You are on page 1of 15

Artikel 7: KEPIMPINAN PENDIDIKAN DAN PENGURUSAN PENDIDIKAN:

CABARAN KEPADA GURU BESAR DAN PENGETUA


KEPIMPINAN PENDIDIKAN DAN PENGURUSAN PENDIDIKAN: CABARAN KEPADA
GURU BESAR DAN PENGETUA
Dr. Norasmah Othma
Kamar!"ama Moi#!$
Abstrak
Kertas ini membincangkan konsep asas bagi kepimpinan pendidikan dan pengurusan
pendidikan sebagai mana yang dialami oleh guru besar dan pengetua di sekolah-
sekolah. Peranan guru besar dan pengetua yang semakin mencabar dari sehari ke
sehari memerlukan mereka meneliti dan memahami semula isu-isu kepimpinan dan
pengurusan yang pelbagai. Justeru itu, mereka perlu mengetahui tentang piawaian dan
ciri-ciri penting dalam menggerakkan sekolah agar menjadi sebuah organisasi yang
berkesan dan cemerlang. Sehubungan dengan itu, kertas ini juga turut membincangkan
mengenai standard kompetensi kepengetuaan agar dapat memberikan hala tuju jelas
kepada guru besar dan pengetua dalam usaha mereka memperlengkapkan diri dengan
semua kemahiran yang diperlukan sebagai seorang pemimpin dan pengurus. Ciri-ciri
penting dalam standard kompetensi kepengetuaan ini seharusnya dapat menggerakkan
minda guru besar dan pengetua untuk membuat refleksi kendiri bagi mengesan
kekuatan dan kelemahan yang mereka ada.
Pendahuluan
Kose% ke%im%ia seri&kali 'erti#a #e&a #!a istilah %eti& iait! %e&!r!sa
#a %eta#'ira. Istilah %e&!r!sa #i&!aka se(ara mel!as #i Britai) Ero%ah #a
A*rika maakala istilah %eta#'ira selal! #i&!aka #i Amerika S$arikat) Kaa#a #a
A!stralia +B!sh ,--./.
Dimmo(k +0111/ me$ataka 'aha2a ke%im%ia #i sekolah a#alah t!&as
%eri&kat atasa !t!k mem'a&!ka sta*) m!ri# #a %e(a%aia sekolah. Maakala
%e&!r!sa meli'atka %e$ele&&araa r!ti o%erasi semasa #i sekolah #a
%eta#'ira %!la meli'atka ker3a4ker3a %eri&kat 'a2aha. C!'a +0155/ %!la
me$ataka 'aha2a ke%im%ia a#alah !saha mem%e&ar!hi ora& lai !t!k
me(a%ai hasil akhir $a& #ii&ika. Maakala %e&!r!sa a#alah %e$ele&&araa
se(ara (eka% #a 'erkesa terha#a% %er3alaa semasa 'a&i ses!at! or&aisasi. B!sh
+0115/ %!la me$ataka 'aha2a ke%im%ia a#alah 'erkait ke%a#a ilai ata! t!3!a6
maakala %e&!r!sa a#alah 'erkaita #e&a %erlaksaaa ata! is!4is! tekikal.
Maakala 7i#ler +0117/ %!la me$ataka 'aha2a ke%im%ia #a %e&!r!sa
mem%!$ai h!'!&a $a& ra%at #a 'erti#a #alam 'a$ak %erkara) ter!tama #alam
memoti8asika i#i8i#! #a mem'erika hala t!3! ke%a#a or&aisasi.
Pe&!r!sa %e#i#ika se'a&ai sat! #isi%li kh!s!s 'a$ak #i'i(a&ka oleh
C!l'ertso +015-/) 9!&hes +015:/) 9!&hes #a B!sh +0110/) B!sh +0111/ #a Glatter
+0111/. Bi#a& %e&!r!sa %e#i#ika ii #iter3emahka #ari%a#a %risi%4%risi%
%e&!r!sa $a& #i&!aka #alam i#!stri #a 'i#a& ke2a&a +B!sh
,--./. Pem'iaa teori %e&!r!sa %e#i#ika %!la meli'atka a%likasi mo#el4mo#el
#i 'i#a& i#!stri ke 'i#a& %e#i#ika.
Ker3a4ker3a %e$!m'a&4%e$!m'a& 'esar #alam 'i#a& %e&!r!sa se%erti
7a$ol +010;/) Ta$lor +01<7/ #a =e'er +01<7/ mem%!$ai %e&ar!h $a& 'esar #alam
%em'iaa #isi%li %e&!r!sa %e#i#ika se(ara kh!s!s. 7a$ol me&em!kaka teori
teta& %risi%4%risi% !m!m %e&!r!sa) maakala Ta$lor %!la me&em!kaka teori
teta& %e&!r!sa saiti*ik #a =e'er me&em!kaka teori teta& %e&!r!sa
'irokrasi +B!sh ,--./.
Pa#a hari ii) ke%im%ia #a %e&!r!sa %e#i#ika telah 'erkem'a& %esat
#e&a m!(!l$a teori4teori terse#iri se(ara s%esi*ik #a ter%eri(i. Teori4teori ii
#isoko& %!la oleh #ata4#ata 'er'et!k em%irikal $a& #i#a%ati #ari%a#a ka3ia4ka3ia
mel!as #alam 'i#a& %e#i#ika. Teori4teori #a kose%4kose% %e&!r!sa
%e#i#ika amat %erl! #iketah!i oleh %eta#'ir ata! %e&!r!s %e#i#ika keraa #a%at
mem'ekalka kera&ka ker3a terha#a% ti#aka %e&!r!sa. Ti#aka %e&!r!sa ii
%erl! #iam'il a%a'ila 'erha#a%a #e&a sit!asi #a masalah $a& #ialami semasa
meta#'ir #a me&!r!s sekolah. Oleh it!) seseora& %e&!r!s ata! %eta#'ir %erl!
me&etah!i hal4eh2al %e&!r!sa %e#i#ika se%erti #e*iisi) kose% #a mo#el4
mo#el$a.
Kepipinan Pendidikan dan Pen!urusan Pendidikan
Pe&!r!sa %e#i#ika mem%!$ai %el'a&ai #e*iisi $a& #i&!aka oleh %akar4%akar
%e#i#ika. Ti#ak ter#a%at #e*iisi t!&&al $a& #i%erset!3!i oleh sem!a ora& 'a&i
%e&!r!sa %e#i#ika keraa %em'a&!a$a amat %esat #a ter#a%at %e&ar!h
#isi%li4#isi%li 'i#a& lai se%erti sosiolo&i) sais %olitik) ekoomi #a %e&!r!sa
!m!m. B!sh +,--./ metakri*ka %e&!r!sa %e#i#ika se'a&ai sat! 'i#a& ka3ia
#a amala $a& 'erkait #e&a o%erasi 'a&i or&aisasi %e#i#ika. Maakala Bolam
+0111/ %!la metakri*ka %e&!r!sa %e#i#ika se'a&ai s!at! *!&si eksek!ti* !t!k
melaksaaka #asar $a& telah #i%erset!3!i. Ba&i Glatter +0111/ %!la) %e&!r!sa
%e#i#ika a#alah ka3ia $a& 'erkaita #e&a o%erasi #alama istit!si %e#i#ika
#a h!'!&a$a #e&a %ersekitara.
