifavmurSm
r=umc%um;csŒJ oGm;wwfw,f? tu,fIom usaemf[m ZeD;onfqzD ek ;f quf+yD;
usaemfah jcaxmuf aumif;wJt h a=umif;avmufukd ajymjyEdik cf &hJ if tJovdt k ±_yt f &Si;f
awG ay:vmrSmr[kwyf gb;l ? odyrf =umcifrmS [,fvifpw ·
G Zf rif; axmif0ifpmvmawG@ciG hf
&+yD; usaemfah jcacsmif;ta=umif;ar;w,f? taumif;qH;k tajzuawmh vufawG@jywm
yJv@kd usaemfpOf;pm;+yD; ajctdwcf |w/f ajcaxmufawGukd rSejf yLwif;a&mufatmifajr‡muf
+yD; ajcacsmif;awGvy_ jf yvdu k w f ,f?
usaemfw@kd wu kd cf ef;&JŒpdx
k ikd ;f r_ukd usaemfw@kd rausreyfwikd =f um;cJ=h uw,f? 'Dpx kd ikd ;f r_
a=umifh usaemfw@kd r=umr=umtat;rdwwfw,f? aemufyikd ;f usawmh awmiftmz&du
owif;pmawGxrJ mS usaemfw@kd wu kd cf ef;xJ a&awGv#aH ew,fv@kd a&;=uwJt h a=umif;
usaemfowif;=um;&w,f? usaemfw@kd [m wjcm;tusO;f om;awGe@J xdawG@qufo, G cf iG hf
&zd@k vnf; awmif;qdck w hJ ,f? aemuf+y;D usaemfw@kd t+ryJ n l yH n l v H yk af ewJh tajccHrauseyf
csuu f v kd nf; a,bk,stm;jzifh wdik w f ef;awmif;qdck =hJ uw,f? tJ'guawmh usaemfw@kd ukd
Edik if aH &;tusO;f om;awGtjzpf todtrSwðf yqufqaH &;jzpfygw,f?
1984 ck/ arvrSmawmh tqifrajyr_awGtm;vH;k uae ajzodrphf &mwpHw k &m&cJh
w,f? óudwifcsed ;f qdx k m;wJt h wdik ;f 0ife/D ZifeeD @J Zife@D ti,fq;kH orD;wd@k axmif0ifpm
vmawG@wt hJ cg usaemfu h kd t&mcHAv kd *f &uf*&Du cgwikd ;f axmif0ifpmawG@aeusae&mudk
ac:oGm;r,ft h pm; oD;jcm;tcef;wcef;xJoiG ;f vdu k w f ,f? tJ't D cef;xJrmS pm;yGiJ ,fav;
wvH;k yJ&+dS yD; bmtumt&HrS jcm;xm;wmr&Syd g? tm%mydik af wG[m tajymif;tvJwck
vkyv f u kd w f ,fv@kd olu usaemfu h kd tvGew f &mat;aq;pGmajymjyw,f? tJ'aD e@[m
aemifrSm ‘xdawG@’ axmif0ifpmvd@k ac:wJh axmif0ifpmawG@ra_ wG&ŒJ tpjzpfygw,f?
'Daemuf *&uf*&D[m tcef;jyifxu G of mG ;+y;D usaemfZh eD;eJ@orD;udo k mG ;awG@w,f?
0ifeeD @J EpS Of ;D csi;f pum;ajymzd@k cGiahf wmif;w,f? *&uf*&Du 0ife@D uo kd ;D oef@ac:wJt h cg
0ifeu D usaemfaeraumif;vd@k rsm;vm;xif+y;D wu,fu h vkd ef@omG ;w,f? 'gayrJh *&uf*&Du
olrudk wHcg;ayguu f ac:oGi;f vmawmh usaemfw@kd EpS af ,mufv;kH ud, k uhf , kd uf kd rodvu kd bf J
·oabmxm;aysmah jymif;wJh wd;k wufa&;ygwDu ygvDreftrwf
17
e,f v f q if r if ' J v m;
wcef;xJrSm twlwla&mufae=u+yD; wa,mufudkwa,muf zufxm;rd=u w,f?
usaemf[m 'DavmufEpS af ygi;f rsm;pGmtwGi;f yxrqH;k t}udrt f jzpf usaemfZh eD;udk erf;cJ/h
zufcJh&w,f? 'g[m usaemf t}udrfwaxmifavmuf pdwful;,OftdyfrufrufcJhwJh
tjzpfygy?J =unf&h wm tckvnf; pdwu f ;l ,Oftyd rf uf rufaeqJvykd gy?J usaemf[m
olrudzk ufxm;rdwm wurBmavmuf=umr,fv@kd xif&w,f? usaemfw@kd &ŒJ ESv;kH ckeo f H
awGuvG&J if usaemfw@kd EpS af ,muf[m +ird o
f uf+y;D wdwq f w d af ew,f? usaemf[m olrudk
zufxm;&muae rv$wcf siaf yrJh v$wv f u kd +f yD; orD;udzk ufvu kd w
f ,f? 'Daemuf orD;&JŒ
uav;udk usaemfah ygiaf y:wifvu kd w
f ,f? usaemfZh eD;&JŒ vufuav;udak wmif rxd&wm
(21) ESpf &So
d mG ;cJyh g+yD?
88
yd;k vfprd;k rSm usaemfw@kd [m tjyifutjzpftysuaf wGe@J ydq k ufpyfr=d uw,f? wdu k yf JG
[mjyif;xefvmae+yD; &efol@vHk;yrf;±kef;uefr_awG[mvnf; tvm;wlwkd;jr‡ifhaewm
usaemfw@kd owdxm;rdw,f? 1981 ckrmS awmiftmz&duumuG,af &;wyfz@JGu rdZk rfbpfEikd if H
rmylwrkd mS &Sw d hJ attifp±D ;kH awGu0kd ifp;D &mrSm rde;f rawGe@J uav;awGtygt0if usaemf
wd@k vl (13) a,mufukd owfypfcw hJ ,f? 1982 ck/ 'DZifbmvrSm trfau (MK)·u
udyaf wmif;òrdŒjyifu aqmufvufp ud;k bm*f EsLuvD;,m;"mwftm;ay;puf±u kH kd AH;k cGcJ hJ
w,f? wdik ;f jynfw0Sr;f u wjcm;ppfzufypfrw S af wGe@J tom;ta&mifcjJG cm;a&;ypfrw S f
trsm;tjym;udv k nf; AH;k awGaxmifcw hJ ,f? tJ'w D vxJrmS yJ awmiftmz&duppfwyfu
vDqo kd Ekd ikd if /H rmpm±krmS &Sw d hJ attifppD cef;wckuw kd ukd cf u
kd cf &hJ mrSm trsK;d orD;awGe@J
cav;awGw'gZiftygt0if vl (42) a,mufukd owfcw hJ ,f?
1982 ck/ =o*kwv f rSm wufºuv G y_ &f mS ;ol ¡vljzL¢ ±kozf mwfp[ f m olrjynfajy;b0eJ@
aeae&wJrh mylwòkd rdŒrSm ta0;uyd@k vmwJph mtdwaf wG azmufzwfaepOf pmtdwAf ;kH wvH;k
··
a=umifh toufq;kH cJ&h w,f? olr[m *sK;d qvdAk kd &JŒ ZeD;jzpf+y;D owW&d w dS /hJ tom;ta&mifcJG
jcm;r_qef@usiaf &; v_y&f mS ;wufºuo G w l a,mufjzpfw,f? vaygi;f tawmf=um=umvnf;
Ð
axmifusb;l w,f? olr[m pnf;±H;k a&;aumif;wJh trsK;d orD;vnf;jzpf+y;D usaemf 0pfwpf f
wufwek ;f u olrudyk xrqH;k podu|r;f cJw h ,f? olrtowfc&H r_[m usaemfw@kd wu kd yf u JG kd
Edik if aH wmftpd;k &uwdu k zf su&f mrSm b,favmuftwdik ;f twmtxd &ufpuf,w k rf m
aew,fqw kd mudk azmfjyvdu k wf myJjzpfw,f?
·attifp&D ŒJ vufeufuikd w f yf
··vljzL *sL;vlrsK;d uGejf rLepfygwDacgif;aqmif
ÐwuUov
kd f
18
&efolESifh pum;ajymjcif;
trfau&JŒ yxrqH;k um;AH;k cGrJ u _ 1983 ck/ arvrSmjzpfcw hJ ,f? tJ'u D m;AH;k [m
y&Dw;kd &D;,m;òrŒd v,fu avwyfe@J ppfaxmufvrS ;f a&;±H;k udk &nf&, G cf whJ mjzpfw,f? 'g[m
rmpm±ke@J wjcm;ae&mawGrmS attifpu D kd ppfwyfu tom;vGw}f u;D wdu k cf u kd w f mawGukd
vufwek @f jyefz@kd óu;d yrf;csuw f &yfjzpf+y;D vufeufuikd w f u kd yf JG t&Sed jf rifv h mwmudk &Si;f &Si;f
vif;vif;jyaew,f?
t&yfom;awGxcd u kd af oqH;k wm[m 0rf;enf;p&mrawmfwqr_wckjzpf+y;D tao
taysmufpm&if;a=umifh usaemftifrwefwek v f y_ af csmufcsm;rdygw,f? 'Dxcd u kd rf a_ wG
a=umifh pdwfraumif;jzpf&ayrJh 'Dvdkrawmfwqr_awG[m ppfa&;wdkufyGJqifE$Jzdk@
qH;k jzwfcsu&f ŒJ a&SmifvrJG &Edik w f hJ tusK;d qufjzpfw,fv@dk oabmaygurf w d ,f? vlom;awG&ŒJ
rSm;,Gi;f Edik rf [ _ m t+rJwrf;yJ ppfy&JG ŒJ tpdwt f ydik ;f wckjzpfae+yD; tJ't D wGuaf y;qyf&wJh
wefz;kd [m t+rjJ rifrh m;aewmygy?J 'Dvt kd jzpftysuaf wG jzpfvmEdik w f ,fqw kd m usaemfw@dk
odwt hJ wGuaf =umifh vufeufuikd zf @kd q;kH jzwfcsuu f kd tvGew f &mrS tav;teufxm;+y;D
qkwq f idk ;f qdik ;f eJ@ cscw hJ mjzpfw,f? 'gayrJh AH;k ayguw f t hJ csed rf mS atmfvAD m·ajymcJo h vdk
vufeufuikd w f u kd yf [
JG m tom;ta&mifcjJG cm;a&;tpd;k &&JŒt=urf;zufru _ usaemfw@kd ukd
wGe;f yd@k csrw S v f @kd ay:vmwmbJjzpfygw,f?
tpd;k &a&m/ attifpaD &m ppfa&;eJ@Eikd if aH &;qdw k hJ vrf;a=umif;ESpaf =umif;ay:rSm
av#mufae=uw,f? Edik if aH &;rsuEf mS pmrSm tpd;k &[m ¡vlrnf;¢ tmz&duwdu k o f m;awGukd
ujym;awG/ ukvm;awGe@J cGyJ pfz@kd óu;d pm;wJt h aeeJ@ xH;k pHtwdik ;f aoG;cGt J yk cf sKyfa&;r[mAsL
[mudk usio hf ;kH aew,f? 1983 c/k Ed0k ifbmvrSm vkyw f qhJ ENc, H yl wJG ckrmS vljzLrJqEN&iS af wGu
bdo ··
k m &JŒ v$waf wmfo;kH &yfygvrD efqw kd [ hJ m xlaxmifz@kd prD u H ed ;f udk axmufct H wnfðycJh
=uw,f? v$waf wmfo;kH &yfqw kd muawmh vljzLv$waf wmftjyif ukvm;v$waf wmfe@J
ujym;v$wfawmfudkaxmifzdk@ qdkvdkwmjzpfw,f? 'g[m ukvm;awGeJ@ujym;awGudk
pepfxq J aJG qmifac:,l+yD;/ tmz&duwdu k of m;awGe@J cGjJ cm;ypfz@kd óud;yrf;wmjzpfw,f?
'gayrJh 'Durf;vSrf;csuf[m ‘uav;upm;p&m w,fvDzkef;±kyf’ oufoufyJjzpfw,f?
bma=umifv h q J akd wmh ukvm;awGe@J ujym;awG&ŒJ ygvrD efvy_ &f mS ;r_tm;vH;k [m vljzL
ADwakd tmufrmS &Sad evd@k jzpfw,f? 'g[m tpd;k &u tom;ta&mifcjJG cm;a&;udk ðyjyifajymif;
vJaeygw,fv@kd jyifyurBmuxifatmif vSnphf m;wmvnf;jzpfw,f? bdo k mhvn S u hf u
G f
[m jynfoal wGukd rvSnzhf sm;Edik cf yhJ gb;l ? bmvd@k vq J akd wmh rJqENay;cGi&hf w dS u hJ v k m;eJ@
ujym; rJqEN&iS f (80) &mcdik Ef e_ ;f ausmu f 1984 c/k ygvrD efvw $ af wmfopfa&G;aumufyu JG kd
oydwaf rSmuf=uvd@k jzpfygw,f?
· attifpOD uUÏ
·· 0ef}u;D csKyf (aemifrmS orw)
19
e,f v f q if r if ' J v m;
tiftm;aumif;wJh atmufajcvlxkEkdifiHa&;v_yf&Sm;r_awG wdkif;jynfxJrSm
xlaxmifz@JG pnf;vm=u+yD; tJ't D zG@J awG[m attifpeD @J ckid rf mwJch sw d qf ufra_ wGxm;
&S=d uw,f? tJ'x D rJ mS t"dutzG@J uawmh 'Dru kd a&pDn! D w G af &;wyfaygi;f pk (UDF ,l'D
tufz)f jzpf+yD; 'DtzG@J [m usaemfu h kd em,utjzpf a=unmxm;w,f? ,l't D ufzf wnf
axmifwm[m 1983 ck/ tom;ta&mifcjJG cm;a&; zG@J pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'opf
udk qef@usiu f ef@uu G rf e_ @J 1984 c/k oD;jcm;cGx J m;wJh ygvrD efvw $ af wmfo;kH &yftwGuf
yxrqH;k a&G;aumufyaJG wGukd qef@usiu f ef@uuG rf a_ wG qufpyfnEd‡ id_ ;f ay;zd@k wnfaxmif
wmjzpfw,f? ,l't D ufz[ f m r=umrDtwGi;f rSm tom;ta&mifcjJG cm;r_qef@usiaf &;
tzG@J tpnf; (600) ausmu f pkd pk nf;xm;wJh tiftm;aumif;tzG@J }uD;wcktjzpf wd;k wuf
xGe;f um;vm+y;D tvkyo f rm;or*~awG/ tusK;d wltzG@aJ wG/ bmoma&;toif;tzG@J awGe@J
ausmif;om;toif;tyif;awG yg0ifc=hJ uw,f?
attifpD[m vlxkaxmufcHr_topfwzefjyef&aew,f? oabmxm;tjrif
aumuf,cl suaf wGt& attifp[ D m &mpkEpS wf ck&ŒJ av;yHw
k yHk (25 ESp)f avmuf rw&m;oif;
a=unmcHxm;&wmawmifrS tmz&duwdu k of m;awG=um; vlxak xmufcrH t _ &qH;k Edik if aH &;
tzG@J tpnf;jzpfaewmudk jyaew,f? tom;ta&mifcjJG cm;r_ qef@usiaf &;wdu k yf w
JG ckv;kH
udv k nf; urBmu tm±Hpk u kd af e+yDjzpfw,f? 1984 ckrmS bke;f awmf}uD;'ufprf eG w f ;l wl;
+idrf;csrf;a&;EdkA,fvfqk csD;jr‡ifhcH&w,f? (bkef;awmf}uD;wl;wl;qD csD;usL;*k%fðya=umif;
usaemfhay;pmudk tm%mydkifawGu ydk@ay;zdk@jiif;qefcJhw,f?) awmiftmz&du tpd;k &[m
wae@wjcm;}u;D rm;vmaewJh Edik if w H umhzt d m;udk cHae&w,f? wurBmvH;k uEdik if aH wG[m
y&Dw;kd &D;,m;tpd;k &tay: pD;yGm;a&;'%fcwfta&;,lra_ wG pwifcsrw S vf m=uw,f?
20
&efolESifh pum;ajymjcif;
xif&mS ;wJh taemufEikd if aH cgi;f aqmifEpS af ,muf usaemfu h kd axmif0ifpmvmawG@w,f?
wa,mufu +Adwo d #txufvw $ af wmftrwfvnf;jzpf/ Oa&myygvrD eftrwfvnf;
jzpfwhJ edu;kd vyfpb f o J vJ jf zpf+yD; aemufwa,mufuawmh a*smah wmif;wuUov kd f Oya'
ygarmuQvnf;jzpf/ tar&dueftxufvw $ af wmf 0g;wm;*dwaf umfrwD twdik yf ifcaH [mif;
wa,mufvnf;jzpfwJh qifjrL,,f'uf&Sfjzpfw,f? 'Daxmif0ifpmawG@r_ESpfckvHk;udk
w&m;a&;0ef}uD;topf udb k u D tkd ufq;D ucGiðhf ywmjzpfw,f? 'D0ef}uD;opf[m tmz&d
·
uef ;em;vl r sKd ; acgi;f aqmif trsK;d tpm;opfjzpfy&kH w,f?
usaemf[m trwf}uD;bJoJvfeJ@ axmifydkif±Hk;cef;rSmawG@&w,f? ±Hk;cef;xJrSm
orwbdo k m&JŒ ±_o;kd od;k platmifah tmif"h mwfy}kH uD;wyHu k v$r;f rd;k aew,f? bJov J [f m
aysmaf ysmaf ewwf+yD; 00zdik zhf ikd jhf zpfw,f? usaemf ole@J yxrqH;k t}udraf wG@wt hJ cg ol@&ŒJ
0zdik rhf e_ @J ywfouf+y;D aemufcw hJ ,f? usaemfu ole@J vufqEJG w _ q f uf&if; “cifAsm;=unf&h wm
csmcsDeJ@ aqGrsKd;awmfyHk&w,f” vd@k ajymawmh olu&,fw,f?
trwf}u;D bJov J u f ydv k pf rd;k axmifwiG ;f usaemfw@kd tajctaeawG odcsiw f mudk
usaemfajymjyvdu k wf ,f? usaemfw@kd [m vufeufuikd w f ukd yf tJG a=umif; aqG;aEG;=u&mrSm
usaemfu t=urf;zufr_ (Violence) pGe@f vw $ af &;[m usaemfw@kd ay:rlrwnfbJ tpd;k &ay:
rlwnfa=umif; ol@udk&Sif;jycJhw,f? usaemfwdk@[m ppfa&;ypfrSwftppftrSefawGudkyJ
OD;wnf+yD; jynfoal wGuOkd ;D rwnfa=umif; xyfavmif;tmrcHcw hJ ,f? “usaemfhtaeeJ@
usaemfw@kd vlawGu/ Oyrmtm;jzifh a[m'DuAdv
k rf ;ª udk vky=f uHowfjzwfapzd@k rvdv
k m;ygb;l ”
vd@k ajym&if; usaemfw@kd axmif0ifpmawG@ pum;ajymwmawGukd em;axmifrw S ,f al ewJh
Adkvfrª;z&pfZf0efppfwwfudk vuf!_d;xdk;jyvdkufw,f? 0efppfwwf[m pum;enf;
+yD;oabmaumif;wJh vlwa,mufjzpfayrJh usaemfrSwfcsufay;vdkufwm=um;awmh
wGe@f omG ;w,f?
trwf}uD;bJoJvfeJ@awG@+yD; bmrSodyfr=umcif ygarmuQ'uf&SfeJ@awG@&wJhtcg
usaemfu vlrsK;d rcGjJ cm;wJh tem*wfawmiftmz&duEdik if t H wGuf tedrq hf ;kH vdt
k yfcsuf
tjzpf usaemfjrifxm;wmawGukd &Si;f vif;csjycJw h ,f? tJ'gawGuawmh Zmwdjynfe,f
··
(Homeland) awGr&Sw d hJ wjynfaxmifpepf/ trsK;d om;v$waf wmftwGuf vlrsK;d rcGw J hJ
a&G;aumufyeJG @J vlwud, k rf w
J rJw@kd jzpfygw,f? tpd;k &u vlrsK;d uGv
J ufxyfxrd ;f jrm;a&;
¡ydwfyifxm;wJh¢ Oya'awGeJ@ wjcm;tom;ta&mifcGJjcm;a&;Oya'pnf;rsOf;wcsKd@
y,fzsufzdk@&nf&G,fa=umif; a=unmwmtay: usaemfhtaeeJ@ pdwftm;wufºuG
auseyfrj_ zpfrjzpf ygarmuQ'uf&u fS ar;w,f? usaemfu “'g[m tmyvmygbJ? usaemfh
·'wfcst
f EG,0f ifvjl zL
··
[efjy ud,
k yf ikd t
f yk cf sKyfciG &hf jynfe,f
21
e,f v f q if r if ' J v m;
&nfrSef;csufu vljzLrwa,mufeJ@vufxyfEdkifzdk@/ 'grSr[kwf vljzLoD;oef@a&ul;uefrSm
a&ul;&zdk@r[kwfbl;? usaemfwdk@vdkcsifwmu EdkifiHa&;t&wef;wlr_yJjzpfw,f” vd@k jyefajym
vdu k wf ,f? usaemfw@kd [m tpd;k &udk ppfajrjyifrmS tEdik &f zd@k rjzpfEikd b f ;l ? 'gayrJh tpd;k &
taeeJ@ tkycf sKyfa&;vkyif ef;awGvyk u f ikd &f mrSm tcuftcJjzpfatmifawmh vkyEf ikd w f ,fv@kd
usaemfu'uf&u fS kd tawmfyiG yhf iG v
hf if;vif;yJ ajymjyvdu k w f ,f?
tJoavmuftqifracsmwJh axmif0ifpmawG@ru _ akd wmh a&S;±d;k pGoJ wif;pmjzpfwhJ
“0g&Sifwefwdkif;rf” &JŒt,f'w D m tar&duefEpS af ,mufe@J ñuHcw hJ ,f? olw@kd =unf&h wm
usaemfh oabmxm;awG/ tjrifawGupkd ;l prf;zd@k xuf usaemf[m uGejf rLepfwa,muf/
t=urf;zuform;wa,muf (Terrorist) jzpfw,fqw kd m oufaojyzd@k ydpk w d o
f efy&kH w,f?
olw@kd ar;or#ar;cGe;f awG[m tJ'zD ufuakd Zmif;ay;aew,f? usaemf[m uGejf rLepfvnf;
r[kwb f ;l ? t=urf;zuform;vnf;r[kwb f ;l vd@k usaemfu xyfavmif;ajymwJt h cg
olw@kd u usaemf[m c&pf,mefbmom0ifwa,mufvnf;r[kwb f ;l vd@k oufaojyzd@k
óu;d pm;=ujyefw,f? olw@kd ajymwmu oif;tkyq f &m rmwifvo l muif;[m t=urf;zufr_
udk b,fwek ;f urSrusio hf ;kH cJb
h ;l vd@k ajymw,f? usaemfu olw@kd ukd rmwifvo l muif;
wduk yf 0JG ifc&hJ wJt
h ajctaeawG[m usaemfw@kd tajctaeawGe@J vH;k vH;k vsm;vsm;uGjJ ym;wJh
ta=umif;/ tar&duefEikd if [ H m t=urf;rzufwhJ uef@uu G q f ENjyr_awGukd tumtuG,f
ay;wJhtajccHOya't& wef;wltcGifhta&;awGtmrcHwJh 'Drdkua&pDEdkifiHjzpfa=umif;
('gayrJhvnf; vlrnf;awGtay: tmCmwawG&SdaeqJyg)? awmiftmz&duEdkifiHuawmh
wef;rwla&;udk tajccHOya'eJ@tr$ef;wif ypm;ay;xm;wJh tm%m&SifEdkifiHjzpf+yD;
t=urf;rzufru _ kd tiftm;oH;k wH@k jyefwhJ ppfwyf&adS =umif; jyefajymvdu k w f ,f? usaemf[m
c&pf,mefbmom0ifwa,mufjzpf+yD; wav#mufv;kH c&pf,mefjzpfcw hJ ,fv@kd ajymvdu k f
w,f? usaemfu c&pfawmfawmifrS wjcm;a&G;p&menf;vrf;r&Sad wmhwt hJ cg bk&m;
ausmif;awmfxJu aiGwdk;acs;pm;orm;awGarmif;xkwfzdk@ tiftm;oHk;cJh&ao;w,f/
c&pfawmf[m t=urf;zufr_ (Violence) vdv k m;olr[kwaf yrJh raumif;r_uq kd ef@usizf @kd
rv$rJ a&Smifom tiftm;oH;k cJ&h w,fv@kd ajymvdu k w f ,f? tJ'ED pS af ,muf[m usaemfh
tjrifawGukd oabmayguv f ufco H mG ;vdrrhf ,fv@kd awmh usaemfrxifryd g?
Edik if aH &;tusO;f om;tm;vH;k tay:vnf; wd;k csŒJ urf;vSr;f cJw h ,f? aemuf+y;D oluusaemfu h kd
trsm;jynfoal &SŒrSm pdeaf c:wJyh pkH eH @J “'ga=umifh tckq&kd if rpPwmrif'v
J m;&JŒ vGwaf jrmufr_
udk t[ef@twm;ðyaewmu awmiftmz&dutpd;k &r[kwaf wmhygb;l ? rif'v
J m; ud,
k w
f ikd yf J
jzpfawmhw,f” vd@k xyfajymvdu
k af o;w,f?
tpd;k &[m usaemfv h w G af jrmufa&;eJ@ywfouf+yD; tqdðk ycsuw f ckvyk zf @kd &w dS ,f
qdw k m tm%mydik af wGu usaemfu h ókd udwifowday;xm;+yD;jzpfygw,f? 'gayrJh tJ'gukd
Edik if aH wmforwu ygvrD efvw $ af wmfwiG ;f rSm vkyv f rd rhf ,fv@kd awmh usaemfar#mv f ifh
rxm;cJb h ;l ? usaemfrw S o f m;rdoavmufq&kd if tJ'g[m +y;D cJw h q hJ ,fEpS t f wGi;f usaemfu h kd
v$waf y;zd@k tpd;k &u ajcmuf}urd af jrmuf¹ciG ;f csuef @J urf;vSr;f wmjzpfw,f? ¡bdo k mh¢ rde@f ceG ;f
udk a&'D,u kd ae em;axmif+yD;wmeJ@ usaemfu axmifyikd x f H usaemfZh eD;eJ@ usaemfah &SŒae
tDprdik t f ,GAw f @kd ta&;w}u;D axmif0ifpmvmawG@apzd@k yef=um;cJw h ,f? olw@kd vmawG@rS
orw&JŒ urf;vSr;f r_tay: usaemfw h @kH jyefcsuuf kd a&;rSw, f cl ikd ;f vd@k &rSmjzpfygw,f?
0ifeeD @J tpD rdik wf @kd [m wywfavmuf=umwJt h xd axmif0ifpmvmawG@ciG rhf &cJb h ;l ?
'DtawmtwGi;f usaemfu Edik if jH cm;a&;0ef}uD; ypfbo kd mqD pmwapmifa&;+yD; usaemfh
vGwaf jrmufa&;twGuf ¹cGi;f csut f aetxm;awGukd y,fcscw hJ ,f? trsm;jynfoo l d
wkŒH jyefcsuw f ckvyk zf @kd vnf; jyifqifaecJw h ,f? tJ'w D @Hk jyefa&;eJ@ywfouf+yD; usaemf[m
udp&P yftawmfrsm;rsm;vkyzf @kd pdwx f ufoefaew,f? bmvd@k vq J akd wmh bdo k mhurf;vSr;f
csuf[m usaemfhudk attifpDuy,fcsxm;wJhay:vpDwck vufcHzdk@aoG;aqmifjcif;
tm;jzifh usaemfe@J usaemfv h yk af zmfuikd zf ufawGt=um; oyfv#Kzd @kd óud;yrf;csuw f ckjzpf
vd@k ygy?J usaemf[m tzG@J tpnf;tay: oHo,jzpfp&mrvdak tmif opPm&Sw d ,fqw kd m
a,bk,stm;jzifh attifpw D zG@J v;kH udak &m/ txl;ojzifh ¡OuUÏ¢ atmfvAD mwrfAu kd ykd g
xyfrt H mrcHcsiw f ,f? xk@d tjyif tpd;k &qDukd olw@kd &ŒJ urf;vSr;f csuu f kd yl;wGyJ g ¹ciG ;f csuaf wG
a=umifyh ,fcs&ayrJh b,fvykd jJ zpfjzpf jy\emtajz&Smzd@k vrf;a=umif;[m ppfyrJG [kwb f J
aphpyfaqG;aEG;a&;jzpfw,fv@kd usaemf,q l a=umif; owif;pum;yg;zd@k vnf; qEN&w dS ,f?
bdo k mu usaemfw@kd ycH;k ay:udk t=urf;zufre_ @J ywfouf+y;D wm0ef&w dS ,fv@kd yHck scsif
aew,f? usaemfuawmh usaemfw@kd tay:usL;vGew f t hJ =urf;zufru _ kd usaemfw@kd u jyefwŒHk
jyefwmomjzpfw,fv@kd urBmudx k yfrt H wnfðya=unmvdw k ,f? tu,fI usaemfaxmif
uxGufvmwJhtcg usaemfptzrf;cHcJh&wkef;u tajctaeawGyJjyefóuH&&if usaemf
tzrf;cH&apcJw h v hJ y_ &f mS ;r_awGuykd J rjzpfraejyefvyk &f vdrrhf ,fqw kd m &Si;f &Si;f vif;vif;
odjrif=uapzd@k &nf&, G w f ,f?
usaemf[m aom=umae@rmS 0ifeeD @J tDprdik w f @kd ukd awG@&w,f? we*FaEGae@rmS
qd0k w D òkd rŒd *smblvmeDtm;upm;uGi;f rSm ,l't D ufzv f x l pk nf;a0;yGv J yk zf @kd &wdS ,f? tJ'rD mS
23
e,f v f q if r if ' J v m;
usaemfw h ŒHk jyefcsuu f kd vlo&d iS =f um;xkwjf yefz@kd jzpfw,f? tJ'aD xmif0ifpmawG@ru _ kd }u;D =uyf
aewmu usaemftu|r;f w0ifr&Sw d hJ 0g'gwcsKŒd jzpfw,f? orwqD usaemfjh yef=um;csuf
udpP paqG;aEG;=uwJhtcg cyfi,fi,f0g'gwa,mufu=um;0if+yD; rdom;pkudpPawGyJ
aqG;aEG;ajymqdck iG &hf w dS ,fv@kd 0ifajymw,f? usaemfu ol@u*kd ±krpdu k b f J qufajymaewJh
tcg olurdepftenf;i,ft=umrSm usaemfaumif;aumif;rodw/hJ enf;enf;&mxl;yd}k u;D
wJ0h g'gwa,muf oGm;ac:vmw,f? tJ'0D g'gu usaemfu h kd Edik if aH &;aqG;aEG;wm&yfz@kd ajym
awmh usaemfu 'g[m wrsK;d om;vH;k eJ@cs+D yD; ta&;}uD;wJu h pd aP qG;aEG;aewm jzpfw,f?
Edik if aH wmforwqDu urf;vSr;f csuef @J ywfoufw,fv@kd jyefajymvdu k w f ,f? wu,fv@kd
ol 'DaqG;aEG;r_ukd [ef@wm;csi&f if orwud, k w f ikd qf u D trde@f wu kd ±f ukd , f zl @kd vw kd ,fv@kd
usaemf ol@uo kd wday;vdu k w
f ,f? “wu,fv@kd tJ't D rde@f &zd@k orwqD rif;zke;f rqufcsi&f if
aus;Zl;ðy+yD; igw@kd udk aemufxyfraESmif, h uS yf ge@J ” vd@k usaemf cyfat;at;ajymvdu k w f ,f?
ol xyfraESmif, h u S af wmhyg?
usaemfóudwifjyifqifa&;om;xm;wJrh ed @f ceG ;f udk tDprdik ef @J 0ife@D uakd y;vdu k w f ,f?
tJ'x D rJ mS tpd;k &qDjyef=um;csut f jyif ,l't D ufzu f kd aumif;aumif;v_y&f mS ; tvkyf
vkyEf ikd w f t hJ wGuf aus;Zl;wifcs;D usL;a=umif; Edik if o H ad jym=um;xm;+y;D *d% k ;f csKyf}u;D wl;wl;
udk ¡Edb k ,fv¢f qk&wJt h wGuf cs;D usL;*k%ðf yvdu k w f ,f? 'Dq[ k m jynfow l &yfv;kH eJ@qikd w f ,f
qdw k mudyk gxnfah jymxm;w,f? 1985 ck/ azazmf0g&D (10) &uf/ we*FaEGae@rmS usaemfh
orD;ZifZu D usaemfjh yef =um;csuu f kd vufcyk w f ;D =obmay;aewJh vltyk }f u;D udzk wfjyw,f?
'Djynfoal wG[m usaemfph um;awGukd awmiftmz&duEdik if x H J b,fae&mrSmrqdk w&m;0if
em;raxmifEikd cf w hJ m tESpf (20) ausm+f yDjzpfw,f?
ZifZ[ D m ol@tarvdyk J pum;ajymwmrmefygw,f? olru tckpum;awGajymzd@k
'Dtm;upm;uGi;f xJ tazud, k w f ikd af &mufaeoifw h ,fv@kd ajymw,f? usaemfrh ed @f ceG ;f zwfjy
wm olrjzpfw,fqw kd mod&vd@k usaemf*% k , f rl w
d ,f?
89
1985 ckrmS axmifq&m0efu yHrk eS af q;ppfrv _ yk +f yD;awmh usaemfu h kd qD;a&m*g
yg&*lxH !¸ev f u kd wf ,f? qD;a&m*gyg&*lu usaemfrh mS ya&mpwdw*f vif; (qD;t}udw)f
}uD;aew,fv@kd a&m*gppfcsuaf y;+yD; cGpJ w d u f ok zd@k axmufcw H u kd w
f eG ;f w,f? olu 'g[m
omrefvyk ±f ;kd vkypf OfygyvJ @kd ajymw,f? usaemf[m rdom;pke@J wikd yf if+yD; cGpJ w d rf c_ ,
H zl @kd
qH;k jzwfvu
kd w f ,f?
usaemfu h kd udyaf wmif;òrdŒrSm&Sw
d hJ aAgv
h uf af q;±Hu
k kd vkðH cHa&;xlxyfpmG eJ@ ac:oGm;
25
e,f v f q if r if ' J v m;
w,f? cGpJ w d rf r_ vkycf if 0ifeu D av,mOfe@J vm+yD; usaemfu h akd wG@ciG &hf cJw
h ,f? 'gayrJh
usaemfu h v kd mawG@ol wjcm;wa,muf&adS o;w,f? ar#mv f ifrh xm;ol/ tHtm;oifph &m
aumif;oljzpfygw,f? oluawmh w&m;a&;0ef}uD;udb k u D t kd ufq;D ygy?J odyrf =umcif
wke;f u usaemf ol@qpD ma&;+yD; attifpeD @J tpd;k & aqG;aEG;yGv J yk af &;udpaP jymzd@k ole@J awG@
cGiahf wmif;cJw h ,f? olu bmrSrjyef=um;cJyh g? 'gayrJh 'DreufrmS awmh ol[m qdik ;f rqifh
AHrk qifh aq;±Hu k akd &mufcsvmw,f? rrmruse;f jzpfv@kd &ufwcsKŒd tdy, f mxJvaJ ewJh
rdwaf qGa[mif;wa,mufqD vlemvmar;wJh yHpk rH sK;d ygy?J ol[mvH;k vH;k }uD;udk ,Ofaus;
ysLiSmae &if;ES;D azmfa&Gaew,f? usaemfw@kd [m t"dutm;jzifh tmvmyov†myawGyJ
ajym=uw,f? usaemfu tcktjzpfukd tifrwefŒjzpf±;kd jzpfpOfv/kd rxl;qef;ovdyk pkH rH sK;d
o±kyaf qmifaeayrJh pdwx f rJ mS awmh tH=h oaerdw,f? tpd;k &[m attifpeD @J wpHw k &m
oabmwlncD su&f zd@k vw kd ,fqw kd mudk ‚if;wd@k ypkH t
H wdik ;f ajz;ajz;av;av;/ wGe@f qw k wf eG @f
qkwef @J pOf;pm;wGucf surf ad e+yjD zpfw,f? udt k ufq;D &JŒ vma&mufvnfywfr[ _ m oHviG f
cufwcufygy?J
usaemfw@kd [m Edik if aH &;raqG;aEG;cJah yrJh tuJqwfwjhJ y\emwckawmh usaemf
wifvdkufao;w,f? tJ'guawmh usaemfhZeD;&JŒtaetxm;jzpfw,f? =o*kwfvxJ
usaemf aq;±Hrk wufcifav;rSm 0ife[ D m *sK[ d efepPbm*fòrdŒudk aq;ukczH @kd omG ;cJw h ,f?
·
b&if;zd@k òrŒ uae wjcm;udck &D;oGm;cGiq hf wkd m usaemfq h vD mawG@wm/ 'grrS [kwf q&m0efqD
oGm;wmyJ tcGi&hf w,f? olr *sK[ d efepPbm*fòrdŒa&mufaepOf b&if;zd@k rmS &Sw d hJ olrtdref @J
tdrt f aemufzufu aq;cef;[m rD;avmifA;kH cGzJ suq f ;D cH&w,f? 0iferD mS wjcm;aep&m
tdrv f nf;r&Sad wmh *sK[ d efepPb*frmS yJ qufaezd@k q;kH jzwfvu kd w f ,f? 'gayrJh wu,fu
awmh *sK[ d efepPb*fòrdŒ[m olrudu k ef@owfciG ðhf yxm;wJh e,fajrtjyifbufrmS jzpfw,f?
&ufowWywftenf;i,ftwGi;f rSmawmh bmrSrjzpfcb hJ ;l ? 'DaemufrmS awmh vHðk cHa&;
ykvyd u f olrudk b&if;zd@k utdru f kd jyif+yD;+yDjzpfwthJ a=umif;eJ@ olrjyef&r,ft h a=umif;
pma&;ta=umif;=um;vmw,f? 'gayrJh olru jyefzdk@jiif;cJhw,f? 0ifeDudk *sKd[efepP
bm*frmS yJ qufaecGiahf y;zd@k e@J b&if;zd@k ukd twif;t=uyfrjyefcikd ;f zd@k udt k ufq;D udk usaemf
yef=um;cJw h ,f? udt k ufq;D u ol@taeeJ@bmudrk S uwdray;Edik af =umif;/ 'gayrJh pHpk rf;
avhvm=unfah y;r,ft h a=umif; ajymw,f? usaemf ol@ukd aus;Zl;wifa=umif; ajymvdu k f
w,f?
usaemf[m cGpJ w
d u
f o
k +yD;aemuf aq;±Hrk mS yJ emvefx&if; &ufwcsKŒd =umcJw h ,f?
aq;±Hu
k qif;wJt
h cg usaemfu h kd Adv
k rf ;ª csKyfref±;kd uvmac:w,f? axmifr;ª / axmifyikd f
· e,fESif'%fcHae&aomae&m
26
&efolESifh pum;ajymjcif;
28
&efolESifh pum;ajymjcif;
90
ae&majymif;+yD; &ufowWywftenf;i,ftwGi;f usaemf[m udb k u D tkd ufq;D xH
pum;ajyma&;udpeP @J ywfouf+yD; pum;ajymqdak qG;aEG;zd@k tqdðk yurf;vSr;f pm a&;vdu k f
w,f? cgwikd ;f vdyk J bmjyef=um;csurf rS &yg? usaemf aemufwcg pmxyfa&;w,f? 'gvnf;
bmrS wkŒH jyefrr_ &Sjd yefygb;l ? 'g[mxl;qef;+yD; pdw"f mwfusp&mygy?J usaemfajymwmudk
=um;atmif wjcm;tcGifhtvrf;&Smzdk@vdkw,fqdkwm usaemfhtaeeJ@ oabmayguf
vmw,f? tJ'D tcGit hf vrf;u 1986 c/k ESpOf ;D ydik ;f rSm ay:vmw,f?