G!r! 'esar ata! %e&et!a seri&kali memaika %eraa se'a&ai %emim%i #a
%e&!r!s. Me!r!t A'#!l A"i" +,--./) mereka a#alah %emim%i %ro*esioal $a&
memaika #!a %eraa $a& amat sali& 'er&at!&a atara sat! sama lai) $a&
#iamaka se'a&ai ke%im%ia #a %e&!r!sa. 9!&hes +0155/ telah me(a#a&ka
Mo#el D!a Peraa 'a&i &!r! 'esar #a %e&et!a iait! %eraa %emim%i %ro*esioal
#a %eraa ket!a eksek!ti*. Maakala Bell +#alam Bell #a B!sh ,--,/ me$ataka
'aha2a ke%im%ia #a %e&!r!sa ti#ak 'oleh #i%isahka #a se'ara& la&kah
!t!k memisahka %eraa terse'!t a#alah ti#ak te%at. Ii a#alah keraa %eraa
se'a&ai %emim%i %ro*esioal #e&a %eraa %e&!r!sa a#alah sali& le&ka%
mele&ka%i atara sat! sama lai.
Ba&i O>S!lli8a et al. +011-/ %!la) %eraa %e&!r!sa '!ka saha3a
#ilaksaaka oleh &!r! 'esar ata! %e&et!a. Pe&!r!s #i sekolah termas!klah &!r!
'esar ata! %e&et!a) &!r!4&!r! %eolo& kaa) &!r! kaa mata %ela3ara #a &!r!4
&!r! #e&a ta&&!&3a2a' kh!s!s. Mereka 'erti#ak se'a&ai koor#iator) %e&a2al)
%era(a& #a %elaksaa. A#aia #i atas ti#ak me(ak!%i 3a&kaa ata! ti#aka
terha#a% ti&kah lak! #a akti8iti keraa ti#ak memas!kka #imesi ke%im%ia $a&
'erasaska ilai %e#i#ika #a *alsa*ah) 3!&a %ro*esioalisme.
Se3ak akhir4akhir ii) ter#a%at %ei&kata ta&&a%a 'aha2a sekolah
mem%!$ai ke%im%ia $a& terserak ata! terta'!r #alam %e&!r!sa sekolah +Gro
0111) ,---/. Cotoh$a #i Britai) kera3aa$a me$ataka 'aha2a ke%im%ia a#alah
%erkara $a& #iko&sika 'ersama +D*ES 0115/. Maakala 9all #a =alla(e +011;/
me$ataka ter#a%at '!kti k!k!h 'aha2a k!m%!la %e&!r!sa kaa #i sekolah
melaksaaka ke%im%ia se(ara 'ersama. Ber#asarka ka3ia4ka3ia #i Amerika
S$arikat %!la) 9alli&er #a 9e(k +0111/ 'er%e#a%at 'aha2a &!r! 'esar ata!
%e&et!a masih mem%!$ai ke#!#!ka $a& si&i*ika #alam str!kt!r sekolah $a&
'erhirarki. =ala!'a&aimaa %!) mereka me$ataka 'aha2a a#alah ti#ak 'ear !t!k
me$ataka 'aha2a ha$a &!r! 'esar ata! %e&et!a saha3a $a& me&hasilka
ke%im%ia !t!k %eam'ah'aika #i sekolah. Be&it! 3!&a) a#alah ti#ak 'ear
me$ataka 'aha2a &!r! 'esar ata! %e&et!a ti#ak mem%e&ar!hi ke'erkesaa
sekolah.
Peraa &!r! 'esar ata! %e&et!a a#alah 'er'e"a #e&a %eraa &!r!4&!r!
%eolo& kaa. Ii a#alah #ise'a'ka oleh ta&&!&3a2a' mereka $a& 'er'e"a
#e&a ta&&!&3a2a' &!r!4&!r! %eolo& kaa. G!r!4&!r! %eolo& kaa ti#ak
%erl! kom%ete se%erti &!r! 'esar ata! %e&et!a keraa mereka 'era#a #i aras hirarki
$a& 'er'e"a. De&a %er'e"aa4%er'e"aa ii) &!r!4&!r! %eolo& kaa
'erha#a%a #e&a (a'ara ke%im%ia $a& 'er'e"a +9art"ell 011.a/. G!r!4&!r!
%eolo& kaa 'er%eraa melak!ka t!&as4t!&as %erkeraia) %e3a&aa #a
#isi%li. Amala4amala ii #ilak!ka #alam kea#aa reakti* keraa k!asa mem'!at
ke%!t!sa masih 'era#a #i ta&a &!r! 'esar ata! %e&et!a. Ba&i 9art"ell +011.a)
011'/) 9i(kma #a Tresla +011</ #a Kor! +011</ %!la) %eraa &!r!4&!r! %eolo&
kaa #ikate&orika se'a&ai melak!ka t!&as %e&!r!sa $a& ri&kas) %el'a&ai #a
ter#iri #ari%a#a %e(aha4%e(aha ke(il.
Ba&i G!ter +,--0/ %!la) ke%im%ia sekolah 3!&a #is!m'a&ka oleh &!r!4&!r!
%eolo& ata! &!r!4&!r! 'iasa. Oleh it!) ke%im%ia sehar!s$a #ise'arka #i
kala&a &!r!4&!r! !t!k me&elakka 'e'a t!&as) memastika t!&as #ilaksaaka
#e&a (eka% #a 'erkesa serta #a%at me2!3!#ka %el!a& ke%im%ia #alam skala
$a& le'ih 'esar. Mortimore et al. +0155/ %!la meam'ah 'aha2a %e&li'ata &!r!4&!r!
%eolo& kaa #alam #asar mem'!at ke%!t!sa aka mei&katka %e(a%aia
m!ri#4m!ri#.
Dalam koteks Mala$sia) ?akaria +011;/ me$ataka 'aha2a %emim%i sekolah
mesti mem%!$ai kemah!a k!at !t!k memim%i) mem%!$ai 8isi) (otoh $a& 'aik)
'erilm!) %roakti*) ra3i) ti#ak m!#ah me&alah #a mem%!$ai kemahira kom!ikasi
$a& ti&&i. Semetara it!) @a%ora mes$!arat Geraka Pe&et!a Cemerla& %a#a
tah! 0115 +#alam A'#!l A"i" ,--./ me$ataka 'aha2a %emim%i sekolah 'erkesa
me&&!aka kemahira kom!ikasi $a& (emerla&) mem%!$ai h!'!&a ma!sia
$a& 'aik) sesiti* ke%a#a a#at #a '!#a$a $a& %el'a&ai) mem%!$ai 8isi $a& 3elas)
mam%! me2!3!#ka %ersekitara %e#i#ika $a& #iamik) meerima t!&as se'a&ai
ta&&!&3a2a' %ro*esioal) mem'!at ke%!t!sa 'er#asarka %erset!3!a 'ersama #a
mahir #alam %e&!r!sa #a tekolo&i makl!mat6 #a kemahira %ersoal $a& lai.
Maakala Shahril +,--0/ %!la me$ataka 'aha2a ke%im%ia $a& (emerla&
mem%!$ai (iri4(iri ke%im%ia 'erk!aliti) 'erkemahira #a 'erketram%ila) mem%!$ai
2a2asa #a kreati* serta io8ati*) 'erkemahira 'erkom!ikasi #a 'ermoti8asi)
'erkemahira mem'!at ke%!t!sa #a me$elesaika masalah) mem%!$ai
ke(er&asa *i"ikal) kesta'ila emosi #a ke(er&asa *ikira6 serta 'erima #a
'ermoral.
Ber#asarka &eeralisasi #i atas) ter#a%at i#ea $a& sama #ari%a#a %ers%ekti*
Mala$sia #e&a %ers%ekti* Barat #ari%a#a se&i (iri4(iri %emim%i
sekolah. =ala!'a&aimaa %!) #e&a %er'e"aa koteks se%erti (orak %eta#'ira
sekolah #a '!#a$a) %e&alama Barat m!&ki k!ra& ses!ai !t!k #ia%likasika
se(ara la&s!& #i Mala$sia. Nam! 'e&it!) a#alah #iak!i 'aha2a i#ea4i#ea #ari%a#a
Barat ii me$e#iaka %e&etah!a asas ke%a#a &!r! 'esar ata! %e&et!a #alam
!saha meam'ah'aikka sekolah masi&4masi&. Me!r!t A'#!l A"i" +,--./ %e&ar!h
%olitik) %eta#'ira #a sistem %e#i#ika British #i Mala$sia '!kalah s!at! %erkara
$a& 'ar!. Mala$sia telah meerima %e&ar!h Barat ii seme3ak se'el!m mer#eka
la&i) #a #iter!ska hi&&a ke hari ii #itam'ah %!la #e&a %e&ar!h &lo'alisasi.
Kepentin!an pen!urusan dan kepipinan sek"lah
Pe&!r!sa sekolah 'oleh #i#e*iisika se'a&ai ti#aka &!r! 'esar ata! %e&et!a
#alam melaksaaka t!&as 'ersama serta melal!i i#i8i#! #a k!m%!la 'a&i
me(a%ai o'3ekti* or&aisasi sekolah. Maakala ke%im%ia sekolah mer!%aka sem!a
akti8iti #a %erlak!a oleh &!r! 'esar ata! %e&et!a $a& me(ermika ke'oleha$a
mem%e&ar!hi i#i8i#! #a k!m%!la ke arah me(a%ai o'3ekti* or&aisasi sekolah
+IAB 011./.
B!sh #a Aa(kso +,--,/ me$ataka 'aha2a ter#a%at ka3ia $a& 'a$ak
'erh!'!& ke%eti&a %e&!r!sa #a ke%im%ia terha#a% hasil #alam 'i#a&
%e#i#ika. Ba&i E#mo# +0171/ #a B!sh #a 7orma +0115/) k!aliti %e&!r!sa #a
ke%im%ia sekolah #ilihat se'a&ai k!(i ke(emerla&a sekolah. Dalam hal ii) k!aliti
&!r! 'esar ata! %e&et!a mer!%aka *aktor ter%eti& 'a&i ke'erkesaa sekolah.
Perkara ii 3!&a #i%erset!3!i oleh Mortimore et al. +0155/ #a Stoll #a 7ik +011;/ $a&
me$ataka #a%ata ka3ia teta& (iri4(iri ke'erkesaa sekolah meekaka
ke%eti&a terha#a% k!aliti ke%im%ia sekolah.
Me!r!t S(heeres +011,/ %!la) ka3ia4ka3ia me!3!kka 'aha2a
ke'erkesaa sekolah tert!m%! ke%a#a lima *aktor iait! ke%im%ia %e#i#ika $a&
k!at) %eekaa ke%a#a %emeroleha kemahira asas) %ersekitara $a& ters!s! #a
selamat) 3a&kaa %e(a%aia m!ri# $a& ti&&i #a %etaksira %erkem'a&a m!ri#
se(ara 'erkala.
Semetara Sammos +011:/ telah me&eal %asti se'elas *aktor ke'erkesaa
sekolah #a me#a%ati 'aha2a *aktor ke%im%ia #i'erika ilaia $a& ti&&i. Belia!
me$ataka 'aha2a ham%ir sem!a ka3ia ke'erkesaa #i sekolah re#ah #a
mee&ah me!3!kka ke%im%ia a#alah mer!%aka *aktor !tama. Ke$ataa ii
3!&a #i%erset!3!i oleh Re$ol#s #a Te##lie +,---/ $a& me$ataka 'aha2a
ke%im%ia $a& #it!3!kka oleh &!r! 'esar ata! %e&et!a a#alah %eti& #alam
me3aa ke'erkesaa sekolah. Mereka telah me$earaika lima ke%erl!a 'a&i
%emim%i sekolah $a& 'erkesa $a& selaras #e&a ke'erkesaa sekolah iait!
ke%im%ia te&as #a 'ert!3!a) %e#ekata %artisi%ati*) %e#ekata se(ara
istr!ksioal) %emata! %e(a%aia sta* se(ara %eri'a#i #a 'erter!sa6 #a %emiliha
#a %e&&atia sta* se(ara %roakti*.
Ber#asarka %eera&a #i atas) k!aliti ke%im%ia $a& kh!s!s %erl! #imiliki
oleh &!r! 'esar ata! %e&et!a. K!aliti ke%im%ia ii mer!%aka (iri %eti& #alam
meet!ka ke3a$aa sese'!ah sekolah se%erti $a& #i$ataka oleh Beare et al.
+011./. Seh!'!&a #e&a it! 3!&a) Ishak +,--;/ %!la me$ataka 'aha2a em%at (iri
ke%im%ia $a& %ali& #ika&!mi #i sel!r!h #!ia termas!k #i Mala$sia a#alah 3!3!r)
'er2a2asa) kom%ete #a 'er!%a$a mem'a&kit is%irasi.
Ba$ak e&ara %er(a$a 'aha2a ke%im%ia #a %e&!r!sa &!r! 'esar ata!
%e&et!a $a& 'aik aka mei&katka sta#ar# %e#i#ika +B!sh #a Aa(kso ,--,/.
Cotoh$a se%erti #i Amerika S$arikat) ter#a%at s$arat4s$arat kh!s!s 'a&i %eserta $a&
i&i me&ik!ti latiha ke%e&et!aa. Me&ik!t Coo%er #a Bo$# +0157/) %ro&ram
latiha ii #ika2al) #ia#aka #i !i8ersiti) #i2a3i'ka) ha$a !t!k kala&a &!r! #a
#iiktira* melal!i %e&a!&eraha si3il khas. Semetara #i E&la# %!la) sesia%a $a&
i&i me3a#i seora& %eta#'ir sekolah #i2a3i'ka me$ertai #a me$em%!raka
%ro&ram latiha ational Professional !ualification for "eadship +NPB9/ +B!sh #a
Aa(kso ,--,/. M!lai 0 A%ril ,--< %!la) sem!a &!r! 'esar ata! %e&et!a $a& #ilatik
'!at kali %ertama ke 3a2ata terse'!t mestilah mem%!$ai ata! se#a& 'er!saha
me#a%atka kela$aka #alam latiha NPB9. Seter!s$a me3ela& 0 A%ril ,--1)
NPB9 mer!%aka s$arat ma#atori 'a&i sem!a &!r! 'esar #a %e&et!a 'ar! #i
@o#o) se%erti $a& termakt!' #alam Seks$e 0.:) Akta Pe#i#ika ,--, +D*ES
,--<a/. 9al ii me!3!kka 'aha2a ke%im%ia #a %e&!r!sa telah #iiktira* se'a&ai
*aktor %eti& #alam mem%erti&katka sta#ar# %e#i#ika.