1985 ck/ atmufwdkbmvu emaqmrSmusif;ywJh +Adwdo#"eo[m,tzGJ@
tpnf;ta0;wckrmS "eo[m,acgi;f aqmifawG[m awmiftmz&duEdik if t H ay: Ekid if H
wumpD;yGm;a&;'%fcwfra_ wGxJ yg0ifa&;/ ryg0ifa&; oabmwlnrD r_ &Edik b f J jzpfcw hJ ,f?
'g[m t"dutm;jzifh +Adwo d #0ef}uD;csKyf rm*&ufoufcsmu acgi;f rmrmeJ@ ¡'%fcwfa&;
ud¢k qef@usiaf evd@k jzpfygw,f? vdycf w J nf;vnf;tajctae ajz&Si;f zd@k twGu/f pnf;a0;
ae=uwJEh idk if aH wGu awmiftmz&duEdik if u H kd ‘xif&mS ;aomyk*Kd~ vfrsm;’ yg0ifwhJ ud, k pf m;
vS,w f zG@J vw$ +f y;D tom;ta&mifcjJG cm;a&;0g' tqH;k owfapzd@k &mrSm '%fcwfta&;,lr_
awG[m oifah vsmw f t hJ axmuftulvufeufjzpfrjzpf jyeftpD&ifcaH pzd@k oabmwl
vdu k =f uw,f? 1986 ckEpS pf rSm Edik *f s;D &D;,m;Edik if H ppfacgi;f aqmifa[mif; Adv k cf sKyf}uD;
tdv k pl *D eftb kd mpef*sKed @J =opa=w;vsEikd if H 0ef}uD;csKyfa[mif; r,fvu f rG zf a&Zmwd@k acgi;f
aqmifwhJ tzG@J 0if (7) OD;yg xif&mS ;aomyk*Kd~ vfrsm;tzG@J [m tcsut f vuf&mS azGa&;
c&D;pOftjzpf awmiftmz&duEdik if u H kd a&mufvmw,f?
azazmf0g&v D rSm usaemfu h kd Adv
k cf sKyf}u;D tdb k mpef*sKv d mawG@+y;D ud, k pf m;vS,t f zG@J
&JŒ owfrw S x
f m;wJh wm0efyikd ;f oabmobm0udk aqG;aEG;cJw h ,f? ol[m usaemfe@J ud, k f
pm;vS,w f zG@J v;kH awG@qakH qG;aEG;yGv
J yk af &;jzpfEikd af pzd@k pdwx f ufoefaew,f? tpd;k &&JŒ cGiðhf y
csuef @J arvxJrmS tJ'aD wG@qakH qG;aEG;yGv J yk zf @kd pDpOfvu kd w
f ,f? usaemfe@J awG@+yD;&if 'DtzG@J
30
&efolESifh pum;ajymjcif;
xm;w,f? usaemfuawmh taumif;jrifpw d &f adS ew,f/ bma=umifv h qJ akd wmh olw@kd [m
vlqmumvnf;a&muf/ y&Dw;kd &D;,m;vnf;a&mufcw hJ thJ wGuf aphpyfaqG;aEG;a&;rsK;d aphukd
csc+hJ yDv@kd usaemfar#mv f ifrh w
d ma=umifjh zpfw,f? 'gayrJh usaemfe@J tzG@J awG@r,fah e@rwdik f
rD&ufrmS "eo[m,tzG@J u{nfo h nfawmfawG zefw;D azmfxw k x f m;or# cHpm;csuaf umif;
tm;vH;k udk zsuq f ;D ypfwahJ jcvSr;f wvSr;f awmiftmz&dutpd;k &u vSr;f vdu k w
f ,f?
xif&mS ;aomyk*Kd~ vrf sm;tzG@J u tpd;k &tzG@J 0ef}u;D awGe@J awG@qzkH @kd pDpOfxm;wJah e@rmS awmif
tmz&duumuG,af &;wyfz@JG [m orwbdo k m&JŒtrde@f t& abmhp0gem/ Zrfb, D meJ@ Zif
bmabGwdk@rSm&SdwJh attifpDpcef;awGudk ava=umif;uwdkufcdkufr_awGeJ@ uGefref'dk
wduk cf u kd rf a_ wGðyvkycf w
hJ ,f? 'g[m aqG;aEG;yGaJ wGukd vH;k 0xdcu kd af tmifx;kd ESuyf pfvukd +f y;D
xif&mS ;aomyk*Kd~ vfrsm;tzG@J [m awmiftmz&duEdik if u H ae csujf cif;yJxuG cf mG oGm;awmh
w,f? aphpyfaqG;aEG;a&; a&SŒwqifw h ufapzd@k usaemfóh ud;yrf;csuaf wG [ef@wm;cHvu kd f
&jyef+yDv@kd usaemfcpH m;rdw,f?
91
usaemf udb k u
D t
kd ufq;D xHu wdu k ±f u kd w f ŒHk jyefcsurf &ayrJh tpd;k &[m usaemfu h kd
aexdik rf b _ 0yHpk H aemufwrsK;d eJ@xm;zd@k jyifqifaewJv h uQ%mawGawmhawG@&w,f? c&pPrwf
rwdik cf iftóu&d ufrmS yd;k vfprd;k 'kaxmifyikd f 'kAv kd rf ;ª }u;D a*:0Drmhupf u f usaemf reufpmpm;
t+y;D usaemft h cef;ab;u av#mufomG ;&if;eJ@ “rif'v J m;/ cifAsm;òrŒxJ av#mufr=unhcf sib f ;l
vm;” vd@k cyfaygah ygyh aJ r;vdu k wf ,f? ol@pw d x f J bm&nf&, G w f ,fqw kd m usaemfa&a&
&m&mrodayrJh ‘tif;’ ajzvdu k vf @kd jy\emr&SEd ikd b f ;l ,lqrdw,f? aumif;+yD/ 'gqv kd ukd f
cJah ygv
h @kd oluajymw,f? usaemf[m Adv k rf ;ª }uD;eJ@twl usaemft h usO;f cef;uae axmif
Al;0a&mufwt hJ xd aomhcwfxm;wJh owWKwHcg; (15) csyu f kd jzwfausm+f yD;aemuf axmif
tjyifa&mufwt hJ cg ol@um;u usaemfw@kd uakd pmifah ewm awG@&w,f?
usaemfw@kd [m yifv,furf;ajceJ@tòyid o f mG ;wJ/h om,mwJv h rf;twdik ;f udyaf wmif;
35
e,f v f q if r if ' J v m;
òrŒd xJukd um;armif;oGm;=uw,f? ol@acgi;f xJ OD;wnfcsuo f wfowfrw S rf w S rf &Sb d J usaemfh
wd@k [m pdwaf t;vufat;yHpk eH @J òrdŒxJa&Smufywfarmif;=uw,f? jyifyurBmavmu}uD;
xJuvlawG&ŒJ ±d;k ±d;k omrefvy_ &f mS ;r_awG=unf&h wm tifrwef@u=kd unfah umif;aew,f?
tzd;k tdak wGu aepmv_aH e/ rde;f rawGu aps;0,fae/ vlawGu ud, k t hf rd af rG;acG;eJ@ vrf;
av#mufxu G af e=uwmawG/ tJovdk bmrStqef;w=u,fr[kww f hJ ae@pOfb0v_y&f mS ;r_
awGuykd J axmifusaeolwa,mufu owd&twrf;wqH;k jzpfw,f? usaemf[m xl;jcm;
qef;=u,fwhJ e,fajrwckuakd &mufaewJ/h odcsijf rifcsipf w d jf yif;jyaewJh urBmvSnchf &D;onf
wa,mufvkd cHpm;rdw,f?
wem&Davmuf=umawmh Adv k rf ;ª }u;D rmhupf u f vl&iS ;f wJv h rf;uav;wvrf;u qdik f
uav;wqdik af &SŒ um;&yfvu kd w f ,f? “cifAsm; tat;aomufrvm;” vd@k oluar;w,f?
usaemfacgi;f ndwv f ukd af wmh olqikd x f 0J ifomG ;w,f? um;ay:rSm usaemfwa,mufxJ
xdkifusefaecJhw,f? tpydkif;rSmawmh udk,fhtajctaeudk,f rpOf;pm;rdygbl;? 'gayrJh
tcsed =f umvmwmeJ@tr# usaemf ydI k ydIk pdwv f y_ &f mS ;vmawmhw,f? usaemf[m (22) ESpf
twGi;f yxrqH;k t}udrt f jzpf axmiftjyifrmS tapmift h =uyfr&Sb d aJ &mufaew,f?
usaemf[m wHcg;udzk iG /hf um;xJuckex f u G +f yD; ta0;rSmaysmufomG ;wJt h xd xGuaf jy;zd@k
pdwu f ;l ay:rdw,f? usaemfu h , kd wf iG ;f wpHw k ckuae tJovdo k mvkyv f u kd zf @kd wdu k w f eG ;f ae
w,f? usaemfyek ;f vd@k &Edik w f /hJ opfyifawGxw l ahJ e&mwckukd vrf;ab;em;rSm usaemfowdðyrd
w,f? usaemhpf w d xf J wtm;wif;=uyfae+yD; ac|;pD;awGjyefpðyvmw,f? Adv k rf ;ª }uD;u
b,fomG ;aewmwk;H ? 'gayrJh tJ't D cdu k rf mS yJ usaemf ud, k u hf , kd u f , kd x f ed ;f csKyfvu kd Ef ikd f
w,f? ckeuajymovdkvkyfvdkuf&if tqifjcifrJh&m wm0efrJh&musvrd rhf ,f? 'gt h jyif
tE &W m,f&rdS mS uawmh ajymp&mrvdyk g? 'Dtajctaewckv;kH [m usaemfxu G af jy;csif
atmif =uHpnfzefw;D xm;wmvnf;jzpfEikd w f ,f? 'gayrJh tJovdak wmh usaemfrxifryd g?
tcsdeftenf;i,ft=umrSm Adkvfrª;}uD;u udkumudkvmoHAl;ESpfAl;udkif+yD; um;qDjyef
av#mufvmwm awG@vu kd &f awmhrS usaemf tvGe@f ukd pdwo f ufom&m&oGm;w,f?
udyaf wmif;òrdŒu tJ'w D ae@wm[m avhvma&;c&D;rsm;pGm&JŒtpjzpfw,fqw kd m
odvm&w,f? aemufvtenf;i,ftwGi;f rSm usaemf[m Adv k rf ;ª }u;D eJ@twl udyaf wmif;
òrdŒudok mruyJ òrdŒjyifu±_cif;±_uu G af wG/ om,mvSywJyh ifv,furf;ajcawGe@J at;csr;f
=unfE;l zG,af wmifwef;awGqD xyfomG ;&w,f? aemufr=umcif &mxl;ydik ,fwt hJ &m&Sd
awGu usaemfu h akd c:vnfciG &hf w,f? 'Dt&m&Sid ,fawGe@J twl usaemfyrkH eS o f mG ;vnfwhJ
ae&mwckuawmh ‘O,smOf’ vd@k ac:wJah e&mjzpfw,f? tJ'aD e&mu axmif&ŒJ pm;zdt k wGuf
oD;ESaH wGpu kd yf sK;d xm;&m axmif0if;tpGeu f ajruGuaf v;awGtpkvu kd &f w dS ahJ e&m jzpf
w,f? usaemf[m obm0avmuxJxGuf&wmudk ESpfoufrdw,f? rdk;ukyfpuf0dkif;
36
&efolESifh pum;ajymjcif;
u|r;f 0ifomG ;apcsiw f ,fv@kd usaemfxifrw d ,f? wcsed w f nf;rSm usaemfaxmifuvH;k vH;k
vGwaf jrmufz@kd twGuf tav#mah y;aphpyfcsipf w d af wGay:vmatmif vGwv f yfrt
_ ao;
pm;av;awG&ŒJ t&omrSm wtm;,pfr;l oGm;apcsiyf v kH nf; jzpfaumif;jzpfEikd w f ,fv@kd
usaemfxifryd gw,f?
92
1987 ckrmS usaemf[m udb k u D t kd ufq;D eJ@ tquftoG,jf yefjzpfcw hJ ,f? usaemf
[m ole@J ol@aetdrrf mS oD;oef@awG@qakH qG;aEG;r_awG tawmfrsm;rsm;vkycf w hJ ,f? tJ'ED pS f
ukeyf ikd ;f avmufrmS tpd;k &u yxrqH;k aom tcdik t f rmurf;vSr;f csuv f yk v f mw,f?
udtk ufq;D ajymwmu tpd;k &[m usaemfe@J oD;oef@aqG;aEG;yGaJ wGvyk zf @kd txufwef;
t&m&S}d u;D awGyg0ifwhJ aumfrwDw&yfcef@tyfz@JG pnf;r,fh oabmxm;&Sw d ,fv@kd qdw k ,f?
'g[m Edik if aH wmforw&JŒ &mE_e;f jynfo h &d cdS iG ðhf yr_e@J vkyrf mS jzpfw,fv@kd udt k ufq;D uajym
w,f? aumfrwDt}uD;tuJu udktufqD;udk,fwdkifjzpf+yD; aumfrwDtzGJ@0ifawGu
tusO;f axmifrif;}uD; Adv k cf sKyf}uD;0Dvrfp/D tusO;f OD;pD;Xme !¸e=f um;a&;rª;csKyf zifeAD ef
'grm0DeJ@ trsKd;om;axmufvSrf;a&;Xmet}uD;tuJjzpfol ynmwHcGeftoif;om;
a[mif; a'guw f meD;vfbm;emh'w f @kd jzpfw,f? yxroH;k a,mufu tusO;f axmif,E &W m;eJ@
ywfoufaeolawGjzpfwt hJ wGuf wu,fv@kd aqG;aEG;yGaJ wG ratmifrjrifjzpf&if 'grrS [kwf
owif;pmawGukd aygu=f um;oGm;&if aqG;aEG;wJEh pS zf ufv;kH u zH;k zdEikd rf mS jzpf+yD; usaemfw@kd
[m tusO;f axmiftajctaeawG aqG;aEG;ae=uwmyJjzpfw,f? wjcm;bmrS aqG;aEG;
wmr[kwb f ;l vd@k ajymEdik rf mS jzpfw,f?
'gayrJh a'guw f mbm;emh'yf g0ifaewma=umifh usaemfpw d pf Ed;k paemifjh zpfrw d ,f?
ol[m awmiftmz&duEdik if u H pDtikd af tvdt k zG@J rsK;d &JŒt}uD;tuJjzpf+yD; ppfaxmufvrS ;f
a&;eJ@vnf; ywfoufaew,f? usaemf[m wjcm;t&m&Sad wGe@J q&kd if aqG;aEG;yGaJ wG avsmf
uefr_&Sda=umif; usaemfhtzGJ@tpnf;udkajz&Sif;EdkifayrJh bm;emh'feJ@aqG;aEG;wm avsmf
uefa=umif;udak wmh &Si;f jyzd@k rvG,yf gb;l ? bm;emh'yf gaewm[m aqG;aEG;yGaJ wGukd ydI k
jy\em±_yfap+yD; ydkus,fjyef@wJh aqG;aEG;yGJtpDtpOfudk !¸ef;qdkaew,f? usaemfu
urf;vSr;f csuu f kd wnpOf;pm;csiw f ,fv@kd udt k ufq;D udk ajymvdu k wf ,f?
tJ'n D rSm usaemfu jzpfEikd pf &mtusK;d quftm;vH;k udk qifjcif=unfw h ,f? orw
bdo
k m[m vHðk cHa&;u|r;f usio f al wGe@J axmufvrS ;f a&;t&m&Sad wGyg0ifw/hJ v#K@d 0u S Xf me
wckjzpfwhJ Edik if aH wmfvðkH cHa&;aumifpv D @kd ac:wJ[ h mwck zG@J pnf;xlaxmifxm;w,fqw kd m
usaemfox d m;w,f? owif;pmawGtqdt k & tJ'guv kd yk wf m[m ol@taeeJ@ 0ef}uD;
tzG@J &ŒJ tcGit hf m%mudk ausmv f eG af &SmifuiG ;f +yD; ol@u, kd yf ikd t
f m%m }uD;xGm;apzd@k jzpf
w,f vdk@qdkygw,f? a'gufwmbm;emh'f[m 'DtwGif;pnf;aumifpDrSm t"duusol
38
&efolESifh pum;ajymjcif;
rif'v
J m; (19) ESpo
f m;t&G,?f
1952 *sKd[efepPbm*fhòrdŒwGif
atmfvDAmESifhtwl awmif
tmz&du. yxrqk;H vlrnf;
a&S@ae¶kH;zGifhpOf?
39
e,f v f q if r if ' J v m;
tm%mzDqefa&;
v_yf&Sm;r_umv/
a'guw f mrk¶d u
dk m/
,lpGwfzf'g'l;wkd@
ESit
hf wl w&m;¶k;H
tjyifY?
qkdif;ihHaxmif'%f
ukd;v pD&ifcH&+yD;
aemuf x&ef p
Am;vf w&m;¶kH;
csKyfwiG f yufx&pf
rkv
d 0dk g// a&mbwf
&D&mS wk@d ESihf twl?
40
&efolESifh pum;ajymjcif;
attifpOD uUÏ &mxl;
ukd a'guwf m rk¶d udk mrS
apmfbGm; tJvfbwf
vlov l o
D @dk v$aJ jymif;
ay;t+yD;?
41
e,f v f q if r if ' J v m;
1955 Y vli,f
acgif ; a q m i f
yDwmtifoDwD
ESihf twl?
tkypf v
k udk ef ,fajrrsm;
Oya't& ta&;yg
aom qk d z D , mòr@uk d
‘trnf;a&mife,fajr’
tjzpf a=unmcJh+yD;
1955 Y pm;usuu f iG ;f
a'orsm;okd@ ajymif;
a&G@&ef pDpOfcohJ nf?
42
&efolESifh pum;ajymjcif;
taemuf y k d i f ; a'orsm;
t"rRajymif;a&G@r_ qef@
usiaf &; ratmifjrifjcif;rS
u
S saemf&onfh oifcef;pm
wckrmS wku d yf .
JG oabm
obm0uk d owf r S w f j y
Ïmef;olrmS zdEydS of v
l w
l ef;
pm;jzpfonf[al om oif
cef;pmjzpfonf? tqkH;
wGif usaemfwkd@rSm vuf
eufuidk f ckcaH wmfveS &f efrS
wyg; tjcm;a&G;cs,pf &m
r&S?d
c&D;oGm;vufrw
S f Oya'ukd qef@usiu f ef@uGu&f ef y&Dw;dk &D;,m;jynfaxmifp¶k ;Hk ok@d csw
D uf
qENjyae aom trsK;d orD;wzG@J ukd pum;ajymaepOf?
43
e,f v f q if r if ' J v m;
1956/ tajctae wif;
rmaecsdef?
44
&efolESifh pum;ajymjcif;
usaemfwkd@onf EkdifiHa&;
pka0;yGJrsm;ukd vkH;0rwuf
a&muf&ef ydwfyifcHxm;&
aomfvnf; EkdifiHawmfykef
uefr_ ppfaq;¶kH;xkwf&mY
acgi;f aqmiftrsm; pka0;rd
ojzifh ae@vnfxrif;pm;
csdefrsm;rSm EkdifiHvkH;qkdif&m
tvk y f t r_ a qmif a umf
rwDtpnf;ta0;rsm;ESifh
wlaeavh&o dS nf?
45
e,f v f q if r if ' J v m; &efolESifh pum;ajymjcif;
wa,mufjzpf+yD; orw&JŒ vuf&if;vl,akH wmfjzpfw,fv@kd ajym=uw,f? usaemfu
bm;emh'u f kd vufrcHbjJ iif;vdu k &f if bdo k mudk pdr;f um;vdu k &f musomG ;vdrrhf ,fv@kd awG;rd
w,f? tJovdek nf;vrf;[m tifrwef@ukd tE &W m,frsm;w,fv@kd qH;k jzwfvu kd wf ,f?
Ekid if aH wmforwudk 0dik ;f xJqrJG xnf&h if bmrSjzpfvmEdik rf mS r[kwyf g? reufr;kd vif;awmh
usaemf udt k ufq;D xH ol@urf;vSr;f csuf vufcaH =umif;pum;yg;vdu k w f ,f?
usaemfuikd w f , G af qmif&u G zf @kd vwkd hJ tcsut f csmudpo
P ;kH ck&w dS ,fqw kd m usaemfod
w,f? yxrudpPtaeeJ@ usaemfa&SŒqufrwdk;cif oHk;xyfrSm&SdwJh usaemfhtazmfawG
oabmxm;wD;acgu=f unfch siw f ,f? 'kw, d udpu P tckjzpfaewmawGukd vlqmumòrŒd rSm
&Sw
d hJ atmfvAD mxH qufo, G o f wif;yd@k z@kd ta&;}u;D w,f? aemufq;kH udpu P awmh wdik ;f jynf&ŒJ
t"duudpP&yfawGeJ@ywfoufwJh usaemhftjrifawGeJ@ attifpD&JŒoabmxm;awGudk
azmfxw k &f iS ;f jywJh tqdðk ypmv$mwapmifa&;qG+J yD; bdo k mqDy@kd z@kd &nf&, G w f ,f? 'Dtqdðk y
pmv$m[m tem*wfaqG;aEG;yGw J ikd ;f twGuf pum;ajymp&mtcsut f vufawGay;vdrhf
r,f?
usaemfu vkyfazmfudkifzufawGeJ@ awG@cGifhawmif;wJhtcg tm%mydkifawGu
cyfjrefjrefyjJ iif;vdu k w f m tH=h opGmawG@&w,f? 'Dvjkd iif;wm tawmfx;l jcm;w,f? 'g[m
usaemfe@J tpd;k &=um; v#K@d 0u S pf um;ajymyGaJ wG&ŒJ tvm;tvmeJ@ywfouf+yD; tpd;k &
bufu tawmf}u;D udk pdw*f a,muf*,ufjzpfaewmudjk yw,fv@kd usaemf,q l rdw,f?
usaemfu ydt k qifjh rifw h hJ txuft&m&Sad wGqD xyfwifwt hJ cg aemufq;kH rSm usaemfh
yef=um;csuu f kd cGiðhfyvdu k wf ,f? 'gayrJh ¹ciG ;f csuu f awmh usaemf[m usaemft h azmfawGudk
wa,mufcsi;f yJawG@Eikd +f yD; tm;vH;k wòydief ufawG@ciG rhf &yg?
usaemf olw@kd e@J axmif0ifpmcef;rSmawG@&w,f? tao;pdwt f csuw f csKŒd rajymbJ
csex f m;zd@k usaemfq;kH jzwfxm;w,f? aqG;aEG;bufaumfrwDw&yf vufawG@z@JG pnf;xm;
+yD;+yDqw kd mrajymbJ tpd;k &eJ@pum;ajyma&;t,ltqtay: olw@kd t}uH^m%f&,lz@kd jzpf
w,f? a0gvw f meJ@ yxrqH;k awG@&w,f? ol@ukd usaemfu tusO;f axmifrif;}u;D qDa&;wJh
pmta=umif;eJ@ udt k ufq;D eJ@usaemf awG@qckH w hJ t hJ a=umif; ajymjyvdu k w f ,f? tpd;k &eJ@
aqG;aEG;yGJawGpzdk@pdwful;udk udktufqD;eJ@aqG;aEG;cJh+yD; tpdk;&uvnf; pdwf0ifpm;yHk&
w,fv@kd usaemfajymjyw,f? 'Dupd eP @J ywfouf+yD; ol@tjrifb,fv&kd o dS vJ?
usaemf[m a0gvw f meJ@twl tcuftcJtrsK;d rsK;d jzwfoef;cJb h ;l w,f? ol[m
qifjcifww kH &m;eJ@jynfph +kH yD; ^m%fynm&So d jl zpfw,f? usaemft h a=umif;vnf; ol@xuf
ydok o d rl &Syd g? ol@oabmxm;xufy+kd y;D usaemf,=kH unftm;ud;k wJh 'grrS [kwf wefz;kd xm;wJh
olr&Sdyg? usaemfajymwmudk a0gvfwm pOf;pm;qifjcif=unfhw,f? ol[m pdwfpEdk;
paemifjh zpfaewm usaemfawG@&+yD; tvGeq f ;kH ajym&&if odyv f u d_ v f u d_ v f v JS rJS &Sb
d ;l vd@k
46
e,f v f q if r if ' J v m; &efolESifh pum;ajymjcif;
ajymEdik yf gw,f? olu “rltm;jzifh usaemf[m aphpyfaqG;aEG;a&;udk rqef@usifygbl;? 'gayrJh
usaemfhqENuawmh aqG;aEG;r_awGudk usaemfwdk@u tpdk;&qD tpðyurf;vSrf;wmr[kwfbJ
tpdk;&u usaemfwdk@qD tpðyurf;vSrf;wmjzpfapcsifw,f” vd@k ajymw,f?
usaemfu wu,fv@kd ol[m aphpyfaqG;aEG;a&;udk rltm;jzifh rqef@usib f ;l qd&k if
'DaqG;aEG;yGuJ kd b,fou l yJtpðyurf;vSr;f wmjzpfjzpf bmta&;vJv@kd jyefajymvdu k w f ,f?
ta&;}uD;wmu aqG;aEG;yGaJ wGb,fvpkd w,fqw kd mr[kwb f J bm&v'fawGxu G o f vJ
qdwk mjzpfw,f? usaemfw@kd [m aphpyfaqG;aEG;a&;udk a&SŒqufvyk o f ifw h ,f? b,fol
t&ifwcH g;acguo f vJqw kd m ylyifraeoifb h ;l vd@k usaemf a0gvw f mudak jymvdu k w f ,f?
usaemf[m qH;k jzwfcsucf ikd cf ikd rf mrmcsxm;+y;D +yq D w
kd m a0gvw f modjrif+y;D oluusaemfu h kd
[ef@wm;rSmr[kwaf =umif; ajymw,f? 'gayrJh usaemf[m ud, k bf mvkyaf ew,fqw kd m
ud, k [
hf mud, k o f zd @kd olar#mv f ifah =umif;ajymw,f?
aemufxyfawG@&olu a&;rGet f rfvmS ;bm;jzpfw,f? usaemf a0gvw f mhukd &Si;f jycJh
ovdyk J ol@ut kd ajctaewckv;kH &Si;f jyw,f? a&;[m t+ryJ pJ um;enf;oljzpfw,f? olu
usaemfajymjywmawGukd tcsed , f pl Of;pm;w,f? 'Dah emuf usaemfu h kd vSr;f =unf+h yD; ajym
·
vdkufw,f? “rm'Dbm;/ cifAsm; bmudkapmifhaewmwkef;? usaemfwdk@[m 'gudk ESpf
tawmf=umuwnf;u poifhcJhwmjzpfw,f?” tif'±l;trfvef*ife&D ŒJ wH@k jyefru _ vnf;
a&;eJ@qifwjl zpfw,f? aemufq;kH awG@&olu uufojD zpfw,f? ol@w@kHjyefru _ qef@usib f ufu
jzpfygw,f? usaemft=uðH ywmudk a&;rGeef @J tif'±l;wd@k uaxmufco H avmuf oluawmh
jywfjywfom;om;qef@usiw f ,f? olu a0gvw f mxufawmifyjkd yif;xefae+y;D usaemfw@kdu
aqG;aEG;yGaJ wGukd tpðyurf;vSr;f jcif;tm;jzifh t±_;H ay;tnHch &H ma&mufw,fv@kd ol,q l
w,f? a0gvw f mvdyk J oluaphpyfaqG;aEG;a&;udk rltm;jzifrh qef@usib f ;l vd@k ajymw,f?
usaemfuvnf; a0gvfwmudkjyefajymcJhwJhtwdkif;yJ ol@udkjyefajymvdkufw,f? 'gayrJh
uufou D acgi;f rmvSw,f? olu usaemf[m vrf;rSm;twdik ;f vGiahf rsmae+yv D @kd ,lqae
w,f? 'gayrJh ol[m pdk;&drfa=umifh=ur_awG&Sdaeaomfvnf; usaemfoGm;r,fhvrf;udk
ydwyf if[ef@wm;rSmr[kwb f ;l vd@k ajymw,f?
awmaerdrmS ygy?J atmfvAD m&JŒpmu wdw k ekd @J v&kd if;a&;xm;w,f? olocd siw f mu usaemf
tpd;k &eJ@ bmawGaqG;aEG;aeovJqw kd mjzpfw,f? usaemf azmufjyefomG ;+yDv@kd awmh
atmfvAD m ,lqrSmr[kwyf gb;l ? 'gayrJh usaemf[m oH;k oyftuJjzwfcsut f rSm; vkyf
aew,fv@kd olawG;aumif;awG;rdEidk w f ,f? wu,fyJ ol@pm&JŒavoHu tJ'yD pkH aH yguaf e
w,f?
usaemfu atmfvAD mqDukd tifrwefwakd wmif;wJph mwapmif jyefvu kd w f t hJ xJrmS
usaemf[m tpdk;&udk ta=umif;udpPwckeJ@ywfouf+yD; pum;ajymaea=umif;/ tJ'D
ta=umif;udpPwckxJudkom ajymaea=umif;/ tJ'guawmh attifpDEdkifiHvHk;qdkif&m
tr_aqmifaumfrwDeJ@ awmiftmz&dutpdk;&wdk@ awG@qHkaqG;aEG;a&;udpPjzpfa=umif;
a&;vdkufw,f? usaemf tao;pdwfawGawmh ra&;vdkufyg? bma=umifhvJqdkawmh
qufo, G af &;vrf;a=umif;&JŒ v#KŒd 0Surf x _ ed ;f odr;f Edik pf rG ;f udk usaemfr,H=k unfv@kdygy?J pmxJrmS
tJovdpk um;ajymqdrk a_ wGvyk zf @kd tcsed u f svm+yDjzpfa=umif;eJ@ usaemf[m b,fvekd nf;
eJ@yjJ zpfjzpf tzG@J tpnf;epfematmifvyk rf mS r[kwaf =umif; ±d;k ±d;k &Si;f &Si;f yJajymvdu k w f ,f?
attifp[ D m tpd;k &eJ@ pum;ajyma&;udk q,fpEk pS af ygi;f rsm;pGm awmif;qdck ahJ yrJh
usaemfw@kd [m 'Dvpkd um;ajymqdrk a_ wG wu,fvufawG@jzpfz@kd tvm;tvmeJ@ wcgrS
rñuHczhJ ;l ao;yg? pum;ajyma&;udk oabmw&m;t&pOf;pm;wmu wu¾/ vufawG@
qifEw J$ muawmh wu¾jzpfygw,f? usaemf[m atmfvAD mhqpD mjyefaepOfrmS yJ orw
bdo k mxH tqdðk ypmv$mudv k nf; pa&;aeygw,f? 'Dtqdðk ypmv$mudk atmfvAD myg rvGJ
raoGzwf&atmif usaemfvkyfrSmjzpfw,f? atmfvDAmeJ@ EdkifiHvHk;qdkif&mtr_aqmif
aumfrwDu usaemft h qdðk yv$mzwf&wJt h cg usaemfvrf;ab;acsmx f u G o
f mG ;+yDv@kd olw@kd
pd;k &dryf yl efaewmawG ajyavsmo h mG ;vdrrhf ,fqw kd m usaemfow d ,f?
93
v#Kd@0SuftvkyftzGJ@&JŒ yxrqHk;w&m;0ifaqG;aEG;yGJudk 1988 ck/ arvxJrSm
yd;k vfprd;k 0if;xJu om;em;tqifjh rifw h hJ t&m&S&d yd o f mrSmvkycf w hJ ,f? usaemf[m udt k uf
qD;udak &m/ 0Dvrfpu D ykd g odu|r;f ayrJh Aef'grm0De@J a'guw f mbm;emh'w f @kd uakd wmh wcgrS
rawG@czhJ ;l ygb;l ? Aef'grm0D[m at;aq;+yD; ormorwf&o dS w
l a,mufjzpfw,f? ta&;
}u;D wJuh pd &P rdS S pum;ajymwJv h jl zpfw,f? a'guw f mbm;emh'u f awmh touf oH;k q,fih g;ESpf
0ef;usiaf vmuf&+dS y;D tifrwef@ux kd ufjrufojl zpfw,f? wnfwnf+idr+f idref @J tod^m%f
ºuG,0f ol/ ud, k u
hf ,
kd uf dk xde;f csKyf=uyfrwfEikd pf rG ;f &So
d jl zpfw,f?
ueOD;aqG;aEG;yGJu tawmfav;wif;wif;awmifhawmifhjzpfayrJh aemufydkif;
aqG;aEG;yGaJ wGrmS awmh usaemfw@kd [m yd+k yD;yGiyhf iG v hf if;vif;eJ@ wJw h ;kd pum;ajymEdik cf whJ ,f?
48
&efolESifh pum;ajymjcif;
usaemf olwdk@eJ@ vwcsKdŒ=umatmif wywfwcge;D eD;awG@cw hJ ,f? aemufydkif;rSmawmh
aqG;aEG;yGaJ wG[m tcsed rf eS rf [kwaf wmhb;l ? wcgwav wv=umwJt h xd aqG;aEG;yGJ rjzpf
bJae+yD;aemuf ±kww f &ufcsujf cif; tywfwikd ;f aqG;aEG;yGaJ wGvyk jf yefw,f? aqG;aEG;yGJ
awGukd trsm;tm;jzifh tpd;k &u pDpOf}u;D rª;wmjzpfayrJh wcgw&HrmS awmh aqG;aEG;yGJ vkyzf @kd
usaemfupyef=um;wmvnf; &Sw d wfw,f?
a&SŒydik ;f aqG;aEG;yGaJ wGtwGi;f usaemfah qG;aEG;azmftopfawG[m a'guw f mbm;
emh'u f vG&J if attifpt D a=umif; bmrSoyd rf od=ubl;qdw k m usaemfawG@c&hJ w,f? olw@kd
·
tm;vH;k [m ES@H pyfayguaf &mufwhJ tmz&duef;em;vlrsK;d awGjzpf+yD; wjcm; olw@kd vrl sK;d
awGtm;vH;k eD;yg;xuf trsm;}uD;yd+k yD; tjrifus,o f al wGjzpfayrJh t}uD;tus,0f g'jzef@
r_&ŒJ om;aumifawGjzpfaewJt h wGuf wcsK@d tcsut f vufawGe@J ywfouf+yD; olw@kd ukd
tjrif&iS ;f oGm;atmif t&ifvyk zf @kd vw kd ,f? attifpt D a=umif;avhvmxm;wJh a'guw f m
bm;em'fawmifrS ol@owif;tcsut f vuftrsm;pkukd ykvyd ef @J axmufvrS ;f a&;zdik w f JG
awGu&wmjzpfw,f? 'D ykvyd ef @J axmufvrS ;f a&;rSww f rf;rSwpf ak wG[m a,bk,stm;jzifh
rrSerf uefawGjzpf+y;D 'D owif;pkaqmif;&,lco hJ al wG&ŒJ tmCmwqENpaJG wGpeG ;f xif;aevd@k
wefz;kd avsmu h saewmawGjzpfw,f? a'guw f mbm;emh't f aeeJ@vnf; 'Dwbufowfusr_
tpGaJ wG ul;pufc&H ,Hu k vG+J yD; bmrSrwwfEikd cf yhJ gb;l ?
tpydik ;f rSm usaemfu attifpo D rdik ;f udk tcsed , f tl =urf;zsi;f &Si;f jy+y;D aemuf tzG@J
tpnf;eJ@tpd;k &=um; oabmxm;uGv J aJG ewJh tajccHupd &P yfawGtay: usaemfw@kd &yfwnf
csut f aetxm;udk &Si;f jycJw h ,f? 'Dy%mrjyifqifra_ wG+yD;awmh usaemfw@kd [m yifr
udp&P yfawGukd tav;ay;aqG;aEG;=uw,f? 'Dupd aP wGuawmh vufeufuikd w f u kd yf uJG pd /P
attifpeD @J ueG jf rLepfygwD r[mrdwzf @JG ru _ pd /P vlrsm;pktyk cf sKyfa&;yef;wdik u f pd eP @J vlrsK;d a&;
t& &if=um;apha&;t,ltqwd@k jzpfw,f?
yxrqH;k wifwu hJ pd [
P m buftawmfrsm;rsm;u=unf&h if ta&;}u;D qH;k udpjP zpfwhJ
vufeufuikd w f ukd yf u JG pd P jzpfygw,f? 'Dta=umif;udk vwcsK@d tcsed , f +l yD;aqG;aEG;cJw h ,f?
olw@kd u attifp[ D m t=urf;zufr_ (violence) udk pGe@f vw $ +f y;D vufeufuikd w f u kd yf JG &yfpJ
wm t&ifvyk rf S tpd;k &uaphpyfaqG;aEG;a&;udo k abmwlr,f? usaemfvnf; orw
bdok meJ@ awG@ciG &hf r,fv@kd twif;&yfcaH ew,f? olw@kd ay;wJq h ifajcuawmh t=urf;zufr_
qdw k m Ekid if aH wmftpd;k &u vufrcHEikd w f &hJ mZ0wfrt _ ðytrlyjJ zpfw,fv@kd qw kd ,f?
usaemfu t=urf;zufrt _ wGuw f m0ef&o dS [l m Edik if aH wmftpd;k &jzpfw,f? wdu k yf JG
o¾mefowfrw S o f [l m zdEydS o f ol mtpOft+rjJ zpf+y;D tzdEydS cf aH wGu owfrw S q f ;kH jzwfwm
r[kwb f ;l vd@k jyefajymcJw h ,f? tu,fI zdEydS o f u l t=urf;zuf&if tzdEydS cf aH wGrmS t=urf;
·'wfcsftEG,f awmiftmz&duvljzLvlrsKd;
49
e,f v f q if r if ' J v m;
51
e,f v f q if r if ' J v m;
wjcm;t"duaqG;aEG;p&mu¾uawmh vlrsm;pktkyfcsKyfa&;udpPjzpfygw,f?
wu,fv@kd vlrsm;pktyk cf sKyfa&;jzpf&if vlenf;pktcGit hf a&;awG eif;acsc&H vdrrhf ,fv@kd
olw@kd xif=uw,f? vljzLvlenf;pk&ŒJ tcGit hf a&;awGukd attifpu D b,fvu kd muG,f
apmifah &Smufay;rvJqw kd m olw@kd ocd si=f uw,f? usaemfu awmiftmz&duEdik if o H rdik ;f rSm
awmiftmz&dujynfoal wGtm;vH;k vlrsK;d awGtm;vH;k udk pnf;vH;k nD!w G af tmifóu;d pm;wJh
ae&mrSm attifpu D rkd w D thJ zG@J tpnf; r&Sb
d ;l vd@k ajymvdu k wf ,f? usaemfu vGwv f yfa&;
a=unmpmwrf;&JŒ pum;csD;tcef;udk!¸ef;jyw,f? tJ'DrSm “awmiftmz&duEdkifiHudk
Edik if w
H iG ;f aexdik o
f l vlrnf;vljzLtm;vH;k u ydik q f nf” vd@k ygw,f? usaemfu vljzLawG
f ikd o
[mvnf; tmz&duwdu k o f m;awGjzpfw,f? b,ftem*wfEikd if aH &;pepfrmS rqdk vlrsm;pk
[m vlenf;pkukd vdt k yfrmS jzpfw,fv@kd olw@kd uakd jymvdu k w f ,f? “usaemfw@kd u cifAsm;wd@k ukd
yifv,fxJarmif;cscsifpdwfr&Sdygbl;” vd@k usaemfajymvdu k w f ,f?