Ber#asarka ke$ataa Dat!k Dr. ?!lk!rai A2a&) Ket!a Setia!saha
Kemeteria Pela3ara Mala$sia %a#a ,0 Aa!ari ,--7) %e&eal%astia (alo &!r!
'esar ata! %e&et!a 'oleh #i'!at melal!i melal!i kela$aka mereka se#iri #a melal!i
%ermohoa +9asai #a Mariam ,--7/. Belia! t!r!t me$ataka 'aha2a m!lai tah!
,--7) %ermohoa %erl! #i'!at oleh (alo !t!k me3a#i &!r! 'esar ata! %e&et!a. Ii
'ermaks!#) *aktor kekaaa ata! seioriti '!ka la&i me3a#i *aktor !tama !t!k
%erlatika +9asai #a Mariam ,--7/. Semetara melal!i Pela I#!k Pem'a&!a
Pe#i#ika ,--;4,-0- +PIPP ,--;4,-0-/ %!la) ha$a (alo $a& 'er#e#ikasi #a
me!3!kka komitme ti&&i terha#a% 3a2ata %e&!r!sa #a '!ka$a 'erasas
ke%a#a kel!l!sa aka#emik semata4mata) aka #ilatik me3a#i &!r! 'esar ata!
%e&et!a. PIPP ,--;4,-0- $a& #ila(arka %a#a 0; Aa!ari ,--7 #ilihat se'a&ai
!saha KPM !t!k merealisasika Misi Nasioal 'a&i me3a#i e&ara ma3! me3ela&
tah! ,-,- +Ao ,--7a/.
D!a k!(i !tama !t!k me(a%ai ke3a$aa se'ear PIPP a#alah ke%im%ia #i
%eri&kat sekolah #a komitme i'! 'a%a +Ao ,--7'/. Nilai ke%im%ia #a
ke!%a$aa %e&!r!sa #i %eri&kat sekolah memaika %eraa $a& amat %eti&.
Dalam hal ii) &!r! 'esar ata! %e&et!a aka meet!ka hala t!3! sekolah #a
me$elesaika masalah4masalah 'a&i me&atasi (a'ara !t!k meme!hi kehe#ak
PIPP. A!ster!) ke%im%ia !&&!l #i %eri&kat sekolah %erl! #i'eri %erhatia #a
soko&a $a& se2a3ar$a !t!k me2!3!#ka sekolah $a& 'erkesa #a mee%ati
PIPP.
Is! mem%erkasaka sekolah ke'a&saa $a& #ikem!kaka #alam PIPP 3!&a
mer!%aka is! $a& 'erkait ra%at #e&a ke%im%ia &!r! 'esar ata! %e&et!a
sekolah. Istilah mem%erkasaka Sekolah Ke'a&saa mer!3!k ke%a#a maks!#
me3a#ika Sekolah Ke'a&saa le'ih 'erk!asa) le'ih he'at #a le'ih k!at a&ar
me3a#i sekolah %iliha !tama rak$at +G!ram Ka!r et al. ,--7/. Sekolah Ke'a&saa
%!la mer!3!k ke%a#a sekolah re#ah #a mee&ah $a& me&&!aka 'ahasa
ke'a&saa se'a&ai 'ahasa %e&atar !tama +Noor A"am et al. ,--;a/.
Ke%im%ia #i %eri&kat sekolah %erl! 'er!'ah !t!k mem%erkasaka Sekolah
Ke'a&saa. Pemim%i sekolah %erl! mem%!$ai 8isi $a& le'ih l!as #a 'oleh melihat
a&e#a asioal #alam koteks 'er'ila& ka!m +Noor A"am et al. ,--;'/. PIPP %!la
melihat kek!ata ke%im%ia se'a&ai teras ke3a$aa sese'!ah or&aisasi maka
Sekolah Ke'a&saa $a& telah #i%erkasa sehar!s$a #itera3!i oleh &!r! 'esar ata!
%e&et!a $a& 'erkesa +=ahi# ,--7/.
Cabaran Peranan Guru Besar dan Pen!etua
T!&as #a %eraa $a& %erl! #ilaksaaka oleh &!r! 'esar #a %e&et!a semaki
me(a'ar #ari sehari ke sehari keraa %erkem'a&a %esat $a& 'erlak! #alam sistem
%e#i#ika) #i #alam #a #i l!ar e&ara +A'#!llah Sai ,--<6 A$o' ,--:6 Che& ,--,6
9!ssei 01176 Omar#i 0111/. Me!r!t Che& +,--,/) %eraa #a (a'ara se'a&ai
%emim%i sekolah semaki kom%leks. Oleh it!) &!r! 'esar ata! %e&et!a '!ka ha$a
%erl! ke%a#a %e&etah!a %ro*esioal saha3a teta%i %erl! 3!&a memahami kehe#ak
%el'a&ai %ihak $a& 'erke%eti&a terha#a% sekolah.
9asil #a%ata ka3ia $a& #ilak!ka oleh Rho#es #a Br!#rett +,--;/ $a&
me#a%ati ter#a%at kek!ra&a &!r! 'esar #a %e&et!a #i Kaa#a) A!stralia) Ne2
?eala# #a Amerika S$arikat) a#a kaita #e&a (a'ara #a #!&aa 'esar $a&
#iha#a%i oleh %eta#'ir4%eta#'ir sekolah. Ba&i mereka) se'a' 'a&i kek!ra&a
%emim%i sekolah ii a#alah kom%leks #a %e$elesaia$a seri&kali selal!
#ielakka. Di sam%i& it! %!la ke(emerla&a m!ri# #a sekolah seri&kali
#isa#arka ke%a#a %e&!r!sa #a ke%im%ia $a& #imiliki oleh &!r! 'esar #a
%e&et!a. Te&as$a) %eraa $a& %erl! #ilaksaaka oleh &!r! 'esar #a %e&et!a
a#alah sa&at 'esar #a me(a'ar.
Ser&io8ai +015</ telah me&klasi*ikasika %eraa4%eraa &!r! 'esar #a
%e&et!a ke%a#a lima 'i#a& !tama iait! #alam 'et!k %et!&as) %e#i#ika) or&aisasi)
%eta#'ira #a %as!ka. Peraa4%eraa ii 'ertam'ah #a 'er!'ah me&ik!t masa)
me3a#ika$a 'ertam'ah kom%leks #a re(am. Perkara ii mem'erika im%likasi
$a& seri!s terha#a% ke'oleha #a kemam%!a &!r! 'esar #a %e&et!a !t!k
me&ha#a%i$a. Aika mereka ti#ak 'erse#ia terha#a% (a'ara4(a'ara $a& 'akal
#iha#a%i) ke(emerla&a m!ri# #a sekolah s!kar !t!k #i'a&!ka. Aelas sekali
mereka %erl!ka 'at!a #a soko&a #alam me&ha#a%i (a'ara4(a'ara #a
hara%a ti&&i $a& #iletakka #i 'ah! mereka. Oleh it!) %e&2!3!#a %ro&ram4
%ro&ram latiha $a& ses!ai 'a&i %emim%i4%emim%i %e#i#ika a#alah sat!
ke%erl!a. K!rs!s4k!rs!s se%erti Pe&!r!sa #a Ke%im%ia Sekolah +KPKS/)
Pe&!r!sa Strate&ik !t!k Or&aisasi Pe#i#ika #a k!rs!s Pe&!r!sa
Perm!a*akata Strate&ik $a& #ilaksaaka oleh KPM melal!i Istit!t Ami!##i Baki
+IAB/ mer!%aka la&kah $a& sa&at 'aik #a %erl! #iter!ska.
Di sam%i& %ro&ram4%ro&ram latiha $a& ses!ai 'a&i &!r! 'esar #a %e&et!a
sekolah) sat! sta#ar# kom%etesi !t!k mereka sehar!s$a #i&!a %akai. Sta#ar#
kom%etesi ii sehar!s$a #a%at me3a#i titik r!3!ka #alam me$e#iaka asas
ke%im%ia #a %e&!r!sa sekolah $a& mata% #a 'erkesa. A!ster! it!) #i 'a2ah
ii #i%a%arka %er'ahasa teta& kom%etesi $a& #imaks!#ka it!.
Standard K"petensi Kepen!etuaan
Di Amerika S$arikat) Council of Chief State School #fficers +CCSSO/ telah
me&el!arka sta#ar# !t!k %emim%i sekolah %a#a tah! 011; $a& me&a#!&i
%erkara asas 'erkaita %e&etah!a) ke(e#er!&a 'erti#ak #a %e(a%aia) $a&
aka mem'at! me2!3!#ka sekolah $a& %ro#!kti* #a me&!k!hka hasil
%e#i#ika +CCSSO 011;/. Sta#ar# ii #i'ia #ari%a#a ka3ia #a %er'i(a&a
%ersoel #ari%a#a ,< '!ah e&eri $a& #ises!aika #e&a k!rik!l!m k!rs!s %emim%i
%e#i#ika $a& #ikel!arka oleh ational Council of the $ccreditation of %eacher
&ducation +NCATE/. Ter#a%at eam sta#ar# $a& #ikem!kaka oleh CCSSO $a&
me$ataka 'aha2a:
i. Peta#'ir sekolah a#alah %eta#'ir %e#i#ika $a& mem%romosi ke(emerla&a
m!ri#4m!ri# #e&a mem'at! %em'a&!a) ke3elasa) %elaksaaa #a se'a&ai
ora& 'erta&&!&3a2a' terha#a% 8isi %em'ela3ara a&ar #iko&si 'ersama #a
#isoko& olehkom!iti sekolah
ii. Peta#'ir sekolah a#alah %eta#'ir %e#i#ika $a& mem%romosi ke(emerla&a
m!ri#4m!ri# #e&a mem%elo%ori) me&as!h #a mem%ertahaka '!#a$a sekolah
#a %ro&ram istr!ksioal $a& mem%e&ar!hi %em'ela3ara m!ri# #a %ert!m'!ha
%ro*esioal
iii. Peta#'ir sekolah a#alah %eta#'ir %e#i#ika $a& mem%romosi ke(emerla&a
m!ri#4m!ri# #e&a memastika %e&!r!sa or&aisasi) o%erasi #a s!m'er4s!m'er
'a&i keselamata) ke(eka%a #a ke'erkesaa %ersekitara %em'ela3ara.
i8. Peta#'ir sekolah a#alah %eta#'ir %e#i#ika $a& mem%romosi ke(emerla&a
m!ri#4m!ri# #e&a mem'!at kola'orasi #e&a *ak!lti +!i8ersiti/ #a ahli4ahli
kom!iti) 'erti#ak 'alas terha#a% miat #a ke%erl!a kom!iti $a& %el'a&ai #a
me&&erakka s!m'er4s!m'er kom!iti
8. Peta#'ir sekolah a#alah %eta#'ir %e#i#ika $a& mem%romosi ke(emerla&a
m!ri#4m!ri# $a& 'er*!&si #e&a ite&riti) a#il #a 'eretika.
8i. Peta#'ir sekolah a#alah %eta#'ir %e#i#ika $a& mem%romosi ke(emerla&a
m!ri#4m!ri# #e&a %emahama) 'erti#ak 'alas #a mem%e&ar!hi %olitik) sosial)
ekoomi) %er!#a&a #a '!#a$a.
Di E&la# %!la) 'eparment for &ducation and Skills +D*ES/ telah me&el!arka
sta#ar# !t!k %emim%i sekolah $a& ter#iri #ari%a#a eam 'i#a& !tama. Bi#a&4
'i#a& ii a#alah mem'et!k masa #e%a) memim%i %e&a3ara #a %em'ela3ara)
mem'a&!ka ke#iri #a 'eker3a #e&a ora& lai) me&!r!s or&aisasi) me3ami
aka!ta'iliti #a mem%erkasaka kom!iti +D*ES ,--<'/. Ba&i setia% 'i#a&) ke%erl!a
%e&etah!a) k!aliti %ro*esioal #a ti#aka $a& #i%erl!ka !t!k me(a%ai t!3!a
asas telah #ikeal %asti.
Di =ales %!la) sta#ar# kom%etesi ke%e&et!aa$a a#alah sama se%erti $a&
ter#a%at #i E&la# +%he ational $ssembly of (ales ,--</. Da 3ika #ilihat se(ara le'ih
#ekat) sta#ar# kom%etesi 'a&i =ales) S(otla# #a Irela# Utara #iiktira* 'a&i
kemas!ka ke 3a2ata &!r! 'esar ata! %e&et!a #i E&la#. 9al ii #a%at me3elaska
ke%a#a kita 'aha2a telah 2!3!# %e$era&ama se(ara ti#ak *ormal #a %e&iktira*a
#ari%a#a se&i sta#ar# kom%etesi ke%e&et!aa 'a&i e&eri4e&eri E&la#) =ales)
S(otla# #a Irela# Utara.