94
aqG;aEG;yGaJ wGu aumif;wJt h usKd ;oufa&mufr_ ay:vmw,f? =o*kwv f rukecf if
orwbdkomu usaemfeJ@awG@zdk@pDpOfaew,fvdk@ 1988 ck/ aqmif;&moDtwGif;
usaemfu h akd jymvmw,f? wdik ;f jynfuawmh qlyu G t f ºkH uaG eqJjzpfw,f? tpd;k &[m 1987 ck
rSma&m/ 1988 ckrmS yg ta&;ay:tajctae jyefvnfcsrw S cf w
hJ ,f? Edik if w
H umhzt d m;
uvnf; jrifw h ufvm+yD; awmiftmz&duuxGucf mG wJu h rk %` aD wG rsm;oxufrsm;vm
w,f? tar&duefueG *f &ufvw $ af wmfu ta&;ygwjhJ ypf'%fcwfta&;,la&; Oya'=urf;
wck twnfðyvdu k w f ,f?
1987 ckrmS attifp[ D m oufwrf; (75) ESpaf jrmuftcrf;tem;qifE+J$ y;D tJ'ED pS t f
ukef wefZef;eD;,m;Edik if rH mS uGezf &ifw h ckusi;f ycJ&h m Edik if aH ygi;f ig;q,fausmu f ud, k pf m;
vS,af wG wufa&muf=uw,f? atmfvAD mu tpd;k &[m tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepf
zsuo f rd ;f a&; aqG;aEG;zd@k rjyifqifrcsi;f vufeufuikd af wmfveS af &;udk t&Sed jf ri‡ o hf mG ;r,fv@kd
a=unmcJw h ,f? vGecf w hJ EhJ pS Ef pS uf vGwv f yfa&;a=unmpmwrf; ESpf (30) ajrmuftjzpf
ZrfbD,mEdkifiHrSmusif;ycJhwJh attifpD&JŒ umb0DuGefz&ifhrSm wjcm;vlrsKd;awGxJu
yk*Kd~ vfawGukd yxrqH;k t}udrt f jzpf Edik if vH ;kH qdik &f mtr_aqmifaumfrwDxJ a&G;aumuf
wifajrm‡ ufc+hJ y;D Edik if v
H ;kH qdik f &mtr_aqmifaumfrwDu attifpaD cgi;f aqmifawGtm;vH;k
axmifurvGwrf csi;f tpd;k &eJ@ aqG;aEG;yGaJ wGrusi;f yEdik b f ;l vd@k uwdc0H efðycJw h ,f?
t=urf;zufra_ wG tjyef@tES@H &adS eqJjzpfayrJh trsK;d om;ygw[ D m tckavmuf wcgrS
tiftm;raumif;cJzh ;l bl;? 1987 ck/ arv vljzLtaxGaxGa&G;aumufyrJG mS trsK;d om;
ygwo D rm;awG tjywftowfEikd cf w hJ ,f? 'Dxufyq kd ;kd wmuawmh w&m;0iftwdu k t f cH
52
&efolESifh pum;ajymjcif;
odc&hJ w,f? 0g'gawGu aq;±Hx k t J &if0ifomG ;+yD; 0ifayguaf e&mu vlawGtm;vH;k udk
&Si;f vdu
k wf ,f? 'Daemuf usaemfu h kd vlv;kH 0r&Sw d hJ txyfwxyfqD ac:wufomG ;w,f?
cef;rxJrmS vufeufuikd t f apmifh w'gZifausmf wef;pDapmifah ew,f?
vlem=unfch ef;xJu pm;yGaJ y: usaemfxik d &f +y;D i,f&, G af zmfa&Gwh J q&m0efwa,mufu
=unf±h p_ pfaq;w,f? 'Dq&m0ef[m wuUov kd &f ŒJ aq;ausmif;rSm ygarmuQvnf; jzpfw,f?
olu usaemfv h nfacsmif;udk ppfaq;w,f? &ifbwfuakd cguw f ,f? wHawG;/ ovdyf erlem
awG,lw,f? bmrSr=umcifrSmyJ usaemfhudk usef;rma&;aumif;w,fvdk@ azmfxkwf
a=unmvdu k w f ,f? “cifAsm;rSm bma&m*grrS &Syd gb;l ” vd@k oluðyH;+yD;ajymw,f? “eufjzef
qd&k if usaemfw@kd cifAsm;udk jyefy@kd vd@k &Edik rf mS yg” wJ?h usaemf[m tpd;k &eJ@pum;ajymaewm
rjywfcsiv f @kd ol@&ŒJ a&m*gppfcsuu f kd auseyfcrhJ w d ,f?
ppfaq;=unf±h +_ yD;wJt h cg q&m0efu usaemfu h kd vufzuf&nfaomufrvm;ar;
w,f? usaemfu aomufr,fv@kd ajymwJt h cg c%aeawmh t&yfjrifjh rift h oufi,fi,f
ujym;olemðyq&mrwa,muf vifAef;wcsyef @J 0ifvmw,f? vufeufuikd t f apmifah wGe@J
0g'gawGwðy}H u;D awG@vu kd af wmh wtm;a=umufvef@omG ;vd@k usaemft h yd ,f may: vifAef;
vGwu f somG ;wJt h cg vzuf&nfawGzw d u f ek +f y;D olrvnf; tcef;xJuxGuaf jy;oGm;w,f?
usaemfu
h kd uGepf wef&mS bmh*rf mS vHðk cHpw
d cf spmG xm;+yD;wmeJ@ usaemf[m udb
k u
D kd
55
e,f v f q if r if ' J v m;
tufq;D wd@k / v#K@d 0u S af umfrwDw@kd e@J jyefvnf+yD;aqG;aEG;wmawG pvky&f w,f? usaemf
aq;cef;rSmyJ&adS epOf udt k ufq;D uusaemfu h kd tusO;f usre_ @J vw G vf yfr=_ um; w0ufavmuf
taetxm;rSm xm;vdkw,fvdk@ajymw,f? 'gbmqdkvdkw,fqdkwm ol r&Sif;jyayrJh
usaemfoabmayguv f u kd +f y;D acgi;f yJnwd jf yvdu k wf ,f? vGwaf jrmufz@kd ol@urf;vSr;f csuu f kd
vufcHpOf;pm;avmufatmuf usaemf rt ygbl;? 'gayrJh 'g[m tJ'DudkOD;wnfwJh
ajcvSr;f wvSr;f jzpfw,fqw kd m usaemfow d ,f?
avmavmq,frmS awmh aq;cef;[m tifrwef@ukd oufawmifo h ufwm&S+d yD;
usaemf[m yxrqH;k t}urd t f jzpf aq;±Hek mvefxt&omudk wu,fu h Ekd pS Ef pS òf cu
d òf cu
d f
cHpm;aerdw,f? vljzL od@k r[kwf ujym;awGjzpfwhJ olemðyq&mrawG (vlrnf;olemðy
q&mrawG 'Daq;±Hrk mS vkycf iG rhf &Syd g) u usaemfu h kd zsuq f ;D =uw,f? olw@kd [m aemufxyf
tcsKyd /JG vdu k yf aJG wGe@J acgi;f tH;k awG,v l may;w,f? olw@kd tvkycf sed rf [kwb f eJ @J awmif
usaemfq h D t+rJvmvnfae=uw,f?
wae@rmS olemðyq&mrwa,mufvm+yD; “rpPwmrif'Jvm;/ orD;wdk@ 'Dn ygwDyGJ
wckay;rvdk@/ tJ'g OD; vmapcsifygw,f” vd@k ajymw,f? usaemfu zdw=f um;wJt h wGuf
0rf;om*k%, f al yrJh tm%mydik af wG&ŒJ tqH;k tjzwf rvGrJ aoGvw kd ,fv@kd ajymvdu k wf ,f?
axmiftm%mydkifawGu usaemfhudkoGm;cGifhray;yg? tJ'ga=umifh olemðyq&mrawG
pdwuf u G =f u+y;D usaemft h cef;rSmyJ ygwyD u JG si;f yzd@k qH;k jzwfvu kd =f uw,f? usaemf rygrjzpf
bl;vd@k ajym=uw,f?
tJ'n D rSm trsK;d orD;i,fw'gZifavmuf[m ygwyD x JG ikd t
f 0wftpm;awGqif,if+y;D
usaemft h cef;xJ udwrf ek @f awG/ 0dik ef @J opfo;D azsm&f nfawG/ vufaqmifypPn;f awGe@J 0ifcsvm
=uw,f? tapmifah wG[m acgi;f ±_yu f ek w f yhJ ykH gy?J 'gayrJh 'Daysmw f wfwhJ rde;f uav;i,f
awGukd vHðk cHa&;tE &W m,fwckv@kd olw@kd r,lqEkid yf gb;l ? tapmifw h a,mufu olemðy
q&mrwcsKŒd udk usaemft h cef;xJr0ifz@kd wm;wJt h cg usaemfu ol@ukd tzd;k }u;D wa,mufu
'Davmufvw S hJ rde;f ri,fi,fav;awG&ŒJ *±kpu kd rf _ t}u;D tus,cf aH e&wmudk olremvdjk zpf
aew,fv@kd aemufvu kd w f ,f?
95
1988 ck 'DZbFmv apmapmydik ;f rSm usaemft h aqmifu vHðk cHa&;awG wif;=uyfxm;+y;D
wm0efust&m&SdawG cgwdkif;xufydkEdk;=um;ae=uw,f? tajymif;tvJwpHkw&mjzpf
awmhr,fh vuQ%mygy?J 'DZifbm (9) &uf naerSm Adv k rf ;ª rm&mtpf usaemft
h cef;xJ0if
vm+y;D ae&majymif;zd@k jyifxm;&efajymw,f? “b,fuv kd ”J vd@k usaemfar;w,f? olrajym
yg? usaemfyh pPn;f awGxyk yf ;kd +yD; usaemfb
h ufawmfom; olemðyq&mr wcsKŒd wavrsm;
56
&efolESifh pum;ajymjcif;
96
aumfrwDe@J aqG;aEG;yGaJ wGqufvyk cf w hJ ,f? 'gayrJh usaemfw@kd a&SŒqufrwufEikd f
atmif t[ef@twm;ðycJw h h J udp&P yfawGtay:rSmom t+rJ xpf xpfaew,f? tJ'gawGuawmh
vufeufuikd w
f u
kd yf u
JG pd /P uGejf rLepfygwuD pd eP @J vlrsm;pktyk cf sKyfa&;udpaP wGygy?J usaemfu
¡orw¢yD'AvsLbdkomeJ@ awG@qHkaqG;aEG;&zdk@vnf; udktufqD;udk twif;awmif;qdk
60
&efolESifh pum;ajymjcif;
jrifjrifqifEEJ$ idk cf v hJ @kd w&m;Oya'pd;k rd;k a&;eJ@ +idr0f yfyjd ym;a&;0ef}uD;u xde;f odr;f cH (900)
ausmu f kd v$waf y;cJ&h w,f? 1989 ckrmS ,l't D ufz[ f m awmiftmz&dutvkyo f rm;
or*~rsm;uGe*f &uf (udq k mwl;) eJ@ r[mrdwzf @JG +y;D 'Dru kd a&pDvx l v k y_ &f mS ;r_tzG@J (trf't D rf)
udkzGJ@pnf;cJhw,f? 'DaemufrSmawmh trf'Dtrf[m tom;ta&mifcGJjcm;qufqH
a&;taqmufttHak wGukd tHwpk ed af c:zd@k Edik if t H ES@H tm%mzDqefa&; ‘tHwkv_yf&Sm;r_’
wck pwifpnf;±H;k aqmif&u G =f uw,f? Edik if w H umhrsuEf mS pmrSmawmh atmfvAD mwrfb[ kd m
+Awd ed /f qdAk , D ufjynfaxmifpt k pd;k &rsm;eJ@ aqG;aEG;yGaJ wGusi;f ycJ+h y;D 1987 ck/ Zefe0g&v D rSm
tar&duefEikd if jH cm;a&;0ef}u;D a*smch s±f v _ Zf ef @J 0g&iS w f efrmS awG@qckH w hJ ,f? tar&duefawGu
attifpD[m awmiftmz&duEdkifiHrSm b,fvdktajz&Smr_rsKd;rqdk&JŒ ypfy,fvdk@r&wJh
tpdwt f ydik ;f wckjzpfw,fv@kd todtrSwðf y=uw,f? awmiftmz&duEdik if t H ay: pD;yGm;
a&;'%fcwfra_ wGuvnf; quftm;aumif;ae+yD; ydv k @kd awmifw;kd jr‡iv hf mw,f?
Edik if aH &;t=urf;zufru _ vnf; 0rf;enf;a=uuGpJ &mo±kyu f kd vSpjf yaew,f? qd0k D
wdòk rdŒrSm t=urf;zufra_ wGjyif;xefvmwJt h cg usaemfZh eD;u olòrdŒopftwGi;f oGm;vm
v_y&f mS ;&mrSm oufawmfapmifah wGtjzpfaqmif&u G zf @kd vli,fwpkukd cGiðfh ycJw h ,f? 'Dvil ,f
awG[m pepfwusoifwef;ay;xm;wmvnf;r&S/d pnf;urf;=uyfrwfrv _ nf;r&Sad wmh vGwf
ajrmufa&;wdu k yf t JG wGuf rvdv k m;tyfwv hJ yk af qmifra_ wGxJ yg0ifywfoufvm=uw,f?
tusK;d quftaeeJ@ 0ife[ D m ol@oufawmfapmifw h a,mufu vli,f&aJ bmfwa,mufukd
owfre_ @J w&m;±H;k wifjypf'%fcsrw S w f thJ r_rmS Oya'a&;t& +iw d , G yf wfoufvmcJw h ,f?
'Dtaetxm;[m usaemft h wGuf tifrwefraS cgi;f ±_yaf pcJw h ,f? bmvd@k vq J akd wmh
nD!w G af &; t"duusaewJt h csed rf mS 'Dvt kd ±_yt f axG;rsK;d u v_y&f mS ;r_uakd oG;uGaJ pzd@k om
tusK;d ðyvd@k jzpfygw,f? usaemf[m usaemfZh eD;udk vH;k 0O\Hak xmufct H m;ay;cJ+h yD;
olr[m qifjcifq;kH jzwfEikd rf _ tm;enf;wmjycJah yrJh qd;k qd;k 0g;0g;jypfr}_ uD;awG rusL;vGef
cJb
h ;l vd@k &yfccH w hJ ,f?
tJ'ED pS f Zlvikd v f rSm usaemfh (71) ESpaf jrmufarG;ae@twGuf ApfwmAmpwmu
,mawmtdru f kd usaemfrh o d m;pkwckv;kH eD;yg; vmvnf=uw,f? 'g[m yxrqH;k t}udrf
usaemfrh ed ;f ra&m/ om;orD;awGa&m/ ajr;awGa&m tm;vH;k udw k ae&mxJrmS pkpak 0;a0;
awG@q&kH wmjzpf+yD; pnfpnfum;um;eJ@ aysmpf &maumif;wJyh w JG yGjJ zpfcw hJ ,f? t&mcHAv kd f
p0gw h [ f m tau|;tarG;awGppD Of&mrSm cgwikd ;f xufyx kd ;l c|ecf +hJ y;D usaemfah jr;wcsK@d u yifr
[if;yGaJ wGrvmcif ylwif;rke@f awGEu _d pf m;wmudak wmif pdwrf uGucf b hJ ;l ? pm;aomuf+y;D wJh
tcg ajr;awGu usaemft h yd cf ef;xJ0if+yD; o&Jum;AG'D , D akd cG =unf=h uw,f? vl}uD;awG
uawmh {nfch ef;rSmyJae&pfc+hJ yD; owif;yvif; twif;tzsi;f awGajym=uw,f? usaemfh
tem;rSm rdom;pkwckvHk;a&mufaejcif;[m tvGef@tvGefudk}uD;rm;vSwJh om,m
63
e,f v f q if r if ' J v m;
csrf;ajr@r_ay;cJhw,f? wckwnf;aom pdwfqif;&Jem=uifr_uawmh usaemf[m 'Dvdk
tcgor,rsK;d awGróuHawG@c&hJ wm ESpaf ygi;f rsm;pGm=umcJ+h yDqw
kd hJ todyjJ zpfygw,f?
97
Zlvikd f (4) &ufae@rmS usaemfu h kd Advk cf sKyf0v D rfpv D mawG@+yD; aemufwae@us&if
orwbdo k meJ@awG@z@kd usaemfu h akd c:oGm;r,fv@kd ta=umif;=um;w,f? olu tJ'D awG@qrkH _
udk ‘av;pm;or_awG@qykH ’JG tjzpfazmfjy+y;D usaemfu h kd reuf (5) em&DcrJG mS toifah pmifah ezd@k
ajymw,f? usaemf rpPwmbdo k meJ@awG@z@kd taemufwikd ;f 0wfpw kH pHek @J vnfpnf;wck
0wfoGm;oifhw,fvdk@ ,lqrdw,f? (xif&Sm;aomyk*~dKvfrsm;tzGJ@vmawG@wkef;u 0wfpHk
uawmh =umjrifhpGmuwnf;u Zmwfodrf;oGm;cJh+yDjzpfw,f?) AdkvfcsKyfu oabmwlvdk@
wc%=umwJhtcg t0wfcsKyform;wa,mufa&mufvm+yD; udk,fwdkif;awG,lw,f?
tJ'aD e@cif;rSm usaemf[m 0wfpo kH pfwpH/k vnfpnf;/ &Syt f useô @J &SL;zdeyftopfawG&cJh
w,f? rjyefcif Adv k cf sKyfu usaemfah oG;trsK;d tpm;udv k nf; ar;w,f? aemufwae@rmS
rar#mv f ifw h hJ ab;'kuw Q ckcjk zpfvm&if u,fEikd zf @kd jzpfw,f?
usaemf[m awG@qykH t JG wGuf tpGr;f ukejf yifqifcw hJ ,f? awG@qykH t JG wGuf ðypkxm;wJh
usaemfph mv$meJ@ rSwpf ak wGwyH}k uD;udk jyefveS pf pfaq;cJw h ,f? aemufq;kH tajctaeawG
qkyfrdudkifrdjzpfatmif owif;pmawGeJ@pmapmifpmwrf;awG &Edkifoavmufrsm;rsm;
zwfxm;cJw h ,f? orwbdo k m trsK;d om;ygwaD cgi;f aqmiftjzpfu E_wx f u
G +f yD;aemuf
ol@ae&mrSm tufz'f AvsL'Duvyf a&G;aumufc&H w,f? olw@kd EpS Of ;D [m wa,mufukd
wa,muf tompD;&atmif tawmfu h kd ajcyke;f ckwòf ydiq f ikd af e=uw,fv@kd owif;xGuf
aew,f? bdo k mu usaemfe@J awG@csiw f m[m ol@òyid b f uftay:a=umvdu k w f mjzpfw,fv@kd
wcsKŒd u aumufcsuq f aJG umif;qJv G rd rhf ,f? 'gayrJh tJ'gukd usaemf*±krrlyg? usaemf[m
EdkifiHawmforwbufuay;vmEdkifwJh qifajcqifvufawGeJ@ usaemfjyefvnfacsy
wH@k jyefr,ft h qdak wGukd prf;oyfavhusi=hf unfrh w d ,f? ,SOb f ufwa,mufe@J awG@qw kH t hJ cg
wdik ;f ud,
k &f nf&, G wf ohJ abmxm;tjrifukd olww d u d sus &oGm;atmifvyk &f rSm jzpfygw,f?
usaemf[m rpPwmbdo k meJ@ awG@&rSmudk pdwv f y_ &f mS ;ylyifaerdw,f? ol@ukd ‘{&mr
rdausmif;}uD;’ vd@k vlord sm;+yD; a'go}uD;&efvw kd wfwhJ ol@pw d o
f abmxm;ta=umif;
Zmwfvrf;trsm;tjym; usaemf=um;cJzh ;l w,f? ol@uu kd saemf=unf&h wm a&S;±d;k qefw/hJ
rme}uD;acgi;f rmwJh tmz&duef;em;vlrsK;d awG&ŒJ pHerlemppfppfjzpfy&kH w,f? tJ'v D v kd rl sK;d
awG[m vlrnf;acgi;f aqmifawGe@J wef;wl&nfwal qG;aEG;wmxuf trde@f ay;!¸e=f um;
wmudk ydv k yk w f wf=uw,f? r=umao;cifu olavjzwfcw hJ m[m 'Dtm;oefru _ kd yd+k yD;
qd;k apwmyJ jzpfapcJyh &kH w,f? tu,fI olu usaemfu h kd vuf!;d_ waiguaf iguef @J
64
&efolESifh pum;ajymjcif;
aemufwvt=umjzpfwhJ 1989 ck/ =o*kwv f rSm yD'AvsLbdo k m[m Edik if v H ;kH qdik &f m
±kyjf rifo=H um;uae+yD; Edik if aH wmforwtjzpfuE_wx f u G af =umif; a=unmvdu k wf ,f?
ol@ aemufq;kH E_wq f ufred @f ceG ;f [m xl;qef;tH=h ozG,&f myJ [dak &mufonfa&muf uayguw f d
uaygucf sm ajymoGm;w,f? tJ'x D rJ mS olu tpd;k &0ef}u;D awG[m ,H=k unfra_ zmufzsuf
w,f/ ol@uv kd spvf sL±_w,f/ tmz&dutrsK;d om;uGe*f &uf&ŒJ upm;uGux f J 0ifomG ;cJw h ,f
vd@k pyG pf xJG m;w,f? aemufwae@rmS awmh tufz'f AvsL'Duvyf[m ,m,Dorwtjzpf
usr;f opPmused q f +kd yD; ðyjyifajymif;vJa&;twGuyf ikd ;f jzwfcsuu f kd twnfðycJw h ,f?
usaemfw@kd twGuf rpPwm'Duvyf[m ta&;rygow l a,mufv@kd jrifcrhJ w d ,f? ol
trsK;d om;ygwaD cgi;f aqmifjzpfvmwJt h cg ol[m yHpk u H sygw0D efxrf;oufouftjzpfxuf
ydv
k rJ yd/k avsmv h rJ avsmyh &kH cJw h ,f? ol@twdwb f 0rSm ðyjyifajymif;vJa&;pdw"f mwfazmfjy
csuf wpGe;f wprS &Syd rkH &cJyh gb;l ? ol[m ynma&;0ef}uD;tjzpf vljzLwuUov kd af wGrmS
vlrnf;ausmif;om;awG wufciG rhf &atmif tm;xkwcf w hJ ,f? 'gayrJh ol trsK;d om;ygwD
acgi;f aqmifjzpfvmuwnf;u usaemf ol@ukd aoaocsmcsm apmif=h unfah vhvmcJw h ,f?
usaemf ol@red @f ceG ;f tm;vH;k zwf=unfch w hJ ,f? olajymwmawG em;axmifcw hJ ,f? ol[m
ol@t&ifvu l ae wu,fu h k d uGjJ ym;cGx
J u G v f mr_jyaewm pawG@vm&w,f? ol[m oabm
w&m;orm;r[kwb f J vufawG@orm;jzpfw,f? ajymif;vJz@kd vt kd yfw,f? a&SmifvrJ$ &bl;vd@k
jrifwo hJ jl zpfw,f? olusr;f opPmused q f w kd ahJ e@rmS yJ usaemf ol@xaH wG@qzkH @kd yef=um;pm
wapmif a&;yd@k vu kd w f ,f?
rpPwm'Duvyfu &mxl;vufcyH rJG ed @f ceG ;f rSm ol@tpd;k &[m +idr;f csr;f a&;&zd@k o"H Ïd mef
csxm;a=umif;eJ@ +ird ;f csr;f a&;twGuf ydik ;f jzwfxm;wJh b,ftzG@J e@J rqdk aphpyfaqG;aEG;r,fv@kd
ajymoGm;w,f? 'gayrJhtaetxm;yHkpHopftwGuf ol@ydkif;jzwfcsufudk vufawG@
oufaojywmuawmh udyaf wmif;òrdŒrSm ykvyd &f ŒJ &ufpuf=urf;ñuwfru _ kd uef@uu G w f hJ
cswD ufqENjyyGw J ck pDpOfwt hJ cg ay:vmw,f? tJ'q D ENjyyGu J kd *d%
k ;f csKyfbek ;f awmf}uD;
wl;wl;eJ@ q&mawmftvefbdk;qufwdk@u acgif;aqmifrSmjzpfw,f? orwbdkom
vufatmufrmS qd&k if csw D ufy[ JG m ydwyf ifc&H rSmjzpf+y;D qENjyolawGuvnf; tJ'yD w d yf ifr_
udt k mcH=uvd@k t=urf;zufra_ wGay:vmrSmjzpfw,f? orwopfuawmh Edik if aH &;pka0;yGJ
67
e,f v f q if r if ' J v m;
awGtay: uef@owfcsKyfcs,rf a_ wG av#mah y;r,fv@kd ajymxm;wJt h wdik ;f uwdwnf+yD;
csw
D ufyu
JG ckd iG ðhf ycJw
h ,f/ +idr;f +idr;f csr;f csr;f qENjyzd@k yaJ wmif;qdck w
hJ ,f? t&ifvel @J rwlwhJ
vlopfwa,mufu wufrudik af eyg+yD?
98
'DuvyforwjzpfvmwJhtcgrSmvnf; usaemf[m v#Kd@0SufaphpyfaqG;aEG;a&;
aumfrwDe@J qufvufawG@qakH ecJw h ,f? usaemfw@kd xrJ mS zG@J pnf;tkycf sKyfyt kH ajccHOya'
zG@H òzd;a&;0ef}uD; *s&J pf0v D , f iG f yg0ifvmw,f? 'Dv[ l m *E<0ifbmom&yfrmS a'guw f m
bG@J &xm;wJh xl;c|ex f ufjrufow l OD;jzpf+yD; ol@tcef;u¾uawmh usaemfw@kd aqG;aEG;yGJ
awGukd tajccHOya'abmifx0J ifatmifvyk zf @kd jzpfw,f? usaemfu tpd;k &apwemawGudk
oufaojyzd@k zdtm;ay;cJw h ,f? yd;k vfprd;k eJ@ a&mfbifu|e;f u usaemfb h 0wl Edik if aH &;
tusO;f om;awG v$waf y;jcif;tm;jzifh Edik if aH wmf&ŒJ t&if;cH pdwaf umif;apwemaumif;
awGjyzd@k wdu k w f eG ;f cJw
h ,f? usaemfu aumfrwDukd usaemfv h yk af zmfuikd zf ufawG ¹ciG ;f csurf &Sd
v$waf y;zd@k ajymaeovdk olw@kdvw G v f m+y;D aemuf qlqyl yl t l rltusiahf wG rvkyzf @kd tpd;k &u
ar#mv f ifEh ikd yf gw,fv@kd vnf; usaemfajymcJw h ,f? tJ'gukd 1987 c/k ESpu f ek yf ikd ;f rSm ¹cGi;f csuf
r&Sd v$waf y;vdu k w f hJ *dAk eftrfbu D &D ŒJ taetxdik u f oufaojycJw h ,f?
1989 c/k atmufwb kd m (10) &ufae@rmS orw'Duvyfu a0gvw f mppfp;l vl;eJ@
usaemf&h ŒJ a&mfbifu|e;f &Jabmfa[mif; (7) a,mufjzpfwhJ a&;rGet f rfvmS ;bm;/ tmruf
uufo&m;'g;/ tif'±l;trfvef*ife/D tJv, d rkwq f ;kd t,fv'D/ *suzf rf mpDrv kd m/ 0Dvw f ef
trfumG ,De@J atmfpumtrfyo D mwd@k ukd v$waf y;r,fv@kd a=unmw,f? tJ'rD eufrmS
yd;k vfprd;k axmifrmS &Sad eqJjzpfwhJ a0gvw f m/ uufo/D a&;eJ@ tif'±l;wd@k u usaemfu h kd vm
awG@v@kd usaemf E_wq f ufpum;qdck iG &hf cJw h ,f? tJ'g[m pdwv f y_ &f mS ;p&mtjzpfygy?J 'gayrJh
usaemfvnf; axmifxt J =um}uD;xyfae&OD;rSm r[kwaf wmhb;l qdw k m odaeygw,f?
'Dval wGukd aemufig;&uft=umrSm *sK[ d efepPbm*faxmifu v$waf y;vdu k w f ,f? 'Dvyk &f yf
[m jynfwiG ;f ua&m jynfyuyg xdu k w f efwchJ s;D usL;r_&&Scd +hJ y;D usaemf[m rpPwm'Duvyf
udk todtrSwðf ycs;D usL;a=umif; pma&;yd@k vu kd w f ,f?
'gayrJh usaemf 'Duvyfuakd us;Zl;wifwmxuf a0gvw f meJ@wjcm;vlawG vGwf
vmwmudk ESpfESpfumum0rf;omwmu ydkygw,f? 'g[m usaemfwdk@ ESpfaygif;
ajrmufjrm;vSpmG ar#mv f ifah pmifph m;cJ&h wJ/h wdu k yf 0JG ifc&hJ wJh ae@&ufwckygy?J 'Duvyf[m
uwdwnfc+hJ yD; tJ'v D al wGuv kd w $ &f mrSm bmuef@owfcsKyfcs,rf r_ rS ygbJ v$waf y;wm
jzpfygw,f? olw@kd [m attifpeD mrnfe@J pum;ajymEdik =f uw,f? usaemfw@kd tzG@J tpnf;
udk ydwyf ifxm;r_[m vufawG@tm;jzifh vGeaf jrmufomG ;+yq D w kd m xif&mS ;aew,f? 'g[m
68
&efolESifh pum;ajymjcif;
usaemfw@kd &ŒJ a&&Snw f u kd yf JG w&m;r#wa=umif;eJ@ rlu=kd uHŒ=uHŒcdik u f ikd pf cJG rhJ _ rSeuf efa=umif;
jyaew,f?
'Duvyfu tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepf&ŒJ tpdwt f ykid ;f trsm;tjym;udk pepf
wusz,f&mS ;zsuo f rd ;f r_ pvkycf w hJ ,f? olu awmiftmz&duyifv,furf;ajcawGukd
tom;ta&mifra&G; vlwikd ;f twGuzf iG ahf y;cJ+h y;D trsm;jynfoq l ikd &f mtaqmuftOD;rsm;
oD;oef@cjJG cm;a&;tufOya' r=umcifzsuo f rd ;f r,fv@kd ajymw,f? 'DtufOya't& 1953
ckEpS uf wnf;up+yD; ‘tedrfhpm; tom;ta&mifcGJjcm;a&;pepf’ udk taumiftxnfazmf
cJhw,f? tJ'guawmh yef;jcHawG/ Zmwf±HkawG/ pm;aomufqdkifawG/ bwfpfum;awG/
pm=unfhwdkufawG/ tdrfomawGeJ@ wjcm;trsm;jynfolqdkif&mtaqmuftOD; toHk;
taqmifawGukd vlrsK;d t&cGjJ crf;wmjzpfw,f? Ed0k ifbmvrSmawmh olu yD'AvsLbdo k m
vufxufu tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepfqef@usio f al wGukd wdu k zf suzf @kd twGuf xl
axmifz@JG pnf;xm;wJh trsK;d om;vHðk cHa&;pDrt H yk cf sKyfrp_ epfqw kd hJ v#K@0d u S t f aqmufttHk
wck zsuo f rd ;f awmhr,fv@kd a=unmcJw h ,f?
'DZifbmvtapmydik ;f rSm usaemfu h kd 'Duvyfe@J (12) &ufae@rmS awG@q&kH zd@k &w dS ,f
vd@k ta=umif;=um;vmw,f? usaemf[m vkyaf zmfuikd zf uftopfawGa&m/ ta[mif;awG
eJ@yg wdik yf ifnEd‡ id_ ;f aeEdik +f yDjzpf+yD; usaemf, h mawmtdrrf mS vkyaf zmfuikd zf ufa[mif;awG/
'Drukd a&pDvx l v k y_ &f mS ;r_tzG@J e@J ,l't D ufzaf cgi;f aqmifawGe@J aqG;aEG;yGaJ wGvyk Ef ikd af eyg+y?D
usaemf[m a'oaygif;pHku attifpDvlawGtjyif ,l'Dtufzfudk,fpm;vS,fawG/
udqk mwl;·ud, k pf m;vS,af wGyg vufcaH wG@qckH w hJ ,f? 'Dvil ,fawGxu J wa,mufuawmh
pD&if;vf&mrm;zd;k pm;qdw k hJ Edik if v
H ;kH qdik &f mowWKwGi;f tvkyo f rm;rsm;or*~&ŒJ taxGaxG
twGi;f a&;rª;jzpf+yD; rsK;d qufopfacgi;f aqmifyikd ;f xJrmS tpGr;f tpt&Sq d ;kH olwa,muf
jzpfw,f? usaemfu h kd a&mfbifu|e;f u vkyaf zmfuikd zf ufawGvnf; vmawG@=uw,f? tJ'x D rJ mS
w,f&mvDuw kd meJ@wu kd sKpd q D mG vDw@kd yg0if+yD; ae@vnfpmpm;+yD;rS jyefomG ;w,f? olw@dk
ESpaf ,mufv;kH [m tawmfpm;Edik o f al wGjzpf+yD; olw@kd e@J ywfoufv@kd usaemf=um;&whJ
wckwnf;aom rausreyfajymqdck suu f awmh t&mcHAv kd pf 0gw h q f u D “tJ[v kd al wG[m
usaemfhwdk@&duQmawGudk tukefwG,fypfvdrfhr,f” vdk@ajymjcif;yJjzpfygw,f?
vkyaf zmfuikd zf ufawG&ŒJ ulnv D rf;!¸erf e_ @J usaemf[m 'DuvyfqD pmwapmifa&;
cJw
h ,f? t&ifu yD'AvsLbdo k mqDa&;wJh pmvdrk sK;d ygy?J udpu P awmh tpd;k &eJ@ attifpD
pum;ajym=uzd@k jzpfw,f? vuf&ydS ÉdyuQ[m awmiftmz&dujynf&ŒJ toufaoG;a=umudk
jzwfawmufypfae+yD; wckwnf;aomajz&Sif;csufuawmh aphpyfaqG;aEG;=uzdk@omjzpf
w,fv@kd usaemf orwudk pma&;ajymvdu k wf ,f? attifp[ D m aphpyfaqG;aEG;yGt J wGuf
·tvkyo
f rm;or*~rsm;tzG@J csKyf
69
e,f v f q if r if ' J v m;
b,fvókd uw d ifpnf;urf;owfrw S cf suu f rkd S vufcrH mS r[kw?f txl;ojzifh tpd;k &u tvdk
&Sw d hJ vufeufuikd w f u kd yf &JG yfpaJ &;qdw k hJ óuw d ifpnf;urf;owfru _ kd vufcrH mS r[kwb f ;l vd@k
usaemfajymvdkufw,f? tpdk;&[m usaemfwdk@qDu ‘+idrf;csrf;a&;twGuf ±dk;om;pGm
ydik ;f jzwfxm;r_’ udk awmif;qdx k m;+yD; usaemfw@kd taeeJ@ aphpyfaqG;aEG;zd@k tqifoifjh zpfr_
[m tJ'yD ikd ;f jzwfru _ kd taotcsmazmfjyaew,fv@kd usaemfaxmufjycJw h ,f?
&mxl;vufcyH rJG ed @f ceG ;f rSm &Si;f &Si;f vif;vif;azmfjyxm;wJt h wdik ;f trsK;d om;jyefvnf
oifjh rwfa&;tay: rpPwm'Duvyf&ŒJ tav;xm;r_a=umifh usaemftifrweftxif}uD;
ud;k pm;rda=umif;ajymjycJw h ,f? ol@pum;awG[m awmiftmz&duEdik if o H m; oef;aygi;f
rsm;pGmeJ@ urBmw0Sr;f u jynfoal wGukd awmiftmz&duEdik if o H pfw&yf r=umcifarG;zGm;
vmawmhr,fqw kd hJ ar#mv f ifch suef @J jynfv h #r;f apcJw h ,f? &if=um;apha&;vrf;a=umif;ay:u
yxrqHk;ajcvSrf;uawmh tom;ta&mifcGJjcm;a&;pepfeJ@ 'DpepfudktoufoGif;wJh
aqmif&u G cf sut f m;vH;k vk;H 0zsuo f rd ;f ay;zd@k jzpfvrd rhf ,fv@kd usaemfajymcJw h ,f?
'gayrJh ckaemufyikd ;f rSm tJ'rD ed @f ceG ;f ygpw d "f mwfukd vufawG@taumiftxnf odyf
rjrif&bl;vd@k usaemfajymvdu k wf ,f? vltawmfrsm;rsm;u tpd;k &&JŒ ay:vpDawG[m
tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepfukd wjcm;enf;awGe@J qufvyk w f mvd@k jrif=uw,f? tpd;k &[m
vlrnf;Zmwdjynfe,facgi;f aqmifawG/ ¡tom;ta&mifcjJG cm;a&;¢ pepf}uD;u vufoyf
arG;xm;wJh wjcm;vlrnf;awGe@J pum;ajymwmudyk J wtm;tcsed u f ek cf vH yk af ew,fv@kd
usaemfajymvdu k w f ,f? 'Dval wG[m vlrnf;awmiftmz&duvlxak wGu 0dik ;f y,fxm;wJ/h
twdwu f mvzdEydS rf &_ ŒJ vufyg;apud, k pf m;vS,af wGjzpfw,fv@kd usaemfajymvdu k w f ,f?
aphpyfaqG;aEG;r_ukd tqifEh pS q f ifch v JG yk zf @kd usaemfth qdðk ycsuu f kd xyfwifvu kd w f ,f?
usaemf[m attifpu D csrw S cf whJ hJ 1989 ck [m&ma&a=unmcsuyf g vrf;!¸erf al wGukd
tjynft h 0axmufcw H ,fv@kd ajymvdu k w f ,f? 'Da=unmcsux f rJ mS Edik if aH wmftpd;k &
ud, k w f ikd zf efw;D cJw h /hJ aphpyfaqG;aEG;a&;twGut f wm;tqD;awGz,f&mS ;zd@k tpd;k &rSmwm0ef
&Sw d ,fv@kd ajymxm;w,f? tJ'aD wmif;qdck suaf wGxrJ mS Edik if aH &;tusO;f om;tm;vH;k
v$waf y;a&;/ uef@owfcsKyfcs,cf t H zG@J tpnf;awGe@J vly*k Kd~ vfawGtay: uef@owfcsuf
tm;vH;k zsuo f rd ;f a&;/ ta&;ay:tajctaetqH;k owfa&;eJ@ òrŒd opfawGu ppfwyftm;vH;k
z,f&Sm;ay;a&;wdk@ yg0ifw,f? wdkufcdkufr_awGtqHk;owfzdk@ ESpfOD;ESpfzufoabmwl
typftcwf&yfpaJ &;[m yxr OD;pm;ay;vkyif ef;jzpfoifw h ,f/ bmjzpfv@kd vq J akd wmh tJ'g
r&S&d if bmtvkyrf v S yk Ef idk rf mS r[kwb f ;l vd@k tav;ay;ajymvdu k w f ,f? usaemf rpPwm
'Duvyfe@J awG@z@kd w&uftvdrk mS ol@qpD myd@k vu kd wf ,f?