Dalam koteks Mala$sia) Aemaah Na"ir Sekolah +ANS/ telah me&&!'al Sta#ar#
K!aliti Pe#i#ika Mala$sia +SKPM/ $a& me&a#!&i %er$ataa #a istr!me
%emastia sta#ar# !t!k %emim%i4%emim%i sekolah +ANS ,--</. Sta#ar# ii
me&a#!&i em%at #imesi $a& #ikeali se'a&ai hala t!3! ke%emim%ia)
%e&!r!sa or&aisasi) %e&!r!sa %ro&ram %e#i#ika #a keme3a#ia m!ri#. 9ala
t!3! ke%emim%ia mem%!$ai eleme 8isi) misi #a ke%emim%ia. Dimesi
%e&!r!sa or&aisasi %!la me&a#!&i str!kt!r or&aisasi) %era(a&a) iklim)
%e&!r!sa #a %em'a&!a s!m'er serta %e&!r!sa makl!mat. Maakala #imesi
%e&!r!sa %ro&ram %e#i#ika %!la mem%!$ai eleme %e&!r!sa k!rik!l!m)
kok!rik!l!m #a hal4eh2al m!ri#) %e&a3ara #a %em'ela3ara) %em'a&!a sahsiah
#a %eilaia %e(a%aia m!ri#. Dimesi keme3a#ia m!ri# %!la me&a#!&i eleme
aka#emik) kok!rik!l!m #a sahsiah.
Ba&i 9!ssei +0151/) kom%etesi $a& selal! #ikaitka #e&a &!r! 'esar #a
%e&et!a a#alah misi sekolah) k!rik!l!m #a %e&a3ara) %eta#'ira sekolah serta
h!'!&a #a kom!ikasi ma!sia. Kom%etesi ii #ilihat se'a&ai ram!a %eti&
!t!k sekolah $a& 'erkesa #a 'er3a$a. Ba&i 'elia! 3!&a) %eta#'ira sekolah #ilihat
se'a&ai %erkara $a& %ali& k!ra& %eti& 'erkaita *orm!lasi #a %roses
%elaksaaa serta %emat!ha !#a&4!#a& #a %erat!ra.
Ba&i @o!is #a Miles +011-/ %!la) &!r! 'esar #a %e&et!a %erl! me3a#i %e&!r!s)
mereka 'et!k #a melaksaaka %ela) mem*ok!ska ke%a#a %e(a%aia t!&as)
'er!r!sa #e&a str!kt!r #a sistem) ket!a $a& 'er%e&a& %a#a 8isi) me&&alakka
%erko&sia #a rasa kekitaa) meli'atka #iri #e&a %era(a&a e8ol!si) setiasa
%eka #e&a %er'e"aa '!#a$a serta %er!'aha $a& m!&ki !t!k 3a&ka masa
%a3a&.
Semetara 'a&i Grat +0175/ +#alam Ga'a 015,/ me$ataka 'aha2a kom%etesi
&!r! 'esar #a %e&et!a ter#iri #ari%a#a la%a 'i#a& iait! me2!3!#ka matlamat)
me&!r!ska sta*) me$!s! at!r masa #a r!a&) me$!s! at!r 'aha #a
%erkakasa) %erkhi#mata l!ar %e&a3ara) h!'!&a #e&a kom!iti) latiha #a
%erkhi#mata serta %eilaia %ro&ram.
Ba&i Omar#i +0111/) seseora& &!r! 'esar ata! %e&et!a %erl! 'er%eraa #alam
%e&!r!sa %e3a'at) %erkhi#mata #a %er3a2ata) hal4eh2al %ela3ar) %e#a*tara
%ela3ar) aka#emik) kok!rik!l!m) 'im'i&a #a ka!seli&) skim %i3ama '!k! teks)
'iasis2a) asrama) %!sat s!m'er) ko%erasi sekolah) kati) %e%eriksaa) ke2a&a)
%em'a&!a sekolah) %ersat!a i'! 'a%a #a &!r! #a %e&!r!sa sekolah
'erkesa. Maakala ?aito +,--0/) me$ataka 'aha2a &!r! 'esar ata! %e&et!a %erl!
'er%eraa #alam 'i#a& %e&!r!sa k!rik!l!m) kok!rik!l!m) %erkem'a&a sta*)
%e$eliaa #a %eilaia) #isi%li #a ke'a3ika %ela3ar) h!'!&a sekolah #e&a i'!
'a%a #a kom!iti serta %e&!r!sa ke2a&a.
Sela3!t$a) Baha&ia Sekolah +,--</) KPM %!la me$ataka 'aha2a
ta&&!&3a2a' &!r! 'esar #a %e&et!a meli%!ti t!3!h 'i#a& !tama iait! %e&!r!sa
k!rik!l!m) kok!rik!l!m #a hal4eh2al m!ri#) %e&!r!sa sekolah $a& mera&k!mi
%eta#'ira) ke2a&a) %erkhi#mata #a %er3a2ata) %erh!'!&a #e&a i'! 'a%a
#a mas$arakat setem%at) kema3!a sekolah) %e&a3ara serta ke%im%ia %e&a3ara
#a %e$eli#ika %e#i#ika. Maakala A$o' +,--:/ %!la me&kelaska searai t!&as
&!r! 'esar ata! %e&et!a ke%a#a sem'ila 'i#a& iait! k!rik!l!m) %eilaia #a
%etaksira) kok!rik!l!m) hal4eh2al m!ri#) *i"ikal #a kem!#aha) ke2a&a) %e3a'at)
sta* #a kom!iti.
Setelah #iteliti #a #i%erhal!si) kesem!a sta#ar# $a& #ikem!kaka sama a#a #i
#alam ata! #i l!ar e&ara mem%!$ai 'a$ak %ersamaa$a. Per'e"aa (!ma
#ari%a#a se&i istilah $a& #i&!aka) am! 'a$ak %ersamaa 2!3!# #ari%a#a se&i
ka#!&a #a t!&as $a& %erl! #ilaksaaka oleh &!r! 'esar ata! %e&et!a.
Sta#ar#4sta#ar# ii 3!&a a#alah sama se%erti Sta#ar# Kom%etesi Ke%e&et!aa
Sekolah Mala$sia +SKKSM/ $a& #ikem!kaka oleh IAB %a#a tah! ,--;. Dalam
sta#ar# ii ter#a%at sem'ila 'i#a& %e&!r!sa $a& %erl! #ik!asai oleh %eta#'ir4
%eta#'ir sekolah +IAB ,--;a/ iait! %e&!r!sa #a ke%im%ia or&aisasi) %e&!r!sa
k!rik!l!m) %e&!r!sa kok!rik!l!m) %e&!r!sa hal4eh2al m!ri#) %e&!r!sa
ke2a&a) %e&!r!sa %eta#'ira %e3a'at) %e&!r!sa %ersekitara #a kem!#aha
*i"ikal) %e&!r!sa #a %em'a&!a s!m'er ma!sia serta %e&!r!sa %erh!'!&a
l!ar.
Selai #ari%a#a SKKSM) 'e'era%a (iri lai 3!&a a#alah %eti& #alam %roses
mei&katka la&i %e&!r!sa #a ke%im%ia &!r! 'esar #a %e&et!a #i sekolah. Ii
termas!klah k!aliti %eri'a#i) %e&etah!a teori) amala %e&!r!sa strate&ik)
kemahira #a tekik mea&ai %er!'aha. K!aliti %eri'a#i $a& #imaks!#ka a#alah
se%erti kom!ikasi) ke%im%ia) io8asi) miat #a ke$akia. Semetara amala
%e&!r!sa strate&ik %!la meli'atka %e&eal%astia masalah) %era(a&a strate&ik)
%elaksaaa #a %eilaia strate&ik.
Penutup
Is! ke%im%ia %e#i#ika #a %e&!r!sa %e#i#ika '!kalah mer!%aka s!at! is!
$a& la%!k 2ala!%! telah lama #i'i(a&ka oleh %akar4%akar %e#i#ika. Is!4is! 'ar!
#alam 'i#a& %e#i#ika $a& semaki kom%leks memerl!ka ke*ahama #a
%etaksira sem!la kose%4kose% ke%im%ia #a %e&!r!sa oleh &!r! 'esar #a
%e&et!a. Ii a#alah keraa &!r! 'esar #a %e&et!a %erl! me&ha#a%i #a
mea&ai is!4is! ii se(ara s%ota selama maa mereka masih me3a2at 3a2ata
se'a&ai %emim%i #a %e&!r!s sekolah. Ii a#alah keraa) se'!ah sekolah $a&
'erkesa #a (emerla& selal!$a #itera3!i oleh seora& &!r! 'esar ata! %e&et!a
$a& 'erkesa #a (emerla&. Ke'erkesaa #a ke(emerla&a mereka sehar!s$a
#i#asari oleh kemam%!a #a ke!%a$aa !t!k mea&ai is!4is! ke%im%ia #a
%e&!r!sa se(ara 'erkesa #a (emerla&.
Ru#ukan
A'#!l A"i" M#. Noor. ,--.. $n in)estigation into the headship training programme for
aspiring primary school headteachers. PhD Dissertatio) Ui8ersit$ o* Bristol.
A'#!llah Sai Caha$a. ,--:. *engurus disiplin pelajar. Beto&: PTS P!'li(atios D
Distri'!tors S#. Bh#.
Ao. ,--7a. P+PP ,--.-,-/-. Ut!sa Mala$sia) 07 Aa!ari: ..
Ao. ,--7'. Kepimpinan sekolah jadi kunci kejayaan. Ut!sa Mala$sia) 07 Aa!ari: ..
A$o' Aata. ,--:. Pengetua sekolah yang efektif. Siri Pe&!r!a Sekolah. Beto&: PTS
Pro*essioal P!'lishi& S#. Bh#.
Baha&ia Sekolah Kemeteria Pe#i#ika Mala$sia. ,--,. Konsep dan manual sekolah
selamat - panduan pelaksanaan menjadikan sekolah, komuniti dan keluarga selamat
untuk kanak-kanan. P!tra3a$a: Kemeteria Pe#i#ika Mala$sia.
Beare) 9.) Cal#2ell) B.) D Milika) R. 011.. 0eadership. Dlm. Pree#$) M. +%$t/. Maa&i&
the e**e(ti8e s(hool. @o#o: Pa!l Cha%ma.
Bell) @.) D B!sh) T. ,--,. %he policy conte1t. Dlm. B!sh) T. D Bell) @. +%$t./. The %ri(i%les
a# %ra(ti(e o* e#!(atioal maa&emet. @o#o: Pa!l Cha%ma P!'lishi&.
Bolam) R. 0111. 2nderstanding leadership3 de)eloping headteachers. 'lm. 4ush, %., 4ell,
S., 4olam, 5., 6latter, 5. 7 5ibbins, P. 8pnyt.9. &ducational *anagement3 redefining
theory, policy and practice. hlmn. :: - ;<. @o#o: Pa!l Cha%ma.
B!sh) T. 0115. The atioal %ro*essioal E!ali*i(atio *or hea#shi%: the ke$ to e**e(ti8e
s(hool lea#ershi%. School leadership 7 management, /;+./) .,04..<.
B!sh) T. 0111. Crisis or (rossroa#sF The #i(i%lie o* e#!(atioal maa&emet i late
011-s. &ducational *anagement and $dministration, ,:+./) ,.14,:,.
B!sh) T. ,--.. %heories of educational leadership and management +Thir# e#./. @o#o:
Sa&e P!'li(atios.
B!sh) T.) D 7orema) K. 0115. ational standards and the training and de)elopment of
headteachers. Kertas ker3a $a& #i'eta&ka %a#a hari %ela3ar4%ela3ar MBA)
Ui8ersit$ o* @ei(ester.
B!sh) T.) D Aa(kso) D. ,--,. A %re%aratio o* s(hool lea#ershi%: iteratioal
%ers%e(ti8es. &ducation *anagement and $dministration, =-+</) <074<,1.
Che&) C. C. ,--,. 0eadership and strategy. 'alam 4ush, %. 7 4ell, 0. 8pnyt.9. %he
principles and practices of educational management, hlm. >/-.<.@o#o: Pa!l
Cha%ma P!'lishi&.
Coo%er) B. S.) D Bo$#) =. @. 0157. %he e)olution of training for school administrator. Dlm.
M!r%h$) A. D 9alli&er) P. +%$t/. A%%roa(hes to a#miistrati8e traii& i e#!(atio.
Al'a$: State Ui8ersit$ o* Ne2 Cork Press.
Co!(il o* Chie* State S(hool O**i(ers +CCSSO/. 011;. +nterstate school leaders licensure
consortium3 standards for school leaders. =ashi&to: CCSSO.
C!'a) @. 0155. %he managerial imperati)e and the practice of leadership in effecti)e
schools. Ne2 Cork: State Ui8ersit$ o* Ne2 Cork Press.
C!l'ertso) A. 015-. &ducational administration3 where we are and where we are going.
Pa%er %resete# at 7o!rth Iteratioal Iter8isitatio Pro&ram i E#!(atioal
A#miistratio.
D*ES. 0115. %eachers meeting the challenge of change. Kertas hi3a!. @o#o: 9MSO.
D*ES. ,--<a. 6uidance on the mandatory re?uirement to hold the ational Professional
!ualification for "eadship 8P!"9. @o#o: De%artmet *or E#!(atio a# Skills.
D*ES. ,--<'. ational Standards for "eadteachers. @o#o: De%armet *or E#!(atio a#
Skills.
Dimmo(k) C. 0111. Pri(i%als a# s(hool restr!(t!ri&:(o(e%t!alisi& (halle&es as
#ilemmas. Journal of &ducational $dministration, =:+:/) <<04<;,.
E#mo#) R. 0171. E**e(ti8e s(hools *or the !r'a %oor. &ducational 0eadership, =:+0/) 0:4
,7.
7a$ol) 9. 010;. 6eneral and industrial management. @o#o: Pitma.
7i#ler) B. 0117. S(hool lea#ershi%: some ke$ i#eas. School leadership 7 management,
/:+0/) ,.4.7.
Ga'a) C. S. 015,. %he necessary job competencies of secondary school principals as
percei)ed by school administrators in Sabah, *alaysia. Ph.D Thesis) Ui8ersit$
Mi(ro*ilms Iteratioal.
Glatter) R. 0111. 7rom str!&&li& to 3!&&li&: to2ar#s a re#e*iitio o* the *iel# o*
e#!(atioal lea#ershi% a# maa&emet. &ducational *anagement and
$dministration, ,:+./) ,:.4,;;.
Gro) P. 0111. %he making of educational leaders. @o#o: Pa!l Cha%ma.
Gro) P. ,---. Distri'!te# %ro%erties: a e2 ar(hite(t!re *or lea#ershi%.&ducational
*anagement and $dministration, ,;) .074..5.