99
1990 ck/ azazmf0g&v D (2) &ufae@rmS tufz'f AvsL'Duvyfu ygvrD efa&SŒarSmufrmS
xH;k wrf;pOfvm tzGirhf ed @f ceG ;f ajym&if; wjcm;b,fawmiftmz&duEkid if t H }uD;tuJwOD;
wa,mufu wcgrrS vkycf zhJ ;l wmudk vkyv f u kd w f ,f? olu tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepf
udk wu,fwrf;pwifzsuo f rd ;f +y;D 'Dru kd a&pDuswhJ awmiftmz&duEdik if t H wGuf tajccH
yEMuaf wGcsvu kd wf ,f? olu attifp/D yDatpD (tmz&duvH;k qdik &f muGe*f &uf)/ awmif
tmz&duuGejf rLepfygwD (tufpaf tpDy)D eJ@ wjcm;rw&m;oif; (31) ckukd ydwyf ifxm;
wmawG ±kyfodrf;wm/ t=urf;rzufwJhvkyf&yfawGtwGuf axmifcsxm;wJh EdkifiHa&;
tusO;f om;awGvw $ af y;wm/ ao'%fp&D ifr&_ yfqikd ;f wmeJ@ ta&;ay:tajctaet&
csrw S cf whJ hJ uef@owfcsKyfcs,rf t _ rsK;d rsK;d ±kyo f rd ;f wmawGukd xl;xl;jcm;jcm;a=unmvdu k f
w,f? olu “aphpyfaqG;aEG;zdk@tcsdef a&mufvm+yD” vd@k ajymw,f?
'g[m tifrwefpw d v f y_ &f mS ;tHt h m;oifph &m tcgor,jzpfygw,f? bmvd@k vq J kd
awmh ol[m wcsux f eJ @J awmiftmz&duEdik if t H ajcttaeudk vufawG@tm;jzifh yHrk eS f
tajctaea&mufatmif vkyv f u kd v
f @kd ygy?J attifp[ D m ESpaf ygi;f (40) =um ESyd u
f yG rf e_ @J
jynfEiS cf &H r_awGñuHc+hJ yD;aemuf tcktcg w&m;0iftzG@J tpnf;w&yfjzpfomG ;yg+yD? usaemf
eJ@wuG usaemf&h aJ bmftm;vH;k [m attifpt D zG@J 0ifjzpfra_ =umifvh nf;aumif;/ attifpD
&JŒ tpdr;f / t0ge@J teufa&miftvH udik af qmifra_ =umifv h nf;aumif;/ attifpeD mrnf
xkwaf zmfajymqdrk a_ =umifv h nfaumif; tzrf;rcH&Edik af wmhygb;l ? ESpaf ygi;f (30) eD;yg;
twGi;f yxrqH;k t}urd t f jzpf usaemf"h mwfyekH @J ajympum;awGa&m/ ydwyf ifc&H wJh usaemfh
&Jabmftm;vH;k &JŒ "mwfyekH @J pum;awGyg awmiftmz&duowif;pmawGxrJ mS ygvmEdik yf g+y?D
Edik if w
H umtodik ;f t0kid ;f u 'Duvyf&ŒJ &J0w hH v hJ yk &f yfawGukd =obmay;=uw,f? 'Dvo k d wif;
aumif;awG&adS eayrJv h nf; rpPwm'Duvyfu ta&;ay:tajctaeudk vH;k vH;k vsm;vsm;
r±kyo f rd ;f wm 'grrS [kwf òrdŒopfawGxu J ppfwyfawG rxGucf idk ;f wmudk attifpu D
uef@uu G cf w hJ ,f?
rpPwm'Duvyf&ŒJ ygvrD eftzGirhf ed @f ceG ;f ajym+y;D (7) &uft=um azazmf0g&D (9) &uf
ae@rmS awmh usaemfu h k d wGiaf [G;pfux k d yfomG ;&r,fv@k d ta=umif;=um;vmw,f? usaemf tJ'u D kd
nae (6) em&Da&mufomG ;w,f? usaemf[m ðy;H &$iaf ewJh rpPwm'Duvyfukd ol@±;kH cef;xJrmS
awG@+y;D vufqEJG w _ q f ufquf&if;eJ@ oluusaemfu h kd aemufwae@rmS axmifuv$waf wmh
73
e,f v f q if r if ' J v m;
r,fv@kd today;cJw h ,f? awmiftmz&duEkid if eH @J urBmwv$m;u pme,fZif;awGu usaemf
vGwcf ge;D ae+yv D @kd &ufowWywfaygi;f rsm;pGmuwnf;u cef@reS ;f aecJ=h uayrJh 'Da=unmcsuf
[m usaemfu h kd tHt h m;oifo h mG ;apcJyh gw,f? usaemfu h kd 'DuvyfawG@csiw f t hJ a=umif;&if;
u v$wrf ,ft h a=umif; today;zd@k jzpfw,fv@kd ajymrxm;cJyh g?
usaemf&h ŒJ aoG;om;qENe@J OD;aESmufyikd ;f todw@kd vGeq f aJG ewmcHpm;rdw,f? usaemfh
taeeJ@ jrefEdkifor#tjrefqHk; axmifuxGufcsifpdwf wtm;jzpfaew,f? 'gayrJh
tcsed w f akd v;yJ óudo&d +yD;xGuzf @kd [m roifah wmfygb;l ? usaemfu rpPwm'Duvyfukd
aus;Zl;wifa=umif;ajym+yD;/ aus;Zl;uef;yHak yguEf ikd af yrJh usaemfv h wG af jrmufrt _ wGuf
usaemfrh o d m;pke@J usaemft h zG@J tpnf;u óudwifjyifqifrv _ yk Ef ikd af tmif wywfavmuf
tcsed &f csiw f ,fv@kd ajymvdu k w f ,f? reufjzefus 'Dtwdik ;f xxGuo f mG ;&if 0±ke;f oke;f um;
jzpfuek v f rd rhf ,fv@kd ajymvdu k w f ,f? usaemfu h kd tJ'aD e@uae aemufwywft=umrS
v$waf y;zd@k 'Duvyfukd yef=um;vdu k w f ,f? usaemf[m (27) ESpf apmifch +hJ yD;wJhaemuf
aemufxyf (7) &ufavmufawmh at;at;aq;aq;apmifEh ikd yf gw,f?
usaemfw h ŒHk jyefra_ =umifh 'Duvyftt hH m;oifo h mG ;w,f? olu usaemfyh ef=um;csuu f kd
jyefrajzbJ usaemfv h w $ zf @kd tpDtpOfawG qufajymjyw,f? tpd;k &[m usaemfu h kd *sK[
d ef
epPbm*fo@kd av,mOfe@J ac:oGm;+yD; tJ'u D srw S &m;0ifvw $ af y;rSmjzpfw,fv@kd oluajym
w,f? olaemufxyfpum;rqufcif usaemfu tJ'DtpDtpOfudk jyif;jyif;xefxef
uef@uu G af =umif; ajymvdu k w f ,f? usaemft h aeeJ@ ApfwmAmpwmaxmifA;l 0uyJ vrf;av#muf
xGucf si+f y;D usaemft h ay: =unf±h a_ pmifah &Smufco hJ al wGukd aus;Zl;wifpum;ajymcsiw f ,f?
udyaf wmif;òrŒd u jynfoal wGukd E_wq f ufcsiw f ,f? usaemf[m *sK[ d efepPbm*fuvmcJo h l
jzpfayrJh udyaf wmif;[m q,fpEk pS o f ;kH cke;D yg; usaemfah e&yfjzpfomG ;cJw h ,f? usaemfóuu d w f hJ
tcsed rf mS rS ud, k [ hf mud, k f *sK[ d efepPbm*fjyefr,f? tpd;k &jyefapcsiw f thJ csed f rjyefb;l ?
“usaemfvGwfvyfoGm;+yDqdk&if usaemf udk,fh[mudk,f=unfh vkyfr,f” vd@k ajymvdu k w f ,f?
'Duvyf OD;aESmufajcmufoGm;jyefw,f? odk@aomfvnf; 'Dwcgawmh usaemfh
uef@uGufr_awGa=umifh v_yfv_yf&Sm;&Sm;jzpfoGm;w,f? ol awG@qHkr_uae c%tjyif
xGucf iG yhf ef+yD; wjcm;vlawGe@J wikd yf ifz@kd ±H;k cef;xJuxGuo f mG ;w,f? (10) rdepft=umrSm
rsufESmcyftdktdkeJ@jyef0ifvm+yD; “rpPwmrif'Jvm;a&/ tckusrS tpDtpOfjyifzdk@ tcsdefrrSD
awmhb;l As” vd@k ajymw,f? usaemfuawmh tpDtpOfuv kd ufrcHEikd af =umif;/ aemufwywf
t=umrS vGwcf siw f t hJ a=umif;eJ@ *sK[ d efepPbm*fuaervGwcf sib f J ApfwmAmpwmuaeyJ
vGwcf siaf =umif; jyefajymvdu k w f ,f? tJ't D csed [ f m wif;rmwJt h csed w f ckjzpfae+y;D tusO;f
om;wa,mufu rdru d rkd v$wzf @kdawmif;qdak ewmeJ@ ol@ukd axmifoiG ;f tusO;f csou l ol@ukd
v$wzf @kd ZGwóf ud;yrf;aewm&JŒ *Gw;D *Gustajctaeudk tJ'w D ek ;f u usaemfw@kd ESpaf ,muf
74
&efolESifh pum;ajymjcif;
Ð Ð Ð Ð Ð
75
e,f v f q if r if ' J v m;
tydkif;11? vGwfvyfa&;
100
usaemf[m em&Dtenf;i,fyt J yd &f +yD; vGwrf ahJ e@reuf (4) em&DcrJG mS Ed;k vmw,f?
azazmf0g&D (11) &ufae@[m udyaf wmif;òrdŒ&JŒ aEG&moDuek q f ;kH csed f wdru f if;pifw&hJ uf
w&ufjzpfygw,f? usaemf[m vkyaf eus use;f rma&;avhusichf ef;udk tusO;f csKH ;vkyf
vdu k +f yD;awmh a&rd;k csK;d / reufpmpm;w,f? 'Dah emufrmS udyaf wmif;òrdŒrSm&Sw d hJ attifpeD @J
,l't D ufzv f al wGqzD ek ;f quf+yD; usaemfv h w G af &;udpP pDpOfjyifqifz@kd e@J ajymr,frh ed @f ceG ;f
tacsmudik zf @kd twGuf usaemf, h mawmtdru f kd vma&muf&efajymvdu k w f ,f? axmif
q&m0efa&mufvm+yD; usaemfu h kd use;f rma&;ppfaq;r_ tusO;f ±H;k vkyaf y;w,f? usaemf
axmifuvGw+f y;D aemuf ñu&H rSmawGukd tcsed , f rl pOf;pm;tm;bJ rvGwcf ifvyk &f r,fu h pd P
trsK;d rsK;d udo k m pOf;pm;cJw h ,f? vl@b0rSm tifrwefjzpfavhjzpfx&Sw d t hJ wdik ;f jzpf&yfwck&ŒJ
ta&;yg}u;D us,rf [ _ m ±_y&f u
S cf wfaewJh tao;tzGaJ v;awG waxmifavmuf=um;xJ
aysmufomG ;wwfw,f?
aqG;aEG;qH;k jzwfp&mudpaP wGrsm;+yD; tcsed u f tifrwef@uekd nf;aew,f? pD&if;vf
&mrm;zd;k pm;eJ@ x&DAmrifEsL,,ftygt0if óuq d akd &;aumfrwDu &JabmfwcsKŒd [m reuf
tapm}uD;uwnf;u tdrrf mS a&mufae=uw,f? usaemf[m rdrx d ed ;f odr;f cHae&wke;f
usaemft h ay: tifrwef=uifemcJw h hJ yg;vfòrŒd av;u jynfoal wGukd t&ifq;kH rde@f ceG ;f ajymcsif
w,f? 'gayrJh óudqakd &;aumfrwDuawmh tJovdv k yk w
f m roifb h ;l vd@k tjyif;txef
uef@uu G af ew,f? usaemf&h ŒJ yxrqH;k rde@f ceG ;f udk csr;f omwJv h jl zL yg;vfòrŒd olòrŒd om;awGukd
a[m&if wrsK;d xif=uvdrrhf ,fv@kd olw@kdu,lqw,f? tJ't D pm; usaemf[m udyaf wmif;òrŒd u
r[mppfa&;jyuGi;f rSm udyaf wmif;òrdŒvlxu k kd t&ifq;kH pum;ajymzd@k pDpOfxm;w,f?
yxrqH;k &Si;f &r,fh jy\emwckuawmh usaemf&h ŒJ vGwv f yfry_ xrnudk b,frmS
ukeq f ;kH aprvJqw kd m jzpfw,f? usaemfo h abmuawmh udyaf wmif;òrŒd }u;D xJu udyzf vuf
vd@k ac:wJh pnfum;±_yaf xG;vSwhJ vlrnf;eJ@ujym;òrŒd opfawGrmS ntdyzf @kd jzpfw,f? 'Dvx l k
awGeJ@ aoG;pnf;nD!Gwfr_udkjyzdk@ jzpfygw,f? 'gayrJh usaemfhvkyfazmfudkifzufawGeJ@
aemufyikd ;f rSm usaemfZh eD;uyg vHðk cHa&;ta=umif;awGa=umifh *d% k ;f csKyfbek ;f awmf}uD;
'ufprf eG w f ;l wl;eJ@twl bda&Sm0h if;rSm ntdyo f ifw h ,fv@kd wdu k w f eG ;f =uw,f? bda&Sm0h if;
qdw
k m vljzLqifajczH;k &yfuu G uf tqifjh rifah e&mjzpfw,f? usaemf axmifruscifwek ;f u
qd&k if tJovdak e&mrsK;d rSm usaemfaecGi&hf rSmr[kwyf g? usaemf axmifuvGww f hJ yxrqH;k
nudk txufwef;pm;vljzL&yfuGufwckrSm ukefqHk;apcJh&if raumif;wJhazmfjycsuf
jzpfomG ;vdrrhf ,fv@kd ,lqrdw,f? 'gayrJh bda&Sm0h if;[m wl;wl;&JŒ omoemydik o f ufwrf;
76
&efolESifh pum;ajymjcif;
*s,&f rD v
dk KGd ifEiS hf vufa0S@xk;d avhusiahf epOf?
79
e,f v f q if r if ' J v m;
w&m;¶kH;tjyif
bufY ¶kozf mhpf
ESit
hf wl?
w&m;¶kH;tjyifbufY
rk;d Zufuw dk meDEiS hf twl
atmify&JG csed ?f tpk;d &u
pG J c suf ¶ k y f o d r f ; vk d u f
a=umif; ckav;wif=um;
vkduf&onf? okd@aomf
atmif y G J u c%om
cHonf? (3) vt=um
1959 ckxw J iG f usaemf
wk@d (29) a,muf aemuf
wcg w&m;¶kH;wifcH&
onf?
80
&efolESifh pum;ajymjcif;
'kw,
d tr_jzpf+yD;aemuf usaemf ajr
atmufo#K;d cJo
h nf? “vlrnf; jrwf
av;a&$ " m;Ak d v f ” [k umvwck
emrnfausmo f mG ;cJo h nf?
82
&efolESifh pum;ajymjcif;
a&mfbifu|e;f axmif0if;?
83
e,f v f q if r if ' J v m;
1990/ azazmf0g&Dv/
vGwv
f yf+y?D
atmfvef'dk aetdrrf mS ?
84
&efolESifh pum;ajymjcif;
*sK[
d efepPbm*fòr@rS atmfvAD m jynfawmfjyefóuqkyd ?JG
86
&efolESifh pum;ajymjcif;
usaemhf rde@f ceG ;f +y;D csed rf mS rd;k csKyfomG ;+yjD zpfw,f? usaemfw@kd [m bda&Sm0h if;udo k mG ;zd@k
um;awGay: cyfow k o f w k w f eG ;f yd@k c&H w,f? bda&Sm0h if;&JŒ oef@&iS ;f opfviG w f &hJ yf0ef;xJ
usaemfwdk@0ifvmwJhtcg usaemfhudk óudqdkE_wfqufzdk@apmifhae=uwJh vlrnf;&maygif;
rsm;pGm&JŒ rsuEf mS awGukd awG@&w,f? usaemfw@kd uakd wG@vu kd af wmh olw@kd [m oDcsi;f awG
atmfqdk=uw,f? usaemfu *dk%f;csKyfbkef;awmf}uD;wl;wl;udk tm;&yg;&zuf,rf;+yD;
E_wq f ufcw hJ ,f? 'Dv[ l m tarSmifwumhtarSmifru kd q f ;kH ESpu f mvawGrmS wEdik if v H ;kH udk
ol&ŒJ pum;awG/ ol&ŒJ owWad wGe@J tm;ay;cJw h ,f? jynfoal wG&ŒJ ar#mv f ifch suuf kd jyefvnf
Ed;k xapcJw h ,f? usaemfw@kd ukd tdrx f aJ c:oGm;awmh txJrmS aemufxyfro d m;pk0ifawGe@J
rdwaf qGoil ,fcsi;f awG apmifah e=uw,f? 'gayrJh usaemft h wGuf pdwt f auseyftaysmf
&$iq f ;kH tcsed uf awmh ¡qG'D ifEikd if ¢H pawmh[rk ;f òrdŒu w,fvzD ek ;f ac:w,fv@kd usaemfu h kd
vmajymwJt h cgjzpfw,f? b,fozl ek ;f qufw,fqw kd m usaemfcsucf si;f odvu kd wf ,f?
atmfvAD mwrfb&kd ŒJ toH[m wd;k n‡i;f ayrJh rSm;p&mr&Syd g? 'Davmuf ESpu f mvawG=um+y;D rS
ol@toHjyef=um;&wm usaemfu h kd tifrwefrS 0rf;omaysm&f i$ af pygw,f? atmfvAD m[m
1989 ck/ =o*kwv f wke;f ujzpfcw hJ hJ avjzwfa0'ema=umifh csed @J omG ;&muae qG'D ifEikd if rH mS
91
e,f v f q if r if ' J v m;
101
usaemfvw G +f yD; aemufae@ae@cif;rSm owif;pm&Si;f vif;yGv J yk zf @kd pDpOfxm;w,f?
reufyikd ;f rSm usaemfh vkyaf zmfuikd zf ufwcsK@d e@J awG@q+kH y;D tpDtpOfqaJG &;eJ@ AsL[mcsa&;awG
aqG;aEG;=uw,f? cs;D usL;*k%ðf ya=umif; a=u;eef;awGe@J o0%fvm$ awGvnf; awmifypl m
wvH;k pmavmufa&mufvm+y;D usaemf[m tJ'gawGukd wwfEikd o f r#rsm;rsm;zwf±c_ w hJ ,f?
'Do0%fvm$ awG[m wurBmvH;k uvmwmjzpf+yD; orwawG/ 0ef}uD;csKyfawGqu D jzpf
w,f? 'gayrJh usaemfph w d x
f J txl;wvnf trSwx f ifxifjzpfapcJw h hJ o0%fvm$ uawmh
udyaf wmif;òrdŒ&JŒ vljzLtdr&f iS rf wa,mufqu D jzpf+yD; usaemfu
h kd tifrwefr&S i$ jf rL;apcJh
w,f? tJ'DpmxJrSm “&SifvGwfvmwJhtwGuf/ &SifhrdwfaqGawG/ rdom;pkawGeJ@jyefqHkpnf;
&wJhtwGuf usr0rf;omygw,f? 'gayrJh rae@u &Sifhrdef@cGef;uawmh tifrwefysif;p&m
aumif;w,f” vd@k a&;xm;w,f?
usaemfaxmifruscifwek ;f u tJ'aD e@vyk w f hJ owif;pm&Si;f vif;yGrJ sK;d wcgrrS vkyzf ;l
cJyh g? t&ifumvawGwek ;f u ±kyjf rifo=H um;uifr&mawGray:ao;bJ attifpo D wif;pm
&Sif;vif;yGJtrsm;pk[m v#Kd@0SufvkyfcJh&w,f? tJ'Dae@cif;rSmawmh wdkif;jynfaygif;pHku
owif;pmq&mawG trsm;}uD;&Sad e+yD; usaemf b,fo@l upkd um;ajym&r,f rodawmhyg?
'Dvpl x k rJ mS vlrnf;owif;pmq&mawG &mckid Ef e_ ;f rsm;rsm;awG@&vd@k usaemfauseyfrw d ,f?
owif;pm&Si;f vif;yGrJ mS acgi;f pnf;wcsK@d ukd cdik rf matmifxyfajymzd@k usaemf pdwt f m;xuf
oefcjhJ yefw,f? tJ'x D rJ mS yxrwcsuu f usaemf[m attifp&D ŒJ opPm&Sw d /hJ pnf;urf;
apmifx h ed ;f wJh tzG@J 0ifwa,mufjzpfw,fqw kd mygy?J attifpv D }l uD;ydik ;f trsm;pk[m
usaemfvGwfvmwmudk jynfyuaeapmifh=unfhae=u+yD; usaemfh&JŒopPmapmifhodr_udk
ta0;uae tuJjzwfae=ur,fqw kd m usaemfoad ew,f? usaemf[m tzG@J tpnf;xJ
uae ,dik x f u
G af e+yD/ usaemfaysmoh mG ;+yDqwkd hJ aumv[mvawG olw@kd =um;=uwmudk
92
&efolESifh pum;ajymjcif;
usaemfow d ,f? 'gah =umifh tcGi&hf wdik ;f usaemf[m olw@kd pw d af t;atmif óu;d yrf;cJw h ,f?
usaemfu h kd tzG@J tpnf;xJ bmtcef;u¾uygrvJv@kd ar;wJt h cg usaemfu attifpD
!¸e=f um;wJh bmtcef;u¾uyJjzpfjzpf yg0ifr,fv@kd pme,fZif;awGukd tajzay;vdu k wf ,f?
usaemfu vufeufuikd w f u kd yf u JG kd qufvufaxmufct H m;ay;wmeJ@ aphpyfaqG;
aEG;yGaJ wGvyk zf @kd &yfcw H m=um;rSm bmyÉdyuQrrS &Sb d ;l vd@k owif;axmufawGukd ajymvdu k f
w,f? vufeufuikd w f u kd yf &JG ŒJ t&Sw d &m;eJ@+cdr;f ajcmufra_ =umifh tpd;k &[m aphpyfaqG;
aEG;a&;E_wcf rf;udk a&mufvmwmjzpfw,f? Edik if aH wmftpd;k &u attifpt D ay: t=urf;
zufr&_ yfqikd ;f wJt h cgus&if attifpu D vnf; +idr;f csr;f a&;eJ@w@kH jyefvrd rhf ,fv@kd jznfph u G f
ajymvdu k w f ,f? pD;yGm;a&;'%fcwfra_ wGe@J ywfouf+y;D ar;wJt h cg usaemfu attifp[ D m
'%fcwfra_ wGav#mah y;zd@k rawmif;qdEk ikd af o;bl;/ bma=umifv h q J akd wmh '%fcwfta&;
,lra_ wG yxrqH;k pjzpfapcJw h /hJ vlrnf;awGtwGuf Edik if aH &;tcGit hf a&;awGuif;rJah er_[m
quf&adS evd@k jzpfw,fv@kd ajzvdu k wf ,f? usaemf axmifuxGucf +hJ yjD zpfayrJh rvGwv f yfao;
bl;vd@k usaemfajymvdu k w f ,f?
vljzLawG&ŒJ pd;k &draf =umif=h ur_awGe@J ywfouf+y;D awmhvnf; usaemfu h akd r;=uw,f?
vlawGuusaemfhudk vljzLawGtay:emusnf;a'gopdwfarG;xm;zdk@ ar#mfvifhxm;wm
usaemfow d ,f? 'gayrJh usaemfrh mS emusn;f a'gopdwrf &Syd g? axmifxaJ &mufaecsed rf mS
vljzLawGtay: emusn;f rke;f wD;pdwf avsmyh g;oGm;cJ+h yD; pepf}uD;tay:rSmawmh rke;f wD;
pdwaf wG}uD;xGm;vmcJw h ,f? usaemfw@kd ukd tcsi;f csi;f &efwu kd af y;wJph epf}uD;udk rke;f wD;
aeayrJh usaemf[m ud, k &hf efoal wGuakd wmif arwWmxm;w,fqw kd m awmiftmz&du
Edik if o
H m;awG jrifapcsiw f ,f?
bmpepfopfyv J yk v f yk f vljzLawG&ŒJ tcef;u¾ ta&;ygyu kH kd usaemf owif;axmuf
awGpw d x f J pGrJ wS o f mG ;atmifvyk cf siw f ,f? usaemf[m 'Dtcsuu f kd wcgrS rsuaf jcrjywfchJ
ygb;l ? usaemfw@kd [m wdik ;f jynfukd rvGwaf jrmufapcifrmS zsuq f ;D rypfcsiyf gb;l ? vljzLawG
udak rmif;xkwv f u kd &f if Ekid if v H ;kH vH;k ysuo f mG ;vdrrhf ,f? vljzLawG&ŒJ pd;k &draf =umufvef@ra_ wGe@J
vlrnf;awG&ŒJ ar#mv f ifch suaf wG=um;rSm rZÆrd yËdyËmvrf;a=umif;&Sw d ,f? 'gukd usaemfw@kd
attifpu D &SmazGEikd v f rd rhf ,fv@kd usaemfajymcJw h ,f? “vljzLawG[m awmiftmz&du
om;csif;awGjzpfw,f? usaemfwdk@[m olwdk@udkvHkðcHpdwfcsapcsifw,f? 'Dwdkif;jynf zHG@òz;
wd;k wufa&;twGuf olw@kd tusK;d ðycJw
h mudk usaemfw@kd todtrSwðf y0rf;ajrmufa=umif; olw@kd
f ,f” vd@k usaemfajymcJw
odapcsiw h ,f? tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepfupkd eG @f vw$ w
f hJ b,f
trsKd;om;/ trsKd;orD;rqdk usaemfwdk@&JŒ vlrsKd;rcGJwJh 'Drdkua&pDawmiftmz&duEdkifiH
ay:xGe;f a&;wdu
k yf u JG vufurf;óudqw kd ,f? vlrsK;d rcGw
J ahJ wmiftmz&duEdik if o
H pf[m
vlwikd ;f twGuf ydak umif;wJah e&mjzpfr,fqwkd m usaemfw@kd &ŒJ vljzLom;csi;f awG vufcH
93
e,f v f q if r if ' J v m;
atmif tpGr;f ukeaf zsmif;zsem;cs&rSmjzpfw,f?
usaemf&ŒJ 'DyxrqH;k owif;pm&Si;f vif;yGu J p+yD; usaemfowdxm;rdwmuawmh
owif;pmq&mawG[m usaemfEh ikd if aH &;tawG;tjrifawGukd omr[kwb f J usaemf&h ŒJ yk*v ~ ud
cHpm;r_awGe@J qufqrH a_ wGta=umif;vnf; odcsipf w d jf yif;jy=uw,fqw kd mudyk gy?J 'g[m
usaemfhtwGuf topftqef;jzpfaeygw,f? usaemfaxmifxJp0ifcsdefwkef;uqdk&if
owif;pmq&mwa,muf[m yk*Kd~ vfwOD;wa,muf&ŒJ ZeD;eJ@ro d m;pkta=umif;/ pdwf
cHpm;r_awGta=umif;/ ud, k af &;ud, k w f mtqefq;kH tcgor,awGta=umif;ar;zd@k wcgrS
pOf;pm;rdrmS r[kwyf g? pme,fZif;awGu 'Dupd aP wGpw d 0f ifpm;wmudek m;vnfay;Ekid af yrJh
b,fvykd jJ zpfjzpf olw@kd &ŒJ pl;prf;csipf w d u f kd auseyfatmifjznfq h nf;ay;zd@k usaemfrh mS
cufaew,f? usaemf[m ud, k chf pH m;r_awGukd vltrsm;a&SŒarSmuf xkwaf jymvG,o f rl [kw/f
wcgrv S nf; 'Dvrkd vkycf zhJ ;l ? usaemfvw G af jrmufvmwJt h wGuf b,fvckd pH m;&ovJv@kd
usaemfu h kd owif;axmufawGu r=umc%ar;=uw,f? usaemfuvnf; o±kyaf zmfv@kd
r&Edik wf mudk o±kyaf zmfjyzd@k tpGr;f ukeóf u;d pm;ay;ygw,f? 'gayrJh trsm;tm;jzifh ratmif
jrifygb;l ?
owif;pm&Si;f vif;yG+J yD;wJt h cg *d% k ;f csKyfbek ;f awmf}uD;wl;wl;&JŒZeD;u *sK[ d efepP
bm*fòh rdŒuae vSr;f zke;f quf+yD; usaemfw@kd tJ'u D ckd sucf si;f av,mOfe@J vmzd@k ajymw,f?
usaemfe@J 0ife[ D m udyaf wmif;òrŒd rSm &uftenf;i,favmuftem;,laexdik zf @kd ar#mv f ifch hJ
ayrJh &wJo h wif;t& *sK[ d efepPbmh*òf rdŒu jynfoal wG[m aerxdxikd rf omjzpfae+yD;
tu,fI usaemfcsucf si;f jyefrvm&if 0±ke;f oke;f um;jzpfuek Ef ikd w f ,fv@kd qw kd ,f? usaemf
wd@k [m tJ'n D aerSm *sK[ d efepPbmh*u f kd av,mOfe@J omG ;vdu k wf ,f? 'gayrJh trSwf (8115)
atmfvif;'dk taemuf&yfuu G u f topfjyefaqmufxm;wJh usaemfw@kd aetdraf [mif;
rSmawmh axmife@J csw D jhJ ynfoal wGtcHk aJ ewma=umifh usaemfw@kd tJ'o D mG ;zd@k roifb h ;l vd@k
ta=umif;=um;vmwJt h wGuf usaemf[m pdwrf ygwyge@J vufcv H ukd &f w,f? usaemf
vGwaf jrmuf+y;D 'kw, d nudk ud, k t hf rd t f rd;k atmufrmS yJ ukeq f ;kH &zd@k wrf;wrdayrJh tJ't D pm;
usaemfe@J 0ife[ D m òrŒd ajrmufbuf qifajczH;k &yfuu G rf mS &Swd hJ attifpaD xmufco H l wa,muf
tdrrf mS yJ wnf;vdu k &f w,f?
·
aemufae@reufrmS usaemfw@kd [m qd0k w D òkd rŒu yxrtrsK;d om;b%f tm;upm;
uGi;f udk &[wf,mOfe@J yso H mG ;vdu k w f ,f? usaemfw@kd [m qd0k w D òkd rdŒudk a0[ifrS avhvm
=unf±h E_ idk cf w
hJ ,f? qd0k w D [ kd m rD;jcpfA;l cGyH pkH H uacsmu f c|wt f rd af v;awG/ oGyjf ym;twdt k p
awGe@J aqmufxm;wJt h rd pf w k uf av;awG jynfu h syaf ewJ/h ajrom;vrf;awG&w dS hJ òrŒd opf}u;D
jzpf+yD; awmiftmz&duvlrnf;òrdŒjy&JŒ rdcifòrdŒawmfjzpfw,f? usaemfaxmifruscifu
·vlrnf;òr@opf
94
&efolESifh pum;ajymjcif;
vlom;wa,muftaeeJ@ odczhJ ;l or#rmS wckwnf;aomae&yfXmeD jzpfw,f? qd0k w D òkd rŒd [m
yd}k u;D rm;us,0f ef;vm+y;D wcsKŒd ae&mawGrmS csr;f omºu, G 0f vmwm&Sad yrJh jynfot l rsm;
wumhtrsm;pk}uD;[m qd;k qd;k 0g;0g;qif;&JraJG waeqJ jzpfw,f? v#ypf pfr;D r&S/d ydu k o f , G f
a&r&bJ tifrwefcsr;f omwJh awmiftmz&duvdEk ikd if rH sK;d rSm csK@d csK@d ww
hJ ehJ @J b0&yfwnf
ae&wm &Supf &maumif;vSygw,f? ae&mtawmfrsm;rsm;rSmqd&k if qif;&JraJG wr_[m
usaemfaxmifruscifuxuf trsm;}uD;ydq k ;kd aew,f?
○ ○ ○ ○ ○ ○
yef;wdik jf zpfygw,f? usaemft
h ouf (44) ESpt f &G,f axmifxpJ 0ifcsed rf mS wooar#mrf eS ;f
cJw
h hJ tdyrf ufjzpfygw,f? 'gayrJh usaemf[m tckawmh vli,fwa,mufr[kwaf wmhyJ
touf (71) ESpf &Sad e+yDjzpfv@kd tcsed u
f ek rf cHEikd af wmhygb;l ?
tJ'n D rSm usaemf[m 0ifeeD @J twl tdrt f rSwf (8115) atmfvif;'dk taemuf
&yfuu G u f kd jyefcwhJ ,f? tJ'aD wmhryS J usaemf[m ig wu,faxmifuvGwcf yhJ gvm;vd@k
&ifxEJ v S ;kH xJu cHpm;rdvmw,f? usaemft h wGuaf wmh tdrt f rSwf (8115) [m urBmh
A[dck surf jzpfw,f? usaemfOh ;D aESmufajryHak y:rSm txl;trSwt f om;eJ@ wHqyd cf yfEydS f
xm;wJhae&mjzpfygw,f? tcef;av;cef;ygtdrf rD;avmifcH&+yD;aemuf tcdkiftcHh
jyefaqmufxm;w,f? usaemft h rd uf akd wG@vu kd w f t hJ cg usaemfph w d x f rJ w S rf ad ewmxuf
trsm;}uD;ydik ,f+yD; ±d;k pif;vSwmawG@&vd@k tHt h m;oifrh w d ,f? ApfwmAmpwmu usaemfh
,mawmtdref @J ,OS v f u kd &f if tdrt f rSwf (8115) [m ,mawmtdraf emufu tapcH
wef;vsm;avmufyJjzpfEdkifr,f? 'gayrJh vlwa,muf vGwfvGwfvyfvyfeJ@ae&wJh
b,ftrd yf jJ zpfjzpf Zdrt f usq;kH axmife@J ,OS v f u kd &f if &Jwu kd wf r#ygy?J
tJ'n D rSm usaemf[m ud, k t hf rd jf yefa&mufvmvd@k 0rf;omaysm&f i$ rf w d meJ@tr#
usaemftvdck siq f ;kH / tawmifw h qH;k t&mwckuakd wmh &rSmr[kwb f ;l qdw k hJ toduv kd nf;
cHpm;rdcw hJ ,f? usaemf[m ±d;k ±d;k omrefb0wckukd awmifw h cJwh ,f/ usaemf&h ŒJ vli,fb0u
tptea[mif;wcsKŒd udk jyefaumufcsicf w hJ ,f/ reufqkd ±H;k oGm;/ nae ±H;k qif; rdom;pkqD
jyefvm/ tjyifc%wðzwfxu G f pwd;k qdik rf mS oGm;wdu k af q;wAl;oGm;0,f/ naecif;rSm
rdwaf [mif;aqGa[mif;awGqD tvnftywfomG ; vkycf sicf w hJ ,f? axmifxrJ mS 'Dvkd
omreft&mudpaP wGukd twrf;wrdq;kH jzpf+y;D axmifuvGw&f ifvyk zf @kd pdwu f ;l ,Ofcw hJ ,f?
od@k aomfvnf; 'Dvt kd &mudpaP wG jzpfvmEdik af wmhrmS r[kwb f ;l qdw k m usaemftvsif
tjrefyJ oabmayguv f mw,f? tJ'n D rSmeJ@ aemufnaemufnawG &ufowWywfaygi;f
rsm;pGm/ vaygi;f rsm;pGm=umatmif usaemft h rd u f kd tm;ay;axmufco H &l maygi;f rsm;pGmu
0dik ;f tHck =hJ uw,f? jynfoal wG[m oDcsi;f awGq=kd u/ u=u/ ¡usaemfeh mrnf¢atmfac: =ueJ@
olw@kd &ŒJ aysm&f i$ rf [ _ m ul;pufv, G vf yS gw,f? 'Dval wG[m usaemfjh ynfoal wG jzpf=uw,f?
'Dawmh olw@kd ukd jiif;qefvufrcHz@kd usaemfrh mS tcGit hf a&;vnf;r&S/d qENvnf;r&Syd g?
'gayrJh usaemf[m rdru d , kd uf kd jynfo@l vufxt J yfjcif;tm;jzifh ud, k u hf , kd u f kd ud,k rhf o
d m;pk
qDuae qGx J wk af ejyef+yDqw kd m usaemfjrifEidk cf yhJ gw,f?
96
&efolESifh pum;ajymjcif;
102
usaemf&h ŒJ yxrqH;k wm0ef&rdS u _ awmh attifpaD cgi;f aqmifyikd ;f qD owif;yd@k z@dk jzpf
w,f? tJ'ge@J axmifuvGw+f yD; ESpyf wfausmaf usmaf vmufjzpfwhJ azazmf0g&D (27) &uf
ae@rSm usaemf[m EdkifiHvHk;qdkif&m tvkyftr_aqmifaumfrwDtpnf;ta0;wufzdk@
vlqmumòrdŒudk av,mOfe@J omG ;cJ@w,f? usaemf q,fpEk pS af wG=umatmif rawG@c&J wJh
&Jabmfa[mif;awGe@J jyefqpkH nf;&wm tifrwefaysmpf &mygy?J tmz&duwdu k &f ŒJ Edik if hH
acgi;f aqmifwcsK@d vnf; tpnf;ta0;vmwuf=uvd@k usaemf[m ZifbmabGEikd if u H
a&mbwfr*l gb/D Zrfb, D mu uif;eufueG 'f g/ abmhp0gemu uGurf mpm,m/ rdZk rfbpfu
*sKu d if;cspEP /kd tif*v kd mEdik if u
H *sKad q;tuf'gG 'akd 'gph pf efawmhpef @J ,l*E<mu ,d0k g&rD q l AD ifeD
wd@k e@J enf;enf;yg;yg;pum;ajymcJ&h w,f?
tvkyt f r_aqmiftzG@J 0ifawG[m usaemfvw G vf mwmudk 0rf;omauseyfae=u
ovdk axmifuxGuv f molwa,mufukd tuJjzwfz@kd vnf; pdwx f ufoefae=uw,f?
olw@kd rsuv f ;kH awGxrJ mS ar;cGe;f awG usaemfjrif&w,f? vGecf w hJ hJ (27) ESpu
f axmifxJ
0ifomG ;wJ@ rif'v J m;eJ@ tckrif'v J m; twlwyl v J m;/ 'grrS [kwf rwlawmhb;l vm;/ ajymif;
vJomG ;+yDvm;/ ol =uHŒ=uHŒcHEikd cf o hJ vm;/ 'grrS [kwf olO;D usK;d oGm;+yD;vm;? olw@kd [m
tpdk;&eJ@usaemf pum;ajymqdkaqG;aEG;=uwJh owif;awG=um;cJh=u+yD; xdkufoifhpGmyJ
pd;k &drcf =hJ uw,f? usaemf[m vufawG@taetxm;awGe@J tqufjywfaecJ±h w kH ifru
1984 ckuwnf;u axmifxu J usaemfv h yk af zmfuikd zf ufawGe@J awmif tquftoG,f
rvkyEf ikd cf yhJ gb;l ?
usaemfu tpd;k &eJ@pum;ajymqdck rhJ a_ wG&ŒJ oabmobm0udk aoaocsmcsmwnf
97
e,f v f q if r if ' J v m;
wnf=unf=unf &Si;f vif;jycJw h ,f? usaemfawmif;qdck w hJ mawGe@J &&Sv d mwJw h ;kd wufru _ kd
azmfjycJw h ,f? usaemf bdo k meJ@'u D vyfqaD &;wJh pmc|ev f m$ awGukd olw@kd awG@c+hJ yD; tJ'D
pmwrf;awG[m attifpaD y:vpDukd udik pf x JG m;w,fqw kd m odomG ;=uw,f? odyrf =um
ao;cifEpS af wGtwGi;f axmifuvGwv f molwcsKŒd vlqmumudo k mG ;+yD; “rm'Dbm aysmh
·
oGm;+yD? tm%mydkifawG0,fwm cHvdkuf&+yD? tckqdk ol[m oH;k xnfwOJG a&my0wfpHkawG
0wf/ 0dkift&ufaomuf+yD; tpm;aumif;awGpm;aew,f” vd@k wD;wd;k ajym=uwm usaemf
odxm;w,f? 'D wD;wd;k pum;awG usaemfox d m;vd@k 'gawGujkd iif;y,fz@kd usaemf&nf
&G,cf whJ ,f? 'gawGuakd cszsuzf @kd taumif;qH;k enf;vrf;uawmh usaemfvyk cf o hJ r#tm;vH;k
eJ@ywfouf+y;D ruG,rf 0Suf yGiyhf iG v hf if;vif;ajymjyzd@k omjzpfw,fv@kd usaemfc, H x l m;w,f?
··
tJ'D tiftD;pD tpnf;ta0;rSm usaemf[m tzGJ@tpnf;&JŒ 'kOuUÏtjzpf
a&G;aumufc&H +yD; atmfvAD m emvefxumvtwGi;f tzG@J tpnf;&JŒtwGi;f a&;rª;csKyf
tJvzf &uftefZkd udk ,m,DOuUÏcef@xm;vdu k w f ,f? tpnf;ta0;+yD;vd@k owif;pm
&Si;f vif;yGvJ yk w f t hJ cg Zrfb, D mEdik if o H rwvnf;jzpf/ attifpu D kd umv&Sn=f umuwnf;
u axmufccH o hJ v l nf;jzpfwhJ a'guw f muGe'f g&ŒJ t=uHðycsuef @J ywfouf+yD; usaemfu h kd
ar;=uw,f? ol@t=uðH ycsuu f awmh tck usaemfvw G v f m+yjD zpfwt hJ wGuf attifp[ D m
awmiftmz&duEdik if w H iG ;f vufeufuikd pf pfqifa&;awG &yfqikd ;f xm;oifw h ,fqw kd myJ
jzpfygw,f? usaemfw@kd [m a'guw f muGe'f g&ŒJ ^m%ftajrmftjrife@J axmufcrH u _ kd av;pm;
wefz;kd xm;ayrJh vufeufuikd w f u
kd yf JG &yfqikd ;f xm;zd@k uawmh odyaf pmygao;w,f? bmvd@k
vJqakd wmh usaemfw@kd ukd vufeufuikd pf &JG apwJh &nfreS ;f csuu f kd r&ao;wJt h wGujf zpfw,f
vd@k usaemfjyefajzvdu k wf ,f? rpPwm'Duvyfu ol@vusmf *d% k ;f om;axmufco H al wG
auseyfEpS o f rd ahf tmifvyk &f mrSm ulnaD y;zd@k [m attifp&D ŒJ tvkyrf [kwyf gb;l vd@k usaemf
ajymvdu k w f ,f?
usaemf[m tmz&duwdu k Ef idk if t
H rsm;tjym;udk c&D;vSnv hf nfcw hJ ,f? usaemf
vGw+f y;D yxrajcmufvtwGi;f usaemf[m jynfwiG ;f rSmxuf jynfyrSmtcsed yf u kd ek cf w
hJ ,f?
usaemfb,fomG ;oGm; pdwt f m;xufoefaewJh vltyk }f uD;awGawG@&vd@k usaemfyifyef;
EGrf;e,fae&ifawmif jynfolvlxkawGu usaemfhudk tarmajytm;wufapcJhw,f?
¡wefZef;eD;,m;Edik if ¢H 'g&ufpv P rfòrŒd rSm usaemfu h kd cef;rSe;f ajctm;jzifh vl (5) ode;f avmuf
tiftm;&Sw d hJ vlx}k uD;u óudq=kd uw,f?
usaemfch &D;pOfawGukd tifrwefrS ESpo f ufauseyfryd gw,f? usaemfu jrifuiG ;f
topfawGa&m/ jrifuGif;ta[mif;awGyg =unfhcsifw,f? tpm;taomuftrsKd;rsKd;
·tay:0wfuw
k t
f usF /D a0hpu
f w
k /f abmif;bD&n
S f
··
Edik if v
H ;kH qdik &f m tvkyt
f r_aqmifaumfrwD
98
&efolESifh pum;ajymjcif;
t&omcH jrnf;=unfch siw f ,f? vltrsK;d rsK;d eJ@ pum;ajymcsiw f ,f? usaemf xGucf mG vmcJh
wJuh rBmeJ@ t&if;tjrpfup+y;D uGjJ ym;jcm;em;wJh urBmavmuwckxJ usaemfu h , kd uf saemf
tjreftom;usatmifvkyf&w,f? c&D;oGm;vma&;/ qufoG,fa&;eJ@ trsm;qdkif&m
rD', D mydik ;f tajymif;tvJawGa=umifh urBm}u;D [m ¡v_y&f mS ;ajymif;vJra_ wG¢ t&Sed jf rifrh m;
aew,f? t&mudpaP wG[m wtm;jrefjrefqefqef jzpfysuaf ewJt h wGuf wcgwavrSm
vdu k rf zDS @kd cufcaJ ew,f? 0ifeu D usaemfu h kd ajz;ajz;oufomvdu k af pzd@k óud;pm;w,f?
'gayrJh vkypf &mawGu wtm;udrk sm;vGe;f aew,f? tzG@J tpnf;[m usaemfh vGwaf jrmufr_
a=umifah y:xGuv f mwJh aysm&f i$ w f ufºuGra_ wGukd aoaocsmcsmtcGiahf umif;,lapcsif
w,f?
udik ±f òkd rŒd rSm tD*spo f rwa[mhpef rD b l m&wfe@J oD;oef@aqG;aEG;yGv J yk +f y;D aemufwae@
a'oE &W cef;raqmifwckrmS usaemf[m tpnf;ta0;}u;D wckukd rde@f ceG ;f ajymzd@k pDpOfxm;
w,f? usaemfa&mufwt hJ cg vltyk }f uD;[m taqmuftOD;xJuae v#x H u G af eyk&H +yD;
vkðH cHa&;uvnf; tawmfu h t
kd m;enf;vSw,f? usaemfu &Jom;wa,mufukd tiftm;
jznfzh @kd vdrk ,fxifw,fv@kd ajymayrJh oluycH;k wGe@f ±ykH w J eG @f jyw,f? usaemfe@J 0ifeu D cef;r}u;D
aemufbufu tcef;wcef;rSmapmifah e+y;D owfrw S cf sed af &mufawmh &Jom;wa,mufu
cef;r}u;D xJ0ifz@kd ajc[efvuf[efe@J jyw,f? usaemftxJ0ifomG ;&if ±kw±f w k o f o J jJ zpfuek +f y;D
usaemfe@J usew f u hJ ,kd pf m;vS,t f zG@J awG vluo JG mG ;rSmpd;k vd@k &Jom;u usew f hJ usaemfu h ,kd pf m;
vS,t f zG@J ukd tapmift h a&Smufay;+yD; t&ifac:0ifomG ;zd@k usaemf &Jom;udak jymw,f?
'gayrJh &Jom;u usaemfyh J t&ifomG ;cdik ;f w,f? wu,fyJ usaemf cef;rxJa&mufomG ;wmeJ@
vltyk }f u;D u a&SŒtwif;wd;k vm+y;D &JawG ydwpf &D yfaewmudk ausmw f ufvmw,f? vltyk f
}uD;&JŒ pdwx f ufoefra_ tmufrmS usaemf[m wd;k a0S@weG ;f wdu k cf &H +yD; enf;enf;yg;yg; v_yf
,rf;cH&w,f? taxGaxG±y_ , f u S cf wfr}_ uD;xJrmS usaemf&h LS ;zdeyfwzuf u|w+f yD;aysmuf
oGm;w,f? rdepftenf;i,f=umvdk@ tajctaeawG enf;enf;at;aq;oGm;wJhtcg
usaemf&h LS ;zdeyfa&m/ usaemfZh eD;yg &SmrawG@awmhygb;l ? aemufq;kH rSmawmh em&D0ufe;D yg;
=umrS 0ife[ D m pifjrifah y:uusaemfeh m; a&mufvmcJw h ,f? olr[m vluo JG mG ;vd@k tawmf
pdww f akd ew,f? usaemf[m y&dowf}uD;udv k nf; rde@f ceG ;f rajymEdik cf yhJ gb;l ? bmvd@k vJ
qdak wmh olw@kd [m “rif'Jvm;/ rif'Jvm;” vd@k eif;uefatmfae=uwJt h wGuf 'Dqn l o H H
awGxJ usaemft h oH rwd;k Edik jf zpfcw hJ ,f? 'ge@J aemufq;kH rSm zdeyfwbufrygb/J xl;xl;
jcm;jcm;+idro f ufpyl yk af ewJh ZeD;eJ@twl jyefvmcJah wmhw,f?
udkif±dkrSm usaemfowif;pm&Sif;vif;yGJvkyfwJhtcg usaemfu attifpD[m
“twdu k t f cdu k af wG&yfpaJ &; pOf;pm;zd@k toif&h adS ew,f” vd@k ajymvdu k w f ,f? 'g[m tpd;k &udk
tcsujf yvdu k w f mjzpfygw,f? attifpeD @J tpd;k & ESpzf ufpvH;k [m aphpyfaqG;aEG;yGaJ wG
99
e,f v f q if r if ' J v m;
atmifjrifEikd rf ,fh &moDOwkw&yf zefw;D azmfaqmifae=uw,f? tpd;k &[m ta&;ay:
tajctae ±kyo f rd ;f / Edik if aH &;tusO;f om;tm;vH;k v$w/f tom;ta&mifcjJG cm;a&;Oya'awG
tm;vH;k y,fzsujf cif;wd@k jzifh wdik ;f jynftajctae yHrk eS jf yefjzpfatmifvyk zf @kd attifpu D
awmif;qdak ecsed rf mS tpd;k &uvnf; attifpb D ufu vufeufuikd w f u kd yf JG &yfqikd ;f a&;udk
t&ifawmif;qdzk @kd &nf&, G x f m;w,f? usaemfw@kd [m 'Dv&kd yfqikd ;f r_rsK;d a=unmzd@k toifh
rjzpfao;ayrJh rpPwm'DuvyftaeeJ@ ðyjyifajymif;vJa&;AsL[mawGqufvkyfzdk@
vHak vmufwhJ tm;ay;tm;ajrm‡ ufr_ vkyaf y;csiw f ,f? usaemfw@kd [m aemufq;Hk rSmawmh
vufeufuikd w f ukd yf JG &yfqikd ;f &r,fqw kd m odxm;w,f? 'Dv&kd yfqikd ;f wm[m wpdww f ydik ;f
tm;jzifh yd+k y;D av;eufwhJ aphpyfaqG;aEG;r_awG tqifacsmapzd@k jzpfovdk wpdww f ydik ;f tm;jzifh
rpPwm'DuvyftaeeJ@ ol@&ŒJ rJqEN&iS t f 0ef;t0dik ;f jzpfwhJ awmiftmz&duvljzLrJqEN&iS f
awGqo D mG ;+yD; “uJ =unf/h a[m'DrmS usKyfay:vpD&ŒJ toD;tyGiahf wG” vd@k ajymcGio hf mapzd@k
vnf;jzpfygw,f?
tmz&duc&D;pOf aemufq;kH pcef;odr;f +y;D awmh usaemf[m pawmh[rk ;f udk av,mOfe@J
oGm;+y;D atmfvAD meJ@awG@cw hJ ,f? a&SŒaetwlwv JG yk cf bhJ ;l wJh usaemfrh w d af qGa[mif;}u;D udk
jyefawG@&wm[m usaemf tar#mv f ift
h apmifph m;cJ&h qH;k jyefvnfqpkH nf;r_ygy?J atmfvAD m[m
aeodyrf aumif;vSygb;l ? 'gayrJh usaemfw@kd jyefawG@=uwJt h cg usaemfw@kd [m tmz&du
jrufcif;jyifus,}f uD;xJu aumifav;ESpaf ,muf/ wa,muftay:wa,mufxm;wJh
oHa,mZOfuae cGet f m;jzpf=uwmeJ@ wlaecJyh gw,f? usaemfw@kd [m +yD;cJw h t hJ wdwf
umvta=umif;awG pajym=uw,f? 'gayrJh usaemfw@kd EpS af ,mufx&J w dS t hJ cgrmS awmh
olwifwyhJ xrqH;k ta=umif;t&mu tzG@J tpnf;&JŒ acgi;f aqmifru _ pd jP zpfw,f? olu
“e,fvfqif/ rif;tck attifpD OuUÏvkyfawmh? igu OuUÏ&mxl;udk rif;twGufxdef;xm;
J yk af ewm” vd@k ajymw,f? usaemf jiif;vdu
ay;±Hyk v k yf gw,f? ol jynfyuae+y;D tzG@J tpnf;udk
aumif;aumif;}u;D OD;aqmifcw
hJ m[m usaemfq&kd if tJoavmufvyk Ef ikd rf mS r[kwbf ;l vd@k
usaemfajymvdu
k w
f ,f? 'Dvykd pkH rH sK;d eJ@ &mxl;v$aJ jymif;ay;wm[m w&m;r#wr_vnf;r&S/d
'Drdkua&pDvnf;rusyg? usaemfu “rif;udk tzGJ@tpnf;u OuUÏtjzpf a&G;aumuf
wifajr‡mufxm;wm? 'Dawmh a&G;aumufyGJa&mufatmif apmifh=uwmaygh? tJ'Dus&if tzGJ@
tpnf;u qHk;jzwfEdkifr,f” vd@k ajymvdu
k w
f ,f? atmfvAD mu uef@uu
G af yrJh usaemfu
av#mrh ay;yg? oluusaemfu h kd OuUÏcef@csiw
f m[m ol@&ŒJ ESrd chf sre_ @J tepfemcHru
_ jkd ywJh
vuQ%mjzpfygw,f? 'gayrJh 'g[m attifprD 0l g'awGe@J rudu k n f yD gb;l ?
1990ck {+yDvrSm usaemf[m vef'efòrdŒudk ava=umif;eJ@omG ;+yD; 0ifbvDrmS
·
usaemfuh kd *k%ðf ywJt
h aeeJ@ usi;f ywJh *Dwajzazsmyf JG wckukd oGm;wufcyhJ gw,f? Ekid if H
·pwdw±f ;d_
100
&efolESifh pum;ajymjcif;
wum*Dwynm&Siaf wGtrsm;}u;D ajzazsm=f uw,f? olw@kd xu J trsm;pkukd usaemfrodyg?
'Dy[
JG m wurBmvH;k udk ±kyjf rifo=H um;uae xkwv f i$ jhf yorSmjzpfygw,f? usaemfu 'gukd
tcGiahf umif;,l+yD; ta&;,l'%fcwfra_ wGvyk af &;eJ@ usaemfu, kd w f ikd ef @J b0wlEikd if aH &;
tusO;f om;awGvw $ af y;a&; zdtm;ay;&mrSm tifrwefxad &mufcw hJ t hJ wGuv f nf;aumif;/
usaemfw h ikd ;f jynfu tzdEydS cf jH ynfoal wGtwGuf ppfreS w f ahJ xmufct H m;ay;r_e@J aoG;pnf;
nD!Gwfr_ jyocJhwJhtwGufvnf;aumif;/ urBmay:u tom;ta&mifcGJjcm;a&;pepf
qef@usiaf &;tiftm;pkawGukd aus;Zl;wifa=umif; ajymcJw h ,f?
103
usaemfaxmifuxGufvmcsdefrSm tifumom vGwfvyfa&;ygwDacgif;aqmif
uGmZl;vl;jynfe,f0ef}uD;csKyf apmfbGm;rif*dkqlxlblo,fvZD[m awmiftmz&du
EkdifiHa&;pifjrifhay:rSm t"duZmwfaqmifwa,mufjzpfaeygw,f? 'gayrJh attifpD
t0ef;t0dik ;f xJrmS awmh ol@ukd tawmfu h v kd ól uduef nf;w,f? apmfbmG ;blo,fvZD[m
1879 ckEpS w f ek ;f u tdpENv0g;em;wku d yf rJG mS +Adwo d #ut kd Edik w
f u kd cf w
hJ /hJ }uD;us,x f if&mS ;
vSwhJ Zl;vl;bk&if apwD0g,u kd ae qif;oufvmoljzpfw,f? ol[m vli,fb0rSm
zd@k w[
f ma&wuUov kd w f ufc+hJ y;D aemuf attifpv D il ,ftzG@J csKyfu0kd ifcw hJ ,f? usaemf[m
ol@ukd v_y&f mS ;r_&ŒJ wufopfpacgi;f aqmifi,fwOD;tjzpf jrifcw hJ ,f? ol[m attifp&D ŒJ
oG,0f u kd af xmufcrH e_ @J uGmZl;vl;Zmwdjynfe,f&ŒJ 0ef}u;D csKyfjzpfvmcJw h ,f? tifumom
tzG@J ukd Zl;vl;,Ofaus;r_tzG@J tpnf;wcktjzpf xlaxmifwmudak wmif ¡attifp¢D tzG@J
tpnf;u qef@usiu f ef@uu G w f m r&Scd yhJ gb;l ? 'gayrJh ESpaf wG=umanmif;vmwmeJ@tr#
apmfbmG ;blo,fvZD[m attifpeD @J uif;uGmvmw,f? ol[m tom;ta&mifcjJG cm;a&;
pepfudk jywfjywfom;om;qef@usif+yD;/ uGmZl;vl;jynfe,fudk tpdk;&qEN&Sdovdk
‘vGwv f yfw’hJ Zmwdjynfe,f tjzpfczH @kd jiif;qefcahJ yrJh ol[m 'Dru kd a&pDvy_ &f mS ;r_bufjcrf;rSm
ql;wacsmif;jzpfaew,f? ol[m vufeufuikd w f u kd yf uJG kd qef@usiw f ,f/ 1976 ck qd0k w D kd
tHºk uGru _ kd jypfwif±w _ cf sw,f/ Edik if w H um'%fcwfta&;,lra_ wGukd qef@usiv f y_ &f mS ;
cJw h ,f/ olu awmiftmz&duwjynfaxmifpepft,ltqudk pdeaf c:cJw h ,f? 'gayrJh
apmfbmG ;blo,fvZD[m usaemfv h w G af jrmufa&;udk worwfwnf;awmif;qdck +hJ y;D usaemfe@J
wjcm;Edik if aH &;tusO;f om;awGrvGwrf csi;f tpd;k &eJ@awG@qaHk qG;aEG;zd@k jiif;qefcw hJ ,f?
usaemfaxmifuvGwv f m+y;D aemuf usaemfu h kd umv&Sn=f umaxmufcrH t _ wGuf
aus;Zl;wifa=umif; usaemfyxrqH;k w,fvzD ek ;f qufajymcJo h al wGxrJ mS apmfbmG ;blo,f
vZDvnf; wa,muftygt0ifjzpfw,f? usaemfo h abmxm;uawmh apmfbmG ;eJ@ jrefEikd f
or# tjrefq;kH awG@q+kH y;D usaemfw h @kd =um;uGv J cJG suaf wG ajz&Si;f zd@k jzpfygw,f? usaemf vlqm
101
e,f v f q if r if ' J v m;
umudk yxrqH;k oGm;cJw h ek ;f u 'Dvakd wG@qakH qG;aEG;zd@k t,ltqudk tqdw k ifwm rJ±;H_ oGm;cJh
w,f? usaemf ApfwmAmpwmrSm&Sw d ek ;f a0gvwf mudk Zl;vl;bk&if*'G 0f v D Zf , G vf pfoifeu D
uGmZl;vl;e,fòrdŒawmf ,lveG 'f rD mS vmawGz@kd zdw=f um;cH&wJt h cg tJ'gvufczH @kd usaemf
ol@uw kd ukd w
f eG ;f chw
J ,f? usaemfu 'g[m wdik ;f jynfrmS &Sw d hJ awmf0ifro d m;pkawGxu J
tav;pm;cH&qH;k eJ@ wefc;kd t}u;D qH;k awmf0ifro d m;pk&ŒJ t}u;D tuJwa,mufupkd nf;±H;k zd@k
tifrwefaumif;wJh tcGiahf umif;w&yftjzpf,q l cJw h ,f? 'Dc&D;pOfukd tift;D pDu pdwrf ygh
wyge@J twnfðycJ&h mrSm a0gvw f m[m EGe*f rkd mrSm&Sw d hJ bk&ifeef;awmfuykd o J mG ;&r,fv@kd
uef@owfvdkufw,f? ,lvGef'DudkoGm;vdkuf&if Zmwdjynfe,f&JŒtm%mydkifudk tod
trSwðf y&musr,fv@kd ,lqcJ=h uw,f?
usaemfvlqmumujyefa&mufawmh apmfbGm;blo,fvZDqDa&m/ bk&ifhqDyg
zke;f quf+y;D a0gvw f mu bk&ifq h D cpm;vmr,ft h a=umif;/ ,lveG 'f u D rkd vmbJ EGe*f rkd mudk
vmr,ft h a=umif; &Si;f jycJw h ,f? bk&ifu a0gvw f m ol@qv D mawG@wt hJ cg òrdŒawmfrmS
r[kw&f if b,fae&mudrk S vufrcHb;l vd@k ajymw,f? olu “ig[m bk&ifjzpfw,f? ig ol@ukd
,lvGef'DrSmvmcpm;zdk@ zdwf=um;xm;wmjzpfw,f? usaemfrsKd;u bk&ifrif;jrwfudk wjcm;
wae&mrSm vmawG@r,fvdk@ olajymydkifcGifhr&Sdbl;” vd@k ajymw,f? usaemfu “t&Sirf if;}uD;/
usaemfrsKd;wdk@ tzGJ@0ifawGxJrSm rpPwmppfpl;vl;udk uGmZl;vl;e,f vHk;vHk;roGm;apcsif=uol
awGquD qef@usirf }_ uD;}uD;rm;rm;eJ@ &ifqikd af e&ygw,f? tck 'Dtav#mah y;aphpyfru _ satmif
usaemfw@kd renf;vkyx f m;&wmyg? rif;}u;D bufuvnf; enf;enf;av#mrh ay;Edik b f ;l vm;” vd@k
usaemfajymayrJh olu av#mrh ay;bJ a0gvw f mudak wG@z@kd jiif;qefvu kd af wmhw,f?
'gjzpf+yD;wJah emuf qufqaH &;awG ,d, k iG ;f vmcJw h ,f? arvrSm usaemft h aeeJ@
bk&if}uD;eJ@ blo,fvZDwŒkd udk oGm;awG@z@kd vakd =umif; attifpu D kd usaemfem;cscw hJ ,f?
bk&ifuvnf; vufct H wnfðycJah yrJh oGm;rawG@cif wywfavmuftvdrk mS awmh usaemf
vm&if wa,mufxv J mzd@k ol@qu D pmwapmif&cJw h ,f? tJ'g[m tqH;k pGeaf om apmfum;
r_ jzpfomG ;cJ+h yD; 'Dvakd wmif;qdrk r_ sK;d udk tift;D pDu vdu k af vsmray;Ekid af wmhyg? usaemfu
bk&if}uD;udk usaemfv h yk af zmfuikd zf ufawG twlrygbJ rvmEdik b f ;l vd@k ajymvdu k w f ,f?
bk&if}u;D u 'gukd aemufxyf ol@*% k of u
d mQ xdyg;r_tjzpf,q l +y;D vmawG@a&;udk y,fzsuf
vdu k w f ,f?
usaemf&h nf&, G cf suu f awmh bk&if}u;D eJ@ oD;jcm;vGwv f yfwq hJ ufqrH w _ &yf zefw;D xl
axmifz@kd jzpfygw,f? tJ'q D ufqrH [ _ m apmfbmG ;blo,fvZDe@J usaemfq h ufqrH u _ ae
woD;wjcm;jzpfz@kd ygy?J bk&if}uD;[m Zl;vl;vlrsK;d awG&ŒJ ppfreS w f hJ rsK;d ±d;k pOfvmacgi;f aqmif
jzpf+y;D Zl;vl;awG[m ol@uck d spcf ifav;pm;=uw,f? uGmZl;vl;e,frmS bk&ifuk d opPmapmifo h rd [ _ m
tifumomtzG@J ukd axmufct H m;ay;r_xuf trsm;}uD;yd+k yD; tus,t f jyef@&w
dS ,f?
102
&efolESifh pum;ajymjcif;
avmavmq,fumvrSm aew,fvjf ynfe,f[m vlowfuiG ;f jzpfvmaew,f?
vufeufawGt}uD;tus,fudkifaqmifxm;=uwJh tifumomaxmufcHolawG[m
aew,fvjf ynfe,f ajrvwfa'oeJ@ yD,wmrm&Z…bmh*òf rdŒ0ef;usiu f attifpt D rmcH
e,fajrawGukd vufawG@tm;jzifh ppfa=unmcJw h ,f? &GmvH;k u|wf rD;±_@d c&H / vlawG 'gZife@J
cs+D y;D towfc&H / &meJ@cs+D y;D '%f&m&/ axmife@J cs+D y;D 'kuo Q nfawGjzpfuek =f uw,f? 1990 ck
rwfvwvxJrmS wif 'D tcsi;f csi;f t=urf;zufrr_ mS jynfol (230) toufq;kH cJ&h w,f?
aew,fvef ,frmS Zl;vl;uZl;vl;udk owfaew,f? bmvd@k vq J akd wmh tifumomtzG@J 0if
awGa&m/ attifpDbufom;awGyg Zl;vl;awGjzpfvdk@ygyJ? usaemf axmifuvGwfvdk@
ESpyf wft=um azazmf0g&v D xJrmS 'gbefòrdŒudo k mG ;+yD; bk&ifyh ef;jcHrmS tm;vH;k eD;yg; Zl;vl;
awGjzpfwhJ vlxw k ode;f ausmuf kd rde@f ceG ;f ajymcJw
h ,f? usaemfuolw@kd ukd vufeufawG
pGe@f vw $ =f uzd@k / wa,mufvufukd wa,muf +ird ;f csr;f pGmqkyu f ikd =f uzd@k awmif;yefcw
hJ ,f?
“cifAsm;wdk@ aoewfawG/ "m;awG/ vSHawG,l+yD; yifv,fxJypfcsvdkuf=uyg? r&%puf±HkawG
ydwfypfvdkuf=uyg? 'DppfyGJudk tck tqHk;owf=uyg” vdk@ ajymcJhw,f? 'gayrJh usaemfh
awmif;qdrk u _ kd *±krpdu
k =f uygb;l ? wdu k cf u
kd rf e_ @J aoqH;k r_awG qufjzpfaewmygy?J
usaemf[m tifrwef@upkd ;kd &dryf yl efwt hJ wGuf apmfbmG ;blo,fvZDe@J awG@qzkH @kd b,f
avmufyóJ u;d yrf;&ygap? óu;d yrf;zd@k qEN&adS ecJw h ,f? txl;wvnf wkev f y_ af jcmufjcm;p&m
aumif;wJh t=urf;zufrw _ a=umhjzpf+yD;aemuf rwfvxJrmS usaemf[m ol@ukd yD,wm
rm&Z…bmh*òf rŒd jyifu awmifay:&Gmuav;w&GmrSm oGm;awG@r,fv@kd ud, k o hf abmeJ@u, kd f
a=unmcJhw,f? yk*~dKvfa&;tqifhrSm usaemfeJ@apmfbGm;}uD;qufqHa&;[m &if;ESD;+yD;
tjyeftvSeaf v;pm;r_&w dS ,f? usaemfu tJ't D ay:rSm tjrwfxw k Ef ikd zf @kd ar#mvf ifch whJ ,f?
'gayrJh tJovdk awG@qakH qG;aEG;r_rsK;d [m aew,fvef ,fu attifpaD cgi;f aqmifawG
twGuaf wmh vH;k 0vufrcHEikd pf &mjzpfaew,fqw kd m usaemfawG@&w,f? olw@kd u tJ'gukd
tE &W m,f&w dS ,fv@kd ,q l +y;D usaemf&h ŒJ awG@qakH &;udpu P kd ADwt
kd m%meJ@y,fcsvu kd w f ,f?
usaemf[m yD,wmrm&Z…bmh*u f kd ta&mufomG ;cJw h ,f? tJ'rD mS attifpaD xmufcH
olawG&ŒJ rD;avmifxm;wJt h avmif;awG awG@c&hJ +yD; 0rf;enf;ylaqG;ae=uwJh use&f pfol
rdom;pkawGukd ESpo f rd thf m;ay;zd@k óud;pm;cJw h ,f? 'gayrJh apmfbmG ;blo,fvZDe@J awmh
rawG@cJh&yg?
104
usaemfe@J 'uD vyfw@kd rdrw
d @kd oufqikd &f mygwaD wGtoD;oD;twGi;f trsm;}u;D aqG;aEG;
ajymqdk=u+yD;wJhaemuf rwfvxJrSm usaemfwdk@[m rpPwm'DuvyfeJ@ tpdk;&wdk@udk
103
e,f v f q if r if ' J v m;
rsuEf mS csi;f qdik af wG@qakH qG;aEG;zd@k pDpOfcw hJ ,f? tJ'g[m ‘aqG;aEG;yGaJ wGvyk zf @kd aqG;aEG;wm’
(talks about talks) jzpfvrd rhf ,f? {+yv D apmapmydik ;f rSm pzd@k jzpfayrJh rwfv (26) &ufu
*sK[ d efepPbmh*òf rdŒ awmifbufrikd f (30) avmuftuGm&Sw d hJ qDbu kd ed ;f òrŒd opfrmS ykvyd u f
attifpq D ENjyorm; vlpv k al 0;wckukd óudwifowday;r_r&Sb d J aoewfe@J ypfwm (12)
a,mufao+y;D &meJ@csD '%f&m&cJw h ,f? trsm;pk[m xGuaf jy;aewke;f aemufausmuae
ypfc&H wmjzpfw,f? ykvyd af wG[m qENjyorm;awGukd qufqu H ikd wf , G &f mrSm usnq f H
tppfo;kH cJw h m[m onf;rcHEikd pf &mjzpfygw,f? ykvyd af wGu olw@kd touftE &W m,f
+cdrf;ajcmufcH&vdk@ ypf&wmqdkayrJh aemufausmuaetypfcH&wJh qENjyorm;trsm;
tjym;[m bmvufeufrS udik rf xm;=uygb;l ? ud, k ef @J a0;&mudk xGuaf jy;aewJh vufeufrhJ
vlwa,mufu ud, k u hf kd tE &W m,frðyEkid yf gb;l ? usaemfw@kd &ŒJ w&m;wJah wmif;qdck suf
awGudkaxmufcHwJh pka0;qENjycGiq hf wkd m tpd;k &u pdwx f ifovdck iG ðhf yrS&r,fh tcGix hf ;l
r[kwyf gb;l ? 'Dvyk &f yfrsK;d [m usaemfu h kd wtm;a'goxGuaf pcJ+h y;D usaemfu awmiftmz&d
uvljzLykvyd w f ikd ;f [m vlrnf;wdik ;f udk ppfa&;ypfrw S t f jzpf oabmxm;w,fv@kd pme,f
Zif;awGukd ajymvdu k w f ,f? tift;D pDe@J wikd yf ifnEd‡ id_ ;f +yD;aemuf usaemfu aqG;aEG;yGaJ wG
a&$Œqdik ;f vdu k w f ,fv@kd a=unm+yD; rpPwm'Duvyfukd “wzufu usaemfw@kd jynfoal wGukd
owfae+yD; wzufu aphpyfaqG;aEG;a&;ta=umif;ajym” vd@k r&Ekid b f ;l qdw k t hJ a=umif; owd
ay;vdu k w
f ,f?
usaemfw@kd &ŒJ w&m;0ifaqG;aEG;yGaJ wG a&$Œqdik ;f vdu k af yrJv h nf; acgi;f aqmifyikd ;f &JŒ
oabmwlnrD e_ @J usaemf[m rpPwm'Duvyfe@J udyaf wmif;òrŒd rSm oD;oef@awG@q+kH y;D aphpyf
aqG;aEG;yGaJ wG&ŒJ t&Sed t f [keu f kd qufxed ;f xm;zd@k vyk cf w hJ ,f? usaemfw@kd aqG;aEG;r_awG[m
t"dutm;jzifh ¡awG@qakH qG;aEG;zd@k ¢ &ufcsed ;f opfcsed ;f a&;udk A[dðk ycJ+h y;D arvapmapmydik ;f rSm
vkyzf @kd oabmwlcw hJ ,f? usaemfu qDbu kd ed ;f u wkev f y_ &f rHG ek ;f p&mtðytrle@J / vlrnf;
awGe@J vljzLawGtay: ykvyd &f ŒJ rnDrr#qufqrH u _ pd aP wG wifcw hJ ,f? ykvyd af wGu vlrnf;
qENjyorm;awGtay: wu,fu h snq f t H ppfawGo;kH +yD; vljzLvufsm*d% k ;f qENjyyGt
J ay:
rSmawmh wcgraS oewfroH;k cJw h hJ qufqrH u _ pd jP zpfygw,f?
tpd;k &[m aphpyfaqG;aEG;yGaJ wGpzd@k bmrSjrefjrefou G o f u G f vkyaf qmifwmr&Syd g
bl;? olw@kd [m usaemfvw G v f mwmudk óuq d =kd uwJh 0rf;omwufºupG w d af wG t&Sed af ooGm;
zd@k ukd ar#mvf ifw h u G q f aew,f? olw@kd [m usaemf*|r;f xd;k arSmufcjkH zpfz@kd e@J tJ't D cgusrS
u,fwif&iS t f jzpf cs;D ajrm‡ ufc&H wJah xmifxu G [f m rsuaf rSmuftajctaeeJ@ tqufjywf
oGm;wJ/h tifrwef@ut kd rSm;awGvyk w f wfojl zpfa=umif; oufaojyzd@k tcsed af y;xm;csiw f ,f?
rpPwm'DuvyfrmS wd;k wufy&kH wJv h yk &f yfawG&adS yrJv h nf; vGwaf jrmufa&;azmf
aqmifo}l uD;awmh b,fvrkd rS [kwyf g? ol[m ajz;ajz;oufomorm;/ csichf sed rf &_ w dS hJ
104
&efolESifh pum;ajymjcif;
vufawG@y"me0g'Dwa,mufjzpfw,f? olu ðyjyifajymif;vJa&;awGvkyf&mrSm ol
tm%mvufvw $ &f r,f&h nf&,G cf suef @J wcgrrS vkycf yhJ g? olðyjyifajymif;vJa&;vkyw f m[m
tJ'g&ŒJ qef@usib f ufta=umif;&if; oufoufa=umifo h m vkyw f mjzpfw,f? pepfopf
w&yfrmS tmz&duef;em;vlrsK;d awGtwGuf tm%mtmrcHcsu&f adS pzd@k vkyw f mjzpfw,f?
ol[m vljzLtkypf ;kd r_ tqH;k owfa&;twGuf aphpyfaqG;aEG;zd@k toifrh &Syd gb;l ?
ol@&nfreS ;f csuu f awmh tkypf t k cGit hf a&;awGtay:tajccHwhJ tm%mcGaJ 0a&;
pepfwck xlaxmifz@kd jzpfw,f? tJ'g[m awmiftmz&duEdik if rH mS vlenf;pktm%mudk
toGiaf jymif;+yD; xde;f odr;f oGm;rSmjzpfw,f? ol[m vlrsm;pktyk cf sKyfa&; 'grrS [kwf ol
wcgwavac:wJh ‘±d;k ±d;k pif;pif; vlrsm;pk0g'’ udk cdik cf ikd rf mrmqef@usiw f ,f? ta=umif;uawmh
tJ'g[m vljzL}uD;pdk;r_udk wcsufxJeJ@tqHk;owfypfrSmjzpfvdk@ygyJ? tpdk;&[m Edkifol
·
tuke, f q l w kd hJ 0ufprf ifpwm ygvrD efpepf udk tausmuftuefqef@usi+f yD; tJ't D pm;
vljzLvlenf;pktwGuf tcdik t f rmtaqmufttHyk ikd ;f t& tmrcHcsuaf wG&w dS hJ tcsK;d us
ud, k pf m;ðypepfukd &yfcw H ,fqw kd m usaemfw@kd apmapmuwnf;uodcw hJ ,f? ol[m
vlrnf;vlrsm;pkurkd aJ y;cGiehf @J Oya'ðycGiahf wGay;zd@k toif&h adS yrJh vlenf;pkAw D t kd m%m
udik x
f m;csiw f ,f? usaemf[m tpuwnf;u 'DtpDtpOfukd jiif;y,fcw hJ ,f? usaemfu
rpPwm'Duvyfukd 'g[m tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepfukd ±kyzf suzf ;kH uG,x f m;wmjzpf
w,f? ‘±_H;ol tukef,l’ pepfjzpfw,fv@kd o±kyaf zmfjycJw h ,f?
trsK;d om;ygwo D rm;awG&ŒJ a&&Snrf [mAsL[muawmh tifumomvGwv f yfa&;yg
wDe@J ow l @kd attifpq D ef@usiaf &;r[mrdwzf @JG +yD; usaemfw@kd tiftm;udk ausmv f m$ ;Edik zf @kd e@J
udyjf ynfe,fxu J tmz&duef;pum;ajymujym;rJqEN&iS af wGukd trsK;d om;ygwo D pfwckxJ
qGaJ qmiford ;f oGi;f zd@k jzpfw,f? usaemf axmifuvGww f t hJ csed u
f p+y;D olw@kd [m blo,f
vZDuakd &m/ udyjf ynfe,fu ujym;rJqEN&iS af wGuakd &m pwifpnf;±H;k cJw h ,f? attifp[ D m
ujym;qef@usifa&;jzpfw,fvdk@ ujym;jynfolawGxifatmifajcmufvSef@zdk@ tpdk;&u
óud;yrf;cJw h ,f? olw@kd [m apmfbmG ;blo,fvZDukd tkypf t k cGit hf a&;eJ@zuf'&,fpepf
w&m;awGa[m+yD; awmiftmz&duEdik if o H pfrmS Zl;vl;tm%meJ@ trSwv f uQ%mxde;f
xm;zd@k apmfbmG ;}uD;qENukd axmufct H m;ay;cJw h ,f?
105
e,f v f q if r if ' J v m;
udyef ,f'wfcsyf pkH H wdu k t f rd }f uD;jzpfw,f? 'Dtrd }f uD;[m pDpifv±f @kd 'pf t f ygt0if awmif
tmz&du&JŒ yxrqH;k udv k ekd b D &k ifcaH wG aexdik o f mG ;cJ&h m wdu k t f rd }f u;D jzpfygw,f? usaemf
wd@k [m &efo@l e,fajrxJ ðcHct kd wdu k cf &H zd@k r#m;ac:usKH ;oGi;f cHae&+yDv@kd usaemfw@kd u, kd pf m;
vS,w f csK@d u aemufajymifajym=uw,f?