G!ter) 9. ,--0. 0eaders and leadership in education. @o#o: Pa!l Cha%ma P!'lishi&.
G!ram Ka!r Si#h!) G!r(hara Si&h Sa#h!) Kamar!"ama Moi#!$) D Ra3it Ka!r
Si#h!. ,--7. Penilaian tahap kecekapan 8P%K9 - kompetensi umum 8teras dan
profesional9. Shah Alam: OG*or# 7a3ar S#. Bh#.
9all) H.) D =alla(e) M. 011;. @et the team take the trai: lessos *rom resear(h ito seior
maa&emet team i se(o#ar$ s(hools. #rganisational 0eadership, /.+./) ,174
.-5.
9alli&er) P.) D 9e(k) R. 0111. Can leadership enhance effecti)eness@ 'lm. 4ush, %., 4ell,
0., 4olam, 5., 6latter, 5 7 5ibbins, P. 8pnyt.9. &ducational management3 redefining
theory, policy and practice. @o#o: Pa!l Cha%ma.
9art"ell) G. N. 011.a. The assistat %ri(i%al: e&le(te# a(tor i %ra(tioer relatioshi%
literat!re. Journal of School 0eadership, = o)ember) 7-747,..
9art"ell) G. N. 011.'. =he $o!Ire ot at the to%. %he "igh School *agaAine, /+,/) 0;401.
9asai 9assa) D Mariam M#. ?ai. ,--7. Cabaran lahir insan cemerlang. Mi&&!a
Mala$sia) ,0 Aa!ari: 7.
9i(kma) G. A.) D Tresla) D. @. 011<. S(hool maa&emet &ets i the 2a$ o*
lea#ershi%. %he Canadian School &1ecuti)e+A%ril/) 140:.
9!&hes) M. 015:. %heory and practice in educational management, in *. "ughes, P.
5ibbins and ". %homas 8eds9, *anaging education3 %he system and the institution.
@o#o: 9olt) Riehart a# =isto.
9!&hes) M.) D B!sh) T. 0110. %heory and research as catalyst for change, in (. (alker, 5.
Bar?uhar and *. "ughes 8eds9, $d)ancing &ducation3 School 0eadership in $ction.
@o#o: 7almer Press.
9!ssei Mahmoo#. 0151. $ study of principalsC perception of their competency needs in
instructional leadership. Ph.D thesis) Ui8ersit$ o* Mi(hi&a.
9!ssei Mahmoo#. 0117. Kepimpinan dan keberkesanan sekolah. K!ala @!m%!r: De2a
Bahasa #a P!staka.
Istit!t Ami!##i Baki. 011.. Kajian kepimpinan guru besar dalam pengurusan sekolah
rendah - instrumen dan cadangan. Geti& 9i&hla#s: Istit!t Ami!##i Baki.
Istit!t Ami!##i Baki. ,--;a. Standard Kompetensi Kepengetuaan Sekolah *alaysia.
Geti& 9i&hla#s: Istit!t Ami!##i Baki) KPM.
Ishak Si. ,--;. Mem%erkasaka ke%im%ia sekolah 4 teori maakah $a& %erl! #i&!a
%akai oleh %e&et!aF. Kertas ker3a Semiar Nasioal Pe&!r!sa #a Ke%im%ia
Pe#i#ika Ke40.. A3!ra Istit!t Ami!##i Baki. <45 Disem'er.
Aemaah Na"ir Sekolah. ,--<. Standard kualiti pendidikan *alaysia - sekolah, pernyataan
standard. SKP*/ &disi 'isember. Kemeteria Pela3ara Mala$sia.
Kor!) A. M. 011<. The assistat %ri(i%als: (risis maa&er) (!sto#ia or 8isioar$. $SSP
4uletin) ;7470.
@o!is) K.) D Miles) M. B. 011-. +mpro)ing the urban high school3 what works and why. Ne2
Cork: Tea(her Colle&e Press.
Mortimore) P.) Sammos) P.) Stoll) @. @.) D E(o') R. 0155. School matters3 the junior years,
somerset, open books. Cetaka tah! 011:. @o#o: Pa!l Cha%ma.
Noor A"am Shairi) Siti Mariam M#. ?ai) D K!mar) S. A. ,--;'. Kepimpinan sekolah perlu
berubah. Mi&&!a Mala$sia) 0- Disem'er: 7.
Omar#i Ashaari. 0111. Pengurusan sekolah - suatu panduan lengkap +E#. Ke4. e#./.
K!ala @!m%!r: Ut!sa P!'li(atios a# Distri'!tors S#. Bh#.
OIS!lli8a) 7.) Aoes) K.) D Rei#) K. 011-. Staff de)elopment in secondary school. @o#o:
9o##er a# Sto!&hto.
Re$ol#s) D.) D Te##lie) C. ,---. %he process of school effecti)eness. The Iteratioal
9a#'ook o* S(hool E**e(ti8eess Resear(h. @o#o: 7almer Press.
Rho#es) C.) D Br!#rett) M. ,--;. The i#eti*i(atio #e8elo%met) s!((essio a#
retetio o* lea#ershi% talet i (oteGt!all$ #i**eret %rimar$ s(hools 4 a (ase st!#$
lo(ate# 2ithi the E&lish =est Mi#la#s.School 0eadership and *anagement,
,.+./) ,;14,57.
Sammos) P. 011:. Key characteristics of effecti)e schools3 a re)iew of school
effecti)esness. @o#o: Istit!te o* E#!(atio *or the O**i(e *or Sta#ar#s i
E#!(atio.
S(heeres) A. 011,. &ffecti)e schoolling3 research, theory and practice. @o#o: Cassell.
Ser&io8ai) T. 015<. @ea#ershi% a# eG(elle(e i s(hooli&. &ducational 0eadership,
D/+:/) <40..
Shahril J Charil Mar"!ki. ,--0. Ciri4(iri ke%im%ia %e&et!a K &!r! 'esar 'erkesa $a&
#a%at me&ha#a%i (a'ara #a hara%a %a#a a'a# ke4,0 ii. Pemimpin, /+0/.
Stoll) @.) D 7ik) D. 011;. Changing our schools. B!(ki&ham: O%e Ui8ersit$ Press.
Ta$lor) 7. =. 01<7. Principles of scientific management. Ne2 Cork: 9ar%er a# Ro2.
The Natioal Assem'l$ *or =ales. ,--<. ational Standards for "eadteachers. =ales: The
Natioal Assem'l$ *or =ales.
=ahi# 9ashim. ,--7. Pelan paling kritikal. Ut!sa Mala$sia) 07 Aa!ari: 0-.
=e'er) M. 01<7. in t. Parsons 8ed9, %he theory of social and economic organiAation. Ne2
Cork: Collier4Ma(milla.
?aito M#. Noor. ,--0. *asalah pengurusan sekolah yang dihadapi pengetua dan guru
besar yang baru dilantik. %esis Sarjana.) Ui8ersiti Ke'a&saa Mala$sia.
?akaria A'#!llah. 011;. +ndikator pemimpin cemerlang3 satu analisis pengurusan. A!ral
Pe&!r!sa Pe#i#ika. Geti& 9i&hla#s: Istit!t Ami!##i Baki.

You might also like