'gayrJh ar#mv f ifxh m;wmeJ@qef@usipf mG yJ aqG;aEG;yGaJ wGukd av;av;eufeufe@J
&$i&f i$ v f ef;vef;aqmif&u G cf =hJ uw,f? &mpkEpS Ef pS cf ak vmuf wzufe@J wzufwu kd cf u kd =f ucJw h hJ
ordik ;f 0if&efoal wG[m awG@q+kH yD; vufqEJG w _ q f uf=uw,f? awmfawmfrsm;rsm;u 'Dvkd
aqG;aEG;r_rsK;d awG [d;k uwnf;u bma=umifrh sm; rjzpfcw hJ mvJv@kd awmif xkwaf jymcJ=h u
w,f? tpd;k &u uGejf rLepfygwD taxGaxGtwGi;f a&;rª;*sK;d pvdAk ekd @J trfauppfO;D pD;wyfr;ª
*sK;d rd'k pfpw D @kd ukd ,m,Djypf'%fuif;vGwcf iG ahf y;xm;cJv h @kd olw@kd ukd o&JobufawGtjzpf
q,fpEk pS rf sm;pGmoabmxm;cJw h hJ trsK;d om;ygwaD cgi;f aqmifawGe@J olw@kd EpS af ,muf
vufqEJG w _ q f ufaewm awG@jrif&awmh tifrwef@ukd xl;jcm;vSygw,f? aemufyikd ;f rSm
ombdt k rfbu D D owif;axmufawGukd ajymcJo h vdk wzufval wGrmS *sKrd ygb;l qdw k m
ESpzf ufv;kH uawG@&cdS =hJ uw,f?
aqG;aEG;yGaJ wGvyk w f mud, k Yf u usaemfw@kd wikd ;f jynfordik ;f rSm xl;jcm;vSwhJ rSww f ikd f
wckjzpfygw,f? usaemfaxmufjycJw h muawmh 'DaqG;aEG;yG[ J m attifpu D ESpaf ygi;f
rsm;pGm awmif;qdck w hJ mudk jyqd±k w kH ifruyJ awmiftmz&duEdik if u H vljzLvlrnf;qufqH
a&;taetxm;udak zmfaqmifwhJ ocife@J u|eq f ufqaH &; tqk;H owfru _ v kd nf; ud, k pf m;
ðyaew,f? usaemfw@kd [m c,0yfwmG ;awmif;cHoal wG (od@k r[kw)f toem;cHoal wGtjzpf
tpnf;ta0; vmwufwmr[kwb f J pm;yG0J ikd ;f rSm wef;wl&nfwal e&meJ@xu kd w f efwhJ
awmiftmz&duom;csi;f awGtjzpf vmwufwmjzpfw,f?
aqG;aEG;yGyJ xrae@uawmh ordik ;f oifcef;pmoifwef;eJ@ tenf;eJ@trsm;wlaeyg
w,f? attifpD[m 1912 ckrSm pay:aygufuwnf;u tm%m&tpdk;&eJ@ aphpyf
aqG;aEG;yGaJ wGvyk zf @kd t+rt J m;xkwcf w hJ ,fv@kd usaemfu aqG;aEG;zufawGukd &Si;f jycJw h ,f?
wzufrmS awmh/ rpPwm'Duvyfu oD;jcm;pDz@HG òz;a&;pepf·azmfxw k cf w hJ m[m pdw&f if;
apwemeJ@ ,Ofaus;odraf rG@wt hJ ,ltqwcktjzpf azmfxw k cf whJ mjzpfayrJh vufawG@rmS
tvkyrf jzpfcb hJ ;l vd@k xifjrifa=umif; wifjyvmw,f? tJ't D wGuf ol@taeeJ@ 0rf;enf;
a=umif;eJ@ aphpyfaqG;aEG;yGaJ wGu trSm;awGujkd yifvrd rhf ,fv@kd ar#mv f ifah =umif;ajymw,f?
'g[m tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepftwGuf awmif;yefwmr[kwaf yrJh wjcm; b,f
trsK;d om;ygwaD cgi;f aqmifxufrqdk a&SŒok@d w;kd wufcw hJ mjzpfygw,f?
t"duaqG;aEG;wJu h pd u P awmh Edik if aH &;tusO;f om;eJ@ Edik if aH &;ta0;a&mufawGukd
· tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepf&ŒJ w&m;0ifemrnf
106
&efolESifh pum;ajymjcif;
t"dyg̀,o f wfrw S af &;jzpfygw,f? tpd;k &u t"dyg̀,o f wfrw S cf suf cyfusO;f usO;f xm;zd@k bufu
ajymw,f? jypf'%fuif;vGwcf iG hf (Indemnity) twGut f usK;H 0ifr,fh usaemfw@kd vt l a&
twGuu f kd uef@owfcsiaf ew,f? usaemfw@kd uawmh jzpfEikd o f r# tus,jf yef@q;kH t"dyg` ,f
owfrSwfa&;udk &yfcHajymqdk+yD; EkdifiHa&;ta=umif;cHa=umifh usL;vGefwJhtr_twGuf
jypf'%fcsrw S cf &H olwikd ;f jypf'%fuif;vGwcf iG t hf wGuf tusK;H 0ifoifw h ,fv@kd jiif;cHck w hJ ,f?
usaemfw@kd wawG[m ‘EdkifiHa&;ta=umif;cHwJh’ jypfrr_ sm; qdw k mudk ESpOf ;D ESpzf uf auseyf
avmufwhJ t"dyg` ,o f wfrw S cf su&f zd@k oabmwlnrD r_ &Edik cf b hJ J tJ'g[m aemifvmr,fh
umvtwef=umtxd usaemfw@kd ukd jy\emawGymG ;aeapcJw h hJ udp&P yfwckjzpfomG ;w,f?
oH;k &uf=umaqG;aEG;yGt J +yD;rSm usaemfw@kd [m ‘*±k&SL;tpnf;ta0;rSwfwrf;’ vd@k
od=uwJph mwrf;tay: oabmwlnrD &_ cJw h ,f? tJ'x D rJ mS ESpzf ufv;kH u +ird ;f csr;f wJh aphpyf
aqG;aEG;yGjJ zpfpOfukd tmrcHz@kd e@J tpd;k &u ta&;ay:tajctae±kyo f rd ;f a&; wm0ef,zl @kd yg
w,f? odyrf =umcifrmS yJ t=urf;zufra_ wG 'if;=urf;jzpfaewJh aew,fvjf ynfe,fuvG&J if
wEdik if v
H ;kH rSm ta&;ay:tajctae±kyo f rd ;f vduk wf ,f? usaemfw@kd [m a&SŒvrf;c&D;rSm
qufvufwnf&adS eqJtaESmift h ,Suf t[ef@twm;awGuakd jz&Si;f r,fh yl;wGt J vkyt f zG@J
wck xlaxmifz@kd vnf; oabmwlc=hJ uw,f?
tajccHOya'qdik &f mudpaP wGukd a&mufvmwJt h cg zG@J pnf;tkycf sKyfykH tajccHOya'
opfwcka&;qGzJ @kd wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmfw&yfa&G;aumufa&;udk usaemfw@kd awmif;qdk
w,fv@kd tpd;k &udak jymvdu k wf ,f? tajccHOya' azmfxw k zf efw;D r,fh trsK;d om;/ trsK;d
orD;awGudk jynfolawGudk,fwdkifa&G;cs,f&r,fvdk@ usaemfwdk@,lqw,f? 'gayrJh
v$wfawmfra&G;aumufcif =um;jzwftpdk;&w&yf &Sdzdk@vdkw,f? 'D=um;jzwftpdk;&u
tpd;k &opfa&G;aumuf+y;D wJt h xd toGiu f ;l ajymif;a&;udk }u;D =uyfrmS jzpfw,f? tpd;k &[m
vuf&SdtcsdefrSmvdk 'dkifvl}uD;vnf;ol/ upm;orm;vnf;ol vkyfvdk@rjzpfEkdifygbl;?
usaemfw@kd u =um;jzwftpd;k &xlaxmifz@kd e@J wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmf vnfywfa&;twGuf
vrf;!¸erf al wGcsrw S rf ,fh ygwaD ygi;f pHn
k v D mcHwck xlaxmifac:,lz@kd tqdðk y&yfccH w hJ ,f?
105
usaemf axmifuvGwv f w G cf si;f ulE;l udk oGm;csicf ahJ yrJh {+yDva&mufryS J usaemf
c&D;xGuEf ikd cf w
hJ ,f? usaemf[m ud, k x f oGm;csiw f t
hJ csed f xroGm;Edik yf gb;l ? vHðk cHa&;
pDpOf&w,f? a'ocHtzG@J tpnf;awGrmS ajymzd@k rde@f ceG ;f awGvnf; jyifqif&w,f? {+yDvrSm
awmh attifpeD @J / x&efpau;jynfe,f ppfacgi;f aqmifvnf;jzpf/ attifpb D ufom;
vnf;jzpfwJh AdkvfcsKyf}uD;befwl;[dkvdkrDpmwdk@u c&D;pOfwckpDpOfay;cJhw,f? 'gayrJh
usaemfOh ;D aESmufxrJ mS a&m/ ESv;kH om;xJrmS a&m t"dupd;k rd;k aewmuawmh usaemft h ar
107
e,f v f q if r if ' J v m;
ocsKõ if; oGm;uefawmhz@kd jzpfygw,f?
usaemf[m yxrqH;k ulE;l udo k mG ;+y;D tarjrK‡ yw f ahJ e&mudk oGm;cJw h ,f? olrocsKõ i;f [m
±d;k ±d;k av;yJjzpf+y;D tqift,iftrGr;f trHawGr&Syd gb;l ? ausmufceJ nf;enf;yg;yg;eJ@ tkwcf J
vGww f csK@d zH;k xm;w,f? ulE;l u wjcm;ocsKõ if;awGe@J rjcm;em;ygb;l ? usaemf[m ud, k chf H
pm;r_awG azmfjyzd@k ukd rpGr;f Edik w f mawG@&w,f? tarqH;k csed rf mS usaemfutareJ@ twlwl
&Srd aeEdik cf w hJ m 0rf;enf;rdw,f? tartouf&iS af epOfwav#mufv;kH tarhukd xdu k o f ifph mG
r=unh±f E_ ikd cf w hJ m aemifw&rdw,f? tu,fIom usaemf ud, k b hf 0vrf;udk wrsK;d wzHk
a&G;cs,cf &hJ if jzpfvmEdik rf ,f[ h mudk wrf;war#mrf eS ;f rdw,f?
ESpaf ygi;f rsm;pGm=um+yD;rS usaemf&h mG udk jyefawG@wt hJ cg usaemf[m ajymif;vJomG ;
wmawGe@J rajymif;vJomG ;wmawGa=umifh usaemft h ay: }uD;}uD;rm;rm;*,uf±u kd cf wf
cJw h ,f? usaemfi,fi,fwek ;f uqd&k if ulE;l ujynfoal wG[m Edik if aH &;udk vH;k vH;k pdwrf 0if
pm;ygb;l ? olw@kd[m tmz&duwdu k o f m;wd@k &ŒJ tcGit hf a&;wdu k yf u
JG rkd od=uygb;l ? vlawG[m
&Sad ewJb h 0udk &Sad ewJt h wdik ;f vufcx H m;=u+y;D tJ'guakd jymif;vJypfz@kd pdwrf ul;cJ=h uygb;l ?
'gayrJh tck usaemfjyefa&mufvmwJt h cgrmS awmh ulE;l u ausmif;om;uav;awG[m
atmfvAD mwrfbt kd a=umif;/ Edik if v hH w HS w H yfz@JG ta=umif; oDcsi;f awGqakd ewm=um;&w,f?
wdu k yf t JG a=umif; todw&m;awG[m ,cktcg tmz&duvl@tzG@J tpnf;&JŒ a'giw hf ikd ;f ae&m
wdik ;f a&mufatmif b,fvpkd rd 0hf ifomG ;cJyh u Hk kd tH=h otxif}uD;cJrh w d ,f?
rajymif;vJbJ e*dt k wdik ;f &Swd muawmh &yf&mG todik ;f t0dik ;f &JŒ aEG;axG;r_e@J ±d;k om;r_
yJjzpf+yD; usaemfih ,fpOfuav;b0udk jyefajymif;owd&apcJyh gw,f? 'gayrJh usaemf pdwf
raumif;jzpfwmuawmh &Gmom;awG[m [dw k ek ;f uxuf ydq k if;&JroGm;awmifrS qif;&J+rJ
qif;&JaeqJ jzpfy&kH wmygy?J trsm;pk[m ajrom;=urf;cif;eJ@ ±d;k ±d;k omrefwu J w k af wGrmS
ae&qJjzpfw,f? v#ypf pfr;D r&S/d ydu k o f , G af &r&Syd g? usaemf i,fi,fwek ;f uqd&k if &Gm[m
oyfoyf&yf&yf&+dS y;D a&uoef@w,f? jrufcif;jyif[m rsupf w d qH;k pdr;f pdvk ef;qef;+y;D npfErG ;f r_
r&Scd yhJ gb;l ? jc0H ikd ;f awGukd vSuJ si;f oef@&iS ;f xm;+y;D ajrqDvm$ udk xde;f odr;f =uw,f? v,f,m
jcHajrawGukd aoaooyfoyf pdwyf ikd ;f cGaJ 0xm;w,f? 'gayrJh tckawmh &Gmudk vSu J si;f
oef@&iS ;f wmr&Sad wmhbJ a&uvJnpfnrf;aeyg+yD? ajrjyifwcGirf mS u|wu f |wt f w d af wGe@J
yvyfpwpfpawG jyef@usaJ ew,f? usaemf uav;wke;f u yvyfpwpfukd rodcyhJ gb;l ? yvyf
pwpf[m aexdik rf b _ 0udk wcsK@d ae&mawGrmS wu,fyJ tqifajyaumif;rGeaf pcJah yrJh
ul E l ; rS m yvyf p wpf & S d a ewmuawmh usaemf h t wG u f a&m*gqd k ; wrsKd ; vd k y gyJ ?
aus;&Gmtodik ;f t0dik ;f &JŒ*k%jf 'yf uG,af ysmufomG ;cJyh &kH w,f?
tJ'v
D xJrmS yJ usaemf[m aemufxyf tdrt
f vnfjyefwmwck vkycf ahJ o;w,f?
108
&efolESifh pum;ajymjcif;
tJ'guawmh usaemf a&mfbifu|e;f jyefomG ;+y;D trfauEdik if aH &;tusO;f om; (25) a,mufukd
tpd;k &&JŒ vGw+f ird ;f csr;f omcGihf (Amnesty) urf;vSr;f r_vufc+H y;D u|e;f uae xGucf mG atmif
em;csz@kd jzpfygw,f? usaemf u|e;f uxGucf w hJ m &SpEf pS &f cdS +hJ yjD zpfayrJh rae@wae@uvdk rSwrf d
aeqJjzpf+y;D vGr;f qGww f opdwaf wmh enf;enf;rSr&Syd gb;l ? ESpaf ygi;f rsm;pGm wjcm;olawGu
udk,fhudk axmif0ifpmvmawG@wm cHcJh&+yD;aemuf udk,fuwvSnfh a&mfbifu|ef;rSm
axmif0ifpmoGm;awG@&wm[m xl;jcm;wJch pH m;r_ jzpfapygw,f?
'gayrJh tJ'aD e@u usaemfrh mS [d[ k 'kd 'D aD v#muf=unfzh @kd tcGit hf vrf;odyrf &cJyh gb;l ?
ta=umif;uawmh tpd;k &&JŒvGw+f ird ;f csr;f omcGiu hf rf;vSr;f csuu f kd qef@usiu f ef@uu G af ewJh
vlawGe@J usaemf csujf cif;yJ awG@qckH &hJ vd@k jzpfygw,f? olw@kd u aphpyfaqG;aEG;a&;pm;yG0J ikd ;f rSm
r[kwb f J ppfajrjyifrmS atmify&JG +yD;rS wu|e;f axmifuxGurf ,fv@kd &yfcaH e=uw,f?
txl;ojzifh olw@kd [m vGw+f idr;f cGirhf &rD rdrw d @kd jypfra_ wGukd wckcsi;f pm&if;vkyaf y;&wJh
'Durf;vSr;f csuu f kd jyif;jyif;xefxef qef@usiaf e=uw,f? olw@kd u attifp[ D m [m&ma&
a=unmcsurf mS ygwhJ Edik if aH &;tusO;f om;awGe@J jynfya&mufawG tukev f ;kH tusK;H 0ifwhJ
¹ciG ;f csurf &Sd vGw+f ird ;f csr;f omcGiahf wmif;qdck suu f ae aemufjyefqw k w f ,fv@kd pGypf =JG uw,f?
wa,mufu “rm'Dbm/ usaemf[m tpd;k &udk woufv;kH wdu k v f mcJw h ,f/ tckawmh olw@kd
qDu vGwf+idrf;cGifhay;zdk@ toem;cH&awmhr,f” vd@k ajymw,f?
usaemf[m olw@kd jiif;qdck suaf wGukd ud, k cf si;f pmrdw,f? 'gayrJh olw@kd [m yuwd
vufawG@e@J uif;vGwaf ew,f? ppfom;wdik ;f [m ud, k &hf efou l kd ppfajrjyifrmS tEdik w f u kd cf sif
=uwmcsn;f ygy?J 'gayrJh tckupd rP mS awmh tJovdak tmifyrJG sK;d &zd@k vufvrS ;f rrSyD gb;l ?
wdu k yf [JG m tckq&kd if aphpyfaqG;aEG;a&;pm;yG0J ikd ;f rSm a&mufaeyg+yD? olw@kd axmifxJ
qufaejcif;tm;jzifh ta&;awmfyt kH wGuf tusK;d r&Sb d ;l vd@k usaemf acsyajymqdck w hJ ,f?
olw@kd [m txJrmS xuf tjyifrmS yd+k y;D }u;D }u;D rm;rm; tusK;d ðyEdik rf mS jzpfw,f? aemufq;kH
rSmawmh olw@kd u tpd;k &urf;vSr;f csuu f kd vufczH @kd oabmwlcw hJ ,f?
· Oa&mywduk f
·· yg&Dòr@
110
&efolESifh pum;ajymjcif;
usaemf[m cav;b0uwnf;u tif;El;0pfvrl sK;d (‘tufpu f ;D rd;k ’ qdw k ehJ mrnfu udv k ekd D
e,fcs@J orm;awG ay;oGm;wmjzpfw,f) awGta=umif; pmtkyx f zJ wfcb hJ ;l w,f? vlrsK;d cGjJ cm;
a&;orm; udkvdkeD0g'orm;awG&JŒpmtkyfawG zwfvdk@&wJhtjrifuawmh 'DvlawG[m
tifrwef acwfaemufusoal wGv@kd odc&hJ w,f?
'gayrJh 'Dxufjrufwv hJ il ,fawGe@J pum;ajym=unfw h t hJ cgusawmh olw@kd [m
usaemf axmifuvGwv f mwmudk ±kyjf rifo=H um;rSm=unfch &hJ +y;D awmiftmz&duu tjzpf
tysufawGeJ@ tu|rf;w0ifjzpfaewm usaemfod&w,f? olwdk@xJuwa,mufu
“attifpD t"Ge@f &Snyf gap” vd@k aºuG;a=umfvu kd wf ,f? tif;El;0pfawG[m Xmaewdik ;f &if;
om;awGjzpf+yD; vljzLtajccsaexdik o f al wGu ordik ;f wav#muf rw&m;zdEydS q f ufqw H m
cHc&hJ w,f? awmiftmz&duvlrnf;awGe@J tif;El;0pfvrl sK;d awG&ŒJ 0rf;enf;zG,&f m qif;&J
'kuaQ wG=um;rSm wlnrD a_ wG&adS ew,f? usaemfu h kd t&Sed t
f [kejf yif;jyif;eJ@ ±du k cf wfomG ;wJh
tcsuu f awmh usaemfaxmifxJ q,fpEk pS af wGcs+D yD; aeae&wJu h mvtwGi;f urBmò*dvf
}uD;[m tifrwefao;usKH@oGm;cJhw,fqdkwJh tcsufygyJ? urBmhacgifrdk;rSmaewJh
q,fausmo f uf tif;El;0pfvrl sK;d wa,muf[m tmz&duwdu k &f ŒJ awmifzufpeG ;f u Edik if H
a&;tusO;f om;wa,muf vGww f mvmwmudk =unfEh ikd w f ,fqw kd t hJ csu[ f m usaemfh
twGuf r,HEk ikd pf &mjzpfaew,f? ±kyjf rifo=H um;[m urBm}u;D ud±k ŒH_ oGm;apcJ+h y;D 'Dvekd @J rod
em;rvnfry_ aysmufapzd@k e@J 'Dru
kd a&pDtm;ay;tm;ajrm‡ ufðyzd@k tm;aumif;wJh vufeufwck
jzpfvmcJw h ,f?
xkwcf w hJ ,f?
'gayrJh 'g[m usaemfwdk@awG@qHkaqG;aEG;r_udk taESmifht,SufrjzpfapcJhygbl;?
od@k aomfvnf; olruawmh ausmif;q&mrtdw k a,mufvkd olrt}uaH y;wm rvdu k ef mbJ
tpDtpOfawG av#mrh ypf&aumif;vm;vd@k tjypfqckd w hJ ,f? jypf'%fcwfta&;,la&;
udpv P kd udp&P yftawmfrsm;rsm;rSm rpPpo f ufcsm[m attifp&D ŒJ qef@usibf ufu&yfayrJh
olr[m t+rJwrf; yGiyhf iG v hf if;vif;rauG@r0du
k af jymwwf+yD; wzufom;udk tifrwef
*±kpdkufwJh trsKd;orD;}uD;jzpfygw,f? tJ'Dae@u usaemfwdk@awG@qHkaqG;aEG;yGJrSmawmh
usaemf[m jypf'%fcwfta&;,la&;jy\emeJ@ ywfouf+y;D olreJ@enf;enf;av;awmifrS
wd;k wufrr_ &Edik cf yhJ gb;l ?
106
usaemf[m ,l*E<m/ uifnmeJ@ rdZk rfbpfEikd if aH wG c%wðzwf0ifvnf+y;D Zlvikd v f rSm
awmiftmz&duudk jyefa&mufvmcJw h ,f? jyefa&mufwt hJ cg rpPwm'Duvyfe@J awG@qkH
aqG;aEG;&zd@k yef=um;cJw h ,f? wdik ;f jynfxrJ mS t=urf;zufra_ wG ykq d ;kd 0g;vmaew,f? 1990 ckEpS f
twGi;f towfc&H olta&twGuf (1˜500) ausmaf e+yDjzpf+yD; 'g[m +yD;cJw h w hJ ESpv f ;kH
Edik if aH &;t& towfc&H oltm;vH;k xuf ydrk sm;w,f? usaemf[m vkyaf zmfuikd zf ufawGe@J
wdik yf if+yD;aemuf yHrk eS t f ajctaejyefa&mufa&;jzpfpOfukd t&Sed jf r‡izhf @kd vw kd ,fv@kd ,lqrd
w,f? usaemfw@kd wikd ;f jynf[m aoG;xGuv f eG +f y;D toufq;kH awmhrmS jzpfv@kd usaemfw@kd [m
yd+k yD;jrefjrefxufxuf a&SŒudk a&GŒ&Sm;&vdrrhf ,f?
rpPwm'Duvyfu ZGev f xJrmS ta&;ay:tajctae ±kyo f rd ;f vdu
k wf m[m aqG;aEG;
yGaJ wGjyefpzd@k tcif;tusi;f jyifvu kd yf &kH ayrJh Zlvikd v f xJrmS awmh tpd;k &&JŒvHðk cHa&;wyfz@JG
awGu attifpt D zG@J 0if (40) avmufukd zrf;cJw h ,f? tJ'x D rJ mS rufr[m&mZ/ y&mAif
a*:'ef/ qDzaD 0^g%'f g;eJ@ bDveD , J m;wd@k yg0if+y;D olw@kd[m tpd;k &udðk zwfcsz@kd Al;vm; ppfqifa&;
vd@k ac:wJh uGejf rLepfygwD t=uHtpnfwckrmS ywfoufaew,fv@kd qdw k ,f? 'Duvyfu
usaemfe@J ta&;w}uD;awG@qakH qG;aEG;zd@k ac:+yD; vlzrf;yGrJ mS odr;f &cJw h ,fv@kd olajymwJh
pm&Gupf mwrf;awG zwfjyw,f? usaemf[m tJ't D a=umif;bmrSrodwt hJ wGuf tH=h o
wkev f y_ o
f mG ;cJwh ,f?
aqG;aEG;yG+J y;D awmh usaemf[m tJ'ge@J ywfoufwhJ &Si;f vif;csuo f cd siv f @kd *sK;d qvdAk u k d kd
ar;=unfw h ,f? *sK;d &Si;f jywmu rpPwm'DuvyfzwfjywJph myd'k af wG[m vd&k mqGx J w k xf m;
wmjzpf+y;D Al;vm;qdw k m vH;k 0ed*;kH csKy+f y;D qH;k oGm;+y;D jzpfwhJ ppfqifa&;jzpfw,fv@kd ajymw,f?
'gayrJh tpd;k &[m 'DawG@&cdS suu f tkd oH;k cs+yD; attifpu D kd tufpaf tpDyu D aecGx J wk zf @kd e@J
*sK;d qvdAk u kd kd aphpyfaqG;aEG;yGu J z,fxw k zf @kdóu;d pm;csiaf ew,f? usaemfu rpPwm'DuvyfqD
114
&efolESifh pum;ajymjcif;
*sKd [ ef e pP b mh * f ò r@wG i f
pD&if;vf&mrmzdk;pm;ESifh
*sKd;qvkdAkdwkd@ tajccH
Oya'opf a &;qG J a &;
y%mrjyifqifr_ aqG;
aEG;yGJrsm;twGif;?
117
e,f v f q if r if ' J v m;
qk d 0 D w k d ò r@/ atmf
vef'kd tm;upm;
uGif;Y c&pP[meD
atmufarhz, G ft
crf;tem;wGif wkd
usKd qJp0gv/D csm;vf
iDuv l w D @dk EiS hf twl?
118
&efolESifh pum;ajymjcif;
*k%
d ;f csKyfbek ;f awmf}uD;
wl;wl;ESi?hf
121
e,f v f q if r if ' J v m;
orw&mxl;
vuf c H y G J t +yD ;
bk e f ; awmf } uD ;
wl ; wl ; u zuf
,rf;*k%ðf ypOf?
122
&efolESifh pum;ajymjcif;
1994 pufwif
bmY usaemfh
jrpfrESihf twl?
usaemfh rdom;pk?
123
e,f v f q if r if ' J v m;
124
&efolESifh pum;ajymjcif;
ol bmrSjyefajzyg? usaemfu
h kd &Si;f vif;csuaf y;zd@k 'Duvyfuakd wmif;qdck w
hJ ,f? ol wcgrS
ray;ygb;l ?
107
1990 ckEpS /f 'DZifbmvrSm atmfvAD m awmiftmz&duudjk yefvmcJw h ,f? trdajr
uae q,fpEk pS o f ;kH ckavmuf ta0;a&mufae&mu jyefvmwmjzpfw,f? ole@J eD;eD;em;em;
&Sd&wm tifrwefrS 0rf;omauseyfp&mygyJ? ol[m *sKd[efepPbm*frSm twdkifyifcH
uGezf &ifw h ckwufz@kd jyefvmwmjzpf+yD; 'Dtpnf;ta0;udk jynfwiG ;f jynfye,fajra'o
(45) cku ud, k pf m;vS,f (1˜500) ausmf wufa&mufcw hJ ,f?
tpnf;ta0;rSm usaemfu atmfvAD m[m attifpu D kd tarSmifru kd q
f ;kH umv
awGrmS OD;aqmifco hJ /l wdu
k yf rJG ;D awmuf+idr;f roGm;atmif vkycf o hJ t
l jzpf *k%ðf ypum;
ajymcJw h ,f? tckq&kd if ol[m usaemfw@kd ukd om,mawmufy+y;D tvm;tvmaumif;wJh
tem*wf&ŒJ E_wcf rf;pyfqD ac:aqmifvmcJ+h yjD zpfw,f? usaemf axmifxaJ &mufaewJh (27) ESpf
twGi;f atmfvAD muyJ attifpu D kd xde;f odr;f u,fwifc+hJ yD;aemuf =oZmtm%m&Sw d hJ
Edik if w
H umtzG@J tpnf;wckjzpfatmif wnfaqmufcw hJ ,f? acgi;f aqmiftrsm;pk axmif
127
e,f v f q if r if ' J v m;
1991 ck/ Zlvikd v f rSm attifpu D ESpaf ygi;f (30) twGi;f awmiftmz&duEdik if w H iG ;f
yxrqH;k ESpyf wfvnfnv D mcH usi;f ycJwh ,f? nDvmcHukd rJay;cGi&hf w dS hJ ud,
k pf m;vS,f
(2244) a,mufwufa&mufc+hJ yD; olw@kd ukd jynfwiG ;f jynfyattifpXD mecGaJ wGuae 'Drkd
ua&pDenf;t& a&G;aumufcw hJ mjzpfw,f? nDvmcHrmS usaemfu h kd attifpOD uUÏtjzpf
òyid b
f ufr&Sd a&G;aumufwifajrm‡ ufcw hJ ,f? pD&if;vf&mrm;zd;k pm;udk twGi;f a&;rª;csKyt f jzpf
a&G;aumufvu kd w
f ,f? touft&G,t f rkd if;wJh acgi;f aqmifrr_ sK;d qufa[mif;uae ydik ,f
&G,w f rhJ sK;d qufqu D kd wm0efvufqifu h rf;ay;wJh vuQ%mjzpfw,f? usaemf axmifu
vGwaf wmhrS podu|r;f cJ&h wJh pD&if;vf[m xl;jcm;xif&mS ;cJw h hJ attifpaD cgi;f aqmifawG&ŒJ
tpOftqufukd xdu k x f u
kd w
f efwef tarGqufco H w
l a,mufjzpfw,f? ol[m attifpD
130
&efolESifh pum;ajymjcif;
usaemf axmifuvGwu f wnf;u Edik if aH wmftpd;k &[m usaemfZh eD;udk odumQ csz@kd
qufvufvy_ &f mS ;aecJw h ,f? 'D,ufyu f vkzaf etdrrf mS aewJh vli,fav;a,muf jyefay;qGJ
cH&/ wa,muftowfc&H w,fqw kd m jzpf+y;D aemuf 0ifeu D kd wD;wd;k aumv[mv owif;
jzef@+yD; emrnfzsucf w hJ ,f? 'DaemufrmS awmh jyefay;r_av;r_/ ud, k x f v
d ufa&mufrw _ r_e@J
w&m;pGcJ w hJ ,f? olr&JŒ tusiphf m&dwu W kd qufvuf+y;D toa&zsuaf ewm qd;k 0g;vGe;f vSv@kd
usaemfe@J 0ifeD ESpaf ,mufpvH;k u w&m;±H;k jrefjrefwuf+yD; pGypf cJG suaf wG tjypfr&Sad =umif;
oufaojyzd@k pdwt f m;oefaew,f?
usaemfZh eD;tay: w&m;0if±;kH wif tr_ppfaq;jcif;udk azazmf0g&v D xJrmS *sK[
d efepP
bmh*òf rŒd u &ef;'fw&m;±H;k csKyrf mS pwifðyvkycf w hJ ,f? usaemfu yxrqH;k ae@rmS w&m;±H;k udk
oGm;a&mufem;axmifcw hJ ,f? attifpx D uJ }u;D }u;D ydik ;f tawmfrsm;rsm;vnf; w&m;±H;k
vmwuf=uw,f? usaemf[m wwfEikd o f I r=umc% w&m;±H;k oGm;wufc+hJ yD; usaemfh
ZeD;udk tm;ay;wJt h aeeJ@a&m/ olrtjypfr&Sad =umif; usaemf, h =kH unfrj_ ywJt
h aeeJ@yg
132
&efolESifh pum;ajymjcif;
108
aqG;aEG;yGaJ wGupd P aqG;aEG;cJw h m wESpcf aJG usm=f um+yjD zpfwhJ 1991 ck/ 'DZifbm (20) &uf
rSm wu,fah qG;aEG;yGaJ wG pwifcw hJ ,f? 'DaqG;aEG;yGu J kd 'Dru
kd a&pDawmiftmz&duEdik if H
xlaxmifa&;nDvmcH (0g) ud'k q D mvd@k ac:+yD; tpd;k &/ attifpeD @J wjcm;awmiftmz&du
ygwaD wG=um; yxrqH;k w&m;0ifaphpyfaqG;aEG;yG}J uD;udk azmfaqmifvu kd wf ,f? t&ifu
usaemfw@kd ESpyf iG q hf ikd af qG;aEG;yGt J m;vk;H [m 'DaqG;aEG;yG}J uD;twGuf tajccHyEMuaf wG
csaecJw h m jzpfw,f? tcknv D mcHukd *sK[ d efepPbmh*òf rŒd awmf&ŒJ ,efprwfpaf vqdyef m;u
acwfrjDS ycef;aqmifjzpfwhJ urBmu h ek o f , G af &;A[dXk metaqmuftOD;rSm usi;f ycJw h ,f?
ud'k q D mrSm awmiftmz&du Edik if aH &;wcGiw f jyifv;kH udk tusK;H 0ifwhJ ud, k pf m;vS,f (18) zG@J
yg0if+y;D ukvor*~/ "eo[m,/ Oa&myor*~e@J tmz&dunD!w G af &;tzG@J w@kdu avhvmol
awGvnf; wufa&muf=uw,f? 'g[m awmiftmz&duEdik if rH mS Edik if aH &;tzG@J awG wae&mxJ
trsm;qH;k ud, k pf m;ðy pkpnf;rdwmjzpfygw,f?
'Dvakd qG;aEG;yGu J kd zGivhf pS vf u kd w f m[m ordik ;f wGirf ,fjh zpf&yf}uD;ygy?J 1909 ckEpS f
·
wke;f u +Adwo d #uv kd ekd aD wGjzpfwhJ udyjf ynfe,fe@J aew,fvjf ynfe,fw@kd u ,cif bd;k 0g;
orwEdik if aH wGjzpfwhJ x&efpAm;vfe,f/ atmf&ed ;f *szf &D;pwdwef ,fw@kd e@J jynfaxmifpk
Edik if wH ckxzJ @JG pnf;zd@k oabmwlcw hJ n hJ v D mcHaemufyikd ;f ta&;}u;D qH;k tajccHOya'qdik &f m
nDvmcHjzpfwm taotcsmygy?J tJ'D (1909) nDvmcHuawmh 'Dru kd a&pD&ŒJ =oZm*,uf
r&Scd yhJ J 'Dru
kd a&pDukd opPmazmufwmomjzpfcw hJ ,f? bmvd@k vq J akd wmh tJ'w D ek ;f u ud, k f
pm;vS,af wGxJ vlrnf;wa,mufrS rygv@kd jzpfygw,f? 1991 ckrmS awmh ud, k pf m;vS,f
trsm;pku vlrnf;awGjzpfaeyg+yD?
usaemfw@kd bufu ¡nDvmcH¢tpDtpOfa&;qGaJ &;ud, k pf m;vS,t f zG@J rmS pD&if;vf
·'wfcst
f EG,zf mG ;vljzLrsm;
133
e,f v f q if r if ' J v m;
&mrm;zd;k pm;acgi;f aqmif+y;D *sK;d pvdAk ekd @J AmvDrq l mwd@k yg0ifw,f? olw@kd [m a&G;aumufyJG
udp/P tajccHOya'udp/P wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmfe@J =um;jzwftpd;k &udpaP wGukd tpd;k &eJ@
tywfpOf aqG;aEG;yGaJ wGvyk af ecJw h ,f? Zmwdjynfe,ftpd;k &awGtygt0if trsK;d rsK;d aom
ygwaD ygi;f (20) avmufu ud, k pf m;vS,af wG[m nDvmcH&ŒJ tajccHral wGtay: oabm
wlncD su&f +y;D jzpfw,f?
zsuv f zkd suq f ;D vkyo f w l csK@d uawmif aqG;aEG;yGt J zGirhf mS &Sad e=uwJh taumif;jrif
pdw"f mwfukd xdcu kd af vsmyh g;atmif rvkyEf ikd cf yhJ gb;l ? yDatpDu attifpeD @J trsK;d om;
ygww D @kd [m vlrsK;d aygi;f pHyk gwhJ ¡vljzLygw¢hJ tpd;k &wckxal xmifz@kd v#K@d 0u S yf ;l aygi;f =uHpnf
aew,fv@kd pyG pf +JG yD; aqG;aEG;yGu J kd oydwaf rSmufz@kd qH;k jzwfcw hJ ,f? 'g[m vGecf w hJ hJ wv
avmufu attifpD/ yDatpDeJ@ tZef;eD;,m;jynfol@tzGJ@wdk@u bHk&nfrSef;csufawG
xkwjf yefa=unm+yD; jynfcspw f yfaygi;f pkqw kd hJ r[mrdwt f zJ@G wckz@JG pnf;cJw h =hJ um;xJu
jzpfcw hJ m jzpfw,f? yDatpD[m 'Dru kd a&pDuswhJ a&G;aumufyaJG wGuakd =umufvef@aew,f?
ta=umif;uawmh tJovdrk aJ &G;vdu k &f if olw@kd rmS vlxak xmufcrH e_ nf;enf;av;yJ&w dS m
ay:oGm;rSmpd;k vd@k jzpfw,f? apmfbmG ;blo,fvZDuvnf; tifumomtwGu&f ,f/ uGmZl;
vl;tpd;k &twGu&f ,f/ bk&ifZ, G v f pfoifet D wGu&f ,fq+kd y;D ud, k pf m;vS,o f ;kH zG@J wufciG rhf &
vd@k qw kd t hJ a=umif;jycsuef @J oydwaf rSmufcw hJ ,f? usaemfw@kd u bk&ifqw kd m Edik if aH &;&JŒ
txufrmS uif;uif;&Si;f &Si;f yJaeoifw h ,f? wu,fv@kd ol@ukd nDvmcHrmS xnfo h iG ;f r,f
qd&k if awmiftmz&durSm&Sw d hJ vlrsK;d pkwikd ;f &JŒ &mxl;t}u;D qH;k apmfbmG ;awG/ apmfuaJ wGukd
nDvmcHwufciG ahf y;&vdrrhf ,fv@kd wH@k jyefacsycJ&h w,f?
'Dwek ;f u urBmu h ek o f , G af &;A[dXk merSm ordik ;f udk zefw;D aewJch pH m;csujf zpfay:±Hk
wifruyJ ud, k thf m;ud, k uf ;kd wJh cHpm;csuu f v kd nf; jzpfay:apcJw h ,f? ZifbmabGe@J tif*kd
vmwd@k vkd tmz&duEdik if aH wG[m pepfopfawGrcsrw S cf if aphpyfaqG;aEG;yGaJ wGvyk &f mrSm
jynfyu =um;0ifaphpyfay;olawG vdt k yfcw hJ ,f? olw@kd e@J rwlbJ usaemfw@kd awmiftmz
&durSmawmh usaemfw@kd tcsi;f csi;f uGv J rJG a_ wGukd ud, k zhf momud, k f ajz&Si;f ae=uw,f?
rpPwm'Duvyfu 'Dru kd a&pDtajccHay:uae ‘tm%mcGJa0’ wJh =um;jzwftpd;k &wck
vdt
k yfrt _ a=umif; ajymoGm;w,f? trsK;d om;ygw&D ŒJ nDvmcHu, kd pf m;vS,t f zG@J acgi;f aqmif
'g0'D AD ;D vD;,m;u tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepf usio hf ;kH cJrh t _ wGuf awmif;yefpum;
awmifajymcJw h ,f?
usaemf&ŒJ tzGirhf mS pum;rSmawmh ud'k q D may:xGe;f r_e@J twl awmiftmz&duEdik if &H ŒJ
wdk;wufr_[m aemufqHk;rSmawmh aemufa=umif;jyefvSnfhr&awmhwJh tajca&muf
vm+yDv@kd ajymcJw h ,f? tpd;k &awG[m olw@kd &ŒJ tcGit hf m%meJ@w&m;0ifru _ kd tkycf sKyfcH
awG&ŒJ oabmwlncD suu f ae &,lwmjzpf+yD; usaemfw@kd [m tJovdrk sK;d w&m;0ifwhJ
134
&efolESifh pum;ajymjcif;
tm%mydik rf u _ zkd efw;D zd@k pka0;cJ=h u+yDv@kd ajymvdu k w f ,f? ud'k q D m[m zG@J pnf;tkycf sKyfykH
tajccHOya'opfwcka&;qGJzdk@ a&G;aumufcHwdkif;ðyjynfðyv$wfawmf jzpfay:apr,fh
vrf;a=umif;&JŒ tpjzpfw,fv@kd usaemfajymcJw h ,f? 1992 ckrmS wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmf
twGuf a&G;aumufyrJG jzpfp&mta=umif; rjrifb;l vd@k ajymvdu k w f ,f? usaemfu 'Dvkd
a&G;aumufyaJG wGu kd }uD;=uyfz@kd / Edik if aH wmf&ŒJ owif;rD', D mawGe@J ppfwyfukd csKyfuikd zf @kd e@J
vlrsK;d rcGjJ cm;wJh 'Dru kd a&pDawmiftmz&du Edik if o H pfqD ul;ajymif;r_ukd a,bk,stm;jzifh
uGyu f =J unf±h z_ @kd trsK;d om;nD!w G af &;=um;jzwftpd;k &wzG@J azmfxw k zf @JG pnf;&ef tpd;k &udk
awmif;qdck w hJ ,f?
nDvmcHyxrae@rmS trsK;d om;ygweD @J attifpt D ygt0if t"duyg0ifwufa&muf
aewJh ygwaD wGu =uH&, G jf cif;qdik &f ma=unmcsuw f ck twnfðycsrw S cf w hJ ,f? tJ'xD rJ mS
vGwv f yfww hJ &m;pD&ifa&;pepfu tmrcHxm;wJ/h tajccHOya'u tcsKyftjcm w&m;
Oya'jzpfr,f/h cGjJ cm;r_r&Sw d hJ awmiftmz&duEdik if u H kd ygwt D m;vH;k axmufct H m;ay;zd@k
wm0ef,al pcJw h ,f? wkid ;f jynf&ŒJ w&m;a&;pepfu Oya'a&SŒarSmufrmS tm;vH;k wef;wl
nDr#a&;udk tmrcHrmS jzpf+yD; jynfo@l vw G vf yfciG ahf wG umuG,zf @kd vl@tcGit hf a&; Oya'
=urf;wck a&;qG&J rSmjzpfw,f? wdw k akd jym&&if rJpm&if;wckxaJ y:rSm t&G,af &mufow l ikd ;f
rJay;cGiu hf t kd ajccHwhJ ygwpD 'kH rD u kd a&pDjzpfr,f? usaemfw@kd taeeJ@uawmh 'g[m awmif
tmz&duEdik if o H pftwGuf tedrq hf ;kH vufcEH ikd pf &m tajccHOya'=urf;cif; jzpfygw,f?
tifumomuawmh ‘cGjJ cm;r_r&Sw d ’hJ awmiftmz&du qdw k hJ pum;[m zuf'&,fpepfukd
jiif;y,fxm;wJh t"dyg` ,af &mufv@kd q+kd yD; vufrw S x f ;kd zd@k jiif;qefcw hJ ,f?
nDvmcHu vkyif ef;tzG@J (5) zG@J ukd zG@J pnf;cJw h ,f? 'DtzG@J awG[m 1992 ck tapmydik ;f rSm
pnf;a0;=u+yD; 1992 ck arvrSmusi;f yzd@k ppD Ofxm;wJh ud'k q D m 'kw, d ta=umhtwGuf
óuwd ifjyifqif=urSmjzpfw,f? 'DtzG@J awG[m vGwv f yfwhJ Edik if aH &;&moDOwk xlaxmifa&;
jy\em/ Zmwdjynfe,fawG&ŒJ tem*wf/ awmiftmz&dutoHvi$ Xhf me jyefvnfz@JG pnf;
a&;/ zuf'&,fpepfuo hJ @dk tajccHOya' rl0g'rsK;d pkH avhvmqef;ppfa&;eJ@/ =um;jzwftpd;k &zG@J
pnf;a&;eJ@ touf0ifa&;wd@k ukd avhvmtajz&Sm=urSmjzpfw,f? qH;k jzwfcsuaf wGukd
‘vHkavmufwJh trsm;qENoabmxm;’ eJ@ csrw S rf ,fv@kd ygwaD wGuoabmwl=uw,f?
‘vHak vmufwt hJ rsm;’ qdw k mudk wcgrt S "dyg` ,f rowfrw S cf yhJ J vufawG@tm;jzifh tpd;k &/
attifpeD @J wjcm;ygwaD wG&ŒJ trsm;pk=um; oabmwlncD suu f kd qdv k w kd mjzpfcwhJ ,f?
ud'k q D m (1) &JŒ yxrae@[m +y;D cge;D txd xl;xl;jcm;jcm;r&Scd yhJ gb;l ? nDvmcHrpcif
nu usaemf[m rpPwm'Duvyfe@J n (*) em&Dausmw f t hJ xd zke;f xJuae aqG;aEG;aecJh
w,f? rpPwm'Duvyfu aemufw&ufrSm ol@udk tydwfpum;ajymoltjzpfcGifhðyzdk@
usaemfoabmwlrwl ar;w,f? usaemfu h kd ed*;kH csKypf um;ajymzd@k vsmxm;ayrJh usaemfu
135
e,f v f q if r if ' J v m;
tckupd u P kd trsK;d om;tvkyt f r_aqmife@J wdik yf if=unfrh ,fv@kd ajymvdu k w f ,f? usaemf
tJ'n D rSmyJ wdik yf if=unfch &hJ m olw@kd rmS oHo,pdwaf wG&adS ewJ=h um;xJu rpPwm'Duvyfukd
aemufyw d q f ;kH pum;ajymcGiahf y;zd@k usaemf olw@kd uekd m;cscw hJ ,f? usaemf[m 'Dupd u P kd
t"duusw,fv@kd rjrifbJ rpPwm'Duvyfukd ulnw D t hJ aeeJ@ vdu k af vsmay;zd@k toif&h dS
aecJw h ,f?
¡aemufwae@¢ tpnf;ta0;t+yD;rSm tm;vHk;tqifacsmaeyHkygyJ? usaemfu
aqG;aEG;yGaJ wG&ŒJ ta&;ygrt _ a=umif; ajym+yD;aemuf rpPwm'Duvyfu qufajymw,f?
olu vuf&t dS csed tf cg&ŒJ ordik ;f 0ifx;l jcm;r_ukd tav;ay;ajym+yD; tjyeftvSef r,Hk
=unfr_awGudk ausmfv$m;zdk@vdka=umif; aqG;aEG;w,f? 'gayrJh tJ'DhaemufrSmawmh
xl;xl;qef;qef; azmufvmw,f? olu attifp[ D m tpd;k &eJ@&xm;wJh oabmwlncD suf
awGtwdik ;f rvdu k ef mbl;qd+k y;D wdu k cf ukd rf p_ vkyv f mw,f? ol[m ausmif;q&mwa,mufu
uav;qdk;wa,mufudk qlylrmefrJwJhyHkpHtwdkif; usaemfwdk@udkqdkvmw,f? olu
attifpu D kd vufeufc, J rf;od0k u S x f m;wJah e&mawG azmfxw k rf ay;wJt h wGuf qJqkd
}udr;f armif;+yD; 1991 ck/ pufwifbmv trsK;d om;+idr;f csr;f a&;pmcsKyfukd azmufzsu+f yD;
‘udk,fydkifwyf’ tjzpf Edik if v hH w HS wH yfz@JG qufvufxm;&Sw d thJ wGuf jypfwif±w _ cf sw,f?
attifp[ D m ud, k v f ufrw S x f ;kd xm;wJh oabmwlncD sut f m;vH;k udk vkud ef mEdik af vmuf
atmif pdw"f mwfa&csed &f &dS ŒJ vm;vd@k rdu k rf u kd ±f ikd ;f ±dik ;f pum;toH;k tE_e;f awGe@J ar;vdu k f
ao;w,f?
'g[m usaemfo h nf;cHEikd pf rG ;f ukecf rf;oGm;apcJ+h yD; rpPwm'Duvyf aemufq;kH ajym
oGm;wmeJ@yJ tcktpnf;ta0;ydwcf iG ahf y;vdu k zf @kd usaemfvufrcHEikd af wmhb;l ? ol pum;
ajym+yD;wJt h cg tpnf;ta0;±kyo f rd ;f zd@k jzpfayrJh wcef;vH;k [m vH;k vH;k }uD;wdwq f w d o
f mG ;
w,f? usaemfu tpnf;ta0;+y;D qH;k cGiahf y;r,ft h pm; pum;ajympifjrifq h D av#mufomG ;
vduk w f ,f? ol@pum;awGukd jyefracsybJ v$wrf xm;Edik yf gb;l ? usaemfpum;ajymwJt h cg
a'gooHygaeygw,f?
ud'k q
D m (1) pwif+y;D ajcmufywft=umrSm trsK;d om;ygw[ D m aygch suzf pf x±l;rfòrŒd rSm
ta&;}uD;wJ=h um;jzwfa&G;aumufyw JG ck 0ifòydicf w hJ ,f? tJ'òD rdŒav;[m x&efpAm;vf
jynfe,fu a&S;±d;k pGJ wuUov kd òf rŒd av;jzpf+y;D tpOftvmtm;jzifh trsK;d om;ygw&D ŒJ trmcH
ae&mjzpfw,f? tJ'DrSm trsKd;om;ygwDorm;awG[m vufsmuGefqmaA;wpfygwD
trwfavmif;udk tHt h m;oifph &maumif;avmufatmif ±_;H edro hf mG ;w,f? uGeq f maA;wpf
awG[m tpd;k &&JŒ attifpeD @J aphpyfaqG;aEG;a&;ay:vpDukd jywfjywfom;om;qef@usif
=u+y;D rpPwm'Duvyf[m ud, k qhf ikd x
f &J o
dS r#ukd tvum;yJwif; ay;ypfaew,fv@kd ,lq=u
wJh tmz&duef;em;vlrsK;d awGe@J t"duzG@J pnf;xm;w,f? a&G;aumufy&JG v'fu rpPwm
'Duvyf&ŒJ ðyjyifajymif;vJa&;eJ@ aphpyfaqG;aEG;a&;ay:vpDukd ra&r&mjzpfapcJyh &kH w,f?
trsK;d om;ygw[ D m xdwv f ef@w=um;jzpfomG ;w,f? olw@kd yifre,fajru olw@kd rq J EN&iS f
awGu, kd w f ikd f olw@kd ay:vpDawGukd y,fcsvu kd wf m jzpfaew,f?
rpPwm'Duvyfu pGe@f pm;=unfzh @kd qH;k jzwfvu kd w f ,f? olu aygch suzf pf x±l;rf =um;
jzwfa&G;aumufy&JG v'fa=umifh ol@&ŒJ ðyjyifajymif;vJa&;ay:vpDe@J / attifpeD @J aphpyf
aqG;aEG;a&;tay: wEdik if v H ;kH uvljzLawG&ŒJ qENc, H yl u JG kd rwfv (17) &ufae@rmS ac:,lr,f
vd@k a=unmvdu k wf ,f? tu,fI qENc, H yl rJG mS ol±;H_ &if &mxl;uE_wx f u
G rf ,fv@kd a=unm
w,f? qENc, H yl uJG touf (18) ESpjf ynf+h yD;wJh vljzLrJqEN&iS t f m;vH;k udk ±d;k ±d;k &Si;f &Si;f
ar;cGe;f av;wck wdu k ±f u
kd af r;xm;w,f? “aphpyfaqG;aEG;jcif;rSwqifh tajccHOya'opf
ay:xGe;f a&;&nf&,G If 1990 ck/ azazmf0g&v
D (2) &ufae@wGif Edik if aH wmforw pwifcahJ om
ðyjyifajymif;vJa&;jzpfpOf qufvufaqmif&Gufa&;udk oifaxmufcHygovm;” wJ?h
rJay;r_[m vljzLr[kwo f tl m;vH;k udck sev
f yS x
f m;vd@k attifpu D qENc, H yl u
JG kd
rltm;jzifh qef@usicf w
hJ ,f? wcsed w
f nf;rSm usaemfw@kd [m yuwdt&Sw d &m;udv k nf; tod
trSwðf ycJwh ,f? usaemfw@kd [m aphpyfaqG;aEG;yGaJ wGqufvyk zf @kd rpPwm'Duvyf&ŒJ óu;d yrf;
csuaf wGukd vljzLrJqEN&iS af wGy,fcswm b,fvrkd S rvdv k m;ygb;l ? usaemfw@kd [m rJay;yGu J kd
rltm;jzifh vufrcHayrJh ‘axmufcH’ rJay;=uzd@k vljzLawGuw kd ukd w
f eG ;f cJw
h ,f? tJovdk
138
&efolESifh pum;ajymjcif;
axmufcrH aJ y;wm[m 'Duvyfukd axmufcw H mr[kwb f J aphpyfaqG;aEG;a&;udk axmufcH
wJv h uQ%mtjzpf usaemfw@kd ujrifw,f?
usaemfw@kd u rpPwm'Duvyf&ŒJ rJq, G v f y_ &f mS ;r_ukd pdw0f ifpm;pGmeJ@/ pd;k &drpf w
d wf csK@d e@J
apmif=h unfch w hJ ,f? ole@J trsK;d om;ygw[ D m qef;jym;tqifjh rif+h yD; aiGuek af =u;usrsm;wJh
tar&duefpwdik f Edik if aH &;rJq, G v f y_ &f mS ;r_ vkycf whJ ,f? owif;pmeJ@ ±kyjf rifo=H um;a=umfjimawG/
um;pwpfumawGe@J pdw0f ifpm;p&m v_yv f y_ &f mS ;&Sm;vlxpk nf;a0;yGaJ wG us,u f s,jf yef@jyef@
wGzJ ufvyk cf w hJ ,f? usaemfw@kd u 'gukd aemifrmS usaemfw@kd tay: rpPwm'Duvyf qef@usif
qifErJ$ ,fh rJq, G vf y_ &f mS ;r_&ŒJ 0wfpjkH ynft h prf;avhusirhf t _ jzpf jrifcwhJ ,f?
tqHk;rSmawmh vljzLrJqEN&SifawG&JŒ (69) &mcdkifE_ef;u aphpyfaqG;aEG;a&;udk
axmufcv H u kd +f y;D 'DuvyftwGuf }u;D rm;wJah tmifyJG &apcJw h ,f? olreS af =umif; twnfðycH
&w,fv@kd ol,q l cJw
h ,f? rJjywfjywfEikd rf u _ ol@b0ifuakd wmif enf;enf;ºuaG pcJw h ,fv@kd
usaemfxifw,f? ol@tiftm;cdik rf mawmifw h if;vm+y;D tJ't Dh usK;d quftaeeJ@ trsK;d om;
ygwo D rm;awG[m olw@kd &ŒJ aphpyfaqG;aEG;a&;taetxm;awGukd wif;rmypfcw hJ ,f? 'g[m
tE &W m,f}uD;wJh r[mAsL[mjzpfygw,f?
109
1992 ck/ {+yDv (13) &ufrmS usaemf[m *sK[ d efepPbm*fòrdŒu owif;pm
&Si;f vif;yGw
J ckrmS usaemf&h ŒJ umvt&Sn=f umqH;k oli,fcsi;f awGvnf;jzpf/ &JabmfawG
vnf;jzpfwhJ a0gvw f meJ@ atmfvAD mwd@k jc&H +H y;D usaemfZh eD;eJ@ cGcJ mG a=umif; a=unmcJw h ,f?
tajctaeu tifrwef@ukd cufc=J uyfwnf;vmwJt h wGuf attifp/D rdom;pke@J 0ifew D @kd vkd
oufqikd o f t l m;vH;k &JŒ taumif;qH;k tusK;d twGuf usaemfw@kd vrf;cGrJ jS zpfr,fv@kd usaemf
,lqrdw,f? usaemf[m 'Dupd u P kd attifpeD @J aqG;aEG;cJah yrJh cGcJ mG r_u, kd Yf udak wmh yk*Kd~ vf
a&;ta=umif;awGa=umifh ðyvkycf w hJ mjzpfygw,f?
usaemfu atmufrmS azmfjyxm;wJh xkwjf yefcsuu f zkd wfjycJw h ,f?
140
&efolESifh pum;ajymjcif;
a&G;cs,rf &_ ŒJ temusiq
f ;kH tydik ;f jzpfcw
hJ ,f?
“usaemfwdk@[m udk,fhvrf;!¸efyJhjyifr_rygbJ udk,fhom;orD;awG}uD;vmwm =unfhcJh&
w,f? usaemfwdk@ ¡axmifu¢ wu,fvGwfvmwJhtcg usaemfhcav;awGu ajymw,f?
‘igwdk@ xifwmu igwdk@rSm taz&Sdw,f? wae@us&if jyefvmvdrfhr,fvdk@? 'gayrJh igwdk@taz
jyefvm+yD; igwdk@udkypfxm;cJhvdk@ igwdk@ pdwfysufvufysufjzpf&w,f? bmvdk@vJqdkawmh ol[m
tck wEdkifiHvHk;&JŒtazjzpfoGm;vdk@aygh’ whJ?” wEdik if v
H ;kH &JŒ tazjzpf&wm t}uD;tus,f
*k % f , l p &mygyJ ? 'gayrJ h rd o m;pk w pk & J Œ tazjzpf & wmu yd k + yD ; t}uD ; tus,f
aysmpf &mjzpfygw,f? tJ'aD ysmpf &mudak wmh usaemfrh mS tifrwefenf;enf;av;yJ&cJw h ,f?
110
ygwaD ygi;f pHn k vD mcH[m av;v=um&yfem;+yD;aemuf 1992 ck/ arvrSm 'kw, d
ajrmufpn kH t D pnf;ta0;udk urBmu h ek o
f , G af &;A[dXk merSm usi;f ycJw h ,f? 'gukd ud'k q D m
(2) vd@k od=u+yD; attifpeD @J tpd;k &bufu aphpyfaqG;aEG;a&;orm;awG=um; v#K@d 0u S f
aqG;aEG;yGaJ wG/ attifpeD @J wjcm;ygwaD wG=um; aqG;aEG;yGaJ wGu ud'k q D m (2) twGuf
jyifqifcw hJ ,f? 'DaqG;aEG;yGaJ v;awG[m ud'k q D m (2) rprDae@u usaemfe@J rpPwm'Duvyfw@kd
t+yD;owfaqG;aEG;yGx J ikd w
f mrSm txGwt f xdyaf &mufcw hJ ,f? usaemfw@kd EpS af ,muf[m
ud'k q
D m (1) +yD;uwnf;u tckrS yxrqH;k t}udrf awG@q=kH uwmjzpfygw,f?
ud'k q D m (2) rpcif&ufyikd ;f rSm tpd;k &udk t±_yaf wmfyEkH pS cf u k xdcu kd af pcJwh ,f? yxr
wcku Zmwdjynfe,fawG&ŒJ vlrnf;b0jr‡iw hf ifa&;twGuw f m0ef&w dS hJ zG@H òzd;a&;tul
tnDXmerSm t}u;D tus,jf cpm;r_e@J t*wdvu kd pf m;r_awG ay:xGuv f mwmjzpf+y;D 'kw, d
wckuawmh 1985 ckEpS u f ,l't D ufzt f zG@J 0ifav;a,muftowfc&H r_rmS tpd;k &&JŒ
&mxl;}uD;vHðk cHa&;t&m&Sad wG yg0ifywfoufcrhJ j_ zpfw,f? tJ'D av;a,mufxrJ mS vlod
trsm;qH;k uawmh rufo,l;*Hek 0Djzpfw,f? 'DyiG u hf sra_ wG[m aew,fvjf ynfe,f vlowfr_
awGrmS ykvyd af wGyg0ifywfoufaea=umif; r=umrDu&wJt h axmuftxm;awG&,f/
ppfaxmufvrS ;f a&;Xme[m attifpq D ef@usiaf &; v#K@d 0u S pf pfqifa&;awG vkyaf ew,f
qdwk hJ oHo,awG&,fe@J aygi;f pyfomG ;w,f? 'Dt¶_yaf wmfyEkH pS cf k wòyid x f aJ y:vmwm[m
tpd;k &odumQ udk ,dik ef @J omG ;ap+yD; usaemfw@kd tiftm;udk ydck ikd rf mawmifw h if;apcJw h ,f?
+yD;cJw h vhJ rsm;twGi;f tpd;k &[m bmrStvkyrf jzpfwhJ tqdðk ycsuaf wmfawmfrsm;
rsm; vkycf w hJ ,f? tJ'gtrsm;pk[m olw@kd tm%mqufxed ;f zd@k óu;d yrf;wmjzpfw,f? Oyrm/
tvSnu hf sorwpepf qdw k thJ ,ltqrsK;d ? 'gayrJh vGecf w hJ vhJ rsm;twGi;f aphpyfaqG;aEG;
r_awGuwqifh attifpeD @J tpd;k &&JŒ ¡aphpyfa&;¢ tzG@J awG[m 'Dru kd a&pDtjynft h 0&Sw d hJ
awmiftmz&duEdik if H ay:ayguaf &;twGuf tqifEh pS q f ifyh g =um;umvwcke@J ywfoufv@kd
141
e,f v f q if r if ' J v m;
rjzpfb;l qdw
k mudak wmh oabmwlnrD &_ cJw
h ,f? “awmiftmz&duwEdik if v
H ;kH eJ@ wurBmvH;k
u usaemfeJ@cifAsm;wdk@udk =unfhae=uw,f” vd@k usaemf rpPwm'Duvyfukd ajymcJw h ,f?
“+idrf;csrf;a&;jzpfpOfudk usaemfwdk@ u,fwif=u&atmif? oabmwlnDr_wrsKd;rsKd;&zdk@ vkyf=u
&atmif? tedrq S &f atmif” vd@k
hf ;kH tm;jzifh aqG;aEG;yGaJ emufwa=umhtwGuf &ufcsed ;f owfrw
usaemfajymcJw h ,f? aemufwae@us&if usaemfw@kd EpS af ,mufv;kH tðyoabm tay;
t,lvyk af &;pdw"f mwfe@J pum;ajym=uzd@k qH;k jzwfcw hJ ,f?
aemuf&ufae@cif;rSm usaemfw@kd [m ud'k q D m (1) wke;f u oabmwlcw hJ hJ tpD
tpOf&JŒ ajymif;jyefyHkpHtwdkif; pum;ajym=uw,f? rpPwm'Duvyfu t&ifajym+yD;
usaemfuaemufq;kH ajymzd@k jzpfw,f? rpPwm'Duvyf&ŒJ trSmpum;rSm trsK;d om;ygwD
[m ‘vlenf;pk ADwt kd m%m’ udk rar#mrf eS ;f a=umif;/ 'gayrJh vlrsm;pku ‘tm%mtvGo J ;kH
pm;’ rvkyEf ikd af tmif ‘txde;f tcsKyfawG’ &Sw d phJ epfuo kd m vdv k m;a=umif; ajymoGm;w,f?
tJ'g[m vlrsm;pktyk cf sKyaf &;t,ltqudk twdtvif;qef@usiw f m jzpfw,fv@kd usaemf
aumif;aumif;oabmayguv f u kd af yrJh rpPwm'Duvyfajym+yD;vd@k usaemfajymtvSnhf
rSm usaemfw@kd [m tðyoabmyHpk eH @J tvkyv f yk =f uzd@k vakd =umif;eJ@ aphpyfaqG;aEG;yGrJ mS
ay:aewJw h if;rmr_awG yaysmufatmifvyk zf @kd vakd =umif;udo k m usaemfajymcJw h ,f?
usaemfw@kd u tðyoabmrsuEf mS jyzd@k óu;d pm;cJah yrJh nDvmcH'w k ,d ae@[m aomif
rwifa&rustajctaeeJ@ ukeq f ;kH cJwh ,f? usaemft h jrifrmS 'DtusO;f tusy[ f m trsK;d
om;ygwu D olw@kd u=H urRmudk vlrsm;pkqENoabmxm;tay: yHt k yfz@kd qufvuf+yD;
wGe@f qw k af ewma=umifh ay:aygu&f wmjzpfw,f? olw@kd[m tJ't D [ef@twm;udk b,fvrkd S
rausmEf ikd f jzpfaew,f?
aemufq;kH rSmawmh ud'k q D m (2) [m tajccHuswu hJ pd &P yfav;cktay:rSm oabm
wlnrD r_ &Edik b f J aqG;aEG;yGyJ suo f mG ;cJw h ,f? 'Dav;csuu f awmh tajccHOya'twnfðyzd@k
v$waf wmfxrJ mS rJta&twGuf vufrcHEidk af vmufatmiftrsm;}uD;&Szd @kd tpd;k &u ZGwf
awmif;qdak ewJu h pd P (tESpof m&tm;jzifh ADwt kd m%mudk aemufaz;ayguu f vSno hf iG ;f wm)/
tjrpfw, G x f m;wJh a'oE &W tm%mawGukd tem*wftajccHOya'u w&m;0iftod
trSwðf ya&;udp/P yifrv$waf wmf&ŒJ Oya'ðyr_tay:ADwt dk m%m&Sw d /hJ 'Dru kd a&pDrusw/hJ
a&G;aumufcHr[kwfwJh qD;edwftxufv$wfawmfudpPeJ@ nDvmcHrSmaqG;aEG;csrSwfwJh
=um;jzwftajccHOya'udk t+rw J rf;tajccHOya'jzpfatmif &nf&, G w f uhJ pd wP @kd jzpfw,f?
'gawGtm;vH;k [m cufcw J u hJ pd &P yfawGjzpfayrJh ajz&Si;f r&Edik w f mawG r[kwyf gb;l ?
usaemf[m ud'k q D m (2) &JŒ n‡rd &wJt h usO;f tusyaf =umifh aphpyfaqG;aEG;a&;jzpfpOfwckv;kH
ysupf ;D roGm;apzd@k oH"Ïd mefcsxm;w,f? tpd;k &eJ@attifp[ D m jy\emtajz&Sma&;
twGuf ESpyf iG q hf ikd af qG;aEG;r_awGqufvyk zf @kd oabmwlc=hJ uw,f? 'gayrJh 'Dtcsed rf mS yJ
143
e,f v f q if r if ' J v m;
ESpyf iG q
hf ikd t
f ajz&Sma&;rjzpfEidk af wmhatmif wjcm;jy\emawG 0ifa&mufvmygw,f?
v_y&f mS ;r_qifErJ$ ,f? tJ't D wGuf usaemfu, kd w f ikd yf xrqH;k pm&if;ay;r,fv@kd 'Duvyfukd
vlo&d iS =f um; owday;vdu k w f ,f?
tJ'v
D xl pk nf;a0;yGrJ mS “rif'v J m;/ igw@kd ukd aoewfawGxw k af y;” eJ@ “aqG;aEG;yGrJ vd/k
wdu
k yf rJG w
S qifh atmifyq D @kd ” vd@k a&;xm;wJh ezl;pnf;pmwrf;awG udik x
JG o f m;=uwm usaemf
awG@cw hJ ,f? 'Dvckd pH m;csuaf wGukd usaemfem;vnfpmemrdw,f? jynfov l x l [
k m }uw d cf J
r& jzpfaew,f? olw@kd [m aphpyfaq;GaEG;yJaG wGuae bmwd;k wufw&hJ v'frS rawG@&bl;?
tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepfz,f&mS ;ypfz@kd wckwnf;aomvrf;uawmh aoewfajymif;u
wqifhomjzpfw,fvdk@ pOf;pm;awG;xifpðyae+yD? bGdKifygwkef;ta&;tcif;+yD;awmh
tift;D pDxu J wcsK@d u “usKyfwdk@bma=umifh vufeufudkifwdkufyGJudk pGef@ypfcJh&wmvJ? tJ'D
tpm; aphpyfaqG;aEG;yGJudkyJ pGef@ypfoifhw,f? 'DaumifawGu usKyfwdk@&nfrSef;csufqD b,f
awmhrS ay;oGm;rSmr[kwfbl;” vd@k ajym=uwmawG&w dS ,f? usaemf[m tpydik ;f rSmawmh
'Doabmxm;wif;rmwJt h yk pf u k kd pmemaxmufccH ahJ yrJh ¡aqG;aEG;yG¢J jzpfpOfwckv;kH twGuf
tpm;xd;k a&G;cs,pf &m wjcm;vrf;r&Sb d ;l qdw k m wajz;ajz;oabmayguo f jd rifvmw,f?
usaemf ESpaf ygi;f rsm;pGm wdu k w f eG ;f cJwh mjzpfwhJ aphpyfaqG;aEG;yGaJ wGukd usaemf ausmcdik ;f
pGe@f cmG oGm;rSm r[kwyf gb;l ? 'gayrJh tcktcsed [ f m tajctaeawG +idraf t;oGm;atmif
vky&f r,ft h csed jf zpfw,f? 'Dae&mrSm vlxw k u kd yf [JG m vufeufuikd af wmfveS af &;eJ@ aphpyfaqG;
aEG;a&;=um;u tv,fvrf;jzpfw,f? jynfolawG[m olwdk@&JŒa'goawG / }uw d f
rEdkifcJr&jzpfwmawGudk xGufaygufay;rSjzpfr,f? 'DcHpm;csufawGudk vrf;zGifhay;zdk@
taumif;qH;k enf;vrf;uawmh vlxw k u kd yf v JG y_ &f mS ;r_yjJ zpfw,f?
usaemfw@kd [m aqG;aEG;yGaJ wG&yfqikd ;f vdu k af =umif; tpd;k &udk ta=umif;=um;wJh
tcgrmS usaemfw@kd Ew _ x f uG &f wJt h a=umif;&if;awGukd wcsucf si;f azmfjyxm;wJh pmc|ev f m$
wapmif rpPwm'DuvyfqyD @kd cw hJ ,f? ud'k q D m (2) &JŒ tajccHOya'qdik &f m tusO;f t=uyfukd
ajz&Si;f a&;wifru t=urf;zufrt _ wGuf wm0ef&o dS al wGukd &SmazGazmfxw
k +f y;D w&m;Oya'
t& ta&;,la&;eJ@/ t=urf;zufr_trsm;tjym;aygufzGm;&m abmf'gaqmifawGudk
}uD;=uyfxed ;f csKyfz@kd e@J apmif=h unfzh @kd enf;vrf;wrsK;d rsK;d &Sma&;wd@k ukd usaemfw@kd awmif;qdk
cJw
h ,f? rpPwm'Duvyfu usaemfw@kd qD pmc|ev f m$ wapmifjyefy@kd +y;D usaemfe@J rsuEf mS csi;f
qdik af wG@qakH qG;aEG;&zd@k awmif;qdck w hJ mudk usaemfw@kd u y,fcsvu kd w
f ,f? tJovdk awG@qkH
aqG;aEG;vdu k &f ifusaemfw@kdrmS ajymp&mqdpk &mwckc&k adS ewJh t"dym` ,fa&mufomG ;vdrrhf ,fv@kd
usaemf,q l rdw,f? tJ't D csed w f ek ;f u usaemfw@kd rmS ajymp&mwckrrS &Syd g?
vlxw k u
kd yf v
JG y_ &f mS ;r_}u;D [m =o*kwv
f (3) &ufae@e@J (4) &ufae@awGrmS taxGaxG
oydwf}uD;qifE$J+yD; txGwftxdyfudka&mufoGm;cJhw,f? taxGaxGoydwf}uD;[m
145
e,f v f q if r if ' J v m;
attifpD&JŒ aphpyfaqG;aEG;yGJawmif;qdkcsufawGudkaxmufcH+yD; EdkifiHawmftpdk;&u
tm;ay;tm;ajrm‡ ufðywJh t=urf;zufru _ kd qef@usiu f ef@uu G w f thJ aeeJ@ qifEw J$ mjzpfw,f?
'g[m awmiftmz&duordkif;rSm t}uD;rm;qHk;EdkifiHa&;oydwfjzpf+yD; tvkyform;
av;oef;ausm[ f m tvkyrf qif;bJ tdrrf mS aecJ=h uw,f? oydw}f uD;&JŒ ta&;tygq;kH
jzpf&yfuawmh y&Dwdk;&D;,m;òrdŒawmfu jynfaxmifpktaqmuftOD;qD vlwodef;
csDwufyGJjzpfw,f? 'DtaqmuftOD;[m awmiftmz&dutpdk;&±kH;pdkuf&m crf;em;
x,f0gwahJ e&mjzpf+y;D taqmuftOD;awGa&SŒu jrufcif;jyif}u;D rSm usaemfw@kd u }u;D us,f
vSwhJ av[mjyifvx l pk nf;a0;yG}J u;D usi;f ycJw h ,f? usaemfw@kd [m wae@us&if awmiftm
z&duEdkifiH&JŒ 'Drdkua&pDenf;t& yxrqHk; a&G;aumufwifajr‡mufcH&wJhtpdk;&tjzpf
'DtaqmuftOD;awGukd odr;f ,lrmS jzpfw,fv@kd usaemfuvlx}k uD;udk ajymcJw h ,f?
'Dvx
l w k u kd yf }JG uD;eJ@óuH&wJt h cg rpPwm'Duvyfu tu,fI wdik ;f jynfut kd yk cf sKyf
r&Edik af tmif attifpu D vky&f if tpd;k &[m rESprf sK@d p&ma&G;vrf;wcsK@d ukd rvJrG a&Smifom
pOf;pm;&Edik wf ,fv@kd ajymw,f? usaemfu rpPwm'Duvyfukd b,f'rD u kd a&pDqef@usiaf &;
vkyaf qmifcsuyf jJ zpfjzpf qd;k 0g;wJh wH@k jyef±u kd cf wfcsuaf wG&v dS rd rhf ,fv@kd owday;cJw h ,f?
'Dvtkd E &W m,f+crd ;f ajcmufra_ wGa=umifh =um;jzwftpd;k &xlaxmifa&;[m vH;k 0t"duus
aewmjzpfw,fv@kd usaemfajymvdu k w f ,f?
vlxw k ukd yf v JG y_ &f mS ;r_}uD;&JŒ atmifjrifra_ =umifh pdww f ufºuG+yD; attifpw D zG@J u
udyjf ynfe,fta&SŒydik ;f u ppPau;Zmwdjynfe,fòrŒd awmf bD±;d_ udck sw D ufyv JG yk zf @kd qH;k jzwfchJ
·
=uw,f? ppPau;Zmwdjynfe,f[m Adv k rf ;ª csKyftyl g*su
D Zkd kd acgi;f aqmifwhJ befw;l pwef
wckjzpf+yD; attifpu D Ekd ydS u
f yG cf w
hJ hJ ordik ;f a=umif;&Sw d ,f? 1991 ckrmS Adv k rf ;ª csKyf*su D Zkd u
kd
attifpD ausmaxmufaemufcv H yk wf hJ t=urf;zuf0g' wdu k zf su[ f ef@wm;zd@k q+kd y;D Zmwd
jynfe,frmS ta&;ay:tajctae a=unmcJw h ,f? 1992 ck/ pufwifbm (7) &ufae@ reufrmS
qENjyorm;ckepfaomif;[m bD±;d_ òrdŒ&JŒ yifrtm;upm;uGi;f qD csw D ufypJG vky=f uw,f?
csw
D ufoal wGxu J wzG@J [m +cpH nf;±d;k ayguu f aejzwf+y;D òrŒd xJukd wjcm;wvrf;uoGm;zd@k
tm;xkw=f uwJt h cg avhusirhf n _ zhH si;f vSwhJ Zmwdjynfe,fppfwyfawGu csw D ufqENjy
orm;awGukd ypfcwf=uvd@k vl (29) a,mufao+yD; (200) ausm'f %f&m&cJw h ,f? tck
tcgrmS awmh &ufpuf=urf;ñuwfr&_ ŒJ jy,k*t f jzpf bD±;d_ [m bGKd ifygwek ;f eJ@ wGrJ o d mG ;yg+yD?
111
vlwa,muf[m ud, k af rG;zGm;cJwh t
hJ rd u
f kd vSr;f jrifEikd wf ahJ e&mrSm aetdr&f o
dS ifw
h ,f
vd@k usaemft+rJ,q l cJwh ,f? usaemf axmifuvGw+f yD;wJt h cg ulE;l rSm usaemft h wGuf
,mawmtdrfwvHk;aqmufzdk@ tpDtpOfvkyfcJhw,f? 1993 ck/ aqmif;OD;&moDrSm
tdraf qmuf+y;D oGm;cJw
h ,f? tJ't D rd u
f kd ApfwmAgpwmaxmifrmS usaemfaecJw h hJ tdryf pkH aH y:
tajccHxm;w,f? vlawGu 'ge@J ywfouf+y;D a0zefajymqd=k uw,f? 'gayrJh usaemft h ajz
148
&efolESifh pum;ajymjcif;
150
&efolESifh pum;ajymjcif;
c&pPudkvkyf}uHowfjzwfr_[m a&Smifv$Jr&Edkifwmudka&Smifv$Jzdk@ vljzLvlrsKd;}uD;
0g'aD wG&ŒJ óu;d yrf;csujf zpfw,f? olw@kd [m wdik ;f jynfrmS +ird ;f csr;f wJeh nf;vrf;awGe@J vlrsm;pk
tkycf sKyfa&;jzpfr,ft h pm; jynfwiG ;f ppfEx HG u
J sqif;oGm;wmudk ydv k v kd m;=uw,f?
usaemfw@kd [m attifpt D wGi;f u ud, k b hf ufom;awGukd udik w f ,
G zf @kd AsL[mwck
cscJhw,f? vufpm;acst=urf;zufr_awGaygufuGJrSmudk óudwifumuG,fEdkifzdk@twGuf
usaemfw@kd [m wdik ;f jynfw0Sr;f rSm vlxpk nf;a0;yGaJ wGe@J qENjyyGaJ wGwoDwwef;}uD;
wywf=um pDpOfaqmif&u G cf whJ ,f? 'g[m jynfoal wGtzd@k t=urf;zufa&;bufrvSnb hf J
rdrw d @kd &ŒJ rcHr&yfEikd rf u_ kd xGuaf yguaf y;zd@k enf;vrf;wck&adS prSm jzpfygw,f? usaemfe@J rpPwm
'Duvyfw@kd oD;oef@awG@q+kH yD; [meDtowfc&H r_a=umifh aphpyfaqG;aEG;yGaJ wG vrf;acsmf
rxGuaf pzd@k oabmwlcw hJ ,f?
uGeqf maA;wpfygw0D if uvdu k Af 'f gbv D ;l 0pfqo kd u l kd vky=f urH e_ @J ywfouf+y;D zrf;qD;
vdu k af =umif; &ufyikd ;f twGi;f usaemfw@dk ocd &hJ w,f? 'g[m wwd,tiftm;pk&aSd =umif;
yd+k y;D cdik rf matmif twnfðyvdu k wf mjzpfygw,f? c&pPu, kd wf ikd u
f yJ avwyfpcef;wckuae
r=umao;cifu vufeufawGc;kd ,lru _ kd a0zef±w _ cf scahJ o;w,f? ykvyd &f ŒJ a&SŒajy;tpD&if
cHpmawGt& ol@uv kd yk }f uHcwhJ ahJ oewf[m tJ't D cd;k cH&wJh tyHx k u J vmwmjzpfw,fv@kd
!¸e;f qdak eygw,f?
112
vlenf;enf;yg;yg;avmufuyJ 1993 ck/ ZGev f (3) &ufae@ukd rSwrf =d urSmjzpfayrJh
'D&uf[m awmiftmz&duordik ;f rSm rSww f ikd }f uD;wckjzpfygw,f? tJ'aD e@rmS ygwaD ygi;f pHk
tpnf;ta0;u urBmu h ek o
f ,
G af &;A[dXk merSm vaygi;f rsm;pGm aphpyfaqG;aEG;+yD;aemuf/
wdkif;jynf&JŒyxrqkH; EdkifiHvkH;qdkif&m/ vlrsKd;rcGJ/ vlwudk,fwrJa&G;aumufyGJtwGuf
&ufowfrw S rf u
_ kd rJay;qk;H jzwfcw hJ ,f? tJ'o D wfrw S &f ufuawmh 1994 ck/ {+yDv (2)
&ufae@ jzpfygw,f? awmiftmz&duordik ;f rSm yxrqk;H t}udrt f jzpf trsm;pkjzpfwhJ
vlrnf;awG[m ud, k ahf cgi;f aqmifawG a&G;aumufwifajr‡mufz@kd rJay;=uawmhrmS jzpfyg
w,f? oabmwlncD sut f & rJqEN&iS af wG[m wdik ;f ðyjynfðyv$waf wmftwGuf ud, k pf m;
vS,f (400) udk a&G;aumuf&rSmjzpfw,f? 'Dvw $ af wmf[m zG@J pnf;tkycf sKyfyt
Hk ajccHOya'
udvk nf;a&;qG/J Oya'ðyygvrD eftjzpfvnf; aqmif&u G rf mS jzpfw,f? v$waf wmftpnf;
ta0;p+yD;aemuf yxrqk;H tvkyu f awmh orwa&G;aumufz@kd jzpfygw,f?
152
&efolESifh pum;ajymjcif;
aqG;aEG;yGaJ wGukd ¡1993 ck¢ {+yv D rSm jyefusi;f ycJw h mjzpfw,f? 'Dw}urd rf mS tifum
omtzG@J / tmz&duwdu k v f ;Hk qdik &f m uGe*f &uf ¡yDatpD¢ eJ@ uGeq f maA;wpfygww D @kd yg0if
vm=uw,f? usaemfw@kd [m tpd;k &udk &ufcsed ;f owfrw S zf @kd zdtm;ay;aewm veJ@csD
=umcJ+h yD; olw@kd u tcsed q f aJG ecJw h ,f? 'gayrJh tckawmh &ufcsed ;f udk b,fvrkd zS surf &
Edik af tmif urBmod owfrw S v f u kd yf g+yD?
wvt=umZlvikd v f xJrmS ygwaD ygi;f pkn H v D mcHu =um;jzwfz@JG pnf;ykt H ajccHOya'
yxrrl=urf;udk oabmwltwnfðyvdu k w
f ,f? tJ'OD ya't& v$waf wmfEpS &f yfxm;rSm
jzpf+yD; trwf (400) ygwhJ trsK;d om;v$waf wmfukd Edik if v H ;Hk qdik &f meJ@ a'oqdik &f mygwD
pm&if;xJu tcsK;d usu, kd pf m;ðypepfe@J a&G;aumufrmS jzpf+yD; qD;edwt f xufvw $ af wmf
udak wmh a'oE &W Oya'ðytzG@J ¡jynfe,fvw $ af wmf¢ awGu oG,0f u kd af &G;aumufrmS jzpf
ygw,f? jynfe,fvw $ af wmfa&G;aumufyaJG wGukd trsK;d om;a&G;aumufyaJG wGe@J wcsed w f nf;
usi;f yrSmjzpf+yD; jynfe,fvw $ af wmfawG[m rdrw d @kd u,kd yf ikd t f ajccHOya'awGukd Edik if v H ;Hk
qdik &f mtajccHOya'eJ@ vdu k af vsmnDaxGjzpfatmif a&;qGEJ ikd rf mS jzpfw,f?
apmfbmG ;blo,fvZDu a&G;aumufyrJG wdik cf if tajccHOya' t&ifq+JG yD;apcsif
w,f? 'ga=umifh tajccHOya'twnfr&Scd if a&G;aumufy&JG ufowfrw S w f mudk uef@uu G f
wJt h aeeJ@ oydwaf rSmufxu G cf mG oGm;w,f? =o*kwv f rSm 'kw, d ajrmuf =um;jzwftajccH
Oya'rl=urf;u a'oawGukd tm%mydak y;xm;ayrJh apmfbmG ;blo,fvZDe@J uGeq f m
aA;wpfygww D @kd ukd rESpo f rd ahf pEdik cf yhJ gb;l ? qk;H jzwfcsuaf wG[m tmz&duef;em;vlrsK;d wd@k &ŒJ
tusK;d pD;yGm;udk qef@usix f cd u kd af pw,fv@kd uGeq f maA;wpfygwu D azmfjycJw h ,f? awmif
tmz&duumuG,af &;wyfz@JG &ŒJ wyfr;ª a[mif;wOD;jzpfwhJ Adv k cf sKyf}uD;uGepf wef;0Dv, f iG f
acgi;f aqmifwhJ tmz&duef;em;aAmhuzP &ef@qw kd hJ tzG@J wzG@J z@GJ pnf;+yD; a&S;±d;k pGJ vljzLtzG@J
tpnf;awGukd aAmhuw P wf (0g) vljzLZmwdjynfe,f qdw k t hJ ,ltqywfvnfrmS pkpnf;zd@k
vkyv f mw,f?
Ed0k ifbm (18) &uf noef;acgiaf usmpf tcsed rf mS awmh ygwaD ygi;f pkn H v D mcHtpnf;
ta0;u =um;jzwftajccHOya'udk twnfðycsrw S v f u kd w f ,f? tpd;k &eJ@attifpu D
use&f adS ewJh t[ef@twm;awGtm;vk;H udk &Si;f vif;ypfcw hJ ,f? tpd;k &0ef}uD;tzG@J opfukd
rJqEN ig;&mcdik Ef e_ ;f xufy&kd wJh ygwaD wGe@J z@JG rmS jzpf+yD; qk;H jzwfcsucf s&mrSm tpd;k &bufu
tqkðd ywJh ok;H ykEH pS yf Hk trsm;pkreJ @J r[kwb f J tm;vk;H oabmwlncD suef @J csrmS jzpfw,f? trsK;d
om;a&G;aumufyaJG wGukd 1999 rwdik cf if usi;f yrSmr[kwb f J trsK;d om;nD!w G af &;tpd;k &
[m ig;ESp=f um wm0efxrf;aqmif&rSmjzpfw,f? tpd;k &u usaemfw@kd awmif;qdck sut f wdik ;f
trsK;d om;v$waf wmfe@J jynfe,fvw $ af wmfawGtwGuf oD;jcm;rJpm&Guaf wGrxm;awmhbJ
rJpm&GufwckyJxm;zdk@ vkdufavsmvdkufw,f? rJqEN&Siftrsm;pk}uD;[m rdrdwdk@b0rSm
153
e,f v f q if r if ' J v m;
yxrqk;H t}udrt f jzpf rJay;wmjzpfv@kd rJpm&GuEf pS &f uG x
f m;jcif;jzifh rJay;oltrsm;pkukd
±_yaf xG;r_om jzpfapvdrrhf ,f? a&G;aumufyrJG wdik rf u D mvrSm ygww D ikd ;f u tzG@J 0ifawGyg0if
wJh =um;jzwftvkyt f r_aqmifaumifpD (wDt;D pD) u a&G;aumufyt JG wGuf xdu k o f ifw h hJ
&moDOwk&adS &; tmrcHrmS jzpfw,f? vufawG@tm;jzifh wDt;D pD[m 'DZifbm (22) &ufuae
{+yDv (27) &uf a&G;aumufyaJG e@txd tpd;k &jzpfvrd rhf ,f? a&G;aumufyu JG kd pDrt
H yk cf sKyfz@kd
tm%mus,u f s,jf yef@jyef@&w
dS /hJ vGwv
f yfwhJ a&G;aumufyaJG umfr&Siu f wm0ef,&l rSmjzpf
w,f? usaemfw@kd [m acwfopfwck&ŒJ Oypmudk wu,fyJ a&muf&adS eyg+yD?
usaemf[m yk*Kd~ vfqikd &f mqkvmbfawGukd b,fwek ;f urS ody*f ±krpdu k cf yhJ gb;l ? vl
wa,muf[m qkawG&zd@k ar#mv f ifch suef @J vGwv f yfa&;wdu k yf 0JG ifol jzpfvmwmr[kwf
ygb;l ? 'gayrJh usaemf[m 1993 ck/ +idr;f csr;f a&;Edb k ,fvq f u k kd rpPwm'Duvyfe@J yl;wGJ
&&Sdw,fvdk@ ta=umif;=um;cH&wJhtcg tifrwefpdwfv_yf&Sm;rdcJhw,f? +idrf;csrf;a&;
Edkb,fvfqk[m awmiftmz&duordkif;eJ@ qufEG,fywfoufaewJhtwGuf 'Dqk[m
usaemft h zd@k xl;jcm;wJt h "dyg` ,f aqmifaeygw,f?
usaemf[m 'kw, d urBmppf+y;D aemufyikd ;f Edb k ,fvq f ak umfrwD&ŒJ cs;D jri‡ ahf jrm‡ ufpm;
cH&wJh wwd,ajrmuf awmiftmz&duEdik if o H m; jzpfygw,f? apmfbmG ;tJvb f wfvo l vl D
[m 1960 ckrmS Edb k ,fvq f ck s;D jri‡ chf &H w,f? 'kw, d ajrmuf&olu *d% k ;f csKyfbek ;f awmf}u;D
'ufprf eG w f ;l wl;jzpf+y;D tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepf&ŒJ t=urf;wrf;qk;H umvawGtwGi;f
vlrsK;d cGjJ cm;a&;0g'&JŒqd;k ,kwrf a_ wGukd ud, k u f sK;d rzufbJ wdu k cf u kd cf v
hJ @kd 1984 ckrmS Edb k ,fvq f k
&cJwh ,f?
'Dq}k uD;[m awmiftmz&dujynfojl ynfom;tm;vk;H udk *k%ðf yvdu k w f mjzpf+yD;/
txl;ojzifh wdu k yf rJG mS yg0ifqifEc$J o hJ al wGukd *k%ðf ywmjzpfygw,f? usaemfuawmh olw@kd
ud,k pf m;vufc, H &l rSm jzpfygw,f? 'gayrJh Edb k ,fvq f u k akd wmh usaemfwcgrS rpOf;pm;
rdcyhJ gb;l ? a&mfbifu|e;f rSmaecJ&h wJh tarSmifru kd q
f ;Hk ESpuf mvawGrmS awmifrS Edik if w H um
vGw+f idr;f csr;f omcGit hf zG@J }uD;u usaemfw@kd [m vufeufuikd w f u kd yf v
JG rf;a=umif;vdu k cf hJ
wma=umifh usaemfw@kd twGuf vH@_ aqmfvy_ &f mS ;ay;wm rvkycf yhJ gb;l ? tJ't D zG@J }uD;[m
t=urf;zufr_ (Violence) udk usio hf ;Hk cJwh hJ b,fo@l urkd S ud, k pf m;rðyay;cJyh gb;l ? tJ't D a=umif;
a=umifh Edb k ,fvq f ak umfrwD[m Edik if v hH wHS w
H yfz@JG pwifwnfaxmifco hJ u
l kd +ird ;f csr;f a&;qk
ay;zd@k b,fawmhrS pOf;pm;rSmr[kwb f ;l vd@k usaemf,q l cJyh gw,f?
usaemf[m aemfa0;EdkifiHeJ@ qGD'ifEdkifiHawGudk txl;wvnf av;pm;cJhygw,f?
1950 ckEpS af wGe@J 1960 ckEpS af wGwek ;f u attifpt D wGuf taemufEikd if t H pd;k &awGqD
usaemfwdk@ tvªcHxGufwkef;u tjywfcgv$wfwmawG cHcJh&w,f? 'gayrJh aemfa0;eJ@
154
&efolESifh pum;ajymjcif;
qG'D ifEikd if aH wGrmS awmh usaemfw@kd ukd vdu
_ v
f u _d v
f v
JS vSJ ufurf;óudq+kd yD; tultnDawG/
paumvm;&Spyf nmoifqak wGe@J Edik if aH &;tusO;f om;awGtwGuf Oya'a=umif;t&
ckcaH v#mufvzJ @kd aiGa=u;eJ@ vlom;csi;f pmemr_tultnDaiGa=u;awG ay;urf;cJw h ,f?
usaemf[m aemfa0;Edik if rH mS ¡qkvufc¢H rde@f ceG ;f ajymwJt h cg Edb
k ,fvq
f ak umfrwDukd
aus;Zl;wifa=umif;ajym+y;D w&m;r#wwef;wl&nfw&l w dS hJ tem*wfawmiftmz&duEdik if H
jrifuiG ;f udk yk=H urf;qGjJ ycJ±h w
Hk ifru usaemfe@J twl qk&wJh rpPwmtufz'f AvsL'Duvyf
udv k nf; *k%ðf ypum;ajymcJw h ,f?
113
vGwv f yfro_ @kd c&D;vrf;[m b,fvrkd rS acsmarG@ygb;l ? =um;jzwftvkyt f r_aqmif
aumifp[ D m ESpo f pfrmS pvnfywfcahJ yrJh wcsK@d ygwaD wGurygbaJ e=uw,f? tifum
omu a&G;aumufyrJG mS yg0ifa&;udyk ,fcs+yD; qef@usiu f ef@vef@wu dk f Edik if aH &;buf vdu k f
oGm;cJwh ,f? bk&ifZ, G v f pfoifeu D apmfbmG ;blo,fvZD&ŒJ axmufcrH e_ @J ud, k yf ikd t
f yk cf sKyf
cGi&hf tcsKyftjcmtm%mydik u f mG Zl;vl;jynfxal xmifa&;udak qmf=o+yD; ol@jynfe,fxu J
vltm;vk;H rJray;zd@k [ef@wm;cJw h ,f? vufsmvljzLawGu a&G;aumufyaJG wGukd opPm
·
azmufrt _ jzpfowfrw S +f yD; aAmhuw P wf &a&;udk us,u f s,af vmifavmif awmif;qd=k u
w,f? 'gayrJh tJ'jD ynfe,fukd b,fae&mrSmazmfr,f/ 'grrS [kwf b,fvv kd nfywfr,f
qdwk mawmh bmrS tqdrk ðyEdik af o;bl;? awmiftmz&duwEdik if v H ;Hk rSm vljzLawG vlrsm;pk
jzpfaewJh tm%mydik cf ±dik f wckrrS &Syd gb;l ?
1994 ck/ azazmf0g&v D (12) &ufae@[m ygwt D m;vk;H rSwyf w Hk ifz@kd aemufq;Hk owf
rSwf&ufjzpf+yD; tJ'Dae@rSm tifumomtzGJ@/ uGefqmaA;wpfygwDeJ@ tmz&duef;em;
aAmhuzP &ef@tzG@J w@kd u rSwyf w Hk ifz@kd ysuu f uG cf whJ ,f? abmfzo l uP0gem Zmwdjynfe,f
tpd;k &uvnf; pnf;vk;H nD!w G w f hJ awmiftmz&duEdik if x H J yg0ifz@kd jiif;qef+y;D xnfo h iG ;f zG@J
pnf;rSmudk qef@usicf w hJ ,f? 'Dta&;ygwt hJ zG@J awGu yg0ifaqmif&u G jf cif;rðyzd@k a&G;cs,w f m
udk usaemfpw d tf aESmift h ,Suf jzpfrw d ,f? olw@kd ygvmEdik af tmifv@kd usaemfw@dk u ta&;
ygwhJ vduk af vsmtav#mah y;r_wcsKŒd urf;vSr;f cJw h ,f? usaemfw@kd u jynfe,fvw $ af wmfe@J
trsK;d om;v$waf wmfawGtwGuf oD;jcm;rJpm&GuEf pS cf o k ;Hk zd@k oabmwlcw hJ ,f? jynfe,f
tm%mawGyakd y;r,fv@kd tmrcH&w,f? aew,fvjf ynfe,fukd uGmZl;vl;§aew,fvf
jynfe,fv@kd emrnfajymif;ay;&w,f? wlnw D , hJ Ofaus;r_e@J bmompum; tarGtESp&f w dS hJ
· vljzLjynfe,f
158
&efolESifh pum;ajymjcif;
tkypf ak wGtwGuf tajccHOya'xJrmS ‘jynfwiG ;f ’ ud, k yf ikd jf yÏmef;cGi&hf adS &;rl xnfo h iG ;f ay;zd@k
twnfðyaxmufcaH y;&w,f?
usaemfe@J apmfbmG ;blo,fvZD 'gbefòrŒd rSm rwfv (1) &ufae@ awG@qzHk @kd ppD Ofcw hJ ,f?
'DawG@qaHk qG;aEG;yGrJ wdik cf ifrmS usaemfu “usaemfw@kd wdik ;f jynfukd aoG;acsmif;pD;r_xJ qGaJ c:
oGm;csio f al wGukd usaemf';l axmuf+yD; toem;cHyg@r,f” vd@k vlxpk nf;a0;yGw J ckrmS ajymcJh
w,f? tajccHOya'a&;&mudpaP wGtay: usaemfw@kd oabmuGv J rJG a_ wGukd Edik if w H um
=um;0ifaphpyfay;wm cH,rl ,fv@dk uwday;&if apmfbmG ;blo,fvZDu a&G;aumufyrJG mS
jynfe,ftqift h wGuf rSwyf w Hk ifz@kd oabmwlr,fv@kd qdck w hJ ,f? usaemf[m tJ'gukd
0rf;ajrmuf0rf;om oabmwlcw hJ ,f? aemufq;Hk rSwyf w Hk ifa&;owfrw S &f uf ra&mufcif
Adv
k cf sKy}f u;D 0Dv, f iG uf vnf; vGwv f yfa&;wyfO;D qdw k hJ ygwo D pfemrnfe@J rSwyf w Hk ifcw hJ ,f?
abmfzo l uP0gemorw vl;uyfrif*ykd [ D m ol@Zmwdjynfe,fukd a&G;aumufyrJG mS
rygapzd@k qk;H jzwfxm;ayrJh tjzpftysuaf wGu 'Dtajctaeudk r=umcifajymif;vJypf
vduk w f ,f? ol@jynfoal wGukd qk;H jzwfciG ahf y;zd@k usaemf ol@ukd t}udr}f udrw f ukd w f eG ;f cJah yrJh
olem;r0ifyg? a&G;aumufyrJG mS yg0ifcsio f al wGu vlxq k ENjyyGaJ wGe@J oydww f u kd yf aJG wG
qifE=J$ u&mrSm r=umcifyJ abmfzo l uP0gem t&yfzuftpd;k &0efxrf;awGuykd g ul;puf
oGm;w,f? a&'D,ekd @J ±kyjf rifo=H um;v$ix hf w k rf a_ wG &yfqikd ;f oGm;w,f? rmzDued ;f òrdŒ&JŒ
vrf;awGay:rSm Zmwdjynfe,fyv k yd af wGe@J oydwaf rSmuftvkyo f rm;awG/ ausmif;om;
awG wdu k cf u
kd =f uw,f? rif*ykd u D ol@&ŒJ vufsm*d% k ;f vljzLr[mrdwaf wGqD ppfa&;tul
tnDawmif;cHc&hJ w,f? r=umcifrmS yJ ol@ppfwyfawGuyg ol@upkd eG @f cmG oGm;=u+yD; rwfv
apmapmydik ;f rSm tm%modr;f ðzwfcsc&H w,f? aemuf &ufowWywftenf;i,ft=umrSm
ppPau;Zmwdjynfe,fu Adv k rf ;ª csKyf*su D Zkd kd uvnf; tav#mah y;vdu k +f y;D awmiftmz&du
tpd;k &udk ol@Zmwdjynfe,f odr;f ,lz@kd yef=um;cJw h ,f?
aew,fvjf ynfe,fu t=urf;zufru _ awmh ydq k ;kd vmcJw h ,f? tifumomaxmuf
cHoal wG[m aew,fvrf mS rJq, G zf @kd usaemfw@kd óud;yrf;csuaf wGukd [ef@wm;ae=uw,f?
attifpD a&G;aumufyv JG yk of m; (15) a,muf[m attifpyD pkd wmawGuyf+yD;aemuf
aoewfe@J ypf/ "g;eJ@cw k o f wfc&H w,f? rwfvrSm w&m;ol}u;D *sK[ d ef;u&D;*vm;u usaemfe@J
rpPwm'Duvyfukd uGmZl;vl;tpd;k &&JŒ yl;aygi;f aqmif&u G rf r_ &vd@k / tJ'eD ,frmS Edik if aH &;t&
wdu k ±f ukd 0f ifa&mufpu G zf ufrr_ vkyb f J vGwv f yfwahJ &G;aumufyaJG wG rusi;f yEdik b f ;l vd@k
tpD&ifccH w hJ ,f? aew,fvef ,frmS usaemfw@kd tiftm;jyzd@k twGuf attifpu D 'gbefòrŒd
v,fujkd zwf+yD; vlxck sw D ufyw JG ck ðyvkycf w hJ ,f? tJ't D cg tifumomuvnf; *sK[ d ef
epPbm*fòrdŒrSm tvm;wl jyefvyk zf @kd óud;pm;cJ&h mrSm qd;k 0g;wJ&h v'fawGay:cJw h ,f?
rwfv (28) &ufrSm vSHawGeJ@wif;ykwfawG udkifaqmifxm;wJh/ axmifeJ@csDwJh
159
e,f v f q if r if ' J v m;
114
usaemf[m av;&uf=uma&G;aumufyJG 'kw, d ae@jzpfwhJ {+yD (27) &ufrmS rJay;cJw h ,f?
(ouf}u;D &G,t f akd wG/ roefrpGr;f olawGe@J Edik if jH cm;a&mufawmiftmz&duEdik if o H m;awGvkd
wcsK@d twef;tpm;awG[m {+yD (26) &ufae@rmS rJay;cGi&hf w,f?) usaemf[m pdw0f rf;uGaJ e
wJah ew,fvjf ynfe,fu jynfov l x l ak wGukd rJ±o Hk mG ;vd@k bmtE &W m,frrS &Sb
d ;l qdw
k m jywJh
taeeJ@ aew,fvef ,frmS rJay;zd@k qk;H jzwfcw hJ ,f? usaemf[m 'gbefòrŒd ajrmufbufem;u
tifeENm qdwk /hJ pdr;f pd+k y;D awmifuek ;f av;awGxw l hJ òrŒd opfu tdv k ef;*st
D xufwef;ausmif;rSm
161
e,f v f q if r if ' J v m;
rJay;cJw h ,f? 'DtifeENmòrdŒopf[m attifp&D ŒJ yxrqk;H OuUÏ *|e'f @l bu f kd ðr‡yEf oHS ò*õv&f m
ae&mjzpfw,f? tJ't D mz&duwdu k o f m;rsK;d cspyf *k Kd~ v[ f m 1912 ckrmS tzG@J tpnf;udk pwif
xlaxmifco hJ w l OD;jzpfygw,f? ol@ocsKõ if;*lem;rSm usaemfrx J nfw h m[m ordik ;f bD; wywf
tjynfv h nfomG ;apwm jzpfygw,f? ta=umif;uawmh vGecf w hJ hJ (82) ESpu f olpwifchJ
wJw h m0ef}uD; xajrmufatmifjrifawmhrmS jzpfv@kd ygy?J
usaemf[m ausmif;uav;&JŒtxufbuf urlav;ay:rSm&Sw d hJ ol@ocsKiõ ;f *lab;
&yfae&if; rsuaf rSmufumvudrk awG;bJ twdwo f rdik ;f udk awG;aerdcw hJ ,f? usaemf rJ±q Hk D
av#mufomG ;wJt h cgrmS usaemft h awG;awGu 'Dae@'aD e&mudk usaemfa&mufEikd zf @kd twGuf
toufpeG @f cw hJ hJ ol&aJ umif;awGta=umif;/ tckaemufq;Hk tcsed rf mS atmifjrifrv _ rf;ay:
a&mufaewJ/h ta&;awmfyt Hk wGuf tqk;H pGeaf ompGe@f vw $ rf ð_ ycJw h hJ trsK;d om;/ trsK;d orD;
awGta=umif;yJ awG;aerdw,f? usaemf[m atmfvAD mwrfb/kd c&pP[meD/ apmfbmG ;
vlov l eD @J b&rfzpf&mS ;wd@k ta=umif; pOf;pm;rdw,f? a[m'Dae@ a[m'D&ufrmS oef;aygi;f
rsm;pGmaom awmiftmz&dujynfoal wG rJay;Edik af tmif }u;D rm;wJph eG @f vw $ f paw;r_awG
ðyvkycf w hJ /hJ usaemfw@kd &ŒJ }uD;jrwfwhJ tmz&duol&aJ umif;awGta=umif; pOf;pm;rdw,f?
*sK&d mS *lruf'/D *st D rfemtpfum/ a'guw f mtANLvmtANL&mref/ vDuseif , kd /D [,fvif
*sK;d Zuf/ ,lqw G zf 'f g';l / arma&Suw kd meDw@kd ta=umif; pOf;pm;rdw,f? usaemf[m {+yD (27)
&ufae@rmS rJ±x Hk J wud, k w
f nf;0ifomG ;wmr[kwb f J olw@kd tm;vk;H eJ@twl usaemfraJ y;
aewm jzpfygw,f?
usaemfr±J x Hk rJ 0ifrD owif;axmufawGxu J cyfaemufaemuf vlwa,mufu
usaemfh vSr;f ac:w,f? “rpPwmrif'Jvm;/ cifAsm;b,fol@udk rJay;rSmvJ” wJ?h usaemfu
&,f+yD; “at;Asm/ 'DwreufvkH; tJ'gudkpOf;pm;&wmeJ@yJ 'kuQa&mufaew,f” vd@k ajymvdu k f
w,f? usaemfu attifpD vd@k a&;xm;wJph mvk;H ab;u uGuv f yfxJ =uufajccwfvu kd f
+yD;awmh usaemfhrJpm&Gufacgufuav;udk ±dk;±dk;opfom;ykH;wykH;xJ xnfhvdkufygw,f?
usaemfb h 0rSm yxrqk;H t}udrt f jzpf rJay;vdu k yf g+yD?
115
arv (10) &ufae@[m =unfvifom,mpGmeJ@ t±k%w f ufvmcJw h ,f? &mxl;
vufcyH rJG a&mufcif &uftenf;i,ftwGi;f *g&0ðyzd@k / cs;D usL;*k%ðf yzd@k a&mufvmwJh tpd;k &
xdyw f ef;t&m&S}d u;D awGe@J urBmah cgi;f aqmifawGu usaemfu h kd aysmpf &maumif;wJh 0dik ;f 0ef;
ydwq f @kd rv_ yk w f mcH&w,f? &mxl;vufcyH [ JG m awmiftmz&duajray:rSm Edik if w H um
acgi;f aqmifawG t}uD;rm;qk;H pka0;r_ jzpfvrd rhf ,f?
tcrf;tem;udk y&Dw;kd &D;,m;òrŒd awmfu jynfaxmifpt k aqmuftOD;awGe@J ykaH zmf
xm;wJ/h vSywJah v[mjyif oJausmufZmwf±}Hk uD;rSm vkycf w hJ ,f? 'Dae&m[m q,fpEk pS f
aygi;f rsm;pGm vljzL}u;D pd;k r_&ŒJ Xmaejzpfcw hJ ,f? tckawmh awmiftmz&du&JŒyxrqk;H aom
vlrsK;d rcGjJ cm;wJh 'Dru kd a&pDtpd;k & tm%mp,lz@kd / taoG;ta&mifppHk v Hk ifvife@J Edik if aH ygi;f pku H
oufwef@a&mifpv Hk kd pka0;=uwJah e&mjzpfae+yD?
tJ'o D m,mvSywJh aqmif;OD;&ufrmS usaemfu h kd orD;ZifemeDu tazmfðyay;cJh
w,f? pifjrifah y:rSm rpPwm'Duvyfu 'kw, d vufaxmuforwtjzpf t&ifq;Hk usr;f
opPmused q f w kd ,f? 'Dah emuf ombdt k rfbu D uD yxrvufaxmuforwtjzpf usr;f
opPmused q f w kd ,f? usaemft h vSnahf &mufawmh usaemfu tajccHOya'udk vdu k ef mudik pf JG
r,fth a=umif;eJ@ orwEdik if aH wmfe@J jynfoal wG&ŒJ aumif;usK;d twGuf rdru d ,
kd u f jkd rK‡ yEf rHS ,fh
ta=umif; uwdopPmðycJw h ,f? pka0;a&muf&adS ewJh {nfo h nfawmfawGe@J apmif=h unfh
aer,fh urBm}uD;ukd usaemfu æ
165
e,f v f q if r if ' J v m;
wdkif;jynf&JŒ jynfolawGeJ@twl vma&mufatmifyGJcHwJh/ av;pm;tyfwJh EdkifiHwumrS {nfhonf
awmftm;vkH;udk aus;Zl;wifygw,f?
usaemfw@kd [m aemufq;Hk rSmawmh ud, k &hf ŒJ Edik if aH &;t& vGwaf jrmufru _ &kd &Scd yhJ g+yD? usaemf
wd@k [m ud,k jhf ynfot l m;vk;H udk qif;&JraJG wr_/ tcGit hf a&;rJrh /_ vdit
f &cGjJ cm;qufqrH e_ @J wjcm;
cGJjcm;qufqHr_pwJh aESmifóud;qufvuftwJcHae&wmuae vGwfajrmufatmifvkyfzdk@
udk,fh[mudk,fuwdopPmðyygw,f?
'Dom,mvSywJhwdkif;jynf[m wa,muftay:wa,mufzdESdyfr_udk b,fawmhrS/
b,fawmhrS/ b,ftcgrSmrS xyf+yD;róuHap&? æ tifrwef*k%fusufoa&&SdwJh vlom;wdk@&JŒ
pGrf;aqmifatmifjrifr_ay:rSm b,fawmhrS aer0ifap&?
vGwv f yfr_ pd;k rd;k ygapom;? tmz&duudk bk&m;ocif aumif;cs;D ay;awmfryl gapom; æ?
&mxl;vufcyH &JG ufrmS usaemf[m ordik ;f cHpm;r_ t}uD;tus,v f r$ ;f rd;k cHc&hJ ygw,f?
cg;oD;jyif;xefvw
S hJ t*Fvyd -f bd;k 0g;ppfy+JG yD;vk@d ESpt
f enf;i,ft=um/ usaemfrarG;cif
ESpt
f enf;i,ftvdjk zpfwhJ (20) &mpk yxrq,fpEk pS rf mS awmiftmz&duEdik if u H tom;
166
&efolESifh pum;ajymjcif;
ta&mifjzLwJv h rl sK;d awG[m tcsi;f csi;f uGv J rJG a_ wG oifyek ;f acs+y;D wEdik if x H oJ m;awGjzpfwhJ
tom;ta&mifrw J hJ vlrsK;d awGtay: vlrsK;d a&;cGjJ cm;}uD;pd;k v$r;f rd;k r_pepf wnfaxmifc=hJ u
w,f? olw@kd wawG zefw;D cJw h t hJ aqmufttkpH epf[m urBmuodor#xJ tjyif;xef
t=urf;ñuwfq;Hk eJ@ t&ufpuft=urf;wrf;qk;H vl@abmifw&yf&ŒJ tajccHtw k jf rpfukd csay;
cJw
h ,f? tck (20) &mpk&ŒJ aemufq;Hk q,fpEk pS /f usaemfv h @l oufwrf; tÏrajrmufq,fpEk pS f
rSmawmh tJ'pD epf}u;D [m t+y;D tydik af rSmufveS zf ,f&mS ;cHvu kd &f +y;D tom;ta&mifra&G;
vlrsK;d tm;vk;H &JŒtcGit hf a&;eJ@ vGwv f yfra_ wGukd todtrSwðf ywJph epfe@J tpm;xd;k vdu k +f yD
jzpfygw,f?
'Dae@&ufukd axmife@J csw D hJ usaemfw@kd jynfoal wG&ŒJ r,kEH ikd pf &mpGe@f vw $ t f epfemcHr_
awGuwqifh a&mufvmwmjzpfygw,f? 'Djynfoal wG&ŒJ 'kuaQ 0'emawGe@J owWad wGukd
b,fawmhrS wdik ;f wmvd@k &Edik rf mS r[kwo f vdk jyefvnfay;qyfv@kd vnf; &Edik rf mS r[kwyf gb;l ?
usaemf[m ud, k ahf &SŒuav#mufomG ;cJw h hJ tJ't D mz&dursK;d cspaf wGtm;vk;H &JŒ aygi;f v'fr#
omjzpfw,fv@kd wjcm;wjcm;aomae@&ufrsm;pGmrSm usaemfcpH m;cJrh o d vdyk J 'Dae@rmS vnf;
cHpm;rdw,f? tJ'D &Snv f sm;+y;D jrifjh rwfvw S v hJ w l ef;}u;D [m usaemfq h rD mS tqk;H owfomG ;
+y;D awmh tckq&kd if usaemfuae aemufwausmjh yefpae+yjD zpfygw,f? usaemf[m olw@kd ukd
aus;Zl;wifa=umif; rajymEdik w f t hJ wGuaf =umifah &m/ olw@kd pGe@f vw $ t f epfemcHra_ wGa=umifh
&vmwJ[ h mudk olw@kd rawG@rjrifEikd w f t hJ wGuaf =umihyf g usaemfph w d x f J emusirf w d ,f?
tom;ta&mifcjJG cm;a&;pepf usio hf ;Hk wJah y:vpD[m usaemfw h ikd ;f jynfe@J jynfoal wG
xJrmS euf±id_ ;f +yD;umv&Snpf +JG rJwhJ '%f&m'%fcsuzf efw;D cJw h ,f? usaemfw@kd tm;vk;H [m
tJ'D euf±_dif;vSwJhxdckdufr_uae emvefxEdkifzdk@ rsKd;qufaygif;rsm;pGmr[kwfawmifrS
ESpfaygif;rsm;pGm =umjrifhygvdrfhr,f? 'gayrJh q,fpkESpfawGcsDwJhzdESdyfr_eJ@ &ufpuf=urf;
ñuwfr[ _ m r&nf&, G b f eJ @J wjcm;tusK;d oufa&mufrw _ ckuykd g jzpfay:apcJw h ,f? tJ'g
uawmh tom;ta&mifcjJG cm;a&;ay:vpDa=umifh atmfvAD mwrfbakd wG/ a0gvw f mppfp;l
vl;awG/ apmfbmG ;vlov l aD wG/ ,lpw G zf 'f g';l awG/ b&rfzpf&mS ;awG/ a&mbwfqb kd u l aJG wGukd
usaemfw@kd acwfrmS ay:vmapcJw h mjzpfw,f? olw@kd [m tifrwef@ukd }uD;rm;xl;jcm;wJh
owWd/ ^m%fynmeJ@ oabmxm;jrifhjrwfr_&SdolawGjzpfvdk@ aemifrSm 'DvlawGvdkrsKd;
b,fawmhrS xyfawG@&Edik rf mS r[kwyf gb;l ? 'gavmuftxdtqifjh rifw h hJ p±duk v f uQ%mrsK;d
ay:xGuzf @kd twGuf 'gavmufxd jyif;xefeuf±id_ ;f wJzh Ed ydS rf r_ sK;d vdt k yfwmjzpfr,fxifygw,f?
usaemfw h ikd ;f jynf[m ajratmufrmS "mwfowWKawGe@J ausmufrsu&f wemawG ºuG,0f
ayrJh t}u;D us,q f ;Hk "eOpPmuawmh jynfoal wGjzpf+y;D toef@pifq;Hk pdeaf wGxuf ydpk pfreS f
tqifjh rifw h ,fv@dk usaemft+rJyo J ed m;vnfcw hJ ,f?
'Dwu kd yf 0JG if&aJ bmfawGqu D ae usaemf[m owW&d ŒJ t"dym` ,fukd odjrifcw hJ mjzpf
167
e,f v f q if r if ' J v m;
169
e,f v f q if r if ' J v m;
orD;tay:wm0efe@J ol@jynfo/l ol@todik ;f t0dik ;f / ol@wikd ;f jynftay:wm0efw@kd jzpfygw,f?
,Ofaus;n‡mwmr_&w dS v
hJ @l tzG@J tpnf;rSmqd&k if vlwikd ;f [m rdr&d ŒJ pdwq f ENtm;oefre_ @J
t&nftcsi;f tvdu k f tJ'w D m0efawG jznfq h nf;xrf;aqmifEikd pf rG ;f &Sw d ,f? 'gayrJh awmif
tmz&duvdk EdkifiHwEdkifiHrSmawmh usaemfhvdktouft&G,feJ@ tom;ta&mif&Sdol
wa,muftzd@k tJ'w D m0efEpS rf sK;d pvk;H jznfq h nf;zd@k rjzpfEikd o f avmufygy?J awmiftm
z&duEdik if rH mS vlom;wa,muftjzpf aexdik zf @kd óu;d yrf;wJh tom;ta&mif&o dS w l a,muf
[m tjypf'%fay;cH&+yD; t=uOfcHcJh&w,f? awmiftmz&duEdkifiHrSm jynfol@tay:
wm0efukd jznfq h ;D zd@k óud;pm;ol[m ol@ro d m;pko@l t;kd tdru f ae rvGrJ aoGqx JG w k cf &H +yD;
woD;wjcm;b0rSm rjzpfraeaexdik &f w,f? arSmif&0D ;kd w0g;eJ@ v#K@d 0u S of o kd yd w f hJ olyek f
b0rSmae&w,f? usaemf[m tpuusaemfjh ynfou l kd usaemfrh o d m;pktxufrmS xm;zd@k
ra&G;cs,cf yhJ gb;l ? 'gayrJh usaemfjh ynfou l kd tvkyt f au|;ðyzd@k óud;yrf;&if;eJ@ usaemf[m
om;wa,muf/ tudkwa,muf/ tazwa,muf/ vifa,mufsm;wa,muftjzpf
wm0ef0wW&m;jznfq h nf;zd@k uae wm;qD;cH&wm awG@c&hJ w,f?
tJ'eD nf;eJ@ usaemfjh ynfoal wGtwGu/f usaemf b,fawmhro S ud |r;f rSm (od@k r[kw)f
awG@qrHk mS r[kww f hJ awmiftmz&dujynfoo l ef;aygi;f rsm;pGmtwGuf usaemfch , H yl ikd ;f jzwf
csu[f m usaemft&if;ES;D qk;H eJ@ tcspq f ;Hk vlawG xdcu kd cf &H zd@k jzpfcw
hJ ,f? 'g[m uav;rav;
wa,mufu olrtazudk “taz/ bmvd@k orD;wd@k e@J twlraewmvJ[if” vd@k ar;vdu k w f hJ
tcgrmS vdyk J tifrwef@u±kd ;kd pif;oavmuf tifrwef@ukd em;rvnfEikd pf &mvnf; jzpfyg
w,f? tJ't D cg taz[m cufcv J wS t hJ ajzudak y;&awmhw,f? “orD;vdyk J wjcm;cav;
awG&Sdao;w,f? trsm;}uD; æ trsm;}uD;yJ æ” ajym&if;eJ@ toHwrd 0f ifomG ;w,f?
+yD;yg+yD?
*gr%d bmomjyefqo
kd nf?
172
&efolESifh pum;ajymjcif;
173
e,f v f q if r if ' J v m;
174